ÇEŞİTLİ ÇATI TİPLERİNDE RÜZGAR YÜKLERİNİN

DENEYSEL VE NÜMERİK OLARAK İNCELENMESİ

Mak.Y.Müh. Mustafa Atmaca 

Haziran 2003 - Sakarya

1. Giriş
2. Amaç ve Yöntem
3. Literatür Araştırması
4. Deneysel Yöntem ve Sonuçlar
5. Rüzgar Basınç Ölçümleri
6. Ölçülen Verilerin Hesaplama Metodu
7. Basınç Katsayıları için Deneysel Ölçümler
8. Deneysel Ortalama Basınç Katsayıları
9. Türbülans Yoğunlu Ölçümleri
10. Nümerik Metod ve Hesaplamalar
11. Ağ Sayısı ve Türbülans Modeli Etkisi
12. Hesaplama Uzayı Özellikleri ve Sınır Şartları
13. Basınç Katsayıları için Nümerik Hesaplamalar
14. TS498’e Öneri
15. Sonuçlar ve Tartışma
 GİRİŞ
Yapının en üst elemanı olan çatılar; binayı yukarıdan gelen
yağmur, kar, rüzgar ve diğer atmosferik etkilerden (soğuk,
sıcak) korur. Bu nedenle fonksiyonel olarak bir yapıda çok
fazla önemi vardır.

Rüzgar etkisinin tespiti için öncelikle yapı civarında

rüzgarın özelliklerinin bilinmesi gerekir. Rüzgar
özelliklerinin bilinmesi için, rüzgarın yapı civarındaki
hızının doğrultu ve şiddetinin yer ve zamanla değişiminin
bilinmesi yeterlidir.
 Amaç ve Yöntem

• Ülkemizin çeşitli bölgelerinde çok sık aralıklarla çatı

uçmaları ve çatı çökmeleri ile karşılaşılmaktadır ve
çatılarla ilgili bu olaylar sonucunda hem can kayıpları,
hem de büyük maddi kayıplar ortaya çıkmaktadır.
• Literatür çalışması neticesinde yurt dışında çatılar
üzerinde bu tarz çalışmaların yaygın olduğu, fakat
Türkiye’de yeterli olmadığı görülmüştür. Türkiye’de
ise ülkemize özgü çatılar üzerinde deneysel ve nümerik
araştırmaların yapılabilmesi, bu konudaki ülkemizdeki
açığın kapatılması amaçlanmıştır
• Bu kayıpların önüne geçebilmek ve bu olayların sebeplerinin
gerçekçi olarak tespiti amacı ile farklı çatı modelleri (α=10o,
α=20o ve α=30o eğimli beşik tipi çatılar) üzerindeki rüzgar
yüklerini incelemek amacı ile rüzgar tünelinde deneysel
ölçümler yapılmış, daha sonra bu çatıların nümerik
modelleri oluşturulup nümerik çözümler elde edilmiş ve
deneysel sonuçlar ile karşılaştırılmıştır. Deneysel ölçümü
yapılamayan model ve tipteki çatılar için de daha sonra
nümerik simülasyon çalışmaları yapılabilecektir.
 Literatür Araştırması
• Stathopoulos ve Saathoff [1] , alçak binaların
çok-kademeli eğimli çatıların dizaynı için
uygun yerel basınç katsayılarının belirlenmesi
üzerinde çalışmışlardır. Özellikle 4:12 ve 12:12
eğimli çatılar üzerinde ölçülen yerel basınç
katsayıları üzerinde kademe miktarı ve çatı
eğiminin etkisini araştırmak için rüzgar
tünelinde test etmişlerdir.
 
• S.Reichrath ve T.W. Davies [13] çok kademeli
Venlo-tip sera çatı üzerinde basınç dağılımlarının
doğruluğunu test etmek amacıyla CFD’de
simülasyonu çalışması yapmışlardır. CFD yöntemi
ile bulunan sonuçlar deneysel verilerle oldukça
uygunluk göstermiş ve gelecekte sera simülasyonları
için oldukça güven vermiştir.
 M.Tutar ve G. Oğuz [27,28] ,çalışmalarında, iki bina
konfigürasyonu etrafındaki türbülanslı sınır katmanı
akımı Büyük eddy Simülasyonu (BES) metodu
yardımıyla çözümlemişlerdir. Tek bina
konfigürasyonu için test edilen zaman ve/veya yer
ortalamalı Navier-Stokes denklemlerine dayalı
türbülans modelleri içerisinde RNG alt-ağ ölçekli BES
metodu daya iyi performans veren türbülans modeli
olarak bu çalışma için seçilmiştir. Zaman bağımlı
simülasyonlar sonlu hacim yöntemine dayalı olarak
gerçekleştirilmiştir. Deneysel veri ile karşılaştırılan
sonuçlar BES metodunun ilgili akımı çözümlemede
oldukça başarılı olduğunu göstermişlerdir.
 Çatı Şekilleri

• Çatılar, genellikle aşağıdaki

şekillerde yapılır:

• a)Sundurma çatı
(c) (d)
• b)Beşik çatı (a) (b)

• c) Kırma çatı
• d) Mansard çatı
• e) Kule çatı
• f) Fenerli çatı
(e) (f) (g) (h)
• g) Set çatı
• h) Kombine çatı
 DENEYSEL YÖNTEM VE SONUÇLAR
• Deneyler 32x32 cm kesitli ve plexiglas’ dan yapılmış
test bölgesine sahip , ses altı-düşük hızlı, açık çevrimli,
kapalı deney odalı ve emiş tip olan hava tünelinde
gerçekleştirilmiştir. Tünelin şematik resmi aşağıda
gösterilmiştir. Hava tünelinde, 5.5 kW’lık bir fan ile
yapay rüzgar oluşturulmuş ve fanın devir ayarı, hız
kontrol ünitesiyle gerçekleştirilmiştir. Yapılan
türbülans ölçümlerinde, ölçüm ekipmanı olarak kızgın
tel anemometre cihazı kullanılmıştır.
1- Giriş ağzı, 2- Dinlenme Odası, 3- Kollektör, 4- Test Bölgesi, 5-
Difüzör Adaptörü 6-Difüzör,7- Çıkış dinlenme Odası, 8- Fan
Bağlantısı, 9- Fan Kabini, 10- Fan, 11- Tünel Şasesi, 12- Tünel Taşıyıcı
Tekeri, 13- Hız Kontrol Ünitesi, 14- Pitot tüp, 15- Manometre, 16-
Sıcaklık probu, 17- Bilgisayar, 18- Kızgın Tel Anemometre Ünitesi,
19- Osiloskop, 20- Masa, 21-Çatı Modeli, 22- Fark Basınç sensörü 23-
Veri aktarma Ünitesi 24- Güç Ölçer 25-Veri aktarma bağlantısı
 Rüzgar Basınç Ölçümleri
• Her durumda basınç ölçümleri yapının kenarından
merkezine doğru tekrarlanarak elde edilir. Yapının yüzeyine
50 adet tapa ve bu tapalara 1.5 mm iç çapında 600 mm
uzunluğunda hortumlar bağlanmıştır. Burada kullanılan
hortumlar T.Stathopoulos ve P. Saathof [24]
kullandıklarıyla benzerlik göstermektedirler. Çatı üzerine
gelen rüzgar yükleri ilk olarak ölçme aralığı 0-10 mbar olan
ASHCROFT marka RXLDP model fark basınç sensörleri
tarafından analog sinyallere daha sonra veri toplama kartı
ile sayısal hale dönüştürüldükten sonra yazılım sayesinde
bilgisayarda basınç değerleri okunur.
• ASHCROFT marka RXLDP model fark basınç
sensörlerinin özellikleri

• Ölçüm aralığı: 0-10 mbar

• Ölçüm hassasiyeti %1
• Veri Toplama Kartının Özellikler:
• 100 kHz örnekleme frekansı
Çatı modelinin boyutları ve model üzerindeki ölçüm noktalarının
gösterilmesi
Ölçülen verilerin hesaplama metodu

Boyutsuz bir katsayı olan Basınç katsayısı (Cp) aşağıdaki gibi tanımlanır [14] :
 
P  P0
Cp 
1
  V 2
2
Burada P, çatı modelinin herhangi herhangi bir noktasındaki statik basıncıdır.
Po test kesitinde üniform akımdaki statik basınçtır, havanın yoğunluğu ve V,
üniform akımdaki hızdır.
Ortalama rüzgar basıncı (Port) ve ortalama rüzgar basınç katsayısı (Cport)
aşağıdaki gibi hesaplanır.
  P1.dA1  P2 .dA2  P3 .dA3 .......... ..........  P50 .dA50
Port 
dA1  dA2  dA3 .......... .  dA50

c p1 .dA1  c p 2 .dA2  c p 3 .dA3 ............................  c p 50 .dA50

C port 
dA1  dA2  dA3  ...........dA50
Burada, Port ortalama rüzgar basıncı,dAi i noktası
etrafındaki yüzey alanı, cpi i noktasındaki yersel
basınç katsayısıdır. Deneylerde rüzgar hızı 20 m/s
olarak alınmıştır
Yersel Basınç Katsayıları için Deneysel Ölçümler:
Şekil α=10oeğimli çatının Φ=30 ve 60o rüzgar geliş açısında deneysel olarak elde edilen rüzgar
basınç katsayıları
Şekil α=10oeğimli çatının Φ=90o rüzgar geliş açısında deneysel olarak elde edilen rüzgar
basınç katsayıları
α=20oeğimli çatının Φ=0 ve 30o rüzgar geliş açısında deneysel olarak elde edilen rüzgar
basınç katsayıları
α=20oeğimli çatının Φ=60 ve 90o rüzgar geliş açısında deneysel olarak elde edilen rüzgar
basınç katsayıları
α=30oeğimli çatının Φ=0 ve 30o rüzgar geliş açısında deneysel olarak elde edilen rüzgar
basınç katsayıları
α=30oeğimli çatının Φ=60 ve 90o rüzgar geliş açısında deneysel olarak elde edilen rüzgar
basınç katsayıları
 
Deneysel olarak elde edilen grafiklere
bakıldığında,10o eğimli çatıda kritik emme
basınç katsayıları 0o ve 30o rüzgar geliş
açılarında x/S=0.1 ve x/S=0.5 de 60o ve 90o geliş
açılarında x/S=0.5 de, 20o ve 30o eğimli çatılar
için 0o ,30o, 60o ve 90o geliş açılarında kritik
basınç katsayıları x/S=0.5 de meydana
gelmiştir.10o,20o ve 30o eğimli çatılar için 90o
geliş açısında z/d=0.16, 0.33, 0.5 ve 0.66 oluşan
emme basınç katsayıları diğer geliş açılarına
nazaran daha düşük olmuştur.
• 10o,20o ve 30o eğimli çatılar için 60o ve 90o
rüzgar geliş açılarında en yüksek emme
basınç katsayıları z/d=0.83 ’ de meydana
gelmiştir. 30o eğimli çatıda 0o ,30o ve 60o
rüzgar geliş açısında x/S=0~0.4 arasında
pozitif basınç katsayıları oluşmuştur.
Deneysel Olarak Elde Edilen Ortalama Basınç Katsayıları
• Ters eğimde oluşan ortalama basınçlar
karşı eğime nazaran daha büyük ve
emme şeklindedir. α =20o eğimli çatıda
Φ=0o geliş açısında ortalama basınçlar
sıfır değerine yaklaşmıştır. α =30 o
eğimli çatıda Φ=0o geliş açısında
ortalama basınçlar basma şeklinde
olup Φ=30o,Φ=60o ve Φ=90o geliş
açılarında emmeye dönüşmüştür.
 
 Türbülans Yoğunluğu Ölçümleri

 
Bu kısım, çeşitli çatı modellerinde
değişik rüzgar açılarında çatı modelleri
üzerinde meydana gelen türbülans
yoğunluklarının deneysel olarak
incelenmesi sonucu elde edilen verileri
içerir.. Türbülans yoğunlukları z/d=0.5
’de elde edilmiştir.
• Tek Kanallı Kızgın Tel Anemometre Modülü
• Voltaj Çıkışı: 0-10 V
• Prob Direnç Ölçüm Hassasiyeti: % 0.1
• Minyatür Prob
• Sensör Direnci: 3.5 ohm
• Max.Sensör Sıcaklığı: 300 oC
• Vmin=0.02 m/s
• Vmax=500 m/s
. α=10o eğimli çatıda Φ=0 ve 30o rüzgar geliş açısında çatı üzerindeki noktalardan test kesit alanının
orta eksenine kadar olan mesafede ölçülen türbülans yoğunlukları
 
.α=10o eğimli çatıda Φ=90o rüzgar geliş açısında çatı üzerindeki noktalardan test kesit alanının orta
eksenine kadar olan mesafede ölçülen türbülans yoğunlukları
α=20o eğimli çatıda Φ=0 ve 30o rüzgar geliş açısında çatı üzerindeki noktalardan test kesit alanının
orta eksenine kadar olan mesafede ölçülen türbülans yoğunlukları
α=20o eğimli çatıda Φ=60 ve 90o rüzgar geliş açısında çatı üzerindeki noktalardan test kesit alanının
orta eksenine kadar olan mesafede ölçülen türbülans yoğunlukları
α=30o eğimli çatıda Φ=0 ve 30o rüzgar geliş açısında çatı üzerindeki noktalardan test kesit
alanının orta eksenine kadar olan mesafede ölçülen türbülans yoğunlukları
α=30o eğimli çatıda Φ=90o rüzgar geliş açısında çatı üzerindeki noktalardan test kesit
alanının orta eksenine kadar olan mesafede ölçülen türbülans yoğunlukları
Şekil 3.25-3.36’da deneysel olarak elde edilen sonuçlara
bakıldığında α=10o eğimli çatıda Φ=0o rüzgar geliş
açısında A yolu (x/S=0 , y/H=0.23~0.5) boyunca en düşük
türbülans yoğunlukları oluşmuş olup Φ=30 o geliş
açısında A yolu (x/S=0 , y/H=0.23~0.5) ve B yolu (x/S=0.2
, y/H=0.25~0.5) boyunca Φ=60o rüzgar geliş açısında D
yolu (x/S=0.75 , y/H=0.25~0.5) ve E yolu (x/S=1 ,
y/H=0.23~0.5 ) boyunca en yüksek türbülans
yoğunlukları meydana gelmiştir. α=20o ve α=30o eğimli
çatılarda Φ=0o ,Φ=30o ve Φ=60o geliş açılarında en
yüksek türbülans yoğunlukları D yolu (x/S=0.75 ,
y/H=0.25~0.5)ve E yolu (x/S=1 , y/H=0.23~0.4 ) boyunca
meydana gelmiştir.
 NÜMERİK METOD VE HESAPLAMALAR

• Yüksek kapasiteli bilgisayarların gelişmesiyle

1990’lardan beri CFD’ nin kullanılması
yaygınlaşmıştır. CFD’ nin bu kadar çok
kullanılmasının sebebi ucuz oluşu ve nispeten
hassas simülasyon sonuçları vermesidir.
Normalde veri elde etmek için, deneysel ölçüm ve
nümerik simülasyon olarak 2 tür yaklaşım
vardır. Deneysel sonuçlar tam ve güvenilirdir,
fakat pahalı ve fazla zaman alan bir yöntemdir.
• CFD ekstra bir masrafa gerek
duyulmaksızın birçok şartlar altında,
büyük ve değişik geometrilerde sonuçlar
üretebilmektedir.
 Zero-Equation Türbülans Modeli 
• Zero-equation model en basit türbülans
modeldir. Bu model türbülent viskoziteyi
ifade etmek için tek bir cebirsel ifade
kullanır.
• μt= 0,03874.ρ.V.l (4.1)
• l = Uzunluk faktörü
• V = Yersel Ortalama hız
• ρ = Hava yoğunluğu
• Uzunluk faktörü ( l ), katı yüzeye en yakın mesafeden olan
uzaklık. 0,03874 farklı iç hava akışları için uygun deneysel bir
sabittir
• Navier-Stokes Denklemi
• Sıkıştırılamaz, kararlı bir akış için Süreklilik ve X yönündeki
momentum denklemleri şu şekildedir.
u v w 1 dP  2 u  2 u  2 u
u v w    2 2 2
x y z  dx x y z
AĞ SAYISI VE TÜRBÜLANS MODELİ ETKİSİ

Ortalama Bağıl
Ağ Türü Max.Nod sayısı Max. Eleman Sayısı Hata Oranı %

A 4812 23668 40,18

B 5813 29538 33,46

C 6945 35574 20,45

D 8689 45512 8,32

E 11761 63160 10,22

• Ağ sayısının etkisi 20o eğimli çatıda 0o rüzgar
geliş açısında test edilmiştir. Grafikte
görüldüğü gibi hassas ağ yapma (E), kaba ağ
(A)’ya oranla deneysel sonuçlara yakın sonuç
vermesine rağmen belli değerden sonra ağ
sayısını artırması daha fazla sapmalara neden
olmaktadır
 
• Türbülans modelinin
etkisi de 20o eğimli
çatıda 0o rüzgar geliş
açısında test
edilmiştir. Üstteki
grafikte görüldüğü
gibi 6 adet türbülans
modeli Flotran
analizde test
edilmiştir. Çıkan
sonuçlara
bakıldığında Zero-
equation türbülans
modeli diğer
türbülans modellere
nazaran deneysel
değerlere en yakın
sonucu vermiştir.
HESAPLAMA UZAYI ÖZELLİKLERİ VE SINIR ŞARTLARI

20o çatı için 0o geliş açısında rüzgar yüklerini hesaplamak için tasarlanan
hesaplama uzayının geometrik özellikleri (a) ve (b) üç boyutlu görünüm (c) ön
kesit görünümü
• Sınır Şartları
•  Nümerik hesaplama için aşağıdaki sınır şartları
kullanılmıştır.
• 1. Bu çalışmada hava akımı atmosferik sınır tabakası
akımı olduğundan tamamen türbülanslı bir
karakteristiğe sahiptir ve akımın bu özelliklerini
belirtmek amacıyla girişte türbülans sınır şartlarının
oluşturulması gerekmektedir.Türbülans modeli olarak
Zero-equation modeli kullanılmıştır.

• 2. Çıkışta serbest çıkış akımı sınır şartları : Çıkış

düzlemine normal açıda olan tüm akım değişkenlerinin
difüzyon akılarının sıfır değerinde olduğu kabul
edilmiştir.Diğer yandan çıkış hızı ve basıncı ise akımın
tam gelişmiş akım olduğu kabul edilerek ele alınmıştır.
• 3. Hesaplama uzayının yan ve üst yüzeylerinde
serbest-kayma (free-slip) sınır şartları: Normal hız
bileşenleri ve tüm hız bileşenlerinin normal
gradiyentlerinin sıfır değeri aldıkları kabul
edilmiştir.
 
Basınç Katsayıları için Nümerik Hesaplamalar

• Bu kısım, çeşitli çatı modellerinde değişik rüzgar

açılarında çatı modelleri üzerinde meydana gelen
rüzgar basınç katsayılarının, nümerik olarak
incelenmesi sonucu elde edilen verileri içerir.
Hesaplanan rüzgar basınçları denklem 3.1’ de yerine
konularak rüzgar basınç katsayıları hesaplanmıştır.
Şekillere bakıldığında kritik basınçların nispeten köşe
yüzeylerde ve çatı sırtı bölgesinde meydana geldiği
görülmektedir.
10o eğimli çatının 0 ve 30o rüzgar geliş açısında nümerik olarak elde edilen rüzgar basınç katsayıları
10o eğimli çatının 60 ve 90o rüzgar geliş açısında nümerik olarak elde edilen rüzgar basınç katsayıları
.20o eğimli çatının 0 ve 30o rüzgar geliş açısında nümerik olarak elde edilen rüzgar basınç katsayıları
20o eğimli çatının 90o rüzgar geliş açısında nümerik olarak elde edilen rüzgar basınç katsayıları
30o eğimli çatının 0 ve 30o rüzgar geliş açısında nümerik olarak elde edilen rüzgar basınç katsayıları
30o eğimli çatının 60 ve 90o rüzgar geliş açısında nümerik olarak elde edilen rüzgar basınç katsayıları
 TS498’ E ÖNERİ
• Türk Standartları Enstitüsü tarafından Kasım 1997’de
yayımlanan TS 498 (Yapı Elemanlarının
Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap
Değerleri)’de beşik tipi çatılarda 0o rüzgar geliş açısı
için ortalama basınçlar için formüller sunulmuştur.

• Bu bölümde nümerik sonuçlardan yola çıkarak

TS498’de ortalama basınçlar için verilen denklemin
genişletilmesi yönünde öneriler sunulmuştur.

• İlk olarak Tablo 5.1-5.2’de 10o eğimli çatı için Φ=0

rüzgar geliş açısında nümerik elde edilen sonuçlar TS
498 Tablo5’ de sunulan değerlerle karşılaştırılmıştır.
       TS 498 Tablo 5'de Karşı eğimde  
  TS 498 Tablo 5'de TS 498 Tablo 5'de verilen Karşı Eğimdeki Nümerik elde edilen  
Zeminden verilen Rüzgar hızı verilen Emme, q Rüzgar Basıncı (Pa) Ortalama  
Yüseklik(m) V (m/s) (Pa) (1,2.Sinα-0,4).q Rüzgar Basıncı (Pa) % Fark

0-8 28 500 -95,81 -87,01 9,18

9-20 36 800 -153,29 -137,98 9,99

21-100 42 1100 -210 -184,78

12,01

>100 46 1300 -249,1 -224,92 9,71

 
Tablo . 10o eğimli çatı için Φ=0o’de karşı eğimde TSE 498 Tablo 5' de verilen
değerlerle nümerik olarak elde edilen sonuçların karşılaştırılması
• Tabloya bakıldığında nümerik olarak bulduğumuz
değerler TS 498 Tablo 5’ de sunulan değerlerle
uygunluk göstermektedir. Buradan hareketle, aşağıda
tablo da 10o eğimli çatı için değişik hızlar, ve rüzgar
açıları için nümerik olarak hesaplanan ortalama
basınçlar sunulmuştur.
    
    TS 498 Tablo 5'de
  Ters eğimde  
TS 498 Tablo5'de TS 498 Tablo 5'de verilen Ters Eğimdeki
Zeminden Nümerik elde edilen Ortalama  
verilen Rüzgar verilen Emme, q Rüzgar Basıncı (Pa)
Yükseklik Rüzgar Basıncı (Pa) %
hızı V (m/s) (Pa) 0,4.q
(m) Fark

0-8 28 500 -200 -217,87 8,20

9-20 36 800 -320 -367,11 12,83

21-100 42 1100 -440 -504,40 12,77

>100 46 1300 -520 -602,30 13,66

Tablo. 10o eğimli çatı için Φ=0o’de ters eğimde TSE 498 Tablo 5' de verilen
değerlerle nümerik olarak elde edilen sonuçların karşılaştırılması
 α=10o

Rüzgar Hızlara göre Ortalama Basınçlar (Pa) Hızlara göre Ortalama Basınçlar (Pa)
Açısı
Φ
 
Karşı Eğim (E) Ters Eğim (F)

V=28 V=36 V=42 V=46 V=28 V=36 V=42 V=46

Φ=0o -87,01 -128,332 -175,26 -215,496 -217,87 -372,112 -507,591 -612,121

Φ=30o -150,43 -246,757 -343,415 -411,859 -251,55 -416,774 -570,507 -684,394

Φ=60o -134,42 -220,609 -297,144 -363,762 -234,87 -387,074 -524,605 -636,23

Φ=90o -29,35 -36,7665 -54,6841 -78,9256 -35,88 -39,41 -62,62 -82,69

α=10o eğimli çatıda farklı hız ve yönler için nümerik elde edilen ortalama basınçlar
• Bu tablodaki değerlerden yola çıkarak TS 498’de
P=(1,2*Sinα – 0,4)*q sunulan formül farklı eğim ve
rüzgar geliş açıları için yetersiz kalmış olup bu formülü
aşağıdaki Tablo’daki gibi genişletebiliriz.
 SONUÇLAR VE TARTIŞAMA
• 1) 10o,20o ve 30o eğimli çatılar için 0o ,30o, 60o ve 90o
geliş açılarında, nümerik ve deneysel olarak elde
edilen Cp (basınç katsayısı) dağılımlarına bakıldığında
deneysel ölçümler ile nümerik hesaplamalar arasında
basınç katsayısı (Cp) değerleri açısından genelde
uyumlu sonuçlar elde edilmesine rağmen bazı
noktalarda uyumsuzluk görülmüştür. Bu sapmalar
daha çok çatı köşe noktalarında ve sırt yüzeylerde
meydana gelmiştir. Bu farklılıkların sebebi olarak ;
grid yapısı, ağ boyutu, örnek uzayının boyutu, seçilen
türbülans modelin yetersizliği ve bu yüzeylerde
deneysel olarak hassas bir ölçüm yapılamaması
olarak açıklanabilir.
• Ayrıca hava akımının doğru olarak modellenmesi
ve basınç değerlerinin hesaplanmasında CFD’ nin
yetersiz kalması bu farklılıkların sebebi olarak
açıklanabilir.
• Genel olarak sonuçlar göz önüne alındığında bu
konuda deneysel olarak ölçümleri yapılamayacak
çatı modelleri için CFD analizi yapılarak güvenilir
sonuç ve yorumlamalar yapılabileceğini
göstermektedir
• 2) Nümerik hesaplamalarda ilk olarak ağ sayısının etkisi
araştırılmıştır. Şekil 4.1 de görüldüğü gibi hassas ağ
yapma, kaba ağa nazaran deneysel sonuçlara daha yakın
sonuçlar vermiştir.

• 3) Nümerik hesaplamalarda daha sonra türbülans

modelinin etkisi araştırılmıştır. Bunun için ANSYS-Flotran
da 6 adet türbülans modeli (k-ε, RNG,Grimaji,Zero-
equation,New k-ε, Shi-Zhu-Lumley) test edilmiştir. Testler
neticesinde, Zero-equation türbülans modeli Şekil 4.2’ de
de görüldüğü gibi deneysel sonuçlara en yakın sonucu
vermiştir. Bundan dolayı burada yapılan tüm nümerik
hesaplamalarda Zero-equation türbülans modeli
kullanılmıştır.
• 4 ) 10o eğimli çatıda kritik emme basınç katsayıları 0o ve 30o
rüzgar geliş açılarında x/S=0.1 ve x/S=0.5 de 60o ve 90o geliş
açılarında x/S=0.5 de, 20o ve 30o eğimli çatılar için 0o ,30o, 60o ve
90o geliş açılarında kritik basınç katsayıları x/S=0.5 de meydana
gelmiştir.
 
• 5) 10o,20o ve 30o eğimli çatılar için 90o geliş açısında z/d=0.16,
0.33, 0.5 ve 0.66 oluşan yersel basınç katsayıları diğer geliş
açılarına nazaran daha düşük olmuştur.

• 6) 10o,20o ve 30o eğimli çatılar için 60o ve 90o rüzgar geliş

açılarında en yüksek emme basınç katsayıları z/d=0.83 ’ de
meydana gelmiştir.
•  
• 7) 30o eğimli çatıda 0o ,30o ve 60o rüzgar geliş açısında
x/S=0~0.4 arasında pozitif basınç katsayıları oluşmuştur.

• 8) Karşı ve ters eğimde deneysel olarak elde edilen

ortalama basınç katsayıları Şekil
• 3.15-3.16’ da gösterilmiş olup genelde uyumlu
sonuçlar elde edilmiştir.
• a) Ters eğimde oluşan ortalama basınçlar karşı eğime
nazaran daha büyük ve emme şeklindedir.
• b)      α =20o eğimli çatıda Φ=0o geliş açısında ortalama
basınçlar sıfır değerine yaklaşmıştır.
• c)      α =30o eğimli çatıda Φ=0o geliş açısında ortalama
basınçlar basma şeklinde olup Φ=30o,Φ=60o ve Φ=90o geliş
açılarında emmeye dönüşmüştür.
• 9) Deneysel ve nümerik olarak elde edilen ortalama
basınç katsayıları Şekil 6.4-6.6’da gösterilmiş olup genelde
uyumlu sonuçlar elde edilmiştir.

• a) α=10o eğimli çatı için z/d=0.1667’ de en düşük ortalama

emme basınç katsayısı Φ=0o de, en yüksek ortalama emme
basınç katsayısı Φ=90o’ de meydana gelmiştir. Z/d=0.33,
0.5, 0.66 ve 0.83’ de en düşük emme basınç katsayısı Φ=90o’
de, en yüksek emme basınç katsayısı Φ=60o’ de meydana
gelmiştir.

• b) α=20o eğimli çatı için z/d=0.1667, 0.33, 0.5 ve 0.66’ da en

yüksek ortalama emme basınç katsayısı Φ=90o’ de, en
düşük ortalama emme basınç katsayısı Φ=60o’ de meydana
gelmiştir. z/d=0.83’ de en yüksek ortalama emme basınç
katsayısı Φ=60o’ de, en düşük ortalama emme basınç
katsayısı Φ=90o’ de meydana gelmiştir.
• c) α=30o eğimli çatı için z/d=0.1667’ de en düşük ortalama
emme basınç katsayısı Φ=0o’ de, en yüksek ortalama emme
basınç katsayısı Φ=30o’ de meydana gelmiştir. z/d=0.33, 0.5 ve
0.66’ da en yüksek ortalama emme basınç katsayısı Φ=30o’ de
en düşük ortalama emme basınç katsayısı Φ=90o’ de meydana
gelmiştir. z/d=0.83’ de en yüksek ortalama emme basınç
katsayısı Φ=60o’ de, en düşük ortalama emme basınç katsayısı
Φ=90o’ de meydana gelmiştir.

• 10) α=10o, α=20o ve α=30o eğimli çatılar için Φ=0o , Φ=30o,

Φ=60o ve Φ=90o geliş açılarında çatı üzerindeki belirli
noktalardan tünel test kesitinin orta eksenine kadar olan
mesafede türbülans yoğunlukları ölçülmüş olup şekil 3.25-
3.36’ de gösterilmiştir.
• a) α=10o eğimli çatıda Φ=0o rüzgar geliş açısında A yolu
(x/S=0 , y/H=0.23~0.5) boyunca en düşük türbülans
yoğunlukları oluşmuş olup Φ=30o geliş açısında A yolu (x/S=0
, y/H=0.23~0.5) ve B yolu (x/S=0.2 , y/H=0.25~0.5) boyunca
Φ=60o rüzgar geliş açısında D yolu (x/S=0.75 , y/H=0.25~0.5)
ve E yolu (x/S=1 , y/H=0.23~0.5 ) boyunca en yüksek
türbülans yoğunlukları meydana gelmiştir

• b)      α=20o ve α=30o eğimli çatılarda Φ=0o ,Φ=30o ve Φ=60o

geliş açılarında en yüksek türbülans yoğunlukları D yolu
(x/S=0.75 , y/H=0.25~0.5)ve E yolu (x/S=1 , y/H=0.23~0.4 )
boyunca meydana gelmiştir.
 
• 11) α=10o eğimli çatı için nümerik olarak
bulduğumuz değerler TS 498 Tablo 5’ de sunulan
değerlerle uygunluk göstermektedir. Buradan
hareketle, aşağıda tablo 5.3-5.9’de farklı eğimler ,
rüzgar açıları ve farklı hızlar için nümerik olarak
hesaplanan ortalama basınçlar sunulmuştur. Bu
tablolardaki değerlerden yola çıkarak TS 498’de
P=(1,2*Sinα- 0,4)*q sunulan formül farklı eğim ve
rüzgar geliş açıları için yetersiz kalmış olup bu
formülü Tablo5.10’daki gibi genişletebiliriz.
• 12) Tablo 5.6’de sunulan ortalama basınç değerlerine
bakıldığında bütün çatılar için karşı eğimde Φ=0o
Φ=30o ve Φ=60o rüzgar geliş açılarında çatı eğimi
arttıkça ortalama basınçlar emmeden basmaya
yönelmiştir. Ters eğimde oluşan ortalama emme
basınçları karşı eğime nazaran daha büyük olmuştur
ve en düşük emme basınçları Φ=90o rüzgar geliş
açısında meydana gelmiştir.
 
• 13) Bu şekilde, deneysel ölçümü yapılamayan farklı
çatı modelleri ve değişik rüzgar hız ve yönleri için de,
oluşturulan nümerik model yardımıyla bu farklı çatılar
üzerindeki hız alanları, basınç dağılımları, rüzgar
yükü değişimleri gibi sonuçlar deneysel ölçüme gerek
duyulmadan bulunabilecektir.
• Böylece ülkemizde kullanılan çeşitli tipteki çatılar
üzerinde meydana gelen çatı çökmeleri, çatı uçmaları gibi
büyük maddi kayıplara sebep olan olaylar daha gerçekçi
bir şekilde analiz edilebilecek, bu tip olayların
önlenebilmesi için çatılar üzerinde yapılması gereken
değişiklikler ele alınarak bu tip kazaların önüne
geçebilmek için alınması gereken tedbirler ortaya
konulacaktır.