16 ■ δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010

02 διεθνή ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ENΘΕΤΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Διαδρομή Τρίτη / 20 Δεκεμβρίου 2010 / istoria@edromos.gr

Το μεγάλο φιάσκο Συντακτική ομάδα: Βασιλική Λάζου, Μαρία Μαυροειδή,

Γιάννης Σκαλιδάκης, Δημήτρης Στεμπίλης

Της Αλίκης Βεγίρη Βαρύγδουπες ανακοινώσεις, αλλά… άνθρακες

Σ
τις αρχές του μήνα, μια
περίεργη ανακοίνωση προ-
ερχόμενη από το αστροβιο-
λογικό εργαστήριο της NASA σχε-
τικά με κάποια πολύ σημαντική
της ανακάλυψη, έκανε το γύρο
του κόσμου, αφήνοντας, με τον
τρόπο που ήταν διατυπωμένη, τη
φαντασία του καθενός να πλάθει
ελεύθερα το περιεχόμενό της. Τα
νέα θα ανακοινώνονταν σε απευ-
θείας συνέντευξη Τύπου, την οποία
θα μπορούσε να παρακολουθήσει
ζωντανά κάθε γωνιά του πλανήτη.
Τέτοια προετοιμασία και τέτοια
επισημότητα προμήνυαν, μάλλον,
κάτι πολύ συνταρακτικό.
Και πράγματι έτσι ήταν. Η ανακά-
λυψη, ότι κάποια βακτήρια μπο-
ρούσαν να μεγαλώνουν σε περι-
βάλλον πλούσιο σε αρσενικό, και
να το ενσωματώνουν μάλιστα και
εντελώς αφιλόξενα περιβάλλοντα
και με στοιχεία διαφορετικά από
τα έξι γνωστά που συνθέτουν το
βιολογικό υλικό πάνω στη γη, δη-
λαδή τον άνθρακα, το υδρογόνο,
το άζωτο, το οξυγόνο, τον φώσφο-
ρο και το θείο. Όλα φάνηκαν να
τελειώνουν ωραία και καλά, με
τους δημοσιογράφους να ρωτούν
το μακρύ τους και το κοντό τους,
και με τους ερευνητές στο πάνελ να
χαμογελούν αυτάρεσκα, δυστυχώς
όμως όχι για πολύ. Από την επομέ-
νη κιόλας, που το άρθρο με όλες
τις λεπτομέρειες των πειραμάτων
βγήκε στο φως της δημοσιότητας,
άρχισαν «να βαράνε τα όργανα»,
δηλαδή οι κρίσεις και οι επικρίσεις.
Οι περισσότεροι απ’ αυτούς που το
διάβασαν, διακεκριμένοι επιστή-
μονες του ιδίου χώρου, συμφώνη-
σαν ότι τίποτε από αυτά που είχαν
γνωστή, μοιραία, πήγαιναν πε-
ρίπατο (προς το παρόν). Το γιατί
και το πώς, δεν είναι της ώρας να
αναλυθεί. Το ζουμί είναι αλλού.
Κύπρος: Οι συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου
Πενήντα χρόνια έχουν περάσει από την ανακήρυξη της πορείας της Κύπρου από την περίοδο της αντιδράσεις των εμπλεκόμενων μερών. Παρου-
Επιστημονικό
πραξικόπημα της ανεξαρτησίας της Κύπρου και την ίδρυση της Αγγλοκρατίας έως τις μέρες μας, με επίκεντρο σιάζεται ειδικότερα η στάση της Αριστεράς σε
Ποιο είναι το «αλλού»; Δεν είναι Κυπριακής Δημοκρατίας και το Κυπριακό ζήτημα τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου που οδήγησαν Ελλάδα (ΚΚΕ, ΕΔΑ) και Κύπρο (ΑΚΕΛ) απέναντι
φυσικά ότι κάποιοι επιστήμονες
βρήκαν άλλα από αυτά που νόμισαν εξακολουθεί να παραμένει άλυτο. Αποτελεί μία στην ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ύστερα στο κυπριακό ζήτημα και ειδικά απέναντι στις
ότι βρήκαν. Η ιστορία της επιστη- από τις πλέον μακροχρόνιες και δυσεπίλυτες από μια σύντομη ιστορική αναδρομή, παρουσι- Συμφωνίες. Τέλος, σε μια πιο πολιτική προσέγγιση
μονικής έρευνας είναι γεμάτη από
περιφερειακές συγκρούσεις της σύγχρονης άζεται η περίοδος της Αγγλοκρατίας ως βάση που συνδέει τις τότε εξελίξεις με τη σημερινή
τέτοια συμβάντα. Η ανακάλυψη
δεν είναι μια έκλαμψη, ούτε ένα εποχής με διεθνείς προεκτάσεις από τα τέλη του κυπριακού ζητήματος. Αναλύονται οι Συμ- κατάσταση, παρουσιάζεται το Κυπριακό ως ζή-
στιγμιαίο γεγονός, δεν είναι το φω- της δεκαετίας του 1940. φωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, μέσα από τημα αυτοδιάθεσης που συνδέεται άμεσα με τις
τεινό λαμπάκι που άπαξ κι ανάψει
στον εγκέφαλο του εφευρέτη, μέ-
Το σημερινό αφιέρωμα των «Δρόμων της Ιστο- το πρίσμα της ιστορίας των διεθνών σχέσεων, σχέσεις εξάρτησης που δημιουργεί το αποικιο-
νει για πάντα φωτεινό, αλλά μια ρίας» αναδεικνύει ορισμένες βασικές πτυχές παρουσιάζονται τα αποτελέσματά τους και οι κρατικό και ιμπεριαλιστικό σύστημα.
συνεχής προσπάθεια, μια συνεχής
διάψευση και επιβεβαίωση, μέσα
από μια πορεία μακρόχρονη και
τεθλασμένη, επαναλαμβανόμενων

Η γένεση του κυπριακού προβλήματος

στο DNA τους, στη θέση που πριν ανακοινωθεί δεν ευσταθεί, κι ότι πειραμάτων, συζητήσεων, διαφω-
κατείχε ο φώσφορος, ήταν πρωτό- τα βακτήρια μπορεί να ανέπνεαν νιών και συμφωνιών, προόδων και ακόμα και στις καλύτερα θεμελι- επιστημονικούς λόγους, συνίστατο
γνωρη, καθ’ όσον επέκτεινε τους και να έτρωγαν αρσενικό, αλλά υπαναχωρήσεων, μέχρις ότου τα ωμένες θεωρίες. στην παράκαμψη της συνήθους
ορίζοντές μας για το τι εννοούμε αρσενικό ενσωματωμένο στο DNA δεδομένα να αποβούν τόσο ισχυρά, Η συγκεκριμένη όμως περίπτωση οδού, δηλαδή της έκθεσης των νέων

και η πορεία του έως το 1959

ζωή, δίνοντας ταυτόχρονα ελπίδες τους αποκλείεται να είχαν. Άρα, ώστε να επιδέχονται τη λιγότερο επρόκειτο, να το πούμε χοντρά, ευρημάτων πρώτα στην επιστημονι-
ότι οργανικά όντα θα μπορούσαν όλες οι ελπίδες για ζωή βασισμένη δυνατή αμφισβήτηση. Γιατί αμ- περί ενός «επιστημονικού πρα- κή κοινότητα προς «διαβούλευση»
να αναπτυχθούν και σε αλλότρια, σε βιοχημεία διαφορετική απ’ τη φισβητήσεις πάντα θα υπάρχουν, ξικοπήματος», το οποίο για εξω- και μετά οπουδήποτε αλλού εκτός

Στη γραμμή των ΗΠΑ έληξε η διάσκεψη για το κλίμα Βασιλική Λάζου*

Λ
όγω της καίριας γεωγραφικής κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών
της θέσης στην Ανατολική Με- Πολέμων.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ
στο Κανκούν
Οι ισχυροί επιβεβαίωσαν την παραδοχή ότι ο καπιταλισμός σκοτώνει το περιβάλλον σόγειο η Κύπρος αποτέλεσε
από την αρχαιότητα πεδίο πολλαπλών
Με τη Συνθήκη της Λοζάνης το
1923 επιλύθηκαν όλα τα εδαφικά
κατακτήσεων και εναλλαγών κυρι- και πολιτικά ζητήματα τα οποία
Κείμενο – φωτογραφίες: Δημήτρης Μελέτης αρχίας. Οι Οθωμανοί κατέλαβαν την είχαν παραμείνει σε εκκρεμότητα
Κύπρο από τους Ενετούς το 1571 και στην περιοχή. Η Τουρκία παραι-

Η
συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το
κλίμα στο Κανκούν έφτασε
στο τέλος της και κανείς
δε φαίνεται να αισθάνεται ικανο-
ποιημένος από το αποτέλεσμα. Το
αίτημα των χωρών της ΑLBA και
άλλων χωρών που θίγονται από την
κλιματική αλλαγή ήταν να επικε-
ντρωθεί η συζήτηση στο πρωτόκολλο
του Κιότο και στη συνάντηση της
Κοτσαμπάμπα, που σημαίνει να
ληφθούν αποφάσεις δεσμευτικές
από τους κυρίως εμπλεκόμενους
στο πρόβλημα. Η Ιαπωνία ήταν
το πρώτο κράτος που αρνήθηκε
να συζητήσει κάτι τέτοιο, ακο-
λούθησε η Ρωσία και ουσιαστικά
και ο Καναδάς, που άλλωστε αν
και είχε δεσμευτεί να μειώσει τις
εκπομπές, αντίθετα τις αύξησε
κατά 26%.
Επίσης, σύμφωνα με τον Rolf Skar,
επί χρόνια μέλος της Greenpeace,
πολλές κυβερνήσεις αναγκάστηκαν
να χαμηλώσουν τα στάνταρ τους
στις συζητήσεις, με μοναδικό σκοπό
να συμβαδίσουν με την πολιτική
των ΗΠΑ. Άλλωστε, σύμφωνα με
δημοσίευση στο Guardian, φαί-
νεται να έχει πραγματοποιηθεί
διεθνής διπλωματική καμπάνια
από τις ΗΠΑ με σκοπό να ωθήσει
και άλλα κράτη να στηρίξουν την
περσινή «χάρτινη» συμφωνία της
Κοπεγχάγης.
Στις 8 Δεκέμβρη, δύο μέρες πριν από
τη λήξη του συνεδρίου, συναντή-
θηκαν στο ξενοδοχείο JW Mariott
πολλές προσωπικότητες, σημαντι-
κές για το μέλλον του πλανήτη και
της οικονομίας, ως εκπρόσωποι
κρατών ή εταιριών. Μεταξύ αυτών,
ο George Soros, επικεφαλής του
επενδυτικού ομίλου Open Society
Foundations, o Jens Stoltenberg,
πρωθυπουργός της Νορβηγίας, o
Felipe Calderón, πρόεδρος του Με-
ξικού, o Ban Ki-moon, γενικός
γραμματέας του ΟΗΕ, ο πρόεδρος
της Παγκόσμιας Τράπεζας Robert
Zoelick, ο επικεφαλής της προε-
δρικής αποστολής της Ινδονησίας
για την προώθηση του REDD+, dr
Kuntoro Mangkusubroto (Head of
Indonesian President’s Delivery
Unit for REDD) ο πρωθυπουργός
της Γουιάνα, ο διευθυντής των
εμπορικών κέντρων Wallmart,
Rob Walton, o κυβερνήτης της
πολιτείας Chiapas και άλλοι. Ο
τίτλος της συνάντησης ήταν «Προ-
ωθώντας το Redd+ Νέα μονοπάτια
και συνεργασίες», ενώ η συζήτηση
επικεντρώθηκε στην προώθηση του
προγράμματος REDD+.
Αξίζει να αναφερθεί η στάση του
εκπροσώπου της Ινδονησίας, που
αφού ευχαρίστησε τον G. Soros για
τον «πολιτικά τέλειο τρόπο που
τον χρησιμοποιεί», δήλωσε ότι δυ-
σκολεύεται να αντιληφθεί αυτές
τις τεχνικές έννοιες, όπως «απο-
ψίλωση» ή «άνθρακας». Συνέχισε
λέγοντας πως «το κύριο πρόβλημα
που συναντά η λεγόμενη ανάπτυξη
που προωθεί το πρόγραμμα, είναι
ότι «υπάρχουν πολλοί αυτόχθονες
κάτοικοι, οι οποίοι νοιάζονται. Γι’
αυτό και πρέπει να εντείνουμε τις
προσπάθειες για να πείσουμε αυ-
τούς τους ανθρώπους ότι κάτι γί-
νεται. Και είναι κάτι που οφείλει
να το στηρίξει όλη η κυβέρνηση».
Η όλη συζήτηση έχει δημοσιευθεί
στο Διαδίκτυο και ίσως είναι πιο
σημαντική για μελέτη από οποια-
δήποτε συζήτηση πραγματοποιή-
θηκε εντός του Moon Palace, του
ξενοδοχείου όπου στεγάστηκε το
COP16. Άλλωστε, όπως παρατή-
ρησε και ο Νimmo Bassey, επικε-
φαλής της οργάνωσης Friends of
the Earth International, φαίνεται
πως στο Moon Palace συζητούν
για το φεγγάρι, χωρίς να κοιτούν
καν τι συμβαίνει στον πλανήτη Γη.
Την τελευταία μέρα του συνεδρίου,
τα βλέμματα όλων στράφηκαν στη
συγκινητική δράση των μελών της
Youngo, των νεαρών αντιπροσώπων
του ΟΗΕ, που πιασμένοι χέρι-χέρι
στάθηκαν στην είσοδο και άρχισαν
να μετρούν δυνατά με σκοπό να
φτάσουν ως το 21.000, αριθμός
που αναφέρεται ως εκτίμηση των
νεκρών του 2010, εξαιτίας της
κλιματικής αλλαγής. Όπως ήταν
αναμενόμενο, ωθήθηκαν σύντομα
εκτός του συνεδρίου. Μέλη της
οργάνωσης είχαν αποχωρήσει βέ-
βαια από τις 7 Δεκέμβρη, όταν
φεύγοντας από το ξενοδοχείο για
να συμμετάσχουν στη μεγάλη πο-
ρεία, τους αφαιρέθηκαν βίαια οι
διαπιστεύσεις τους.
Σημαντική
η παρέμβαση Μοράλες
Ο Έβο Μοράλες μίλησε εκ μέρους
του λαού της Βολιβίας και τόνισε
ότι ο πλανήτης μπορεί να ζήσει,
κάλλιστα, χωρίς τους ανθρώπους
και ότι η συζήτηση για επιβίωση,
σημαίνει ζωή σε αρμονία με τη μη-
τέρα γη. Μίλησε για την ιερότητα
του δάσους και τη μη αναγκαιότητα
της διάσωσης του καπιταλισμού.
Στο κείμενο που δημοσιοποίησε η
κυβέρνηση της Βολιβίας, αναφορικά
με τη συμφωνία που υπογράφηκε,
είναι εμφανής η απογοήτευση για
τη νίκη των πλούσιων κρατών που
κατάφεραν να διαφύγουν χωρίς
καμία δέσμευση πάνω στις εκπο-
μπές τους ή την οικονομία. Επίσης,
δηλώνεται ότι η Βολιβία συμμετείχε
στη συνδιάσκεψη με αισιοδοξία.
Έφερε προτάσεις συγκεντρωμένες
στο κείμενο που προέκυψε στην Κο-
τσαμπάμπα τον περασμένο Απρίλη,
με τη συμμετοχή 35.000 ανθρώπων.
Ενώ αυτές οι προτάσεις αφορούν
την καταπολέμηση του προβλήμα-
τος από τη ρίζα του, είναι θλιβερό
το γεγονός ότι το φετινό συνέδριο
φρόντισε να αγνοήσει αυτές τις
φωνές και με αυτή τη νέα συμφω-
νία, να δώσει στις «ανεπτυγμένες»
διατήρησαν την κυριαρχία τους για
τρεις αιώνες περίπου, έως το 1878,
ώσπου στο πλαίσιο των αποφάσεων
του Συνεδρίου του Βερολίνου, παρα-
χώρησαν τη νήσο στους Βρετανούς.
Η Οθωμανική κατάκτηση επέφερε
σημαντικές μεταβολές στην κουλ-
τούρα, την κοινωνία, την οικονομία
και τις πολιτικές εξελίξεις. Στην κλη-
ρονομιά της οθωμανικής περιόδου
συγκαταλέγονται η εισαγωγή του
Ισλάμ και της τουρκικής γλώσσας
καθώς και η ενίσχυση του ρόλου και
του γοήτρου της ορθόδοξης εκκλησίας
στα πλαίσια του συστήματος των
μιλλέτ. Κατά την περίοδο αυτή οι
δύο θρησκευτικές και πολιτισμικές
κοινότητες, η χριστιανική και η μου-
σουλμανική, συμβίωναν με την κάθε
κοινότητα να έχει τη γλώσσα και τη
θρησκεία της, σύστημα εκπαίδευσης
και το δικό της οικογενειακό και
κληρονομικό δίκαιο.
Η περίοδος της Αγγλοκρατίας στην
Κύπρο ξεκίνησε το 1878, αν και ο
Σουλτάνος διατήρησε την επικυριαρ-
χία στο νησί έως το 1914. Τη χρονιά
εκείνη με αφορμή το ξέσπασμα του
Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την
ένταξη της Οθωμανικής Αυτοκρατο-
ρίας στο στρατόπεδο των Κεντρικών
Δυνάμεων, η Βρετανία προσάρτησε
την Κύπρο. Στα πλαίσια της προ-
σπάθειας να πειστεί η Ελλάδα να
συμμετάσχει στον Α΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο οι Βρετανοί πρόσφεραν την
Κύπρο ως αντάλλαγμα. Η προσφορά
ωστόσο απορρίφθηκε από το φιλο-
γερμανό βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄, ο
οποίος προέκρινε την ουδετερότητα
της χώρας. Συζητήσεις για την πα-
ραχώρηση της Κύπρου στην Ελλά-
δα είχαν γίνει και με τον Βενιζέλο
τήθηκε από κάθε νομική αξίωση
επί της Μεγαλονήσου και το 1925
η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία
του βρετανικού στέμματος.
Στην αρχική του μορφή το Κυπρι-
ακό πρόβλημα εντάσσεται σε μια
γενικότερη τάση για εθνική αυτο-
διάθεση των λαών που τελούσαν
υπό καθεστώς αποικιοκρατίας,
σε συνδυασμό με τις γενικότερες
ανακατατάξεις που επήλθαν στα
Βαλκάνια με την παρακμή και πτώση
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η
ανάληψη της διακυβέρνησης του
νησιού από τους Βρετανούς γέννησε
ελπίδες για ένωση με τη μητέρα-
πατρίδα κατά το πρότυπο των Ιο-
νίων Νήσων ενώ τον 20ό αιώνα το
πρότυπο αυτό έδωσε τη θέση του σε
μία σταδιακή ένωση με την Ελλάδα
σύμφωνα με το Κρητικό μοντέλο.
Το κύριο επιχείρημα του ελληνοκυ-
πριακού ενωτικού κινήματος ήταν
ότι η Κύπρος αποτελούσε φυσικό
τμήμα του ελληνισμού και ότι πλέον
είχε έρθει η ώρα για ένωση με το
απελευθερωμένο ελληνικό κράτος.
Κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας
η πολιτισμική διαφορά χριστιανών
και μουσουλμάνων διατηρήθηκε και
παγιώθηκε ως εθνοτική διαφορά.
Από την αρχή η βρετανική αποικι-
ακή διοίκηση αντιμετώπισε τους
κατοίκους της Κύπρου όχι ως ενι-
αίο λαό αλλά ως δύο διαφορετικές
κοινότητες με βάση το θρησκευτικό
κριτήριο. Η πολιτική του «διαίρει και
βασίλευε», η αντίθεση στην Ένωση,
η υποστήριξη στους Τουρκοκύπρι-
ους, η εμπλοκή της Άγκυρας και η
ιδέα της διχοτόμησης αποτέλεσαν
βασικούς άξονες της βρετανικής Στις 12 Ιουλίου 1878 στη Λευκωσία ο βρετανικός στρατός υποστέλλει την οθωμανική σημαία και υψώνει τη βρετανική
πολιτικής έως το 1960. μπροστά σε ένα αμήχανο πλήθος.
18 ■ δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Από την άλλη μεριά, οι ενέργει-
ες των Βρετανών εδραίωσαν τον
ελληνοκυπριακό εθνικισμό. Αυτό
πραγματοποιήθηκε μέσω τριών κυ-
ρίως ενεργειών: της συμμετοχής
των Κυπρίων σε αντιπροσωπευτικά
όργανα, την εκπαίδευση, η οποία
προωθούσε μεγαλοϊδεατικές τάσεις
και την κατάργηση των προνομίων
της Εκκλησίας η οποία έως τότε λει-
τουργούσε με το σύστημα των μιλλέτ
και κατείχε κοσμικές αρμοδιότη-
τες. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια
της βρετανικής αποικιοκρατικής
διοίκησης η Εκκλησία διατήρησε
την πολιτική και πολιτιστική της
επιρροή καθώς θεωρούνταν ο θεμα-
τοφύλακας της κουλτούρας και της
κληρονομιάς της ελληνορθόδοξης
κυπριακής κοινότητας. Ο αρχιε-
πίσκοπος της Κύπρου, Μακάριος
Γ΄, έγινε ο εθνάρχης-ηγέτης του
κυπριακού ελληνισμού.
Η πρώτη μαζική εκδήλωση του εθνι-
κισμού των Ελληνοκυπρίων έγινε
τον Οκτώβριο 1931 στη Λευκωσία.
Με αφορμή ένα φορολογικό νομο-
σχέδιο αλλά κατ’ ουσία εξαιτίας της
ελληνοκυπριακής ανυπομονησίας
για την ένωση και της βρετανικής
ακαμψίας ξέσπασαν εκτεταμένες
ταραχές και διαδηλώσεις κατά τις
οποίες οι Ελληνοκύπριοι ζητούσαν
την ενσωμάτωση της Κύπρου την
Ελλάδα. Οι ταραχές αυτές κατέδει-
ξαν ότι το ενωτικό κάλεσμα συνα-
ντούσε την πλατιά νομιμοποίηση
του ελληνοκυπριακού λαού, δεν
ήταν δηλαδή περιορισμένο σε μια
ελίτ ή σε εκκλησιαστικούς κύκλους.
Από την άλλη οι Βρετανοί συνέχισαν
να έχουν λανθασμένες αντιλήψεις
σχετικά με τις δυνατότητες δράσης
και τα κίνητρα των Ελληνοκυπρίων,
τα οποία θεωρούσαν ξενοκίνητα.
Κατά τη βρετανική αντίληψη ο αγρο-
τικός πληθυσμός είχε συμφέρον να
υποστηρίζει τους Βρετανούς και
όχι να επιθυμεί την προσάρτησή
του στην οικονομικά υπανάπτυ-
κτη και κακοδιοικούμενη Ελλάδα.
Δημοψήφισμα του 1950 για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Η πρώτη υπογραφή είναι του Μακάριου.
Σύνθημα για τον βρετανό κυβερνήτη της Κύπρου στρατάρχη σερ Τζων
Χάρντινγκ. Εγκαταστάθηκε στην Κύπρο αφού κατέστειλε την εξέγερση των
Μάου Μάου στην Κένυα.
Μετά τις ταραχές και έως το 1945
ακολούθησε περίοδος έκτακτων
μέτρων.
Στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πο-
λέμου η Κύπρος αποτελούσε μαζί
με τα Δωδεκάνησα και τη Βόρειο
Ήπειρο μία από τις αλυτρωτικές
διεκδικήσεις της Ελλάδας. Το θέμα
της Κύπρου ωστόσο δεν τέθηκε από
την Ελλάδα στη Διάσκεψη Ειρήνης
των Παρισίων για να μην διαταρα-
χθούν οι σχέσεις με τη Βρετανία.
Από το 1950 και ύστερα η Κύπρος
αποτέλεσε την αιχμή των ελληνικών
εθνικών διεκδικήσεων, ζήτημα το
οποίο είχε ευρεία απήχηση σε ολό-
κληρο τον ελληνικό πολιτικό κόσμο.
Παρά την ευνοϊκή συγκυρία ωστόσο
που είχε δημιουργήσει η συμμετο-
χή της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο στο πλευρό των νικητών
και ο επαναπροσδιορισμός της
βρετανικής αποικιακής πολιτικής,
η βρετανική εργατική κυβέρνηση
δεν ήταν πρόθυμη να παραχωρή-
σει την Κύπρο η οποία αποτελού-
σε μία σημαντική και απαραίτητη
στρατιωτική βάση στα πλαίσια του
Ψυχρού Πολέμου στην Ανατολική
Μεσόγειο.
Ωστόσο, ο βρετανός υπουργός
των αποικιών προχώρησε σε μια
σειρά συνταγματικών μέτρων τα
οποία δρομολογούσαν σύνταγμα
«αυτοκυβέρνησης» και οδηγούσαν
σε ομαλοποίηση της ελληνοβρετανι-
κές σχέσεις. Παρόλο που κατά βάση
η εξέλιξη αυτή σηματοδοτούσε την
πορεία προς την ανεξαρτησία, τόσο
η Εθναρχία όσο και το ΑΚΕΛ, για
διαφορετικούς λόγους, απέρριψαν
την πρόταση αυτοκυβέρνησης.
Οι εξελίξεις αυτές, η βρετανική
πρωτοβουλία για αυτοκυβέρνηση,
η άρνηση των Ελληνοκυπρίων και
η προβολή της ενωτικής λύσης και
από την άλλη η έντονη δραστηρι-
οποίηση των Τουρκοκυπρίων με
τη δημιουργία τουρκοκυπριακού
κόμματος με σκοπό την αποτροπή
της ένωσης και τη δραστηριοποίηση
ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ■ 19
ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ / Κύπρος: Οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου
Το Κυπριακό ως πρόβλημα αυτοδιάθεσης
της Τουρκίας σηματοδότησαν τις
απαρχές του Κυπριακού ζητήματος
το 1947-48.
Η επόμενη φάση του Κυπριακού
αρχίζει το 1947 και φτάνει έως το
1958. Αυτή χαρακτηρίζεται από Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος*
τον αντιαποικιακό αγώνα των
Τ
Ελληνοκυπρίων εναντίον της Βρε-
τανίας, τη διακρατική σύγκρουση
ι είναι το κυπριακό; Εθνο- Η ενοχλητική σκιά στο πετσί του ότι οι «πνεύμονες» διεκδικήσεων με τη συνθήκη της στόφια-Ταλάτ και όπως είναι η δι-
Ελλάδας, Βρετανίας και Τουρκίας
τική σύγκρουση; Σύγκρου- της Αυτοκρατορίας χρησίμευαν μάλλον να πνίγουν την Λωζάννης. Σε βρετανούς διπλω- αχρονική ιμπεριαλιστική επιδίωξη.
ση Ελλάδας και Τουρκίας, Ο απλός και ανύποπτος παρατη- Ελλάδα, παρά να της επιτρέπουν μάτες αποδίδεται η έμπνευση της Στα χρόνια μας επιχειρούν να
και την εθνοτική σύγκρουση ανά-
εκδήλωση ελληνικού ή τουρκικού ρητής θα διαπιστώσει εύκολα ότι να αναπνέει. βομβιστικής απόπειρας στο σπίτι στήσουν μια κολοσσιαία απάτη,
μεσα στους Ελληνοκύπριους και
ιμπεριαλισμού; Πρόβλημα εισβολής το κυπριακό είναι λίγο από όλα Oι Έλληνες πολιτικοί κλήθηκαν να του Κεμάλ, στη Θεσσαλονίκη, και παρουσιάζοντας ως προοδευτική
στους Τουρκοκύπριους. Σε αυτή
ή διάθεσης των Ελληνοκυπρίων όσα αναφέραμε στην πρώτη πα- προτιμήσουν τα στρατηγικά συμ- του πογκρόμ των Ελλήνων της Πό- πολιτική τον ραγιαδισμό. Υποστη-
την περίοδο δύο ήταν οι ευκαιρίες
να επικρατήσουν επί των Τουρκο- ράγραφο. Εμφανίζεται σήμερα, φέροντα της Αυτοκρατορίας από λης που ακολούθησε. Το 1958, οι ρίζουν μερικοί ότι ο διεθνισμός
για την αποφυγή της συγκρουσι-
κυπρίων; Σύγκρουση εθνικισμών; κυρίως, ως παγωμένη σύγκρουση τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, βρετανικές υπηρεσίες προκαλούν επιβάλλει παραίτηση από τα
ακής επίλυσης του Κυπριακού:
Γιατί ένα ζήτημα που «δεν πουλά- Κύπρου-Ελλάδας με την Τουρκία που συνέπιπταν με τη δημοκρατι- την πρώτη σφαγή Ελληνοκυπρίων εθνικά δικαιώματα, παραίτηση
η Διασκεπτική (1947-1948) και οι
ει», «κούρασε», που τόσο πολλοί και το δημιούργημά της, την ΤΔΒΚ. κή αρχή της αυτοδιάθεσης. Αυτός από Τουρκοκύπριους. Εντείνουν που βεβαίως δεν γίνεται υπέρ
συνομιλίες του Χάρντιγκ με τον
θάθελαν να αφήσουν πίσω τους, Τα φαινόμενα όμως απατούν. Χωρίς ήταν ο λόγος που οι ΗΠΑ στήρι- τη δυσφορία μεταξύ των δύο κοι- οποιασδήποτε μειοψηφίας ή του
Μακάριο (1955-1956).
επανέρχεται εκεί που κανείς δεν το να θέλουμε να υποτιμήσουμε τη ξαν την ανάδειξη Καραμανλή, την νοτήτων, στρατολογώντας Τουρ- παγκόσμιου σοσιαλισμού, που δεν
Η πρόταση του βρετανού κυβερνήτη
περιμένει, παίζοντας καταλυτικό σημασία και αυτονομία της ελληνο- αποστασία και τα πραξικοπήματα κοκυπρίους στην εφεδρική αστυ- θα τη χρειαζόταν αν υπήρχε, αλλά
της Κύπρου Winster για Σύνταγ-
ρόλο στην πολιτική ζωή και τη διε- τουρκικής διαμάχης, στις διάφορες του 1967 και του 1973. Δυστυχώς, νομία, υπεύθυνη για τις διώξεις υπέρ της Αυτοκρατορίας.
μα το 1947 βρήκε αντίθετους τόσο
θνή θέση της Ελλάδας, «κυρίαρχη μορφές που πήρε, δεν είναι αυτή δυστυχέστατα, αυτός μας φαίνεται και βασανισμούς Ελληνοκυπρίων Αν ο διεθνισμός των λαών έχει
την Εθναρχία όσο και το ΑΚΕΛ το
λεπτομέρεια» της Αν. Μεσογείου, η πρωτογενής σύγκρουση. Αν και επίσης ο μόνος λόγος για τον οποίο και φυσιολογικό στόχο της ΕΟΚΑ. νόημα στην εποχή μας, τι άλλο
οποίο αν και αρχικά είχε δεχθεί να
όπως το ονόμασε ο συντάκτης ενός σημαντική, είναι δευτερογενής. ΗΠΑ-Βρετανία «λύσσαξαν» (από Για λόγους που παραμένουν αδι- μπορεί να είναι αυτό το νόημα
συμμετέχει στη Διάσκεψη αποχώ-
εγγράφου στα Wikileaks; Η πρωτογενής αιτία δημιουργίας κοινού με τους κ.κ. Μητσοτάκη, ευκρίνιστοι, αλλά στους οποίους από την υπεράσπιση των εθνών
ρησε τελικά από αυτή κάτω από το
του κυπριακού, αλλά και ο παρά- Μπακογιάννη, Παπανδρέου), να οπωσδήποτε βάρυνε η απροθυμία και των κρατών τους, απέναντι
βάρος της κατηγορίας του προδό-
τη της Ένωσης. Ως αποτέλεσμα, η
Η Μεγάλη (σκόπιμη) Σύγχυση γων που σήμερα το επικαθορίζει ανατραπεί το 2008 ο Παπαδόπου- της εξαρτημένης ελληνικής ηγεσίας σε ένα σχέδιο που επιδιώκει να
Οι περισσότεροι ασχολούμενοι με αποφασιστικά είναι άλλος: η επιθυ- λος, έστω και αν αυτό σήμαινε να να στηρίξει τον κυπριακό αγώνα, τα υποτάξει και να τα διαλύσει,
βρετανική πρωτοβουλία δεν βρήκε
το κυπριακό δίνουν απάντηση στο μία της βρετανικής Αυτοκρατορίας ανεχθούν, κατά τρόπο εξαιρετικά ο Μακάριος δέχτηκε το 1958 την από την ένωσή τους εναντίον της
αποτελεσματική ανταπόκριση και
παραπάνω ερώτημα, όχι στη βάση στο παρελθόν, μιας άλλης σήμερα παράδοξο, την άνοδο ενός, κατά ανεξαρτησία έναντι της ένωσης. επιδίωξης μιας παγκόσμιας Δι-
απέτυχε.
επιχειρημάτων ή ανάλυσης, αλλά (HΠΑ, Ισραήλ, Βρετανία, διεθνές δήλωσή του, αριστερού και κομμου- Οι Βρετανοί, αφού εγκολπώθηκαν κτατορίας; Αλλά μια τέτοια ένωση
Την περίοδο 1950-1954 η κοινή γνώ-
με τσιτάτα και κλισέ, που μας μα- χρηματιστικό κεφάλαιο και διεθνή νιστικού κόμματος όπως το ΑΚΕΛ, την παραχώρηση, αφοσιώθηκαν προϋποθέτει τη δίκαιη, δεν μπορεί
μη τόσο στην Κύπρο όσο και στην
θαίνουν περισσότερα για τις προ- media)(2) να ελέγξουν το άφθαστης στην εξουσία μιας στρατηγικής έκτοτε στο να στερήσουν το υπό να στηριχθεί στην άδικη επίλυση
Αθήνα βρίσκονταν σε αναβρασμό με
Ανάρτηση της νέας σημαίας της Κυπριακής Δημοκρατίας θέσεις τους, παρά για την ουσία στρατηγικής και πλέον, και οικονο- χώρας-μέλους της ΕΕ! Αν κάποιος δημιουργία κράτος κάθε πραγμα- των διαφορών τους.
κύριο αίτημα την αυτοδιάθεση της
μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας. του ζητήματος και τους τρόπους μικής, λόγω των υδρογονανθράκων, διαθέτει μια καλύτερη ερμηνεία τικού περιεχομένου κυριαρχίας και Το να φύγει κάποιος από το πλαί-
Κύπρου. Η βρετανική κυβέρνηση
αντιμετώπισης. Οι περισσότεροι σημασίας νησί, αρνούμενοι στους αυτής της παραδοξότητας, καλο- ανεξαρτησίας, όπερ επέτυχαν μέσω σιο του δικού του έθνους για να
αντέδρασε με άκαμπτο τρόπο θε-
συσκοτίζουν συστηματικά τις ρίζες κατοίκους του το δικαίωμα στην δεχούμενη. των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, συμπαραταχθεί στον αδικούμενο
ωρώντας ταραξίες όσους ζητούσαν
το 1960 η τουρκική πολιτική δια- στο Κυπριακό. του προβλήματος, γιατί δεν θέλουν αυτοδιάθεση. Και ο μόνος λόγος που Καραμανλής και Αβέρωφ επέ- αδύναμο ενός άλλου έθνους που
την εφαρμογή των αρχών του ΟΗΕ.
Η βρετανική δήλωση ότι ορισμένα μορφώθηκε προς την κατεύθυνση Μία δεύτερη προσπάθεια έγινε το να τις αντιμετωπίσουν, και αρκετοί που πολιτικές δυνάμεις Ελλάδας- Το Λονδίνο πίσω βαλαν στον Αρχιεπίσκοπο, παρά καταπιέζει είναι όντως πράξη
εδάφη της Βρετανικής Κοινοπολι- είτε της διατήρησης του βρετανι- 1955-56 στις συνομιλίες του στρα- συχνά σπέρνουν σύγχυση με σκο- Κύπρου δεν το αναγνωρίζουν, είναι από τη διένεξη την αντίρρηση των εκπροσώπων μεγάλης γενναιότητας. Το να θυ-
κού αποικιακού καθεστώτος είτε τάρχη Χάρντιγκ, νέου κυβερνήτη πό να περάσουν πολιτικές που θα γιατί είναι οι ίδιες εξαρτημένες. Το 1831, Χριστιανοί και Μουσουλ- της εξέγερσης Λυσσαρίδη και Πα- σιάσει θεμιτά εθνικά δικαιώματα
τείας δεν θα μπορούσαν ποτέ να
της επιστροφής του νησιού στην της Κύπρου με τον Αρχιεπίσκοπο ήταν, υπό άλλες συνθήκες, αδια- Στις πολύ δημοκρατικές διεθνείς μάνοι της Κύπρου ενώθηκαν στην παδόπουλου. του δικού του έθνους, για να γίνει
αποκτήσουν πλήρη ανεξαρτησία
Τουρκία ως διάδοχου κράτους της Κύπρου Μακάριο. Η Βρετανία πρό- νόητες. Το κάνουν για τα αίτια του συνθήκες που προέκυψαν από τη εξέγερση εναντίον της καταπιεστι- Οι συμφωνίες φτιάχτηκαν για να μη αρεστός στους Αγγλοαμερικανούς,
λόγω της πολιτικής τους σημασίας
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το τεινε διευρυμένη αυτοκυβέρνηση κυπριακού, το κάνουν και για τις σοβιετική νίκη το 1945, τον θρίαμβο κής εξουσίας του σουλτάνου, με μπορούν να εφαρμοσθούν, ώστε η μοιάζει μάλλον πράξη δουλικότη-
κορύφωσε την αντιπαράθεση και
1955 προβλήθηκε το σύνθημα «Η και την υπόσχεση να συζητήσει το προτεινόμενες λύσεις του. του Μάο, την εθνική αφύπνιση και την υποστήριξη, φαίνεται, του εσωτερική διαμάχη να υπονομεύσει τας, αν όχι προδοσίας.
όξυνε τα πνεύματα στην Αθήνα
Κύπρος είναι τουρκική» το οποίο μέλλον του νησιού με τους αντιπρο- Μάταια ο γράφων επιχειρούσε, στις εξέγερση των αποικιών, τη βρετα- προξένου της Γαλλίας, μιας χώρας τη δυνατότητα του νέου κράτους Όσες πολιτικές δυνάμεις υπερασπί-
και στην Κύπρο. Σύμφωνα με τη
επικράτησε στα αντιμειονοτικά σώπους του κυπριακού λαού όταν συνεντεύξεις που πήρε από τους νική παρακμή, το Λονδίνο δεν είχε, αποικιακής μεν, αλλά σχετικά δη- να λειτουργήσει, αναγκάζοντας στηκαν κατά καιρούς το κυπριακό
βιβλιογραφία τα γεωστρατηγικά
επεισόδια στην Πόλη ενώ από το οι αυτοδιοικητικές αρχές αποδει- προεδρικούς υποψηφίους το 2008, στη δεκαετία του 1950, τα πολιτικο- μοκρατικότερης από τη Βρετανία. αμφότερες τις κοινότητες να κράτος, υλική πραγμάτωση του
συμφέροντα της Βρετανίας στην
1956-1958 προκρίθηκε η λύση της κνύονταν ικανές να διαφυλάξουν να αποσπάσει αίφνης μια έστω ελά- στρατιωτικά μέσα να καταστείλει Η τελευταία έθεσε υπό την εξουσία προστρέχουν στη βρετανική επι- δικαιώματος αυτοδιάθεσης του
Ανατολική Μεσόγειο αποτελούσαν
διχοτόμησης. Όταν υπογράφτηκαν τα συμφέροντα όλων των τμημάτων χιστα σαφή απάντηση στο ερώτημα την αντιαποικιακή Επανάσταση της της το νησί τον Ιούλιο του 1878 και, διαιτησία. Κορυφαίοι Βρετανοί κυπριακού λαού, χρειάστηκε,
το κύριο κίνητρο το οποίο καθόριζε
οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του της κυπριακής κοινωνίας. Δεν επι- ποιός και με ποιά μέσα θα ασκεί ΕΟΚΑ, υλοποιώντας την επιδίωξη ήδη τον Σεπτέμβριο, δημιούργησε συνταγματολόγοι χαρακτήρισαν ακόμα κι όταν δεν τόθελαν αρχι-
τη βρετανική πολιτική στο Κυπρι-
Λονδίνου, η Τουρκία ενέμενε στην τεύχθηκε ωστόσο κάποια συμφωνία την εξουσία, στα πλαίσια της λύσης που έθεσε επισήμως, στη Βουλή των συμβούλιο διακυβέρνησης, η δομή το κυπριακό σύνταγμα το πλέον κά, να αντισταθούν σε Ουάσιγκτον
ακό. Αυτά υπαγορεύονταν από τη
τήρησή τους χωρίς παρεκκλίσεις, και ο Μακάριος εξορίστηκε στις που έκαστος επεδίωκε, παρόλο που Κοινοτήτων, ο Υπουργός Αποικιών: του οποίου μοιάζει απελπιστικά δυσεφάρμοστο παγκοσμίως, μετά και Λονδίνο και να πάρουν συχνά
γεωγραφική θέση της Κύπρου, τη
στάση την οποία κράτησε έως το Σεϋχέλλες το Μάρτιο 1956, από αυτό το ερώτημα είναι το πρώτο που να μην αναγνωρισθεί ποτέ στους με τη δομή εξουσίας του… σχεδίου το κενυάτικο. Προβλεπόταν δικαί- το δρόμο για Μόσχα, Παλαιστίνη,
γειτνίαση της με τη διώρυγα του
1963. όπου επέστρεψε στην Αθήνα ένα απαντά ένα σύνταγμα. Όσο για τη Κυπρίους δικαίωμα αυτοδιάθεσης. Ανάν, 130 χρόνια αργότερα. Υπε- ωμα βέτο της μειοψηφίας σε όλα Παρίσι ή Πεκίνο. Δυστυχώς όμως,
Σουέζ και σε μικρότερο βαθμό με
Την ίδια περίοδο οι Ελληνοκύπριοι χρόνο αργότερα. διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία, Ο Υπουργός είχε σοβαρότατους λό- ρεκπροσωπείται η μουσουλμανική σχεδόν τα θέματα. Τέτοιο καθεστώς είναι πολλοί οι εκπρόσωποι μιας
τα πετρέλαια της Μέσης Ανατο-
ήταν διχασμένοι ως προς την πολι- Μια τελευταία προσπάθεια ήταν που λένε ότι επιδιώκουν σχεδόν οι γους. Το νησί είχε και έχει τεράστια μειοψηφία, υποεκπροσωπείται η δεν μπορούσε να λειτουργήσει – νεοπλουτικής και απίστευτα επαρ-
λής, το αυτοκρατορικό γόητρο της
τική που έπρεπε να ακολουθήσουν το σχέδιο του Βρετανού πρωθυ- πάντες, ουδείς, πλην Κόφι Ανάν, στρατηγική αξία. Απέναντι από πλειοψηφία, ώστε οι Βρετανοί, όπως σε Ινδίες, Αραβία, Αφρική, χιακής πολιτικής ελίτ, σε Ελλάδα
Βρετανίας και μεταπολεμικά την
σχετικά με την Ένωση. Από τη μια πουργού Μακμίλλαν το 1958. Το στο διαβόητο σχέδιό του, δεν την Σουέζ, Ισραήλ, Λίβανο, Τζεϊχάν, μέλη του συμβουλίου, μπορούν να οι Βρετανοί κατόρθωσαν να προ- και Κύπρο, που προτιμούν (με το
προσπάθεια ανάσχεσης της Σοβι-
το κομμουνιστικό ΑΚΕΛ στήριζε σχέδιο πρότεινε μία σειρά έντονα περιέγραψε ποτέ με στοιχειώδη συνέχεια Κρήτης και Καστελόριζου, πλειοψηφούν αθροιζόμενοι με τη καλέσουν μια αιματηρή εθνοτική αζημίωτο) τα αγγλοαμερικανικά
ετικής Ένωσης.
τη σταδιακή εξελικτική ένωση ενώ διαιρετικών διατάξεων, σε συν- σαφήνεια. Μια μέρα το ΡΙΚ ρώ- ελέγχει την Αν. Μεσόγειο. Είναι το μειοψηφία. Η μειοψηφία απέκτησε διαμάχη, που έδωσε τελικά, μαζί σαλόνια και τα ελβετικά σαλέ.
Το Σεπτέμβριο 1954 η ελληνική
η εθνικιστική Δεξιά με την οποία δυασμό με την πρόβλεψη ότι στη τησε τους τηλεθεατές αν ξέρουν φυσικό ορμητήριο για τις δυτικές ισχυρό κίνητρο συνεργασίας με τον με το made in USA πραξικόπημα
κυβέρνηση προχώρησε σε προ-
συμπαρατάσσονταν η Εκκλησία διοίκηση της Κύπρου θα «συνεργά- τι σημαίνει αυτή, η πάγια, κύρια επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή και αποικιοκράτη, η πλειοψηφία ισχυρό του 1974, το αναγκαίο πρόσχημα 1. Για το σχέδιο Ανάν, Δημήτρη
σφυγή στη Γενική Συνέλευση του
υποστήριζε τη θέση «Ένωσις και ζονταν» για επτά χρόνια η Ελλάδα επιδίωξη του κυπριακού κράτους. στρατηγική εφεδρεία του Ισραήλ. λόγο δυσφορίας με τη μειοψηφία. για την τουρκική εισβολή. Κωνσταντακόπουλου, Η Αρπαγή
ΟΗΕ ζητώντας την αυτοδιάθεση
της Κύπρου, θεωρώντας το μέσο μόνο Ένωσις», αίτημα το οποίο και η Τουρκία. Επιπλέον, για την Είναι πολύτιμο κέντρο επικοινωνι- Από το 1878 μέχρι σήμερα, κύριος της Κύπρου (το σχέδιο Ανάν ως
αυτό ως τον προσφυέστερο τρόπο έπρεπε να ικανοποιηθεί άμεσα ή εφαρμογή του δεν απαιτούνταν Το 80% απήντησε ών-παρακολουθήσεων της ευρείας άξονας της βρετανικής πολιτικής Στο μέλλον εργαλείο της αμερικανικής στρα-
πίεσης προς τη Βρετανία. Το Κυπρι- εντός εύλογου χρονικού διαστήμα- η συναίνεση των Ελληνοκυπρίων αρνητικά! Μέσης Ανατολής. Διαθέτει μεγά- στην Κύπρο παραμένει η χρήση των δια του παρελθόντος τηγικής), Λιβάνης, Αθήνα 2004,
τος. Τελικά προκρίθηκε η δεύτερη καθώς μπορούσε να εφαρμοστεί Η υστερόβουλα καλλιεργημένη επί λους ενεργειακούς πόρους. Έχει δικαιωμάτων της μειοψηφίας για Δεν μπορούμε να το δείξουμε στο Μίκη Θεοδωράκη, Γιατί ξαναλέ-
ακό έγινε διεθνές ζήτημα η τροπή
στάση. με τη συνεργασία μόνων των Τουρ- δεκαετίες, σε Ελλάδα και Κύπρο, όμως και ένα σοβαρό μειονέκτημα: να ακυρωθούν βασικά δικαιώματα πλαίσιο ενός σύντομου άρθρου, με όχι στο σχέδιο Ανάν, Καθημε-
όμως που έλαβαν οι εξελίξεις ήταν
Παράλληλα, με τη διεθνοποίηση κοκυπρίων. Το αποτέλεσμα κατ’ σύγχυση για την ουσία του θέματος, κατοικείται κατά 82% από Έλληνες! της πλειοψηφίας. Φυσικά τα δικαι- οι διαφορές όμως στην ιστορική ρινή, 3.5.2004. Επειδή αυτοί οι
επικίνδυνη. Η Βρετανία υπό την κυ-
του Κυπριακού ο τότε έλληνας ουσία ήταν είτε η διχοτόμηση είτε η αναφορά στο κυπριακό κυρίως Στη δεκαετία του 1950, για να ώματα της μειοψηφίας οφείλουν ανάγνωση του κυπριακού απη- συγγραφείς μπορεί να θεωρηθούν
βέρνηση Τσόρτσιλ-Ήντεν υιοθέτησε
πρωθυπουργός Παπάγος δέχθη- η τριμερής συγκυριαρχία στο νησί. μέσω μπερδεμένων και ακατάλη- αντιμετωπίσει την ΕΟΚΑ και να να γίνονται σεβαστά, μέχρι του χούν διαφορές στον τρόπο που εθνικιστές και μάλιστα Έλληνες,
μία ακόμα πιο άκαμπτη πολιτική
κε να ξεκινήσει ένοπλος αγώνας Το σχέδιο Μακμίλλαν, οι επανει- πτων νομικών όρων, η γενικευμένη κρατήσει υπό έλεγχο το νησί, το σημείου εκείνου όμως που δεν η ελληνική ελίτ αντιμετωπίζει το που είναι πολύ πιο επιβαρυντικό,
ενώ η Τουρκία εισήλθε επίσημα
των ελληνοκυπρίων με τη μορφή λημμένες αλλά χωρίς αποτέλεσμα προσφυγή στις, τόσο οικείες στην Λονδίνο έβαλε στην εξίσωση δύο πα- ανατρέπουν και καταστρατηγούν διαχρονικό πρόβλημα εξάρτησης παραπέμπουμε τον αναγνώστη στις
στο παιχνίδι της διεκδίκησης της
Κύπρου σε συμμαχία μάλιστα με δολιοφθορών και ανταρτοπολέμου. προσφυγές της Ελλάδας στη Γενική πολιτική κουλτούρα του νησιού, ράγοντες: Τουρκία-Τουρκοκύπριους τα δικαιώματα της πλειοψηφίας. Ελλάδας-Κύπρου από τα παγκό- Διαιρέσεις της Κύπρου, μιας από
Ο ένοπλος αγώνας ξεκίνησε τον Συνέλευση του ΟΗΕ σχετικά με το αλλά και της Ελλάδας, μεθόδους αφενός, τους νικητές του ελληνικού Η γηραιά Αλβιών δεν ενδιαφέρθη- σμια ιμπεριαλιστικά κέντρα. Στη τις μεγάλες μορφές της διεθνούς,
τη Βρετανία και η δυνατότητα ενός
Απρίλιο 1955 με την υλική και ηθι- δικαίωμα της Κύπρου για αυτοδι- των υπαινιγμών και της απάτης, εμφυλίου αφετέρου, δηλαδή το κε ποτέ για τους Τουρκοκυπρίους. συζήτηση για την ιστορία κρύβεται μαρξιστικής νέας αριστεράς, του
κοινού ελληνοτουρκικού μετώπου
κή στήριξη της Ελλάδας και υπό άθεση, οι ολοένα και πιο έντονες συνιστά τεράστιο εμπόδιο στην απολύτως εξαρτημένο από Αγγλία- Ενδιαφέρθηκε να τους χρησιμοποι- μια συζήτηση για το μέλλον, για Πέρι Αντερσον (εκδόσεις Άγρα,
απομακρύνθηκε.
την ηγεσία της Ε.Ο.Κ.Α (Εθνική συγκρούσεις ανάμεσα στις δύο εθνο- αποτελεσματική διεκδίκηση των ΗΠΑ ελληνικό πολιτικό προσωπικό. ήσει, για να αφαιρέσει το δικαίωμα την πολιτική. 2008).
Κατά τη διάρκεια της τουρκικής
Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) η τικές κοινότητες και η ανησυχία θεμελιωδών δικαίων του κυπριακού Έχουμε δύο πνεύμονες, Αγγλία και της αυτοδιάθεσης, το θεμέλιο της Οι εκπρόσωποι του ελληνικού νε-
προσφυγής στον ΟΗΕ η Τουρκία
οποία είχε αρχηγό τον Κύπριο από- των ΗΠΑ για ρήγμα στις σχέσεις λαού και πηγή μεγάλου κινδύνου Αμερική, είπε ο Γεώργιος Παπαν- απαίτησης του κυπριακού λαού να οραγιαδισμού, όπως ο Αβέρωφ, 2. Το βασικό περίγραμμα των ιδεών
κράτησε σκληρή στάση και κατηγό-
στρατο αξιωματικό του Ελληνικού ανάμεσα στις χώρες του ΝΑΤΟ για τον ελληνικό λαό. δρέου, όταν ο Δήμαρχος Λευκωσίας κάνει ο ίδιος κουμάντο στο νησί του προωθούσαν πάντα τη θεωρία που οδήγησαν αργότερα στο σχέδιο
ρησε την Ελλάδα ότι επιχειρούσε να
Στρατού Γεώργιο Γρίβα ή «Διγενή». οδήγησαν στην ανάληψη μυστι- Αν δεν υπήρχε τέτοια σύγχυση, θα του ενεχείρισε τα αποτελέσματα και, άρα, να μην κάνει η Βρετανία. των χαμένων ευκαιριών – φταίει Ανάν, πρωτοπαρουσιάστηκαν από
ανατρέψει το πνεύμα της Συνθήκης
Η ένοπλη ωστόσο δράση δεν έφερε κών ελληνοτουρκικών συνομιλιών. ήταν αδιανόητη η εμφάνιση του του δημοψηφίσματος υπέρ της Το μοντέλο του 1878, πολιτική και το ξερό ελληνικό κεφάλι που δημι- Ισραηλινούς σε σεμινάρια για το
της Λοζάννης, και για αναβίωση
τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Αυτές με τη σειρά τους κατέληξαν τερατώδους σχεδίου Ανάν, ίσως Ενωσης που οργάνωσε η κυπριακή ενίοτε θεσμική ενσάρκωση της αρ- ουργήθηκε και παραμένει άλυτο κυπριακό που οργάνωσε το ίδρυμα
της Μεγάλης Ιδέας. Η τουρκική
Κατά τη διάρκεια της δράσης της στις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του χειρότερου συντάγματος στην εκκλησία, και κινδυνεύουμε από χής «διαίρει και βασίλευε», επανεμ- το κυπριακό. Βασιζόμενοι σε μια Κόκκαλη, όπως μας διαβεβαίωσε
στάση υπαγορεύονταν αφενός από
ΕΟΚΑ έγιναν προτάσεις από τη του Λονδίνου του 1959 οι οποίες παγκόσμια ιστορία, που κατέλυε ασφυξία αν τους χάσουμε. φανίζεται ως βρετανική απάντη- τέτοια ιστορική ερμηνεία, ζητού- ο ειδικός για τη Μέση Ανατολή Κα-
γεωστρατηγικούς και οικονομικούς
Βρετανία για τη συνταγματική προώθησαν την ανεξαρτησία της κάθε μορφή δημοκρατικού, ανε- Χρειάστηκε να περάσουν δεκα- ση στο αίτημα αυτοδιάθεσης των σαν και ζητάνε τον κατευνασμό θηγητής του Παντείου Αλέξανδρος
λόγους και αφετέρου από εθνοτική
επίλυση του Κυπριακού από τις Κύπρου που κηρύχθηκε στις 16 ξάρτητου και κυρίαρχου κράτους, πέντε χρόνια, για να δει, αυτός ο Κυπρίων, που παίρνει, απολύτως ΗΠΑ, Βρετανίας, Τουρκίας και Κούτσης, που συμμετείχε σε ένα
ταύτιση και αλληλεγγύη προς τους
οποίες καμία δεν καρποφόρησε. Η Αυγούστου 1960. Μια νέα φάση υπάγοντας άμεσα τους Κυπρίους κατεξοχήν άνθρωπος των Άγγλων φυσιολογικά, τη μορφή του αιτή- Τουρκοκυπρίων, μέχρι του σημείου από αυτά.
αριθμητικά λιγότερους Τουρκοκύ-
πρώτη ήταν η Τριμερής Διάσκεψη του Κυπριακού Ζητήματος άρχιζε. στην εξουσία Λονδίνου και Ουά- στην Ελλάδα και οργανωτής για ματος για ένωση με την Ελλάδα, να καταργήσουν, εν ονόματι της
πριους. Τυχόν ένωση της νήσου
Βρετανίας-Ελλάδας-Τουρκίας τον σιγκτον. Ούτε θα αφηνόταν χωρίς λογαριασμό τους, από το 1943, του στη δεκαετία του 1950. Η Βρετανία μειοψηφίας, το κυπριακό κράτος,
με την Ελλάδα θεωρούνταν από
Αύγουστο-Σεπτέμβριο 1955 οπότε * Η Βασιλική Λάζου είναι ιστορικός, πολιτική υπεράσπιση διεθνώς, το εμφύλιου, τους Αμερικανούς να εισηγείται στην Τουρκία να εκδη- όπως συνέβη με το σχέδιο Ανάν, *Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος
την τουρκική πλευρά απαράδεκτη
για πρώτη φορά η Τουρκία εισήλθε διδάκτορας του Παντείου λαϊκό όχι στο δημοψήφισμα του τον ανατρέπουν μέσω Ανακτόρων λώσει ενδιαφέρον για την Κύπρο, όπως πολύ φοβόμαστε ότι μπορεί είναι δημοσιογράφος
ενέργεια που την έθιγε καίρια. Έως
ως συνομιλητής και ενδιαφερόμενος Πανεπιστημίου 2004.(1) και Μητσοτάκη, για να αντιληφθεί ενώ είχε αποποιηθεί οποιωνδήποτε να συμβεί με τις συμφωνίες Χρι- Konstantakopoulos.blogspot.com
20 ■ δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ■ 21

ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ / Κύπρος: Οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου

Οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου: «Η αλυσιτελής ανεξαρτησία και η δεσμευμένη δημοκρατία»

Δημήτρης Στεμπίλης*

Τ
ο κυπριακό ζήτημα όπως προέκυψε από τη δεκαετία του 1950 αποτελεί και
στις μέρες μας ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα που απασχολεί τη διεθνή κοινότητα,
μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα που
επιβεβαιώνουν την ανάγκη για μεγαλύτερη εμβάθυνση στην ιστορία των διεθνών
σχέσεων. Το να αντιμετωπίζεις μέσω της ιστορικής ανάλυσης τις διεθνείς σχέσεις δε
σημαίνει κατ’ αρχήν την απλή παράθεση των γεγονότων και των συμφωνιών όπως αυτό
συνέβαινε με τη διπλωματική ιστορία και το γερμανικό ιστορισμό του 19ου αιώνα. Η
παραμέληση αυτού του σημαντικού πεδίου της ιστοριογραφίας ανέδειξε τη σημασία
για μια διαφορετική ιστορική ερμηνευτική προσέγγιση.
Η προϊστορία
και το διεθνές περιβάλλον
Οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου που δημιούρ-
γησαν την Ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία
η οποία ξεκίνησε τη «λειτουργία της» τον Αύ-
γουστο του 1960 αποτελεί το κομβικό σημείο
της κατάληξης ενός εθνικοαπελευθερωτικού
αγώνα και της αφετηρίας δεινών που ταλα-
νίζουν ακόμα και σήμερα τον κυπριακό λαό
και τον ελληνισμό. Έχει κυλήσει πολύ νερό
στο αυλάκι από τα τέλη της δεκαετίας του ’50
αλλά το πρόβλημα παραμένει άλυτο. Βέβαια
οι γεωπολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές
συνθήκες έχουν αλλάξει. Το πλαίσιο στο οποίο
θα αναφερθούμε είναι αυτό του Ψυχρού Πολέ-
μου όπου παρά την ειρηνική συνύπαρξη που
εγκαινίασε η αλλαγή της ηγεσίας στη Σοβιετική
Ένωση από τον Στάλιν στον Χρουστσόφ και
η εκλογή του Τζον Κέννεντυ στην προεδρία
των ΗΠΑ, ο διπολισμός βρέθηκε στο αποκο-
ρύφωμά του, ιδίως με την κρίση στον Κόλπο
των Χοίρων, στην Κούβα. Η περίπτωση της
Κύπρου, όπως αργότερα της Παλαιστίνης
με το Ισραήλ στον πόλεμο του 1967, αποτε-
λεί μέρος των περιφερειακών συγκρούσεων
που απασχόλησαν την διεθνή κοινότητα της
περιόδου και που αποτελούσε μέρος του παζλ
της εύφλεκτης περιοχής που λέγεται Νοτιοα-
νατολική Μεσόγειος και Μέση Ανατολή. Ένας
τρίτος παράγοντας τον οποίο θα μπορούσαμε
να εντάξουμε στο «εσωτερικό του δυτικού συ-
νασπισμού» είναι η αποαποικιοποίηση που
πλήττει την πάλαι ποτέ κραταιά αυτοκρατορία
της Μεγάλης Βρετανίας και οι επακόλουθες
συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή.
Μια σημαντική παράμετρος που πρέπει να
λάβουμε υπόψη μας στην ανάλυση των γε-
γονότων είναι η σχέση της Ελλάδας με την
Τουρκία σε μια περίοδο όπου και οι δύο χώρες
αντιμετώπιζαν εσωτερικά προβλήματα. Δεν
πρέπει να ξεχνάμε ότι οι δύο χώρες είχαν να
βρεθούν σε συνθήκες κρίσης και ενδεχόμενης
σύγκρουσης από την περίοδο που υπογράφηκε
το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας, το 1930.
Είναι μια μεταβατική περίοδος και για τις δύο
χώρες, αφού η Ελλάδα προσπαθεί να ξεπε-
ράσει τα μετεμφυλιακά της τραύματα με μια
«καχεκτική» δημοκρατία, όπως πολύ σωστά
την έχει ονομάσει ο Ηλίας Νικολακόπουλος,
αφού η επικράτηση του Ελληνικού Συναγερμού
στις εκλογές του 1952 με αρχηγό τον Αλέξαν-
δρο Παπάγο και η προσπάθεια εδραίωσης του
Κωνσταντίνου Καραμανλή στην ηγεσία της
δεξιάς παράταξης, κινήθηκαν στην κατεύ-
θυνση από τη μια πλευρά της οικονομικής
ανάπτυξης αλλά από την άλλη πλευρά στο
κυνήγι μαγισσών με αντικομουνιστικό μένος.
Στην αντίπερα όχθη έχουμε μια Τουρκία
«τραυματισμένη» από την ουδετερότητά
της στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στο τέλος
μιας περιόδου που σημαδεύτηκε από την πο-
τισμό που σηματοδοτούσε ένα ανεκπλήρωτο
αίσθημα δικαίωσης που έχει τις ρίζες του στην
προσπάθεια για την αποφυγή μια ήττας όπως
αυτή του 1922. Παράλληλα ήταν και ένας πιο
εφικτός στόχος σε σχέση με άλλες αλυτρωτι-
κές επιδιώξεις, όπως αυτή της διεκδίκησης
της Βόρειας Ηπείρου, περιοχής που οριστικά
είχε κατακυρωθεί στην Αλβανία. Για τους
ξένους και ειδικά για το ΝΑΤΟ όπως τουλάχι-
στον φαίνεται από την ανάγνωση των αρχεί-
ων που αφορούν στη συγκεκριμένη περίοδο,
η Ελλάδα κι η Τουρκία είναι δύο χώρες υπό
ανάπτυξη (και υπανάπτυκτες και αναπτυσ-
σόμενες) οι οποίες αντιμετωπίζονται με μια
κοινή λογική από τους «μεγάλους συμμάχους»
τους. Η αλλαγή χεριών από τους Άγγλους στις
Η.Π.Α. όσον αφορά την πολιτική και διεθνή
προοπτική της Κύπρου θα σηματοδοτήσει και
μια κεντρική αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης
προς την κατεύθυνση της Τουρκίας, ειδικά
στο πλαίσιο της βορειοατλαντικής συμμαχίας.
Το 1878 η Τουρκία «νοίκιασε» την Κύπρο στην
Αγγλία. Το 1923 η Κύπρος γίνεται βρετανική
αποικία. Μέχρι το 1954 το ζήτημα της Κύπρου
αφορούσε μία διένεξη μεταξύ της ντόπιας
ελληνοκυπριακής κοινότητας και των αποικι-
οκρατών Άγγλων. Το ελληνοκυπριακό στοιχείο
υπερτερούσε κατά πολύ των
Τουρκοκυπρίων και μετά την Η Κύπρος αποτελού-
κατάπνιξη της εξέγερσης στα
1931 από τους Άγγλους οι Ελλη-σε για τους Βρετα-
νοκύπριοι δεν είχαν διεκδικήσει
με συγκρουσιακούς όρους την νούς το τελευταίο
αυτοδιάθεσή τους ή την ένωση
προπύργιο για πα-
με την Ελλάδα. Η Αγγλία στο
επίπεδο των προτάσεων προς
ρουσία τους στην
τον ελληνοκυπριακό πληθυσμό
προέτεινε αδιάλειπτα ένα κα- ευρύτερη περιοχή.
θεστώς αυτοκυβέρνησης και
δεν συναινούσε σε καμιά πε-
ρίπτωση στο αίτημα για δικαίωμα αυτοδιάθε-
σης, πράγμα που νομοτελειακά θα οδηγούσε
στην ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Το
1950 διεξήχθη ένα δημοψήφισμα μεταξύ των
Ελληνοκυπρίων το αποτέλεσμα του οποίου
ήταν συντριπτικά υπέρ της ένωσης με την Ελ-
λάδα. Οι αντιπρόσωποι της ελληνοκυπριακής
πλευράς δεν έγιναν δεκτοί στο Λονδίνο για
την παρουσίαση του δημοψηφίσματος και η
Αγγλία συνέχιζε να αρνείται σθεναρά το αίτημα
για εφαρμογή της αυτοδιάθεσης. Μετά την
επίσημη επίσκεψη του Ήντεν στην Ελλάδα
και αφού δεν προέκυψε καμία πρόοδος στις
συνομιλίες σχετικά με την τύχη της Κύπρου,
η ελληνική πλευρά προέβη στην προσφυγή
στα Ηνωμένα Έθνη στις 14 Δεκεμβρίου του
1954. Το σημείο αυτό αποτελεί την αφετηρία
της διεθνοποίησης του κυπριακού ζητήματος.
Μέχρι τη στιγμή εκείνη και σύμφωνα με τον
Κωνσταντίνο Σβολόπουλο το δόγμα της ελληνικής
εξωτερικής πολιτικής ήταν ότι η ικανοποίηση
γιο Δρίβα-Διγενή που μέχρι τότε είχε «δρέψει
τις δάφνες του» ως αρχηγός της ομάδας Χ στο
τέλος της γερμανικής κατοχής και στη διάρκεια
του Εμφυλίου Πολέμου. Η ελληνοκυπριακή
πλευρά ουσιαστικά ενθάρρυνε τη δημιουρ-
γία της Ε.Ο.Κ.Α. και την έναρξη ένοπλου
αγώνα, τον οποίο αποδέχθηκε «σιωπηρά» η
ελληνική κυβέρνηση. Πριν τα γεγονότα της
Κωνσταντινούπολης το Σεπτέμβριο 1955, δι-
οργανώθηκε από τους Άγγλους στο Λονδίνο
στις 30 Ιουνίου η Τριμερής Διάσκεψη μεταξύ
της Αγγλίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας σε
επίπεδο υπουργών εξωτερικών. Θα μπορού-
σαμε να χαρακτηρίσουμε αυτή την εξέλιξη ως
ένα από τα πιο κομβικά της περιόδου, αφού
η βρετανική πλευρά για να αντιπαρατεθεί σε
διπλωματικό επίπεδο στην προσφυγή της Ελ-
λάδας στον Ο.Η.Ε. στο επίμονο αίτημα των
Κυπρίων για αυτοδιάθεση και στις πιέσεις που
ασκούσε στις βρετανικές δυνάμεις ο αγώνας
της Ε.Ο.Κ.Α., έβαλε την Τουρκία στο παιχνί-
δι. Για τις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρετανία,
το βασικό ζήτημα ήταν να περιοριστεί το κυ-
πριακό ζήτημα στο δυτικό πλαίσιο. Αυτή η
στάση υπαγορευόταν από τη στρατηγική των
Αμερικανών στη νοτιοανατολική Μεσόγειο,
αφού οι αραβικές χώρες και πιο συγκεκριμένα
το Ιράκ, είχαν αρχίσει να στρέφονται προς τη
Σοβιετική Ένωση. Συγκεκριμένα στο Ιράκ είχε
προηγηθεί η κατάληψη της εξουσίας από το
κόμμα Μπάαθ. Επίσης την επόμενη χρονιά, το
1956, η κρίση του Σουέζ και η συνεργασία του
Νάσερ με τους Σοβιετικούς επέτειναν ακόμα
περισσότερο το πρόβλημα για την αμερικανική
και νατοϊκή επιρροή στην περιοχή. Η κρίση του
Σουέζ ανέδειξε όμως ένα επιπλέον πρόβλημα
και για τους Βρετανούς. Το στρατηγείο τους
της Μέσης Ανατολής έπρεπε να μεταφερθεί
αφού στην Αίγυπτο οι Βρετανοί ήταν ανεπι-
θύμητοι. Στην Κύπρο υπήρχαν
ήδη οι βρετανικές στρατιωτικές
βάσεις που εξυπηρετούσαν τα
συμφέροντά της Αγγλίας στην
ευρύτερη περιοχή. Συνεπώς η
Κύπρος αποτελούσε για τους
Βρετανούς το τελευταίο προ-
πύργιο για παρουσία τους στην
ευρύτερη περιοχή.
Στις 9 Μαρτίου 1956 η ατμό-
σφαιρα στο νησί δυναμιτίζεται
με την απαγωγή του Μακάριου
από τους Βρετανούς την ώρα
που επιβιβαζόταν στο αεροπλάνο για επί-
σκεψη στην Αθήνα. Εξορίζεται μαζί με τον
μητροπολίτη Κυρήνειας και δύο έμπιστους
συνεργάτες του στις Σεϋχέλλες. Η σωρευτική
επίδραση όμως της διεθνοποίησης, ο ένοπλος
αγώνας και η πίεση της διεθνούς κοινής γνώμης
οδήγησαν στην αναθεώρηση της βρετανικής
στάσης που άρχισε να αποδέχεται την οδό των
διαπραγματεύσεων. Από την πλευρά τους οι
Τουρκοκύπριοι, υποστήριζαν το βρετανικό κα-
θεστώς του νησιού αφού πίστευαν ότι αποτελεί
ανάχωμα στην πολιτική των Ελληνοκυπρίων.
Για πρώτη φορά, στις 19 Δεκεμβρίου 1956 με
το σχέδιο Ράντκλιφ πέφτει στο τραπέζι των
διαπραγματεύσεων η ιδέα της διχοτόμησης. Ο
βρετανός υπουργός αποικιών, Λένοξ Μπόιντ,
καταθέτοντας το σχέδιο Ράντκλιφ μιλούσε για
το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ξεχωριστά για
τις δύο κοινότητες. Φυσικά η ελληνοκυπριακή
πλευρά απέρριψε το σχέδιο, ενώ η Τουρκία
τάχθηκε υπέρ της διχοτόμησης και την ένωση
έχουν αναγνωρίσει τη σημαντική θέση της
Τουρκίας για τα γεωπολιτικά τους συμφέρο-
ντα. Στο σχέδιο προβλεπόταν: α) η διατήρηση
της βρετανικής κυριαρχίας στο νησί για 7 χρό-
νια, β) ο συνεταιρισμός Ελλάδας – Τουρκίας
στη διοίκηση μέσω αντιπροσώπων-βοηθών
του κυβερνήτη, γ) σύνταγμα βασισμένο στην
αρχή της μείζονος κοινοτικής αυτονομίας
(δηλαδή θα δίνονταν ίσες εξουσίες και στις
δύο πλευρές), δ) δύο κοινοτικές βουλές, ε)
μεικτό υπουργικό συμβούλιο και στ) μετά
από 7 χρόνια θα το νησί οδηγούνταν είτε σε
τριπλή κυριαρχία, Ελλάδα-Βρετανία-Τουρκία
είτε σε διπλή αυτοδιάθεση. Το συμπέρασμα
που συνάγεται από τα σημεία του ανανεω-
μένου σχεδίου Ράντκλιφ είναι ότι η Βρετανία
ήθελε να ελέγχει τα ζητήματα διοίκησης στην
Κύπρο με σκοπό τη διατήρηση των βάσεών
της και την προάσπιση της πολιτικής της στη
νοτιοανατολική Μεσόγειο. Επίσης είναι κάτι
παραπάνω από σαφές ότι ο καταμερισμός των
αρμοδιοτήτων στις δύο πλευρές, την ελληνο-
κυπριακή και την τουρκοκυπριακή οδηγούσε
με μαθηματική ακρίβεια στη διχοτόμηση του
νησιού αφού αντί να ενισχύεται ο ενωτικός
χαρακτήρας για τις δύο κοινότητες, διαχω-
ρίζονταν πλήρως οι θέσεις τους. Η ελληνική
κυβέρνηση αντέδρασε άμεσα στο σχέδιο Ρά-
ντκλιφ και απείλησε με την αποχώρησή της
από το ΝΑΤΟ. Η κυβέρνηση Καραμανλή την
εποχή εκείνη «σκεφτόταν φωναχτά» με σκοπό
την ενεργοποίηση των αντανακλαστικών του
αντικομουνιστικού μπλοκ. Η βρετανική και η
τουρκική πλευρά συμφώνησαν να διοριστεί
τούρκος κυβερνητικός εκπρόσωπος από την
1η Οκτωβρίου, πράγμα που θα σήμαινε τη
διχοτόμηση του νησιού. Τον Ιούνιο του 1958
η Ελλάδα και η Τουρκία βρέθηκαν στα πρό-
θυρα πολέμου.
Οι ΗΠΑ αντιλαμβανόμενες την κρισιμότητα
της κατάστασης, την ενδεχόμενη απώλεια
μιας από τις δύο χώρες με στροφή προς τον
ανατολικό συνασπισμό και την ενδονατοϊκή
σύγκρουση ανέλαβαν δράση πιέζοντας την
ελληνική κυβέρνηση να δεχθεί μια λύση εκτός
της ένωσης. Το φθινόπωρο του 1958, στη σύ-
νοδο του ΝΑΤΟ ξεκινούν οι προκαταρκτικές
συσκέψεις μεταξύ της ελληνικής και της τουρ-
κικής πλευράς, χωρίς την εκπροσώπηση των
κυπρίων. Στις 16 Σεπτεμβρίου, ο Μακάριος
έχει εκφράσει δημόσια την διάθεσή του για
ανεξαρτησία της Κύπρου, μια παλιά ιδέα που
«κρυβόταν» πάντα στο συρτάρι ως δεύτερη
γραμμή άμυνας για τις διαπραγματεύσεις.
Ο Καραμανλής και η Αθήνα αποδέχονται την
πρόταση. Οι διεθνείς παράγοντες δείχνουν
να συμμερίζονται την ιδέα της ανεξαρτησίας
αφού τουλάχιστον προς το παρόν δίνει μια
λύση στο πλαίσιο του δυτικού συνασπισμού. Το
Δεκέμβρη του 1958, ο υπουργός Εξωτερικών
της Τουρκίας Φατίν Ζορλού προτείνει την ιδέα
της δεσμευμένης ανεξαρτησίας για την Κύπρο.
Εκτός των άλλων, η Άγκυρα πιέζεται και από
το φόβο μίας καθεστωτικής μεταβολής, όπως
αυτή συνέβη στο Ιράκ. Ακολουθούν άτυπες
συναντήσεις μεταξύ Αβέρωφ και Ζορλού με
πιο σημαντική την απόρρητη συνάντηση που
έγινε τον Ιανουάριο στο Παρίσι και από την
πλευρά τους οι Βρετανοί δεσμεύονται για απο-
δοχή μιας κοινής απόφασης μεταξύ Ελλάδας
και Τουρκίας.
Οι συμφωνίες
Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο Δρ. Fazil Kutchuk
ως πρόεδρος και αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας
στις εκλογές του 1960.
την ένωση όσο και τη διχοτόμηση. Οι Συμφω-
νίες Ζυρίχης-Λονδίνου όσον αφορά το διεθνές
επίπεδο, αποτελούν ουσιαστικά τη διάσωση
του ΝΑΤΟ, γι’ αυτό και οι αμερικανικές πιέ-
σεις ήταν τόσο έντονες προς όλες τις πλευρές.
Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά, το
σύνταγμα που αποτελεί και τη ραχοκοκαλιά
της νέας ανεξάρτητης δημοκρατίας ήταν ένας
ελάχιστα πρακτικός συμβιβασμός ελληνικών και
κυπριακών απόψεων, θεωρητικά ακατανόητο,
πρακτικά νομικό τέρας και οδηγούσε ουσια-
στικά στο χωρισμό των κοινοτήτων. Αντιθέτως
για την πλευρά Καραμανλή
και Αβέρωφ ήταν η αποθέω-
ση της «real politik» και του
Οι Συμφωνίες Ζυρί-
«λειτουργισμού» που διέκρινε χης-Λονδίνου όσον
τις κυβερνήσεις Καραμανλή
την περίοδο 1955-1963. Από αφορά το διεθνές
την Ε.Δ.Α. που ήταν η μείζονα
αντιπολίτευση και το Κέντρο, επίπεδο, αποτελούν
εκτός από τον Γ. Παπανδρέου,
οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου ουσιαστικά τη διά-
χαρακτηρίστηκαν ως ενδοτικές
αφού ενταφίαζαν το ζήτημα
σωση του ΝΑΤΟ, γι’
της Ένωσης, μια πάγια πο- αυτό και οι αμερικα-
λιτική θέση της Ελλάδας για
την Κύπρο. Εδώ αξίζει να ση- νικές πιέσεις ήταν
μειώσουμε ότι εκτός από τον
Καραμανλή ήταν καταλυτικός τόσο έντονες προς
και ο ρόλος του Ευ. Αβέρωφ,
ο οποίος παρότι Ηπειρώτης όλες τις πλευρές.
πολιτικός, ακόμη και στο ζή-
τημα της βορείου Ηπείρου είχε υιοθετήσει μια
πιο μετριοπαθή στάση που θα οδηγούσε σε
απτά αποτελέσματα. Ήταν όμως δύο εντελώς
διαφορετικά ζητήματα.
Οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου είχαν εξαρχής
το μεγάλο μειονέκτημα ότι θίγονταν τα δικαιώ-
ματα της κατά πολύ μεγαλύτερης πλειοψηφίας
των Ελληνοκυπρίων (82% Ελληνοκύπριοι, 18%
Τουρκοκύπριοι). Η Κύπρος σύμφωνα πάλι με
τον Τσουκαλά, αποτέλεσε την πρώτη χώρα
του κόσμου, το σύνταγμα της οποίας αρνού-
νταν στην πλειοψηφία το δικαίωμα να ασκεί
εξουσία. Η διοίκηση του νησιού έμπαινε σε
συνεταιριστική βάση μεταξύ Ελληνοκυπρίων
και Τουρκοκυπρίων. Συγκεκριμένα ο πρόεδρος
της Κυπριακής Δημοκρατίας θα έπρεπε να
ήταν πάντα Ελληνοκύπριος και ο αντιπρόε-
Ο τελευταίος Βρετανός Κυβερνήτης της Κύπρου Sir Hugh Foot, ο Αρχιεπί-
σκοπος Μακάριος από την Ελληνοκυπριακή πλευρά και ο Δρ. Fazil Kutchuk
από την Τουρκοκυπριακή πλευρά υπογράφουν την Συνθήκη Εγκαθίδρυσης
της Κυπριακής Δημοκρατίας (16/Αυγούστου/1960).
κύπριος και ο αντιπρόεδρος Τουρκοκύπριος,
ενώ στην εκάστοτε κυβέρνηση από τα δέκα
υπουργεία τα 7 θα τα κατείχαν Ελληνοκύπριοι
και τα 3 Τουρκοκύπριοι. Όσον αφορά τις 2
κοινοτικές συνελεύσεις ή βουλές η κάθε μια
είχε την αρμοδιότητα των θρησκευτικών, εκπαι-
δευτικών και πολιτιστικών θεμάτων της κάθε
κοινότητας. Αν προέκυπτε κάποιο πρόβλημα
στις αρμοδιότητες θα τις έλυνε το ανώτατο
συνταγματικό δικαστήριο. Όσον αφορά τη
στελέχωση του στρατού, η αναλογία άλλαζε
υπέρ των Τουρκοκυπρίων, αφού από 7 προς
3 για τα υπόλοιπα γινόταν 6
προς 4. Στην επάνδρωση των
σωμάτων ασφαλείας θα ίσχυε η
αναλογία 7 προς 3. Μαζί με τις
συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου
υπογράφηκε και η συνθήκη
εγγύησης που αποτελούσε
εγγύηση της ανεξαρτησίας
της Κυπριακής Δημοκρατίας
από την Ελλάδα, την Αγγλία
και την Τουρκία.
Αποτελούσε επίσης και εγγύηση
της εδαφικής ακεραιότητας,
της ασφάλειας και πιστής τή-
ρησης του συνταγματικού πο-
λιτεύματος της Κύπρου μέσω
συλλογικής ή μεμονωμένης
εφόσον απαιτηθεί παρέμβα-
σης. Εκτός από τη συνθήκη
εγγύησης υπογράφηκε και η
συνθήκη συμμαχίας μεταξύ Κύπρου-Ελλάδας
και Τουρκίας με μεικτό τριμερές στρατηγείο,
με τη συμμετοχή 950 Ελλήνων και 650 Τούρ-
κων αξιωματικών και στρατιωτών. Τέλος οι
συμφωνίες προέβλεπαν τη διατήρηση των
ισχυρών αγγλικών βάσεων στη Δεκέλεια και
το Ακρωτήρι. Για τους Ελληνοκύπριους οι συμ-
φωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου δεν ήταν το τέλος
του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
1960-1963: η «αλυσιτελής
δημοκρατία» και το Σχέδιο Άτσεσον
Σύμφωνα με τη μαρτυρία μιας από τις πιο
σημαντικές προσωπικότητες που συμμετεί-
χαν στις διαπραγματεύσεις της περιόδου, του
πρέσβη και συνεργάτη του Μακάριου Νίκου
Κρανιδιώτη, ο αρχιεπίσκοπος και εθνάρχης
νο ερμηνεύτηκε με διαφορετικό τρόπο από
κάθε πλευρά. Το σίγουρο είναι ότι η επίσημη
ελληνική πλευρά εξέφρασε τη δυσφορία της
για την εκ των υστέρων στάση του Μακάριου
και ο μητροπολίτης Κυρήνειας, Κυπριανός, ο
Γρίβας και το ΑΚΕΛ κατηγόρησαν το Μακάριο
για τις συμφωνίες. Αυτό που πάντως υπήρξε
διάχυτο στην ελληνοκυπριακή πλευρά ήταν η
αίσθηση της προσωρινότητας της Κυπριακής
Δημοκρατίας. Το Δεκέμβριο του 1959 ο Μα-
κάριος εκλέγεται πρόεδρος με 67% και στις
βουλευτικές εκλογές του 1960, το κόμμα του
το Πατριωτικό Μέτωπο, που αυτή τη φορά
συμμάχησε με το ΑΚΕΛ, κερδίζει τις βουλευ-
τικές εκλογές και τον Αύγουστο το σύνταγμα
μπαίνει σε ισχύ. Στην τουρκοκυπριακή πλευρά
αντιπρόεδρος εκλέγεται ο Δρ. Κιουτσούκ και
πρόεδρος της κοινοτικής Συνέλευσης ο Ραούφ
Ντενκτάς. Η ελληνική πλευρά θα έπρεπε να
διαχειριστεί για πρώτη φορά κάτι που καταρχήν
έμοιαζε θετικό, μία δεύτερη ελληνική φωνή
στο διεθνές πλαίσιο που θα εκφραζόταν από
την ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία. Στις
συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου προβλεπόταν ότι
στους μεγάλους δήμους θα υπήρχαν χωριστές
κοινότητες, ελληνοκυπριακές και τουρκοκυ-
πριακές, διοικητικά και γεωγραφικά. Ο Μα-
κάριος δεν δέχτηκε στην ουσία να εφαρμόσει
τη διάταξη γιατί πίστευε ότι αυτό θα οδηγούσε
στη δημιουργία απόστασης μεταξύ των δύο
κοινοτήτων.
Οι Τουρκοκύπριοι ως αντίδραση στην τακτική
του Μακάριου καταψήφισαν το φορολογικό
νομοσχέδιο, πράγμα που οδήγησε σε πολιτικό
αδιέξοδο.
Ο Καραμανλής πιστεύει ότι η πολιτική της
Αθήνας θα πρέπει να είναι αποτελεσματική
χωρίς να ηγεμονεύει τη Λευκωσία. Και αυτό θα
το πετύχει με την αποφυγή των μαξιμαλισμών
(βλ. ένωση) και την κατανόηση ότι η ευρύτερη
περιοχή της Κύπρου είναι μία εύφλεκτη βόμβα
και ότι η ισχύς των ελληνικών δυνάμεων στη
συγκεκριμένη χρονική στιγμή ήταν περιορι-
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Joëlle Dalegre, La Grèce depuis 1940, Editions L’ Harmattan, 2006.
- Τάσος Βουρνάς, “Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας”, τόμος Ε΄, εκδόσεις Πατάκη, 2004.
σμένη ή τουλάχιστον υπολειπόταν αυτών της
Τουρκίας. Από το 1961 ο Μακάριος έχει ενταχθεί
πρακτικά στο κίνημα των Αδεσμεύτων με την
επίσημη επίσκεψη που πραγματοποίησε στο
Βελιγράδι. Την κίνηση αυτή δεν είδαν φυσικά
με καλό μάτι οι δυτικοί σύμμαχοι και η Αθή-
να. Για τον Μακάριο ήταν μια εναλλακτική
πολιτική που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως
μέσο πίεσης στη διεθνή κοινή γνώμη χωρίς να
κατηγορηθεί από τους δυτικούς συμμάχους
για στροφή προς τον ανατολικό συνασπισμό
και τη Σοβιετική Ένωση. Το Δεκέμβριο του
1962 ο Μακάριος θέλει να προχωρήσει στην
αναθεώρηση της διάταξης για τους δήμους και
τις κοινότητες, από το Υπουργικό Συμβούλιο,
γεγονός που δημιούργησε συνθήκες κρίσης.
Ήδη ο αρχιεπίσκοπος έχει κλείσει το μάτι στο
μέτωπο των Αδεσμεύτων και στις 3 Νοεμβρίου
1963 θα κάνει την πρόταση για αναθεώρηση του
Συντάγματος και περίπου ένα μήνα αργότερα
στις 5 Δεκεμβρίου ο Μακάριος ανήγγειλε τη
μονομερή αναθεώρησή του.
Στην Αθήνα η ανάληψη της πρωθυπουργίας από
τον Γεώργιο Παπανδρέου με ισχυρή πλειοψηφία
το Φεβρουάριο του 1964 θα σηματοδοτήσει την
αλλαγή στην ελληνική εξωτερική πολιτική.
Το δόγμα του «εθνικού κέντρου» που σταδι-
ακά θα υιοθετήσει η κυβέρνηση Παπανδρέου
θα αναζωπυρώσει το αίτημα για «Ένωση».
Η κατάσταση στο νησί βρίσκεται σε οριακό
σημείο και ο κίνδυνος μιας ελληνοτουρκικής
σύρραξης είναι ορατός.
Η «γκετοποίηση» του τουρκοκυπριακού στοι-
χείου στους «θύλακες», η αδιάλλακτη τουρ-
κική στάση, η ένοπλη δράση της ΕΟΚΑ Β΄,
η φιλοτουρκική πολιτική των Αμερικανών,
η παντελής έλλειψη σχεδίου από την ελλη-
νική κυβέρνηση και ορισμένες ακροβασίες
του Μακάριου θα δημιουργήσουν εκρηκτική
ατμόσφαιρα που συνοδεύεται από ένοπλες
συγκρούσεις. Το σχέδιο Άτσεσον, θα μπορούσε
να χαρακτηριστεί ως ο πρόγονος του Σχεδίου
Ανάν, το 1964 που έδινε όλη την «πολυκατοικία»
στους Ελληνοκύπριους και ένα «ρετιρέ» επί
ενοικίω στους Τουρκοκύπριους (στο αναθε-
ωρημένο σχέδιο του Αυγούστου η τουρκική
ζώνη περιοριζόταν σε 200 τετραγωνικά μίλια
με εκμίσθωση), σύμφωνα με την έκφραση
που χρησιμοποίησε ο πάντα δημαγωγός και
επιρρεπής στο λαϊκισμό Γεώργιος Παπανδρέου
δεν έλυσε το πρόβλημα.
Η συνέχεια για τον κυπριακό λαό αποδείχθηκε
ακόμα πιο οδυνηρή αφού δέκα χρόνια αργότερα
και με αφορμή το πραξικόπημα του Σαμψών
στην Κύπρο και λόγω της προδοτικής πολι-
τικής της χούντας των συνταγματαρχών και
της σιωπηρής συμφωνία των Αμερικανών, οι
Τούρκοι κατά παράβαση του διεθνούς δικαί-
ου και με πρόσχημα διάταξη των Συμφωνιών
Ζυρίχης-Λονδίνου θα εισβάλουν στην Κύπρο.
Η περιπέτεια συνεχίζεται...
*Ο Δημήτρης Στεμπίλης
είναι υποψήφιος διδάκτορας
Σύγχρονης Ιστορίας
& Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο
Paris 1-Σορβόννη

λιτική των διαδόχων του Κεμάλ με τελευταίο των αλυτρωτικών διεκδικήσεων θα γινόταν των δύο κοινοτήτων με τις μητέρες πατρίδες και η «δεσμευμένη ανεξαρτησία» δρος Τουρκοκύπριος, εκλεγμένοι αντίστοιχα της Κύπρου Μακάριος του είχε εκμυστηρευτεί - Κωνσταντίνος Καραμανλής, αρχείο γεγονότα και κείμενα, Η Καθημερινή, Ίδρυμα Κ. Καραμανλής, 1992.

εκφραστή της τον έξυπνο και δραστήριο πρω-
θυπουργό, Ισμέτ Ινονού. Ο στρατοκρατικός
χαρακτήρας της τουρκικής δημοκρατίας στο
όνομα της κληρονομιάς του Κεμάλ θα παίξει
το ρόλο του στην υπόθαλψη του τουρκικού
εθνικισμού. Και στις δύο χώρες είναι πολλές
φορές η κοινή γνώμη που θα λειτουργήσει ως
βαθύτερη αιτία γι’ αυτό που λέμε «διαδικασία
και λήψη απόφασης» από τους κεντρικούς
παίχτες της εσωτερικής πολιτικής σκηνής. Το
σύνθημα «Ένωση» αποτέλεσε στο συλλογικό
υποσυνείδητο της ελληνικής κοινής γνώμης
στην Ελλάδα και την Κύπρο το νέο αλυτρω-
σε συνάρτηση με την ισχύ της χώρας χωρίς να
διαταραχθεί η ισορροπία, πάνω στην οποία
η Ελλάδα βάσιζε τη συνολική προώθηση των
επιδιώξεών της. Αυτό το δόγμα αποτέλεσε το
βασικό κληροδότημα της εξωτερικής πολιτικής
του Ελ. Βενιζέλου που προερχόταν από την
περίοδο του Μεσοπολέμου.
1955-1959: προσανατολισμοί
και ανακατευθύσεις
Τον Απρίλιο του 1955 δημιουργείται η Εθνική
Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών, η περιβόητη
Ε.Ο.Κ.Α. με αρχηγό τον συνταγματάρχη Γεώρ-
αντίστοιχα. Το Δεκέμβρη του 1957 και 1958 η
Ελλάδα προσφεύγει δύο φορές στον Ο.Η.Ε.
χωρίς ουσιαστικά οφέλη. Στην προσφυγή του
1957 η Ελλάδα μπόρεσε και πέτυχε τη σχετι-
κή πλειοψηφία στην Πολιτική Επιτροπή και
τη γενική συνέλευση με ψήφους 31 υπέρ, 23
κατά και 24 αποχές, ενώ για να «περάσει» η
προσφυγή χρειαζόταν πλειοψηφία των δύο
τρίτων.
Τον Ιούνιο του 1958 οι Βρετανοί επανεμφανίζο-
νται με το σχέδιο Ράντκλιφ που ενσωματώνει
όλη την λογική της κυβέρνησης Μακμίλλαν
για το Κυπριακό. Η Αγγλία και οι Η.Π.Α.
Στις 11 Φεβρουαρίου 1959 υπογράφηκε στη Ζυ-
ρίχη η ομώνυμη συμφωνία για την ανεξαρτησία
της Κύπρου. Η συνθήκη υπογράφηκε μεταξύ
των υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας και της
Τουρκίας ως επακόλουθο της συνάντησης των
δύο πρωθυπουργών, Καραμανλή και Μεντε-
ρές. Η συμφωνία επικυρώνεται έντεκα μέρες
αργότερα στο Λονδίνο και υπογράφεται από
Βρετανούς και Κυπρίους μετά από ισχυρές
πιέσεις προς τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Το
κείμενο της Συμφωνίας προβλέπει την δημι-
ουργία ανεξάρτητου κράτους, της Δημοκρατίας
της Κύπρου αποκλείοντας στο διηνεκές τόσο
από τις δύο κοινότητες για περίοδο 5 ετών
και με δικαίωμα αρνησικυρίας (veto) στον
πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο στα ζητήματα
εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ασφάλειας.
Αυτή η ρύθμιση θα δημιουργήσει αργότερα
σημαντικά προβλήματα στη λειτουργία της
Κυπριακής Δημοκρατίας. Το δεύτερο σημαντικό
που προέβλεπε ήταν η παράλληλη λειτουργία
ενιαίας βουλής των αντιπροσώπων και δύο
κοινοτικών βουλών. Στην βουλή των αντιπρο-
σώπων θα υπήρχαν 50 Ελληνοκύπριοι και 15
Τουρκοκύπριοι αντιπρόσωποι (βουλευτές), ο
πρόεδρος της βουλής θα ήταν πάντα Ελληνο-
ότι η υπογραφή των συμφωνιών ήταν ο μόνος - Γιάννος Ν. Κρανιδιώτης, Το κυπριακό πρόβλημα 1960-1974, Αθήνα, εκδόσεις Θεμέλιο, 1984.
τρόπος να αποφευχθεί το σχέδιο Μακμίλαν. - Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία, κόμματα και εκλογές 1946-1967, Αθήνα, εκδόσεις Πατάκη, 2001.
Όταν ο Μακάριος επέστρεψε από τη Ζυρίχη,
- Σωτήρης Ριζάς, Η ελληνική πολιτική μετά τον εμφύλιο πόλεμο, κοινοβουλευτισμός και δικτατορία, Αθήνα, εκδόσεις
είχε διατυπώσει κάποιες επιφυλάξεις σχετικά
Καστανιώτη, 2008.
- Σωτήρης Ριζάς, Τα Βαλκάνια και η Ελλάδα σε μετάβαση, Αθήνα, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2006.
με δευτερεύοντα σημεία. Ο Καραμανλής είχε
- Σωτήρης Ρίζας, Το σχέδιο Acheson 1963-1964, «Επιστημονικό συμπόσιο, 1949-1967 η εκρηκτική εικοσαετία», Αθήνα, Εται-
πιέσει το Μακάριο στο Λονδίνο να άρει τις
ρία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Σχολή Μωραΐτη, 2000.
επιφυλάξεις του. Επιστρέφοντας ο Μακάριος
- Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Η ελληνική εξωτερική πολιτική 1945-1981, τόμος δεύτερος, Αθήνα, εκδόσεις Εστία, 2001.
την 1η Μαρτίου 1959 στην Κύπρο, δημιούρ-
- Κώστας Τσουκαλάς, Η ελληνική τραγωδία από την απελευθέρωση ως τους συνταγματάρχες, Αθήνα, εκδόσεις Νέα Σύνορα
γησε ενσυνείδητα ή όχι ένα πολιτικό επιχεί- Λιβάνη, 1981.
ρημα που θα το χρησιμοποιούσε στο μέλλον - Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, Αθήνα, εκδόσεις Πατάκη, 2008.
αφήνοντας να εννοηθεί ότι υπέγραψε κάτω
- Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Στα σύνορα των κόσμων, η Ελλάδα και ο ψυχρός πόλεμος, 1952-1967, Αθήνα, εκδόσεις Πατάκη,
από πίεση. Τόσο στο εσωτερικό της Κύπρου
2009.
όσο και της Ελλάδας η στάση του στο Λονδί-
22 ■ δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ■ 23

ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ / Κύπρος: Οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου

Η στάση της ελληνικής και κυπριακής Αριστεράς

της κυπριακής ηγεσίας απέναντι ειρήνη. Ο βρετανικός ιμπεριαλι- των μονοπωλίων πετρελαίου». Η
στην Αριστερά είχαν γνώμονα όχι σμός διατηρεί την κυριαρχία του, παρουσία στρατού από τις ξένες
μόνο τα κριτήρια και τις αξίες του οι Τούρκοι έρχονται στο νησί ως δυνάμεις, το δικαίωμα επέμβασης
παραδοσιακού συντηρητισμού, αλλά κατακτητές και είναι αυτοί που της Μ. Βρετανίας, της Τουρκίας

απέναντι στις συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου

και τις ιδεολογικές πραγματικότητες
της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Ως
αποτέλεσμα, οι εθνικοαπελευθερω-
τικές πρωτοβουλίες της δεκαετίας
του ’50 (ενωτικό δημοψήφισμα,
ένοπλη εξέγερση κ.λπ.) ενίσχυσαν
Η Αριστερά και η μεταπολεμική περίοδος των αντιαποικιακών αγώνων και παγίωσαν την υπεροχή της πα-
ραδοσιακής ηγεσίας. Σε όλη τη
Αντώνης Αντωνίου* διάρκεια του ένοπλου αγώνα το
αναγορεύονται στην πραγματι-
κότητα ρυθμιστές της πολιτικής
ζωής του νησιού. Οι επεκτατικές
βλέψεις των Τούρκων σωβινιστών
ενθαρρύνονται και αυξάνονται έτσι
οι κίνδυνοι ελληνοτουρκικών προ-
στριβών και συγκρούσεων, ενώ το
σύστημα στρατιωτικών συμμαχιών
που καθιερώνεται με την Τουρκία
και της Ελλάδας και η διατήρηση
βρετανικών βάσεων στο νησί, απο-
δεικνύουν ότι πρόκειται για μια
νέα μορφή «συλλογικής κατοχής».
Οι συνθήκες αυτές, από τη στιγμή
που ήταν απαραίτητες για τη δι-
ασφάλιση των συμφερόντων των
Δυτικών στην περιοχή, ήταν σκό-
πιμο να επιβληθούν «από πάνω»

Η
κρίση του ιμπεριαλισμού και
των διεθνών συμμαχιών του
και η αφύπνιση των λαών
και των αντιαποικιακών κινημάτων,
εκφράζουν την εποχή αυτή δυναμικές
τάσεις της ιστορικής προοπτικής,
τροφοδοτούν την Αριστερά με μια
αισιοδοξία που θεωρείται ότι εδρά-
ζεται όχι σε μια αφηρημένη σφαίρα,
αλλά στις πραγματικές δυνατότη-
τες που προκύπτουν από τα διεθνή
κινήματα.
Ο χαρακτήρας των αντιαποικιακών
κινημάτων του παρόντος, σηματο-
δοτεί τη βεβαιότητα της νικηφόρας
έκβασης και της απελευθέρωσης του
αύριο. Συμπαραστάτης των αντια-
ποικιακών αγώνων δεν είναι μονάχα
ο ηρωισμός των λαών, αλλά η ίδια η
δυναμική της ιστορίας. Το μέσο του
μαχητικού και αδιάλλακτου αγώνα
θα οδηγήσει το αποικιακό οικοδό-
μημα στην κατάρρευση, και είναι η
κατάρρευση και η χρεοκοπία αυτή
μέσα στην οποία εγγράφονται οι
θετικές προοπτικές του μέλλοντος.
Μέσα στο «κοινό στρατόπεδο» του
αγώνα για την αυτοδιάθεση, την
απαγκίστρωση από τις κατευθύν-
σεις του ΝΑΤΟ και την υπεράσπιση
μιας εθνικής πολιτικής με ορίζοντα
την Ένωση, ανήκουν το ΚΚΕ, η ΕΔΑ
και το ΑΚΕΛ, με τρόπο όμως όχι
ευθύγραμμο και εκ των προτέρων
απόλυτα προκαθορισμένο.
H σύνθετη διεθνής πραγματικότητα
και η θέση του Κυπριακού μέσα σ’
αυτή, η άνοδος των αντιαποικια-
κών κινημάτων, η ύπαρξη του ΝΑΤΟ
και η δράση των ιμπεριαλιστικών
δυνάμεων, καθώς και η στρατηγι-
κή σημασία του Κυπριακού για τις
κοινωνικές δυναμικές σε Ελλάδα και
Κύπρο, καθιστούν την υπόθεση της
αυτοδιάθεσης της Κύπρου όχι απλά
ένα ακόμα ζήτημα, αλλά το επίκεντρο
ως προς την άρθρωση της πολιτι-
κής για το εθνικό ζήτημα και την
εξάρτηση στο χώρο της Αριστεράς.
Τόσο για την ελλαδική όσο, βέβαια,
και για την κυπριακή Aριστερά. Ο
εθνικός αυτός αγώνας διεξάγεται
όχι αποσπασμένα, αλλά σε άμεση
σύνδεση με εσωτερικές πολιτικές
προεκτάσεις στην Ελλάδα, επικαθο-
ρίζοντας με τη σπουδαιότητα και το
βάρος του πολλές φορές το σύνολο
της προγραμματικής αντίληψης και
της δράσης των αριστερών πολιτι-
κών σχηματισμών, όταν το Κυπριακό
μεταβάλλεται σε σημείο αιχμής και
καταλύτη για τη διαμόρφωση των
κοινωνικών συσχετισμών και της
πολιτικής πραγματικότητας.
με την Ελλάδα». Η νέα εποχή των
αντιαποικιακών αγώνων γίνεται
αντιληπτή και επισημαίνεται στα
κείμενα του Κ.Κ.Ε από τις αρχές της
δεκαετίας του ’50: «Η εξασθένιση
ολόκληρου του ιμπεριαλιστικού συ-
στήματος ύστερα από το δεύτερο
παγκόσμιο πόλεμο, η ανάπτυξη και
το στέριωμα του στρατοπέδου της
δημοκρατίας και του σοσιαλισμού,
με τη Σοβιετική Ένωση επικεφαλής,
προκάλεσαν μια χωρίς προηγούμενο
ανάπτυξη του εθνικοαπελευθερωτι-
κού κινήματος στις αποικιακές και
εξαρτημένες χώρες. Η ολοκληρωτική
εξαφάνιση ολόκληρου του αποικια-
κού συστήματος του ιμπεριαλισμού
είναι στην ημερήσια διάταξη».
Για το ΚΚΕ, ο αγώνας στην Κύπρο
είναι εθνικοαπελευθερωτικός και
διεξάγεται από τους «Κυπρίους αδερ-
φούς». Εγγυητής και συμπαραστάτης
στον αγώνα για την Ένωση είναι η
παρέμβαση και η πολιτική του κόμμα-
τος, σε αντιδιαστολή με τις θεσμικές
εκείνες δυνάμεις που η διαδικασία
των διαπραγματεύσεων βρίσκεται
στα χέρια τους, χωρίς όμως να έχουν
τη βούληση του απεγκλωβισμού από
τα νατοϊκά και αμερικανοβρετανικά
σχέδια στην περιοχή, αλλά και από
τις δημοκρατικές δυνάμεις που υπο-
τάσσουν τη στρατηγική της Ένωσης
σε ημίμετρα. Το ΚΚΕ διεκδικεί για
τον εαυτό του την πρωτοκαθεδρία,
απέναντι στα «συμβιβαστικά στοι-
χεία» αντιπαρατάσσει την πολιτική
της «ανυποχώρητης συνέπειας».
Ήδη από το 1950, η πολιτική γραμμή
του, με σαφήνεια ώστε να μην επι-
δέχεται παρερμηνείες, είναι αυτή
του αγώνα για την Ένωση.
Η στρατηγική σημασία του Κυπριακού για τις
κοινωνικές δυναμικές σε Ελλάδα και Κύπρο,
καθιστούν την υπόθεση της αυτοδιάθεσης
της Κύπρου όχι απλά ένα ακόμα ζήτημα, αλλά
το επίκεντρο ως προς την άρθρωση της πολι-
τικής για το εθνικό ζήτημα και την εξάρτηση
στο χώρο της Αριστεράς
Το Νοέμβριο του 1951, με άρθρο
στο Νέο Κόσμο, οι Π. Ρούσος, Γ.
Ιωαννίδης και Κ. Κολιγιάννης προ-
βάλλουν –με έγκριση φυσικά του
Ζαχαριάδη– το σύνθημα «λεύτερη
Κύπρος μέσα σε μια λεύτερη και
δημοκρατική Ελλάδα», σύνθημα το
οποίο ενσωματώνει στο πρόγραμμά
Φοιτητική διαδήλωση για την Κύπρο, Φεβρουάριος 1964
(ΑΣΚΙ – Φωτογραφικό Αρχείο Μίμη Μανωλάκου)
Από την άλλη πλευρά, για το ΚΚΕ η επίπεδο καθιστούν όλο και περισσό-
συμμαχία των δυνάμεων που επιδι- τερο, πέρα από την άμεση ανάγκη
ώκουν τη συνέχιση της αποικιακής συμμαχίας με την ΕΣΣΔ και τις άλλες
κυριαρχίας είναι ευρεία: Μοναρ- χώρες του ανατολικού μπλοκ, πιο
χοφασίστες, Άγγλοι, Αμερικάνοι, επιτακτική και τη συμμαχία με τα
Τούρκοι αντιδραστικοί. Οι ιμπερι- κράτη εκείνα που παλεύουν για την
αλιστές εντάσσουν την Κύπρο στα εθνική τους ανεξαρτησία.
πολεμικά σχέδιά τους σαν στρατηγική Διαφοροποίηση σημειώνεται με
βάση και, γι’ αυτό, ο αγώνας για την το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ και τις
Ένωση και την απόσπαση του νησιού αλλαγές στην ηγεσία του ΚΚΕ που
από τα ιμπεριαλιστικά σχέδια είναι ακολούθησαν. Τα γεγονότα αυτά
αγώνας για την ειρήνη. Παράλληλα, διευκολύνουν στο να μειωθεί στα-
θεωρείται πως, στα πλαίσια της πο- διακά η οξύτητα των κατηγοριών
λιτικής των Η.Π.Α, ενθαρρύνεται απέναντι στην ΕΟΚΑ και τον Μα-
η θέση των Τούρκων σωβινιστών, κάριο, να ενισχυθούν οι εκκλήσεις
σε μια προσπάθεια ενίσχυσης των για ενιαίο συντονισμό του αγώνα
αμερικάνικων θέσεων και προετοι- και να γίνει πιο ευέλικτη η τακτική
μασίας του αντισοβιετικού πολέμου αναφορικά με τις μορφές πάλης που
που ετοιμάζεται. υιοθετούνται ως αποτελεσματικές.
Με την έναρξη της ένοπλης δρά- Έτσι, η Eθναρχία και η ΕΟΚΑ δεν
σης της ΕΟΚΑ, το 1955, η θέση της αντιμετωπίζονται πλέον ως διασπα-
Κ.Ε. του ΚΚΕ θα είναι αρνητική. στές που οδηγούν το κίνημα για την
Ένωση σε ενταφιασμό, αλλά αναφέ-
ρονται ως πατριωτικές οργανώσεις
που συμμετέχουν και έχουν λόγο
στη διεύθυνση του αγώνα.
Η στάση της ΕΔΑ
Οι θέσεις του κόμματος καθορί-
ζονται από την προσπάθεια να
εκμεταλλευτεί αποτελεσματικά
τη δυναμική των διεθνών τάσεων
με την παρέμβαση στο εσωτερικό
πολιτικό επίπεδο και την ανάπτυξη
των εθνικών αγώνων. Άλλος παρά-
γοντας που επηρεάζει τη στάση της
Η γραμμή της Ένωσης χωρίς καμία ΕΔΑ στο Κυπριακό είναι, φυσικά,
παραχώρηση σε Βρετανούς και ΝΑΤΟ η αναζήτηση τρόπων ενίσχυσης της
προβάλλεται επίσης σε αντιδιαστολή πολιτικής επιρροής και της εκλογι-
με τις κινήσεις και τον τρόπο που κής εμβέλειας. Η συμβολή της ΕΔΑ
διεξάγουν τον αγώνα η Εθναρχία στις κινητοποιήσεις για το Κυπριακό
και ο Μακάριος θα είναι σημαντική και η πολιτική
Για το ΚΚΕ η κυβέρνηση Καραμανλή της αντίληψη θα λάβει εμπράγματη
είναι κυβέρνηση εθνικής υποταγής μορφή μέσα από τις επιτροπές του
Τρικάκι της ΕΠΟΝ
(Φωτογραφικό Αρχείο ΑΣΚΙ)
κυπριακή υπόθεση μεταφράζονται
σε αντιπαράθεση με την ελληνική
κυβέρνηση, τη στάση και τις πολιτικές
της, αντιπαράθεση με βάση την οποία
ξεδιπλώνεται και παρουσιάζεται η
συνολική προγραμματική αντίληψη
της ΕΔΑ για τη διεθνή κατάσταση,
τη θέση και τη διεθνή στάση του
ελληνικού κράτους, τις εξελίξεις
στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και
την Κύπρο.
Με το πέρασμα των χρόνων το Κυ-
πριακό αποκτά όλο και μεγαλύτερη
σημασία για τους εκλογικούς υπο-
λογισμούς, τα προγράμματα και τη
στάση των κομμάτων, αλλά και για
τις συσπειρώσεις που συγκροτούνται
σε κοινωνικό επίπεδο με επίκεντρο
το ζήτημα αυτό. Οι αναφορές διαρ-
κώς πυκνώνουν, οι στρατηγικές των
κομμάτων και οι σχεδιασμοί λαμ-
βάνουν σοβαρά υπόψη το ζήτημα
αυτό, οι ομιλίες στη Βουλή για την
Κύπρο πολλαπλασιάζονται.
Υποστηρίζεται από τους εκπρο-
σώπους της Ε.Δ.Α ότι ο βασικός
ρόλος της κυβέρνησης Καραμανλή
–και ο βασικός λόγος για τον οποίο
ανήλθε στην εξουσία– υπήρξε το
«κλείσιμο» του Κυπριακού προς
όφελος του ΝΑΤΟ, των ΗΠΑ και
της Μ. Βρετανίας, ενώ διαπιστώ-
νεται μια κεφαλαιώδους σημασίας
αναντιστοιχία: από τη μια της πα-
θητικής και υποτελούς στάσης της
ελληνικής κυβέρνησης, που βάση
της πολιτικής της είναι η επένδυση
στην καλή θέληση της Βρετανίας
και των ΗΠΑ ως προς τις τύχες
του Κυπριακού, και από την άλλη
μιας αγωνιστικής και διεκδικητι-
κής πολιτικής που είναι ταυτόχρονα
και η θέληση της πλειοψηφίας του
ελληνικού λαού. Η εκτίμηση αυτή
Η ελληνική νεολαία υπέρ της αυτοδιάθεσης (Φωτογραφικό Αρχείο ΕΜΙΑΝ,
Συλλογή Μ. Παπούλια – Σπ. Βεντουράτου)
είναι εφικτό να επιτευχθεί, ακό-
μα και στα πλαίσια του δεδομένου
συσχετισμού δυνάμεων.
Το ΑΚΕΛ
Ο άμεσος αριστερός φορέας του
αγώνα στην Κύπρο για την Ένωση
υπήρξε το ΑΚΕΛ. Είναι επομένως
κατανοητό γιατί οι πολιτικές θέσεις
τόσο του ΚΚΕ όσο και της ΕΔΑ ανα-
πτύσσονταν και αξίωναν την πραγ-
μάτωσή τους μέσω της δράσης και
της στήριξης του κόμματος αυτού,
από τη στιγμή που ανήκε στο ίδιο
μπλοκ δυνάμεων για την Ένωση
και ενάντια στην υποτέλεια, τον
ιμπεριαλισμό και τη νατοποίηση.
Το ΑΚΕΛ ως κόμμα συγκροτεί-
ται το 1941. Εκτός από ορισμένες
προτάσεις για αναδιάρθρωση του
εσωτερικού καθεστώτος της Κύ-
πρου σε μια κατεύθυνση «αυτοδι-
οίκησης» που το ΑΚΕΛ δέχτηκε να
συζητήσει το 1948 με τους Βρετα-
νούς, ο προσανατολισμός του θα
παραμείνει στραμμένος σταθερά
Ένωσης. Ταυτόχρονα, η πολιτισμική
και εθνολογική συνάφεια Ελλήνων
και Ελληνοκυπρίων θα προσδώσει
στο αίτημα της Ένωσης –για τους
οπαδούς τόσο της Αριστεράς όσο
και της Δεξιάς– το χαρακτήρα ενός
«φυσικού δικαιώματος» που νομο-
τελειακά έπρεπε να εκπληρωθεί,
αργά ή γρήγορα.
Ο αγώνας για εθνική απελευθέ-
ρωση, που έχει για το ΑΚΕΛ δι-
αταξικό χαρακτήρα, οφείλει να
διεξαχθεί συντονισμένα από τον
ελληνικό και τον κυπριακό λαό.
Αυτό είναι το βασικό ζήτημα και γι’
αυτό η κομμουνιστική στρατηγική
υποτάσσεται στην άμεση τακτική
του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα:
«Σήμερα δεν μπαίνει μπροστά μας
το δίλημμα: σοσιαλιστική ή καπι-
ταλιστική Κύπρος. Το δίλημμα που
μπαίνει σήμερα μπροστά μας είναι:
Ένωση ή εγγλέζικη κατοχή. Σ’ αυτό
το ερώτημα εμείς απαντούμε: όλος
ο λαός ενωμένος για την Ένωση.
Εμείς παραμερίζουμε –έτσι είναι
ΑΚΕΛ δεν θα αμφισβητήσει σε κα-
μία περίπτωση την πρωτοκαθεδρία
του Μακάριου, αντίθετα αυτός θα
είναι ο μόνος πραγματικός αρχηγός
του αγώνα. Δεν είναι τυχαίο πως
κατά τη διάρκεια της εξορίας τού
το ΑΚΕΛ όχι μόνο δεν επιχείρησε
να τον υποκαταστήσει στην ηγεσία
του αγώνα, αλλά αντίθετα αγω-
νιζόταν διαρκώς για την επάνοδό
του. Παρά τους όποιους βερμπαλι-
σμούς, ούτε θα αναπτύξει ένοπλη
δράση, ούτε θα διεκδικήσει την
ηγεμονική θέση εντός του «εθνικού
μετώπου», ούτε θα δώσει έμφαση
στο πεδίο της εσωτερικής ταξικής
σύγκρουσης – και αυτό παρά τη
μεγάλη την επιρροή που είχε στο
μαζικό κίνημα και ιδιαίτερα στο
συνδικαλιστικό.
Οι συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου
και η στάση της Αριστεράς
Το ΚΚΕ, βάσει της πολιτικής του,
θα απορρίψει τις συμφωνίες: «Πίσω
από τις πλάτες του λαού της Κύπρου
και της Ελλάδας, οι Καραμανλής
και Αβέρωφ υπέγραψαν με τον
Μεντερές και Ζορλού στη Ζυρίχη
μια κατάπτυστη συμφωνία για δή-
θεν ανεξαρτησία της Κύπρου». Η
θέση του κόμματος είναι ότι με το
πρόσχημα μιας τυπικής ανεξαρ-
τησίας ενταφιάζεται το δικαίωμα
της αυτοδιάθεσης και εγκαταλεί-
πεται κάθε έννοια πραγματικής
ανεξαρτησίας, από τη στιγμή που
όχι μόνο παραμένουν οι βρετανικές
βάσεις– για την εξυπηρέτηση των
σκοπών των ιμπεριαλιστών– αλλά
πλέον αποκτούν κυρίαρχο ρόλο στο
νησί και οι Τούρκοι αντιδραστικοί.
Οι παραχωρήσεις στην Τουρκία
αποδεικνύουν πως πρόκειται για
ανεξαρτησία πλασματική. Απέναντι
στην «τεχνητή θριαμβολογία» για
τις εξελίξεις, καλούνται οι «πραγ-
ματικοί πατριώτες να συνεχίσουν
την πάλη για την ελευθερία και την
αυτοδιάθεση».
Μετά τη οριστικοποίηση της συμ-
φωνίας στο Λονδίνο, με την οποία
ανακηρύχθηκε η ίδρυση της Κυπρι-
ακής Δημοκρατίας, παρουσιάζο-
νται συνολικότερα και οι θέσεις του
ΚΚΕ. Η συμφωνία περιγράφεται
ως πραξικόπημα απέναντι στον
κυπριακό λαό, την Ελλάδα και την
BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Π. Δημητρίου, Η διάσπαση του Κ.Κ.Ε., τόμ. Α΄, Πολιτικά Προβλήματα, Αθήνα 1975.
J. Hughes, «The Cypriot labyrinth», π. New Left Review, τχ. 29, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1965.
Α. Θεοφίλου, «Κυπριακό και εθνικισμός», π. Ουτοπία, τχ. 22, Οκτώβριος 1996.
και τη Μ. Βρετανία εξυπηρετεί τα
συμφέροντα της αποικιοκρατίας. Το
συνταγματικό κατασκεύασμα της
Ζυρίχης και του Λονδίνου απαγο-
ρεύει την άσκηση των κυριαρχικών
δικαιωμάτων του λαού και καθιε-
ρώνει την ουσιαστική διχοτόμηση.
Τις συμφωνίες αποδέχτηκε η κυβέρ-
νηση της ΕΡΕ και ο πρωθυπουργός
Καραμανλής, εκπληρώνοντας έτσι
την αποστολή που του είχε ανατεθεί
από τους Αμερικάνους: να κλείσει
το Κυπριακό με διασφάλιση της
ατλαντικής τάξης στην περιοχή.
Σοβαρότατες ευθύνες καταλογί-
ζονται επίσης και στον Μακάριο
που, υποχωρώντας στις πιέσεις
του ιμπεριαλισμού και του Καρα-
μανλή, υπέγραψε τις συμφωνίες.
Η προτροπή και το κάλεσμα του
ΚΚΕ είναι η συνέχιση της πάλης
για αυτοδιάθεση, που αναγκαστικά
περνάει μέσα από την ακύρωση
των συμφωνιών. «Η εργατική
τάξη της Ελλάδας, επικεφαλής
των προοδευτικών δυνάμεων και
ολόκληρου του ελληνικού λαού, θα
συνεχίσει ως το νικηφόρο τέρμα
την πάλη για την αυτοδιάθεση της
Κύπρου, θα σταθεί ακλόνητα στο
πλευρό του λαού της Κύπρου. Το
ΚΚΕ επιδοκιμάζει την πατριωτική
στάση των κομμάτων, βουλευτών,
οργανώσεων, προσωπικοτήτων, που
αποδοκίμασαν τη συνωμοσία της
Ζυρίχης και του Λονδίνου. Το ΚΚΕ
παλεύει για την ακύρωσή τους».
Και για την ΕΔΑ, με τις συμφωνίες
αυτές το νησί τίθεται ουσιαστικά
στην υπηρεσία των Δυτικών δυ-
νάμεων, δεσμεύεται και υπο-
θηκεύεται κάθε προοπτική του
μέλλοντος, από τη στιγμή που
εμπεδώνεται και αναβαθμίζεται
η αποικιακή κυριαρχία: «Δεν θα
υπάρχει Κυπριακόν πολίτευμα και
δεν θα υπάρχει Κυπριακόν κράτος,
εάν δεν είναι υποχρεωτικώς εσαεί
σύμμαχον το οποίον έχει όχι μόνον
δικαίωμα αλλά και υποχρέωσιν να
συμβάλη εις την κοινήν άμυναν
των συμμάχων. Αυτό είναι δυνατόν
να εκθέση το μικρόν κράτος της
Κύπρου είναι βέβαιον μάλλον, εάν
ιδούμεν το τι συνέβη εις το παρελ-
θόν όταν δύο φορές η Κύπρος έγινε
το ορμητήριον ληστρικών επιδρο-
μών επ’ ονόματι των συμφερόντων
στον κυπριακό λαό, ώστε να μην
υπάρχει οποιοδήποτε περιθώριο
απόρριψης ή αμφισβήτησής τους,
αλλά και για να κλείσει οριστικά
πλέον ο δρόμος προς την αυτοδι-
άθεση και την Ένωση.
Μεγάλες είναι, για την ΕΔΑ, οι
ευθύνες της ελληνικής κυβέρνησης,
που με αφόρητες πιέσεις και εκβι-
ασμούς, υποχρέωσε τους Κυπρίους
και το Μακάριο να υπογράψουν τις
συμφωνίες. Οι ευθύνες βαραίνουν
και τον ίδιο τον Μακάριο, που με
το να καταστεί δέσμιος της μυωπι-
κής και υποτελούς πολιτικής της
ελληνικής κυβέρνησης και να της
εκχωρήσει την πρωτοβουλία των
χειρισμών, οδήγησε τα πράγματα
στη χείριστη λύση.
Η Ε.Δ.Α θεωρεί πως το εύρος των
δικαιωμάτων που αποδίδεται στην
τουρκική μειονότητα δεν θα έπρε-
πε σε καμία περίπτωση να γίνει
αποδεκτό, αφού έτσι παραβιάζο-
νται τα δικαιώματα της ελληνικής
πλειονότητας, δικαιώματα που
πηγάζουν από την πληθυσμιακή
υπεροχή της.
Μια άλλη αρνητική συνέπεια των
συμφωνιών αυτών για την Κύπρο
και την Ελλάδα, είναι η κατοχύρωση
του αποφασιστικού ρόλου της Τουρ-
κίας: «Κατωχυρώθη ο Τουρκικός
παράγων και εμπραγμάτως δια της
παρουσίας εν Κύπρω τουρκικών
δυνάμεων».
Το πολίτευμα που εγκαθιδρύεται
είναι μη λειτουργικό και φέρει σπερ-
ματικά μέσα του επερχόμενους κιν-
δύνους εντάσεων και συγκρούσεων.
«Με αυτό το σύστημα κανέν Έθνος,
ούτε εκυβερνήθη, ούτε δύναται να
κυβερνηθή. Είναι ένα Σύνταγμα
το οποίον αφήνει εις μεγάλας και
επανειλημμένας περιπτώσεις πα-
ράλυτον και την Κυβέρνησιν και
τους φορείς της εκτελεστικής
εξουσίας και το κοινοβούλιον […]
η αδυναμία λειτουργίας του Πολι-
τεύματος, εστία συνεχών προστρι-
βών και αναφλέξεων. Εγκυμονεί
τρομακτικούς κινδύνους κύριοι
συνάδελφοι. Είναι μια επινόησις
διαβολική. Θα δημιουργεί αδιέ-
ξοδον κάθε στιγμή, σκοπέλους
εις τους οποίους απαρεγκλίτως
συνέχεια στη σελ.24

του και το ΑΚΕΛ. Με αυτό, ο αγώνας και το ίδιο το Κυπριακό θέτει το ζή- «Κυπριακού Αγώνα», με ψηφίσματα σε σχέση με τις κοινωνικές τάσεις προς την Ένωση. Η αποτυχία των λογικό και έτσι κάνουμε– κάθε μά- Π. Κιτρομηλίδης, «Το ιδεολογικό πλαίσιο της πολιτικής ζωής της Κύπρου: Κριτική θεώρηση», στο Κύπρος, Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του

ΚΚΕ και κυπριακό ζήτημα για την απελευθέρωση της Κύπρου τημα της αλλαγής της εξωτερικής και εκδηλώσεις δημοτικών συμβου- και την ανταπόκριση του Κυπριακού συζητήσεων με τους Βρετανούς για ξιμουμ πολιτικό αίτημά μας που λαού της, επιμ. Γ. Τενεκίδης, Γ. Κρανιδιώτης, Εστία, Αθήνα 2000.

κατά τη δεκαετία του 1950 γίνεται αντιληπτός ως στάδιο/μέ- πολιτικής της χώρας, που είναι μο- λίων, οργανώσεων και συλλόγων, στις λαϊκές συνειδήσεις, τροφοδοτεί αυτοκυβέρνηση του νησιού, σε συν- πηγάζει μέσα από το κομμουνιστικό Ν. Κρανιδιώτης, Δύσκολα χρόνια, Κύπρος 1950-1960, Εστία 1981.

Ήδη από τη δεκαετία του ’40, σε
μια περίοδο που το Κυπριακό δεν
έχει ακόμα λάβει τις διαστάσεις που
θα αποκτήσει τα επόμενα χρόνια,
το ΚΚΕ παίρνει θέση υπέρ της Ένω-
σης του νησιού με την Ελλάδα. Στο
«Πρόγραμμα Λαϊκής Δημοκρατίας»,
τον Ιούνιο του 1945, αναφέρεται ότι
«Η κυβέρνηση της Λαϊκής Δημο-
κρατίας, με όλα τα ειρηνικά μέσα
και σε συμφωνία με τους μεγάλους
φίλους μας θα διεκδικήσει αποφασι-
στικά τα εθνικά δίκαια παντού όπου
υπάρχουν. Θα ζητήσει την Ένωση
της Κύπρου και της Δωδεκανήσου
ρος της ενιαίας διαδικασίας για την
απελευθέρωση της Ελλάδας.
Διευκρινίζεται ταυτόχρονα, σε μια
προσπάθεια δικαιολόγησης της ανά-
γκης για Ένωση με μία Ελλάδα όπου
κυριαρχεί ο «μοναρχοφασισμός» και
το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι πα-
ράνομο, ότι «το ομόφωνο αίτημα
του πληθυσμού της Κύπρου, που
ποθεί την Ένωση της Κύπρου με την
Ελλάδα, δεν σημαίνει ότι ο κυπριακός
λαός εγκρίνει το μοναρχοφασιστικό
καθεστώς που εγκαθίδρυσαν στην
Ελλάδα οι αγγλοαμερικάνοι ιμπε-
ριαλιστές».
νόπλευρα προσανατολισμένη προς
τις χώρες του ΝΑΤΟ. Κάτι τέτοιο
δεν μπορεί να πραγματοποιήσει μία
κυβέρνηση που με την καταστολή
των συλλαλητηρίων, τις απαγο-
ρεύσεις των κινητοποιήσεων, με
την άρνησή της να προωθήσει την
πανεθνική ενότητα για το Κυπρι-
ακό, «προετοίμασε τη προδοσία
του Κυπριακού, θυσιάζοντας έτσι
τα εθνικά μας δίκαια στο βωμό της
ατλαντικής συμμαχίας και ανταλ-
λάσσοντας αυτή την προδοσία με
τη διατήρησή της στην εξουσία».
Την ίδια ώρα, οι εξελίξεις στο διεθνές
τις κοινές εκκλήσεις των νεολαιών
όλων των κομμάτων, τις πρωτοβου-
λίες της Ελληνικής Επιτροπής για
τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη. Και
πάνω απ’ όλα, βέβαια, με την πα-
ρέμβαση και συμμετοχή στα ογκώδη
συλλαλητήρια, όπου τον τόνο δίνει
η νεολαία. H EΔΑ, αντίθετα με το
ΚΚΕ, δεν μπορεί να αρκεστεί στη
διατύπωση γενικών θέσεων, αλλά
πρέπει να ανακαλύπτει συνεχώς τους
τρόπους σύνδεσης των θέσεων αυτών
με την πολιτική πραγματικότητα και
το αναπτυσσόμενο κίνημα για την
Κύπρο. Πολύ συχνά, οι εξελίξεις στην
την πολιτική και τη στάση της ΕΔΑ,
εντός και εκτός κοινοβουλίου, που
σταθερά υποστηρίζει την Ένωση με
την Ελλάδα.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι παρά
τις κατευθύνσεις της πολιτικής της
Ε.Δ.Α για τον αναπροσανατολισμό
της εξωτερικής πολιτικής της χώρας,
δεν προκρίνεται ούτε διατυπώνεται
η πρόταση πλαισίωσης και υποστή-
ριξης από την ελληνική πλευρά της
διεθνούς πολιτικής του σοσιαλιστικού
στρατοπέδου. Η στάση που προ-
κρίνεται ως η ενδεδειγμένη είναι η
ουδετερότητα, καθώς θεωρείται ότι
δυασμό με την πίστη στην τελική
νίκη του ΔΣΕ στον εμφύλιο στην
Ελλάδα, ισχυροποίησαν τη γραμμή
αυτή. Την πολιτική αυτή πρόταση
θα ευνοήσει και το κλίμα του Ψυ-
χρού Πολέμου, τα αντιαποικιακά
κινήματα της Μέσης Ανατολής και
η αναζήτηση ενός ενιαίου αντιιμπε-
ριαλιστικού μετώπου σε Ελλάδα
και Κύπρο. Η έξαρση, εξάλλου,
του εθνικισμού στην Κύπρο και ο
φόβος της απόδοσης της κατηγορίας
της «προδοσίας» είναι ένας ακόμα
λόγος που θα καταστήσει το ΑΚΕΛ
σταθερό φανατικό υπέρμαχο της
πρόγραμμά μας για να πετύχουμε
την ενότητα όλων που θέλουν την
Ένωση – λευτεριά χωρίς όρους, χωρίς
ανταλλάγματα και είναι πρόθυμοι
ν’ αγωνιστούν γι’ αυτή».
Στην πραγματικότητα, ακόμα και
πριν το 1956, η κυπριακή Αριστερά
παράλληλα με την προσπάθεια να
κατοχυρώσει την αυτονομία της στο
πλαίσιο του αγώνα, αναγνώριζε
σιωπηρά και με τις κινήσεις της
την ηγεμονία της Εθναρχίας και
διατύπωνε επανειλημμένα προ-
τάσεις συνεργασίας τις οποίες η
Εθναρχία απέρριπτε. Οι αντιδράσεις
Σ. Λιναρδάτος, «Η Κύπρος ως την ανεξαρτησία», στο Ο Μακάριος και οι σύμμαχοί του, επιμ. Α. Ξύδη, Σ. Λιναρδάτου, Κ. Χατζηαργύρη, Gutenberg,
Αθήνα 1974.
Σ. Παπαγεωργίου, Α.Κ.Ε.Λ., το άλλο Κ.Κ.Ε., Εκδόσεις Επιφάνιου, Λευκωσία 2004
Panayiotou, «Lenin in the coffee-shop: the communist alternative and forms of non-western modernity», π. Postcolonial studies, τομ. 9, τχ. 3,
2006.
Π. Σέρβας, Κυπριακό, Ευθύνες, 2 τόμοι, Γραμμή, Αθήνα 1980.
Π. Τζερμιάς, Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, τόμ. Α΄, Libro, Αθήνα 2001.
Τ. Τρίκκας, Ε.Δ.Α 1951-1967, το νέο πρόσωπο της αριστεράς, τόμος Α΄, Θεμέλιο, Αθήνα 2009.
Ν. Ψυρούκης, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, τόμ. Β΄, Ηρόδοτος, Αθήνα 1991.
ΠΗΓΕΣ
Το Κυπριακό στη Βουλή των Ελλήνων, Διεύθυνση Επιστημονικών Μελετών, επίμ. Τ. Γεροζήσης, Αθήνα 1997.
περιοδικό Νέος Κόσμος
εφημερίδα Αυγή
Κ.Κ.Ε, Επίσημα κείμενα, Τόμος Η΄, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1997.
24 ■ δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ■ 25

ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ / Κύπρος: Οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου

διεθνή 02

Ντοκουμέντα από τις Συμφωνίες

Νο. 5475. Συμφωνία Εγγύησης. Υπογράφηκε στη Λευκωσία στις 16 Αυγούστου 1960
της NASA ■ Ιταλία
Ο Μπερλουσκόνι σώθηκε στη Βουλή
Η Δημοκρατία της Κύπρου από το ένα μέρος με κανένα Κράτος. Συμφώνως διακηρύσσει του από τη Δημοκρατία της Κύπρου σύμφωνα προχωρήσουν το συντομότερο δυνατόν ο θησαυρός αλλά όχι στην κοινωνία
και η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο απαγορευμένη κάθε δραστηριότητα που με τη Συμφωνία για την Εγκαθίδρυση της στην εγγραφή της παρούσας Συμφωνίας
Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της μπορεί να προωθήσει, άμεσα ή έμμεσα, Δημοκρατίας της Κύπρου που υπογράφηκε στη Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών σε Πολλαπλασιάζονται οι κινητοποιήσεις
Βόρειας Ιρλανδίας από το άλλο μέρος, είτε την ένωση με οποιοδήποτε άλλο Κράτος στη Λευκωσία τη σημερινή ημερομηνία. συμφωνία με το Άρθρο 102 του Χάρτη των αυτής. Το «πραξικόπημα» αυτό τώνεται με τα πίτυρα, δηλαδή τα

Ο
ή τη διχοτόμηση της Νήσου. Ηνωμένων Εθνών. σε περίπτωση που δεν ευοδωθεί, Μedia. Αναφορικά με τους επι- Σίλβιο Μπερλουσκόνι κα-
Ι. Θεωρώντας ότι η αναγνώριση και διατήρηση Άρθρο 4 ονομάζεται, απλά, «φιάσκο». στήμονες που τα εναγκαλίζονται, τάφερε να επιβιώσει και να
της ανεξαρτησίας, εδαφικής ακεραιότητας Άρθρο 2 Σε περίπτωση καταστρατήγησης των Λευκωσία, 16 Αυγούστου 1960, στα Αγγλικά Γνωστές περιπτώσεις φιάσκου υπάρχει πάντα ο κίνδυνος αντί να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης
και ασφάλειας της Δημοκρατίας της Κύπρου, Η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο εγγυήσεων της παρούσας Συμφωνίας, η και στα Γαλλικά, και τα δύο κείμενα όντας στο παρελθόν ήταν η εσπευσμέ- τους φάνε οι κότες, να τους φάει
ως ιδρύθηκε και ρυθμίστηκε από τα Βασικά Βασίλειο, λαμβάνοντας υπόψη τις Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο το ίδιο έγκυρα. στις 14/12 με ένα πολύ στενό πε-
νη ανακοίνωση το 1996, πάλι το μαύρο σκοτάδι. Γιατί τότε αυτός
Άρθρα του Συντάγματός της, είναι στο κοινό υποχρεώσεις της Δημοκρατίας της Κύπρου, αναλαμβάνουν να διαβουλευτούν με σεβασμό ριθώριο: 314 προς 311 στη Βου-
από την NASA, της ανακάλυψης ο θανάσιμος εναγκαλισμός; Μα
συμφέρον τους, όπως τέθηκαν από το Άρθρο 1 της παρούσας των αναγκαίων μέτρων για τη διασφάλιση Για την Δημοκρατία της Κύπρου λή, 162 προς 135 στη Γερουσία.
μικροβιακών απολιθωμάτων σε για το χρήμα και την προσέλκυση
ΙΙ. Επιθυμώντας να συνεργαστούν για να Συμφωνίας, αναγνωρίζουν και εγγυώνται της πιστής τήρησης αυτών των εγγυήσεων. Ο Κύπρου Μακάριος Μια επιβίωση προσωρινή, όπως
εξασφαλίσουν το σεβασμό του καθεστώτος την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα Εάν δεν αποδειχτεί δυνατή μια κοινή ή αριανό μετεωρίτη που προσεδα- εξωτερικού χρηματοδότη, οι οποίοι
F. Kucuk εκτιμάται. Την ίδια στιγμή, δε-
που δημιουργήθηκε από αυτό το Σύνταγμα, και ασφάλεια της Δημοκρατίας της Κύπρου, συντονισμένη δράση, καθεμία από τις φίστηκε στην Ανταρκτική, γεγονός και καλούνται πλέον, όχι φυσικά
κάδες χιλιάδες εργαζόμενοι και
και επίσης το καθεστώς που θεμελιώθηκε τρεις εγγυήτριες Δυνάμεις διαφυλάσσει Για την Ελλάδα
που αποδείχθηκε κατόπιν ότι δεν με το αζημίωτο, να καλύψουν
φοιτητές διαδήλωναν στη Ρώμη
Συμφώνησαν τα κάτωθι: από τα Βασικά Άρθρα του Συντάγματός της. το δικαίωμα να αναλάβει δράση με μόνο G. Christopoulos ευσταθεί. Ενώ η γνωστότερη και ένα μεγάλο μέρος της ερευνητι-
σκοπό την αποκατάσταση του καθεστώτος ατυχέστερη όλων ήταν η ανακοί- κής δραστηριότητας. Έτσι, όσο και πλήθος ιταλικών πόλεων με
Άρθρο 1 Άρθρο 3 που ιδρύει η παρούσα Συμφωνία. νωση το 1989, πάλι απ’ ευθείας πιο sexy είναι το προς πώληση την αστυνομία να επιτίθεται κατά
Για την Τουρκία
Η Δημοκρατία της Κύπρου αναλαμβάνει να Η Δημοκρατία της Κύπρου, η Ελλάδα και στα Μedia, μιας αδιανόητης με αποτέλεσμα και όσο πιο γρήγορα βούληση. Η πολιτική κρίση στην
Vecdi Turel
εξασφαλίσει τη διατήρηση της ανεξαρτησίας η Τουρκία αναλαμβάνουν να σέβονται Άρθρο 5 τα μέχρι τότε γνωστά, «ανακάλυ- πλασάρεται στην αγορά για την Ιταλία όχι μόνο δεν τερματίστηκε
της, της εδαφικής ακεραιότητάς της και την ακεραιότητα των περιοχών υπό την Η παρούσα Συμφωνία μπαίνει σε ισχύ με την ψηφοφορία, μάλλον τρο-
Για το Ηνωμένο Βασίλειο ψης» ότι σύντηξη, φαινόμενο που εξεύρεση πελάτη, τόσο αυξάνονται
της ασφάλειάς της, καθώς και το σεβασμό κυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου τον από την ημερομηνία υπογραφής της. Τα φοδοτήθηκε. Η λαϊκή αναταραχή
της Μεγάλης Βρετανίας λαμβάνει χώρα κάτω από απίθα- και οι πιθανότητες επιβίωσης του
του Συντάγματός της. χρόνο ίδρυσης της Δημοκρατίας της Κύπρου, πρωτότυπα κείμενα της παρούσας Συμφωνίας
και της Βόρειας Ιρλανδίας νες πιέσεις και θερμοκρασίες στο ανταγωνισμού σε σχέση με άλλες δεν πρόκειται να ξεφουσκώσει.
Αναλαμβάνει να μη συμμετάσχει, εν όλω ή εν και να εγγυηθούν τη χρήση από το Ηνωμένο θα κατατεθούν στη Λευκωσία.
μέρει, σε καμία πολιτική ή οικονομική ένωση Βασίλειο των διασφαλισμένων δικαιωμάτων Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη θα Hugh Foot εσωτερικό του ήλιου, θα μπορούσε ερευνητικές ομάδες που θέλουν Το υπόβαθρο βρίσκεται στη διεθνή
να πραγματοποιηθεί και κάτω από να βγουν κι αυτές στην αγορά με οικονομική κρίση, όπως εκφράζε-
κανονικές συνθήκες στο πλαίσιο παρόμοια προϊόντα. ται με ιδιάζοντα τρόπο στην κρίση
Συμφωνία Νο. 5476. Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, Ελλάδα και Τουρκία και Κύπρος μιας χημικής αντίδρασης. Η όλη Κι ύστερα αναρωτιέται κανείς για- δημόσιου χρέους στην Ευρωζώνη.
ιστορία ήταν, τελικά, τζίφος και οι τί ο κόσμος αρχίζει να χάνει την Η Ιταλία, με το τεράστιο χρέος,
Συμφωνία (με παραρτήματα, Επιθυμώντας να δώσουν της Συμφωνίας Εγγύησης που του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτές οι Κυρίαρχης Βάσης Ακρωτηρίου και επιστήμονες που την εισηγήθηκαν εμπιστοσύνη του στην ορθότητα έχει μπει ήδη στη σειρά της υπο-
προγράμματα και λεπτομερή εγγυήσεις για να τεθεί σε ισχύ υπογράφηκε σήμερα από τα Μέρη περιοχές αναφέρονται σε αυτή τη στην Περιοχή Κυρίαρχης Βάσης αναγκάστηκαν ν’ αποσυρθούν και του επιστημονικού λόγου και να τίμησης των ομολόγων της και της
σχέδια) αφορώσα την ίδρυση η Διακήρυξη της Κυβέρνησης αυτής της Συμφωνίας, Συμφωνία και στα Παραρτήματά Δεκέλειας, και για την πλήρη
ν’ αλλάξουν χώρα. στρέφεται, αντ’ αυτού, στον ανατο- ανόδου του κόστους του δανεισμού.
της Δημοκρατίας της Κύπρου. του Ηνωμένου Βασιλείου στις 17 της ως Περιοχή Κυρίαρχης Βάσης διασφάλιση των δικαιωμάτων
Είναι πλέον γνωστό ότι τίποτε καλό λικό μυστικισμό, στις χαρτορίχτρες Αντιμέτωπη μ’ αυτή την κρίση,
Υπογράφηκε στη Λευκωσία στις Φεβρουαρίου 1959, στη Διάσκεψη Συμφωνούν στα κάτωθι: Ακρωτηρίου και Περιοχή Κυρίαρχης του Ηνωμένου Βασιλείου που
16 Αυγούστου 1960. του Λονδίνου, σε συμφωνία με Βάσης Δεκέλειας. απορρέουν από αυτή τη Συμφωνία. δεν βγαίνει όταν κάποιος ανακα- και τις καφετζούδες. η κυβέρνηση του «καβαλιέρε»
[…] τις επακόλουθες Διακηρύξεις Άρθρο 1 έχει παραλύσει και πέφτει στο λίτευση, μόλις διαπίστωσε ότι η οικονομική κρίση και δήλωσε ότι
που έγιναν στη Διάσκεψη από Η επικράτεια της Δημοκρατίας Άρθρο 2 Άρθρο 3 ένα σκάνδαλο μετά το άλλο. Οι Εθνική Συμμαχία, το κόμμα του, δεν θα ήταν τρέλα να προκληθεί και

στο Κανκούν
Το Ηνωμένο Βασίλειο της τους υπουργούς Εξωτερικών της της Κύπρου θα περιλαμβάνει τη […] Η Δημοκρατία της Κύπρου Η Δημοκρατία της Κύπρου,
γραμμές των ταξικών υποστηρι- έχει μέλλον με τον Μπερλουσκόνι. μια πολιτική κρίση, χωρίς προφα-
Μεγάλης Βρετανίας και της Ελλάδας και της Τουρκίας, από Νήσο Κύπρο, μαζί με τα νησιά των πρέπει να συνεργάζεται πλήρως η Ελλάδα, η Τουρκία και το
κτών του αραιώνουν. Με πρώτους Πήρε 36 βουλευτές και ίδρυσε το νείς λόγους. Έτσι, 6 από τους 36
Βόρειας Ιρλανδίας, το Βασίλειο τον Αντιπρόσωπο της Ελληνικής παραλίων της, με την εξαίρεση με το Ηνωμένο Βασίλειο για τη Ηνωμένο Βασίλειο αναλαμβάνουν
της Ελλάδας και η Δημοκρατία Κυπριακής Κοινότητας και από των δύο περιοχών που ορίζονται διασφάλιση της ασφάλειας να διαβουλεύονται και να τους βιομήχανους. Η πρόεδρος των λεγόμενο «Μέλλον και Ελευθερία βουλευτές του Φίνι ψήφισαν υπέρ
της Τουρκίας από το ένα μέρος τον Αντιπρόσωπο της Τουρκικής από το Παράρτημα 1 αυτής της και της καλής λειτουργίας συνεργάζονται για την κοινή Ιταλών βιομηχάνων του επιτέθηκε για την Ιταλία», στερώντας από του Μπερλουσκόνι «λόγω βαθιάς
και η Δημοκρατία της Κύπρου Κυπριακής Κοινότητας, Συμφωνίας, οι οποίες περιοχές θα των στρατιωτικών βάσεων άμυνα της Κύπρου. και τον άνθρωπο δημοσίως και ο προκάτοχός της, τον Μπερλουσκόνι την πλειοψηφία ανησυχίας για τη χώρα». Ταυτόχρο-
από το άλλο μέρος, Λαμβάνοντας υπόψη τους όρους παραμείνουν υπό την κυριαρχία που βρίσκονται στην Περιοχή […] διευθύνων σύμβουλος της Φερά- στο Κοινοβούλιο. Προ της ψήφου να, ο Μπερλουσκόνι δελέασε τους
ρι, Ντι Μοντετζεμόλο δήλωσε ότι εμπιστοσύνης, παρατηρήθηκε ένα Χριστιανοδημοκράτες με υπόσχεση
«πρέπει να τελειώνουμε μ’ αυτόν όργιο συναλλαγών, προκειμένου θέσεων στη μελλοντική κυβέρνηση.
Συνθήκη Συμμαχίας το ουάν μαν σόου, ύστερα από 15 να μην πέσει η κυβέρνηση. Βου- Πόσο μπορεί να αντέξει αυτή η
χρόνια αποτυχιών». λευτές εξαγοράστηκαν με τεράστια λύση; Όχι πολύ. Ήδη ο Ουμπέρ-
Η Δημοκρατία της Κύπρου, Άρθρο 2 διορίζεται αντίστοιχα από τις Κυβερνήσεις της Ελλάδας και
η Ελλάδα και η Τουρκία Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν να αντισταθούν της Τουρκίας και από τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο Η απόσυρση της υποστήριξης από ποσά, δόθηκαν υποσχέσεις για το Μπόσι της Λέγκας του Βορρά
Ι. Στην κοινή τους επιθυμία να διατηρήσουν την ειρήνη σε κάθε επίθεση, άμεση ή έμμεση, που κατευθύνεται της Δημοκρατίας της Κύπρου. τις κυρίαρχες ομάδες εκφράζεται παραγγελίες σε επιχειρήσεις και ζήτησε εκλογές, λόγω της μικρής
και να διασφαλίσουν την ασφάλειά τους, ενάντια στην ανεξαρτησία ή την εδαφική ακεραιότητα […] μέσα στον ίδιο τον κυβερνητικό μοιράστηκαν υπουργικές θέσεις. πλειοψηφίας. Το μεγάλο ερώτημα
της Δημοκρατίας της Κύπρου. συνασπισμό. Ο σύμμαχος και πρό- Το κυριότερο είναι ότι ασκήθηκε είναι αν μπορεί να δοθεί πολιτική
ΙΙ. Θεωρώντας πως οι προσπάθειες για τη διατήρηση Πρόσθετο Πρωτόκολλο Νο. 1 εδρος του Κοινοβουλίου, φασίστας ο γνωστός πολιτικός εκβιασμός: ο λύση από τους πολίτες που δια-
της ειρήνης και της ασφάλειας είναι σύμφωνες με τους Άρθρο 3 Ι. Τα Ελληνικά και Τουρκικά αγήματα που θα συμμετέχουν
Τζ. Φίνι προσχώρησε στην αντιπο- Μπερλουσκόνι επικαλέστηκε την δηλώνουν…
σκοπούς και τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, Για τους σκοπούς αυτής της συμμαχίας και για την εξασφάλιση στο Τριμερές Επιτελείο θα περιλαμβάνουν αντίστοιχα 950
του παραπάνω σκοπού, θα εγκαθιδρυθεί ένα Τριμερές Έλληνες αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες, και
Συμφωνούν τα κάτωθι: Επιτελείο στην επικράτεια της Δημοκρατίας της Κύπρου. 650 Τούρκους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες.

Άρθρο 1
Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν
[…]

να συνεργαστούν για την κοινή τους άμυνα και να
διαβουλεύονται για τα προβλήματα που πηγάζουν από
αυτήν την άμυνα.
Άρθρο 4
ΙΙ. Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας της
Κύπρου, ενεργώντας από κοινού, μπορούν να ζητήσουν
■ TOYΡKIA
Η Διοίκηση του Τριμερούς Επιτελείου θα αναλαμβάνεται
διαδοχικά, για την περίοδο ενός χρόνου, από έναν Κύπριο,
από τις Κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας να
αυξήσουν ή να μειώσουν τα Ελληνικά και Τουρκικά αγήματα.
Στο χώρο της Via Campesina ο Έβο Μοράλες μίλησε για την αναγκαιότητα
της οργάνωσης των εργατών σε σωματεία και των αγροτών
Φοιτητικές διαδηλώσεις
έναν Έλληνα και έναν Τούρκο Γενικό Διοικητή, που θα […]
σε συνεταιρισμούς
Αγώνας για «Δωρεάν Παιδεία»
ευθύνη. Τέτοιες επιλογές αποτε- «Είμαστε σίγουροι ότι αυτό που

Η στάση της ελληνικής και κυπριακής Αριστεράς απέναντι στις συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου
συνέχεια από τη σελ.23
θα προσκρούση η Ελλάς».
Ως διέξοδος προτάσσεται, στο
πλαίσιο πάντα της άποψης για
ανάγκη αναθεώρησης της εξωτε-
ρικής πολιτικής και μη εμπλοκής
της Ελλάδας σε πολιτικούς συνασπι-
σμούς και πολεμικές περιπέτειες,
η εξής: «Πάντως πέραν οιωνδήποτε
δεσμεύσεων και συμμαχιών, το θέμα
της αυτοδιαθέσεως του Κυπριακού
λαού μένει ανοικτόν. Τα ιδανικά
της ελευθερίας που φλογίζουν
την νεολαίαν στην Ελλάδα και την
Κύπρον, δεν πρόκειται να κατα-
πνιγούν. Ιδιαιτέρως μάλιστα όταν
διερχώμεθα την ιστορικήν περίοδον
της καταρρεύσεως της αποικιοκρα-
τίας». Η θέση του κόμματος είναι
σαφής: το ζήτημα της αυτοδιάθεσης
οφείλει να μείνει ανοιχτό, καθώς
ανταποκρίνεται στη θέληση Ελλήνων
και Ελληνοκυπρίων και εκφράζει
τις διεθνείς τάσεις, το παρόν και
το μέλλον της αποαποικιοποίησης
και των αντιαποικιακών αγώνων.
Η πολιτική της Ένωσης και η εναντί-
ωση στην παραχώρηση δικαιωμάτων
στους Βρετανούς και τους Τούρκους,
θα φέρουν σε σύγκρουση το ΑΚΕΛ
και τον Μακάριο για τις συμφωνί-
ες της Ζυρίχης και του Λονδίνου.
Προσωρινά και για μικρό διάστημα
το 1958 το ΑΚΕΛ είχε αποδεχτεί,
όπως και το ΚΚΕ, την πρόταση για
ανεξαρτησία. Είναι η εποχή που το
ΑΚΕΛ αντιδρά στην εφαρμογή του
σχεδίου Μακμίλαν. Υπό τους εξής
όμως όρους: να έχει ουσιαστικό
χαρακτήρα, να μην παραχωρη-
θούν βάσεις στη Μ. Βρετανία και
το ΝΑΤΟ και να μην αποκλείεται
η αυτοδιάθεση ως προοπτική του
μέλλοντος. Οι όροι αυτοί δεν θα
εκπληρωθούν στη Ζυρίχη, όπου
στην κυπριακή αντιπροσωπεία
συμμετείχαν και πέντε μέλη της
κυπριακής Αριστεράς, τα οποία δεν
υπέγραψαν τη συμφωνία. Γεγονός
είναι, πάντως, ότι ακόμα και σήμερα
οι πληροφορίες για τη στάση των
μελών του ΑΚΕΛ στο Λονδίνο είναι
αμφιλεγόμενες και παρουσιάζονται
μέσα από αλληλοαντικρουόμενες
μαρτυρίες. Στη συνέχεια το ΑΚΕΛ
θα κατηγορήσει τον Μακάριο ότι
παραχώρησε ατιμωτικές δεσμεύσεις
χωρίς τη θέληση και την έγκριση του
λαού, ότι επανέφερε στην Κύπρο
την τουρκική κατοχή και ότι «έγινε
επίορκος και ενταφίασε τους προ-
αιώνιους και ιερούς πόθος του λαού
για την αυτοδιάθεση». Γι’ αυτό και
στις προεδρικές εκλογές του 1959
θα υποστηρίξει –σε έναν ετερογενή
σχηματισμό, με συμμετοχή ακόμα
και ακροδεξιών– τον ανθυποψήφιο
του Μακαρίου Ιωάννη Κληρίδη.
Σύντομα όμως, ακολουθώντας μια
πιο ρεαλιστική τακτική και εστιά-
ζοντας περισσότερο στα καθήκοντα
του παρόντος, θα υιοθετήσει μια
πολιτική άμεσης παρέμβασης για
την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας,
σύμφωνα με την οποία «η απαλλα-
γή της Κύπρου από τα δεσμά της
συμφωνίας Ζυρίχης-Λονδίνου και
η ολοκλήρωση της κυπριακής ανε-
ξαρτησίας είναι το κύριο καθήκον
προοπτικής, που δεν πρέπει ποτέ να
διαφεύγει της προσοχής μας». Στην
ίδια απόφαση της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ,
του Μαρτίου του 1961, τονίζεται
ότι «η απαλλαγή από τα δεσμά της
συμφωνίας Ζυρίχης-Λονδίνου δεν
είναι ζήτημα που μπορεί να επιτευ-
χθεί άμεσα, αλλά με το μακροχρόνιο
μαζικό ενιαίο αντιιμπεριαλιστικό
και προγραμματισμένο αγώνα όλου
του λαού».
*Ο Αντώνης Αντωνίου είναι ιστορικός,
υποψήφιος διδάκτορας
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
λούν το πρόγραμμα REDD+ και οι
μηχανισμοί ανταλλαγής άνθρακα,
αφού με βάση αυτά, οι δασικές
εκτάσεις αντιμετωπίζονται ως
κοινές αποθήκες άνθρακα.
Στη γιορτινή εκδήλωση που πραγ-
ματοποιήθηκε στο χώρο της Via
Campesina, ο Έβο Μοράλες μίλησε
για την αναγκαιότητα της οργάνω-
σης των εργατών σε σωματεία και
των αγροτών σε συνεταιρισμούς,
για τον κοινό αγώνα που πρέπει να
δοθεί για να κρατηθεί ένα ανθρώπινο
μοντέλο ζωής, σε αρμονία με τη
μητέρα γη, ένα μοντέλο διαφορε-
τικό από εκείνο που προτείνουν ο
καπιταλισμός και ο νεοφιλελευθε-
ρισμός. Η θέση αυτή φαίνεται να
στηρίζεται και από τους εκπροσώ-
πους των ιθαγενών κοινοτήτων,που
αυτό που είπαν στον Δρόμο ήταν:
θέλουν με το πρόγραμμα REDD+
είναι να μας κλέψουν τα δάση και
το νερό, και αντί να βοηθήσουν,
θέλουν να μετατρέψουν την περι-
οχή μας σε «ανεπτυγμένη» ζώνη
για πλουσίους και να διώξουν τους
φτωχούς και τους αγρότες που δεν
έχουν πόρους. Οι πολυεθνικές δεν
έχουν στην περιοχή παρουσία πάνω
από 50 χρόνια, ενώ οι ιθαγενείς
κοινότητες είναι πολιτισμοί που
προστατεύουν τη γη, το νερό και
τον αέρα για πάνω από 500 χρόνια.
Δεν θα αφήσουμε τις πολυεθνικές
-που ήρθαν τώρα- να μας πουν πώς
να χειριστούμε τους πόρους μας
στη δική μας γη.
* Για τη σύνοδο και τις αποφάσεις
στο Κανκούν διαβάστε και ένα
αποκαλυπτικό άρθρο του Ευθύμη
Παπαδημητρίου στη σελ. 37
Ο
ι φοιτητικές διαμαρτυρίες ενάντια στην κυ-
βέρνηση της Τουρκίας δεν δείχνουν σημάδια
κάμψης, όπως γράφει η Hurriyet Daily News
(15/12), παρά τη σκληρή αντίδραση εκ μέρους της
αστυνομίας και των πολιτικών και τις απειλές για
φυλακίσεις όσων συμμετέχουν στις διαδηλώσεις.
Στόχος των φοιτητικών διαδηλώσεων που έγιναν
στο Πολυτεχνείο Μέσης Ανατολής, στην Άγκυρα,
ήταν ο Ρ.Τ. Ερντογάν, ο οποίος προήδρευε σε μια
σύσκεψη του Ανώτατου Συμβουλίου Τεχνολογίας και
Επιστήμης η οποία επρόκειτο να πάρει αποφάσεις
για την επιστημονική πολιτική της χώρας.
Οι φοιτητές διαμαρτύρονταν για την παρουσία της
αστυνομίας μέσα στον πανεπιστημιακό χώρο και
την παρεμπόδισή τους να εισέλθουν στην αίθουσα
της σύσκεψης. Η απαγόρευση να είναι παρόντες σε
παρόμοιες συσκέψεις ήταν, επίσης, το κύριο θέμα
της διαδήλωσης που έγινε στην Κωνσταντινούπολη
στις 4 Δεκεμβρίου.
Οι πρόσφατες φοιτητικές κινητοποιήσεις στην Τουρ-
κία έχουν ως υπόβαθρο τις συνθήκες ζωής των φοι-
τητών, αλλά και τη βιαιότητα και την αυθαιρεσία
με τις οποίες αντιμετωπίζονται από τις Αρχές. Δε-
καοχτώ φοιτητές δικάστηκαν πρόσφατα σε 15μηνη
φυλάκιση γιατί διαδήλωσαν κατά του Ρ.Τ. Ερντογάν
στο Πολυτεχνείο της Κωνσταντινούπολης δύο χρόνια
πριν. Δύο Ρομά φοιτητές που κρατούσαν πόστερ με
το σύνθημα «Θέλουμε δωρεάν Παιδεία», κατά τη
συνάντηση του Ερντογάν με την κοινότητα των Ρομά,
τον περασμένο Μάρτιο, τέθηκαν υπό κράτηση την
περασμένη Τρίτη, με την κατηγορία ότι «ανήκουν
σε τρομοκρατική οργάνωση» και ότι κάνουν «τρομο-
κρατική προπαγάνδα», εγκλήματα που επισύρουν
15ετή φυλάκιση.
«Οι φοιτητές ζουν σε πολύ δύσκολες οικονομικές
συνθήκες και δεν βλέπουν να έχουν μέλλον, λόγω
της υψηλής ανεργίας. Τα πανεπιστημιακά δίδακτρα
είναι υψηλά και οι φοιτητές βλέπουν να τους αντιμε-
τωπίζουν σαν πελάτες και οι σχολές τους να εμπορευ-
ματοποιούνται», δήλωσε στη Hürriyet Daily News
& Economic Review ο Αλπασλάν Ισικλί, πρόεδρος
της Ένωσης Ακαδημαϊκού Προσωπικού.