UNIWERSYTET ROLNICZY im. H.

KOŁŁĄTAJA w KRAKOWIE
WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I GEODEZJI
Katedra inżynierii Sanitarnej i Gospodarki Wodnej

WODOCIĄGI I KANALIZACJE
Armatura sieci wodociągowej
Stosowane materiały
Budowa przewodów wodociągowych

dr inż. Ewa Dacewicz

 1. ARMATURA SIECI WODOCIĄGOWEJ

Zgodnie z definicją (norma PO-EN-805) system dystrybucji wody

rozpoczyna się przy wylocie ze stacji uzdatniania (lub ze źródła) i kończy
w punkcie przyłączenia do instalacji odbiorcy wody.
Przyłączem wodociągowym w rozumieniu art. 2 pkt 6 Obwieszczenia
Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 28.06.2019 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w
wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2019 poz. 1437)
jest odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną
instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem
za wodomierzem głównym.

https://www.instalator.pl/2018/06/wodomierz-
na-przylaczu-nowe-regulacje-prawne-2/
 1. ARMATURA SIECI WODOCIĄGOWEJ

Instalacja wodociągowa powinna być zaprojektowana i wykonana

zgodnie z wymaganiami określonymi w normach PN-ISO 4064-2 i PN-B-
10720 oraz w sposób zapewniający zaopatrzenie budynku w wodę
zgodnie z jego przeznaczeniem.

https://poradnikprojektanta.pl/przykladow
y-koszt-budowy-przylacza-
wodociagowego/

https://www.clarkluxcity.com/pl/techn
ologie/przylacza-wodociagowe-z-
tworzyw-sztucznych.html
 1. ARMATURA SIECI WODOCIĄGOWEJ

https://poradnikprojektanta.pl/przykladowy-koszt-budowy-przylacza-wodociagowego/
 1. ARMATURA SIECI WODOCIĄGOWEJ

Podział baterii i zaworów czerpalnych w zależności od:

sposobu mocowania:
- na ścianie,
- na obrzeżu przyboru,
konstrukcji wylewki: [Invena]
- ze stałą lub ruchomą wylewką,
- z perlatorem lub bez perlatora.

Baterie czerpalne można również podzielić w zależności od:

sposobu otwierania (zamykania) przepływu wody na:
- dwuuchwytowe,
- jednouchwytowe,
- bezdotykowe (z fotokomórką);
sposobu regulacji temperatury wody na:
- regulowane ręczne,
- regulowane automatyczne (z termoregulacją).

[KFA]
 1. ARMATURA SIECI WODOCIĄGOWEJ

Zawory odcinające powinny być usytuowane:

• na połączeniu wodociągowym za wodomierzem (tzw. zawór główny);
• na rozgałęzieniach przewodów rozdzielczych;
• przy urządzeniach do podnoszenia ciśnienia wody
centralnego jej ogrzewania;
• w powiązaniu z urządzeniami pomiarowymi;
• w miejscu umożliwiającym odcięcie wody do pionu;
• na odgałęzieniach od pionu do punktów czerpalnych;
• w miejscach umożliwiających odcięcie dopływu wody do punktów
czerpalnych, w otoczeniu których temperatura może spaść poniżej 0oC.
Zawory zwrotne należy instalować w instalacji w miejscach, które wymagają
zabezpieczenia przed skutkami zmiany kierunku przepływu wody, a w
szczególności:
• za zestawem wodomierzowym, a przed 1-ym punktem czerpalnym;
• w urządzeniach do podnoszenia ciśnienia wody i centralnego jej
podgrzewania.

[Invena]
 2. STOSOWANE MATERIAŁY

Wymogi dla materiału na przewody ze względu na czynnik

transportowany

Kryteria wyboru materiału na instalacje:

- odporność na korozję,
- wytrzymałość,
- opłacalność,
- technika łączenia,
- ogniotrwałość,
- higiena,
- recycling.
 2. STOSOWANE MATERIAŁY

Stosowane materiały do budowy przewodów wodociągowych:

- tworzywa sztuczne (wg PN-EN-1452-1:5:2000, ZAT/97-01-001);
- beton (wg PN-EN 639, PNEN-642) - do dużych średnic > 400 mm;
- żelbet (wg PN-EN-640, PN-EN-641) ) - do dużych średnic > 400 mm;
- włókno-cement (wg PN-EN-512, PN-EN-639);
- żeliwo (wg PN EN 545, PN-H-74101, PN-H-74107) - żeliwo szare jest
stosowane na rury odpływowe; żeliwo sferoidalne modyfikowane cerem lub
stopem żelazowo-krzemowo-magnezowym;
- stal (wg PN-H-74200, PN-H-74219) - stal budowlana na rury gwintowane,
stal z dodatkiem chromu na rury nierdzewne.
Do najczęściej stosowanych tworzyw sztucznych zalicza się :
- polichlorek winylu (PCV) oraz chlorowany polichlorek winylu (CPCV)
- polietylen (PE) różnej gęstości – niskiej (PE-LD), średniej (PE-MD) oraz
wysokiej (PE-HD)
- polietylen sieciowany (PE-X, PE-Xa, PE-Xb, PE-Xc, PE-Xd)
- polipropylen (PP) oraz polibutylen (PB).
 2. STOSOWANE MATERIAŁY

Struktura sieci wodociągowej w Krakowie

[Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów

i Kanalizacji S.A. w Krakowie]
 2. STOSOWANE MATERIAŁY

Elementy przewodów
1. Proste odcinki rur –stanowiące podstawowy element składowy
2. Złącza – służą do łączenia poszczególnych rur oraz rur i kształtek
3. Kształtki – stosowane przy zmianie kierunku, zmianie średnicy,
rozgałęzieniach
4. Uzbrojenie

http://www.valsir.pl/produkty/systemy-kanalizacyjne/pp/

https://akwa-terma.com.pl/sieci-wodociagowe/ksztaltki/ksztaltki- https://www.instalator.pl/2015/09/zl
z-zeliwa-sferoidalnego aczki-zeliwne/
 2. STOSOWANE MATERIAŁY

Połączenia przewodów

Połączenie stałe klejone rur

ciśnieniowych z PVC za pomocą
złączki

Połączenie stałe rur

ciśnieniowych kielichowych
klejonych z PVC za pomocą
złączki

Połączenie rozłączne rur z PVC

na uszczelkę gumową
z kielichem wciskowym
 2. STOSOWANE MATERIAŁY

Połączenia przewodów

http://www.valsir.pl/produkty/systemy-kanalizacyjne/pp/
 2. STOSOWANE MATERIAŁY

Połączenia przewodów

Połączenie zgrzewane rur

termoplastycznych (PP, PE
oraz PVDF) doczołowo

http://www.tmj.cc/zgrzewanie.html

https://www.nowatech.com.pl/zgrzewarka-doczolowa-zhcn-rcnc.html
 2. STOSOWANE MATERIAŁY

Połączenia przewodów
Połączenie zgrzewane rur
termoplastycznych (PP, PE
oraz PVDF) elektroporowo

http://www.tmj.cc/zgrzewanie.html
https://zgrzewanierur.pl/oferta/ksztaltki-segmentowe-mufy-
elektrooporowe/
 3. BUDOWA PRZEWODÓW WODOCIĄGOWYCH

Etapy budowy przewodów wodociągowych:

1. Wykonanie wykopów
2. Układanie i łączenie rur
3. Umocowanie przewodów na łukach i pochyłościach
4. Próba szczelności
5. Zasypanie wykopów
6. Odkażanie przewodów
 3. BUDOWA PRZEWODÓW WODOCIĄGOWYCH

1. Wykonanie wykopów
Głębokość założenia fundamentów ze względu na przemarzanie gruntu
Mapa stref przemarzania
gruntu wg PN-81/B-03020
 3. BUDOWA PRZEWODÓW WODOCIĄGOWYCH

2. Układanie i łączenie rur

 3. BUDOWA PRZEWODÓW WODOCIĄGOWYCH

3. Umocowanie przewodów na łukach i pochyłościach

 3. BUDOWA PRZEWODÓW WODOCIĄGOWYCH

4. Próba szczelności
Ułożone przewody poddaje się próbie na szczelność odcinkami o długości
100 do 300 m. Wypełnia się wodą i podwyższa ciśnienie do 1,5 ciśnienia
roboczego. Przez 30 min ciśnienie nie powinno się obniżyć.
5. Zasypanie wykopów
Po dokonanej próbie szczelności przystępuje się do zasypywania wykopu
rozpoczynając od gniazd pod kielichami, dobrze obustronnie ubijając grunt
przy rurach. Pierwsza warstwa 0,2 m ponad rurę nie może zawierać
kamieni. Każdą kolejną warstwę o grubości 0,2 - 0,3 m należy starannie
ubić przed nasypaniem kolejnej warstwy.
6. Odkażanie przewodów
Do odkażania przewodów stosuje się roztwór wodny 20 - 30 mg Cl2/dm3 tj.
80 – 100 g wapna chlorowanego lub 20 – 30 g chloraminy na 1 m3 wody.
Wypełniony rurociąg pozostawia się na okres 48 godzin, po czym płucze
czystą wodą, przy czym prędkość wody do płukania w przewodach nie
powinna być niższa niż 1 m/s. Woda do płukania sieci nie powinna mieć
gorszych parametrów niż woda przeznaczona do spożycia przez ludzi.
http://wykopy.slupsk.pl/realizacje.asp
http://forum-budowlane.pl/technologie/systemy-
obudow-wykopow-sbh2999
 Brak umocnienia wykopu 

https://www.portalbhp.pl
1.Knapik K., Bajer J. 2010. Wodociągi. Politechnika Krakowska, Kraków.
2.Bauer A., Dietze G., Muller W., Soine K., Weideling D. 2005. Poradnik
eksploatatora systemów zaopatrzenia w wodę. Wyd. Seidel-Przywecki.
3. Chudzicki J., Sosnowski S. 2005. Instalacje wodociągowe -
projektowanie, wykonanie, eksploatacja. Wyd. „Seidel-Przywecki”,
Warszawa.
4. Heidrich Z. 2004. Wodociągi i Kanalizacja. Cz.1. Wodociągi. WSiP. W-wa.
5.Denczew S., Królikowski A. 2002. Podstawy nowoczesnej eksploatacji
układów wodociągowych i kanalizacyjnych. Wyd. Arkady, Warszawa.
6.Gabryszewski T. 1983. Wodociągi. Wyd. Arkady, Warszawa.
7. Osuch-Pajdzińska E., Roman M. 2008. Sieci i obiekty wodociągowe.
Wyd. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
8. Kalenik M. 2009. Zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków. Wyd.
SGGW.
 Czasopisma branżowe i strony internetowe
Instal; Gaz, Woda i Technika Sanitarna; Wodociągi i kanalizacja;
Nowoczesne budownictwo inżynieryjne; Przegląd komunalny
http://www.inzynierbudownictwa.pl/technika,materialy_i_technologie,artyk
ul,problem_doboru_materialow_do_budowy_sieci_wodociagowych___cz
_ii,11239
 Literatura dodatkowa
1. Płuciennik S., Wilbik J. 2001. Warunki techniczne wykonania i odbioru
sieci wodociągowych, COBRTI INSTAL, Warszawa.
2. Praca zbiorowa pod red. Żuchowickiego W. 2005. Wodociągi
i kanalizacja – projektowanie, montaż, eksploatacja, modernizacja.
Wydawnictwo Verlag Dashőfer, Warszawa.
3. Dąbrowski W., Kwietniewski M., Miłaszewski R. 2011. Zasady doboru
rozwiązań materiałowo-konstrukcyjnych do budowy przewodów
wodociągowych (red. M. Kwietniewski, M. Tłoczek, L. Wysocki), Izba
Gospodarcza Wodociągi Polskie, Bydgoszcz .
4. Dąbrowski W., Żuchowski D. 2013. Powłoki cementowe jako
wewnętrzne zabezpieczenie rurociągów przed korozją. Gaz, Woda
i Technika Sanitarna, nr 9, s. 371–375.
5. Kuliczkowski A. (red.) 2010. Technologie bezwykopowe w inżynierii
środowiska, Wyd. Seidel-Przywecki.
6. Kwietniewski M. 2016. Sieci wodociągowe i kanalizacyjne w Polsce
oraz problem doboru rozwiązań materiałowych do ich budowy. IV
Konferencja „Sieci kanalizacyjne i wodociągowe z tworzyw sztucznych.
Tanio i na lata”, Bydgoszcz, s. 9–17.