DİKDÖRTGEN KESİTLİ BASİT MESNETLENMİŞ KİRİŞLERİN

EĞİLME YÖNÜNDEN KARBON VE CAM LİFLERLE

GÜÇLENDİRİLMESİ

Zuhal YAZGI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

YAPI EĞİTİMİ

GAZİ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TEMMUZ 2007
ANKARA
Zuhal YAZGI tarafından hazırlanan DİKDÖRTGEN KESİTLİ BASİT
MESNETLENMİŞ KİRİŞLERİN EĞİLME YÖNÜNDEN KARBON VE CAM
LİFLERLE GÜÇLENDİRİLMESİ adlı bu tezin Yüksek Lisans tezi olarak uygun
olduğunu onaylarım.

Y. Doç. Dr. Hanifi TOKGÖZ

Tez Yöneticisi

Bu çalışma, jürimiz tarafından oybirliği ile Yapı Eğitimi Anabilim Dalında Yüksek
Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Başkan :Prof. Dr. Sıddık ŞENER

Üye :Doç. Dr. H. Yılmaz ARUNTAŞ

Üye :Y. Doç. Dr. Hanifi TOKGÖZ (Danışman)

Tarih :12 / 07 / 2007

Bu tez, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygundur.
 TEZ BİLDİRİMİ

Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde
edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu
çalışmada orijinal olmayan her türlü kaynağa eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm.

Zuhal YAZGI
 iv

DİKDÖRTGEN KESİTLİ BASİT MESNETLENMİŞ KİRİŞLERİN EĞİLME

YÖNÜNDEN KARBON VE CAM LİFLERLE GÜÇLENDİRİLMESİ
(Yüksek Lisans Tezi)

Zuhal YAZGI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Temmuz 2007

ÖZET

Bu çalışmada dikdörtgen kesitli basit mesnetlenmiş kirişlerin eğilme yönünden

karbon ve cam liflerle güçlendirilmesi araştırılmıştır. Betonarme kirişlerin
çekme bölgesinin tamamında ve bir miktar yan yüzeye kıvırıp sarma metoduyla
CFRP ve GFRP ile güçlendirmesi yapılmıştır. Bunun için 16x20x220 cm
boyutlarında, C20 betonu ve S420 yapı çeliği kullanılan 9 adet betonarme kiriş
kullanılmıştır. Güçlendirilen betonarme kirişlerin yük-yer değiştirme, süneklik,
ve enerji yutma kapasiteleri araştırılmıştır. Ayrıca kirişlerin kesme, eğilme ve
basınç bölgelerindeki çatlak davranışları incelenmiştir. Deney sonuçlarına göre
güçlendirmenin başarılı olduğu kirişlerin cam ve karbon liflerle
güçlendirilebileceği, maliyet bakımından incelendiğinde ise cam lifin tercih
edilebileceği anlaşılmıştır.

Bilim Kodu : 714.1.143

Anahtar kelimeler : Betonarme kirişler, hasar, güçlendirme, CFRP, GFRP.
Sayfa adedi : 49
Tez yöneticisi : Yrd. Doç. Dr. Hanifi TOKGÖZ
 v

GETTING STRONG THE BEAMS, WHICH HAVE RECTANGLE SECTION

AND MADE SUPPORT SIMPLE ,WITH CARBON AND GLASS FIBERS
ABOUT CUTTING AND BEING CURVED
(M. Sc. Thesis)

Zuhal YAZGI

GAZİ UNIVERSITY
INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
July 2007

ABSTRACT

In this study, having rectangular cross section that simple rested beams are
searched by reinforced with carbon and glass fibers on inflection direction.
Armoured concrete beams in all the drag area and some of side surface by
wrapping metod, are reinforced with CFRP and GFRP. Having 16*20*220 cm
dimensions of 9 number of armoured concrete beams which contains C20
concrete and S420 construction steel are used. Reinforced armoured concrete
beams are investigated according to the capacity of ductility ,absorption of
energy and load- place changing . Futhermore the beams which are cutting,
inflection and crake behaviours in compressive area are examined. According to
experimental results, the beams which are successufly reinforced are reinforced
by glass and carbon fibers , it was understood to prefer glass fiber which is
examined by cost.

Science Code : 714.1.143

Key Words : Reinforced concrete beams, damage, strengthening, CFRP,
GFRP.
Page number : 49
Adviser : Assist.Prof. Dr. Hanifi TOKGÖZ
 vi

TEŞEKKÜR

Bu çalışmada bana rehberlik eden ve yardımlarını esirgemeyen danışmanım

Yrd. Doç. Dr. Hanifi TOKGÖZ ile Nail Dumanlar, Arş. Gör. Ömer Can,
Sevgili dayım Yrd. Doç. Dr. Kurtuluş Boran’a ayrıca desteklerini esirgemeyen
aileme ve nişanlıma teşekkür ederim.
 vii

İÇİNDEKİLER

Sayfa
ÖZET ..................................................................................................................... iv

ABSTRACT .............................................................................................................v

TEŞEKKÜR ........................................................................................................... vi

İÇİNDEKİLER...................................................................................................... vii

ÇİZELGELERİN LİSTESİ ..................................................................................... ix

ŞEKİLLERİN LİSTESİ ............................................................................................x

RESİMLERİN LİSTESİ ......................................................................................... xi

SİMGELER VE KISALTMALAR ........................................................................ xii

1. GİRİŞ ...................................................................................................................1

2. KURAMSAL TEMELLER VE KAYNAK ARAŞTIRMASI ................................3

3. MALZEME VE YÖNTEM.................................................................................14

3.1. Malzeme ......................................................................................................14

3.1.1. Kiriş kalıp malzemesi .........................................................................14

3.1.2. Beton..................................................................................................14

3.1.3. Donatı.................................................................................................15

3.1.4. Epoksi ................................................................................................17

3.1.5. CFRP..................................................................................................17

3.1.6. GFRP .................................................................................................18

3.1.7. Deney numuneleri ..............................................................................19

3.2. Yöntem ........................................................................................................20

3.2.1. Deney numunelerinin detayı ...............................................................20

3.2.2. Deney elemanının taşıma gücü ...........................................................22

 viii

Sayfa
3.2.3. Yük / Yer değiştirme ilişkisi ...............................................................23

3.2.4. Kirişlerde enerji tüketimi ....................................................................23

3.2.5. Kirişlerde süneklilik oranları...............................................................24

3.2.6. Kirişlerin hazırlanması........................................................................25

3.2.7. Kirişlerin güçlendirilmesi ...................................................................25

3.2.8. Strengeçlerin montajı .........................................................................25

3.2.9. Deney düzeneği ..................................................................................26

4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE DEĞERLENDİRME......................................30

4.1. Deneysel bulgular .........................................................................................30

4.1.1. Kiriş yer değiştirme değerleri...............................................................30

4.1.2. Yük yer değiştirme değerleri.................................................................30

4.1.3. Enerji tüketme değerleri........................................................................33

4.1.4. Yük çatlak değerleri..............................................................................38

4.1.5. İstatistiki analiz ....................................................................................39

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ....................................................................................45

KAYNAKLAR.......................................................................................................46

ÖZGEÇMİŞ............................................................................................................49
 ix

ÇİZELGELERİN LİSTESİ

Çizelge Sayfa

Çizelge 3.1. Beton silindir numunelerin deney sonuçları .........................................15

Çizelge 3.2. Donatı çeliğinin deney sonuçları............................................................16

Çizelge 3.3. Kullanılan epoksinin özelliği ...............................................................17

Çizelge 3.4 CFRP’nin özelliği.................................................................................18

Çizelge 3.5. GFRP’nin özelliği ...............................................................................18

Çizelge 3.6. Deney numunelerinin güçlendirme planı .............................................19

Çizelge 3.7. Kiriş numuneler sembol ve isimleri .....................................................21

Çizelge 3.8. Kirişlerin donatı, dayanım ve mekanik özellikleri................................22

Çizelge 4.1. Kiriş numunelerin en fazla yük karşısındaki yer değiştirmesi...............32

Çizelge 4.2.Kirişlerin enerji tüketme değerleri ........................................................38

Çizelge 4.3. Kiriş numunelerinin en fazla yüke karşı kesme çatlakları……………..39

Çizelge 4.4. Kirişlerin en büyük kırılma yüklerine ait açıklayıcı istatistikler………39

Çizelge 4.5. Kirişlerin en büyük kırılma yüklerindeki şekil değiştirme

değerlerine ait açıklayıcı istatistikler...…………………….....……..39

Çizelge 4.6. Kirişlerin en büyük kırılma yüklerine ait Varyans analizi......................40

Çizelge 4.7. Kirişlerin en büyük kırılma yüklerindeki şekil değiştirme

değerlerine ait Varyans analizi................................................................40

Çizelge 4.8. En büyük Kırılma Yükü (tf) değerlerine ait Duncan Çoklu
karşılaştırma testi....................................................................................40

Çizelge 4.9. Şekil değiştirme (mm) değerine ait Duncan Çoklu karşılaştırma
testi..........................................................................................................41
 x

ŞEKİLLERİN LİSTESİ
Şekil Sayfa

Şekil 3.1. Kiriş kalıbı detayı..................................................................................14

Şekil 3.2. Deney kirişlerinin donatı detayları..........................................................16

Şekil. 3.3. Kirişlere CFRP ve GFRP yapıştırma şekli .............................................25

Şekil 3.4. Displacement Transducerlerin kirişlere yapıştırma şekli .........................26

Şekil 3.5. Deney düzeneği.........................................................................................29

Şekil 4.1. Tanık kirişin yük-yer değiştirme grafiği..................................................31

Şekil 4.2. CFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği .................................................31

Şekil 4.3. GFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği.................................................32

Şekil 4.4. Tanık kirişin yük-yer değiştirme grafiği-1 ..............................................33

Şekil 4.5. Tanık kirişin yük-yer değiştirme grafiği-2 ..............................................34

Şekil 4.6. Tanık kirişin yük-yer değiştirme grafiği-3 ..............................................34

Şekil 4.7. CFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği-1..............................................35

Şekil 4.8. CFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği-2..............................................35

Şekil 4.9. CFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği-3..............................................36

Şekil 4.10. GFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği-1............................................36

Şekil 4.11. GFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği-2............................................37

Şekil 4.12. GFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği-3............................................37

Şekil 4.13. Regresyon analizi grafiği……………………………………………….42

Şekil 4.14. Kiriş numunelerine ait ort. Mak.kırılma yükü değerleri bar grafiği…....42

Şekil 4.15. Kiriş numunelerine ait ort. Mak.kırılma yükü değerleri çizgi grafiği….43

Şekil 4.16. Kiriş numunelerine ait ortalama Deformasyon değerleri bar grafiği…..43

Şekil 4.17. Kiriş numunelerine ait ortalama Deformasyon değerleri çizgi grafiği...44
 xi

RESİMLERİN LİSTESİ
Resim Sayfa

Resim 3.1. Güçlendirme işleminde kullanılan malzemeler…………………………19

Resim 3.2. Strengeçlerin montajı.............………………..……………………….....26
Resim 3.3. Deney düzeneği…………………………………………………………27
Resim 3.4. Deneyde veri kaydedilen datalogger……………………………………28
Resim 3.5. LVDT’nin kirişlere bağlanması.…..…………………………………….28
 xii

SİMGELER VE KISALTMALAR

Bu çalışmada kullanılan bazı simge ve kısaltmalar açıklamaları ile birlikte aşağıda

verilmiştir.

Simgeler Açıklamalar

A Kesit alanı(mm2 )
d Faydalı yükseklik(mm)
D Çubuk anma çapı (mm)
E Elastisite modülü
fc Beton dayanım (N/mm2 )
fcd Beton hesap dayanımı (N/mm2 )
fck Beton silindir basınç dayanımı (N/mm2 )
fctf Beton karakteristik basınç dayanımı (N/mm2 )
Fsu Donatı çekme dayanımı (N/mm2 )
fyd Yapı çeliği hesap dayanımı (N/mm2 )
fyk Akma gerilmesi (N/mm2 )
G Çubuk ağırlığı (N)
kN Kilo Newton
kNm Kilo newton metre
kNmm Kilo newton milimetre
L Çubuk boyu (mm)
P Açıklıktaki yük (N)
Pu Kopma (kg)
Py Akma yükü (N)
δ Toplam uzama (mm)
µ∆ Süneklik

Kısaltmalar Açıklama

C20 Beton sınıfı

 xiii

Kısaltmalar Açıklama

S420 Yapı çeliği

FRP Lifle güçlendirilmiş polimer
CFRP Karbon lifle güçlendirilmiş polimer
GFRP Cam lifle güçlendirilmiş polimer
AFRP Aramid lifle güçlendirilmiş polimer
T01,T02,T03 Tanık kiriş numuneler
C01,C02,C03 Karbon lifli kiriş modeli
G01,G02,G03 Cam lifli kiriş modeli
LVDT Elektronik yer değiştirme ölçer.
PL5-150 Displacement Transducer(150 mm)
PL5-250 Displacement Transducer(250 mm)
 1

1. GİRİŞ

Betonarme yapı elemanlarına genellikle eğilme momenti ve kesme kuvveti birlikte

etkimektedir. Kesme gerilmesi ile normal gerilmelerden oluşan asal çekme
gerilmeleri betonun düşük çekme dayanımı nedeniyle önemli sorunlar oluşturulabilir.
Betonarme binalar, hesapta yapılan hatalar, yapım hataları, zayıf işçilik, kesme
donatısının hatalı detaylandırılması, zamanla gerek aşırı yüklemeden, gerekse
kullanılan donatının korozyonundan çeşitli sebeplerle deprem, yangın vb. gibi
etkilere maruz kaldıklarında hasar görürler. Dolayısıyla yapı elemanlarının taşıma
gücünde zayıflama olur.

Oluşan bu kusurlar bazen hemen, bazen de zamanla yapıyı güvensiz duruma sokar.
Bu durumda yapının onarılması ve güçlendirilmesi gerekir. Onarımı mümkün
görülmüyorsa bina yıkılır.

Özellikle ülkemizde olduğu gibi deprem riskinin fazla olduğu ülkelerde bu konu
daha önemli hale gelmiştir. Ülkemizde hiç değilse eski deprem yönetmeliği dikkate
alınarak yapılan yapıların yeni deprem yönetmeliğiyle uygun olmadığı
düşünülmelidir. Buna göre eski bütün yapıların güçlendirilmesi kaçınılmazdır.

Güçlendirme işlemi bir yapı veya yapı elemanlarının öngörülen bir güvenlik
düzeyine çıkartmak için yapılan işlemdir [1].

Her yapı kendine özel güçlendirme yöntemi ile güçlendirilmelidir. Güçlendirme,

yapılarda özellikle mevcut durumu iyileştirecektir. Yapıların taşıyıcı elemanlarını
güçlendirmek en kısa yoldur. Özellikle betonarme kolon, kiriş ve döşemenin
güçlendirilmesi ilk akla gelendir.

Betonarme kirişlerin en zayıf noktaları çekme ve kesme gerilmelerinin yoğunlaştığı

bölgelerdir. Betonarme kirişler mühendislik hataları, kullanım amacı değişikliği,
kalitesiz malzeme kullanımının yanı sıra bazı önemli işçilik hataları ile üretilmiş
olabilirler.
 2

Etriye aralıklarının proje esaslarında olduğu gibi yapılmaması, boyuna ana donatının
yeterince konmaması, taşıyıcı donatıların gereği gibi ankre edilmemesi, donatı
aralıklarına gerektiği gibi ankre edilmemesi, donatı aralıklarına gerektiği gibi özen
gösterilmemesi, taşıyıcı olmayan bölme duvarların ve bacaların devrilmesi, beton
sınıfının istenen değerde olmaması güçlendirmenin yapılmasına neden olabilecek en
önemli sebepler içinde sayılabilir [2].

Öyle bir güçlendirme yöntemi bulunmalıdır ki, yapıyı kullanan kişiler yapıdan
taşınmasınlar, komşu yapılar bu yöntemden etkilenmesin ve güçlendirme en kısa
zamanda uygulanabilsin. Yapı, dayanım bakımından eski deprem yönetmeliği
şartlarının üstüne çıksın. Güçlendirme yöntemi mevcut estetiğe aykırı olmasın, aynı
zamanda bu yöntem ekonomik olsun.

Bu tez çalışmasının amacı, deprem yükleri ve çeşitli nedenlerle hasar gören kirişlerin
yük altındaki davranışlarını deneysel olarak incelemektir. Güçlendirmede malzeme
olarak CFRP ve GFRP tekstilleri kullanılmış ve bu malzemeler epoksi ile
yapıştırılmıştır.

Yapılacak olan güçlendirme yöntemlerine katkıda bulunmak için şu konular

araştırılmıştır.
• Betonarme elemanın taşıma gücüne katkısı,
• FRP’ nin davranışı,
• Teorik verilerin deney sonucu ile mukayesi,
• CFRP ile GFRP’nin arasındaki fark,
• FRP uygulama şeklinin güçlendirmeye katkısı,
• Kesme, eğilme ve basınç bölgelerindeki çatlaklar takip edilerek yük yer
değiştirme değerleri karşılaştırılıp yorumlar yapılmıştır.
Deneysel gözlemlerle teorik yaklaşım sonuçları karşılaştırılıp sonuçta bu tekniğin
güvenirliği yorumlanmıştır.
 3

2. KURAMSAL TEMELLER VE KAYNAK ARAŞTIRMASI

FRP’ li güçlendirmelerle ilgili birçok kuramsal ve deneysel çalışma yapılmıştır. Bu

bölümde çalışmamıza temel oluşturacak literatür taraması yapılmıştır. FRP’ li şekil
ve uygulama yöntemleri araştırılmış ve önerilen çözümler incelenmiştir.

Güçlendirme bir yapının yük taşıma kapasitesini, rijitliğini, diktülitesini ve

stabilitesini veya bunlardan bazılarını önceki veya mevcut durumunun üzerine
çıkarmak için yapılan çalışma ve değişikliktir.

Güçlendirmede amaç, mukavemet ve benzeri karakteristikleri önceki düzeyin üstüne

çıkarmaktır [3].

Kompozitler, beton elemanlara fiber iskeletli polimer levhalar (FRP) halinde

yapıştırılırlar. Bunlar yaygın olarak polimer reçine içine yerleşmiş cam (GFRP),
aramid (AFRP) veya karbon (CFRP) fiber kompozitler olarak kullanılırlar.

Japon Toren A.Ş. tarafından üretilen ( FTS C1-30) 0,0165 cm kalınlığında olan bir
karbon fiber tabaka tasarımda kullanılmaktadır. Kirişin altına karbon fiber
tabakalardan bir kat yapıştırmanın 20 cm arayla ø18’ lik çelik donatı yerleştirmeye
eşdeğer olduğu söylenmektedir. Bu konuda yapılan diğer bir çalışmada da : Deney
için üretilen betonarme kirişler laboratuar ortamında yüklemeye tabi tutulmuş ve
FRP ile sarılmış ve sarılmamış kirişlerin ne kadar yük kaldırabildikleri araştırılmıştır.
Deney, kirişler tamamıyla kırılana denk devam etmiştir. Deneyde için 457 cm
boyunda, 20 cm eninde, 46 cm yüksekliğinde betonarme kirişler kullanılmıştır.
Kirişlerden birisinin alt yüzeyine FRP yapıştırılmış ve kriko ile öngerme
uygulanmıştır. FRP kuruduktan sonra kriko kaldırılmıştır. Deney kirişleri iki uçta
mesnetlenmiş ve yük, kirişin tam orta kısmından hidrolik bir silindir vasıtası ile
kirişe uygulanmıştır. Tanık kiriş ancak 44 kN (5 ton) yüke dayanabilmiştir. FRP
yapıştırılan kiriş 186 kN (20 ton) yüke kadar dayanmıştır. Buna göre FRP ile
kaplanan kirişler normal kirişin taşıdığı yükün dört katını kaldırabilmiştir [4].
 4

Yetgin ve Çavdar, yaptıkları çalışmada çimento lif yastığı uygulanmasıyla deney

kirişlerinin alt çekme bölgesi güçlendirilerek eğilme dayanımının yükseltilmesi
hedeflenmektedir. Çalışmada, önce harç deneyleriyle başlayarak, daha küçük
boyutlarda yöntemin uygulanabilirliği araştırılmıştır. Daha sonra 15x1570 cm
boyutlarındaki çelik kalıpların altına yerleştirilen farklı oranlardaki lif içerikli
çimento yastıkları üzerine beton doldurulmuştur. Böylece elde edilen kirişler
üzerinde 7 ve 8 günlük eğilme deneyleri yapılmış ve sonuçlar yöntemin
uygulanabilirliğini göstermiştir [5].

Pamukkale Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı Anabilim Dalında yapılan

bu çalışma ile betonarme kirişlerin FRP malzemelerle hem onarımı, hem de
güçlendirmesi yapılmıştır. FRP malzemenin özellikleri göz önünde bulundurularak
Türkiye’de mevcut olan ve kullanılan FRP malzemelerden biri olan Karbon Lifli
Polimer (CFRP) ile 4 adet deney numunesi hazırlanmıştır. Her deney kirişi için yük
yer değiştirme eğrisi elde edilerek elemanların yük davranışı karşılaştırılmıştır. Bu
çalışma sonucunda FRP malzemelerle yapılan güçlendirmenin betonarme kirişlerin
taşıma gücünü çok büyük ölçüde artırdığı görülmüştür [6].

Yurdakul Peker, bu çalışmasında öngermeli dışarıdan yapıştırmalı karbon lifleriyle

takviye edilmiş plastik plakaların (CFRP) mevcut yapıların art gerilmesinde
kullanımını araştırmıştır. CFRP plakaların öngerme uygulanarak kullanılmasıyla
kesit üzerinde olumlu sonuçlar elde edilmiş ve CFRP malzemesinin yüksek çekme
dayanımından tam olarak faydalanılması sağlanmıştır. Burada CFRP plakların
öngerilmesi ve saha koşullarında ankrajlanmasıyla ilgili iki adet sistem
araştırılmıştır. Çelik plaka veya karbon lifli plakalar yapıştırılarak, güçlendirme ile
öngermeli karbon plakalar kullanılmış, güçlendirme arasındaki farklara değinilmiştir.
CFRP plakalar mevcut yapıların güçlendirilmesinde yeni imkanlar sağlamıştır.
İçerideki donatıdaki gerilmeyi azaltırken, sehim ve çatlak genişliklerinin de azalması
sağlanmıştır. Bu etkiler yapının durabilitesini ve yorulma davranışını iyileştirmiştir
[7].
 5

Diab, çalışmasında betonarme kirişlerin püskürtülmüş beton kullanılarak

güçlendirilmesini deneysel olarak araştırmış ve beton tabakalarla betonarme
kirişlerin onarım etkinliğinin değerini tespit etmek için bu deneyi gerçekleştirmiştir.
Toplam 9 adet kirişi 3 dizi halinde deneye tabi tutmuş, 1. dizideki 3 kiriş başarısız
olmuş, 2. dizide kirişler çelik takviye edilmiş, püskürtülmüş beton tabakası
oluşturularak yüklenmiş, 3.dizinin kirişleri lifli beton ile yapılmış takviyeli tabaka
harçla güçlendirilmiş, 2. dizideki ile aynı yoldan deneye tabi tutulmuştur. Deneylerin
sonuçları (son yükleme, sapma, boylamasına germe, çatlak şekilleri ) tartışılmıştır.
Daha sonra matematiksel modelleme, deneysel gözlemlerle teorik yaklaşım sonuçları
karşılaştırılmış sonuçta bu tekniğin güvenirliği ve pratik kullanımı olabileceği
görülmüştür [8].

İlki ve Kumbasar’ ın yaptığı bir çalışmada, karbon lif takviyeli polimer (CFRP)
kompozitlerin yapı elemanlarının onarım ve güçlendirilmesinde kullanılması
konusunda İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Yapı ve Deprem
Mühendisliği ve Yapı Malzemesi laboratuarlarında gerçekleştirilmiş olan deneysel
çalışmalar özetlenmektedir. Özetlenen çalışmalar iki ana başlık altında toplanmıştır.
a) Önceden hasar görmüş elemanların onarılıp, CFRP kompozit malzeme ile
güçlendirildikten sonra, sabit eksenel kuvvet ve yön değiştiren tekrarlı eğilme
momenti etkileri altında deneysel olarak incelenmesi.
b) Hasarlı ve hasarsız elemanların CFRP kompozit malzeme ile onarılarak ve/veya
güçlendirilerek eksenel yükler altında deneysel olarak incelenmesi.

Her iki çalışmanın da amacı mevcut yapıların yatay yükler altında davranışlarını
geliştirmesine yönelik yöntemler konusunda veri toplanması ve bu yöntemlerin
tasarımına esas olacak analitik çalışmaların geliştirilmesidir.

Sabit eksenel kuvvet ve yön değiştiren tekrarlı eğilme momenti etkileri altında
davranışı incelenirken bu çalışma kapsamında daha önce deneye tabi tutularak hasar
verilmiş olan 10 adet numune önce onarılmış, daha sonra CFRP kompozit malzeme
kullanılarak güçlendirilmiştir. Güçlendirme amacı ile kesit alt ve üst yüzeylerine
 6

boyuna doğrultuda farklı sayılarda CFRP tabaka yapıştırılmış, daha sonra numuneler
enine doğrultuda da CFRP tabaka ile sarılmıştır [9].

Arduni ve Nanni’ nin bu çalışmasında kirişlerde kompozitler çekme gerilmelerinin

en fazla olduğu bölgelerde kullanılmaktadır. Kompozit kesitinin yeterli olduğu
durumlarda kirişin basınç bölgesinde kırılmanın gerçekleştiği birçok çalışmada
gözlemlenen bir sonuçtur. Aynı yükleme düzeninde farklı malzemelerin kırılma
modları tespit edilmiştir. Momentin en fazla olduğu bölgede betonun basınç
bölgesinde ezilmesi sonucu meydana gelen göçme betonarme kirişler için en ideal bir
göçme mekanizmasıdır. Aynı çalışmada kompozitlerin en uygun kullanımı
araştırılmıştır [10].

Täljsten ve Elfgren, tekstil ve şerit halindeki CFRP’ ler ile kirişler üzerinde
güçlendirme çalışması yapmışlardır. Kesme kuvveti kapasitesi öncesi ve sonrasında
araştırılmıştır. Tekstiller 3 farklı şekilde yapıştırılmıştır. İki elle birleştirilerek,
vakum ve ön şişirme yöntemleri denenmiştir. Deneyler sonucunda kirişlerde kesme
için en iyi güçlendirmenin CFRP yapıştırmak olduğu gösterilmiştir [11].

Myers, Murthy ve Micelli FRP’nin kirişler üzerine yapışması ile ilgili 48 adet kiriş
güçlendirme çalışması yapmıştır. Güçlendirilen bu kirişleri, yük altında donma-
çözülme, yüksek nem, yüksek ısı ve güneşin ultraviyole ışınlarına maruz
bırakılmıştır. Dört noktadan yükleme deneyine tabi tutulan elemanlardaki FRP’nin
çatlak gerilme ve şekil değiştirmeleri incelenmiştir; ve eğilme rijitliğinde azalma
olduğu, yüksek yük altında numunelerin daha çok etkilendiği ve şartnamesine göre
yapılmasının önemi vurgulanmıştır [12].

Li, Diagana ve Delmas, bu çalışmada kesmeye karşı yetersiz kirişleri epoksi ile
yapıştırılan CFRP şeritlerle güçlendirmiştir. Deneyde on dört adet basit mesnetli kiriş
kullanılmıştır. Deneyde kullanılan kirişlerin ortalama basınç dayanımı 38 MPa olarak
üretilmiştir. Yükleme kirişin 1/3 mesafesinden monotonik olarak etki ettirilmiştir.
CFRP şeritlerle yapılan güçlendirilme kirişin sadece 1/3’ lük kısmına uygulanmıştır.
Deneyde etriye aralıkları ve CFRP şeritlerin yapıştırılma miktarı değiştirilerek çeşitli
 7

uyarlamalar yapılmıştır. Deneyler sonucunda CFRP şeritlerin elemanın kesme

dayanımına yaptığı katkının kirişte kullanılan boyuna donatı ve etriye miktarından
etkilendiği görülmüştür. CFRP şeritlerin yapıştırılma yüzeyi artıkça CFRP’nin kesme
dayanımına katkısı artmıştır. Kirişte kullanılan etriye miktarı azaltıldığında CFRP
şeritlerin kesme kapasitesine katkısının arttığı gözlenmiştir. Deney sonuçları analitik
sonuçlarla karşılaştırıldığında değerlerin kabul edilebilir düzeyde olduğu görülmüştür
[13].

Diagana, Li, Gedalio ve Delmas, bu çalışmada kesmeye karşı yetersiz betonarme

kirişleri karbon lif kumaşlar yapıştırarak güçlendirmiştir. Deney on tane basit
mesnetli dikdörtgen kirişten oluşmaktadır. Deneyde üç noktadan monotonik olarak
yükleme yapılmıştır. Betonarme kirişlerin kesme kuvvetlerinden dolayı göçmesi için
eğilme kapasitesi yüksek olarak tasarlanmıştır. İki eleman kontrol elemanı olarak
kullanılmış 8 eleman ve kirişin tam olarak sarılması şeklinde iki gruba ayrılmıştır.
Deney sonuçları incelendiğinde yapılan güçlendirme ile betonarme kirişlerin kesme
kapasitesinin önemli oranda artırıldığı görülmüştür. Kesme dayanımındaki artışlar
epoksi ile yapıştırılan CFRP şeritlerin aralıkları, sarılma şekilleri ve yerleştirme
açılarına bağlı olarak değişmiştir. Betonarme kirişi tam olarak saran dikey CFRP
şeritlerin kesme dayanımına katkısı U şeklindeki sarılan şeritlere göre iki kat daha
fazla olmuştur. Bununla birlikte 45˚’ lik şeritler halinde yapıştırılan kirişlerdeki
kesme dayanımındaki artış tam olarak sarılan kiriş ile U şeklinde sarılan kirişlerin
kesme dayanımına katkısı yaklaşık olarak aynı düzeyde kalmıştır. Deney sonuçları
analitik sonuçlarla karşılaştırıldığında aralarında %14 ile %93 oranında değişim
olduğu görülmüştür [14]

Günümüzün en büyük kent sorunlarından biri de birçok yapının büyük şiddetli

depremlere karşı yeterince dayanıklı olmamasıdır. Deprem güçlendirmelerinin
ülkeye büyük bir ekonomik yük getireceği bilinmektedir. Ülke çapındaki
güçlendirme faaliyetlerine girilmeden önce bu işlemlerin maliyetleri hesaplanıp
planlamasının yapılması gerekmektedir. Gündüz ve Çubukçu, bu çalışmasında; okul
ve hastanelerin değişik yapı güçlendirme teknikleri kullanılarak, bunlar arasındaki
farklar teknik, sosyal ve ekonomik faydalar açısından değerlendirmiştir. Esas olarak
 8

üzerinde durulacak güçlendirme tekniği, ODTÜ ve DPT’nin ortaklaşa yürüttüğü

proje kapsamındaki binaya dışarıdan perde duvar giydirilmesidir. Bu yeni tekniğin,
ekonomik ve sosyal fayda açısından eski tekniklere göre daha iyi olduğu
düşünülmektedir ve teknik açıdan ise deneylerin tamamlanması beklenmektedir. Bu
çalışma, eski ve yeni tekniklerin kıyaslanması üzerine olup aynı zamanda yeni
tekniğin fizibilite değerlendirmesini içermektedir [15].

Gemci ve Ulcay, bu çalışmada “Tesadüfi Dağılımlı Lif Takviyeli Polimerik

Kompozit Malzemelerde Aşınma Direnci ”araştırmıştır. Lif takviyeli polimerik
kompozit malzemelerle ilgili deneysel çalışmada, %1, %3, %5, hacimsel oranlı
Kevlar49, Novoloid (Kynol), E-Cam lifi takviye ve, grafit tozu, alüminyum tozu
dolgu malzemeli karışımlı numuneler aşınma deneyine tabi tutulmuşlardır. Sonuçlar,
deney numunelerinin ölçülen ağırlık kaybı ile değerlendirilmiştir. Çalışma sonunda
Kevlar49 ve E-cam lifleriyle takviyelendirilen kompozit malzemede aşınma
direncinin yüksek, hatta hacimsel oranının arttırılmasıyla aşınma direncinin daha da
yükseldiği görülmüştür. Dolgu malzemelerinden grafit tozunun burada zımpara ile
aşındırmadan dolayı aşınma direncine etkisinin olmadığı, hatta direnci düşürdüğü
görülmüştür. Alüminyum tozunun da aşınmaya direncinin yükselmesine etkili
olmadığı, hatta oranın artmasıyla aşınma direncinin düştüğü görülmüştür [16].

Betonarme kirişlerin kesme kuvvetine karşı güçlendirilmesi için bir çok yöntem
geliştirilmiştir. Karbon elyaf takviyeli plastik (CFRP) şeritlerle güçlendirme bu
yöntemlerden biridir. Keleş, bu çalışmada kesme dayanımı yetersiz betonarme
kirişlerin tersinir tekrarlanır yükleme altında açılı CFRP şeritlerin kesme
dayanımının artırılması amaçlamıştır. Düzenlenen deney programında 6 adet T
kesitli kiriş test edilmiştir. Deneysel çalışmada açılı CFRP şeritlerin kesme açıklığı
boyunca yerleşim düzeni ve CFRP şeritlerle güçlendirilen kirişlerin dayanım ve
rijitliğinin önemli oranlarda arttığını göstermiştir. Deney elemanlarının sünekliği ve
göçme modları da kullanılan CFRP şeritlerin genişliğine ve yerleşim düzenine göre
farklılık göstermiştir [17].
 9

En geniş anlamda, bir kompozit malzeme iki veya daha fazla bileşenden meydana
gelen malzemedir. Bu bileşenler makroskobik seviyede bir araya getirilirler ve
birbirleri içinde çözünmezler. Takviye elemanı olarak adlandırılan bileşen; fiber,
partikül veya ince levha şeklinde olabilir. Diğer bileşen ise matris fazıdır. Bu
malzemelerin bir araya getirilmesi, bir takım çalışma karakteristiklerinin bu
bileşenler tek olarak değerlendirildiği durumdakinden daha iyi olmasına müsaade
eder. Buna karşılık bu malzemelerin mekanik özelliklerini belirlemede bazı güçlükler
mevcuttur. Bu durum kompozit malzemelerin metalik malzemelere nazaran daha
kompleks bir yapıya sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Ceyhun ve Turan, bu
çalışmada; tabakalı kompozit malzemelerin düşük ve yüksek hızlı darbelere karşı
göstermiş olduğu davranışı tartışmıştır. Darbe türünün belirlenmesinde hasar türü ve
darbe enerjisinin önemi açıklanmıştır. Enerjisi düşük olan darbeler (1-5J) düşük hızlı
darbeler olarak adlandırılırlar. Bu tür darbelerde çarpma hızı 1-10 m/s arasında
değişmektedir. Her ne kadar darbe türünü belirlemede hız ve enerji miktarları
kullanılsa da bazen hasarın türü de sınıflandırmada önem kazanmaktadır. Düşük hızlı
darbeler, oluşan hasar bakımından matris kırılması, delaminasyon oluşumu ve fiber
kopmalarının görüldüğü darbelerdir. yüksek hızdaki darbeler ise çarpan cismin
kompozit malzemeye tamamen nüfuziyetinin söz konusu olduğu darbe türüdür.
Kompozit malzemelerin darbe davranışının tespitinde kullanılan test düzenek ve
yöntemleri ile ilgili henüz uluslararası bir standart olmamasına karşın, Izod ve
Charpy, ağırlık düşürme ve balistik deneyler yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu
konuda uluslararası kabul edilmiş bir standardın olmayışı yapılan çalışmaların
birbiriyle mukayesesini zorlaştırmaktadır [18].

Tezcan ve Peker’in çalışmasında, FRP’lerin kirişlere yapışma yoluyla sarılması ile

betonun dağılması engellenmektedir. FRP sargının ilave etriye görevi gördüğü ve
geleneksel güçlendirme yöntemlerinden üstün olduğu görülmüştür. Ayrıca
mantolama yerine iki kat FRP ile sargı yapmak hem ekonomik hem de çok fazla
sağlamlık elde edilmiştir. İlave kayma gerilmesini kaç kat sarma ile elde edileceğini
belirleyen formüller sunulmuştur [19].
 10

Kachlakev ve Mc Cury’ nin bu çalışmasında FRP levhalarla tam ölçekli kirişler

eğilme ve kesmeye karşı yeniden yerleştirme ile güçlendirilmiştir. 4 adet köprü kirişi,
CFRP, GFRP ile kesme ve eğilmeye karşı güçlendirilmiş. Dört noktalı eğilme
deneylerinde, yük sehim ve gerilmeler ölçülmüştür. Bütün numunelerde % 150
dayanım artışı sağlandığı tespit edilmiştir [20].

Barros ve Fortes’ in çalışmasında eğilme altındaki kirişlerde hasar meydana

getirilmiş, hasar ile meydana gelen çatlaklar CFRP lifleri ile güçlendirilmiştir. Bu
işlem çatlak içlerine yapıştırma tekniğine göre yapılmıştır. Tabakalı olarak
uygulanan CFRP güçlendirilmesi sonrasında kontrol elemanlarına göre % 62 - % 91
arasında gerilme dayanımlarında artış olduğu görülmüştür [21].

Temizer’ in çalışmasında eğilme etkisindeki betonarme kirişler çelik levhalar

kullanılarak takviye edilmiştir. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat
Mühendisliği Yapı Ana Bilim Dalı Yapı Mekaniği Laboratuarında yapılan bu
deneysel çalışmada 8 adet betonarme kiriş denenmiştir. Toplam sekiz adet hazırlanan
numuneler iki gruba ayrılmıştır. 1. grup numuneler taşıma gücüne ulaştığı ana kadar
yüklenmiştir. Bu kirişlerimiz aynı zamanda tanık kirişler olmuştur. Daha sonra bu
model kirişler takviye edilip yeniden yüklenmişlerdir. 2. grup numuneler ise yükleme
yapılmadan önce aynı şekilde takviye edilerek denenmişlerdir. Bu kirişlerde taşıma
gücü sınırına kadar yüklenmiştir. Her deney için yük yer değiştirme grafiği elde
edilmiş ve elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda
çatlamış olan betonarme kirişlerin çekme bölgesine çelik levhaları, çelik dübeller
kullanarak takviye yapıldığında betonarme kirişin taşıma gücünün arttığı
görülmüştür [22].

Kiriş açıklığına kolon yerleştirilmesi taşıma gücü yetersiz veya hasarlı kirişlerin
onarım ve güçlendirilmesi amacıyla pratikte yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.
Bu yöntemin kiriş davranış/dayanımına etkisini incelemek üzere, bir tanık kirişi, iki
güçlendirme kirişi ve iki onarım kirişi olmak üzere, beş deney elemanı
hazırlanmıştır. Güçlendirme, deneyden önce kolon ilavesi yapılan, birincisi
monotonik yükleme, ikincisi tek yönlü tekrarlanır yükleme altında denenen iki kiriş
 11

ile modellenmiştir. Onarım ise, kirişte çökme oluştuktan sonra kolon ilavesi yapılan
ve monotonik yükler altında denenen iki kiriş ile modellenmiştir. Tanık kiriş, onarım
ve güçlendirme kirişlerinin rehabilitasyon öncesi davranış/dayanımını
yansıtmaktadır. Güçlendirme kirişleri de, onarım kirişlerinin tanıkı olarak
düşünülmüştür. Deney verileri kullanılarak çizilen Yük-Yer değiştirme ve Moment-
Eğrilik ilişkileri yardımıyla kirişlerin dayanım artışları, enerji tüketimi, rijitlik ve
süneklik faktörleri incelenmiştir. Can, Göğüş ve Demirel, bu çalışmada kiriş açıklık
ortasına kolon yerleştirme yöntemi ile yapılan onarım ve güçlendirmede,
davranış/dayanım açısından başarılı sonuçlar elde etmiştir. Kiriş rehabilitasyonuna
yönelik diğer çalışmalara kıyasla pratikte daha rahat kullanılması açısından da
başarılı bir yöntemdir. Gerek onarım gerekse güçlendirme deney elemanları, kiriş
taşıma gücü açısından beklenenin çok üzerinde bir performans sergilemişlerdir.
Rehabilite edilen kirişler, ortalama olarak, tanık kirişe kıyasla yaklaşık %180 daha
fazla yük taşımışlardır [23].

Köylüoğlu, betonarme kolon-kiriş birleşim yerlerinde yapıştırma çelik plakalarla

güçlendirilmesi, deneysel sonuçlarla ilgili yapmış oldukları çalışmada, Boğaziçi
Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü ile ECJRC-ELSA (Avrupa Topluluğu-
Ortak Araştırma Merkezi-Avrupa Yapısal Değerlendirme Laboratuarı) tarafından
ortaklaşa gerçekleştirilmiştir. Projenin amacı dışarıdan yapıştırılan çelik lamalarla
güçlendirilmiş betonarme kolon-kiriş birleşim yerlerini benzeşik deprem yüklemesi
altındaki yarı rijit davranışının deneysel ve analitik olarak incelenmesidir. Bu proje
kapsamında 8 adet numune, Boğaziçi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü
laboratuarından imal edilmiş ve Avrupa Yapısal Değerlendirme Laboratuarında
deneye tabi tutulmuştur. Deneylerin sonucunda tanık deneylerle karşılaştırmalı
olarak, hasar mekanizmaları, yük-yer değiştirme ve moment-dönme karakteristikleri
ve enerji tüketebilme kapasiteleri ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca söz
konusu güçlendirme tekniğinde yapılabilecek iyileştirmeler önerilmiştir [24].

Önal, Tokgöz, Can ve Dumanlar’ın yaptığı bir çalışmada betonarme kirişler eğilme
bölgelerinden güçlendirilmiştir. Güçlendirmede malzeme olarak CFRP
kullanılmıştır. Konu ile ilgili yurt içi ve yurt dışında yapılan çalışmalar incelenmiştir.
 12

Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yapı Mekaniği laboratuarında tabii

ortamda 150 x 250 x 2200 mm ebatlarında, C 20 betonu ve S 420 yapı çeliği
kullanılarak 6 adet betonarme kiriş numunesi üretilmiştir. Üretilen dikdörtgen kesitli
betonarme kirişlerin 3 tanesi sadece alttan CFRP ile sarılmıştır. Güçlendirilen kirişler
artan yükler etkisi ile gevrek kesme kırılması şeklinde göçmeye ulaşmıştır.
Güçlendirilen deney elemanlarında dayanım olarak belirli oranda artış sağlanmasına
rağmen enerji tüketimi yönünden kontrol elemanlarına göre önemli bir artış
sağlanamamıştır. Güçlendirmede kullanılan tekstiller tel, tel yırtılmıştır. Bütün
kirişlerde göçme eğilme gerilmesinin en fazla tahmin edildiği orta noktadan
olmuştur. CFRP’li güçlendirilen deney elemanları kontrol deney elemanlarına göre
ortalama % 68 daha fazla yük taşımışlardır [25].

Tokgöz, Dumanlar, Can ve Önal’ın çalışmasında, betonarme kirişler eğilme

bölgelerinden güçlendirilmiştir. Güçlendirme uygulamasında kullanılan FRP
tekstillerinin kirişleri yanlarından da 70 mm’lik bölgeyi sarması düşünülmüştür.
Sarma işleminde kiriş köşelerinin yaklaşık 30 mm yarı çaplı olacak şekilde
yuvarlatılması planlanmıştır. Güçlendirmede malzeme olarak cam FRP tekstilleri
kullanılmıştır. Konu ile ilgili yurt içi ve yurt dışında yapılan çalışmalar incelenmiştir.
Güçlendirme uygulamalarına daha iyi nasıl katkı sağlanır düşüncesiyle 6 adet
betonarme kiriş üzerinde çalışma yapılması planlanmıştır. 6 betonarme kiriş
numunesi, tabii ortamda 160 x 200 x 2200 mm ebatlarında, C20 betonu ve S 420
yapı çeliği kullanılarak üretilmiştir. Güçlendirilen kirişler artan yükler etkisi ile
gevrek kesme kırılması şeklinde göçmeye ulaşmıştır. Güçlendirilen deney
elemanlarında dayanım olarak belirli oranda artış sağlanmasına rağmen süneklik ve
enerji tüketimi yönünden kontrol elemanlarına göre önemli bir artış sağlanamamıştır.
Güçlendirmede kullanılan tekstiller tel, tel yırtılmıştır.. Kenarlardan yukarı doğru
kıvrılan FRP’ler en çok hemen kıvrım bölgesinden 40 mm lik bölgeden zorlandığı
gözlenmiştir.Yanlardan 40 mm üstünün güçlendirmeye katkısının bu yöntemle fayda
sağlamadığı gözlenmiştir.Hiç bir kirişte yuvarlatmalardan yırtılma olmadığı
gözlenmiştir.
 13

Güçlendirme işlemi sonunda inşaat teknolojisinin uygulanması yönünden genel

olarak aşağıdaki şu sonuçlar elde edilmiştir.

1. Yapılan köşe yuvarlatmasının başarılı olduğu,

2. Epoksinin cam FRP’nin alt ve üstünden daha kalın uygulanmasının ayrılmaları
engelleyebileceği,
3. Kirişlerin kırılma yerlerine alttan (1/3 orta kısmına) takviye güçlendirme cam FRP
yapıştırılmasının dayanımı arttıracağı,
4. Güçlendirme malzemelerinin her iki yandan kiriş boyunca (ilk ayrılmalar buradan
başlamıştır) uçlarının epoksi ile çok iyi örtülmesinin faydalı olacağı,
5. Gevrek kırılma sonrası çok fazla yükün ani donatıya bindiği düşünülürse donatı ile
güçlendirme malzemesi arasında oran oluşturularak güçlendirme yapılmasının
faydalı olacağı, düşünülmektedir [26].
 14

3. MALZEME VE YÖNTEM

3.1. Malzeme

3.1.1. Kiriş kalıp malzemesi

Deneyde kullanılan kalıp malzemesi kavak kerestesidir. 9 adet kalıp içten içe net
ölçüleri 160x200x2200 mm olacak şekilde ayarlanmıştır.

(a) (b)

(c)

Şekil 3.1. Kiriş kalıp detayı a) Ön görünüş b) Sol yan görünüş c) Üst görünüş

3.1.2. Beton

Kiriş üretiminde kullanılan beton hazır beton santralinden alınmıştır. Beton sınıfı
C20’ dir. 28 günlük silindir numuneler üzerinde basınç deneyi yapılmıştır.
 15

Çizelge 3.1. Beton silindir numunelerin deney sonuçları

C20 Silindir En Büyük Kesit Basınç Gerilmesi

2
Numuneler Çapı(mm) Yük (KN) (mm ) (KN/mm2)
1 150 64 17663 0,0036
2 150 63 17663 0,0035
3 150 65 17663 0,0037

3.1.3. Donatı

Deney kirişlerinde boyuna ve enine donatı olarak S420 kullanılmıştır. Ø 8’ lik

donatılardan 400 mm uzunluğunda 3’ er adet numune alınmıştır. Numune uçlarından
çeliğin kavrayacağı kadar 10 cm’ den az olmayacak şekilde işaretlenmiştir. Nervürlü
çeliğin çaplarını tayin etmek için numune olarak alınan çubuklardan kesilen parçalar
0,1 gr duyarlıktaki terazide tartıldıktan sonra ;

D = 12,74 * ( G / L ) formülle bulunmuştur.

Burada :
D = Çubuk anma çapı (mm)
L = Çubuk boyu (mm)
G = Çubuk ağırlığı (gr)

Kesit Alanı ;
A = ( Π * D2 ) / 4
Burada :
A = Çubuk kesit alanı (mm2 )
D = Çubuk anma çapı (mm)
 16

Çizelge 3.2. Donatı çeliğinin özellikleri

Notasyon Özellikler Birimi Ø8 Ø8 Ø8 Ortalama

D Çap mm 8,23 8,24 8,24 8,24

A Kesit alanı mm2 53,17 53,30 53,30 53,26

Py Akma yükü Kg 2400 2400 2400 2400

fyk Akma gerilmesi Kg/mm2 45,22 44,01 44,27 44,50

Pu Kopma Kg 3610 3625 3640 3625

Fsu Kopma gerilmesi Kg/mm2 68,06 68,15 67,81 68,00

L Kavrama uzunluğu mm 100 100 100 100

δ Toplam uzama mm 121,0 123,0 123,0 122,3

Kopma uzaması % 21 22 22 21,6

Hesaplarda çeliğin elastisite modülü 2x106 kg/cm2 alınmıştır.

Şekil 3.2. Deney kirişlerinin donatı detayları

 17

3.1.4. Epoksi

A ve B bileşenli Sikadur 330 isimli epoksi kullanılmıştır. A ve B bileşenleri kendi

kaplarında 3 dakika karıştırıldıktan sonra A bileşeni üzerine B bileşeni ilave edilerek
karıştırılmıştır. Bu yeni karışım son kez 3 dakika kadar daha karşılaştırıldıktan sonra
alçı perdah mala spatula ile kiriş yüzeylerine sürülmüştür. Çizelge 3.3 ‘de epoksi
harcının özelliği verilmiştir.

Çizelge 3.3. Epoksi harcının özellikleri

Görünüş A karışım beyaz

B karışım Gri
Yoğunluk 1,31 kg/ litre
Karışım oranı A/B = 4/1 (Ağırlıkça)
Karışım ömrü +35 0C 30 dakika, +10 0C 90 dakika
Viskozite Hamur gibi akıcı değil
Uygulamasıcaklığı +10 0C - +35 0C
Aderans Birgün sonra yapılan çekme deneyinde beton kopuyor
reçine kopmuyor
Çekme dayanımı 30 MPa 7 gün+23 derece
Elastisite modülü 3800 MPa 7 gün+23 derece
Raf ömrü 24 ay 15 – 25 derece

3.1.5. CFRP

CFRP, Karbon liflerden oluşan 230 gr/ cm2 ağırlığındaki tek doğrultulu fiber donatı
0,60 x 50 m rulo olarak Sika Wrap 230C dir, Çalışmamızda bu malzeme
kullanılmıştır. CFRP’ nin özelliği Çizelge 3.4’ de verilmiştir.
 18

Çizelge 3.4. CFRP’nin özelliği

Ağırlığı 230 gr/m2

Kalınlığı 0,13 mm
Rula eni 60 cm
Rulo boyu 50 m
Çekme kopma sınırı 3500 MPa
Çekme tasarım gerilmesi 920 MPa
Kopma uzaması 0,013
Tasarım uzaması 0,004

3.1.6. GFRP

Çalışmada GFRP, cam liflerden meydana gelen metre karesi 430 gr olan tek
doğrultuda, 0,60 m eninde ve 50 m boyunda olan Sika Wrap 430 G isimli FRP
kullanılmıştır. GFRP’ nin özelliği Çizelge 3.4’ de verilmiştir.

Çizelge 3.5. GFRP’nin özelliği

Ağırlığı 430 gr/m2

Rula eni 60 cm
Rulo boyu 50 m
Çekme kopma sınırı 3300 - 4500 MPa
Kopma uzaması 0,048
 19

Rulo

Epoksi

Karbon lif
Cam lif

Resim 3.1. Güçlendirme işleminde kullanılan malzemeler

3.1.7. Deney numuneleri

160x200x2200 mm ebatlarında, C20 betonu ve S420 yapı çeliği kullanılarak 15 adet

betonarme kiriş numuneleri üretilmiştir. Bütün kiriş numunelerinde 11ø8 etriye
kullanılmış olup kirişin her iki başında 1/3 kesme bölgesinde %50 sıklaştırma
yapılarak her iki başa 3’ er adet daha etriye yerleştirilmiştir. Çizelge 3.6.’ da deney
numunelerinin güçlendirme planı verilmiştir.

Çizelge 3.6. Deney numunelerinin güçlendirme planı

Deney
Kullanım şekilleri
elamanı
3Adet Tanık olarak kullanılacak
Çift kat CFRP ikinci katı her iki baştan 38 cm eksik olacak şekilde
3Adet Eğilmede Çekme’de güçlendirilecek
Çift kat GFRP ikinci katı her iki baştan 38 cm eksik olacak şekilde
3Adet Eğilmede Çekme’de güçlendirilecek
 20

3.2. Yöntem

Yeterli eğilme dayanımına sahip olmayan betonarme kirişlerin onarılması amacıyla

birçok yöntem kullanılmaktadır. Bunlardan biri de FRP ile yapılan güçlendirme
yöntemidir. Bu yöntemin etkinliği için eleman davranışı üzerindeki etkilerini
araştırmak amacıyla dikdörtgen kesitli numunelerle deney yapılmıştır.

Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yapı Eğitimi Bölümü Mekanik

Laboratuarında 9 adet serbest açıklığı 2,00 m olan kirişler elde edilmiştir. Bu
kirişlere CFRP ve GFRP tekstilleri kullanılarak güçlendirme yapılmıştır. Bütün
kirişlere dıştan Sikadur 330 isimli epoksi ile bu tekstiller yapıştırılmıştır. Yapılan
güçlendirme 3 kiriş tanık olmak üzere, 3 çift kat CFRP ve tek katı her iki uçtan 38
cm eksik şekilde, 3 çift kat GFRP tek katı her iki uçtan 38 cm eksik şekilde eğilme
ve çekme bölgesi güçlendirilmiştir. Bütün kirişlere aynı yerlerden 6 Displacement
Transducer bağlanmıştır. Kirişlerin her iki yanında simetrik olacak şekilde 4, çekme
ve basınç bölgelerinde 2 adet çatlak tespit etmek için Displacement Transducer
bağlanmıştır. Dört noktadan yükleme yapılarak mesnetler biri sabit diğeri hareketli
olarak ayarlanmıştır. Yüklemeler sonucunda taşıma gücü, yer değiştirme ve çatlak
değerleri elde edilmiştir. Daha sonra tanık numune ve güçlendirilmesi yapılmış
kirişler karşılaştırılmıştır.

3.2.1. Deney numunelerinin detayı

Güçlendirme etkisi araştırılmak üzere 9 adet betonarme kiriş hazırlandı. Aynı donatı
ve betondan üretilen kirişler 160 x 200 x 2200 mm ölçüsündedir. Kiriş isimleri ve
güçlendirme malzeme ve şekli Çizelge 3.7.’de gösterilmiştir.
 21

Çizelge 3.7. Kiriş numuneler sembol ve isimleri

Kiriş Numuneler Güçlendirme Malzemesi Ve Şekli

Ş01 Tanık
Ş02 Tanık
Ş03 Tanık
C04 Çift kat CFRP tek katı her iki uçtan 38 cm eksik olacak şekilde
eğilmede çekme
C05 Çift kat CFRP tek katı her iki uçtan 38 cm eksik olacak şekilde
eğilmede çekme
C06 Çift kat CFRP tek katı her iki uçtan 38 cm eksik olacak şekilde
eğilmede çekme
G07 Çift kat GFRP tek katı her iki uçtan 38 cm eksik olacak şekilde
eğilmede çekme
G08 Çift kat GFRP tek katı her iki uçtan 38 cm eksik olacak şekilde
eğilmede çekme
G09 Çift kat GFRP tek katı her iki uçtan 38 cm eksik olacak şekilde
eğilmede çekme

Güçlendirme için üretilen kirişlerin donatısı, dayanımı ve mekanik özellikleri

aşağıdaki Çizelge 3.8.’de olduğu gibidir.
 22

Çizelge 3.8. Kirişlerin donatı, dayanım ve mekanik özellikleri

Sıra Numune Tipi Adet Alan(mm2) Donatı fck(N/mm2) fyk(N/mm2) fsu(N/mm2)

no oranı

1 Ş01 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

2 Ş02 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

3 Ş03 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

4 C01 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

5 C02 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

6 C03 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

7 G01 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

8 G02 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

9 G03 S420 2ø8 35200 0,0014 0,0036 44,93 68

3.2.2. Deney elemanının taşıma gücü

Uygulamadaki kirişlerin bir çoğunda kesme kuvveti betonun karşılayacağından daha

büyük değerde bulunur. Bu durumda en uygun yol, kesme kuvvetinden oluşan eğik
çekme gerilmelerinin donatı ile karşılanmasıdır. İdeal kesme kuvveti donatısı eğik
çekme gerilmeleri yörüngesince yerleştirilen donatı olarak görülürse de, bu pratik
değildir. Ayrıca bu yörüngeler her yükleme durumunda değişir. En çok rastlanan
kesme kuvveti donatısı boyuna donatıya dik olarak yerleştirilen enine donatılar
(etriyeler) dir. Donatının işlevi çekme gerilmelerini karşılamak ve bu arada oluşacak
çatlak genişliğini en az düzeyde tutmaktır [27].

TS 500’e göre basınç bölgesindeki beton basınç dayanımının bulunmasında fck değeri
0,85 katsayısı ile çarpılarak gerilme dağılımı eşdeğer dikdörtgene dönüştürülmüştür.

fcd=fcd/1,5

0,56fck=3,15 bulunur.
 23

DIN 1045’de bu değer küp numune dayanımı için;

fcd= α1 x α2 x α3 xfck

= 0,85 x 0,82 x 1 x fck

= 0,70 fck = 3,16 alınmaktadır.

TS 500 ve DIN 45 karşılaştırıldığında TS 500 deki değerin % 25 oranında daha

emniyetli tarafta kaldığı görülmektedir [28].

3.2.3. Yük-yer değiştirme ilişkisi

Kiriş numunelerinin yükleme programı çerçevesinde deneme sonucunda elde edilen

veriler kullanılarak hazırlanan yük-sehim ilişkileri, Data Logger’ dan alınan verilerle
bütün yer değiştirme değerleri yük karşısında değerlendirmek için çizelgelerde
gösterilmiştir.

3.2.4. Kirişlerde enerji tüketimi

Deney elemanlarının enerji tüketme kapasiteleri, yük sehim eğrilerinin altında kalan
alana eşit olduğu kabul edilmektedir. Ancak toplam enerjinin değişmediğine yalnız
başka enerjilere dönüştüğü fiziğin bilinen temel esaslarından biridir. Bu nedenle
böyle bir sistem üzerine gelen enerjinin bir kısmını deformasyon enerjisine
dönüştürerek tüketir. Dönüşebilen enerji plastik bölgenin uzunluğu ile genelde doğru
orantılıdır. Bu sebeple taşıyıcı sistem elemanlarının enerji tüketebilme kapasiteleri
oldukça önemlidir. Enerji yapılan işe, iş ise kuvvet ile duruma göre alınan yolun
çarpımına eşittir. Buradan yola çıkarak deney elemanlarının enerji tüketme
kapasiteleri elemana ait yük-yer değiştirme grafiğinin en büyük yükle yüklenmiş
olduğu alanda bulunmuştur.
 24

3.2.5. Kirişlerde süneklilik oranları

Yapıların taşıyıcı sistemleri, Deprem Yönetmeliği’ nde Süneklik Düzeyi Normal

Sistemler ve Süneklik Düzeyi Yüksek Sistemler olarak iki gruba ayrılmıştır.
Süneklik düzeyi yüksek olan sistemlerde, oluşturulan yüksek süneklikten meydana
gelebilecek büyük şekil ve yer değiştirmelerden oluşabilecek enerji tüketebilme
kapasitesinden dolayı elastik deprem yüklerinin daha büyük bir katsayı ile
azaltılması öngörülmüştür. Bir sistemin süneklik düzeyinin yüksek olabilmesi için
özellikle aşağıdaki hususların sağlanması gerekir:

• Kiriş ve kolonlarda sık etriye düzeni kullanarak, betonun hem dayanımı ve hem
de sünekliği artırılmalıdır. Örneğin; depremde en çok zorlanması beklenen kiriş ve
kolon birleşim bölgelerine yakın kiriş ve kolon kesitlerinde etriye sıklaştırılmasının
yapılması gibi.

• Betonarme elemanlarda sünek güç tükenmesinin, gevrek olandan daha önce

ortaya çıkması sağlanmalıdır. Örneğin; kiriş ve kolon gibi elemanlarda ve birleşim
bölgelerinde gevrek güç tükenmesi ortaya çıkaran kesem kuvveti kapasitesinin,
sünek güç tükenmesi ortaya çıkaran eğilme momenti kapasitesinden daha yüksek
tutulması gibi [29].

Süneklik oranı, yük-yer değiştirme ilişkisinden bulunmuştur. Moment eğrilik

ilişkisinden de bulunabilirdi. Betonarmenin kendine has davranışlarıyla eğrilik
hesaplarındaki ölçüm boyunun tartışmaya açık olmasından dolayı deneysel
çalışmalarda süneklik oranının belirlenmesinde moment-eğrilik ilişkisi pek tercih
edilmemektedir. Bu sebeple bu çalışmada yük-yer değiştirme ilişkisinden süneklik
hesabı yapılmıştır. Bunun hesaplanması için deney elemanına ait yük-yer değiştirme
grafiğinin monolotik eleman dayanımının % 85 inden geçen yatay doğrusunun
kestiği noktadaki deformasyon bulunmuştur.
 25

3.2.6. Kirişlerin hazırlanması

9 adet kiriş kalıbı Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yapı Bölümü
bahçesinde beton dökümü için hazırlanmıştır. Beton mikser ile kalıba yerleştirilerek,
vibratör ile sıkıştırılmıştır. Hazırlanan kirişler 21 gün boyunca sulanmıştır.
Numuneler 28 gün sonra üç numune tanık olacak şekilde ayrılıp, diğer numunelerde
güçlendirme öncesi yüzey hazırlığı yapılmıştır. Altta her iki köşede yarıçap 30 mm
olacak şekilde yuvarlatma yapılmıştır. Numuneler sırayla numaralandırılmıştır.

3.2.7. Kirişlerin güçlendirilmesi

Hazırlanan deney kirişlerine epoksi, tekstillerin yapıştırılacağı bölgeye sürülmüştür.

Kirişler CFRP ve GFRP ile altta hava kalmayacak şekilde yapıştırılmıştır. Bir hafta
sonrasında çatlak tespiti yapılacak olan kısımlar belirlenip strengeçler belirlenen
yerlere yapıştırılmıştır.

30

30
380 1440 380
2200
1.katman 2.katman

Şekil 3.3. Kirişlere CFRP ve GFRP yapıştırma şekli

3.2.8. Strengeçlerin montajı

Bağlantı elemanı olarak 90 adet pirinç malzemeden mamül hazırlanmıştır. Çene arası
kalıp alüminyumdan 5 x 12 x 180 mm 20 adet, 5 x 12 x 280 mm den 40 adet
hazırlanmıştır. Çene arası kalıp 5 x 12 x 180 mm üzerinde eksenden eksene 150 mm
olacak 3 mm’lik delikler. Diğerleri 250 mm olacak şekilde delinmiştir. Çatlamaları
en üst seviyede yakalamak için 45˚ de iki ayrı yerden aparatlar yapıştırılmış, kiriş alt
ve üst ortalarına da aynı işlem yapılmıştır. Alttaki çekme, üstteki basınç
hareketlerinin şekil değişkikliklerini tespit etmek için. 0,001 mm hassasiyetli
 26

dısplacement transducer kullanılmıştır. Bu alet üç kısımdan meydana gelmiştir.

Displacement transducer, fixing jig ve dummy plate dir. Çene aralığı 150 ve 250
mm olan iki çeşit displacement transducer kullanılmıştır.

Şekil 3.4. Displacement Transducerlerin kirişlere yapıştırma şekli

Resim 3.2. Strengeçlerin montajı

3.2.9. Deney düzeneği

Bu araştırmada hazırlanan kirişler Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yapı

Eğitimi Ana Bilim Dalı Yapı Mekaniği Laboratuarında bulunan yükleme cihazı
kullanılmıştır. Cihazın raylar üstünde hareket eden araba üstünde iki mesnet aparatı
vardır. Bu mesnetler arası 2000 mm ve bir tanesi sabit olacak şekilde ayarlanmıştır.
 27

Kirişlere dört noktalı yükleme yapılmıştır. Yükleme yapılan yerler arası 660 mm
olacak şekilde sabitlenmiştir. Yük basma yerlerinde ezilmeyi önlemek için 10 mm
kalınlığındaki metal levhalar hazırlanmıştır. Cihazın üst tarafına mıknatıslı ve
üzerine LVDT bağlanacak aparat hazırlanmıştır. Kiriş numune üstüne çatlak tespiti
için hep aynı yerlere (daha önceden çizilen yerlere) sökülüp takılabilen strengeçler
ile 6 noktaya bağlanmıştır. Yükleme cihazı yanındaki masa üzerine yerleştirilen
değer kaydedici ile değerler birer saniye ara ile kaydedilmiştir. Değer kaydedici 6
adet çatlak, 1 adet yer değiştirme, 1 adet yük değerlerini kayda almıştır. Toplam 8
kanaldan her saniyede kayıt alınmıştır.

Resim 3.3. Deney düzeneği

 28

Resim 3.4. Deneyde veri kaydedilen datalogger

Resim 3.5. LVDT’ nin kirişlere bağlanması

Mesnetler sabit ve hareketli olarak ayarlanmıştır. Kiriş numuneleri üzerinde önceden

yerleri belirlenmiş altı bölgeden çatlak değişimleri izlenmiştir. Hassasiyeti 0.01 mm
 29

olan yer değiştirme ölçer (LVDT) kiriş tam ortasından kaydedilmiştir. Bütün veri
kayıtları her 5 saniyede yapılıp, kayıt boyunca Data Logger dijital ekranından
izlenmiştir. Her yeni kayıt öncesi bütün kanallardaki başlangıç değerleri sıfırlanarak
deneye başlanmıştır.

0
100 100

160
670 660 670

Şekil 3.5. Deney yükleme düzeni

 30

4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE DEĞERLENDİRME

4.1. Deneysel bulgular

Deneyler esnasında davranış ve dayanımda izlenen değişiklikler çok dikkatli bir

şekilde gözlenmiş ve bütün ayrıntılarıyla sunulmuştur.

4.1.1. Kiriş yer değiştirme değerleri

Bütün kirişlerin yüklemesinde aynı yerden alınan ölçümleri sırasında 0,01 mm

hassasiyetli LVDT modeli kullanılmıştır. Yüklemeye başlanmadan önce Data
Logger’e bağlı kanallar sıfırlanmıştır. Yer değiştirme değerleri deney sonuna kadar
beş saniye aralıkla kaydedilmiştir.

4.1.2. Yük yer değiştirme değerleri

Yükleme programı çerçevesinde elde edilen veriler kullanılarak yük-yer değiştirme

ilişkileri bilgisayarda çizilmiştir. Kirişlerden alınan yük değerleri aşağıda grafik
olarak gösterilmiştir.
 31

T01-T02-T03 Kirişlerine ait yük okuması (kN)

80
70
60
T01
Yük [kN]

50
T02
40
T03
30
20
10
0
1 6 11 16 21 26 31 36 41 46 51 56 61
Yer değiştirme [mm]

Şekil 4.1. Tanık kirişin yük- yer değiştirme grafiği

C01-C02-C03 Kirişlerine ait yük okuması (kN)

90
80
70
60
C01
Yük [kN]

50
C02
40
C03
30
20
10
0
1 6 11 16 21 26

Yer Değiştirme [mm]

Şekil 4.2. CFRP kirişin yük- yer değiştirme grafiği

 32

G01-G02-G03 Kirişlerine ait yük okuması (kN)

80
70
60
Yük [kN]

50 G01
40 G02
30 G03
20
10
0
1 5 9 13 17 21 25 29 33 37 41 45 49
Yer değiştirme[mm]

Şekil 4.3. GFRP kirişin yük- yer değiştirme grafiği

Deney numunelerinin en fazla yük karşısındaki yer değiştirme değerleri aşağıda

yorumlanması için Çizelge 4.1.’ de verilmiştir.

Çizelge 4.1. Kiriş numunelerin en fazla yük karşısındaki yer değiştirmesi

Kiriş numuneler En büyük yük Yer değiştirme

( kN ) ( mm )
Ş01 43,0 44
Ş02 46,0 39
Ş03 50,5 43
C01 77,0 22
C02 75,6 23
C03 74,0 27
G01 75,0 37
G02 74,0 28
G03 73,5 35
 33

Yukarıdaki şekiller ve Çizelge 4.1.’den de anlaşıldığı gibi tanık numunelerde yer

değiştirme değerleri 43,8 mm iken, CFRP ile güçlendirilen kirişlerde 22,8 mm,
GFRP ile güçlendirilen kirişlerde 32 mm olarak gerçekleşmiştir.

Yük değerlerine de bakıldığında tanık numunelerde yük değeri 46,933 kN’

ulaşmışken, CFRP ile güçlendirilen kirişlerde 75,80 kN, GFRP ile güçlendirilen
kirişlerde 74,10 kN değerine ulaştığı görülmüştür. Değerlere bakıldığında CFRP ve
GFRP kirişlerine ait kırılma yükü değerlerinin birbirinden farklı olmadığı
görülmüştür.

4.1.3. Enerji tüketme değerleri

Deney elemanlarının enerji tüketme kapasiteleri, yük sehim eğrilerinin altında akma
sınırının % 15 fazlasına gelen alan kalan alana eşit olduğu kabul edilmektedir. Ancak
toplam enerjinin değişmediğine yalnız başka enerjilere dönüştüğü fiziğin bilinen
temel esaslarından biridir. Bu nedenle böyle bir sistem üzerine gelen enerjinin bir
kısmını deformasyon enerjisine dönüştürerek tüketir. Dönüşebilen enerji plastik
bölgenin uzunluğu ile genelde doğru orantılıdır. Bu sebeple taşıyıcı sistem
elemanlarının enerji tüketebilme kapasiteleri oldukça önemlidir.

T01

80,0
70,0
60,0
YÜK (kN)

50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
0 10 20 30 40 50 60

YER DEĞİŞTİRME (mm)

Seri 1

Şekil 4.4. Tanık kirişin yük- yer değiştirme grafiği-1

 34

T02

80,0
70,0
60,0
YÜK (kN)

50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
0 10 20 30 40 50 60

YER DEĞİŞTİRME (mm)

Seri 1

Şekil 4.5. Tanık kirişin yük- yer değiştirme grafiği-2

T03

80,0

70,0

60,0
YÜK (kN)

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0
0 10 20 30 40 50 60

YER DEĞİŞTİRME (mm)

Seri 1

Şekil 4.6. Tanık kirişin yük- yer değiştirme grafiği-3

 35

C01

80,0

70,0

60,0
YÜK (kN)

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0
0 10 20 30 40 50 60

YER DEĞİŞTİRME (mm)

Seri 1

Şekil 4.7. CFRP kirişin yük- yer değiştirme grafiği-1

C02

80,0
70,0
60,0
YÜK (kN)

50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
0 10 20 30 40 50 60
YER DEĞİŞTİRME (mm)

Seri 1

Şekil 4.8. CFRP kirişin yük- yer değiştirme grafiği-2

 36

C03

80,0

70,0

60,0
YÜK (kN)

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0
0 10 20 30 40 50 60
YER DEĞİŞTİRME (mm)

Seri 1

Şekil 4.9. CFRP kirişin yük- yer değiştirme grafiği-3

G01

80,0
70,0
60,0
YÜK (kN)

50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
0 10 20 30 40 50 60
YER DEĞİŞTİRME (mm)

Seri 1

Şekil 4.10. GFRP kirişin yük- yer değiştirme grafiği-1

 37

G02

80,0

70,0

60,0
YÜK (kN)

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0
0 10 20 30 40 50 60
YER DEĞİŞTİRME (mm)

Seri 1

Şekil 4.11. GFRP kirişin yük- yer değiştirme grafiği-2

G03

80,0

70,0

60,0
YÜK (kN)

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0
0 10 20 30 40 50 60
YER DEĞİŞTİRME (mm)
Seri 1

Şekil 4.12. GFRP kirişin yük-yer değiştirme grafiği-3

 38

Çizelge 4.2. Kirişlerin enerji tüketimi değerleri

En büyük yük Yer değiştirme Enerji yutma kapasitesi

Kiriş seri no
(kN) (mm) (kNmm)
T01 43,0 44 99750,50
T02 46,0 39 99219,50
T03 50,5 43 106637,65
C01 77,0 22 74298,30
C02 75,6 23 69981,20
C03 74,0 27 79179,40
G01 75,0 37 118008,53
G02 74,0 28 105660,15
G03 73,5 35 137245,35

Çizelge 4.2.’ de en büyük enerji tüketiminin GFRP İle güçlendirilmiş kirişlerde

olduğu görülmektedir. Tanık kirişler, GFRP ile güçlendirilen kirişlere oranla % 15
daha az enerji tüketmiştir. En düşük enerji tüketiminin CFRP ile güçlendirilen
kirişlerde olduğu görülmektedir.

4.1.4. Yük çatlak değerleri

Kirişlerin kesme bölgelerinde meydana gelen çatlak değerlerini belirlemek için her
iki yandan 4 adet strengeç yerleştirilmiştir. Strengeçlerden burada meydana gelen
çatlaklar en fazla yüklerde yorumlanması için çizelgeye alınmıştır. Eğilme
bölgesindeki değerler içinde aynı işlem verilmiştir.
 39

Çizelge 4.3. Kiriş numunelerin en fazla yüke karşı kesme çatlakları

Kiriş numuneler En büyük yük 2 nolu strengeç 5 nolu

( kN ) (mm) strengeç (mm)
Ş01 43,0 27 0,15
Ş02 46,0 26 0,005
Ş03 50,5 21 0,28
C01 77,0 0,54 0,18
C02 70,6 0,48 0,52
C03 74,0 0,58 0,76
G01 75,0 0,50 0,22
G02 74,0 0,32 0,22
G03 73,5 0,15 0,28

4.1.5. İstatistiki analiz

Çizelge 4.4. Kirişlerin en büyük kırılma yüklerine ait açıklayıcı istatistikler

Standart Standart Ortalamalar için

N Ortalama Min. Max.
Güçlendirme Sapma Hata %95 güven aralığı
Tekniği Alt sınır Üst sınır
Tanık 3 4,6933 ,3690 ,2130 3,7768 5,6099 4,38 5,10
GFRP 3 7,4100 3,464E-02 2,000E-02 7,3239 7,4961 7,37 7,43
CFRP 3 7,5800 ,1411 8,145E-02 7,2296 7,9304 7,43 7,71
Total 9 6,5611 1,4167 ,4722 5,4721 7,6501 4,38 7,71

Çizelge 4.5. Kirişlerin en büyük kırılma yüklerindeki şekil değiştirme değerlerine ait
açıklayıcı istatistikler

Standart Standart Ortalamalar için

N Ortalama Min. Max.
Güçlendirme Sapma Hata %95 güven aralığı
Tekniği Alt sınır Üst sınır
Tanık 3 43,8167 2,3079 1,3324 38,0836 49,5497 41,18 45,47
GFRP 3 32,0067 3,9749 2,2949 22,1325 41,8808 28,55 36,35
CFRP 3 22,8167 3,5713 2,0619 13,9450 31,6884 20,70 26,94
Toplam 9 32,8800 9,5701 3,1900 25,5238 40,2362 20,70 45,47

Gerçekleştirilen varyans analizi sonucuna göre güçlendirme tekniğine bağlı olarak

kirişler arasında hem kırılma yükü değerleri hemde deformasyon değerleri
bakımından p≤0,05 anlamlılık düzeyinde fark vardır. Diğer bir ifadeyle kiriş
 40

numunelerine ait kırılma yükü ve şekil değiştirme değerleri güçlendirme tekniğine

bağlı olarak değişmektedir.

Çizelge 4.6. Kirişlerin en büyük kırılma yüklerine ait Varyans analizi

Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Anlamlılık

F-testi
kaynağı Toplamı derecesi ortalaması Düzeyi (p).
Gruplar
15,742 2 7,871 150,178 0,000
arası
Gruplar içi 0,314 6 5,241E-02
Toplam 16,056 8

Çizelge 4.7. Kirişlerin en büyük kırılma yüklerindeki şekil değiştirme değerlerine ait
Varyans analizi

Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Anlamlılık

F-testi
kaynağı Toplamı derecesi ortalaması Düzeyi (p).
Gruplar
664,932 2 332,466 29,439 0,001
arası
Gruplar
67,761 6 11,293
içi
Toplam 732,693 8

Kırılma yükü değerleri üzerinde gerçekleştirilen Çoklu karşılaştırma testi sonuçlarına

göre;
√ GFRP ve CFRP kirişlerine ait kırılma yükü değerleri istatistiki anlamda
birbirinden farklı değildir.
√ Ancak GFRP ve CFRP kirişlerine ait kırılma yükü değerleri Tanık kiriş
numunesinden farklıdır.

Çizelge 4.8. En büyük Kırılma Yükü (tf) değerlerine ait Duncan Çoklu karşılaştırma
testi

Farklı olan gruplar

Güçlendirme N
(p≤0,05)
Tekniği
1 2
Tanık 3 4,6933
GFRP 3 7,4100
CFRP 3 7,5800
 41

Şekil değiştirme değerleri üzerinde gerçekleştirilen Çoklu karşılaştırma testi

sonuçlarına göre;

√ Bütün kiriş numunelerinde şekil değiştirme değerleri istatistiki anlamda

birbirinden farklıdır.

Çizelge 4.9. Şekil değiştirme (mm) değerlerine ait Duncan Çoklu karşılaştırma testi

Farklı olan gruplar (p≤0,05)

N
Güçlendirme
Tekniği 1 2 3
CFRP 3 22,8167
GFRP 3 32,0067
Tanık 3 43,8167

Gerçekleştirilen regresyon analizi sonucuna göre; Kırılma yükü ve şekil değiştirme

değerleri arasındaki ilişki ikinci dereceden Y=a+bX+cX² model denklemi ile ifade
edilmektedir.

Kırılma Yükü= 2,6258+(0,4068xŞekil değiştirme)-(0,0081xŞekil değiştirme2)

R²= 0,941
 42

8,0

7,5
( tf(tf)
)
7,0
Yükü
yükü

6,5
Kırılma
büyük kırılma

6,0
Maksimum

5,5

5,0
En

4,5

4,0 Rsq = 0,9411

20 30 40 50

Şekil değiştirme (mm)

Deformasyon ( mm )
Şekil 4.13. Regresyon analizi grafiği

8,0

7,5 7,6
( tf(tf)
)

7,4
Yükü

7,0
yükü
Kırılma

6,5
büyük kırılma

6,0
enMaksimum

5,5
Mean

5,0
Ortalama

4,5 4,7

4,0
Şahit GFRP CFRP

Güçlendirme Tekniği
Şekil 4.14. Kiriş numunelerine ait ortalama Mak.kırılma yükü değerleri bar grafiği

Şekil 4.14.’ de görüldüğü gibi GFRP ve CFRP ile güçlendirilmiş betonarme kiriş
numuneleri, tanık kiriş numunelerinin yaklaşık 2 katı bir yüke dayanmıştır.
 43

8,0

7,5
( tf )(tf)
Yükü

7,0
yükü
Kırılma
büyük kırılma

6,5
enMaksimum

6,0

5,5
Mean
Ortalama

5,0

4,5
Şahit GFRP CFRP

Güçlendirme Tekniği
Şekil 4.15. Kiriş numunelerine ait ortalama en büyük kırılma yükü değerleri çizgi
grafiği
50,0
Ortalama Deformasyon (mm)

43,8
Ortalama şekil değiştirme ( mm )

40,0

32,0
30,0

22,8
20,0
Şahit GFRP CFRP

Güçlendirme Tekniği
Şekil 4.16. Kiriş numunelerine ait ortalama deformasyon değerleri bar grafiği
 44

50,0

(mm)
( mm
Deformasyon )

40,0
şekil değiştirme
Ortalama

30,0
Ortalama

20,0
Şahit GFRP CFRP

Güçlendirme Tekniği

Şekil 4.17. Kiriş numunelerine ait ortalama şekil değiştirme değerleri çizgi grafiği
 45

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

5.1. Sonuçlar

1. Deney kirişleri yükleme arttıkça ince bir ses çıkarmaya başlayıp en fazla yük
sonrası gevrek bir kırılma sesi ile sonuçlanmıştır. Tekstillerin aynı anda gevrek
kırıldığında en büyük yük okuması yapılmıştır.

2. Tekstil malzemelerinin ikinci kat yapıştırılan malzemenin bitiş noktasından, yani

kirişten 38 cm içerde çatlaklıklar meydana gelmiştir.

3. Sonuçlar Data Logger’ den çıktı ve disket yoluyla alınmıştır. CFRP’ nin katman
olarak GFRP ile hemen hemen aynı şekilde dayandığı gözlemlenmiştir.

4. Kirişlerin yer değiştirme değerleri tanık 43,8 mm, CFRP 22,8 mm, GFRP 32 mm
olarak gerçekleşmiştir.

Sonuç olarak güçlendirmenin başarılı olduğu kirişlerin cam ve karbon liflerle

güçlendirilebileceği, maliyet bakımından incelendiğinde ise cam lifin tercih
edilebileceği anlaşılmaktadır.

5.2. Öneriler

1. Benzer çalışmalarda ve gerçek uygulamalarda epoksi harcın liflere olan sünekliği

azaltması yönünden olumsuz etkisini giderici önlemlerin alınması, belki de
yapıştırmada daha elastik yapıştırıcılar kullanılması,

2. Aramid malzemesi kullanılarak böyle bir çalışma yapılması,

3. Farklı sargı şekilleri uygulanarak benzer bir çalışma yapılması önerilebilir.

 46

KAYNAKLAR

1. Can Ö., “Hasarlı dikdörtgen kesitli betonarme kirişlerin betonarme mantolama

onarımı üzerine deneysel bir araştırma”, Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü,Ankara,1-45(2002).

2. Önal M.M., “Hasar görmüş dikdörtgen kesitli kirişlerin mantolama yöntemiyle

onarımı üzerine deneysel bir araştırma”, Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 39-129(2002).

3. Dumanlar N., “Eğilme yönünden FRP tekstillerle güçlendirilmiş dikdörtgen

kesitli betonarme kirişlerin mekanik davranışlarının deneysel incelenmesi”,
Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1-
40(2005).

4. Çelik,A., “Yapıların onarım ve güçlendirilmesinde fiber kompozitlerin

kullanımı”, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya, 1-4,
(2005).

5. Yetgin Ş., Çavdar A., “Polimer lif yastığı yardımıyla beton kirişlerde çekme
dayanımının yükseltilmesine yönelik deneyler”, Türkiye Mühendislik
Haberleri, (434): 54-58, (2004).

6. Çetinkaya N., Kaplan H., Şenel M.Ş., “Betonarme kirişlerin lifli polimer (FRP)
malzemeler kullanarak onarım ve güçlendirilmesi”, Mühendislik Bilimleri
Dergisi, 10(3): 291-298, (2003).

7. Yurdakul Peker İ., “Betonarme yapıların öngermeli CFRP plakalarla

güçlendirilmesi”, Deprem Sempozyumu, Kocaeli, 122, (2003).

8. Diab- YG., Strengthening of RC beams by using sprayed concrete:

experimental approach, Engineering-Structures, 20(7): 631-643.(1988).

9. İlki A., Kumbasar N., “Kompozitler ile güçlendirilen elemanların eksenel

yükler ve eğilme etkileri altında davranışı”. Yapıların onarım ve
güçlendirilmesi alanındaki gelişmeler, İstanbul, 137- 154 (2002).

10. Arduni, M., Nanni, A., “Parametric study of beams with Externally Bonded
FRP Reinforcement”, ACI Structural, 94(5): 493-501 (1997).

11. Täljsten. B. and Elfgren. L., “Strenghening concrete beams for shear using
CFRP materials:evaluation of different application methods.”, Composites Part
B: Engineering, 31 (2): 87-96 (2000).

12. Myers, J. J., Murthy, S., Micelli, F.,”Effect of Combined environmental

cycles on the bond of FRP sheets to cocrete”, 2001 International Conference,
10-12 (2001).
 47

13. Li, A., Diagana, C. and Delmas, Y., “ CFRP contribution to shear copacıty of
strenghened RC beams”, Engineering Structures, 23: 1212-1220 (2001).

14. Diagana, C.İ Li, A., Gedalia, B. and Delmas, Y., “ Shear strengthening
effectiveness with CFF strips, Engineering Structures, 25: 507-516 (2003).

15. Gündüz M., Çubukçu S., “Deprem sonrası zarar görmüş binaların güçlendirme
tekniklerinin ekonomik açıdan karşılaştırılması”, Orta Doğu Teknik
Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Ankara, 1-4, (2005).

16. Gemci, R. , Ulcay Y., “ Üç boyutlu tesadüfi dağılımlı aramid novoloid ve cam
lif takviyeli polimerik kompozit malzemelerin aşınma direnci”, Uludağ
Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 9(1):1-9, (2004).

17. Keleş M. , “ Betonarme kirişlerde açılı CFRP şeritlerin kesmeye katkısı”,

Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1-89
(2005).

18. Ceyhun, V. , Turan M. “Tabakalı kompozit malzemelerin darbe davranışı” ,

Mühendis ve Makine, Ocak, Sayı 516, (2003).

19. Tezcan S.S. ve Peker Y.İ., “Karbon Elyaflı Tekstil ile Kolon ve kirişlerin
güçlendirilmesi”, Mevcut yapıların deprem yüklerine karşı güçlendirilmesi ve
çıkmalı binalardaki sorunlar, İstanbul,1-9 (2001).

20. Kachlakev, D. and McCury, D.D.,”Behavior of full-scale reinforced concrete

beams ratrofitted for shear and flexural with FRP Laminates”, Composites Part
B: Engineering, 31 (6-7): 445-452 (2000).

21. Barros, J.,A.,O., Fortes, A.S., “Flexural strengthening of concrete beams with
CFRP Laminates bonded into slits” , Cement and Conrete Composites, 4810
(2004).

22. Temizer, S., (2000) “Betonarme kirişlerin çelik levhalarla takviyesi”, Yüksek
lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 1,(2000).

23. Can H., Göğüş M.H., Demirel Y., “Betonarme kirişlerin açıklık ortasına kolon
ekleme yöntemiyle güçlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık
Fakültesi Dergisi, 17(3): 121-135, (2002).

24. Köylüoğlu, U., Nielsen, S., Abbott, J., “Local and model damage indicators
for RC frames subject to earthquakes”, journal-of Engineering Mechanics,
124(12):1371-1379 (1998).

25. Ersoy. E., “Betonarme Temel İlkeler ve Taşıma Gücü Hesabı”, Evrim
Yayınevi, 183-185 (1993).
 48

26. Önal, M.M., Tokgöz, H., Can, Ö., Dumanlar, N., “ Betonarme kirişlerde CFRP
Sarılarak Güçlendirme yapılması ve Taşıma Gücünün Artırılması”, Yapısal
Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu, Pamukkale-Denizli, 64-69 (2006).

27. Tokgöz, H., Dumanlar, N., Can, Ö., Önal, M.M., “ Betonarme kirişlerde CFRP
Sarılarak Güçlendirme yapılması ve Taşıma Gücünün Artırılması”, Yapısal
Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu, Pamukkale-Denizli, 64-69 (2006).

28. TS 500 : Betonarme Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları, Türk Standartları

Enstitüsü, Ankara (2000).

29. Atımtay, E., “Açıklamalar ve Örneklerle Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar

Hakkında Yönetmelik ( Betonarme Yapılar)”, Cilt 1-2, Bizim Büro Basımevi,
Ankara, 220-221 (2000).
 49

ÖZGEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler
Soyadı, adı : YAZGI, Zuhal
Uyruğu : T.C.
Doğum tarihi ve yeri : 12.12.1981 Kayseri
Medeni hali : Bekar
Telefon : 0 (544) 468 30 81
e-mail : zhl_06@hotmail.com.

Eğitim

Derece Eğitim Birimi Mezuniyet tarihi

Lisans Gazi Üniversitesi/ Yapı Eğitimi Bölümü 2004
Önlisans Erciyes Üniversitesi/ İnşaat Bölümü 2000
Lise Aydınlıkevler Lisesi 1998

İş Deneyimi
Yıl Yer Görev
2005-2006 RM Mimarlık Teknik Ressam
2006-2007 Setenart Tasarım Mimarlık Teknik Ressam

Yabancı Dil
İngilizce

Hobiler
Bilgisayar teknolojileri, Basketbol.