BETONARME 1 - Ders3

0423522 - BETONARME 1
2008-2009 Güz Yarıyılı
Yrd.Doç.Dr. Murat Serdar Kırçıl

n aat Mühendisli i Bölümü Yapı Anabilim Dalı
NM 1-024
www.yildiz.edu.tr/~kircil
Betonarme 1 Ders Notları
Yrd.Doç.Dr.Murat Serdar Kırçıl
Basit e ilme etkisindeki betonarme elemanların ta ıma gücü
(Flexural strength)
Betonarme yapılarda kiri ve dö eme gibi elemanlar uygulanan

yükler nedeniyle e ilmeye çalı ırlar. Gerçekte aynı elemanlar e ilmeye
ek olarak kesme kuvveti etkisindedirler. Bu iki içi kuvvetin birbirinden
ba ımsız oldu u varsayımı gerçekçidir. Bu nedenler; betonarme
elemanlar, tasarım sırasında, önce e ilme momenti etkisinde göre
boyutlandırılıp donatılır. Daha sonra da kesme kuvveti etkisini kar ılamak
üzere tasarlanırlar.
Bu bölge kısalıyor.
Basınç kuvveti etkisinde.
Basınç
kenarı.(Compression side)
Bu bölge uzuyor. Çekme

kuvveti etkisinde. Çekme
kenarı.(Tension side)
+
Bu bölge kısalıyor.
Basınç kuvveti etkisinde.
Basınç
kenarı.(Compression side)
Bu bölge uzuyor. Çekme

kuvveti etkisinde. Çekme
kenarı.(Tension side)
Donatı nereye
yerle tirilmeli?
Bu bölge çekme kuvveti
etkisinde. Betonun çekme
dayanımı dü ük oldu u için,
çekme kuvvetini kar ılamak
üzere donatıya ihtiyaç var.
-
+
Çekme kuvveti kar ılamak

üzere donatıya ihtiyaç
duyulan bölgeler (teorik)
Uygulanan donatı
yerle tirme düzeni
Betonarme kesitlerin e ilme dayanımlarının hesabında yapılan varsayımlar
Bernouilli-Navier hipotezi geçerlidir. E ilmeden önce düzlem olan
kesitler e ilmeden sonra da düzlemdir.
Beton çekme kuvveti ta ımaz, çekme kuvvetini donatı kar ılar.
Çeli in gerilme-deformasyon e risi bilinmektedir (ELASTOPLAST K).

Gerilme ( )
fy
fy
ekil
εsy εsu εsy εsu de i tirme ( )
Betonun gerilme-deformasyon e risi bilinmektedir.

Gerilme ( )
fc
ekil
εco εcu de i tirme ( )
M
M
FC FC
FT FT
M
M
FC FC
FT FT
FC: Basınç kuvveti (compressive force)

FT: Çekme kuvveti (tensile force)
Donatının yeri de i medi i sürece çekme kuvvetinin yeri
sabit. Basınç kuvvetinin yeri de i ken.
Literatürde bazı kaynaklarda basınç kuvveti C ile

çekme kuvveti ise T ile gösterilebiliyor.
Betonarme 1 Ders Notları Basınç
Yrd.Doç.Dr.Murat Serdar Kırçıl gerilmelerinin
da ılımı nedir?
FC
FT
Basınç kuvveti, kiri in basınç bölgesinde olu an basınç gerilmelerinin
bile kesi. Dolayısıyla basınç kuvvetinin büyüklü ü ve yeri, basınç
gerilmelerinin da ılımına ba lı.
VARSAYIM: Beton, tek eksenli gerilme durumundakine uygun bir
davranı gösterir. Basınç gerilmeleri de, basınç bölgesinin
yüksekli i boyunca, tek eksenli gerilme durumunda elde edildi i
gibi da ılır.
σ
0.85f TS500/2000
cd
tarafından
kullanılması
0.002 0.003
ε öngörülen da ılım.
Artan e ilme momenti etkisinde betonarme kiri in davranı ı (Az-normal donatılı kiri ler)
abcd 0.85fcd 0.85fcd
a b c d
0.003
sy sy sy sy
c)
a) Çekme bölgesindeki
Kırılmadan
GÖZLEM: Azhemen
donatılıönceki
betonun
kiri tedurumdur.
çatlamasıyla
güç Donatının
tükenmesi birlikte
(ta akmaya
ıma bütün ve
çekme
gücüne tarafsız
ula kuvvetini
eksenin
ılması) donatı
yukarı
basınç
kar
kaymaya
ılar. devat
bölgesindeki etmesiyledaha
betonun ezilmesiyleda ortaya
küçülen basınç
çıkar. bölgesindeki
Beton ezilmedengerilmeler hızla büyür.
çekme donatısının
En dı basınç
akması sayesindelifindeki
kiri gerilme
te büyükbeton silindir mukavemetinin
deformasyonlar ve çatlaklar %85’ine ula ır.
ortaya çıkar ve Çekme
kiri bir
kenarında
süreci takipuzamaya devam
ederek kırılır. Bueten çeli biçimine
kırılma e uyamayançekme betonda çatlaklar
kırılması (düktil büyür.
kırılma/sünek
b) Donatı
kırılma) az oldu
denir (tension undan artanKırılmadan
failure). momentle beraber çekme kuvveti
önce çatlakların ortaya de artar ve
çıkması çelik
sünek
akma En sınırına
davranı
d) (ductile
dı ınbasınç ( ≥ sy
ula lifindeki , sbir
ırbehavour)
beton ). Akma
=fhızla sınırını
ygöstergesidir.
kısalarak a an çelik,
üzerindeki fazlakuvvet almadan
gerilmeleri içerideki
uzamaya devam
liflere aktarır eder(gerçekte
(yeniden da ılım). az
En da olsagerilme
büyük kuvvet artık
alır). daha
Betoniçerideki
aynı hızla kısalamaz.
liflerdedir.
Kesit
Kırılma düzlemselli ini korudu
en dı ta lifteki betonun undan
ezilme tarafsız eksen yukarı( kayar
birim kısalmasına ve basınç bölgesi
c=0.003) ula masıyla
küçülür.
gerçekleÇekme kuvveti sabittir.
ir. Bu durumda kesitin Basınç
ta ıdı ıkuvveti
moment, dedonatının
çekme kuvvetine
akma bae langıcındaki
it oldu undan,
küçülen
momentten basınç%2-5 bölgesinde gerilemeler artar ve do rusallı ını kaybeder.
daha büyüktür.
ab
a b
sy sy
a) Çekme bölgesindeki betonun çatlamasıyla birlikte bütün çekme kuvvetini donatı

kar ılar.
b) Donatı az oldu undan artan momentle beraber çekme kuvveti de artar ve çelik
akma sınırına ula ır ( ≥ sy, s=fy). Akma sınırını a an çelik, kuvvet almadan
uzamaya devam eder(gerçekte az da olsa kuvvet alır). Beton aynı hızla kısalamaz.
Kesit düzlemselli ini korudu undan tarafsız eksen yukarı kayar ve basınç bölgesi
küçülür. Çekme kuvveti sabittir. Basınç kuvveti de çekme kuvvetine e it oldu undan,
küçülen basınç bölgesinde gerilemeler artar ve do rusallı ını kaybeder.
a b c d
0.003
sy sy sy sy
c) Kırılmadan hemen önceki durumdur. Donatının akmaya ve tarafsız eksenin yukarı

kaymaya devam etmesiyle daha da küçülen basınç bölgesindeki gerilmeler hızla
büyür. En dı basınç lifindeki gerilme beton silindir mukavemetinin %85’ine ula ır.
Çekme kenarında uzamaya devam eten çeli e uyamayan betonda çatlaklar büyür.
d) En dı basınç lifindeki beton hızla kısalarak üzerindeki fazla gerilmeleri içerideki

liflere aktarır (yeniden da ılım). En büyük gerilme artık daha içerideki liflerdedir.
Kırılma en dı ta lifteki betonun ezilme birim kısalmasına ( c=0.003) ula masıyla
gerçekle ir. Bu durumda kesitin ta ıdı ı moment, donatının akma ba langıcındaki
momentten %2-5 daha büyüktür.
a b c d
0.003
sy sy sy sy
GÖZLEM: Az donatılı kiri te güç tükenmesi (ta ıma gücüne ula ılması) basınç
bölgesindeki betonun ezilmesiyle ortaya çıkar. Beton ezilmeden çekme donatısının
akması sayesinde kiri te büyük deformasyonlar ve çatlaklar ortaya çıkar ve kiri bir
süreci takip ederek kırılır. Bu kırılma biçimine çekme kırılması (düktil
kırılma/sünek kırılma) denir (tension failure). Kırılmadan önce çatlakların ortaya
çıkması sünek davranı ın (ductile behavour) bir göstergesidir.
Artan e ilme momenti etkisinde betonarme kiri in davranı ı (Çok fazla donatılı kiri ler)
ab c d
a b c d
0.003
sy sy sy sy
c)
a) Basınç
Çekme alanının
GÖZLEM: büyümesiyle
bölgesindeki
Çok fazla betonun
donatılı kiribasınç
lerdekuvveti
çatlamasıyla artacak,
betonbirlikte donatı
bütün
ezilmeden akmadı
çekme
önce ı akma
içindonatı
kuvvetini
donatıda tarafsız
eksenin
kar ılar. amedi
gerçekle a ı kaymasıyla moment
i için, kırılmadan öncekolu küçülecektir.
çatlaklar Kesitin
olu maz, kiri taaniıdıveı gevrek
moment, birbasınç
kırılma
kuvveti
ile ta ımakadar olmasa
gücüne ula da
ır. artacaktır.
Yönetmelikler kiri lerin bu ekilde tasarlanmasına izin
vermezler.
d)
b) En dı basınç
Donatı lifindeki
alanı büyük oldubetonun
u için, ezilme birimgerilme
donatıdaki kısalmasına
dü ük(düzeyde
c=0.003)kalacaktır.
ula masıyla
kiri birden
Çelikteki bire kırılacaktır.
uzama Basınç kırılması
betondaki kısalmaya (compression
uyamayacak failure)
ve tarafsız eksen olarak
a a adlandırılan
ı do ru
bu tür kırılmalar aniden gerçekle ti i ve kırılma öncesinde betonde gçrülebilir çatlaklar
kayacaktır.
olu madı ı için tehlikelidir. Bu tür davranı a gevrek kırılma ya da gevrek davranı
(brittle failure) da denir.
ab
a b
sy sy
a) Çekme bölgesindeki betonun çatlamasıyla birlikte bütün çekme kuvvetini donatı

kar ılar.
b) Donatı alanı büyük oldu u için, donatıdaki gerilme dü ük düzeyde kalacaktır.

Çelikteki uzama betondaki kısalmaya uyamayacak ve tarafsız eksen a a ı do ru
kayacaktır.
ab c d
a b c d
0.003
sy sy sy sy
c) Basınç alanının büyümesiyle basınç kuvveti artacak, donatı akmadı ı için tarafsız
eksenin a a ı kaymasıyla moment kolu küçülecektir. Kesitin ta ıdı ı moment, basınç
kuvveti kadar olmasa da artacaktır.
d) En dı basınç lifindeki betonun ezilme birim kısalmasına ( c=0.003) ula masıyla

kiri birden bire kırılacaktır. Basınç kırılması (compression failure) olarak
adlandırılan bu tür kırılmalar aniden gerçekle ti i ve kırılma öncesinde betonda
görülebilir çatlaklar olu madı ı için tehlikelidir. Bu tür davranı a gevrek kırılma ya da
gevrek davranı (brittle failure) da denir.
ab c d
a b c d
0.003
sy sy sy sy
GÖZLEM: Çok fazla donatılı kiri lerde beton ezilmeden önce donatıda akma
gerçekle medi i için, kırılmadan önce çatlaklar olu maz, kiri ani ve gevrek bir kırılma
ile ta ıma gücüne ula ır. Yönetmelikler kiri lerin bu ekilde tasarlanmasına izin
vermezler.
Tasarımcı mühendis
kiri in davranı ını
denetleyip, basınç
kırılmasını nasıl
engelleyebilir?
Tasarım sırasında çekme donatısı miktarı sınırlandırılarak basit

e ilme etkisindeki kiri in davranı ı denetlenebilir.
c
FC
x
d
T.E
h
s
bw
c x
FC = bw σ ( x )dx
FC
x 0
c=Betondaki birim kısalma
s=Donatıdaki birim uzama

bw
s
c
x
d
T.E
c3 cu c
0.85fcd c3
0.85fcd
c3
c2 c2
c2
c1 c1
c1
c
T.E cu
c1 c2 c3
FC
x
d
T.E
h
s
bw
Bu integrali
E DEhesaplamak zor.
ER D KDÖRTGEN
Basınç
GER LME kuvvetinin
BLO U
hesabı için
(Equivalent daha
rectangular
kolaydistribution)
stress bir yol var
mı?
x
FC = bw σ ( x )dx
0
0.85fcd
c
0.85fcd 0.85fcdba
x a
b b
s
a
x
k3fc
k2x
max
Tarafsız
eksen
Fc = σ m bx
σ m = k1σ max k1 = σm / σmax
σ max = k 3 f c k3 = σmax / fc
b Fc = σ m bx = k1 k 3 f c bx
k3fc
k2x
max
Tarafsız
eksen
k1=Ortalama basınç gerilmesinin maksimum
gerilmeye oranı
k2=Basınç bile kesinin basınç kenarına

uzaklı ının tarafsız eksen derinli ine oranı
k3=Maksimum basınç gerilmesinin beton
basınç dayanımına oranı
b
0.85fcd 0.85fcd
k2x a/2
k1k3fcdbx
a 0.85fcdba
x
k2x=a/2
b b
k3=0.85 k1k3=0.72 fck<25MPa k1=0.72/0.85=0.85
k1k3=0.72-(fck-25)0.0051 fck>25MPa k1=0.85-(fck-25)0.006
k1 k3 fcd b x = 0.85 fcd b a k2x=a/2

k1 0.85 fcd b x = 0.85 fcd b a k2 =k1/2
k1 x = a
fck<25MPa k2=0.425
fck>25MPa k2=0.425-(fck-25)0.003
Yapılan deneyler, kolonların; çeli in akma gerilmesine, betonun da silindir basınç

dayanımının yakla ık 0.85’ine ula tı ında kırıldı ını göstermektedir.
0.85fcd
0.85fcd a/2 a/2
a
x
x
FC = bw σ ( x )dx FC = 0 .85 f cd bw a
0
0.85fcd
bw
σ
0.85fcd a
bw
0.002 0.003
ε
VARSAYIMLAR
Bernouilli-Navier hipotezi geçerlidir. E ilmeden önce düzlem olan
kesitler e ilmeden sonra da düzlem kalır.
Çelik ideal elasto-plastiktir.
fy
σ
Beton tek eksenli gerilme durumuna uygun davranır.
0.85fcd
x
ε
0.002 0.003
Beton çekme kuvveti almaz. Çekme kuvvetinin tamamını donatı

kar ılar.
Dikdörtgen kesitler
Basınç bölgesi dikdörtgen olan kesitlerdir.
M M
Kesitte basınç donatısı bulunup bulunmaması durumuna göre ikiye

ayrılırlar;
M M
Tek donatılı dikdörtgen Çift donatılı dikdörtgen kesitler

kesitler (Double reinforced rectangular
(Rectangular beams beams)
reinforced for tension only)
Dikdörtgen kesitler
Kesitte basınç donatısı bulunup bulunmaması durumuna göre ikiye ayrılırlar;
basınç donatısı
M M
çekme donatısı çekme donatısı
Tek donatılı dikdörtgen Çift donatılı dikdörtgen kesitler

kesitler (Double reinforced rectangular
(Rectangular beams beams)
reinforced for tension only)
Çekme kuvvetini donatı,
basınç kuvvetini beton ve
Çekme kuvvetini donatı, basınç donatısı birlikte
basınç kuvvetini beton kar ılar.
kar ılar. çekme donatısı
basınç donatısı
GEOMETR
As: Çekme donatısı (tensile
b reinforcement)
c
As’: Basınç donatısı
As’ (compressive reinforcement)
h: Kiri yüksekli i (beam
h d height)
bw: Kiri geni li i (beam
As width)
d’ c
bw b: Etkili tabla geni li i
(effective beam width)
d: Etkili derinlik / faydalı

derinlik (effective beam
depth)
d’: Paspayı
c: Kabuk betonu (cover

concrete)
h d
d’
bw
h d
d’
bw
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
Kesite sadece e ilme momenti etkidi inden iç kuvvetlerin bile kesi normal
kuvvet vermez
FC − FT = 0
FC = FT s
0 .85 f cd b w a = A s σ s Kuvvet denge denklemi fy
s=Donatı çeli indeki çekme gerilmesi σs = E sεs Es

Es=Donatı çeli i elastisite modülü E s = 2.10 N / mm
5 2
sy
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
kuvvet vermez
FC − FT = 0
FC = FT
0 .85 f cd b w a = A s σ s + Betonun ta ıdı ı çekme kuvveti
VARSAYIM: Beton çekme kuvveti almaz, çekme kuvvetinin tamamını donatı

kar ılar.
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
kuvvet vermez
FC − FT = 0 FC = FT
0 .85 f cd b w a = A s σ s Kuvvet denge denklemi
Mr =FC (d − 0.5a) = FT (d − 0.5a) Moment denge denklemi
Mr= Kesitin ta ıma gücü momenti (moment ta ıma gücü)

M r = 0 .85 f cd b w a (d − 0 .5a )
= A s σ s ( d − 0 . 5a )
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
Kırılma biçimleri
Bu bölümde ta ıma gücünü e ilme momenti etkisiyle kaybeden kiri lerin
davranı ı incelenecektir.
VARSAYIM: Bu bölümde sözü edilen kiri lerin kesme dayanımlarının e ilme
dayanımlarından büyük oldu u varsayılmı tır.
Artan e ilme momenti etkisindeki betonarme bir kiri , her zaman, en dı basınç
lifindeki betonun ezilme birim kısalmasına ula masıyla ta ıma gücünü kaybeder
ve kırılır.
Kırılmanın her zaman bu ko ulla gerçekle mesi, davranı ın da aynı ekilde
gerçekle ece i anlamına gelmez. Kiri in davranı ını, çekme donatısı miktarı
belirler.
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
Bu ba lamda üç farkı kırılma biçiminden söz edilebilir:
Çekme kırılması (sünek kırılma, düktil kırılma) (tension failure)
Az-normal donatılı kiri lerde görülür. Beton ezilmeden donatı akmaya ba lar. Kiri te artan
deformasyonlar görülür ve kırılma bir süreç içinde gerçekle ir.
Dengeli kırılma (balanced failure)
Dengeli donatılı kiri lerde görülür. Donatının akmasıyla, betonun ezilmesi aynı anda gerçekle ir.
Kırılma ani ve gevrektir. stenmeyen bir durumdur. Çekme kırılmasıyla basınç kırılması
arasındaki sınırı temsil eder.
Basınç kırılması (compression failure)

Çok donatılı kiri lerde görülür. Çelikteki gerilme akma sınırına ula madan beton ezilir. Kırılma ani
ve gevrektir. stenmeyen bir durumdur.
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
Kiri davranı ı, çekme donatısı miktarıyla kontrol edilebilir.
:Donatı yüzdesi ρ = ρb
ρ < ρb ρ > ρb
Çekme kırılması Basınç kırılması
:Donatı yüzdesi
Dengeli kırılma b:Dengeli donatı
yüzdesi
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
0.85fcd fyd
Çekme kırılması
Beton ezilmeden donatı akma sınırına ula ır.
Malzeme ve kesit boyutları belli, ta ıma gücü aranıyor.
0.002 0.003 εsy εsu
FC = FT
0 .85 f cd b w a = A s σ s ε s ≥ ε sy σs = ?
σ s = f yd
0 .85 f cd b w a = A s f yd
A s f yd M r = 0 .85 f cd b w a (d − 0 .5a )
a=
0 .85 f cd b w = A s f yd ( d − 0 .5a )
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
0.85fcd fyd
Basınç kırılması(1)
Donatı akma sınırına ula madan beton ezilir..
0.002 0.003 εsy εsu
FC = FT
? ?
0 .85 f cd b w a = A s σ s ε s < ε sy σs = ?
0.003
εs d−x σ s < f yd
x = Uygunluk denklemi
d
0 .003 x
d−x VARSAYIM: E ilmeden önce düzlem
ε s = 0.003 olan kesitler e ilmeden sonra da
s
x düzlem kalır.
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
0.85fcd fyd
0.002 0.003 εsy εsu
FC = FT
? ?
0 .85 f cd b w a = A s σ s
0.003 k 1d
d−x d−x σ s = 600 ( − 1)
ε s = 0.003 σ s = 600
x x x a
d
σs = E sεs a = k 1x
a k 1 = 0.85
E s = 2.10 5 MPa x=
s k1 d = h − d′
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
0.85fcd fyd
0.002 0.003 εsy εsu
FC = FT
k 1d
0 .85 f cd b w a = A s 600 ( − 1)
a
2. derece denklem
( 0 .85 f cd b w ) a 2 + ( 600 A s )a − 600 A s k 1d = 0
çözülerek a bulunur
M r = 0 .85 f cd b w a (d − 0 .5a ) σs = 600(

k1d
− 1) εs =
σs
a Es
= A s σ s ( d − 0 . 5a )
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
0.85fcd fyd
Dengeli kırılma(1)
Donatı akma sınırına ula tı ı an beton ezilir..
Kesit boyutları belli, ta ıma gücü aranıyor.
0.002 0.003 εsy εsu
FC = FT ε s = ε sy σs = ?
0 .85 f cd b w a b = A s b f yd σ s = f yd
A s b f yd 0.003
ab = 0.003 xb f yd
= a b = k1x b ε sy =
0 .85 f cd b w xb 0 .003 + ε s y d Es
d
0.003 600
xb = d a b = k 1d
0 .003 + ε sy 600 + f yd
sy
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
0.85fcd fyd
bw
Kesit boyutları belli, ta ıma gücü aranıyor. 0.002 0.003 εsy εsu
A sb
A s b f yd 600 ρb =
= k 1d bwd
0 .85 f cd b w 600 + f yd
0 .85 f cd b w 600 f cd 600
A sb = k 1d ρ b = 0 .85 k 1
f yd 600 + f yd f yd 600 + f yd
A sb f cd 600
= 0 .85 k 1 Dengeli donatı yüzdesi. Kesit
bwd f yd 600 + f yd boyutlarından ba ımsız, sadece malzeme
özelliklerinin fonksiyonu.
c 0.85fcd
a/2
FC a FC
x
d
T.E M
d-0.5a
h
As
FT FT
s
bw
0.85fcd fyd
Kesit boyutları belli, ta ıma gücü aranıyor.
0.002 0.003 εsy εsu
A sb = ρ b b w d
0 .85 f cd b w a b = A s b f yd
M rb = 0 .85 f cd b w a b (d − 0.5a b )
A s b f yd = A sb f yd ( d − 0 .5a b )
ab =
0 .85 f cd b w
0.003
x<xb xb x>xb
d
T.E
Çekme kırılması
h
Basınç kırılması
s= sy
bw
Dengeli kırılma
s< sy
s> sy
Tek donatılı dikdörtgen kesitlerin boyutlandırılması (kesit hesabı)
Md Md
Bilinenler: Md, fcd, f yd, bw

Arananlar: bw, d, As (veya )
Boyutları, malzemesi ve donatısı belli bit kesitin moment ta ıma gücü

için tek bir çözüm söz konusu olmasına ra men, verilen bir hesap
momenti için yapılacak boyutlandırmada birden fazla çözüm söz
konusu olabilir. Bu çözümlerden en uygununun seçilmesinde bazı
ölçütlere uymak gerekir; kesitin sünek davranı gösterecek ekilde
boyutlandırılması gerekmektedir, ayrıca mimari projeye uygun bir
çözüm olmalıdır, bundan ba ka kullanılabilirlik(sehim) ko ulları
sa lanmalı ve ekonomik olmalıdır.
Md Md

Ön boyutlandırma(1)
Betonarme yapıların ta ıyıcı sistemleri hemen her zaman hiperstatiktir. Dolayısıyla
iç kuvvetlerin hesabı (statik hesap) için kesit rijitliklerinin bilinmesine ihtiyaç vardır.
Deneyimli mühendisler açıklıklar ve yüklerin durumuna göre ön boyutlandırma
yaparlar ve seçtikleri boyutlar, istisnai durumlar dı ında, genellikle yeterli olur. Yine
de önemli kesitlere verdikleri boyutları kontrol etme ihtiyacı duyabilirler.
l 1
h = ~ Bu ekilde belirlenecek ön boyutlar, a ır yükler yoksa, ço u
10 12 zaman yeterli olur.
Md Md

Ön boyutlandırma(2)
stenen ko ula ba lı donatı yüzdesi seçilir ( )
0.85f cd b w a = A s f yd A s = ρb w d
ρ b w df yd
a=
0 . 85 f cd b w
f cd M d 1
M d = A s f yd (d − 0.5a ) d=
f cd − 0 .59 ρ f yd ρ b w f yd
h = d + d′ = d + 40mm
h = d + d′ = d + 40mm
d
~8-10mm
~20-25mm ~8-10mm
Md Md
Bilinenler: Md, fcd, f yd, bw, h

Arananlar: As (veya )
Kesin boyutlandırma
Ön boyutlarla statik hesap yapıldıktan sonra bulunan iç kuvvetler kullanılarak
boyutlar kontrol edilir. E er boyutlar uygunsa donatı hesaplanır.
Kesit son (kırılma, göçme) limit durumdan belirli bir olasılıkla uzak kalmalıdır.
Yükler yük katsayılarıyla çarpılır, malzeme dayanımları malzeme katsayılarına
bölünür
Her hangi bir ekilde son limit duruma ula sa bile sünek davranı
göstermelidir.
Donatı oranı üstten ve alttan sınırlandırılır.
A ırı sehim, çatlak geni lemesi, titre im gibi nedenlerle kullanılabilirlik limit
durumuna ula ması engellenmelidir.
Donatı oranı üstten ve alttan sınırlandırılır. Ayrıca kesit yüksekli ine de sınır
konulabilir.
Md Md

DONATI SINIRLARI(Üst sınırlar)
Sünek davranı sınırı: ρ ≤ ρ m = 0.85ρ b (TS500)
Deprem bölgesi sınırı ρ ≤ ρ d = 0.4ρ b En fazla %10 yeniden da ılım

(TS500)
(yeniden da ılım ko ulu) ρ ≤ ρ d = 0.6ρ b En fazla %15 yeniden da ılım
f
Sehim denetimi sınırı: ρ ≤ 0 . 235 cd (Öneri)
f yd
Hiçbir durumda kiri kesitinde

donatı yüzdesi 0.02’yi geçemez.
ρ ≤ 0 . 02 TS500 ve Deprem Yön.
Md Md

DONATI SINIRLARI(Alt sınırlar)
Çekme bölgesindeki beton çatladı ı anda o ana kadar beton
tarafından kar ılanan (hesaplarda ihmal edilir) çekme kuvveti ani
olarak çeli e aktarılacaktır. Kiri te en azında bu kuvveti
kar ılayacak kadar donatı bulunmalıdır. Aksi halde gevrek kırılma
ortaya çıkar.
Minimum donatı yüzdesi çatlamamı kesitle çatlamı kesitin e ilme

dayanımlarının e it olması prensibine dayanır.
M σI f ctf I f ctf ≈ 2 f ctk
σ = y M = M cr =
I y y
2 f ctk I fctf= E ilmede çekme dayanımı
Donatısız kiri in
çatlama dayananımı
M cr = fctk= Eksenel çekme dayanımı
y
Varsayımlar
Tablalı kesitin eylemsizlik momenti dikdörtgen kesitin yakla ık 1.5 katı alınabilir.
bh 3
I ≈ 1 .5
12
Tarafsız eksenin çekme kenarına uzaklı ı yakla ık 0.6h alınabilir. y

y ≈ 0 .6 h
3
2 f ctk 1 . 5 bh
M cr = = 0 . 417 f ctk bh 2
0 . 6 h 12
Donatılı kiri in
dayanımı M = A s f yk ( d − 0 . 5 a )
Varsayımlar
Kesitin etkili derinli i kesit yüksekli inin 0.9 katı alınabilir.
d ≈ 0 .9 h 0.9h
Moment kolu etkili derinli in yakla ık ortalama 0.85 katı alınabilir.
d − 0 . 5 a ≈ 0 . 85 d
0.85d
M = A s f yk 0 . 85 ( 0 . 9 h ) = 0 . 765 A s f yk h
2f ctk1.5bh 3
M cr = = 0.417f ctk bh 2 As
0.6h12 ρ= d ≈ 0.9h
bd
M = A s f yk 0 .85 ( 0 . 9 h ) = 0 . 765 A s f yk h As
0.9ρ =
bh
0 .417 f ctk bh 2 = 0 .765 A s f yk h
A s 0 .417 f ctk f f ctd

= = 0 .545 ctk ρ = 0.789
bh 0 .765 f yk f yk f yd
f yk f ctk
f yd = f ctd = f ctd
1.15 1.5 ρ min = 0 .8
f yd
As f
= 0.71 ctd Minimum donatı yüzdesi TS500
bh f yd
h d Md Arananlar: As (veya )
bw
Çekme donatısının aktı ı varsayılır! σs = f yd
0.85f cd b w a = A s f yd
A s f yd
a=
0.85f cd b w
M d = A s f yd (d − 0.5a )
A s f yd
M d = A s f yd (d − 0.5 )
0.85f cd b w
(0.59f yd2 )As2 − (f ydf cdb w d)As + (f cd bw )Md = 0 As

h d Md Arananlar: As (veya )
bw
(0.59f yd2 )As2 − (f ydf cdb w d)As + (f cd bw )Md = 0 As

Çekme donatısının aktı ı varsayımı kontrol edilir! ρ ≤ ρmax ???
As ρ ≤ ρmax ise bulunan donatı geçerli, donatı ile ilgili alttan/üstten
ρ=
bw d sınırlandırmalar kontrol edilir ve donatı seçilir.
ρ > ρmax ise kesit sünek davranı gösteremez. Basınç kırılması
olu ur. Bir ba ka deyi le kesit yetersizdir.
Yüksekli i arttırılmalıdır. Bu yapılamıyorsa basınç
donatısı kullanmak (çift donatılı kesit) yoluna
gidilebilir.
h d Md
bw
Donatı üst sınırı
Sünek davranı sınırı ρ ≤ ρ m = 0.85ρ b
Deprem bölgesi sınırı ρ ≤ ρ d = 0 .4ρ b En fazla %10 yeniden da ılım

(yeniden da ılım ko ulu) ρ ≤ ρ d = 0 .6ρ b En fazla %15 yeniden da ılım
f
Sehim denetimi sınırı ρ ≤ 0 . 235 cd
f yd
Çekme donatısının aktı ı varsayımı kontrol edilir! ρ ≤ ρmax ???
ρ ≤ ρmax ise bulunan donatı geçerli, donatı ile ilgili alttan/üstten

sınırlandırmalar kontrol edilir ve donatı seçilir.
ρ > ρmax ise donatı üst sınırı a ılmı tır, kesit yetersizdir.
Yüksekli i arttırılmalıdır. Bu yapılamıyorsa basınç donatısı
kullanmak (çift donatılı kesit) yoluna gidilebilir.
Seçilen e ilme donatısının çapı en az 12 mm olmalıdır.

Seçilen e ilme donatısının adeti en az 2 olmalıdır.
(Etriye ba lamak için kö elerde donatıya ihtiyaç var)
Seçilen donatıların tek sıraya yerle tirip

yerle tirilemeyece i kontrol edilmelidir. Bir sıraya
sı mıyorsa iki sıra donatı konulabilir.
Tek sıra sonatı için gereken minimum kiri kalınlıklarını
veren bir tablo Betonarme 1 ( lhan Berktay) kitabının
sonunda var.
Çift sıra donatı koyulması durumunda donatıların
a ırlık merkezi, dolayısıyla faydalı yüsekli in de i ti i
unutulmamalıdır.

BETONARME 1 - Ders3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BETONARME 1 - Ders3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

0423522 - BETONARME 1

2008-2009 Güz Yarıyılı

Yrd.Doç.Dr. Murat Serdar Kırçıl

Betonarme yapılarda kiri ve dö eme gibi elemanlar uygulanan

Bu bölge uzuyor. Çekme

Bu bölge uzuyor. Çekme

Çekme kuvveti kar ılamak

Beton çekme kuvveti ta ımaz, çekme kuvvetini donatı kar ılar.

Çeli in gerilme-deformasyon e risi bilinmektedir (ELASTOPLAST K).

Betonun gerilme-deformasyon e risi bilinmektedir.

FC: Basınç kuvveti (compressive force)

Literatürde bazı kaynaklarda basınç kuvveti C ile

a) Çekme bölgesindeki betonun çatlamasıyla birlikte bütün çekme kuvvetini donatı

c) Kırılmadan hemen önceki durumdur. Donatının akmaya ve tarafsız eksenin yukarı

d) En dı basınç lifindeki beton hızla kısalarak üzerindeki fazla gerilmeleri içerideki

a) Çekme bölgesindeki betonun çatlamasıyla birlikte bütün çekme kuvvetini donatı

b) Donatı alanı büyük oldu u için, donatıdaki gerilme dü ük düzeyde kalacaktır.

d) En dı basınç lifindeki betonun ezilme birim kısalmasına ( c=0.003) ula masıyla

Tasarım sırasında çekme donatısı miktarı sınırlandırılarak basit

c=Betondaki birim kısalma

s=Donatıdaki birim uzama

k2=Basınç bile kesinin basınç kenarına

k1 k3 fcd b x = 0.85 fcd b a k2x=a/2

Yapılan deneyler, kolonların; çeli in akma gerilmesine, betonun da silindir basınç

Beton çekme kuvveti almaz. Çekme kuvvetinin tamamını donatı

Kesitte basınç donatısı bulunup bulunmaması durumuna göre ikiye

Tek donatılı dikdörtgen Çift donatılı dikdörtgen kesitler

çekme donatısı çekme donatısı

Tek donatılı dikdörtgen Çift donatılı dikdörtgen kesitler

d: Etkili derinlik / faydalı

c: Kabuk betonu (cover

0 .85 f cd b w a = A s σ s Kuvvet denge denklemi fy

s=Donatı çeli indeki çekme gerilmesi σs = E sεs Es

VARSAYIM: Beton çekme kuvveti almaz, çekme kuvvetinin tamamını donatı

Mr =FC (d − 0.5a) = FT (d − 0.5a) Moment denge denklemi

Mr= Kesitin ta ıma gücü momenti (moment ta ıma gücü)

Basınç kırılması (compression failure)

M r = 0 .85 f cd b w a (d − 0 .5a ) σs = 600(

Bilinenler: Md, fcd, f yd, bw

Boyutları, malzemesi ve donatısı belli bit kesitin moment ta ıma gücü

Bilinenler: Md, fcd, f yd, bw

Bilinenler: Md, fcd, f yd, bw

Bilinenler: Md, fcd, f yd, bw, h

Bilinenler: Md, fcd, f yd, bw, h

Deprem bölgesi sınırı ρ ≤ ρ d = 0.4ρ b En fazla %10 yeniden da ılım

Hiçbir durumda kiri kesitinde

Bilinenler: Md, fcd, f yd, bw, h

Minimum donatı yüzdesi çatlamamı kesitle çatlamı kesitin e ilme

Tarafsız eksenin çekme kenarına uzaklı ı yakla ık 0.6h alınabilir. y

Moment kolu etkili derinli in yakla ık ortalama 0.85 katı alınabilir.

A s 0 .417 f ctk f f ctd

(0.59f yd2 )As2 − (f ydf cdb w d)As + (f cd bw )Md = 0 As

(0.59f yd2 )As2 − (f ydf cdb w d)As + (f cd bw )Md = 0 As

Deprem bölgesi sınırı ρ ≤ ρ d = 0 .4ρ b En fazla %10 yeniden da ılım

Çekme donatısının aktı ı varsayımı kontrol edilir! ρ ≤ ρmax ???

ρ ≤ ρmax ise bulunan donatı geçerli, donatı ile ilgili alttan/üstten

Seçilen e ilme donatısının çapı en az 12 mm olmalıdır.

Seçilen donatıların tek sıraya yerle tirip

You might also like