İSTİNAT YAPILARI TASARIMI

İstinat Duvarı Tasarım Kriterleri ve

Tasarım İlkeleri

Yrd. Doç. Dr. Saadet BERİLGEN

İnşaat Mühendisliği Bölümü
Geoteknik Anabilim Dalı
 Duvar Tasarımı

Dayanma yapıları genelde kalıcı birer

yapı elemanıdırlar.
 Ölü veya canlı sürşarj yükleri,
 Duvar ağırlığı,
 Isı ve büzülme etkileri
 Deprem yüklerini
içeren zemin ve su basıncı için
tasarımı yapılır
 Duvar Tasarımı
Klasik duvarların
 Ağırlık(taş) duvarları,
 Yarı ağırlık duvarları (beton)

 Konsol (betonarme)

olmak üzere başlıca üç türü vardır.

 Duvar Tasarımı
 Konsol duvarlarda yüksekliğin fazla olması halinde
daha ekonomik kesitlerle çözüm oluşturmak amacıyla
duvar arkası veya önünde duvarın gövde ve taban
plağını birleştiren üçgen şekilli payandalar
oluşturabilir.

1 2
 Payandalar en az 2.5 m aralıklarla (yüksekliğin ~ ’ü
3 3
arasında) düzenlenir.

 Gövde plağındaki momentin daha iyi bir dağılımı için

gövde plağı arkasında bir konsol oluşturularak yanal
gerilmeler azaltılabilir.
 Duvar Tasarımı
 Klasik duvarlar aşağıda gösterilmektedir.
 Ağırlık Tipi İstinat Duvarları
Harç Beton veya taş
duvar

Taş

 Ağırlık tipi duvarlar bilinen en eski dayanma yapılarıdır.

 Betondan veya kaya molozlarından taş duvarlar şeklinde
inşa edilirler.
 Duvar arkasındaki dolgu yükleri duvarın kendisi ağırlığı ile
taşınır.
 Yapısı nedeniyle, duvar arkası yükler nedeniyle çekme
gerilmeleri genellikle oluşmaz veya çok düşük değerlerde
oluşurlar.
 Bu nedenle bu tip duvarlarda genellikle çelikle güçlendirme
yapılmaz.
 3 m yüksekliğe kadar ekonomiktirler.
 Konsol Tipi İstinat Duvarları
• Konsol istinat duvarları betonarme olarak inşa
edilirler
• Tipik olarak yatay bir temel ve düşey bir duvardan
oluşurlar.
• Topuk altındaki zemin kütlesinin ağırlığı duvarın stabil
kalmasını sağlar.
• Konsol duvarlar 10 m yüksekliğe kadar
ekonomiktirler. Zemine sabitlenmiş düşey konsollar
gibi çalışırlar
 İstinat Duvarlarının Tasarım Kriterleri
 Duvar tasarımında yüksekliğe bağlı olarak aşağıdakine
benzer bir ön boyutlama düşünüp daha sonra güvenlik
araştırmalarına göre gerekiyorsa boyutları küçültmek ya da
büyütmek yoluna gidilmektedir.
Payandalı duvarların yükseklikleri 7-8 m’ yi bulabilmektedir.

Duvar arkası
malzemesi

Gövde Duvar arkası

malzemesi

Gövde
 GÜVENLİK ARAŞTIRMALARI
Bir duvarın güvenli olarak tasarlandığı
 Öne doğru topuk etrafında devrilmeye
 Taban boyunca öne ötelenmeye
 Tabanda taşıma gücüne ve oturmalara
karşı yeterli güvenlikte olduğunun
gösterilmesiyle sağlanabilir.
 Bunun yanı sıra duvarın oluşturulduğu
yamaçta, duvarı da içerisine alacak biçimde
toptan bir yamaç göçmesine karşı yeterli
güvenliğin olduğu gösterilmelidir.
 Bir istinat duvarı aşağıdaki tüm durumlarda stabil olmalıdır.

A- Dönmeye zorladığında B- Kaymaya zorladığında C- Taşıma gücü problemlerinde

D- Derin yüzeyli kayma E- Aşırı oturmalara karşı F- Duvar Tabanına bir normal
göçmelerine karşı kuvvet etkimesi halinde
Klasik Duvarlara Gelen Zemin İtkisi

 Bu duvarlar, arkadaki zemin itkisi ile öne

doğru ötelenme ve dönme türünde yer
değiştirme yaptıklarından arka tarafta
doğan zemin itkisinin aktif zemin itkisi
olduğu varsayılabilir.
 Duvarın türüne göre Rankine veya
Coulomb yanal itki kavramlarından
yararlanılarak zemin itkisi hesaplanabilir.
Klasik Duvarlara Gelen Zemin İtkisi
Klasik Duvarlara Gelen Zemin İtkisi
 Ağırlık türü duvarlarda duvar arkasında toplam
itki (a)’da gösterildiği üzere Coulomb yanal aktif
itki katsayısı göz önüne alınarak duvarın H
yüksekliği için hesaplanabilir.
 Diğer bir seçenek olarak arka topuktan geçen
aa' sanal bir yüzeyin duvar tarafındaki kalan
zeminin duvarla birlikte hareket ettiği
düşünülerek H' yüksekliğinde düşey duvara
gelen itki bulunabilir.
 Bu durumda eğik zemin yüzeyi için değiştirilmiş
Rankine çözümü ile aktif itki katsayısı bulunup
toplam itki H' yüksekliği için hesaplanmalıdır.
Klasik Duvarlara Gelen Zemin İtkisi
 Benzer çözüm (c)’de görüldüğü üzere
konsol duvarlar için de yapılabilir. (b) ve
(c) çözümlerinde duvarla birlikte hareket
ettiği varsayılan zemin kütlesi ağırlığı Ws
duraylılık analizlerinde duvar ağırlığı yanı
sıra ayrıca göz önüne alınmalıdır.
 Çizgisel Yük Etkisi
 Duvar arkası aktif zemin itkisinin yanı sıra
zemin üzerine etkime olasılığı olan çizgisel
bir yükün duvara yapacağı etkiyi
belirlemek için,
 400 lik açı ile duvar arkasına etkitilerek yeri
belirlenir ve büyüklüğü
 PaQ=Q x Ka
 Çizgisel ve yayılı yük etkisi
q=7 kN

W2
W1
Pa3 Pa1

Pa2

W3

q.Ka .H.Ka
 Şerit Yük Etkisi

2
2
 Deprem Etkisi
 Coulomb aktif itki kuramı depremli durumda
deprem etkisi de göz önüne alınarak Manonobe-
Okabe (1929) tarafından geliştirilmiştir.
 Depremin düşey ve yatay ivme katsayısı kv ve kh
kama ağırlığı ile çarpılıp depremli durumdaki
kuvvetler elde edilmektedir.
 Mononobe-Okabe eşitliği hemen tüm dayanma
yapıları için kullanılmaktadır.
 Örneğin ağırlık duvarları, ankrajlı duvarlar,
mekanik olarak iyileştirilmiş (donatılı vs)
duvarlarda aynı yöntem uygulanabilir.
 Mononobe-Okabe Yaklaşımı
(Mononobe,1929;Okabe 1926)
 Bu yöntem içeriğinde aşağıdaki varsayımlar
yapılmıştır.
 Duvar aktif basınç doğmasını sağlayacak kadar
hareket eder
 Duvar arkası dolgu yüzeyi eğimli olabilir, ancak bir
düzlem olarak kabul edilir.
 Duvar arkası dolgu yüzeyinin eğimli olması halinde
bu dolgunun ya tamamen taban suyu seviyesi
altında olduğu ya da tamamen üstünde olduğu
varsayılır. Yüzeyin yatay konumda olması
durumunda su tablası herhangi bir seviyede olabilir.
 Duvar arkasındaki sürşarj üniformdur ve tüm yüzeyi
kaplar.
 Duvar arkası dolgusunun granüler olduğu (c=0)
varsayılır.
 Sıvılaşma sorunu yoktur.
 Deprem Etkisi
 Depremli durumda gelecek toplam itki,

1
PAE   H 2 (1- kv ) K AE
2
PAE  PAE - P A

H
PA    PAE (0.6 H )
z  
3
PAE
 Deprem Etkisi
sin 2 (       )
K ae  2
 sin (    )sin (       ) 
cos  sin ²  sin (      ) 1 
  
 sin (       )sin (    ) 
1  kh 
  tg 
 
 1  k v 

•Yukarıdaki bağıntıda,
•KAE depremli durumdaki aktif toprak basıncı katsayısı
•=zeminin içsel sürtünme açısı,
•=duvar
’ sırtının
= Sismik düşeyle yaptığıolan
açı (büyük açı değer kullanılır)
•'=sismik açı
• kv ve kh=düşey ve yatay ivme (g olarak)
•= Duvar arkası dolgu yüzeyinin yatayla yaptığı açı
 1
PAE   H 2 (1- kv ) K AE
2
PAE  PAE - P A

H
PA    PAE (0.6 H )
z  
3
PAE
•Yukarıdaki bağıntılarda,
•PAE duvara etkiyen aktif toprak basıncı kuvveti
•PA statik durumda duvara etkiyen aktif toprak basıncı kuvveti
•PAE statik durum ile depremli durumda duvara etkiyen aktif kuvvetlerin
farkıdır.
•H= duvar yüksekliği
• zeminin birim hacim ağırlığı
•PAE Duvarın tabanından 0.6H mesafede etkir.
•z=PAE’nin duvar tabanından itibaren etkime noktası
•Deprem etkisi göz önüne alındığında, devrilmeye karşı güvenlik 1.3, kaymaya
karşı güvenlik 1.1 olarak alınabilir.
 Deprem Etkisinin Etkime Yeri
 Prakash ve Basavanna (1969) kuramsal olarak aktif
itkinin sismik bileşeninin duvar üstünden H/3 kadar
altta etkimesi gerektiğini göstermiştir.
 Whitman (1990) model ve gerçek duvarların
davranışlarına göre aktif basıncın sismik bileşeninin
tabandan 0.6 H yukarıda etkidiğini belirtmektedir.
 Lam ve Martin (1997)’ a göre uygulamadaki
amaçlar için toplam aktif gerilmenin duvar
yüksekliği boyunca uniform dağıldığını ve
bileşkenin duvarın yarı yüksekliğinde etkidiği
varsayılabilir.
 Bu öneri Amerikan Karayolları tarafından da
benimsenmiştir.
 Deprem Etkisi
 Uygulamada çoğu kez karşılaşıldığı üzere
duvar arkasında zemin yüzünün yatay ve
duvar arka dolgusunun granüler nitelikli bir
zemin (=350) olması durumunda
depremde aktif İtki katsayısında artış 3/4
kh olup duvara gelen toplam itki
1 3
Pae   H ² K a   H ² kh
2 8
 Sismik Katsayının Seçimi
 Yürürlükteki Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar
Hakkında Yönetmelik (2007) ’e göre düşeyde serbest
konsol olarak çalışan dayanma yapılarında ,
2
kh  0.2(1  I ) A0 kv  kh
3
 ve yanal doğrultuda mesnetlenmiş yapılarda bunun 1.5
katının alınması önerilmektedir.
 Burada A0 deprem bölgesine göre alınacak etkin yer
ivmesi katsayısı
 (1. bölge için 0.40) ,

 I ise yapı önem katsayısı (1.0 ~ 1.5) dır.

 Duvar Arkasında Su
 Duvar arkasında alınacak önlemlerle
duvar arkasına hidrostatik gerilmelerin
etkimesi önlenmektedir.
 Özel bir durumda duvar arkasında su
birikmesi söz konusu ise deprem sırasında
su yüzeyinden z derinliğinde bir noktada
hidrodinamik gerilme
Pwz 1.5 kh  w  h.z 
0.5

Burada h duvar arkasındaki suyun tabandan olan yüksekliğini göstermektedir.