uuiM -M J W W W Mv n v r ··..............................................

« A A A **** * * * » » * » * *

ΜΗΝΙΑΙΟ ΛΑΟ ΓΡΑΦ ΙΚ Ο ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ

ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Ο ΡΓΑΝΟ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

Χ Ρ Ο Ν Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο Σ
T K Y X O S Κ Β Δ Ο Μ Ο

Α Ρ Γ Ο Ν Α Υ Τ Α Ι- Κ Ο Μ Ν Η Ν Ο Ι,
«ΚΑΙΔΒΤΑΙ Α.ΠΟ ΤΟ εΤΛΛΟΓΟ ΠΟΝΤΙΟΝ

ΑΘΗΝΑ Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ 1944
 α ι β υ θ τ ν τ η ϊ

ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝΑ ΧΡΟΝΙΚΔΤΟΤ ΠΟΝΤΟΥ Ε Ε Ν . Κ . Α Κ Ο ΓΛ Ο Υ Ε

( Β Β Ν Ο S Ξ Β Ν X τ Α Ε>
ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ ΜΗΠΙΗΙΟ Λ Α Ο Γ Ρ Λ Φ Ι Κ Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Τ Α Μ I A Ε

Της Διεύβυναη; Υ π έρτατο κ α θ ή κ ο ν ........................................ . . σελ. 137 ΟΡΓΒΝΟ TQN ΠΟΝΤΙΟΝ Α Δ Κ . Κ Ο Γ Κ Α Λ ΙΔ Η Σ

WAl4CTn, «πο το σύ λλ ο γο "ΒΡΓΟΠΛΥΤΒΙ - K0MHHH0U
δ ια χ ε ιρ ιε τ η ε
ΙΣΤΟΡΙΑ-ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ jp O N O E ^ Α ' Τ Ε Υ Χ Ο Ε Ί. Μ Α Ρ Τ ΙΟ Ε ) 944 Ν ΙΚ . Α Π Α Τ Σ Ι Δ Η ΣΙ
Λ. Γατβπούλου Α Ι ήγεμονικαί οίκογένειαι τοΰ Ποντιακού Ε λ λ η ν ισ μ ο ύ . . . » 138 Γ Ρ Α Φ Ε ΙΑ , Μ Ε Ν Α Ν Δ Ρ Ο Υ 4 - Τ Η Α . 2 9 .1 Β 3
Τ ΙΜ Η Τ Ο Υ Τ Ε Υ Χ Ο Υ Σ
ε υ ν δ ρ ο μ ε ε . ε π ιε τ ο λ ε ε . α γ γ ε λ ία , Α Ν λ Ε ° ^ Ω Ε™
Α Υ Τ Ο Υ Δ Ρ Α Χ . 100.000
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ-ΓΛΩΣΣΑ ί,πεοβώνοντ», «τό Δ,,υβϋντή του «epioflixeS, M.vdvipcu 4, Α 6ήν«.

I Τ. Παμπουκη Τραγούδια τής Οίνόης .......................................................... . > 140

X . Σ α β β χ ντ ίδ η Τραγούδι τοΰ γάμου Σ τ α υ ρ Ι .......................... . · . . . . » 141
(1. Κ . Π.) Σταυριώτη Δίστιχα περιοχής Σ τ α υ ρ Ι................................................... » 144 ΥΠΕΡΤΒΤΟ ΚΗΘΝΚΟΝ
Π. X . Ε ΐφ ρ α ιμ 'δ η Δημοτικά τραγούδια Σ ο υ ρ μ έ ν ω ν ............................................ » 145 καί τις άνέκδοτες Ιστορικές συγγραφές
Β . S t v i t * Παιδικό τραγουδάκι Κ ο τ υ ώ ρ ω ν ............................................... » 145 Μέ τό τεΰχος αύτό τό περιοδικό μας τοΰ κ Γ. Τ η λ ικ ίδ η κ α ί τ ώ ν λ ο ιπ ώ ν μα ς
Π. Γ . Κωνατοιντινίδη Παραμύθι Σουρμένω ν . . ............................................... » 146 μπαίνει στή δεύτερη έξαμηνια της ζωης Χ ο ν ίω ν πού ά σ χ ο λ ο ΰ ν τ α ι σ τ ή ν κατεύθυν­
Μ, Νυμφόπουλομ ΑΙνίγματα Σ ά ν τ α ς ......................... * 147 σ η η ή ? Λ 1ά Εργα α ύ τά δέ* ύπάρχει κίν­
Γ . Ζβρζβλίδη ‘Ανέκδοτο Μ α τσ ούκα ς......................................................................... » 148 TOU£ |v a i τάχα άνόγκη νά κάμομε, δπως δυνος νά χ α θ ο ύ ν κ α ί μ π ο ρ ο ύ ν ν άπατε-
Π ολ. Χ ά Λ τκ ’Ανέκδοτα Κοτυώρων .................................... » 149 συνηθίζεται, άπολογ.σμό τού ^Ρνου του; λ έ σ ο υ ν ε ιδ ικ ο ύ ς ό λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν ο υ ς
Ε ΰ κ λ . Φ ρουμυουλέπ ουλου 'Α νέκδοτα Κ ο τ υ ώ ρ ω ν ............................................... » 150 Τόν έκαμαν ί\δη οΐ πιό αρμόδιοι άπό τοΰ «’Αρχείου Πόντου* ή κ α ί νά τυπω­
I. Μ «νουσ*ρίδπ 'Ανέκδοτα Κ ο τ υ ώ ρ ω ν .................................................................. » 151 μδς. Τά κέρδη μας είναι όλοψ άνερα: Τα θούν σέ ιδιαίτερες έκδόσεις.
S 3εν1τα Ποντιακή μ ο υ σ ι κ ή ............................................................. ’ .................... » .152 τυπωμένα τεύχη μας μέ τόν πολύτιμό

Τ°ΟΟτθεη<κ α ίΡάπολογισμό των δυσκολιών

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ πού συναντήσαμε δέν κρίνομε άπαραί-
τητονά κάμομε. Καί αυτές είναι γνωστές.
Χ α ρ . Χ ρ . Λεμονόπ ουλου ‘Ο Γιώ ρ’ άγας (Δίπρακτη θεατρική ήθογραφία) . . » 153 Καί δλο καί περισσεύουν, βλ ο κ α Ι μ εγα ­
λώνουν. Μά κοί ή πίστη καί ή άπόφασή γ η\λ χαονοώΦ^ν μέ ττισΐΠ, με ενυου
μας, νά συνεχίσομε μέ κάθ= θυσία τό
ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ Εργο πού άρχ σε, άλλο τόσο γίνεται πιό
Χρυσ. Μ υρ Ιδη Συνοπτική έπισκόπηση τοΰ Εργου τής ’Επιτροπής Ποντιακών άκλόνπτη, πιό στέρεη
Σ τ ή δύσκολη αύτή προσπάθειά μας Ιχο· γ ,
Μ ε λ ε τ ώ ν ......................... > 156 Χ ί Ε ά Ϊρ · * ά ηομ«, τοΰ« προγόνι,
με ήδη έξασφαλισμένη δχι άπλως τή συμ­ x ru t μ«ε Β'ΐοβυρούς, πού τους διατηρή
I. Σ Κωνσταντίνος Μοσκώφ ................................................................... » 158
πάθεια άλλά καί τή θ εη κή ένίσχυση τού σαμε αιώνες όλάκερους καί που κινδυ£
Τής Δ κύθυνα ης Γιά τά παιδικά συσσίτια τοΰ Συλλόγου μ α ς .......................... » 159
έπιστημονικοΰ μας κόσμου, που ό κα θέ­ νέ· ουν τώρα, σέ πολύ λίγα χρόνια, νά
» Έ κ τ α κ τ ε ς δωρεές στό περιοδικό μας .................................. » 160
» Ή ύπερτίμηση τοΰ περιοδικού χμας ................... » 160 νας στήν άρμοδιότη-ά του προσφέρει μέ
προθυμία τή συμβολή του γιά _τήν επιτυ- χα·0 1
'V :V , % '" o C Λαονρ«*.«ο0 ·Αρ·
» Τυπογραφικές άβλεψίες στό 5/6 τεΟ χος..................................... » 160
v ia τοΰ σκοπ^Ο τοϋ περιοδ κου μας. νείου τής ’Ακαδημίας 'Αθηνών, στό περι­
Έ * ο μ ε τόν ένθουσιασμό των συμπα σπούδαστο άρθρο του, δημοσιέψαμε
τριωτών μας, πού ή άγάπη καί ή στοργή
τους δημιουργούν τό θερμό και γλυκό Ζ X T i y S T o l ' Z ώ »ν δ ρ 4 μ ..
κλίμα, μέσα στό όποιο θά ευδοκιμήσει
Προφορά τών συμβατικών τοΰ ποντιακού κειμένου. γιά νά δώσει τούς άγλαούς καρπούς του
τό νέο τους περιοδικό.
Έ χ ο μ ε τούς νέους μας συνεργάτες, - o f. - °ΐ
ςχ = (πολύ άνοιχτό ε) φθόγγος άνάμεσα στά φωνήεντα ε καί α ο=δπως διάφορα κεφάλαια της λαογραφίκης 8
πού δλο καί πυκνώνονται γύρω στην πον­
τό γαλλικό eu . ζ=δπως τό γαλλικό j κ = δ τ α ν είναι μπροστά σέ α, ε καί i, δπως τιακή έστία τοΰ περιοδικοΰ μας, οαν τα Ρ ί>λλςά καί ot άλλες στήλες τοΰ περιο­
τό γαλλικό q στίς λέξεις quelle ή qui, δηλαδή μέ δασιά προφορά. ‘Ό τα ν είναι χελιδόνια πού προμηνάνε την άνοιζη και
χαρίζουν τις καλύτερες έλττίδες και τίς δικού μας. τήςβ;ΐ0^ ρς1α5Γ ' ^ ρ
Ο" φ 1« ς ς τής
μπροστά άπό α, ο καί ου, δπως τό γαλλικό c στίς λέξεις carte, contre, coudre.
πιό αισιόδοξες προβλέψεις γιά τό μέλλον. 1 ύνΤοΤΛ Γ π “ν \ .« κ ή ς Λ ο γ ι τ ε χ ν ί '5 καί
ξ=δπως στό γαλλικό kch. π = τό δασύ π, δπως τό γερμανικό ρ. δ=δπως τό Σταματούμε στό σηιαειο αυτό γιά να τής τρεχούμρνης Ζκπς στίς ^^ες μ ς
γαλλικό ch. τ = τ ό δασύ τ, δπως τό γερμανικό ΐ χ= δπω ς τό γαλλικό ch ψ = τονίσομε Ενα βασικό μας στοχασμό .
δπως τό γαλλικό pch. γ=δπω ς στή συλλαβή γα, εστω καί δν είναι μπροστά Κύριος σκοπός τοΰ περιοδικού μας οεν
άπό i. κ=δπ ω ς τό γαλλικό g στή λέξη guerre. π=δπως τό γαλλικό b τ = νομίζομε πώς είναι νά δημοσιεύει συνερ
γασίες άπό τούς 35 τόμους της λα ογρ α ­
δπως τό γαλλικό d. χ= τρ α χ ιά προφορά δπως στό <5χ, ίίστωκι &ν είναι μπρο­ φίας τής Οίνόης τοΰ κ. I. Τ. Παμπουκη, S S K s S J® * rtS S 5
στά άπό ί. Ή ρηματική κατάληξη ·αύ', -εύ’ προφέρεται άβ, έβ καί δχι άφ, έφ ούτε άπό τήν πλουσιότατη συλλογή του
Τό άτονο i σέ νεοελληνικό δίφθογγο προφέρεται σάν ήμίφωνο λ.χ. ξάι, ναΐλοί, κ. (Δ. Κ. Π ' Σται,ρ.ώτη, πού δοκιμάσαμε
τή χαρά νά ΙδοΟμε τΙς έργασίες τους νους, £ΐδ.Η« V * τ" Y‘ ve κ “ι V. κατα-
έφτάει, κρούει. Τό ΐ σέ τούρκικες λέξεις προφέρεται βαθύ, άνάμεσα στό
αύτές, οΟτε τοΰ κ Μελανοφρύδη, του κ.
φθόγγο i καί ου Σαλλαπασίδη (Π. Β. ψηλάντη). «αί των
£ημε(&>αη· Τ ά παραπάνω ονμβα τικά γράμματα γιά τή ν άηόδοοη τής προφοράς, γι4 τιχνικοΰ ς λό­ Λλλων δόκιμων Πόντιων λαογράψων υοτε
γους, δέν μ χ ό ρ ιο ι νά ;ταρουοιάαουν Αμοισμορφία. Ή Ιλλ· ιψ η αύτή θά τα χτ ο κ ο ιη Φ β Ι μόλις τό λχιτρ 6 *ο υ ν
nl *βριατάα·ις Γιά τόν Ιδ ιο λόγο νά συμβατικά γράμματα ά κοδ ίνο ντα ι μόνο μέ οτοιχιία τ # ν 10.

-
ιςτο ρια
ΓΕωΓΡΛΦίΟκ
Ά\ ΗΓΕΜΟΝΙΚΑ! ΟΙΚΟΓΕΙΊΕΙΜΙ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Δ · Ο ΔΗΜ ΗΤΡΙΟΣ Μ ΟΥΡΟ ΥΖΗ Σ KRTft ΤΟΥΣ
Διά νά συμπληρώσωμεν τό βιογραφι-
Κόν διάγρομμα τοϋ Δημητρίου Μουρούζη-
υίου τοϋ παλαιοΰ ήγεμόνος τής Μ ολδα υΐ­
ας Αλεξάνδρου Μουρούζη — πρέϋει νά
άναφέρωμεν κυρίως τόν σπουδαΐον ρό­
λον του ώς μεγάλου διερμηνέως τής Π ύ­
λης κατά τήν διάρκειαν τών Ναπολεον·
τίων πολίμων.
Περί τό 1812, αί δύο Αύτοκρατορίαι, ή
Ρωσσική καί ή 'Οθωμανική, πού διετέλουν
μεταξύ των είς _ έμπόλεμον κατάστασιν,
επιέζοντο ύπό τής άνάγκης νά συνάψουν
ανακωχήν καί νά είρηνεύσουν, πρό τοϋ
κοινοϋ κινδύνου τοΰ Μ. Ναπολέοντος, ό
οποίος έξηκολούθει νά κατακτά τόν κ ό ­
σμον.
Α Ι δυο Αύτοκρατορίαι έκριναν ώς έπεί-
γουσαν άνάγκην νά συνάψουν διά πάσης
θυσίας, ειρήνην μετοξύ των διά νά δυνη·
ΘΠ: έκάστη, νά σωθή άπό τήν έξάπλωσιν
του μεγάλου κατακτητοΰ.
,Η ’Οθωμανική Αύτοκρατορία, λοιπόν,
που έγνώριζε πόσην ύτιόληψιν είχεν ή’
Ρωσσική Αύτοκρατορία είς τόν Δημήτριον
Μουρούζην, τοΰ έδωσεν άπόλυτον πλη
ρεξουσιότητα νά διαπραγματευθή, μ ετα ­
ξύ τών δύο άντιπάλων στρατευμάτων τήν
ειρήνην. Τό αύτό έποαξε καί ή Ρωσσία,
f K * όν άρχιστράτηγόν της Κουτούζωφ.
Α λ λ έτειδή, έν τφ μεταξύ ό στρατηγός
Ναπολέοντος Μακντονάλ ήπείλει
ν ^όψτ) _τάς συγκοινωνίας μεγάλου
τμήματος τοΰ Ρωσσικοΰ στρατοΰ. ή Ρωσ·
σικη Κυβέρνησις διέταξε τόν άρχιστρά
τηνον Κουτούζωφ νά κλείση εΙρήνην έστω
* αι, θυσίαν τών τότε ήγεμονιών τής
Μολδαυΐας κα1 Βλαχίας καί άκόμη καί
της Βεσσαραβίας πού άνήκεν είς τήν
Ρωσσικήν ΑύτοκραΤορίαν.
Οταν έφθασεν ό Μ. Διερμηνεύς τής
Πύλης Δημήτριος Μουρούζης είς τό στρα-
τόπεδον, κατώρθωσε νά μάθη τάς έμπι
στευτικάς όδηγίας·πού διεβιβάοθησαν,
άπό τήν Πετρουπολιν, πρός τόν άργιστρά-
τηγον Κουτούζωφ
Ελα βε, τότε, τήν ήρωϊκήν άπόφασιν
να ένεργήση μέν ώς έμπιστος καί τίμιος
εκπρόσωπος τής Πύλης είς τήν άποστο·
\j^, που άνέλαβε. άλλά πρό παντός νά
μη λησμονήση δτι ήτο χριστιανός καί δτι
επρόκειτο νά διαπραγματευθή μετά τοΰ
ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΙΟΥΣ
Τοΰ κ
άντιπροσώπου τής μεγαλειτέρας χριστια­
νικής χώρας.
Μόλις συνηντήθη μέ τόν άρχιστράτη-
γον Κουτούζωφ, έπερίμενε ν’ άκούση τούς
δραυς πού έθετε, διά τήν ειρήνην, ή Ρω σ­
σική Κυβέρνησις. Ό Κουτούζωφ, δέν έδΐ-
στασε νά τοΰ εΐ τχρ :
— Ό κίνδυνος, δι’ άμφοτέρας τάς χώ ­
ρας. είναι μέγας. Άπ αιτοϋνται άμοιβαΐαι
ύποχωρήιεις !
Ό Ρώσσος άρχιστράτηγος έπειτα είπε
πρός τόν Μουρούζην δτι ή Ρωσσική Αΰ·
τοκρατορία, χάριν τής Ρωσσοτουρκικής
ειρήνης, δέχεται ν' άποσύρη τά στρατεύ­
ματα κατοχής έκ τών ήγεμονιών Μολ-
δαυϊας καί Βλαχίας. Ό Μουρούζης, τότε,
τοϋ άπήντησε:
— Ή παραχώρησις είναι, πράγματι, ση­
μαντική !
Καί ένώ 6 Κουτούζωφ ήτο Ετοιμος νά
συνέχιση τούς δρους τής Ρωσσικής Αύτο·
κρατορίας. ό Μουρούζης τόν έπρόλαβι
καί τοϋ είπε :
— Πρός θεοϋ ! Οΰτε λέξι νά προφέρτ]ς
περί Βεσσαραβίας, άφοΰ ή 'Υψηλή Πύλη
θέλει συντόμως τήν ειρήνην καί δέν υπάρ­
χει άνάγκη νέων παραχωρήσεων. ’Αρκεί
ή έκκένωσις τών δύο ήγεμονιών Μ ολ­
δαυΐας καί Βλαχίας !
Ά φ ο ΰ έληξεν ή συζήτησις έπί τών δ-
ρων ύπεγοάψη τό πρακτικόν τής άνακω·
χής έπί τή βάσει τοΰ όποιου συνετάχθη
καί ύπεγράφη, κατόπιν, καί τό κείμενον
του συμφώνου τής ειρήνης μεταξύ τών
δύο Αύτοκρατοριών.
Ή είδησις, έπειτα, τής ύπογραφής τής
ειρήνης ευχαρίστησε τόσο πολύ τόν Σο υλ
/ τάνον ώστε, κατά τόν Οίκονόμον, έκαυ-
χάτο οδτος διό τήν ικανότητα τοΰ μ εγά ­
λου διερμηνέως τοΰ Κράτους τοΰ Δημη-
τρίου Μουρούζη καί εΐπεν δτι «θά στε-
φανώαη μετά δόξηε»(·) τόν σπουδαΐον
αύτόν "Ελ λ η να πρεσβευτήν, διότι έσωσε
τήν ‘Οθωμανικήν Αύτοκρατορίαν άπό μ ε­
γάλου κινδύνου.
* **
Ά λ λ ’ δ λ ’ αΰτά δέν ίσχυσαν διά ν' ά·
ποτρέψουν τήν συνήθη μοίραν πού έπερί-
(1) Λ ό γ . Έχχλ. Ο Ικ ο ν ύ μ ο ν
Σβ λ. 97.
I
Χρονικά
μενε τούς "Ελλ η να ς μεγάλους διερμηνείς
τής'Υψηλής Πύλης.
Μόλις έμαθεν ό Μ· Ναπολέων τήν ε Ι­
ρήνην μεταξύ Τουρκίας καί Ρωσσίας, τό­
σον έξεμάνη κατά ιών πρωτεργατών της,
ώστε κατά μέν Τ % Ρωσσικής Αύ^οκρα-
τορίας άπεφάσισί νά έπιχειρήσχ) τήν με
ΠΟΛΕΜΟΥΣ γαλειτέραν έκστρατείαν έξ δσων είχεν
έπιχειρήση μέχρι τής έποχής έκείνης. Ά φ '
ΔΗΜ. ΓλΤΟΠΟΥΛΟΥ έτέρου διέταξε τόν έν Κωνστανηνουπό·
λει πρεσβευτήν τής Γα λλικής Αύτοκρα-
τορίας Σεμπαστιάνι ή ν' άναγκάση τήν
Τουρκίαν δι' οίωνδήποτε άπειλών καί μ έ ­
σων νά συμμαχήση μ °ζ ό του καί νά κη
ρύξη καί πάλιν τόν πόλεμον κατά τής
Ρωσσικής Αύτοκρατορίας ή, άν δέν δυνη
θή νά τό πράξη, νά προσπαθήσω μέ κάθε
τρόπον, νά έξοντώση τό πρόσωπον πού
έπρωτοστάτησε εις τήν ύπογραφήν τής
Ρωσσοτουρκικής ειρήνης.
Ό Σεμπαστιάνι έγνώριζε, βέβαια, τόν
πρωτεύοντα ρόλον τοΰ Δημητρίου^ Μου­
ρούζη, Έ σ ιρ ε ψ ε ν , άμέσως, τά δια&ήματά
του έναντίον τοΰ μεγάλου δ'ερμηνέως
καί έπέτυχε τόν σκοπόν του. Τάς ραδι­
ουργίας τοΰ Σεμπαστιάνι εις τήν Κωσταν-
τινούπολιν έμαθεν έγκαίρως ό Μουρού
ζης, πού άπουοίαζεν άκόμη, είς τό στρα­
τόπεδο Vi
Μ ολονότι ό έπιφανής γόνος τής μ εγ ά ­
λης Ποντιακής οίκογενείας εύρίσκετο,
τότε, έν μεγάλη τιμ^ πλησίον τοΰ έν έ«-
στρατείςι Μ. Βεζύρου, προησθά θη τό τέ­
λος του, καί έγραψε συγκινητικό γράμμα
πρός τήν σύζυγόν του, πρός τήν όποιαν
μεταξύ άλλων, έλεγε :
«... Μετά τούς κοσμικούς ύπέρ_τής ει­
ρήνης άγώνας, έχω πρό όφθαλμών τούς
ιινευματικούς άγώνας καί τούε στεφάνους
“Αγίω ν μαρτύρων Ξυγχώρησον αν παρα­
βάλλω τά Ιερά καί μεγάλα πρός τά μι­
τον i t O U ovdu m T .
τοΟ Π ό ν τ ο υ 13»
κρά καί βέβηλα. Έ μ π ο ο σ θ έ ν μου βλέπω
άνοιγομένην τήν θύραν τής αίωνιότητος.
"Α ν δέν ίδωθώμεν προσκαίρως, είς τήν
γήν, θά συζήσωμεν κατόπιν, εις τούς ού-
ρανούς. 'Αγάπα τόν άτυχή σύζυγόν σου
καί τά παιδιά μαε. Φρόντιζε διά τήν κ α ­
λήν άνατροφήν των καί πίστευε, φιλτάτη,
δτι ή άληθής εύδαιμονία δέν ύπάρχει είς
τήν γην ά λλ'είς τής μελλούσης μακαριό·
τητος τά Παλάτια».
Τό τραγικόν τέλος τοΰ Δημητρίου Μ ου­
ρούζη, περιγράφεται συντόμως.
Ή ’Υψηλή Πύλη διά νά ίκανοποιήση
τάς άξιώσεις τοϋ πρεσβευτοΰ τοΰ Μ Ν α ­
πολέοντος, δέν έδίσιασε νά δ ατάξπ τήν
σφαγήν τοΰ άνδρός, τόν όποιον ό Σ ο υ λ ­
τάνος πρό ό\ίγου, είχεν ό^ομάση «σω­
τήρα» τής ’Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Έ τ σ ι ή προαίσθησ,ς τοΰ Μουρούζη έ-
πηλήθευσε. Ή έκτέλεσίς του έγινεν είς
τήν Σούμλαν, εύθύς μόλις ό άντιπρόσω-
πος τοΰ Σουλτά ου τοΰ έφόρεσε τό τιμή·
τικόν ένδυμα, ώς δείγμα τής..; . εύνοιας
τοϋ ‘Ανωτάτου Ά ρ χ ο ν τ ο ς τής ‘Οθωμανι­
κής Αύτοκρατορίας, διά τήν έξασφάλισιν
τής ειρήνης. *
Συνωμίλησε φίλικως μαζυ του καί μ ό ­
λις έξήλ«ε τοΰ οικήματος δπου διεξήχθη
ή τιμητική τελετή, έπέπεσαν κα τ’ αύτοϋ
οί δήμιοι πού παρεμόνευαν στήν έξώπορ-
τα. ‘Ο Μουρούζης έδβχθη ύπερηφάνως,
πολλάς καί θανατηφόρους πληγάς διά
μαχαιρών, χωρίς νά πή τίποτε καί χωρίς
νά πράξη τίποτε άνάξιον <οΰ έαυτοϋ του.
Μόνον δταν έπεσεν έξηντλημένος, έ·
στέναξε καί είπε σιγά —σιγά:
— Μνήσθητί μου Κ ύ ρ ιε !..
Καί άφήκε τήν τελευταία του πνοή.
Δ. ΓλΤΟΠΟΥΛΟΣ

Δ Η Μ Ο ΤΙΚ Α ΤΡΑ ΓΟ ΥΔ ΙΑ
ΟΙΝΟΗΣ
1.
Σηκώνομαι πρώΐ πρωΐ, δυό οδρες πρίν ξημερώσει,
βλέπω τά πεύκα νά βογγούν καί τά βουνά νά τρίζουν
«Γιά σήκω, καπετάνιε μου, γιά νά μας τραγουδήσεις
τόν πόνο τής λαβωματιάς καί τοΰ βουνοΰ τή λαύρα.»
5 « Κ ’ έγώ σάς λέγω &έ μπορώ κ ’ έσεΐς μέ λέτε σήκω.
Γιά πιάστε με νά σηκωθώ, γιά βάλτε με νά κάτσω-
καί φέρτε μου τόν ταμπουρά γιά νά σάς τραγουδήσω
τόν πόνο τής λαβωματιάς καί τοΟ βουνοΰ τή λαύρα.
Παιδιά, μέ τά μαχαίρια σας σκάψετε μ’ ένα μνήμα,
10 νά ’ναι μακρύ, νά ’ναι φαρδύ, νά 'χει καί παραθύρια,
νά στέκ’ όρθός νά πολεμώ καί δίπλα νά γυρίζω
κι δία ν περνούν κλεφτόπουλα νά μοΰ καλησπερίζουν :
«Καλήν έσπέραν, άρχηγέ !» «Καλώς τά παληκάρια!»
Παιδιά μ’, κι αν πάτε στό χωριό, γλυκό κρασί μήν πιείτε,
15 τουφέκια νά μή ρίχνετε, τραγούδια νά μήν πείτε.
Κι άν σάς ρωτά ή μάνα μου κ ’ ή δόλια άδελφή μου,
μήν πείτε πώς άπέθανα έδώ στά κορφοβούνια
μόν’ πεΐτε πώς παντρεύτηκα καί πήρα μιά γυναίκα'
κάνα τήν πλάκα πεθερά, τή μαύρη γή γυνα ίκα ,
20 τής γής τά λιανολίθαρα κάνα γυναικαδέλφια.
Μουστάκι μου καράπογια καί φρύδια μου γαϊτάνι,
πού νά σάς φάει ή μαύρη γή καί νά σάς καταλυώσει.
Τό τραγούδι, στό ξετύλιγμα της ύπόθεσής του, είναι τοϋ Ιδιου τόπου μέ τό ν«μ·
τικό πού δημοσίεψα στό προηγούμενο τεΰχος, σ. 111.
2.
Ton Σαμάρειας.
“ Ενα ς ξανθός πραματευτής καί ένας στρατιώτης
άντάμαν τρών’ καί πίνουνε κι άντάμα ξιφαντώνουν
κι άντάμαν πάνε σό τδαρδίν κι άντάμα στήν πραμάτια
« Έ λ α , ξανθέ πραματευτή, πές μας κ ’ έναν τραγώδι.»
5 «Σ ά ν τί τραγώδι νά σοΟ πώ ; Σ ά ν τί τραγώδι λέω ;
Έ γ ώ πολλές έφίλησα, χήρες καί παντρεμένες,
μέ παπαδιές, μέ καλογριές καί πάρθενα κοράσια,
σάν τσή Σαμάρειας τό φιλί γλυκύτατο δέν είδα.»
«Πές μου, ξανθέ πραματευτή, καί τί Σαμάρεια ήτον ;*
10 «Σαμάρεια καί Σαμσρειανή κι άπό τό Σαλονίκι,
πού είχεν τά έννιά ’δελφια, τό στρατιώτην άντρα.*
«Τί Ιδωσες, πραματευτή, κ ’ έπήρες τό φιλί της ;
Τί έδωσες κ ’ έφίλησες τής Σαμαρειάς τά χείλη,
141
Χρονικά τοΟ Π ό ν τ ο ν
τά χείλη καί τό μάγουλο, τό καμαρόφρυδό της ;»
15 «χίλια έδώκα τό πρωΐ, μύρία τό μεσημέρι
κι άλλα τρακόσια δυό φλίουριά στήν κλίνην που κοιμάται,
στήν κλίνην καί στό πάπλωιια, στά κάτασπρα σιντόνια.»
’Καβάλκεψεν τό μαύρο του καί πήγε στή Σαμάρεια.
« Ά ν ο ιξ ε , πόρτα τής αύλής καί πόρτα τσή Σαμάρειας,
20 άνοιξε, πόρτα τής ξανθής, πόρτα τής μαυρομάτας,
πόρτα τής γαϊτανόφρυδος καί τής καρδιοκάφτρας.»
« Ά ϊ τσ’ είσαι συ καί ποιός είσαι καί ξέρεις τ όνομά μου ,»
« Ό γ ώ είμαι τοΰ Τδαννέτ’ ό γυιόν, τ ’ ά|ΐον τό παληκάρι,
κ ’ έγώ είμ’ αύτός πού σου ’δωκα τά γρόσια στό μαντήλι
25 χίλια σ' έδώκα τό πρωΐ, μύρία τό μεσηαέρι
κι άλλα τρακόσια δυό φλίουριά στήν κλίνην που κοιμάσαι,
στήν κλίνην καί στό πάπλωμα, στά κάτασπρα σιντόνια.»
«Τρέξτε, σκλσβάδοι, άνοίξετε καί πάρετε τόν ξένο
κι άλλοι σκλσβάδοι στρώσετε, νά πέφτει_ό ξένος μέσα.»
30 Ό μαύρος έκιδνέεψε καί μοιάζει τό στρατιώτη,
ό LiaOpoc έκιδνέεψε κ ’ ή Σαμαρειά ’φοβήθη.
«Τό μαύρο, σκύλα, γνώρισες κ' έμένα δέ γνωρίζεις ;»
Χρυσό μαχαίριν τράβηξε άπ’ τ' άργυρό θωκάρι,
στήν κάμαρα τήν έσυρε, τήν κεφαλή της πήρε.
35 Χρυσόν τδεβρέ τό τύλιξε, στήν πεθερά του πάει.
« Ά ϊ πεθερά, κύρ πεθερά, σοΰ φέρνω το κανίδκι».
«Νά σάν έμέ, βρέ κύρ γαμπρέ, πού μ έφερες κανίδκι.»
Καί σάν τό καλοκοίταξε, τής κ ό ρ η ς τό κιφάλι. _
« Α ν ά θ ε μ ά σε, νιόγαμπρε, καί τό κακόν που ποικες.»
40 « Α ν ά θ ε μ ά σε, πεθερά, τήν κούρβαν τιναν είχες·
μίαν κόρην έπάντρεψες, χίλιους γαμπρούς έποικες».
T4 W 0 S , « ό ,ί .Ι,' ,4 X (y « « 0 τιτλοφόρησε μ. ^ « 6j «
b Ιδιος δ λαός.
ί Τ Η Ϋ Ρ Ι τ Ρ » γ « ύ δ . « 5 γ 4 μ ° " Σ ο λ Χ ο ν Ι 1 t o 0 « . o e m m . »
* * 2^ρΓστ*ν ξξ’ τ' δσπρον τό κράρ’ κι άτό πα τρνατέψτΕ.
στείλτε έφτά παλληκάρςχ, τόν κουμπάρον λαλέστε.
Βάλτε σά κέρατα ’θ’ άπάν’, άπ" έναν χρυσόν μήλον
κουίξτε καί κεμεντζετζήν καί τ’ Ά μ ιρ α τόν Στύλον.
5 Δύο λαμπάδας καρφώστε καί άποπάν σα μηλα
καί τονατέψτε δλεν τό κράρ’ , μέ μάραντα καί φύλλα,
θέσ τε τό ρακίν σό σινίν, τόν πετεινόν ψεμένον
καί ή λαμπάδα τή κουμπάρ’, άς έν’ άρματωμένον.
Τό μεταξωτόν τό μαντήλ’ , τή κουμπάρου πα Φέ^ τε
10 άς πάη καί ό κέμεντζειζής νά παίρ ήτον καί Ιρται.
Σπάξτε καί δέκα πρόατα καί τά χαλκά γουρέψτε,
τά καρτόφα καί τό κρομμύδ’ έμορφα τογραέψτε.
Τέσσερ' όκάδες βούτορον τρία κότα πλουγουρα _
άς τρών’ τό γιαγλίν τό πιλάβ’, κορίτζα και άγουρα.
15 Στείλτε καί φέρτ’ άγλήγορα κ ’ έναν βαρέλ ρακ: ν-ι
φέρτε κι άνοίξτε τό τουλούμ και κόψτε το τυρίν ι,
Ό λ α πα έτοιμάανε, τό τραπέζ’ έστολίεν
j

142 Χρονικά τού Π ό ν τ ο υ
γιά τή κουμπάρονος τ* άλάι, τ’ έξώπορτον ένοΐεν.
«Καλώς ώρισες, κουμπάρε, μ’ άλάι-μ’ άλάι τ’ άλάι σ'
20 όρίστε, πΙα ’ναν ρακίν, άτό πα εν’ χαλάλι σ’.
θ έκο ν, κουμπάρε, τό μαρτέν’ τσ’ καί κάθ’ κ ’ άπάν’ σό κότι
μοίραξον σά παλληκάρα, το βαρέλ’ τό παρότι».
Ό γαμπρόν θά ξυρίεται, περπέρ', κούξτε δς ερται
καθίστ’ άτονε σό σκαμνίν, νερόν καί σαπόν φέρτε.
25 Φέρτε τό τρανόν τήν άινάν, ντό κ εΐτ ’ άπάν’ σό ράφι
καί ό περπέρτς έρχίνεσεν ν ’ άκονά τό ξυράφι.
Κουίξτε καί τόν κύρ’ν άτου, τόν περπέρ’ νά χαρίζω
έπεκονέθεν τό ξυράφ’ κι άτό πα "κί ξυρίζει.
Κουίξτε καί τή μάνναν ά τ’, τό ξυράφ’ έκορώθεν
30 δς φέρ’ καί δι’ κ' έκείνε χάρ’ , μ έθσρή έκομπώθεν.
Κουίξτε καί τ ’ άδέλφα του, άς είν' καί δύο τρία,
γαμπρέ, ποΐσον υπομονήν, γολάι ’ κ* εν’ ή παντρεία.
«Πολά σάρτ’ ετον τό ξυράφ’ κ ’ έγώ κί ταενίζω
άέτσ’ άμον ντ’ εύτάτε με, άλλο 'κ ί γυναικίζω».
35 Έ κ ο νέθ εν καί τό ξυράφ’ κι ό γαμπρόν έξυρίεν
κι άσ’ δλτς τοί φίλτς καί συενούς, τή χάρ’ν άτ' έχαρίεν.
Χα ϊτέσ τ' άς πάμε, παιδία, κ ’ έμεΐς όλίγ’ π’ άν είμες
καί άποφκά θά βγαίνωμε, έμεΐς Σταυρέτ" άν εΐμες.
Χα ϊτέσ τ' δς πάμε, παιδία, ’τώρα περ’μέν' ή κάλη,
40 'τώρα στέκει σ ’ έξώπορτον, περ'μέν’ τό παλληκάρι»
Έ χπ ά σ τεν πάει δλεν τ ’ άλάι, μέ τοί παρανυφάδας,.
ώς τή συμπεθεροϋ τ’ όσπίτ’ , εύτάγ’νε τονανμάδας.
β*) Σ ή νύφες :
«Σήμερον μαύρος ουρανός, σήμερον μαύρ’ ήμέρα
σήμερον ξιχωρίουνταν, μάννα καί θαατέρα».
«Σήμερον άσπρος ουρανός, σήμερον άσπρ’ ήμέρα
σήμερον στεφανούντσνε, άητέντς κ ή περιστέρα».
5 Γιά τερέστε, συμπεθέροι, σό νυφεΐον ντ’ εύτά νε:
φορίστ’ άτεν, δκεπάστ’ άτεν, έβράδυνεν θά πάμε.
Έ λ α , κουμπάρε, άνοιξον, έσύ πα τό νυφεΐον
καί έτοιμάστε τ’ άλογα τή παρανυφαδίων.
Φέρτε τή νύφεν βάλτ’ άτεν καί σή γαμπρού τό χέρι
10 κι δς εύλοΐζ’ άτ’ς ό ποπάς, καλόν τέλος νά φέρη.
Πέτε τήν μάνναν -άτ'ς μή κλαίη, άς δί’ άτ’ς τήν εύχήν ά τ’ς:
άμον τή νύφεν άς εύτάρ καί τόν γαμπρόν παιδίν άτ’ς.
Κουμπάρε, έσύ φύλαξον καί τά στράτας ώρίώ
ώσνα πάν’ στεφανούντανε, άτοίν σήν έγκλησίαν.
15 Ά ς άποχαιρετίζ’ν άτεν καί δλα τά συγκόρτζα
κι άς γράφτ’νε τ ’ δνσμαν άτουν, σή κουντούρας τά κότδα.
Τή νύφεν σίτα κα βα λλ’κιάζ’ν, τά κεμεντζέδες παίζ’νε
τ ’ άδέλφα τ’ς καί οί συενοί, δ λ ’ άρχινοΟν νά κλα ίγ’νε.
Έ ρ χ ο υ ν τ α ν δύο κορ’τσόπα κρατούνε τά λαμπάδας
20 πάει κι ό κουμπάρον καβαλκιάζ’, δλτς τοί παρανυφάδας.
Οί τδαλγουτζήδες τόν γαμπρόν κί άφήν νε νά έβγαίνη
ώσνα ερται ό κουμπάρον, άτον νά ’λευτερώνω.
"Ε λ α , κουμπάρε καί έσύ, πια δναν ρακόπον
καί καβαλκία τόν γαμπρόν καί σ ’ άσπρον τ’ άλογόπον..
25 Γιά δός ίζίν, σήν τονανμά σ’ , τήν στράταν άς άνοίγ’νε
148
Χρονικά τοΟ Π ό ν τ ο ν
τή νύφεν σήν άλλεν μάνναν, άς πάνε πσραδίγ νε.
χιλόχρονοι νά γίν’ντανε, νά είναι προκομμένοι
κι ά σ ’ σόν θ εό ν οί δύος πσ, νά είν' εύλοημένοι_.
Καί τό ταούλ’ καί ή ζουρνά, άτώρ’ άς άρχινουνε
30 άμον τ' άχπάδκεται τ’ όψίκ', μή στέκ ν άς πορπατοΟνε.
Γονέοι, άέτσ’ πού στέκομε καί άπάν' σό ποδάρι
δοσέστε τήν εύχήν έσουν, σό νέον τό ζευγάρι.
Γιά δόστε με Μναν ρακίν μέ τό τρανόν ποτήρι
άσε, κόρη, τόν κύρη σου καί ποΐσον άλλον κυρη.
35 Συμπέθερε, άς πίνωμε, Εναν ρακίν έντάμαν
άσε κόρη, τήν μάννα σου καί ποΐσον άλλεν μάνναν.
Ά σ ε κόρη, τ’ άδέλφα σου καί ά λλ’ ά δ έ λ φ α ποισον
άσε τ’ όσπίτι τή κυροϋ σ ’ καί ά λ λ ’ όσπίτι χτίσον.
Ά σ ε , κόρη, τοί συενούς κι δλεν τή γειτονίαν
40 άλλτς γειτονάδας θά εύτάς καί νέον συενίαν.
Τ ’ όψίκ’ δλεν άχπάδκεται έξέβεν καί σ ά *·ωνι
συμπέθεροι! άρ* εεις ε ϊα ν !, πέστε μας «σό καλόν-ι»!
Χά α ε, κουμπάρε, πλέρωσον, έκλειδωθεν ό δρόμον
άνοιξον στράταν νά δαβαίν’ δλεν ό γαμοστόλον.
45 Φέρεν, κουμπάρε, τό ρακίν, τ’ άλογα ’μουνδιψοϋνε
εοθαν καί έταένεψαν κι’ άλλο κι ιτορπατουνε.
Μ ή σύρτς πολλά καί λυριτζή, φοοΟμαι κόφ’ς τήν κόρδαν
Ιρ θ α μ ’ έταένεψαμε σ ’ έγκλησίας τήν πόρταν.
Ά φ κ ά σόν πολυέλαιον οΐ νέγαμοι έστάθαν
50 ποπάδες μέ τά στέφανα σά χέρα το« *
Σίτα λέν «καλλορρίζικα» ! τά δαχτυλίδ άλλάου ,
τιφαγκίων συρσίματα, τ’ όλόερα χαλάουν.
γ ) Σ ή πεβεροΰ
ΣΑ πεθερού έπρόφτασεν τ’ όψίκ’ μέ τήν ήμέραν
άπάν’ σήν πόρταν ερθανε, μάννα καί θαατέρα.
Έφ ίλεσα νε τή νύφεν καί είπαν «καλή ώρα»,
σή γούλαν άτ ς έσέγκανε, μαλαματένεν ωραν.
5 Έ λ α , κουμπάρε, έμπροστά χαί σύρον τό χαντζάρι σ ,
Ιλ α , νύφε, ντός σό χαλκόν τό δε|όν τό ποδά^1 ° ■
” Ας έξέρτς άτο, I I νύφε, τό χαλκόν εν ή χάρη σ
g ! λυριτζή, άλλο μή στέκ’ς, γιά σύρον τό τοξαρι σ .
Έχό ρ εψ α ν έχόρεψαν καί εφααν καί επαν
10 τή νύφεν τή χιλάκλερον πουδέν σό μεϊτά ν’ ’κ ’ εγκαν.
Έ κ ά τσ α ν ε καί λ έγ’ν άτεν καί τά νυφαδαλουκια
χουζμέτα, μαχοκράτεμαν καί άλλα τζαζουλουκια
Δ ό σ τ ε τ ή ν ύ φ ε ν τ ό φροκάλλ δείξτ ^
άσ’ σοΟ σπογγίζ’ μέ τήν αύγήν, να τινάζ τό χαλίν ι.
15 Τή νύφες καί ή μουαρέ, είναι βαρυν κουμάδι
δείξτ’ άτέναν τοί συενούς γιά να κράτη ά τ ς . ^ ? ( ά .
Ά ς παίρ' ή νύφε καί τ’ ίμπρίχ καί τό ^ κ ί ρ _ σό χέρ ν
άς βάλλ' άτέ καί χερονίφτ και δλα τ * ντρ? ^ _£■·
Τά ποδάρα τή πεθερού άς πλυν καί κάθαν βράδ
20 άς στρών’ καί τό κρεββάτ’ν ά τ ο υ ,- ν ά τρώη ά τ ο ν χ ά ρ ο ν
Ποΐσον, νύφε, ύπομονήν καί κράτ καί τά σειρά ς,
πουρνά ό γουρζουλάς θά ρούζ’ άπέσ σή πεθεράδας.
I
44 Χρονικά τοΟ Π ό ν τ ο υ
δ') Θ ύ μ ισ μ α ν:
Έ φ τ ά ζευγάρα ΚαΙ τό τέκ \ τόν ποπδν περκελών’νε,
ερθεν ωρα νά θυμίζ’νε καί ν’ άποκαμαρών’νε.
Εφτά ζευγάρα καί τό τ έκ ’ δλ' πα μονοστεφάνοι,
έγούρεψανε τό χορόν τριύρω σόν ποπδν ι.
5 Γαμπρός, νύφε καί πεθερός έσέβαν σό χορόν-ι
κι ό λυριτζής γσρδιλαεύ’ πάντα τόν πεθερόν ι.
Έξημέρω σεν ό θεός, οί συμπεθέρ' θά φεύ νε,
τή νύφεν οί πσρανύφ’σσες λέγ’νε καί δαρμενεύ’νε.
Νά είναι καλορρίζικοι καί άγούρα παιδία
10 πουρνά Μαρτί θά πάμε ξάν, γαμπρέ σήν ξενιτείαν.
Ά έ τ σ ’ πα έτελείωσα άοΟ τήν τραβωδίαν
καιρός άλλο 'κ ' έπέμ’νε με, θά σ’κοΟμαι σήν δουλεία μ ’.
Δίστιχα περιοχήξ Σταυρί.
Σ υ λ λ ο γ ή τοϋ κ. (Λ.Κ-Π ) ΣΤΗΥΡΙΟΤΗ
, , (Συνέχεια)
68 Αέτσ δμον τό επαθα, κορ’τσόπον, νά παθάντς·ι (παθάνης)
κι δμον τό δαβαίν' σό κιφάλ’ τσ’, άτότε θά μαθάντς-ι (μαθάνης).
’Αέτσ' γραμμένον ετονε, τρία φοράς ν’ άντρίης ι,
δύο όσπίτα ’χάλασες, τό τρίτον πώς Αά χτίης ι ;
70 Αέτσ έγώ ’κί γίνουμαι, άέτσ’ έγώ ’κί στέκο,
χωρίς έσέν τό κιφάλι μ ’ σό μαξιλλάρ’ ’ κί θέκω.
Άέτσ^ εν’ πουλλί μ’, άέτσ’ εν’, αλλο ’κί ταενίζω,
άφοΟ^κί θέλτς νά έρχεσαι, αλλτς θά χαρεντερίζω.
^Αέτσ εν , ρίζα μ’ , άέτσ’ ί!ν’, άέτσ’ δμον ντ’ έξέρω,
’κί θέλτς νά^’φτάς ντό λέγω σε, πολλά θά υποφέρω !
* Αέτσ πώς Ιν , Αννίτσα ; — μικρέσσα τριγονίτσα,
πσρακαλεΐ μ ε : «επαρ' τ ε ν » — καί τ* έσόν ή μανίτσα.
Αζαρέας τρώει τό ξύλον— καί τρομάζ’ δμον τό φύλλον
κ ’ ή γαρή άτ’ κ α τ α ρ δ τ α ι « κ α λ ά νά παθάν’ ό δκύλλον!».
Τ5 ’Αίκος άντρας δναλος ντό θ’ εύτάη τήν παντρείαν;
ας ζώδκεται τό πιδταμπάλ’ καί παει σπογγίζ μαντρία.
Ά ιν ά άπάν' σά γόνατα σ ’ έτέρ νες κ’ έδκεπάουσ'ν
ερθα κ ’ έδέβα έπεκέσ’ , άρνόπο μ ’, ντ’ έχπαράουσ’ν ;
’Ακεΐνα τά ραχόπουλλα γιατί μοιρολοοΟνε ;
έρροΰξεν τό χ ό ν ' σό ρ α χίν’ νά ερχουν κ ’ έποροΟνε
Α κ ε ΐν α χ' άστρα τ’ ούρανοϋ νά εσαν τξεβθίΐρ3 ,
θ' έχάριζ' άτα τ’ έμορφους θά έχτιζα χατίρα.
’Α κεΐνα τά ψηλά ραχά σό χ ό ν ’ ’δέν ’κί παθάν’νε,
πσδκεΐν το ε ίν ’ άμάθετα κι άτώρα θά μαθάν’νε ;
80 Ά κ ε ίν ε ή παντέμορφος πάντα χαλάν* χατίρα,
β ά λ λ ’ν άτεν νά κεράζ’ ρακίν, φέρ’ εΟκαιρα πότήρα.
Ά κ ε ΐ ν ’ τά ^δκυλλοκούταβα κρύφκουνταν καί γελοόνε
κι δμον ντ’ έλέττ'νε τοί^εκιάρτς τδιτίζ’νε καί τεροΟνε.
’Α κ ε ΐν ’ τά ψηλά τά ραχα εχ'νε τρανόν άντάραν
ναϊλλοί άτώρα τοί δεβάτ’ς, ντό θά τρών’ τήν παπάραν!
’Α κ ε ΐν ’ τό κομμενόχρονον άπόψ’ ξάι ’κ ’ έκοιμέθεν
δλεν τή νύχταν φίλεμαν καί λέει ξαν ’κ ' έκα νέθ εν!
Ά κ ε ΐ ν τό κομμενόχρονον έντώκε μ ’ όμματέαν
νά πάω καί εύρήκ’ άτο άφκά σήν ποταμέαν.
85 Α κεΐν τό κομμενόχρονον καί πώς έγαντουρεύτεν ;
146
Χρονικά τοΟ Π ό ν τ ο υ
τδεχέλ’κον καί μικρόν £τον, μίαν έγιαγκουλεύτεν.
’Α κεΐν' τό κομμενόχρονον σύρ’ καλά σό νιδάνι, ·
gvuv όμματί’ τέρεμαν, εύτάει σε περιδάνι.
’Α κ ε ΐν ’ τό κομμενόχρονον τρέχ* αν κά κι άραεύ’με,
άθαρεΐ μέ τό τρέξιμον έμέν θά γαντουρεύ' με
’Α κ ε ΐν ’ τό ξεροπέγαδον, θ ε έ μ’, νά μή τσουροΟται
δνταν διψά τ’ άρνόπο μου πάει πίν’ κι άπολιγοΰται
’Α κ ε ΐν ’ τό'π έραν τά ραχά ντό πολλά έχονίγαν ;
ερθεν κ ’ έδέβεν άνοιξη τά χονα 'τουν ’κ' έλύγαν.
90 ’Α κεΐν' τό πέραν τά ραχά χόνα καπατεμένα,
ποΟ θά πάτε γονεΰετε, πουλλόπα κουρεμμένα !
’Α κ ε ΐν ' τό πέραν τά ραχά, ντό πρασινίζ’νε πάντα,
λάσκουμ’ άτα καθημερ’νώς, τά τάρτα μ’ δλα χάν'νταν
Ά κ ε ΐ ν ’ τό πέραν τό ραχίν πότε θ ’ άπ οχονοΟ τσι!
δσον τερώ τά χό να ‘θε ή καρδία μ’ φουσκοΟται.
Ά κ ε ΐ ν ' τό δκυλλοκούταβον φοοΟμαι γιάμ’ θά χάται,
έβγαίν’ τήν νύχταν λάδκεται καί ξάι πα 'κί φοάται.
* Ά κ ε ΐ πέραν ί^λες Ιν ' — [ή φραντάλα| τίνος εν’ ;
γιά τ' έμόν Ι ν ’ , γιά τ’ έ σ ό ν — γιά τή δυονών πα^Ιν
90* Ά κ ε ΐ πέραν σό ραχίν— στέκ’ Ινα ν πουλλίν παχύν,
μέ τ’ έκεΐνο τό πουλλίν — τό γιαβρόπο μ’ θά παχύν .
Ά κ ε ΐ σό πέραν τό ρακάν τά προατόπα μ' βόσκουν,
μετ' gvgv ψιλόν δύριγμαν εύτάγ’ άτα καί κλώσκουν.
Ά κ ε ΐ σό πέραν τό ραχίν θά βγαίνω σόν παρχάρι,
μέ τά πουλλία τή θ ε ο ΰ θά στείλω σε χαπάρι.
Ά κ ε ΐ σό πέραν τό ραχίν, σ' άλάτ’ έπεκειμέρι,
έκεΐ, μαννίτσα μ', θάψο με, χτίσον καί κοιμητήρι.
Ά κ ε ΐ σό πέραν τό ραχίν. σή λιθαρί’ τή ράχαν,
έχάθαν σό σεφερπερλούκ’ τά δύο άρκατάδα μ ’
100 Ά φ ϊ σό πέραν τό ραχίν χορτάρα πρασινίζ’νε,
θά βγαίν’ν τά παρχαρόπουλλα καί δλα θά θερίζ νε.
ΣΟ ΥΡΜ ΕNON Συλλογή κ. π. X. ε φ ρ Λιμιδη
Παλαιό Χριστουγεννιάτικο άβμα
’Ποψιζ’νή βραδύ καλή βραδάκι, | 'πόψ' έγβννέθε καλόν παιδάκι,
’πόψ’ έγεννέθε κι αδρεν έστάθεν. ! Τόν έγέννησεν ή δ ΐ Παρθένος,
τόν άνέστησεν ή δ'ί-Μαρία | Τόν έπίασαν οί δκύλ Εβραίοι,
δκύλ’ Ε β ρ α ίο ι καί μύρ' Ε β ρ α ίο ι. | Τόν έκρέμασαν στήν Σκαλομιόνα,
Σκαλαμιόνσ καί σ’ αϊθρον τόπον. | Ά μ ’ , άφέντα καί_μή κοιμάσαι
κι άν κοιμάσαι στά ξύπνα σ’ 'κ* είσαι ! —ύπνα σ' ’ χ είσαι σάν τό γεράκι.
Καί δακόνησον σάν τό παιδάκι, | δψον τό κερί κ ελα σήν πόρτα.
“ Εξω στέκουν τά παληκάρα | καί θυμίζ’νε τήν άφεντιά σου (*)·
Παλαιό τραγούδι.
Στείλ' άτεν στή βρύση στό κρόν νερόν | καί στό κρόν πεγάδι νά πίν νερό.
(νά πίν’ νερό, νά πίν ^νερό).
— Κόρη u 6μπα σό χορό, ϊδρωσο, ΐδρωσο κι άπίδρωσο | κ ’ έμόρφυνο κ* έμόρ-
κ 1^ r φυνο χ έμόρφυνο.
- Κ ιδ ν τ ε ς έμορφύνω, δκύλ’ υίέ μ ’, | νά κερδαίντς τήν νότη μ ’ , Υα'£&£ρ', υΙέ.
(γαΐδάρ υίέ, γαΐδόρ υίέ).
(1) Σ ϊ ή ν 6 μ « α τ Λ ν u a i S i S v τ» ψέλναν·. Ηαν·ν<»βχοΟβ· 6 6νος 4 β * 114* ? ο ί ϊ ! α Μί ο λ ? * ° μ α ζί
* ο 0 « . * ν α λ μ - Μ α . Σ ι δ τ ί λ ο ; τοΟ β3»ατος Ιλ β γ * : «‘ Ο ν ο « ο * υ ί η ; τοΟ Ο*ν»ιο0 vd ζή«·ι * 0 « v w * 0». * μ ϊ
μ4 τήν « ίζ ν γ ο ν , τά τέκνα του χ*1 μέ δ λ ο υ ; τούς ουγγ·ν·Ις. Κ α ί ·1ς M u πολλβ*.
146 Χρονικά τοΟ Π ό ν τ ο υ
KOTYQPQM
Π χ ιδ ιχ ο τραγουδάκι (·)
"Ε λ α καραβάκι, - φέρε μας λαδάκι,
ν’ άφτω τήν καντηλίτσαν,— νά χαίρουνταν ο( άγοι,
άγοι, άγοι,— μέ τή Χριστού τή χάρη,
μέ τό χρυσό κ α μ ά ρ ι,- μ έ τό κερί, μέ τό δ α δ ((;)
μέ τή Χριστού τ’ έλάδι.— Λάμπεις, λάμπεις,
λάμπεις κι δλο γυρίζεις,— πολλές καρδιές ευφραίνεις.
1) Μ ελω δία τοδ τραγουδιού βλέπβ στή οβλ.
κο ύνια η στήν άγχαλιά.
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ
ΙΟ Υ Ρ Μ Ε ΙΊΟ Μ
Συλλογή το ΰ κ . Π. Γ. ΚΩΜ ΣΤΗΝΤΙΝΙΔΗ
"Ε ν α ν καιρό ό βασιλέας έστειλε σά
Σούρμενα μέ ένα άνθρωπο διαταγή,
νά λέγον’ άτονα ένα λόγο τίπο νόη­
μα ’κέ νά έ χ ’ . Τό χωρίο έσήβε τ’ ένα
σ’ άλλο καί νουνίζ’νε, ντό λόγο νά
έλέπονε καί τίπο νόημα ’ κέ νά έχ'.
Νουνίζ’νε άπονουνίζ'νε τίτιο τδαρέ
’κ ’ εν’ . Νέίσα ένας χωρέτες ΐτδ σό
λογαρασμό πα πού ’κ ’ εΤχαν άτονα,
έξήβε, έρθε σοί τρανούς τοΰ χωρί'
καί λέει άτ’ς «μεράκ’ μ’ έφτάτε, έ·
μένα στειλεΐτε σό βασιλέα νά δίγ’
άτονα τό τδογά κ’ν άτ’». Είπ α ν άτο­
να οί τρανοί τοβ χωρί’: «καλά νού-
νισο, τδούνκι άν κ* έπορεΐς νά λές
ντό θέλ’ ό βασιλέας, νά κόφτ’ τό κι-
φάλι σ ’». «’Εσείς, είπε ό χωρέτες.
ντ’ έχασετε, τ’ έμόν τό κιφάλ’ άς κό
ψκεται». Ά έ τ σ ’ πάλ’ έστειλαν άτονα,
έδώκαν άτονα κ ’ έντάμα δύο τρία
νομάτ’ς άρκατάδους. Έ π ή γα ν σό
βασιλέα καί είπαν άτονα «Βασιλέα
μ’ πολυχρονημένε, τόν άνθρωπο ντ’
έράευες έρθε». «“ Ας έρται, είπε ό
βασιλέας, έμπροστά μ’». Νέϊσα έπή-
γε κι άμον τ’ έσήβε σοϋ βασιλέα σήν
ότά, έποΐκε ένα τρανό τεμενά χ’ , έ-
σίμωσεν άτονα καί εΐπεν άτονα :
— ’ Εγώ είμαι ντ’ έράευες τόν ά ν­
θρωπο, άμα, βασιλέα μ ’, πρώτα κά τ’
νά ρωτώ σε καί ΰστερα άμον τό θέ­
λεις ποϊσο με.
— Πουγιούρ, είπε ό βασιλέας.
— Βασιλέα μ ’, κσ βά λ’ έξέρεις καί
παίζεις μη ;
— Γιόκ, είπε ό βασιλέας.
Εΐπεν άτονα κι άτός :
Συλλογή f
152. Συ νοδ ευ ό τα νε μ* λίκνισ μα τοΰ παιδιού ή στήν
— Έ γ ώ πα έχω ένα έξάδελφο, έ­
κεΐνος πα 'κ ' έξέρ’ νά παίζ’.
— ‘Α π ’ άτό ντ' έξήβε, είπε ό βα­
σιλέας.
— Τίπο άν 'κ ' έξήβε, δός με τή χ ά ­
ρη μ’ , είπε τότε ό χωρέτες
— Ό βασιλέας έρθε κ' έπέμενε' έ
γροίξε τή δουλεία καί .
— Ά φ ε ρ ιμ . είπε, έρίφ'.
— Έ τ ό τ ε διέταξε-ό βασιλέας καί
έδώκαν άτονα πολλά χάρα καί μέ
τρανά τιμάντας έστειλαν άτονα σό
χωρίον άτ
Ά τώ ρ α , ντό έποΐκαν οί χωρέτ’, έ
ξέρουν άτο έκεΐν’. Έ γ ώ 'κ ' έμονε έ­
κεΐ νά λέγω σασε ντ’ έποΐκαν.
Λεξιλόγιο: (*) νο υνΙζ'\ιε=οκέπτονται'
τδαρέ=λ.π. fare, μέσον, θεραπεία νέ'ι'·
σα— λ.τ. ne ise, τέλος πάντων ϊτϋ=λ.π.
hi9. καϋόλον μεράκ’=λ.τ. m erak, Α
νησνχία τδογάπ’ = λ. ά. Csvap, Απάν­
τηση' τδούνκι= λ π. ?u n k ii ή fiin k i, διό
τι' ντ’ έχα σετε= τί χάσατε, τί σας μέλ­
λει’ άρκατάδους= λ. τ. arkadas,' συν
τροφος' ντ’ έράευες = λ. τ, aramak,
π ο ύ ζητούσες' τεμενάχ’=,Α A. temennah
— χαιρετισμός μέ σκύψιμο τού χεριού καί
ϋψωσή τον επειτα στό μέτωπο' πουγιούρ
=λ.τ. buyurtnak, ορίστε, κοπιάστε κα·
βάλ’= Α .ι. k a v a l, φλογέρα' γιόκ— Α. τ.
y o k , όχι άφεριμ=Α.π. aferin καί afe-
rim, ευγε' έρίφ’=Α.ά. herif, άν&ρωπε.
XV-*1’ 2 τ .4 . ·Αλ4 χό Τίϋχος μας αύτό χαΐ «Ις τό
έξης στα λεξιλόγια ο ί τούρκικες λέξεις Φά γρά φ ον­
ται κα ί μέ λα τινικά στοιχεία καί « ά χαρακτηρίζον­
ται μέ τά άρχικά τ Λ ν λέξ εω ν: λέζ η τ ο υ ρ κ ικ ή , λ<{Π
Λ ρ α β ικ η , λ έ ξ η π βρσ ικη, λέξη τ · υ ρ κ ο « ρ α β ικ ή , τβυρ-
κ ο π ε ρ α ικ ή , & ρ α β ο η ε ρ ο ι* ή , η ε ρ σ · « ρ « β ικ ή . Π . χ.
derhal, λ. πα., πού παράγετσι άπό τό περσικό der
καί τό Αραβικό h a l κ.ο.κ.
Ε ν ν ο ε ίτ α ι πώς οί λέξεις αύτές σ τήν ποντιακή
Χρονικά τοΰ Πόντου 147
fEN ITR
ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ
12) Έ ρ θ ε ν ή δοχλού σήν πόρταν,
Συλλογή το ΰ κ Μ ΙΛΤ. Ν Υ Μ Φ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ πέντε λύκ\ άρπάξτ' άτεν. Ή ρ&ε ή
μνξού στήν πόρτα, πέντε λύκοι, Αρπάξτε
1) Άρπαπίτσα κλώδκεται, ή κοιλία
την ( Ή μύξα).
τ’ς πρέδκεται. Ή Αρπαπίτσα γυρνά, ή
13) “ Οπου πάς άκολουθώ σε, νά
κοιλιά της πρήζεται (τ αδράχτι),
πιάντς με ’ κ ’ έπορεΐς ( Ή σκιά).
2) Ποιος έν’ ό γέρον μέ τά δώδεκα
14) Ταντανίζω βάλ' άτα, ταντανί-
παιδία ; ( Ό χρόνος μέ τούς 12 μήνες).
ζω βγά λ’ άτα. Τά κοννώ και τά βάζω,
3) Ά σ ’ ϋλέεν έγεννέθα κι άσ’ ύ
τά κουνώ καί τά βγάζω (Τά ψωμιά).
λέεν έγεννοπλάστα, κι δνταν έρθα
15) Πούρτ' μαλλίν σό τρυπίν. Μιά
σιδερένεν δαλβαρόπον έφόρ’να. Άπ ό
τούφα μαλλί στήν τρύπα. ( Ό ποντικός).
ξύλο γεννήθηκα κι άπό ξύλο πλάστηκα κι
16) Τέντζερε χαλαεμένον τά τσιλί-
δταν ήρΰα φορούσα σιδερένιο βρακί.
δα φορτωμένον, Τένισερης γανωμένος
( Στυλιάρι δικελλιον) φορτωμένος τίς ϋράκ»ς. ( ’Ο ουρανός μί
4) Ά σ ' ύλέεν έγεννέθα κι άσ' ύ-
τάστρα).
λέεν έγεννοπλάστα, κι δνταν έρθα τ'
17) Σά δύο ραχία άνάμεσα βαρκίζ’ ·
ίντέρα μ' έτδοκανίουσαν. Ά π ό ξύλο
έναν προόπον. Άνάμεσα σέ δνό βοννά
γεννήθηκα κι άπό ξύλο πλάστηκα κι όταν
βελάζει IVa προβατάκι. ( Ή πορδή).
ηρϋα τά έντερά μον σερνόντανε καταγής.
- 18) "Α το χά, καί ποΟ ’ν ’ έκεΐνο. Νά
( Φϋυρνόσκουπα).
το, καί. πού βρίσκεται ; ( Ή σπί&α).
5) Ά σ ’ ύλέεν έγεννέθα κι άσ’ ύλέεν
19) — Ά χ ν α πούχνα, που θά πάς ;
έγεννοπλάστα, κι δνταν έρθα τ' ού
— Τρυπεμέντσα, ντό ρωτάς ; — Έ σ ύ
λωνών τά σκάλας έλεπα. (Τό κατώφλι).
Ατμέ, ποϋ &ά πάς ; — 1 ρνπημέιη, τί ρω­
6) Έ χ ω έναν σωρόν παιδόπα, δκε-
τάς ; ( Ό καπνός καϊ τό τζάκι).
πασμένα γαλπαχόπα. ’Έχω ενα σωρό
20) Δ έν’ άτα, τρέχ’νε λύν' άτα,
παιδιά, σκεπασμένα με ακονφάκια. (Τό
στέκ νε. (Τά τσαρούχια).
καρφιά) 21) Ά σ π ρ ο ν έν’, τυρίν ‘ κ ’ έν’ ού-
7) Άσπ ροκά τσκον άγελάδ’ , δκίζ’ τ
ράδ’ έ χ ’ , πεντικός ’κ ’ έν'. (Τό ραπάνι).
όρμάν’ καί κατηβαίν’. Αγελάδα μέ &■
22) Εϊνας ψύλλος χέζ’ έναν όκάν.
οπρο σημάδι στό μέτωπο σκίζει το δάσος
( Ό λαχανόσπορος)
και κατεβαίνει. (Τό ξυράφι). 23) Έ χ ω έναν χαλκοπουλόπον,
8) Τήν ήμέραν τύλει τύλει καί τήν
βράζ’ βράζ’ κι άν' κ ’ ερται 'Έχω
νύχταν άποτύλει. Τήν ήμέρα τύλιζε
ενα μικρό καζανάκι, βράζει βράζει καϊ
και τήν νύχτα ξετύλιζε ( Ή ψά&α η τα
δέν ξεχειλίζει ( Ή πίπα)
στρωσίδια γιά τόν νπνο). 24) Ποιον έν’ άσ’ δλα γλυκύν ; Ποιο
9) Μακρύς μακρύς καλόγερος καί
είναι τό πιό γλυκό άπ’ δλα; { ’Η ψυχή).
σή κοσσάρας τόν κόλον κ ' έφτάν’.
25) Έ χ ω έναν σαντουχόπον κ ’ έν'
Μακρύς καλόγερος και δέ φτάνει στόν
γομάτον γουργουλίτδα. Έ χ ω ενα σεν-
κόλο τής κόττας. ( Ό δρόμος). τονκάκι κ’ είναι γεμάτο μέ χάντρες. (Τό
10) Είνα ι τέσσερα άδέλφα καί τρώ-
στόμα).
γ ’νε έντάμαν σ ’ έναν πινάκ’ άπέσ .
26) θεός *κ' είμαι κι άες ’ κ ’ είμαι
(Τά τέσσερα βυζιά τής αγελάδας)
κι δλ’ έμέν πιστεύ’νε. Θεός δέν είμαι
11) Ά ν ο ί γ ’ άτα, έλέπω άσπα- και άγιος δέν είμαι κι δλοι μέ πιστεύουν.
λίγ’ άτα έλέπω. Τ ’ Ανοίγω, βλέπω τά
( Ή ζυγαριά).
αφαλώ, βλέπω. (Τά παρά&νρα). 27) “ Ενα ν έν' καί σ’ δλα έμπαίν'
πάρθηχαν άπό χ ή ν τοώ νκιχη γλώαοα στήν όποια Είναι t ia πράμα πού μπαίνει σέ δλα. (Τό
έχονν δνσωματοο&Βί* Δυοχνχίίζ δέ οχά ϋηχβ βολ&χδ νά
όνομα— < 5 ά^ρα?).
άποδο-&βΐ xfltl ή προφορά χοΟ c h οχά ιο ν β χ ιχ ά κβίμε
να, για χΐ λβίπβι χό άνάλογο οχοιχβίο S μέ c c d i l l e
28) Κατακέφαλον τρυπίν βασιλέαν
‘ Ωοχόσο δ έρβυνηχής -θά χό κα χα λά βιι άπό χό πον- ’ κί φοβάτα:. Ανάστροφη τρύπα <3£ φο­
χιαχό κείμβνο, δπου άποδίνβχαι ή προφορά χ ο ΐ c h
μέ χά αυμβαχιχά γρΛμμαχα πού χρησιμοποιούμε.
βάται βασιλιά. ( Ό πισινός).
 148 Χρονικά
ΑΝΕΚΔΟΤΑ
M M IO Y K f t !
Συλλογή r. ΖΕΡΖΕΛΙΔΗ
Έ , πολλά nac ’κ ’ ε ν ’.
Ό κότσαλης ό Γιάννες σοΟ Καμ-
πανβ άφκά, καλός ρεντδιπέρ’ς έτον.
Γό νέον τό κοκκίν σό παλόν άττάν’
πάντα έκχ ύ ν’νεν καί τό σαρπίν άτ'
έβόανεν. Τεγμέ τό καθαρόν τό ψωμίν
ά σ ’ σ’ όσπίτ’ ν άτ’ έξούκ’ ’ κ* έίνουτον.
"Α μ α πολλά πα κουρνάης, λέγ’νε,
μουκασίρ’ς ίίτον. Έ π έκεΐνον κορώ­
να ' κ ’ έγαστροϋτον. Σήν πόρταν άτ'
γυρευόν ' κ ' έπαστούρευεν νέ καλτή
κι νά πάη κανείς σ’ έκεινοΟ σό δάνος
"Ε ν α ν ΚερασινοΟ ήμέραν έζύμω
σεν, έξέγκεν τά ψωμία άσ’ σό φουρ
νίν κ ’ έγόμωσεν τό ζύμωτρον καί τά
θεμελία τ’, ό κόσμος έσι«ουτούλ'τσέν
“ Ο λ ’ οΐ γειτόν’ έγροΐξαν ντό-έζύμω-
σεν ό κότσαλης, άμα ποιος νά για
ναδεύ’ έκέσ’; Οί μαυράχαροι μέ τό
παζλαματσόπον, μέ τά λαμψάνα καί
μέ τά μουταράδες έδεβαϊναν, ίλαμ
έεΐνο τή μήναν ώς νά έβγαίν’ν τά
κριθαρόπα τουν καί κρούγ’ν σό του·
κάν* έναν δυο δεμάτα ΚαταλαχοΟ
κάποθεν έρροΟξεν τοΟ πάσογλη ό
Γιωλίκας άσ’ σήν Κρένασαν Τόν ά-
κ λ ερ ο ν! ’Εεϊνος καμμίαν χορτασμο
νήν ’ κ ’ είχεν. Έ λά σ κο υτον άπαδά
άκεΐ μέ τ’ έναν δκοινοκόμμ’ σά μέ­
σα τ’ καί τεάμ έράευεν δουλείαν
άμα ντόϊσον δουλείαν, έεϊνος νά δου-
λεύ’ πα τα κά τ’ ’κ ’ είχεν άσ’ σό πολ­
λά τό φαετόν— ζατ| έπαΐρεν καί τά
χρόνα τ’ — άμα έναν άφορμήν νά γυ-
ρεύ’ ό καρίπ’ς.
Ε ίχ ε ν έναν γούλαν άχωνάρ’ κ ’ ή
κοιλία τ’ Άπ εντέκοτον. "Ηνταν έδοΰ-
ναν ά™>ν, στυπωμάτα, δκυλαντάρα,
τιδέν *κ* έτέρνεν, δλα έντούνεν άπέσ’
άτ’ κ ’ έποινεν τήν κοιλίαν άτ’ χαράρ’
— έθαρρώ τερώ ά το ν : εϊνας πουρ
πούτ’ς άμον χουρτδάν μέ τήν τσίπαν
πάντα 'ξωκά.
— Ν τ’ άραεύ'ς άδακέσ’, Γιωλίκα,
λέ’ άτον ό κότσαλης
— Κιά ντ’ έξαιλω 'γώ, παδά-Γιαν
νε, Ιλθ α νά τελώ, γουλπάν’ τσ’, τιδέν
τοΟ Π ό ν τ ο υ
δουλόπον' νά μή χάνω τήν ήμέλαν ό
καλίπ’ς κ ’ έγώ.
— Δουλείαν μ α ν α χ ό ν ; τέδκιμ τή
ράχα σ’ νά κλώθ’ς, άσ’ σά δουλείας
ν ’ άποθάνουμε κ ι' άδειάζουμε. Δέβα
άκεΐ σά ΐίελίτα τό χωράφ', κοβάλ’
έεΐνα τ’ όχτώ πεντάδα τά στάχα σό
θεμονοκώλ’ όλόγερα, θά θεμονάζου-
με, ό καιρόν σό χάλαγμαν έν’. ” Α ρ'
έπήεν άχαρον ό Γιωλίκας, έρροΟξεν,
έσ’κώθεν ώς τοΟ μεσημέρ σου ήλ’ τήν
πύραν άπέσ’ έκοβάλεσεν τά στάχα,
άμα τδίπ έπετδτατεύτεν κ ’ ή κοιλία τ'
έδιπλώθεν άσ’ σόν λιμόν, νά καλα
τδεύ’ ’κί σώζ’.
— Ά ρ ’ είδες Γιωλίκα, λέ’ άτον ό
κότσαλης, «κιό τ’ ίσλανμαΐντδας πα
λούκ τ’ουτουλμάζ», λέει ό Τούρκον,
έλ’ άς δίγω σε τό δίκαιο σ ’ κι’ άμε
σό καλό σ’.
— Καλό νά έεις, παδά-Γιαννε καί
ντ’ Ιξαιλω ‘γώ, ό θ εό ν νά’ λά τό
πλάσμαν ά τ’, εΤπεν κ ’ έσέγκεν ό
Γιωλίκας τό καθίν τό ψωμίν τ ’ έδώ
κεν άτον ό κότσαλης σό παλαικάμ’-
σον άτ’ κέσ' μέ τά χίλςι εΰκάντας,
έζώστεν τό σκοινοκομμόπον ά τ’ κ ’ έ­
δέβεν πλάν.
Τ ’ όρδανίν έδέβεν *κ’ έδέβεν, ό
Κότσαλης κουΐζ’ καί κλώθ’ άτόν όπίσ’,
— Νέπε Γιω λίκα ! γ ι’ άς τερώ άτό
τό ψωμίν τ’ έδώκα σε ! Καί παίρ, τό
κομμάτ’ τό ψωμίν ζυγιάζ’ σήν άπα
λάματ άτ’ καί λέει έεϊνος έεΐνο ν: «έ!
πολλά πα ’ κ ’ έν’ ».
Λεξιλόγιο κότσαλης=προσωνυμία
Καμτιαν&=Τοπωννμία (δ Καμπανά; εί­
χε τά εύφορώτερα χωράφια τής Ματσον-
χας' Γι'αυχό ύπάρχει καί τό ρητό στήν
τουρκική:« Μάτοκατα Καμπανόζ, Τορονλτά
Ζύγανα, Άλτύαπαττά Ιλενα, ιλλςχ, Γλλα
’’Ιλενα»—Στην Ματσούκα ό Καμπαιάς,στή
Μεσοχαλδία ή Ζύγανα καί ατό Άλτόαπάτ
(τουρκική περιφέρεια μεταξύ Ματσούκας
καί θοανίας) ή Ιλενα κα) πρό πάντων ή
'‘Ιλενα)' ρεντδιπέρ’ς = λ. τ. r e a p e r ,
γεωργός" τό κοκκίν=τό σιτάρι έκχ ύ ν’-
νεν— ίρριχνε (έκχννω) σαρηίν=άμπάρι
άπό δρύϊνα παχιά σανίδια ανμβαλτά στις
Χρονικά
&*ρ»ς τδνα με τ' &λλο, έτσι που ν· σχη­
ματίζουν κυβικό δγκο σέ μέγεθος δωμα­
τίου, ατεγασμένο μέ μεγάλες πέτρινες
πλάκες, ΐξω και ξέχωρα άπό τό σπίτι'
έβόανεν=/?οονσ«, ί^ταν γεμάτο’ τεγμέ
τ. degme, σπάνια, ποτές' καθαρόν
ψωμίν==ιό οιταρίαιο ψωμί έξούκ= λ τ
eksik (ξίχι) λειψό' άμα = μά, δμως
κουρνάης=λ τ. kurnaz τσιγκούνης, πο
νηρός' μουκασίρ’ς = λ τ. φιλάργυρος
έπ’ έκεΐνον κορώνα ’ κ ’ έγαστροΟτον
=άπό κείνον κουρούνα δέ γαστρωνόταν
=χλεναστική παροιμιακή ίκφρααη γιά
τόν φιλάργυρο πού δέν κάνει καμιά κα-
λωαύνη, και ένα ψυχικό' ·γνρευός=ζη-
τιάνος’ ’ κ ’ έπαστούρευεν=λ.τ. bastir-' στάχι»· θεμονοκώλ’ = βάση τής θημο
m ak' δέν άφηνε νά πατήοη δάνος=<3ά·
νεισμα' νέ καλτή κι= λ. τ. ne kald i ki,
τί έμεινε ά>ατε, πόσο μάλλον' Κερασι-
νοϋ zsslovviov έζύμωσεν=εκαν« ψωμί’
έξέγκ εν— έβγαλε' θεμελία— ράφια μέα* — (τ. παρ ) θν δέν βραχή ό κόλος ψάρια δέν
στόν τοίχο' έσκουτο ύ \ ’ταεν=μοσχοβό·
λησε' έγροΐξαν ντό = κατάλαβαν πώς'
νά γιαναδεύ’ λ τ. yanasm ak, να ζυ- κομματάρα π α λ ο κ ά μ σ ο ν = παληοπου-
γώση' οί μαυράχσροι=οί καψεροί' πα
σλαματσόπον=7ΐ»?ια καλαμποκίσια ψη
μένη πρόχειρα σέ πέτρινη πλάκα ή σιδε­
ρένιο δίσκο' λαμψάνα= αυτοφυή λαχα­
νικά (βρούβες)' μουτα ρά δες= λ τ. mii
dara, πρόχειρα, προσωρινά, τιπονένια
έδεβαϊναν == περνούσαν, έξοικονομιοϋν-
ται·’ ϊλια μ= λ τ. ille ή Ϊ11δ=πρό πάντων
κρούγ’ν σό τουκά ν’=χτυποϋν ατό δό
κανο τού άλωνίσματος καταλαχοΟ=ιυ-
χα'ια κάποθεν έρροΟξεν = άπό κάπου
Ιπεσ»·=κατέφθασε· Πάσογ \τ\=έπωνυμία
ό 1 ιωλίκας = χλευαοτική προφορά τού
δνόμ Γιωρίκας’ Κρένασα == χωριό τής
ανω Ματσούκας τόν άκλερον=τόν καη
μένο (άκληρο)' χορτασμονήν ’κ ’ είχεν
— δέν είχε χορταοιά έλάσκουτον =
τριγυρνοΰσε· δκοινοκόμμ’ = σχοινοκόμ
ματο· σά μέσα τ5=σπ) μέση τον τεάμ
έράευεν δουλείαν=άΐγε aram ak, τάχα
ζητούσε δουλειά άμα ντόίσον δουλείαν
= μ ά τί εϊδονς δούλειά=μτφ. δέν βαριέ
σαι’ τακά τ’ = λ.ά. takat, δύναμη άσ’
σό πολλά τό φ α ετόν= απ' τήν αδηφα­
γία ζα τί= λ ά. zati, φυσικά, άλλωστε
νά γυρεύ’=νά ζητιανέψω' άχωνάρ' = ®σ ιλ έσ ς κ ’ έκούΐξεν τόν εϊναν καί ε ΐ­
χωνευτήρας' Ά π ε ν τ έ κ ο τ ο ν = ι οπωνυμία
καταβόθρας' ήνταν έδοΟναν άτον=^δ,τί
τοΰ Πόντου 149
τού δίνανε στυπωμάτα «= ξυνιαμένα
δκυλαντάρα *= βρώμικα· έντοΟνεν ά
πέσ’ άτ’ = καταβρόχθιζε χαράρ'*=
μεγάλο τρίχινο σακκΐ γιά αχυρα' πουρ
πούτ ς— κουρελιάρης' άμον χουρτδάν
=σάν άακί τσίπα = δμφαλός ’ξωκά—
εξω' ντ’ άραεύ'ς=λ. τ. aram ak, τί ζή­
τας' Μ ά = μά Π α δ ά = προααγορευτικός
τίτλος νά τελώ (νά τερώ) = rd Ιδώ
γουλπάν' τσ’ (γουρπάν’ τσ’) = Ι τ . kur-
ban, νά αού γενω θυσία τέδκιμ=λ.7ΐ.
keske, άρκεΐ νά, μακάρι' τή ράχα σ’
νά κ λ ώ θ \— τήν πλάτη σου νά γυρίσεις
σά πελίτα=>1 τ. pelit, τοπωνυμία (αύς
Βαλανιδιές) πεντάδα στάχα = στοίβες
νιας τδίπ έπετδατεύτεν = όλωαδιόλον
ξεχαρβαλώθηκε' άσ’ σόν λιμόν==άπ’ τήν
πεΐνα ’ κί σώζ’=ι5έν Ιχ6ι δύναμη' κότ
ίσλανμαΐντδας παλούκ τουτουλμάζ
πιάνονται νά 'λα — νά έλεήση, νά λυπηθή'
κ ’ έ σ έγκ εν = κ’ εβαλε' τό κα θίν*= τήν
κάμιαο’ όρδανίν == κεφαλόσπιτο κουΐζ’
φωνάζει σήν άπαλάμαν άτ’=στήν πα­
λάμη του λέει έεϊνος έεΐνον= Λέ« οτόν
ίαυτό του, μονολογεί' ε ; πολλά πα
’κ ’ ’έ ν’= ε ; δέν είναι και πολύ.
ΚΟΤΥΩΡΩΝ
Συλλογή κ. ΠΟΛ. λΛ I TW
"Η ντα ν 8έλ« «ονώ.
— Νίκολα, ντό πονεϊς ; έρώτεσεν
κάποιος τόν Νικόλα ν τή Τρικάτδ’
— Ή ν τ α ν θέλω πονώ, εΐπεν ό Ν ι­
κόλας.
Ποιος έξέγκεν τ’ όμματ* β’ ;
Έρώτεσαν»%ε'ίναν μονόφθαλμον :
— Ποιος έξέγκεν τ’ όμμάτι σ ’ ;
— Ό άδελφό μ’ , εΐπεν έκεϊνος.
— Γιά τ' έκεΐνο έξέγκεν ά άτόσον
βαθέα !
Έ β γ * λ ’ τ' εναν τ' βμμάτ» μ ’
Δύος γειτονάδες έζέλευαν πολλά
ό εΐνας τόν άλλον. Έ μ α θ ε ν ά ό βα-
πεν άτον :
— Πέει με, ντό χάρην θέλτς άπ’ i-

160 X ρ ο ν ικ ά τ ο 0 Π ό ν τ ο υ
μέν νά έφτάγω σ ε ; "Α μα , ήνταν θά
έφτάγω έσέν, διπλά πα θά έφτάγω
τόν γειτονά σ'.
— Βασιλέα μ’ πολύχρονε, εΐπεν
άτον έκεΐνος χωρίς νά χά ν’ καιρόν,
έβγα λ’ τ' έναν τ’ όμμάτι μ ’.
Το χ α λ ο ρ ρ α μ μ έ ν ο ν ή ζοΰπκα.
Μίαν εινας παιδάς έκατήβεν ά σ’
σ’ ΌρτοΟς τά χωρία κ ’ έσουμαρλάε-
ψεν έναν ζούπκαν. “ Οσταν έφόρεσεν
ά κ ’ έπήεν όπιο’ σό χωρίον άτ’, εΐδεν
άτον ό κύρ’ς άτ’ , καί άτόσον κ* έτον
τσιτωμένον άπάν’ν ά τ’ εΐπεν άτον:
— ’Ατό τήν ζούπκαν έπάτεσανε σε
κά καί έρρσψαν άτο άπάν’-ι-σ’ ;
Λ εξιλόγιο : έσουμαρλάεψεν =s λ τ.
lsm arlam ak, παράγγειλε' ζούπκαν =
στενό κατά τά σκέλη τοπικό πανταλόνι' έ ­
πάτεσανε σε κά — ok βάλανε κάτω μέ
τη βία,
Ό πχιδάς χ α λ β χ ν έθέλνεν
Εϊνα ς μάστορας έστειλεν έναν ή ­
μέραν τόν τδιράχ’ν άτ’ νά πάει φέρ’
κάτ5 νά τρώνε. Έ δ έ κ ε ν άτον εϊκοσ’
παράες καί εΤττεν άτον :
— "Επ α ρ ’ άβοΰτα τά είκοσ' παράες
καί δέβα φέρεν όλίγα έλαίας άς τρώ-
γομε.
Ό τδιράχ’ς άτ’ έγάπανεν πσλλά
τήν χαλβάν.
— Μάστορα, εΐπεν άτον, άν ’ κ ’ ηύ·
ρίκω έλαίας, παίρω φέρω χαλβάν ;
— ’ Ελαίας άν κ ’ ηύρίκ’ς, έπαρ' φέ­
ρεν όλίγον τυρίν, εΐπεν ό μάστορας.
— Κιά, τυρίν πα δν ’ κ ’ ηύρίκω,
παίρω φέρω όλίγον χαλβάν ; έρώτε­
σεν ξάν ό παιδάς.
— Τυρίν άν ’κ ’ ηϋρίκ’ς... Πώς κί
θά ηύρίκ’ς ! ’Ά μ α δάγετ ’κ ' ηύρίκ’ς
καλόν τυρίν, επαρ’ φέρεν όλίγα άλι
κά όψάρα, εΐπεν ό μάστορας.
— Κιά, μάστορα, εΐπεν ξάμ ό παι·
δδς κ ’ έκοντοστάθεν σ' άργαστερί’
τήν πόρταν, πάλκιτ' όψάρα πά ’ κ ’
ηύρίκω. ΕΟκαιρος τό θά κλώσκομα^,
όπίσ’ παίρω φέρω όλίγον χα λβάν;
— Έ γ ρ ο ίκ ’σα το, δκύλ’ κουτάβ’ ,
εΐπεν άτον ό μάστορας. Τ ' άρ’ δέβα
φέρεν άς τρώγομε χαλβάν.
Λεξιλόγιο: τδιράχ’ς = λ. yirak,τ.
παραγιός' δά γετ= λ ,π sayet, έξαφνα
πάλκιτ=λ.π. belki, ίσως' εΟκαιρος—
Αδειανός.
Συλλογή τοΰ κ. e ΘΡΟΥΜΜΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
Το χαριομάτ' τό φέσ'.
Ό σ χωρεμένον δ Πάνον τή Κο
βλακά πολλά μασχαράνος έτον· έ
κουρφίουντουν καί πολλά άμα ή κα·
λατζή άτ’ πά πολλά έγαπείουντουν.
Άγαπ έσιμος άνθρωπος έτον. Κάπο­
τε έχάρτσεν έτον έναν μεταχειρισμέ-
νον φέσ’ν άτ’ τόν Τξοράν’ τόν Σά β
βαν καί ήμπαν έλεπεν άτον έντοΰνεν
ά σόν νοΟν άτ’ . Τόν Τξοράν" άτό
πολλά έρχουντουν άτον. Πάντα έν-
τροπάγουντουν σοίν άνθρώπ’ς σουμά.
«Καί ντ’ έμορφος είσαι μέ τ' έχάρ·
τσα σε τό φέσ’», έλεγεν άτον τρίς
τήν ώραν ό Πάνον. Μίαν κι άλλο
μίαν σ’ έναν μηνίνικον έντώκεν ά
ξάν σόν νοϋν άτ’. Ό Τξοράντς άρ
τουκ έπουγαλεύτεν. Ά λ λ ο ύπομονήν
’κ ’ έπόρεσεν νά έποΐνεν Έ β γ ά λ λ ’ τό
φέσ' άσ’ σό κιφάλ’ν άτ’, σύρ’ καί
τσερίζ’ά σοίν άνθρώπ’ς έμπροστά, έ­
φτάει ά κουτούρα καί κομμάτα κα ί :
« Σ ’κοϋμαι χέζω σ’ έδέκες με τό φέσ’
άπέσ’ , ά λ έ ς ά λές !» εΐπεν κ' έδέ­
βεν πλάν.
Λεξιλόγιο : μασχαράνος = εύθυμο-
λόγος, αστείος' έκουρφίγουτουν= παι
νευότανε' άρτουκ=Α.τ. artik, πιό, πλέον'
έπουγαλεύτεν— λ. τ. bunalm ak, σιενο-
χωρέθηχε' μην(νικον=όνοίΜασηκή ίορτή'
τσερΙζ,ω=αχίζω' κουτούρα=κο/χ«ατά-
χια, θρύψαλα' δ λές - δ \ές = καημένε
(κυριολ. θά πεΐς-θά πεις).
Α π ' ήμψόν ώβόν.
Εϊνας χέρα είχεν πέντε παιδία.
'Έ ν α ν ήμέραν έμάειρεψεν κιντέας,
έβρασεν. καί πέντε ώβά καί έκάτσεν
σό φαεΐν. Ά σ τ ’ έφαγαν τά κιντέας
κ* υστέρα, έδέκεν τά μωρά τ’ς άπό
έναν ώβόν. «Μάννα, Νεΐπαν άτην τά
μωρά, γιά τ' έσέν ώβόν 'κ ' έβρασες,
έσύ ώβόν ‘ κί τρώς ;».
Εΐπεν κ ’ έ κε ΐνε : « Έ γ ώ γουρζούλα
Χρονικά
νά τρώγω, παίδοπα μ’ , άπ’ ήμψόν
ώβόν νά δίτε με, κανεΐται μ ε!»
Λεξιλόγιο : Κιντέας = τσουκνίδες
γουρζούλα = φαρμάκια ^γουρζουλβς
= πανώλης).
Σ υ λ λ ο γ ή το ΰ κ. I. Μ Β Ν Ο Υ Σ Η Ρ ΙΔ Η τεβεκελής.
Ό «Ά βέρω φ ».
Σ όν Εύρωπα'ίκόν τόν πόλεμον οί
Ά γ γ λ ο γ ά λ λ ' έβομβάρδιζαν ^ πολλά
καιρόν τό Τδανάκ καλέ καί ’ κ ’ έπόρ-
ναν νά έδαβαίν’ναν ά. Ο Σουλείμάν-
τδαουης έναν ήμέραν σίτ’ έκαλά-
τξευεν κ* έσυζήτανεν σ' άτό άπάν5
σήν καϊβέν άπέσ’, τζαΐζ’ καί λέει πε-
ριπαιχτικά γιά τ’ Ά γ γ λ ο γ ά λ λ τ ς : κίντς.
Νέπε, γαϊδάρ’ παιδία, τό_Τδανάκ·
καλέ γοτζαμάν Ά βέρω φ ’ κ ’ έπόρε­
σεν νά έπεράν’νεν ά, κ ’ έσεΐς μη θά
περάνετ' ά ;
Λεξιλόγιο : Σουλεϊμά ν ·τδ<3θύης=»
Αστυνομικός που ύπηρέτησε πολλά χρόνια
ma Κοτύωρα' σίτ’ έκαλάτζευεν= ένώ
μιλούσε σήν καϊβέν άπέσ’ = μές οιό
καφενείο' τξαΐζω= φωνάζω γοτζαμάν
— λ.τ. kocam an, πελώριος.
Έ σ ύ not μή πιστεύ’ξ άτο.
’Έ τ ο ν εϊνας ζαγκίντς πολλά τζιγ-
κενές. "Ε ν α ν ήμέραν έπήγεν σό πα-
ζάρ', έγόρασεν έναν στίβαν τσανάκια
κ’ έσέγκεν άτα δλα σ ’ έναν /καλάθ'
άπέσ’ . Γιά νά μή πλερών' χαμαλλού-
κια, ένοΟντσεν έναν δαβολσύναν. Έ -
κάτσεν σ' έναν κοδάν κ έσκάλωσεν
κ’ έκού'ίζεν : « Ά χ ο ύ λ ’ πουλώ, ά χούλ’
πουλώ !* Έσ ούμω σ εν άτον εϊνας τε­ ζε· άχούλ5= λ ά. a k il, μυαλό, γνώση'
βεκελής κ' έρώτεσεν άτον : «Πώς που-
λεΐς τ’ άχούλ’ ;» Εΐπεν άτον κι ό βλάκας' χα όΙλ’=κουρκούτι· τδορπάν=*
ζαγκίντς : « Έ π α ρ ’ καί δέβα άβοϋτο
τό καλάθ’ σ’ όσπίτι μ ’ καί θά μαθί-
1Β1
τοΰ Π ό ν τ ο υ ___ __ ______ __________________
ζω σε τρία άχούλα. Ό τεβεκεΧής έ­
πήρεν τό καλάθ’ καί σίτ’ έπαίνανε σή
στράταν λέει άτον ό ζαγκίντς
Τό έναν τ’ άχούλ’ έν’ : άν λένε σε
τό χαδίλ’ άσ* σήν τδορπάν καλλίον
έν’ , μή πιστεύ’ς άτο.
— Ά τ ό έγώ πα έξερα το, εΐπεν ό
— Τ ’ άλλο τ ’ άχούλ’ πά έν’, λέει
άτον ξαν ό ζαγκίντς, δ ν λένε σ ε : ή
νεστία ά σ ’ σήν πάσκαν καλλίον έν’ ,
μή πιστεύ’ς άτο.
— Ά τ ό πα έξερα το, εΐπεν ό τεβε­
κελής, γιά πέει με καί τό τρίτον τ
άχούλ’ άς τερώ έκεΐνο πα ντό έν5.
— Έ κ ε ΐν ο θά λέγω σ’ άτο δσταν
πάμε σ’ όσπίτ’ , εΐπεν άτον ό ζαγ
"Οσταν έπήγανε σ’ όσπίτ , λέει τόν >
τ εβ εκελ ή ν; ,
— Έ , τό τρίτον τ’ άχούλ’ πα εν :
άν λένε σε ό έφτωχόν άσ’ σόν ζαγ-
κίν καλλίων έν’. άτό πα μή πιστεύ'ς
άτο.
Ό τεβεκελής άλλο ’κ_ έβάσταξεν^
Έ δ έ κ ε ν έναν λάχταν κ ’ έσκωσεν κ ’
έσυρεν τό καλάθ' άσ σό παλκόν
άφκά κ' έκλώστεν εΐπεν τόν ζαγκ1ν'
— Έ σ έ ν πα άν λένε σε άπέσ’ σό
καλάθ’ έπέμ’νεν Ινα ν σα γλάμ’ τδα
τάκ', έσύ πα μή πιστεό’ς άτο.
Λεξιλόγιο: ζαγκίντς=λ. τ. zenkin,
πλούσιος' τζιγε\£ς=τσιγχάνος, τσιγκού­
νης' τδανάκια=λ. τ. 9anak, πιάτο έ
σέγκεν άτα =·ταβαλε' χα μα λλούκια =
λ. τ. hamallik=/*eta<pop‘*a· ένοΟντσεν
— σκάφτηκε' Κοδάν=λ. τ. kose, γωνία
έσκάλω σεν= άρχισε' έκούϊζεν=φωνα·
τεβεκελής=λ. τ. tevekkeli, χασομέρης,
λ.τ. ?orba, σούπα' \άχτα=κλωτσιά' σα-
γλά μ’=Α.τ. saglam, γερό.
 Χρ·νικ* TOW Π ό ν τ ο υ

ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Σ υ λ λ ο γ ή ·*ού Ξ έ νο υ 1·νιτα Φβ®ρημ·ντι duo xmv
κ α θ η γ η τ ή τής Β ν ζ α ν τιν^ ς Μ ονοιχ^ ς κ. 5 . Κ ο ρ Ι
0 ΓΙΩ Ρ; ΑΓΑΣ
Βάϊσμαν (ι) / ΔΙΠΡΡ\ΚΤΜ Θ ΕΑ ΤΡΙΚΗ ΗΘ Ο ΓΡΑΦΙΑ
Χοΰ κ. ΧΠΡΑΛ. ΧΡ. ΑΕΜΟΜΟΠΟΥΛΟΥ
Ηχος jj H a ?· Ρυΰμός ’ Ιωνικός βσημος. Χρόνος μέτριος γοργός.
(lp e a u n a έρθα έκλεψα σε κιάν’ μέ τά δώδεκα
1. Γιώρ' άγας Ά ν τ ρ α ς 55 περίπου έτών. παιδία άσ’ σή κυροϋ σ’ τ ’ όσπίτ’
2. Μαρία . . Γυναίκα του 52 έτών. άπέσ’. Ό κύρ’ -ι·σ’ , — λαφρόν ή νύχτα
·>
-α
3. Ν ικ ο λ α ; . Γ ιό ς τ ο υ ς παντρεμένος. χ’— , κρούει σό νοΰ σ ; ’κ ’ έθέλνεν
1 Ρα ϊ και τω Βα ι t ων 4. Πέτρος . . Γιός τους, φοιτητής στό νά έπαίρ'να σε « Έ γ ώ , έλεγεν ό σ’ χω
Φροντιστήριο τής Τραπε·
σεν κερ κε λικαι μεν ω βω ω νι. ζούντας. ρεμένσν, τοί Χατζη-Λευτεράντας κ ο ­
5. Δέοπ» Κόρη τους άνύπαντρη. ρίτσ’ ’κί δίγ’ άτ’ς». Έ ε ε I Έ κ ε ΐ ν ’ τή
6. Λ ά μ ι τ ο ς . Παραγιός τους. νύχταν έπήγαμε έστεφανώθαμε κρυ­
7. Ε λ π ίδ α . Γυναίκα του Νικόλα.
Μοιρολόγι Μεγάλος Παρασκευής Ο ) 8. Καρύδας Κουμπάρος τους.
φά σή Σιναλοϋς τήν Παναγίαν. Κ ι’
όντάς έκλώσταμε σό Τδάμπαδην, ά
Ηχος Jj Πα φ. Ρυ»μός σννΰετος. Χρόνος μέτριος αργός. Πράξη Α δακά, άδά, σό δέντρον άφκά, έκά-
Σκηνή ΐη τσαμε όλίγον, ένεπάγαμε καί είπαμε
Καλοκαίρι στήν έξοχή. Ή σκηνή παρι­ έντάμαν τά τέρτα καί τά πόνα μσυν.
στάνει £να κομμάτι τοΰ δάσους Τσαμ- Κρούει σό νοΰ σ’ ;
■
— ν^^Ι Ι ν ^ ^ ι ι ν — ^ __ λούκ τοϋ Τσάμπαση. Ό Γιώρ" άγας μέ τή Μαρία ' Καί λές νά έν’ άβοΟτο
γυναίκα του καί τά παιδιά του πήγαν έ­
Ση με ρ 3ν μαυ ρος ου ου ρα νο ος ση με ε ε έκεΐνο τό δέντρον ;
κεΐ γιά έκδρομή. Α ν ο ίγ ε ι ή αύλαία καί
παρουσιάζεται ό Γιώρ' άγάς μέ τή γ υ ­ Γιώ ρ ’ άγάς. Ά ρ ’ έκεΐνο τό ίδιον
ναίκα του κάτω άπό Mvcx δέντρο καί συ- έν’ ! Έ γ ώ σουμαδεμένον έχ' άτο μέ
=s;^> ^IV. '—5 ^ 1 1 '^ ζητοΰν καθισμένοι χάμω. τό μαχαίρι μ ’. Κι άς λέγω σε τήν ά-
Γ ιώ ρ ’ Αγας. Μάρια ! Καλά έλεγα μα ρτία μ’ ; Κάθαν χρόνον ά σ ’ τ ’ έβγαί·
ρον μαυ ρη με ε ρα ση με ρον ο ο λοι θλι ι βον ται
σε όψέ τό βράδον, ό καιρός όσήμερον νομε σό Τδάμπαδην, έρχομαι άδακά,
καλός θά εν’. Είδες ; Ή δίσα έσ’κώ­ . κάθομαι άφκά σήν έβόραν άχτε καί
HV— < — θέλω νά άπλοϋμαι άδά σ ’ εύλογημέ
11 θεν, ό ήλον έπήρεν. Ά κ ο ύ ς τή θεοΰ
τά πουλόπα ντ’ έμορφα κελαϊδοΰν νον τόν τόπον καικά. Ά π ρ ά να ν μα
και τα cr βου να λυ πουν ται ναχός σίτα έπλούμ’νε, ένούντσα όλί
άδά σό Τδαμλούκ’ άπέσ ; Γιά τέρεν
άκέσ' ντ’ έμορφα φαίνουνταν τή Γα γον τά παλαιά. Τ ’ όμμάτα μ ’ έγομώ
ρά κιολης τά τεπέδες χονιμένα !Άφ · θαν όστάν είδα έγώ έμέν άέτσ’ γέ
Τραγούδι παιδικό. κακαικά τό Σ εμ έν’ , τά καγκέλα, ή ρον, πώς έχάσα τά νεότητα μ’ , κι’ έ
Σιναλοΰ. (Τά δείχνει ένα ένα μέ τό τραγώδεσα άσ’ σήν ψήν κιάν’ έκεΐνο
Ηχος " Πα 9· Ρυ&μός 4σημος. Χρόνος μέτριος άργός (’) χέρι) Ά χ ά ή έγκλεσία τ ’ς πά, ντ’ τό τραγωδόπον. Έ ξέρ τς ποιον ; (τρα ­
έμορφα τδαρτιλίζ’ τή Σιναλοϋς ή Π α ­ γουδάει) :
('Λπ46οοη Θ Ε Ο Δ Ο Σ ΙΑ Σ Τ Σ Ι Μ Π Ε Ρ Λ Η )
ναγία, νά βοηθά μας ! (Κάνει τό Έ λ α , πουλί μ ’, έλα, άρνί μ’ , έλα μή
σταυρό του). τυραννίεις με,
-1

1— — » — .ξ— _
J

1
J
J

• * c| Kr σ ’ έγκαλόπο μ’ έτράνυνες κι άτώρα

Μαρία. (Κάνοντας τό σταυρό της).
F λ nr ι/nr am . _ Ναί, Γιώ ρ’ άγά, οδλα πά έμορφα εί­ ’ κ - έγνωρίεις με.
ναι. Ό Πανάγαθον, γουρτΐάν άτ’ νά Μαρία. Νέπε, Γιώρ’ άγά, κάτ’ άς
ΐνομαι, άδκεμα δουλείας ’κ ’ έφτάει. λέγω σε, έσύ ό άνθρωπον κάπως έχά-
Γ ιώ ρ ’ άγ&;. Γάρη, έξέρτς ντ’ έρ­ σες τόν νοϋ σ’ . Ντό θέλτς νά μα-
την κάν τη λι ι τσαν να χαι ρουν ταν οι α α yoi θεν σό νοΟ u’; θά\>τς ; Τά χρόνα δαβαίν νε κι ό ά ν­
Μαρία. Ν τ ’ έρθεν σό ν ο ΰ σ ’, χαΐρ θρωπον γερά. Ντό νά έφτάμε; Ά έ τ σ ’
6λά ! έπλασε μας ό Παντοδύναμον.
1) Β Μ » .: Β. Ά χβνλβυ. Λαογβαφ ιχά Κ ο « * » . ν , «. » 77- » 7β. Γ ιώ ρ ’ άγάς. ’ κ ’ έξέρω άν ένέσπα- Γιώ ρ άγάς. Ναί. ’ Α έτσ’ έν’. Ό άν
λες ά έσύ, έγώ καμίαν ’κι άνασπάλλ’ θρωπον γερά, άμα κάτ άς λέγω σε
Λ^ν.«νΠαΓ λλαΥΛ Γ ' μ,λα,Μθί ” * ,9<,Y0'’fil0fl ° 4,0« PU" ’ " 4 »» ««Χ»* Μας, ο*. ,».
8” S ° t4 Λ<" * α ! « Τά Τ ό Η ,Ιμ ,ν ο τ , ν „ , γ . ν » , ο Ο «τή » .λ u .. ά Τριάντα χρόνα έγόμωσαμε άσ’ τό έγώ πά ; Ή καρδία καμίαν ’ κί γερά.
 164 Χρονικά
Έθαρρώ έκεΐνος ό παλαιόν ό Γιώρ’
άγάς είμαι. Γάρη, κάπως ένουμ’νε.
Γιά έλα σούμωσο με, δός με τό χέρι
σ' άς κρατώ γ·ά όλίγον άπέσ σά
χέρα μ’ κι άς κοιμούμαι Εναν ξάι άδά
σό σκουντουλισμένον τόν τόπον και·
κά.
(Παίρνει τό χέρι της. Τό κρατάει μιά
στιγμή. Ή Μαρία παραξενεύεται καί άπο·
σύροντας τό χέρι της μέ τρόπο λέγει) ί
Μαρί α. Νέπε, έσύ έχάσες ά ; Ά φ ’ς
τό χέρι μ’ , έντράπ’ όλίγον, τά παι-
δία ερχουνταν καί στέκ’νε.
(Φτάνουν τά παιδιά: Ό Νικόλας, ό Πέ·
Tpoc καί ή Δέσπω)
Νικόλας. Πάτερα, Οργίσαμε όλίγον,
έπήγαμε οΰς τά πρόγατα σουμά.
Γ ιώ ρ ’ άγάς. (Συμμαζευόμενος). " Α !
"Ερ θ ετ ε ; Καθέστε, καθέστε, τ’ όλη·
μέρα πά σουμών’ καί στέκ’ , θά τρώ­
γομε. Έ π ή γετε καί σά πρόγατα κέσ’;
Μ έρ ' ε ίν α ι;
Νικόλας. Έ ν τ ώ κ ε ν άτα ή ζέστα κι
ό Αάμπον εΐπεν τοίν τδοπάντς νά
κατηβάζ’ν άτα σή Γαζέν-κιλης τ' όρ-
μάν’ άφκά.
Πέτρος. Ναί, πατέρα, πήγαμε νά
δοΰμε τά πρόβατά μας. 'Ακούσα με
καί τούς ποιμένας νά παίζουν γλυκά
τήν φλογέρα.
Γ ιώ ρ ' άγάς Νέπε, Πέτρον, έσύ ξαμ
τά ίδια έοκάλω σες; Ντό φουλογέρα
καί μουλογέρα λές άτουκέσ’ . 'κ ' ε ί­
παμε όντάν είσαι σ' όσπίτ’ μέ τ’ έ-
μας, θά καλατζεύ’ς άμον έμάς χω-
ρέτ’κα ; Έ κ ε ΐ , σό σκολεΐον, σό Φρο-
νιτιστήριον— πώς λέν ά κέλα - τή Τρ α ­
πεζούντας δνταν είσαι, καλάτξεψον
δπως θ έ λ τ ς .Ά δ ά , μέ τ’ έμας, θά λές
τή κυροΟ σ ’ καί τή πάπονος i -σ’ τήν
καλατζήν, Ά κ ο ϋ ς ; Ά μ έ τ α , στείλομ’
άτ’ς σό σκολεΐον, μαθάν’νε πέντε
παρών γράμματα καί ερχουνταν
γαρδοΰ τήν γλώσσαν άτουν Νέπε,
μέρ’ είδες ά γραμμένον ά τ ό ; Καί
πώς έθάρρεσες, ναί άνευλόγετε. Τ ’
έσά τά έλλενικούρας σ ’ έμέτερα τά
χωρέτ’κα σουμά καπ ίκ’ ’ κι άξίζ’νε.
Κ ' έπεκεΐ, νέπε, ξάι ’ κί νουνίεις;
Ο δ λ ’ δμ ον τ’ έσέν άν έψτάνε καί κα-
λατζεύ’νε άτά τ’ έσά τά τεκελτέρ’κα,
άσ’ σά τριάντα-σεράντα χρόνα κ ’ ύ­
στέρια τ’ έμέτερον τό καλάτζεμαν θά
τοΟ Π ό ν τ ο υ
σ ’κοΟται άσ’ σόν κόσμον, θά νεβήεται
ή γενεά μουν κι άλλο ό Πόντιον άσ’
σόν άλλον ’κί θά έγνωρίεται. Νέπε,
ξάι νουνίεις άτα άτά τά πράματα,
γιόκσαμ άτά γιά τ’ έσάς παιξηγέλα-
σης ε ίνα ι; Έ ε ί ! Ά ν ο ί ξ ’ τε τ' όμμά­
τα σουν καί τερέστε καλά οδλ’ έσουν
νά φυλάττετε τήν γλώσσαν τ’ έμαθε-
τε ά σ’ σόν κύρ’ν έσουν κι άσ’ σόν
πάππον έσουν Γιόκσαμ...
Δέσπω. Σωστά καί καλά λές, πά­
τερα. Καμίαν τή γενεάν έμουν ’κί
πρέπ’ νά ψευτύνομ’ά. Ό Πέτρον, ό
καημένον, άκομάν μικρός εν’ καί ’ κ ’
έφτάν’ ό νοΟς άτ’ . Έ ξέρ τς , πάτερα,
ποιον λέει φ λογέρα ;
Γ ιώ ρ ’ άγας. Ποιον λέει, γιάβρουμ;
Φολγέρα, φουλογέρα, πώς είπες ά, ή
γλώσσα μ ’ πά ’ κί κλώδκεται σ ’ άτά
τά τδατραφίλ’κα τά λόγια.
Δέσπω Τό γα βά λ’ λέει, πάτερα,
τή τδοπανίων τό χειλέβρ’.
Γ ιώ ρ ’ άγας Ά α ! Τό χειλέβρ’ !
Ά τ ό τ ’εύλογημένον, τό νανουρίζ' κα|
σ'κώ ν’ καί θή κ’ τά πρόγατα, άτό τ
έμορφον τό γαβαλόπον, π’ όντάς ά ’
κοΰς ά εύχαριστείεται κι άναπάετα1
ή ψή σ’ τ’ άπέσ’. Νίκολα, γιά παΐξον
ά ό λ ίγ ο ν δτσ ,’ θέλω ν ’ άκούγω τό
λαλόπον άχτε. Ποΐσον έκεΐνο τή Γα-
ρά-κιολης τήν τραγωδίαν.
(Ό Νικόλας παίζει λιγάκι τή φλογέρα
κι’ ό Γιώ ρ' άγας συνεχίζει):
Ά έ τ σ ’ ! Έ μ ο ρ φ α ! Ά τ ώ ρ α δεβάτε
άγλήγορα συνταυλίστε τ' δψιμον,
έτοιμάστε τά πριζόλας καί στρώ­
στε τό τραπέζ’ δς τρώγομε. Τ ’ όλη-
μέρα σουμών’ καί στέκ*. Νέπε, Ν ίκο­
λα, γιά έλα δά έσύ. ( Ό Νικόλας πλη­
σιάζει, οί άλλοι βγαίνουν). Γιά πέ'ί
με, Νίκολα ό Αάμπον ντ’ εποινεν σά
πρόγατα κέσ’ ; Είδες ά τ ο ν ; Πώς φαί­
νεται σε, έφτάει καλά τήν δουλείαν
άτ’ ; Έ γ ρ ο ικ δ καί κουμανταρίζ* τοί
τδοπάντς ;
Νικόλας. Πολλά καλός καί άξιος
έν’ , πάτερα. Ντό νά λέγω σε, τή Λάμ-
πονος τήν δουλείαν τρί’ νοματοί πα
'κ* έποροΰν νά έφτάν’ ά. Οϋς νά βρα-
δύν’ σή δουλείας άτ’ τό κιφάλ’ ά­
πάν’ καματερός, προκομμένος, καί
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΟΝ
Τ ή ν 10 Ία ν ο υ α ρ Ιο υ ίγιν· Γ β ν ικ ή Συ νέλβνσ η τής
•Επιτροπής ΙΙο ν χ ιο κ ώ ν Μ ελεχώ ν. Κ ο ν ία σχά Αλλα
Α ντικείμενα πού συζητήθ ηκα ν, ίγ ιν β καί μιά ουνο-
« χ κ ή έπισκόπτιση τοϋ §ργου χού λαμπρού μας ού-
χοΰ έπ ισχημονικού ΣοβμαχεΙου άπό χό δια κεκριμένο
καί άκούρασχο συμπαχριώχη μας κ. Χ ρ υ σ . Μ υ ρ Ιδ η .
Χ ρ έο ς μας θεω ρούμε νά έξάρομε κ* έμιϊς :
— Τ ή μ νημ εια κή προσφορά σχό δλο ?ργο χοΰ
Π ροέδρου χτ»ς *Επιχροπής καί φ ω χισμένου ΠρωΦι·-
ράρχη χής ’ Ε κ κλη σ ία ς κ. Χ ς νσ ά ν^ ο υ .
— Τ ή σοβαρό ιαχη συμβολή χού ΔιευΟ υνχή χού
«•Αρχείου Π ονχου» κ Α. Α . ΙΙα π α δοπ ούλου, γιά χή ν
λ π ισ ιη μ ο νική κ* έπ ιμελημένη άπό κά θ ε άποψη έμφά-
νιοη χών gvbcxu χομω ν χού π εριοδικού καί γιά χΐς
χερισπούδασχες μελέτες χου πού δημ οσ ιεύ χη κα ν σ*
αύχούς
— Τ ή ν άξιόλογη ύπηρεσία πού πρόσφεραν σχήν
δλη προσπάίΚια μέ χΐς πολύχιμες συνεργασίες χους
οΐ Δ. Ο Ικο νο α ίδ η ς, Γ . Σουμι»λίδης, Ε υ φ ρ οσ ύ νη Σ ιδ η -
ροπ ούλον, Χ ρ υ σ . Μ υρίδη ς, Θ εμ. Ilo σ x ιά δ η c. Π . Με*
λανοφ ρύδης, Δ . Κ Παπαδόπουλος, Δέσπ Φω σχηρο
«ού λο υ , * ορδ. Β α μ β α κ ίδ η ς , Κ ω ν. *Αλεξιάδης καί οί
Αλλοι μας λόγιοι.
Ί δ ια ίιε ο α σημειώ νομε χ ή ν έμπνρυσμένη πρωχο-
βουλία χο ύ Π ροέδρου χής « Ε ύ ξ ε ίν ο υ Λ έσχης* Θεσ-
βαλον κης Ια χρού κ. θ . Κ . θεοφ υ λά κχο υ , πού ή άρ-
χική χου Ιδέα χοσο πλούσια καρποφόρησε.
Δημοσιεύονχας παρακάχω αύχούσια χή ν όμιλία
χού κ. Χ ρ . Μ υ ρ Ιο η , Ιχ ο μ ε νά χονίσομε. κ ι αύχή χή
*ιορά, χή ν ύποχρέωση κά θε Π ο ν τ ίο υ νά ένισχύοει
χή ν προσπάθεια χής Έ π ιχ ρ ο π ή ς γιά χή συνέχιση τού
χόσο π ολ ύ ιιμ ο υ ίρ γ ο υ χης, πού χιμά Ιδια ίχερα χόν
χόπο μας καί δλον χόν πονχιακό κοσμο.
ΕΠΙΤΡΟ ΠΗ ΠΟΝΤΙΑΚΟΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
Ά ν α σ κ ό η η σ ις τον ερ γ ο ν της ( 1 9 2 8 — 1 9 4 3 )
χ α ζ ά χ ή ν Γ ε ν ι χ ή ν 2 υ * έ λ ε ν ο ι ν τ ή ς 3 0 ή ς Ί α*
ν ο υ ρ ίο ν 1944
Δέκ« π έν ιε σ υνεπληρώθησαν ειη άπό
οδλ’ οί τδοπάν’ καί οί δοΰλ’ έμουν
πά άγαποϋν άτον.
Γιώ ρ ’ άγας Νέπε, έγώ τήν δουλεία
μ’ έξέρω κ ’ έφτάγ’ά καλά. Ά τ ό ν τόν
Λάμπον. μικρόν παιδίν, όρφανόν ό-
στάν έπήρα τον, έγνάψα ντό Θά ’(νε
ται καλός καί δουλευτέας. Ά π ό μι­
κρόν παιδίν έξυπνος έτονε' γιά τ’ έ
κείνο έγώ πά έκράτεσα τον παρα-
παίδ’ σουμά μ’ καικά. Κ ι ’ δς λέγω σε
τήν όρθίαν ; δμον τό παιδί μ ’ εχ ά ­
τον κι άτόν πά. Ξάι άπ’ έσάς κί θέ­
λω νά χωρίζ' άτον.
(σ υ ν ε χ ίζ ε τ α ι) X R P . X. Λ Ε Μ 0 Ν 0 Π 0 Υ Λ 0 Σ
Λ εξιλ ό γ ιο : δίσα = ομίχλη· Τδαμ-
λούκ’ = τοπωνύμιο, δάσος άπό πεΰκα,
κοντά ατό Τδάΐίπαϋη' άκέσ = χαταχεΐ
Γαρά Κιό λ '— δρος κοντά στό Τδάμπαδη
με άπόλνιο νψος 3096 μ. τεπέδες==λ.τ
tepe, χορφίς' Άφκακαικά=παραxdΓCo,
καγκέλα— στροφίς τοϋ δρόμον Ά χ ά =
ίδ ρ ύσ εω ς ιο ύ σωματείου μας « Ε π ι τ ρ ο π ή Πον"
t ιαχών Μελ ειώ ν», τού οποίου έ ρ χο μ α ι σήμ8"
ρον νά χ ά μ ω συνοπτικήν άνα σ κό π η σιν τοΰ
έπ ιιε λ ε σ θ έ ν ιο ς έργου κατά ι ό δια ρρενσαν χ ρ ο ­
νικόν οΰτό δ ιά σ ιη μ α , άφοΰ π ροτάξω όλίγα
ϊιν ά περί τή ς ίδρύσεως αύτοΰ. ν
Ό έν Θεσσαλονίκη ύπό τήν π ρ ο ε δ ρ ία ν τοϋ
ένθ ερ μου π α ι ρ ι ώ ι ο υ κ. Θ. Κ. θ ε ο φ υ λ ά κ τ ο υ ία-
τροΰ Κεντρικός Σύνδεσμος τών Ποντίω ν δ ι ’ έ γ ­
γρα φου του πρός ιό ν σ ε β α σ μ ιώ ια το ν μ η τ ρ ο π ο ­
λίτην Τ ρα π εζούν ιο ς κ. Χ ρ ύσ α νθ ον ι<ρ 1927 ν-
πέδειξε ιή ν άνάγκ ην τή ς συσιάσεως έν Ά θ ή ν α ι ς
επ ισ τη μο ν ικ ής έ π ιιρ ο π ή ς π ρ ός συλλογήν καί
διά σω σιν τοϋ γλ ω σσικού θ η σ α υ ρ ο ί τοΰ άλη-
σμονήιου Πόντου, όνομάσας καί ι ό π ρ ός συ­
νερ γα σίαν μέλη α ΰ ιή ς.
Ή ’Ε π ιτρ ο π ή κ α ιά τή ν π ρ ώ ι η ν αυτής συ
νεδρίαν τής 26 Μαΐου 1927 ά π ε ς ά σ ισ ε νά μή
π ε ρ ιο ρ ισ θ ή ε!ς τήν διά σω σ ιν τοΰ γλωσαικοΰ
μόνον θη σ α υ ρ ο ύ άλλά νά έπεκταβχί κ α ί είς τόν
λ α ογ οα φ ιχ όν θ ησ α υρόν, ά κολούθω ς δέ προ-
σλοβούσα νέα μέλη άπετέλεσε δωδεκαμελές
δ ιοικ ητικ ό ν συμβούλιον, τό όπ οιον άφοΰ έθεσβ
τάς βάσεις καί έχάραξε ι ό π ρ ό γρ αμ α ι ώ ν έρ·
γα σιώ ν του ώρισε ιό ν τίιλ ο ν α ύ ιή ς « Έ π ι ι ρ ο π ή
Π ο ν τια κ ώ ν Μελειών» καί π ροέβη ϊ ΐ ς τή ν προ-
κήρυξιν δ ια γω νισ μο ύ π ρ ό ς ουλλογήν γ λ ω σ σ ι­
κού κιιί λ αογρα φ ίκ οΰ ύλικοΰ. Ά ρ γ ό ι ε ρ ο ν τό
ένδιαφέρον τοΰ σ ω μα ιείου μας έπ εΗειά θη είς
τή ν περισυλλογήν καί ισ τορικού ΰλικοΰ, δ πω ς
άλλως τε φ α ίνετ α ι κ α ί είς τ ό Ιον ά ρ θ ο ν ιο ΰ
κ α ι α σ ι α ι ι κ ο ΰ έχον ο υ ι ω : « Ι δ ρ ύ ε τ α ι έν Ά θ ή -
τής ναις Σ ω μ α ι ι ΐ ο ν ύπό ιό ν ιίτλ ο ν « Έ π ι ι ρ ο π ή
δεικτικό : νά' τδαρτιλίζ’— λαμποκοπάει'
γουρπάν’ ά τ'= λ.τ kurban, wi τοϋ γί­
νω ϋνοία χαΐρ όλα = εχφρ. τ hayir
ola, ok καλό μας' έβύρα=ϊακιος ' άχτε
χτητ άντων. του &·πρ&να\ = προολίγον'
σείτα=8>’ώ' έπλούμ’νε = απλωνόμουν'
ένούντσα— σκέφτηκα' γαρή== λ.τ. kari,
γυναίκα ένουμ’νε = έγινα' έναν ξά ι=
λιγάκι' σκουντουλισμένο \·=·μοακομνρι·
σμένο μέρ’=ποΰ· έντώκεν = χτύπησε'
ξά μ=£άν, ξανά, πάλι' κ α\αιζεύω=μιλώ
ερχουνταν γαρδοΰ =άπαρνυϋνται (γαρ-
δοΰ= λ τ. kaTSi, αντίκρυ)’ καπίκ'=νό·
μισμα ρούσικο' τεκελτέρ’κα = σαχλα,
αστεία νεβήετα ΐ= σβήνει' γιόκσ α μ = λ .
ι. yoksa ψ τδατραφίλ’κα = στριφνά’
γα βά λ’= λ τ . k a va l, φλογέρα' χειλέβρ’
— φλογέρα' τδόρ τα=&άμνοι' όλημέρα
— μεσημέρι· έγνάεψα καί έγνά ψ α =
λ.τ. anlam ak, κατάλαβα παραπαίδ’=
παραγιός.
 <Μ Χρονικά
Π ο ν τια κ ώ ν Μελετών» σκοπόν εχον χήν περι-
συλλογήν, μελέτην καί δημοσίευσιν γλωσσικού,
λ α ο γ ρ α φ ικ ο ν καί ιστορικού ΰλικυϋ τοΰ Π ό του».
Π ε ρ ί β ιλ ιο γ ρ α φ ίο ς δέν έγένειο λόγος, άλλά καί
τό κεφάλαιο ν ανκό, λίαν ουσιώδες, δέν παρη
μελήθη.
Α ί οίκ ονομικα ί σ υ ν θ ή κ α ι, ΰφ" ας εϋρέθη
χαχά ι ή ν έναρξιν τοΰ έργου της ή Έ π ι τ ρ ο π ή
ήμώ ν, μ ολας τά ς έκ θ ε ισαλονίκης έ 'ΐα χ ύα εις,
βέν ήσαν και τόσον έ ν θ α ρ ρ υ ν τικ α ί, ι ό δ ι ο ι κ η ­
τικόν Συμβούλιον αύτής όαως έχον π λή ρ ει πε
π ο ίθ η σ ι ν είς ιό ν ζήλον καί ι ή ν δ ρ α σ τ η ρ ιό ­
τη τα ι ώ ν μελών ίου μ ετ’ άποφασισχικ ότητος
έπ ρ ο χώ ρ ησ ε, τ ά δέ άτοχελέσμαχα έδικ αίωσαν
τα ς προβλέψεις. ’Εννοείται τά πάντα έγίνονχο
μέ τή ν μεγαλυτέραν οικ ονομίαν, μισθοδοιού-
μενον π ρ ο σω π ικ όν δέν είχ ε, τά γενικά έξοδα
α φαντάσχω ς μικρά. ού5έ ένοίκιον έπληρώνετο
έ π ί πέν τε έτη, κ αθ όσ ον κατά τό δ ιά στημ α αύτό
ή Ε π ιτρ ο π ή ήμώ ν έστεγάζεχο ύ,τό τή ν ψιλ ό
ξβνον οροφήν τοΰ φ ιλ ο π ά τρ ιδ ο ς κ. Χρ, Καλαν-
τίδου, ή όποία κατέστη ιστορική δ ιά τούς Πον­
τίους δ ιό τ ι ΰιτό τήν ιδία ν οροφήν έ ι τ ε γ ά σ θ η
άλλοτε καί ή όιισς έκείνη τών π α τ ρ ι ω τ ώ ν Π ο ν ­
τίων, α γω νισ θε ν τ ω ν ύπερ τών δ ικ α ίω ν τοΰ π ο ­
λ ύ π α θ ο υ ς Ποντου. Μεγαλειχήβουλα σ χέδια κ αί
χρυσά δ ειρα, τά όπ οια ότε έπρόκειτο νά γί
νουν π ρ α ^ μ α τικ ότη ς κατέρρευσαν δ ιά νά μάς
άφήσουν θ λ ιβ ε ρ ά ς αναμνήσεις
‘Αλλά κ αί μετέπειτα ή Έ π ι τ ρ ο π ή ήμώ ν
έτήρησε τήν αύτήν τακτικήν όσον άτ>ορ<ϊ τάς
οικ ονο μίας, ήρκεϊ νά σάς αναφ έρω ό ί ΐ , όταν
τό 1932 ενΟικιάοαμεν διομάτιον ώ ς γρ α φεΐον
καί α π ο θ ή κ η ν είς τήν όδόν Γ εω ρ γίο υ Σταύρου
ά ρ ιθ . 6, τό όχ ο ΐο ν κρατοΰμεν άκόμη. έπληρώ-
σ α · ε ν ενοίκιο» ?00 δ ρ αχ μ ά ς κατά μήνα, έδα-
π α ν η θ η σ α ν 6ε δ ιά τήν έ.τιπλοσκευήν του έν
5 λ φ 1 8 9 0 ^δροχιιαί, ή τ ο ι: 1000 δρ. δ ι ’ ένα
ντουλάπι ως β ι β λ ιο θ η κ η , 500 δρ. δι* ένα τ ρ α ­
π έ ζ ι ώς γρ α φ ε ΐο ν καί 390 δρ. δ ι ’ ε ; κ α θ ί ­
σμα τα ψ ά θ ι ν α κοινά. Π ροβάλλει ό θ ε ν τό ερ ώ ­
τη μ α πρός τί ή τόσον φ ε ιδ ώ , ή άπάντησις
είν α ι ότι η Έ π ι τ ρ ο π ή ήμώ ν τό χ ρ ή μ α , τό
όποιο ν xjj προσεφέρετο τό π ρ ι ώ ρ ι ζ ε δ ι ’ άνώ·
τερον σκοπόν, νά π ρ ο κ η ρ ύ ίη δια γω νισ μο ύς
π ρ ος συλλογήν ΰλικοΰ, νά δαπανήσω δ ι ' άντι·
γ ρ α φ α χ ειρ ογρ ά φ ω ν πρός δημοσίευσιν, καί κυ
ρ ίω ς νά έμφ ανίσ ο τό περ ιοδ ικ όν τη ς « Α ρ ·
χεΐο ν Πόντου» άνάλογον τή ς έ<τιμ ήοεω ς, ής
εχυχε χοΰτο είς τον κόσμον τών γρα μμ άτω ν.
Ή Ε π ι τ ρ ο π ή Π οντιακώ ν Μελετών π ρ ίν ή
ακόμη συντάξ(| τό καταστατικ όν της ε<αμε τήν
έμφ ά νισ ίν ι η ς διά τή ς έκδόσεως τόν Ν ο έ μ ­
βριον τοΰ 1928 τοΰ π ρ ώ τ ιυ τόμου τοΰ π ε ρ ιο ­
δικού τη ς « Ά ρ χ ε ϊ ο ν Πόντου», ι ό όποιον μέ
ευμενείς κρίσε ς καί σχόλια ίι υ χ ε ν έξαιρετικ ής
υπ ο δ ο χή ς ύπό τοΰ κόσμου τών γραμμαχων, τά
δέ σωματεΐον ήμώ ν εΛ,αβε θ ε σ ιν μεταξύ τών
επισ τη μο νικ ώ ν σ ω ματείω ν, εξαιρετική τιμή,
αλλά καί μεγάλη η θ ι κ ή χόνωσις άμέσως προ-
έβη αΰτη είς τήν σύνταξιν τοΰ κατα στα τικού
της, μετά τήν έ τικύρ ω σ ιν τοΰ ό/ιοίου διά τής
υπ α ρ ιθ . 6548 άποφ άσ εω ς τοΰ Πρω τοδικ είο υ
’Α θ η ν ώ ν έγενετο ή ιδρυτική π ρ α ξ ις μέ ΐδ ρυτάς
τά δώδεκα μέλη αύτής τούς, Μ ητροπολίτην
τοΟ Π ό ν τ ο ν
Τ ρ α π εζο ΰ ν ιο ς Χρύσανθον, “ Α ν θ ιμ ο ν Παπαδό-
π ο υ Α .ο ν , Δ η μ ο σ θ έ ιη ν Η. Ο ί-ο ν ο μ ίδ η ν , Χρή-
στον ΚαλαντιΛην, Λ εωνίδαν Ί α σ Ο 'ίδ η ν , Σταΰ-
ρον Ν ιχο λ α ί^η ν , Λ άμ π ρον Λ α μ π ρ ια ν ιδ η ν , Χρυ
σοστομον Μυρί^ην, Κωνστα ντίνον Κανσήζ,
Θεμ ισ τοκλήν ΙΙα σ ιιά δ η ν , Λάζαρον θ ε ο δ ω ρ ίδ η ν ,
‘Α β ρ α ά μ [Ιολυχρονιάδην, οί όποιο ι ά π ε τ έ λ β -
σαν καί έ π ισ ήμ ω ς τό Διοικητικόν α ύ ιή ς Σ υ μ ­
βούλιον, μέ πρόεδρον τόν σ εβα σ μ ώ τα ιον μ η ­
τρ ο π ολ ίτη ν Τ ραπεζοΰνχος κ. Χ ρύσανθον.
Κατά μίαν έκ τών π ρ ώ τ ω ν συνεδριάσεων
τό Διοικ ητικόν Συμβούλιον π ά μ ψ η φ ι ί κ αί ό-
μ ο φ ώ νω ς έξέλεξεν έπ ίτιμ ο ν π ρ όεδρον δ ιά τό
έπια τημ ονικόν κΰρος του καί τήν ειδ ικ ό τη τά
του ώ ;. γνωσσολόγου τόν δια κεκ ριμένον κ α θ η ­
γη τήν καί α κ α δη μα ϊκ ό ν Γ εώ ρ γ ιο ν Χ α χζ η δ ά -
κην, Ό σοφός κ α θ η γ η τ ή ς π ρ ο σ ελ θ ώ ν κατά
τήν συνεδρίαν τή ς 23 ‘Ιουνίου 1927 έξέφρασε
τάς εύ χ α ρ ισ τ ία : του δ ιά τή ν ά π ο ν ε μ η θ ε ϊσ α ν
α nrω τιμήν καί υπεσχέθη νά συντέλεσή είς τήν
εύόδωσιν τοΰ σοβαρού έρ γου, τό όποιο ν ή Ε ­
π ιτ ρ ο π ή ήμών άνέλαβεν, άλλά τό β α θ ύ γ ή ρ α ς ,
ή έτελ θ ο ΰ σ α ά σθένεια καί ό άκολουΟήσας θ ά ­
νατός του έ ματαιω σ αν τήν π ρ α γμ α τ ο π ο ίη σ ιν τών
ΰποσχέσδών του.
Έ γ γ ρ α φ ή π ο λ λ ώ ν μελώ ν δέν έ π ε δ ι ώ χ θ η ,
κατά τά π ρ ώ τ α έτη μάλισ τα τά δ ώ δ εκ α μέλη
τοΰ Διοικ. Σ υ μβου λίου ήσαν καί τσ μόνα μέλη
τοΰ σωματείου μας, άπό τοΰ 1933 όμ ω ς ό α ρ ι θ ­
μός αύτών β α θ μ η δ ό ν η ύ ξ ή θ η φ θ ά σ α ς κατά τό
λήξαν έ<ος 1943·εί; 28, πάντων επίλεκτων τ έ ­
κνων τοϋ άλησμονήτου Πόντου,
Α ί συνεδριάσεις δ ιε ξ ή χ θ η σ α ν μετά π α ρ α ­
δ ειγ μ α τ ικ ή ς τόξεως καί ά τρ ιβείας· αί σ υ ζη τή ­
σεις πάντοτε εύ/ιρ επεϊ; χαί σοβαραί, καί αύταί
ά χό α η αί ά ντιρ ρήσ εις ευπροσήγοροι καί μ ε τ ρ ι­
ο π α θ ε ί ς μέ τόν όρελόμε,νυν πρός άλλήλους
σεβασμόν. Τ ά π ά ν τα σοβ ρά κ αι αξιοπρεπή
ώς α ρ μ ό ζε ι είς σω ματεΐο ν άποβ ιέπον είς άνώ-
τερον σκοπόν.
Κατά τό διά σ τ η μ α αύτό τώ ν δεκαπέντε έτών
μ ’ δ \ α ς τάς άνωιτάλους περισ τάσεις έξ εδόθησαν
ένδεκ α τόμοι μέ ά ;ιο λογαν περιεχόμενον. Β ε ­
βα ίω ς ό ά υ ι θ μ ό ς τών τόμων δέν άνταποκρί-
νεται είς τόν α ρ ι θ μ ό ν τών έτών άλλά τό κ ε ­
νόν σ υ μ π λ η ρ ο ίτ α ι διά τοΰ μ ν η μ ε ιώ δ ο υ ς έργου
τού Π ροέδρου τή ς Έ τ ι τ ρ ο π ή ς ήμό5ν « Ή Έ κ
κλησία Γραπεζοϋντος» τοΰ καταλαβό'-τος τόν
4 καί 5 τομον μέ πολύτιιτον περιεχόμενον.
Ό δεύτερος τόμος έξεδ όθη π ε ρ ί τά τέλη
τοΰ 1929 καί έτέθ η είς κυκλοφορία ν τόν ’Ι α ­
νουάριον τοΰ 1930. Ά π ό τής έκδόσεως το»
δευτέρου τόαου ά ρ χ ε ι ιι σειρά β ρ α βείω ν καί
τιμώ ν διά τήν Ε π ι τ ρ ο π ή ν ήμώ ν καί τό
Ιρ γον της.
Τ φ 1931 ή έν Π α ρ ι σ ί ί ι ς Ε τ α ι ρ ε ί α πρός
ένίσχυσιν τών Ε λ λ η ν ι κ ώ ν Σ τ ο υ δ ώ ν « A s s o c ia
tio n p o u r Γ e n co u ra g e m e n t des E tu d e s
G r e c q u e s » τήν o .toiuv ά.ταριιζουν σ οφοί άχα-
δ ημ κϊ/.οί καί κ α θ η γ η τ α ί τών Πανεπισ τημ ίω ν
κ αί ετέρω ν έκ πα ιδευτικώ ν Ι ΐ ρ υ μ ά ι ω ν τής Γ α λ ­
λία ς καί άλλων εύ ρ ω τ α ΐκ ώ ν χ ω ρ ώ ν , έβράβευσβ
τό π ερ ιο δ ικ ώ ν μας. Κατά τήν Γ ενική ν α ύ ιή ς
Συνελευσιν τή ς 25 Ί ο η ν ίο υ 1931 ιιετά τήν ο μ ι ­
λία ν τοΰ Προέδρου χ. J o s e p h V e n d r i e s καθη-
Χρονικά τοΟ Π ό ν τ ο ν
γητοΰ τή ς φ ιλ ο λ ο γ ία ς, ό λόγος έδ ό θ η είς τόν
Γενικόν Γ ρ αιιιιατέα χ. Η . P u e c h δ ιε υ θ υ ν τ ή ν
τής Σ χ ο λ ή ς τώ ν όχωτέμων οπουήών, ό όποιος
είς τήν σ χετικ ήν έ χ θ ι σ ι ν τή ς επ ιτρ ο π ή ς έπ ι
τών β ρ α βείω ν όναιιέρει ότι απενει*ήθη εις χό
« Ά ρ χ ε ϊι ν Πόντου» ι ό βροβ^ϊον Κ ωνοχοντίνου
Ζ ά π π α , κ αί ό δπι ΐ ς μειυξΰ άλλων πι ρί χοΰ
‘ΚλληνIOUοϋ τοΰ Πόντου καί τοΰ πι λιτιημ οΰ
αύτοΰ π ρ ο σ θ έ τ ε ι κοί τά έ ή c : Ή Ε τ α ι ρ ε ί α
ήμ ώ ν ά π ο ν ε μ ι» σα ι ό βραΡείον Ζ ά -fna είς τό
Ά ρ χ ε ϊ ο ν Ποντι,υ έ - φ ρ ά ζ ε ι ι ή ν ε ύ ( ήν νά δυ-
ν η θ ϋ τοΰτο νά σΐ'νεχίοχι τήν έκδοσιν ίο υ δρα-
σχηρ ω ς πρός &(Ιελος τών λλτινικών Σπουδών.
Ό τ ρ ίι ο ς τόι oc Ιξ εδ ό θ η χόν ' υ κ τ ώ β ρ ι ο ν
χοΰ 1931, ιόν δέ Μ ο ρ ,ιο ν τοΰ επομένου έχους
ή Έ π ι χ ρ ο π ή ήμώ ν έ β ρ α β εύ θ η υπό χής ’ ·*κα·
δ ημ ίας Ά θ η ν ώ » κοχά χήν π αν η γυυική ν ο ΰτή ς
συνεδρία»· τή ς 25 Μ αρτίου 19^2. καχο χήν ο ­
ποία ν ό Γενικός Γι αμμα τεύ. Σ ΐιιος Μ ί 'ά ρ δ ο ς
έν τή ηχεΜ'Τ) έ κ θ ί σ ε ι του ά νο φ ιρ ε ι μεχαξύ
δλλων κ οί χά έξής χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ι κ ά : « 'Ο λ ό κ λη ­
ρος Ε λ λ η ν ι κ ό ς Λαός ριζοιμένος έπ ί τών ακτών
τοΰ Εϋξείνου άπό χών προιτ.,ιν “Ελλήνων θ α ­
λασσοπόρων, φ ΐ'λάχτων πλεΐσχα χής Ι ω ν ι κ ή ς
δ ια λεκ ιου γ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά , χοΰ οποίου ι ή ν γνη-
σίαν καιαγιιιγήν καί χήν έί*νικήν ουνείδησιν
ούδ’ αύτός ό Φ ο λ μ ιρ ά γ ερ ά πετόλμ ηοε να ουΙ^η-
τήη·(3, ε ξ ε ρ ρ 'ζίά θη Λιά μιός έκ εΐίΐεν χ ω ρ ίς
καν νη χ ρ η σ ιμ ο π ο ι η θ ή προς αμυνον άναλόγω ς
τή ς θριιλο··μένης ανδ ρ είο ς του καί τής σ θ ε ν α ­
ρ ά , φ ιλ ο π α τρ ία ς. Και μηλις τό ήιιισ·· μειο φ ε-
ρόμενον γυμνόν έρρίο-θη είς χή» έ εν θ έ ρ ο ν h λ-
λ ά ί α άπό χοΰ Τ οϋ γέιο υ μέχρι χής Ρ οδόπης.
Ι δ ο ύ π οιον θ λ ιβ ε ρ ό ν σύνολι.ν μα ερ οχο χ ω ν καί
ιχροσφιλεστάχων άναμνήσεων μελε if φ ίλ οπό-
νως ή Έ π ι τ ρ ο π ή Π ον τια κ ώ ν μ ε / ε ιώ ν , τήν
όποιαν μετά έ ξ α .ρ ε ιικ ή ς χ ιμ ής β ρ ο β ^ ε ι οήμε-
ρον ή ’Α κ αδημία ».
Μετά χην έκδοσιν χοΰ 4 κοί 5 τόμου όμοΰ
είς έ a t o u o v ογκώ δη χής όξο λόγου μεΑετης
τοΰ Π ρ οέ δ ρ ου ύ.ιών ύπό χόν χίχλον « Ή Έ < ·
κλησίο Τ ραπ εζο·νχο ς» , ή Ά ν α Λ η ο ί α ’Α θ η νώ ν
κοχά χή π αν η γυρ ικ ήν αύτή ς συνεδρίαν τής
χής 24 Μορχ ου 1937 έβρόβει σεν α ύτήν, χό δέ
σ χειι* όν ά π ό σ π π σ ^ α έκ ι ή . έ κ θ ε σ ιω ς τον Γε·
νικι.ΰ Γρα|·μοιέιι·ς τής Ά κ ο δ η μ ι α ς κ. Γ ε ω ρ ­
γίο υ Οικονόμου έχει ώς έξής : «Μετά χήν γ ν ώ ­
μην χής Γ ' χοξε-ως κοί ά τ ό φ ο σ ιν ιή ς όλομε-
λείος χής Ά κ α ημ Ιας τό έκ 31,000 δ ρ αχμώ ν
βραβεΐον 'Αλεξάνδρου Μ υρογένους εις μ ν ή ­
μην Σ ιειιά ν ο υ Μιιυρογένους πρ· ω ρ σμενον δ ι'
Έ λ λ η α >ό γένο. συγγρ' <τέα έν ΈλΑ.οδι η άλ·
λοχοΰ έ/ α>εσχημέ<ον, ό σ η ς ή *ε*εν έκδοσει
κατά χην έία ε τ ίο ν 1931 —1936 χό αριστον eq·
γον χό άνα«ι ερόμενον ε ί τος π ο λ ιτικ ό ς ε π ι­
στήμης· ή 'Α κ α δ η μ ία ά πονέμει εις τόν σέβα-
σμιώχατον μι,ιοοποΛίχην Τ ρ α π εζοΰν τος κύριον
Χ ρ ύσ α νθ ον δ ιά τό περισπούδαστο* ούτοΰ σύγ­
γρ α μ μ α « Ή Ε κ κ λ η σ ί α Τραπεζοΰντος» έκ σε­
λίδων έν\εοκοσία>ν περίπ ου, ουνοδευόμενον
ύπό π λούσια ς β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία ς καί μετ’ έμβρι-
θ ε ία ς άοχολούμενον π ερ ί τή ν ίσι· ρ ίον τή ς
Έ κ κ λ η ο ι ι ς Τραπεζοΰντι ς άπο τώ ν ά ρχ οιοτά-
tcnv α ύ ιή ς χβόνηιν ιοί* π ροο^αιοι» α«’ΐΤ|ς
έξαφανιομοΰ, δ α ι ις κ α ιέ α ιη σ ε χόν έπ ιφ ανή
157
ιεράρχην τελευχοΐον χαύχης έχπρόσωπον.
Ή Ε κ κ λ η σ ί α Τ ρα π εζοΰντος, ή ό π οία πα-
ρέπχεν f-|ς ιό ν συγγραφέα ι ή ν tu x n iy i a v eu ·
peuic floavciiv1^ ? ά 'α ο κ ο π ή ο ρ ω ς xo0 Ιΐόνιοιι,
onoti^Xfi μχηυεϊον φ ω ιε ιν ό ν χής πολυμ*»θείας
κ ο ι βυΟυνοιας χοΰ δια πρεπούς Ά π ο κ ρ ι ο α ^ ί ο ν
χοΰ Οικουμεν ικ ού θρ όνου, Οίλει δέ ασφαλώ ς
έξι π η ρ ε τή ο ει τά ς περί ίο* αύχοΰ θέμαχι ς Ιοχο·
ρικ άς μελ έια ς τίπρ* ήμ ΐν χε^κσι αλλα>οΰ».
Τό χ ρ η μ α ιικ ό ν ι ο ΰ ι ο επ υ θ λ ο ν ό οεβα·
σμιώ τατος Π ρ ό ίδ ρ ο ς ττροΓέφιρεν ^είς χό χα·
μεΐον τής ’Ε π ιτρ ο π ή ς ήμω ν, ι ής οπ οία ς χ6
Διοικ ητικήν Σΐ'ρΡούλιον άνεχηρι ξεν αυιό ν ουμ·
φώνιπς πρός χό Κατπστα τ·κόν ιύεργέχην.
Κ ατά ιό ο ύ ιό ε ιο ς 1937 η έν^ Ί α ρ ι σ ί ο ι ς
Έ τ a ι ρ ^ ί a πρός ρνίπγυσιν τών Ρ λ λ η ν ίκφ ν
Σπου«ί7)ν « A F Sociation p o u r Γ e n c o u r a g e ·
m e n d d e s E t u d e s G r e c q u e s » περι ή ς nye
Φ^ραμεν άν(0ΐέρα>, anfvh»p8 to βραβι-ιον Ζάπ·
πα είς χό ύπό τοΰ Π ροέδρου ήμώ ν ουγνροφέν
έρνον Ε ίς τήν ε κ ^εο ίν χου έκ μέρο»·ς τής Ε ­
π ιτ ρ ο π ή ς τών β ρ α β ^ ω ν ό κ. P. C h a n t r a i n
μετ’ ε7κίΐ)Μίϋ,ν ά 'ο λ ύ ε ι τό εργον Λια τος β·
φθόνο* ς π η γά ς του τός ό π οιος ο ουγγροφενς
ί έ ν π α ρ α θ έ τ ε ι μόνον άλλη κ α ί τάς έμελετησε,
χόν πλοΰχον τών συνν ομμάτιον, τήν μέθοδον
καί σ α ς ή ν ε ·π ν τήο έ ^ θ έ σ ίο κ . Τ ό εργον τοΰτο,
λέγει ό κ C h a n t r a i n τ ψ φ πολύ τόν ουγγρα-
φέα κ υ ί λόγι«*ν δ«3τις ιό εγροψ ε.
Τ ό αύτό ειος 19Η7 ό έπ ισ κ εφ θ είς την Τρα·
πείΐοΰνια κ αί υελ^τήοας τά εν αυτή μντιμιϊα
τή ς χρ ισ τια ν ικ ή ς π ρ χ ιτ ε κ τι>νικής κ α ί τέ χ ν η ς
κ αί σοφάς π»ρί αύ ών μρλετας Ύρόψας δ ι ά σ η ­
μος Γ ολλο ς βυΐα ντιν ολόνος καί κ υ θ π ν η ι η ς
κοί Λκαδηιΐοΐ*ός κ. G. M i l l e t ε*«ομΒ λα μ π ρ ό ν
καί έ μ π ^ ι σ τ ο τ ω μ έ χ η ν εϊσ ηνησιν π ε ρ ί τοΰ εΙ·
ρηι»ένου συγ·γράιιματος « Η Κκκληοία Τρα·
πείΐοΰντος» είς τήν εν Π αοισ ·οις Λ κπδηι·ίαν
τών *ΚπινροίτΓ ν • A c a d e m i e d e s J n s c r i p t i o n s ,
s e a n c e d u J u i l l e t 1937 ·
Knxa ιός έορτος τη^ έκατονχαεχηρίδος xo<J
Πανεπιστημίου ’Αθηνών ο Πρόεδρος τής Επι­
τροπής ήμών σεβασμιίοτατος μητροπολιτης.
Τραπεζοΰντος κ. Χρύπανθι ς άνηγορεύθη έιχΙ·
τιμος χοθηγη'ής τοΰ Έθνικοΰ Πανεπισχη-
μίου, χήν 2·ιν Νοεμβρίου χοΰ ϊδίου εχους τΛ
έν Παρισίο ς Ρπ.σοικόν Ορθόδοξον Ίνοιιτοΰ·
χον έξέλείεν ούτόν ιιέλος έπίχιμον, χήν 23
•Οκτωβρίου 19fi8 έξελέγη έπίχιμος Έχαΐρος
χής ’Αρχαιολογικής Έχαιρείας, χήν 15 ‘Απρι­
λίου 1 Η39 έξελέγη έπί^μον μέλος τής "Κχαι-
ρείος Βυζαιχινών Σπουδών καί χήν 28 Νοεμ­
βρίου 1940 ό έν Άθήναις Φιλολογικός Σύλ
λονος «Παρνασσός» άνεκήρυξεν ούχόν μέλος
έπίχιμον. t ,
Άλλά χαί άλλα όξιωμαχα ανωχερα και τι-
μαί μεγάλαι έπεφυλάσσοντο είς χόν Πρόεδρον
ήμών. Τήν 10 Δεκεμβρίου 1938 άνήλθεν εις
χόν αρχιεπισκοπικόν θρόνον ’Αθηνών καί πό­
σης Ελλάδος, είς δέ χόν χίχλον τού αρχιεπι­
σκόπου προοετέθη καί έτερος. Τό Ιργον αν-
τοΰ « Ή Εκκλησία Τραπεζοΰντος», ιό όποιον
έχιμησε χάς σελίδας χοΰ 4 καί 5 χόμου χοΰ
ήμετέρου ’Αρχείου εΐ αι μνημείον Ικανόν νά
χαταχάξχ) αύχόν μεχαξύ χών Ιστορικών, οί ό
 IBS
Χ ρ ο ν ι κ ά τοΟ Π ό ν τ ο υ
π οϊοι ένεκυψαν είς τή ν μελειών ι ή ς Ισ το ρ ία ς
χής Ό ρ θ ο δ ο ξ ο υ Ά ν α χ ο λ ικ ή ς ’Εκκ λ ησ ία ς. Ή
"Α καδημία 'Α θ η ν ώ ν έ<τιμώσα τό έργον αύ·
χοΰ έταξεν ηΰτάν μεταξύ ιώ ν τα χτ ικ ώ ν αυτή ς
μελών έκλεξασα αύεόν π α μ ψ η φ ε ί α κ α δ η μ α ϊκ ό ν
έν χή σ ύ ν ε δ ρ έ τής όλομελείας αύεής ι ή ν 2
Ν οεμ βρ ίου 1939.
Δικαιο ύνται δθ·εν οι άποτελουντες τήν ’ Ε ­
π ιτρ ο π ή ν Π ο ντιακ ώ ν Μελετών νά εΙ·αι υπε­
ρ ή φ α ν ο ι διά τήν π ρ ο α γω γή ν τοϋ Προέδρου
αύτώ ν, εις τά α ν ώ τα τα ά ξιώ μα τα τή; Έ κ κ η-
ο ί α ; κ αϊ τής έπισ εήμ ης, καθόσον π άπ α τιμή
άπονεμομένη αύεφ ά νεα ν αχ λ άται κ αι επ ’ αυτής.
Ή ’Επ ιτρ ο π ή ήμώ ν άφοΰ εδρεψΒ τάς ά ω·
χέρω δ άφ ν ας έσυνέχισε τό έργον α ύτή ; μετά
περισ σοτέρας έπιμ ελείας έκδωσασα καί ιο ύς
Κ α τ ό π ιν τόμους μέχοι χοΰ ενδεκάτου' αί δέ
βραβεύσεις καί χ ιμ α ί έ ξ ύ ψ ω ια ν τ ό γόητρόν
χης, τ ό όποιον συνειέλεσεν είς τό νά i / g κ α ί
χήν οικ ονομικήν ένίσχυσιν δ ια φ ό ρ ω ν ιδ ρ υ μ ά ­
τω ν κιά ά ιο μ ω ν . Π ε ρ ί οικ ονο μική : ένισχύσ-ως
προκειμένου οφ είλω νά άναψέρω δει τό έν
Θεσσαλονίκη κέντρον τώ ν Π ιντίων, ή « Ε υ ;ει
νος Λέσχη*, τό όποιον ι ι μ φ χούς π α ι ρ ι ώ τ α ς
μ α ς δια ιή ν τόσον εύεργετιχ ήν έν χή π ρ ω τ ε ύ ­
ουσα τής βορείου Ε λ λ ά δ ο ς μο ρ φ ω τικ ή ν δϋά·
οιν του, τόσ ιν αύεό, δ ι ο ν καί Ιδ ια ιτέρ ω ς ό
Π ρ ό εδ ρ ο ς αύτοΰ, ό ακούραστος Θεοφυλ ικεος,
είς χόν όπ οιον κυρίω ς οφ είλετα ι ή Ιδέα τή ς
ουστά ιεως τής 'Ε π ι τ ρ ο π ή ς μας, μεγάλον §5ει·
ξα ν ένδιαφ έρον καί ά ιέ ρ ισ τ ο ν παρέσχον τήν
ύπ οσ τή ριξιν των διά τό έργον χης. Πρίις πάν
χας α υτού;, εύεργέτας καί δ ω ρ η τά ;, ιώ ν οποίω ν
χ ά ονόματα κ α ια χ ω ρ ο ΰ ντ α ι εις Ιδια ιτέρα ν σε
λ ί δ α τοΰ περ ιο δικ ο ύ μας κ αί α να γρ ά φοντα ι εις
Ιδ ια ίτε ρ ο ν πίν ακα άνηρτημένον έν τφ γραφείς)
χ ή ς 'Ε π ι τ ρ ο π ή ς , κ ο # ώ . καί π ρός π ά ν ια ς ιούς
οπ ω σ δ ή π οτε συντελέσαντας ε ί ς τή ν έδραίω σιν
κ α ί άπρόσκοπτον σ ταδιοδρομ ία ν χοΰ σωματείου
μ α ς . είμ β θ α εύγνώμονες.
Τ ά ς σελίδας τού π εριο δικ ού ήμών έτίμησαν
δ ιά τής δημοσιεύσεω ς έν α ΰτφ π ρω τοτύπω ν
μελετών ά ν θ ρ ω π ο ι τών γ ρ α μ μ ά τω ν σοφοί κα-
θ η γ η τ α ί καί άκαδημα'ίχοί ή μ έιε ρ ο ι καί ξένοι.
Τ ό περ ιοδικ όν ήα ώ ν « Ά ρ χ ε ΐο ν Πόντου» τοϋ
όποιου ό Α' τόμ ο: έξεδόΟη είς 150J άνιίτυπα ,
δ Β ’ 1000, ό 1” 800 καί κατόπιν ό α ρ ιθ μ ό ς
χών α ντιτύπω ν π ε ρ .ω ρ ίσ θ η είς 600, προσφέ-
ρεχαι δωρεάν είς χάς β ι β λ ιο θ ή κ α ς τή ς 'Ε λ λ ά ­
δος, είς ι ά ; β ιβ λ ιο θ ή κ α ς τών Π α ν επισ τη μ ίω ν
κ α ί Ά κ α δ η μ ι ώ ν χής ’Ελλάδος, χής ’Αμ ερ ικ ής
κ α ί χών κυριωτέ,ιων κρατώ ν χής Ε υρώπη ς, είς
χά ’Ο ρ θ ό δ ο ξ α Π α τ ρ ια ρ χ ε ία καί ιό ν άρχηγόν
χής Ά γ γ λ κ α ν ι κ ή ς Ε κ κ λ η σ ί α ς , είς ι ή ν βιβλίο
θ ή κ η ν χών ά ν α χ ιό ρ ω ν , ε ί; χοΰς κ α ι ά καιρούς
π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ ο ύ ς κ αί υπουργούς χής ’ Ελλάδος,
εις τούς κορυφαίους διανοουμένους Έ λ λ η ν α ς
κ α ί ξένους, χάς έν Έ λ λ ά δ ι ξένας α ρ χ α ιο λ ο γ ι­
κ ός Σ χ ο λ ά ς , εις χάς σχολάς Ε ύελπίδω ν, Δοκί­
μω ν , Ά ν α ρ γ ύ ρ ε ιο ν , Ε ύ α γ γελ ιχ ή ν Σχολήν Νέας
Σ μ ύρ ν η ς, Μεγιιλην χοΰ Γένους 2χ ο λή ν , Θεο-
λο γικ ήν Σ χ ο λ ή ν Χ ά λ κ η ς καί άλλας, ήμερή ιιον
χύπον Ά θ η » ώ ν καί χινα π ερ ιο δ ικ ά τής η μ ε ­
δ α π ή ς καί άλλοδαπής.
Τά « Ά ρ χ ε ΐ ο ν Ιΐόν ιο υ » ώ ς γνωστόν δέν ε ί ­
Χ ρ ο ν ι κ ά τοΟ Π ό ν τ ο υ 15·
χω ρη μένο σημείο — κατάστη σε ιή ν π εριο υσία αύτό έργο. Ό Σύλλογός μας εκ φρ ά ζε σέ δλους
ναι εμπορικ ή έπ ιχ είρ η σ ις, άλλά ηνευμαιική
ερ γα σ ία ά πο β λέπ ο υο α νά περισώσω, δημ οσιεύ­ χου λ ειτού ργημ α κοινωνικό. Σ ι ή Θεσσαλονίκη χΐς θ ε ρ μ έ ς χου εύ /α ρ ισ τίε ς .
σω καί καχαοιήσχ) γνωστόν είς τόν κόσμον τών *ΰεργειεΐ γενναιό δωρα π λ ή θ ο ς ί δ ιώ ιε ς σ ι ί ; Κατάλογος δωρεών.
γρ α ιιμ ά τ ω ν χον Ε λ λ η ν ι κ ό ν πολιτισ μόν τής πα· δύσκολες στιγ μές το υ ;, στίς π ρ α γ μ α τ ικ έ ς τους
Π«ν. Έ λ ε υ θ ε ρ ι ά δ η ς Δρχ. 3 000 000
τρ ίδ ο ς μας, τοΰ άλησμονήτου Πόνχου, ό όποιος άνάγκες. Σ τ ό Κιλκίς καί τά π ε ρ ίχ ω ρ α χά
Ά λέξ. Σ εΐ.α νιδ η ς » Β ι.ΟΟΟ
άπομ εμονω μένος καί άπομεμσκρυσμένος είς φ τω χά καί ι ά ο ρ φ α ν ά π α ιδ ά κ ια , ι ή ς μοίρας
Ά ν ν α Κ α π α γ ια ν ν ί8η » 65 000
χήν εσ χ α τιά ν έκείνην τοϋ Εΰξεινου, άνέπιυ ξεν οί ά πόκληροι, νοιώ θουνε, χρό νια συνέχεια,
Γ εώ ρ . Ιελλόγλ υς » 400.000
ίδ ιο ν βιον μέ έ χ δ η λ ώ σ ε ι: δια φόρους άπό χά χή θ ε ρ μ ή πνοή ιή ς π ο ν ειιχ ή ς καί π α ι ρ ι ω ι ι κ ή ς
Λάκης Κ α ρ αβ ια ς » 200 000
ί λ λ α τμ ή μ α τα τής Ε λ λ η ν ι κ ή ς φ λήι., κ αί τό χου ψ υ χ ή ς . Σ ι ό ν Ι Ιλ α τα μ ώ ν α , χόν μοιραίο
Π λ α τα μ ώ ν α , δπου ά χ ο σ ύ ρ θ η χ ε , σαν σέ έρη- Κων. Φόλτωφ » 10 000
έ ιγον αύτό άνέλαβεν ή ‘ ε π ιτ ρ ο π ή Ποντιακών Λαζ. X οιιμ ανίδ ης » 5 000
Μ -λεεών σ τη ριζομ έ η εις χό π α τ ρ ιω τικ ό ν έν- όη τ ή ρ ιο ΰ σ ιε ρ ’ άπό χό Μάη ιο ΰ 1941, σκορ ιά
Γεώργ· Τ σ ι χ ρ ι τ ζ ή ς » 150 Οι !θ
δια φέρ ον κ α ί τήν αρω γή ν τών Π ο ν τ ίω ν , καί μπλόχερα τόν θ η ι α υ ρ ό ι ή ς έθ·νικής ιο υ άλ-
Γ ^ ω ρ γ Σ ιιμ εω ν ιδ η ς » 500 000
χρέφει χ ρη σ εάς ελ πίδα ς δ ει θ ά συνέχισή αύτό ληλεγγυης. Προστατεύει σ υσ τη μα τικ ά χά θ ύ ­
Γεώρ Ιασυινιδης » 500 οοο
καί είς ιό ιιέλλον συμπληρώνουσα καί τελειο- ματα χοΰ ιε λ ε υ ια ίο υ πολέμου, π ρ ο ικ ο δ ο ιε ϊ
Παν. Κ α τ α ι α κ ί λ η ; » 150 ΟιΟ
ποιοΰσα αύεό συμφώ νως πρός χήν γενικήν νενναϊα τές άδελφές κ αί ιέ ς θ υ γ α τ έ ρ ε ς ιώ ν ά
Δηιιοσθ . Δ η α η τρ ιά δ η ς » 300.000
π άντω ν ήμ ώ ν ε π ιθ υ μ ία ν. γα π ή ρ ω ν κ αί ιώ ν σκοτωμένων ή ρ ώ ω ν ιο ΰ Α λ ­
X ιρ. Χ ου ρζ ομ α νογ λου ς » 10 ο 000
βανικού μετώπου, γιά χήν ά ποκ α ιά σ χ α σ ή τους.
ΧΡΥΣΟ ΣΤΟ Μ Ο Σ Μ Υ ΡΙΔ Η Σ Π ά ν ιν ος Κ α π ασ α χά ^η ς » 150 000
Μ οιράζει χυχχικά — μέσα σ ιή ς συμφοράς χά
χρόνια - σ τ ο ύ ς γύ ρω φτω χούς, χοΰ άγροκοήμα- ΔηαοσΙ> Δ ιιο η τρ ιά δη ς » 300 00
Κ υνα τα ντϊνος Ίω ά ν. Μοοκώφ.
χός χου, χήν π α ρ α γ ω γ ή , ζ ω ϊχ ή κ αί γεω ρ γικ ή , Φ, <α Παπαναστασίου » 250 000
που γ ι ’ αύτή ν ό ίδ ιο ς μ ο χ θ ε ί, σάν ά πλός σχλα Ε ί; μ ν ή μ η ν Σ π υ ρ .Σ τ ε φ α ν ίδ η
Τ ή ν 7 3 1944 πέθ·ανε στόν Π λ α τα μ ώ να , δ-
Ο ίχο γ έ νεια Π Σ ι ε φ α ν ί^ η » 6C0 000
στερ ’ ά πό σύντομη α σ θ έν ε ια , πνευμονία , δ φτια ς, μέ ιερό άσκητικ ό ζή λο.
Κ ω ν σ ια ν εϊν ο ς Μ σχοιφ. Είς ιινήιιην Κωνσε. M Jσ κώ φ
Ή δράση του σ ιόν τομέα τών φ ι λ α ν θ ρ ω ­ Παύλος I. Μυλοπουλος ^ » 2 000 000
ΓεννήΟ ηχε σ ιά Κοχύωρα χοΰ Πόντου χό π ιώ ν καί κ οιν ωνικής φύσης έργων είν α ι δμνος
Ό κ και ή κ. Ά λ . Ά μ ο ι ρ ό γ λ ο υ » 1 .200.000
1894. Μεχα χήν αποφ οίτησ ή ton άπό χό Σ χ ο ­ ο λ ά κ ε ρ ο ς : Σχή Θεσ]νίχη, μέ γρρη χ ο ρ η γία ,
λαρχείο τής π α τ ρ ίδ α ς του έφυγε γιά τή Ρωα· Ο ί κ. κ Σίμ Μιχ. κ α ί Χ α ρ . Αχ.
έ γ χ α ιν ιά ζ ε ι χη νέα λειχουργία χοΰ «Θεαγενείου Ά να σ α σ ιά δ η * 1.000 000
βι·«, κ ’ έγκ α τ α σ τά θ η κ ε , χό 1909, σχό Σουχούμ Νοσοκομείου». Μέ χόν Έ λ λ η ν . Έ ρ . Σχαυρό Ό κ Ξ Ξ 200.000
χοΰ Καυκάσου, κοντά στόν, α ρ χ ά ρ ιο χόχε κ α ­ θ ε σ |ν ίκ η ς , που υπ ήρξε Α ν τ ι π ρ ό ε δ ρ ό ς χου,
π νέμπ ορ ο, άδερφό του, Νικόλαο Μοσκώφ. Ε ί : ιτνήιιην Γ ε ω ρ . Κο γκα λ ίδη
συνδέει ιδ ν ο μ α χου ώ ; «Μέγας Εύεργέτης» εου. Ή Οί<ο /ίν ε ιά τ ·υ » 2.00'.000
Μιά ά σ υ ν ή θ ισ τη τα χύ τη τ α στήν α ντίληψ η, Ε ν ι σ χ ύ ε ι ο ίχ ο ν ο μ ικώ ς ι ή ν Ε Λ ί Ι Α θ ^σ ] ίχης, Π ε ίρ ο ς Κ ογχα λιδης » 150 000
μ ιά κρίση β α θ ύ τ α τ η κ ’ ένα δια περ α σ τικ ό χήν « Α ε ρ ο λ έ σ χ η » , χον « Ί σ χ ιο π λ ο ϊί ό "Ο μιλο», Α δ ε λ φ ο ί Π Γ ρ ιιιιιαίικ όπο υ λοι » 400 000
πνεύμα, που ά πό μ α θ η τ ή άκόμα χοΰ σχολείου Ιδρύει τό « Μοσχώφειον Νοσοκοιιεΐον Παίδ ω ν».
Ό X. καί ή κ. Γ εω ρ. Β α φ ε ιά δ η » 300 000
χόν χ α ρ α κτή ρ ιζα ν , κ ι' άπό κοντά μ ιά άπεριό' Τό νοσοκομείο Κιλκίς γν ω ρ ίζ ε ι πλουσιότατη Εύσερ. καί Ά λ κ Κ ογχα λίδη » 500.000
ρισεη ζω τικ όε η τ α κοί π ρ ω τ οβο υλ ία δίνουν χήν χήν εί-ιφορά κ αί ε0Ηργεσια ιου. 2.χόν Π λ α τ α ­
Ε ίς μνήμην I . Σαρασλάναγλου
έ;ή γ η σ η χής υπέροχης σ τα διοδρ ο μ ία ς τοΰ ι>ύ· μώνα ΐ ΐ ρ ύ ε ι τό Ι α τ ρ ε ί ο , δπου βρίσκει δωρεάν
Ό κ. καί ή χ. Γεωρ. Καζέζογλου » 100.000
χοδημιούργητου αύτοΰ α ν θ ρ ώ π ο υ στό σ ιϊβ ο ιή ν ία ιρ ι κ ή καί φαρμακΗυα κή ιο υ π ε ρ ίθ α λ ψ η Ε ί - «νήμην Φιλ κιένης κσί Α υ ­
τού εμπορίου. ό γύ ρω ά γρ οτικ ό; π λη θ υσ μ ός
ξεντίου Καρποζήλου
Τ ό 1 9 1 6 —18 ξεκίνα κ απνέμπορος άπό χή Οικονομικός παρ ά γοντα ς χοΰ ιόπ ου δυνα- Π >πη Λ αρ π οζήλ >υ » 50.000
μικρή πόλη χού Καυχάσου, χό Ά τ λ ε ρ . ιός, ά ν α δ ε ίχ θ η χ ε καί κοινωνικός π α ρ ά γον ια ς Είς μνή μ Δομνος Γ Ό ρ φ α ν ί δ η
Τ ό 1922 έ γ κ α θ ί σ τ α τ α ι ο ρ ισ τικά στή Θ εσ ­ έξαιρετικός. Ά ν εα ιν . Π α π α ν ιον ου » 150 000
σαλονίκη. Σ υ νά π εε ι ολόκληρο σύσ η μ α σχέσεων Ή Φυση, ή ά νιίν ο μ η , που τόσο σ τοργικά Είς ανημην Μιχ. Γιαννουκάκη
μέ σπουδαιό τατους χ ιιπ νεμπσριχ ούς οίκους καί
χόν π αρασχάίϊ ηκε στήν υπέροχη ψ υχ ικ ή του Οί<ογέ εια Ν ιεα λ α Σ α ρ α ν τίδ η » 100 000
μονοπώλιιι χοΰ Έ ξ ω τ ε ρ ικ ο ΰ . α π λ ώ ν ει χήν κα· π ρ οικ οδότη σ η, έκαμε χήν ίδιο χροπία νά τόν
π ν ε μ π ο ρ ιχ ή του δ ρ ά σ η σέ ολοένα καί πλατύ r ίς μ ήμην Ά ρ Θεοφυλάκτου
ά ρ π ά ξ η στήν άκμή τής π ο ιη χικ ά ω ρ α ία ς δρα- Ιΐα ν ε λλ ή ν Έ ν . Ά λ ε υ ρ ε μ π ό ρ ω ν » 250.000
χερους κύχλους καί γίνεχαι έ>ας άπό χούς στυ- ο ιη ρ ιό ιη χ ά ς χου Είς μνήμην Λυγερής Κ εφ αλίδη
λοβά τες τοΰ κ απνεμπορίο υ Θεσ /νικης. Σ υ ν ι ρ ι π ι ι κ ή είναι ή άπώ λεια , γ ιά χόν κόσμο Δημ. Κεψαλιδ ης » 600.000
Π α ρ άλληλα χόν δ ια κ ρ ίν ει ή εύγενική φ ιλ ο ­ πού γνώ ρισ ε τά μνρα ιά ψ υ χ ι κ ι ιή ς άλησμό Χα ρ. Χουρζομανογλους, είς μ ν ή ­
δοξία ν’ αύτοκ αλ λ ιερ γεϊται μέ δ τι χοΰ π ρ ο σ ­
ν η ιη ς φ υσιο γνω μίας. Κ' ή ψ υχ ή ι ή ς γενέτειράς μην πατ ός χου » 100.000
φ έρει ή έ π ισ ιή μ η , ή τέχνη, ή δια νόηση. ιου χ άν ει ι ό χ αύχ ημ ά της, ά τρ ο σ δ ό χ η τ α τοσο.
Ε ίς μνημην Ά ν δ ρ έ ο υ Μυρίδη
Έ < ε ϊν ο που ξ έχω ρ α χ α ρ α κ τη ρ ίζ ε ι χήν π ρ ο ­ Δίνοντας τήν άτελή α ύιη σ κ ια γ ρ α φ ία τής 250 000
Ί ω ιν. Θε ,δοσιά δης »
σ ω π ικ ό τ η τά του είν α ι ό πλούσιος ψ υχικ ός xow Αδρότατης μορφής ιο ϋ άνδρός, που τοσο π ρ ό ω ­
Εις μνήμην Γεωρ. Φ ω τιά δη
κόσμος : ρα μάς εφυγε, ρ α ίν ω μέ ι ό πονεαένο καί θ ε ρ μ ό Σ ε ρ α φ ε ί μ ΆΛο ιίδη ς » 100 000
Τ ίμ ι ο ς , ευγενικός, α πλ ό ς στούς τρόπους, δάκρυ τοϋ π α ιδικού φίλου ιόν νω πό ιο υ τάφο. Είς μνήαην Ζ οης Κολτή
ομιλ η τικ ό τα το ς π ρός δλους, φ ίλ ος γεμοίεος νο­ "Α ς είν αι ά γ έ ρ ϋ σ ιη ή μνήμη χου. Ό κ. κι«ί ή χ. Ί ω ά ν Μπράβου » 200.009
σ τα λγ ία καί σ ι ο ρ / ή , συναρπάζει ιό ν κ αθένα
Θεσ]νίκη, 13-3-44 I . Σ. Είς μνήμην Ν ικ Π σ π α χ α ιζ ή
πού τόν π λ η σ ιά ζει. 100.000
Ν ιουνεοϋ Ν. ΙΙα π α χα τζή »
Τόν π η γ α ίο , τόν άδολο π α τ ρ ιω τ ισ μ ό χου,
Για τό παιδικά μας αυβαίτια. Είς μνήμην ί ά β . Ά θ α ν α σ ι ά δ η
χόν έδειξε πολύ νωρίς, δεαν οί σ υμ πατριώ τες 4.000 000
Λ άζα ρ ος Ά ί> α ν ο σ ιά δ η ς »
ίο υ Κ ο ιυω οϊεες, ξεφεύγοντα ς χόν έ θ ν ικ ό χβ·
Σ έ συνέχεια μέ χόν κατάλογο δωρεώ ν γιά Είς μνήμην Ρ ο δ ο π η ς Τ ζο υ λ ιά δη
χαχρεγμό, κ α ια φ ύ γ α ν ε χό 1917 στή Ρω σσία . 1.000.000
χά π α ι δ ι κ ά συσσίχια χοΰ Συλλόγου μας πού κ α ­ Φ ιλ ο π ο ίμ η ν Γζαυλιά5ης »
Ι δ ι α ι τ έ ρ ω ς άξιοσηιιείω τη είν α ι ή συγκινη-
τα χω ρ ίσ α μ ε στό προηγούμενό μας τεύχος, δ η ­ Με ι ή ν ε ϋ χ α ιο ία ιο ΰ γά μου
μένη κατα νόηση που έδειξε π ά ν ι α στόν έργα-
μοσιεύομε π α ρ α κά ν ω καί νέες δωρεές σ υ μ π α ­ κ. Ά ν . θ η ιΟ ο σ ιά δη
χικό πόνο. 250. ΓΟΟ
τριω τώ ν μας πού π ρ ο θ υ μ ο π ο ιή θ η κ α ν νά ένι- Ί ω ά ν . ^ ε ο Λ ο σ ιά δ η ; »
Ό Κων. Μοσκώφ είν α ι δ ά ν θ ρ ω π ο ς , π ο υ — 300.000
οχύσουν χό κατεξοχήν έ&νικβ καί φ ιλ α ν θ ρ ω π ι κ ό Ο ίκ ο γ ενε ια Δημ. Σ υ μβου λίδη »
μπορεί κανείς νά χό ισχυρισ τεί έως Ενα π ρ ο ­
wo Χρονικά τοΟ Π ό ν τ ο υ

Ό κ. κ αί ή κ. Ά ν . Σ α β ρ ά μ η 200.000 Ό κ. Π αναγ. Έ λ ε υ θ ε ρ ι ά δ η ς S.OOn. 000

Ούρανία Μ αρινάκη 150 000 "Ο κ. Ά λ έ ξ . Μωϋσ δης 3.000 090 Κ ΟΙ ΝΩΝΙ ΚΑ
Γ ιά τό κρέας καί <6 ψ ω μ ί Ό κ. Π αναγ. 'Αργυροπουλος 3.000 000 •Ο κ. Π ΑΝ Α Γ. Ν. Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ ΙΑ Α Η Σ Ό κ. ΓΕΩ ΡΓ. Β Ε Λ ΙΣ Σ Α Ρ ΙΔ Η Σ
ιώ ν π α ι δ ι χ ώ ν συσσιτίων ■ο κ. Θ ι ο χ . Σύ λβεστρος 5.000.000 καί
καί
έπί τέσακρις Κυριακές Ό κ. Λ ά ζ.’ Α,θανοσιάδης είς μ ν ή ­ =23
•Η Σ Ο Υ Λ Α I. ΛΡΓΥΡΟ Π Ο ΥΛΟ Υ Ή 1ΚΑ I. Κ Α Α Λ ΙΦ Α Τ ΙΔ Η
Πανάγ. Λ α ζα ρ ίδ ης 13.800.000 μην τοΰ υίοϋ του Σ ά β β α 1 .000.000
Ί ω ά ν . Π ε ρ β α ν ίδ η ς 1 420 000 Ό κ. Ξ. Ξ εις μνήμην Κωνστ. Έ τ έ λ ε σ α ν τούς γάμους των στήν *Α θή να ’ Κτέλεσαν τούς γάμους των σ τή ν *Α θήνα
Π α ν . Ά ρ γυ ρ ό π ο υ λ ο ς 3.452.G00 Μοσκώφ 200 000 τ ή ν 19-8-43 τή ν 27-Ϊ-44.
Ίω ά ν. Άργυρόπουλος 3 452.000 ΟΙ κ. Α δ ε λ φ ο ί Ά λ ε υ ρ ά 2 000.000
Έ π α μ . Δ η μ η τρ ιά δ η ς 3.452.000 Ό κ. Ί ω ά ν . Φ ισ τ η ρ ό π ο υ λ ο ς 2.000 000 •Ο η. ΔΗΜ ΟΣθ. ΣΜ Π Α ΡΟ Υ Ν Η Σ •Ο κ. Ν Ι Κ Ο Σ Σ . Μ ΙΧ Α Η Λ ΙΔ Η Σ
Νικ. Ξ η ρ ό ιο υ λ ο ς 3.454.000 Ό κ. Ά λ κ ΚογκαΛίδης 1000 000 Καί
καί
Π α ν ά γ . Μ α ρ ουλ ίδ η; (εκτός άπό Ό κ. -Ελευθ. Κ α λεμκερίδης 2 000 000
17 ό*. κρέας κ αί 20 ό*. ψ ω μ ί Ό κ. Ά λ ε ξ . Ο ύ σταμ πα σ ίβ ης Ή δ. Ε Λ Ε Ν Η ΑΘ ΜΠΑΛΑΝΟΥ eH Ε Υ Α Γ Γ Ε Λ ΙΑ X. ΚΑΝ ΒΤΗ
1 000 000
πού Υορήγησε έπ ί άλλες τέσσε- Μάς στείλ υν έπίσ ης άπό τή Θεσ )νίκη : άροαβωνιάστηκαν στήν ’ Α θ ή ν α τή ν τή ν 12— 3—44 έτέλεσαν τους γ ά μ ό υ ; των στή ν ’ Α θ ή να
ρες Κυριακές) Δρ. 11.565.000 Ό λ . Μιχ Σ. Μ ιχα η λ ίδ η ς » 25 ( 00.000 καί έτέλεσαν τούς γάμους των τή ν 80—4 —44 τ ή ν 80—4 — 44.
Γ ιά ι ό κρέα ς τοΰ Π ά σ χ α τών Ό κ. Γ εώ ρ. Χ α ρ ο λ ιιμ π ίδ η ς » 25 000 000
Τ ά « X . τ. Π .» εύχονται σέ δλους κά θε χαρά καί εύτυχία.
π α ιδ ικ ώ ν συσσιτίων : Α δ ε λ φ ο ί Η λ ιά δ η » 2 1.500 000
Π α ν ά γ Λ 'ΐζ α ρ ίδ η ς Δρ. 6 400 000 Ό κ. Τ ιμολέω ν Κσσμίδης * 7 0C0 000
Π α ν αγ . Μ αρουλίδης 6.400.000 Ό κ. Κώστας Σ χ ο ιν ά ς » 5 000 000
Ή λ ί α ς Τ ομπούλης 10.0(10 000 Ό Δημ. Ι σ ιρ α ν ι δ η ς » 5 0 '0 .0 0 0
θ ρ α σ Δ η μη ιριάδης 2 000.000 Ό κ. 1'ηλ. Π ο π α δόπ ουλ ος ·' 3.000.000
θ ε ό δ . Χ ο υ μ η ν ίδη ς 2 000.000 Ό κ. Πολύκ. Π ο λ ιτ ιδ η ς » 3 5 ( 0 000 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
Χορίλ. Μαιιοι λ ίδ ης 2.000 000 Ό κ. θ ε ο χ . Κ 'ΐ ρ ιπ ίδ η ς » 2 000 000 Ν έα Π ο ντΙα Κ α λ λ ιτ έχν ιδα. μας κ. Δ. Ψ α θ ά , κο ΰ άνεβάστηκαν καί μέ μεγάλη
Ίω ά ν, Έ ρμείδης 1.000.000 Ό κ. Α οζ. Σ ι ε φ α ν ίδ η ς » 2.00Ο.000 έπ ιτνχία συνεχίζεται ή παράστασή τους στό θέατρο
1'ά «X. τ. Π.» εκφράζουν σέ όλας θ ε ρ μ ό ­ Τ ή ν 95-3-44 δ ό θη κδ στό θέατρο ’Α λ ίκ η ς συναυ­ *Αργυροπούλου.
£χτακτες συνεισφορές. τατες ευχαριστίες. λία τής ύψηφώ νου δ Α . Σα χα ρ ίδ η , μέ τή σύμπραξη
τοϋ τενόρου κ *Α6 Τ ρ ικο υ ρ ά κη . Σ τ ό πιάνο ή κ. Μ . « Σ ύ γ χ ρ ο ν η Τ ο υ ρ κική λόγοτεχνία »
Μέ τή ν κ α θ υ σ τέ ρ η σ η στήν έκδοση τοΰ π ε ρ ιο ­ *Η υπερτίμηση τοΰ π ερ ιο δ ικο ύ μας. Σταματίου. Τ ό έκλβκτό πρόγραμμα έκτελέστηκε μ/
Ιπ ιιυ χία . *Η δ. Σ α χα ρ ίδ η , διπλωματούχος τού *Ε θ ν .
δικ ού μας οί σ υ μ πα τρ ιώ τες μας δέ δυσκολεύ­ Μ έ τό ν παββπάνβ τίτ λ ο τυπώ βηκ· x a t χ«χλο«ρο·
*Ωόείου, έμφανίζεται γιά πρώτη φορά στή σ κη νή . yet σέ δλα τά Κ β ν τ β ι* * β ι β λ ι ο π ω ^ α ΛιτάνθιΟμα
τη καν νά δ ιαισ τανθιιύ ν π ώ ς ο( σημερινές δύσκο- Βρισ κόμαστε στή δύσκολη, μά υ π ο χ ρ εω τικ ή
άπό έκλβκτά 5ιηγήμα τα καί Αποοηβσματα άτδ τά
λες οικ ονομικές συνθήκες υπαγορεύουν κάπ ω ς θ έ σ η , νά ι ΰξήσομε τήν τιμ ή τοϋ π ερ ιο δ ικ ού καλύτερα μυθιστορήματα τής ούγχοονης τβ νο κική ς
Σκίτσα τής έποχής.
γενναιότερη υποστήριξη τοΰ δύσκολου έργου μας, κ α θ ώ ς κ α ί ι ώ ν προηγουμένω ν τευχών, σέ λογοτεχνίας» μεταφρασμένα σέ ώραία δ ημ οτική γλώσ­
του. "Ε τσ ι, μέ συγκινητικ ή π ρ ο θ υ μ ία , μας δρ αχμές 10H.000. Ε ίν α ι 6 τίτλος σειράς σκέΕς τοΰ συμπατριώτη σα άπό τόν κ, Κ λ ε ά ν θ η Κ α ρ ιπ ίδ η .
προσφέρανε γιά ένίσχυση τών «X. τ. Π.» τίς Ο ί άναγνώ οτες μας π ρ έ π ε ι νά σημειώσουν
Ακόλουθες έκτακτες συνεισφορές. Ι δ ι α ί τ ε ρ α π ώ ς μόνο τό χαρ τί, χ ω ρ ίς νά υπολογίσομε τά
μας συγκινεί ή προσφορά τώ ν τρ ιώ ν π ρ ώ τ ω ν τυ πω τικά καί λοιπά έξοδα, σ τ ο ιχ ίζ ε ι σήμερα
δ ω ρ η τώ ν, γ ιά τή φ ιλ ία κ αί τή ν εκτίμ ηση πού περισσότερο ά πό 100 χ ιλ ιά δες δραχμές.
έχουν στούς Ποντίους κ αί τίς π αραδόσεις μας. Τ ό έπι/τλέον κόστος κ α λ ύπ τετα ι ευ τυχώ ς ΑΛΛΗ ΛΟ Γ ΡΑΦΙΑ
Ή κ. Ά ν θ ύλα Νικο λοΐδου Δρχ. 2.0 ΙΌ 000 μέ τ ις έκτακτες δωρεές, πού δημοσιεύονται
(Τά χειρόγραφα πού μάς στέλνονται, είτε δημοσιεύονται είτε δχι, δέν έπιστρέψονιαι)
Ό κ. Βασίλειο ς Μουράίίογλους 3 000.000 π α ρ α π ά ν ω . Πισ τεύομε π ώ ς ο ί σ υμ πα τρ ιώ τες
Ό κ. Ά θ . Μ ταλανος (3η δόση) 100.000 μας έκιιμ ήσ ουν τίς όύτκολες περισ τά σ εις
Ό κ. Ευάγγελος Ί ω α ν ν ι δ η ς πού π ερνάμε καί θ ά θελήσουν π ρ ό θ υ μ α νά ρομε γιά τ ή ν άφοσίωση καί τό ν ένθουσιασμό μέ τόν
15.000.000 © tecp. £ . Ά μ « ρ « ν τ ί δ η ν . Λάβα με τή νεκρ ολο ­
όποίο συνεχίζετβ τή ν κα λλιέργεια τοΰ π οντιακού δη­
"Ο κ. Ί ω ά ν . Π ερ βα ν ίδ ης συνεχίσουν νά υποστηρίζουν τήν π ρ ο σ π ά θ ε ια γία σας γιά τόν ά ε ίμ ν η σ τ ο Κ . Μοσκώφ. Σ έ άλλη σε-,
5.000.000 λίδα τοΰ τεύχους α ύιοΰ βλέπετε παρόμοια τοΰ συν·* μοτικού τραγουδιού κα ί τών ήθογρα φ ικώ ν μας πα-
(Τά 3 500 000 χ ο ρ η γ ή θ η κ α ν άπό μας πού τόσο έχει ά ν τ α π ο κ ρ ι θ ε ϊ στις π ρ ο σδ ο­ εργάτη μας κ. I . Σ . πού μάς ή ρ θ ε νωρίτερα- ρασχάσεων. πού κά θε τόσο δοκιμάζουν τή χα&ά νά
τό μήνα Σ επ τ έ μ β ρ ιο 1943) κίες τους. τ ’ άπολαμβάνουν ο ΐ συμπατριώτες μας έκεΐ στή Βο­
Μ κ ο ν Ε η α ν ί δ π ν . Π ήρα με τό γράμμα σας. Σ ά ς
Ό κ. ΔημοσΟ. Ί ι ρδάνογλους 5.000.000 Ή συνέχιση τή ς έκδοσης τοΰ περιο δικ οΰ εύχαριστοΰμε γιά τά καλά σας λόγια καί σάς συγχαίτ ρεινή Ε λ λ ά δ α .
Ό κ. Εύρι. Τοκα τλιδης 4.000 000 μας, δ π ω ς τ ’ ομολογούν κ α ί ξένοι, άποτ*λεΙ σ ο ­
Ό κ. Νικ. Βηρόπουλος 3 000 000 βα ρό τίτλο τιμ ή ς γιά τήν Π ον τια κ ή ο λ ότητα,
Ό κ. Ί ω ά ν . Ά ρ γυ ρ ό π ο υ λ ο ς 3.000 000 πού δ είχ νει έτσι π ί ρ ίτ ρ α ν α π ώ ς γ ν ω ρ ίζ ε ι νά
Ό κ. Π έτ ρ ο ς Μαυροειδής 2.00Ο.0 0 εκ τιμ ά τά π ρογονικ ά του κ ε ιμ ή λ ια , νά υπ ερ ­
Ό κ. Παναγ. Μ αρουλίδης 5 ΟΐιΟ.ΟΟβ νικ ά κ ά θ ε έμποδιο κ αί νά π ρ ο β α ίν ει στις άναγ·
Ό κ Π έτρος Κ α λ λ ιφ α τίδη ς 2.000.000 καΐες ΰ υ ο ίε ς γιά τή ν π ερ ίσ ω σ ή τους.
Τ υ π ο γ ρ α φ ικ έ ; αβλεψ ίες σ τ * 5 —6 τε ύ χ ο ς

Σ τό τέλος τή ς 1ης σελ. τοΰ έξωφύλλου, άντί 1943— 1944.

Σελ. 116, στηλη 2, ατίχ. τελευταίος, άντί στουκράκ’ν ά τ — ατουράκ’ν ά τ 1
Σελ. 117, στήλη 1, στίχ. 3, άντί γα υρ ζο υλ ά ς—γουρζουλας.

Σημείωση. Ό Διευθυντής τοΟ περιοδικού βρίσκεται στά γραφεία μας, Μ ε­

Τό τεΟχος μας αύτό τυπώθηκε τήν 13 Μ α ΐου 1944. νάνδρου 4, κάθε Δευτέρα, Τετάρτη καί Παρασκευή, <&ρα 10— 11.