You are on page 1of 184

[CPD Classification 2.9.

17'1]
[SL Vol Lok-d ] [\z Lok-d /] [\w I /]
[SL Page 001] [\x 1/]

Lokappad�pas�ro.

Namo tassa bhagavato arahato samm�sambuddhassa.

Se��ha� se��hadada� buddha�


Loke lokaggan�yaka�
Lokabandhu� mah�v�ra�
Lokan�tha� nam�maha�.

Lokan�thena ten�'pi lokek�cariyena yo,


P�jito ta�ca saddhamma� vande gambh�ramuttama�.

Loke lokaggan�thassa puttabh�ta� ga�uttama�


Pu��akkhetta� sukhes�na� vand�mi siras� aha�.

Vandatto vipula� pu��a� uccini� ratanattaya�


Tassa tejena hantv�na antar�ye asesato.

Kariss�mi sam�sena s�ra� lokappad�paka�


Tilokappabhava� samm� ��petu� jinadesita�.

Niss�ya munin� vutta� sesagandhesu s�raka�


Gahetv� bha��am�na� me nis�mayatha s�dhuka'nti.

Tattha lokappad�paka'nti ti lokassa uppattid�paka�. Tattha loko'ti tividholoko,


sa�kh�raloka, sattaloka, ok�salokavasena. Tattha, "ekoloko sabbe satt�
�h�ra��hitik�"ti �gata��h�ne sa�kh�raloko veditabbo, "sassato loko'ti v� asassato
loko'ti v�"ti �gata��h�ne sattaloko veditabbo "y�vat� candimasuriy� pariharanti
dis� bhanti virocan�, t�va sahassadh� loko ettha te vattati vaso"ti �gata��h�ne
ok�saloko veditabbo, tath�hi.

"Ekoloko? Sabbesatt� �h�ra��hitik�, dve lok�? N�ma�ca r�pa�ca, tayo lok�? Tisso
vedan�, catt�ro lok�? �h�r�, pa�ca lok�? Pa�cup�d�nakkhandh�,

[SL Page 002] [\x 2/]


Sa�kh�ralokaniddeso.
Cha lok�? Cha ajjhattik�ni �yatan�ni, sattalok�? Sattavi����a��hitiyo, a��halok�?
A��halokadhamm�, nava lok�? Nava satt�v�s�, dasa lok�? Dasa �yatan�ni, dv�dasa
lok�? Dv�dasa �yatan�ni, a��h�rasa lok�? A��h�rasa dh�tuyo'ti" tattha eko loko'ti
pucch�. Sabbe satt� �h�ra��hitik�'ti vissajjana�. Imin� nayena sabbapadesu pucch�
vissajjana� veditabba� tattha eko'ti ekavidho. Loko'ti lujjana palujjanatthena loko
�h�ra��hitik�'ti paccaya��hitik� paccay�yattavuttik�'ti attho. Paccayattho[a]
hettha �h�ra saddo "ayam�h�ro anuppannassa k�macchandassa upp�d�y�"ti �disu viya.
Eva� sabbe satt�'ti imin� asa���satt�'pi pariggah�t� honti s� pan�ya� �h�ra��hitik�
nippariy�yato sa�kh�radhammo na sabbadhammo'ti. �h�ra��hitikat�'ti[b] �gata��h�ne
sa�kh�raloko veditabbo'ti yadi eva� sabbe satt�'ti ida� kathanti? Puggal�dhi��h�na�
desan�'ti n�ya� doso. Kasm� pana? Bhagav� katthaci puggal�dhi��h�na� desana� deseti
katvthaci dhamm�dhi��h�na� desana� deseti desan� vil�sato veneyyajjh�sayato ca.
Desan�vil�sa� patt�hi buddh� bhagavanto, te yath�ruci katthaci puggal�dhi��h�na�
katv� katthaci dhamm�dhi��h�na� katv� dhamma� desenti. Ye pana veneyy�
s�sanakkama�[c] anoti��� tesa� puggal�dhi��h�na� desana� desenti. Yepana
s�sanakkama�[c ] oti��� tesa� dhamm�di��h�nadesana� desenti. Sammutisaccavisay�
puggal�dhi��h�na� desan�, itar� paramatthasaccavisay�, purim� karu��nuk�l� itar�
pa���nuk�l�.
N�ma�ca r�pa�c�'ti ettha n�magaha�ena nibb��assa agaha�a� tassa alokasabh�vatt�.
Nanu ca �h�ra��hitik�ti ettha paccay�yattavuttit�ya maggaphaladhamm�na� pi lokat�
�pajjat�'ti pari��eyy�na� dukkhasaccadhamm�na� idha loko'ti adhippetatt�, athav�
lujjati palujjat�'ti yo gahito tath� nahoti so loko'ti ta�gaha�arahit�na�
lokuttar�na� natthi lokat�'ti, tasm� n�magaha�ena ek�s�tilokiyacitt�ni
dvepa���sacetasik� ca gahit�'ti da��habba�, r�pagaha
-----------------------------------------------------------------
[A] paccay�yatto, katthaci.
[B] �ha�h�ra��hitikat�ti, s�ratthad�pan�ya�.
[C] s�sanukkama�, potthakesu.

[SL Page 003] [\x 3/]

�ena mah�bh�ta� up�d�r�pavasena sabbampi a��hav�satividha� r�pa� gahita�'ti


veditabba�, tisso vedan�ti, sukhadukkhaupekkh�vasena, catt�ro �h�r�ti,
kaba�i�k�r�h�ro phass�h�ro manosa�cetan�h�ro vi�����h�ro, tattha kaba�i�k�r�h�ro,
oja��hamakar�pa� �harat�ti �h�ro, phass� tisso vedan� �harat�'ti �h�ro
manosa�cetan� t�su bhavesu pa�isandhi� �harat�'ti �h�ro. Vi����a� pa�isandhikkha�e
n�mar�pa� �harat�'ti �h�ro up�d�n�na� �ramma�abh�t� khandh� up�d�nakkhandh�. Cha
ajjhattik�ni �yatan�n�ti, cakk�yatan�d� man�yatanapariyant�ni satta
vi����a��hitiyo'ti, n�nattak�y� n�nattasa��ino, n�nattak�y� ekatta sa��ino,
ekattak�y� n�nattasa��ino, ekattak�y� ekattasa��ino, imin� nayena sesapadesu'pi
attho veditabbo.

Sabbe manuss� chak�m�vacar� dev� ekacce vinip�tik� n�n�ttak�y� n�nattasa��ino'ti


vuccanti aparim��esuhi cakkav�lesu aparim���na� manuss�na� va��asa��h�n�divasena
dve'pi ekasadis� natthi ye'pi katthaci yamakabh�taro va��ena v� sa��h�nena v�
ekasadis�'va honti, tesampi �lokita vilokita kathita hasita gamana�h�n�d�hi viseso
hotiyeva. Pa�isandhisa���[a] pi nesa� tihetuk�'pi ahetuk�'pi hoti. Tasm� sabbe
manuss� n�nattak�y� n�nattasa��ino. Chak�m�vacaradevesu ca kesa�cik�yo n�lo hoti
kesa�ci p�t�diva��o. Pa�isandhi'pi nesa� tihetuk�'pi ahetuk�'pi hoti tasm�
n�nattak�y� n�nattasa��ino. Ekacce vinip�tik� pana catuap�ya vinimmuttak�
uttaram�t� yakkhi��, piya�karam�t�, dhammagutt�'ti evam�dayo da��habb�. Etesa� hi
od�tak��ama�guracchavis�mava���divasena ceva kisath�larassad�ghavasena ca k�yo n�n�
hoti manuss�na� viya duhetukatihetuk�hetukavasena pa�isandhisa���'pi, te pana dev�
viyanamahesakkh� kapa�amanuss� viya appesakkh� dukkh� dullabhagh�sacch�dan�
dukkhap��it� viharanti ekacce k��apakkhe dukkhit�. Ju�hapakkhe sukhit� honti, tasm�
sukhasamussayato vinip�tatt�sukhasamussayato vinip�to etesa� atth�ti vinip�tik�'ti
vutt�.
----------------------------------
[A] sa���vasena, katthaci.

[SL Page 004] [\x 4/]

[A]sat�'pi devattabh�ve dibbasampatti abh�vato. Yesa� panettha tihetuk� tesa�


dhamm�bhisamayo hoti piya�karam�t� hi yakkhi�� paccusasamaye anuruddhattherassa
dhamma� sajjh�yato sutv� putta� sa���pent� �ha.

M�sadda� kari piya�kara! Bhikkhu dhammapad�ni bh�sati


Api dhammapada� vij�niya pa�ipajjema hit�ya no siy�

P��esu sa�yam�mase sampaj�namus� na bha��mase


Sikkhema sus�lamattano api muccema pis�cayoniy�'ti.

Eva� puttaka� sa���petv� ta� divasemeva sot�patti phala� patt�. Uttaram�t� pana
bhagavato dhamma� sutv� sot�pann� j�t�. Evamime'pi k�yassa ceva pa�isandhisa���ya
ca n�natt� n�nattak�y� n�nattasa��ino tveva sa�kha� gacchanti. Brahmap�risajja
brahmapurohitamah�brahmasa�kh�t� pana h�namajjhimapa��tabhedabhinnena
pa�hamajjh�nena nibbatt� brahmak�yik� ceva catusu ap�yesu satt� ca n�nattak�y�
ekattasa��inoti vuccanti. Etesu hi brahmak�yikesu brahmapurohit�na� k�yo
brahmap�risajjehi pam��ato vipulataro hoti. Mah�brahm��a� k�yo pana
brahmapurohitepi pam��ato vipulataro hoti. K�ma�ca tesa� pabh�vasena'pi k�yo
he��himehi u��rataro hoti. Tampana idha appam��a� tath�hi paritt�bh�d�na�
parittasubh�d�na�ca k�ye sati'pi pabh�vematte ekattak�y�tveva vuccanti. Evamime
brahmak�yik� k�yassan�natt�, pa�hamajjh�navip�kavasena pa�isandhisa���ya ekatt�,
n�nattak�y� ekattasa��ino. Yath�ca te eva� catusu ap�yesu satt� nirayesu hi kesa�ci
g�vuta� kesa�ci a��hayojana� kesa�ci yojana� attabh�vo hoti. Devadattassa pana
yojanasatiko j�to. Tiracch�nesu'pi keci buddak� keci mahant� pettivisaye'pi keci
sa��hihatth� keci as�ti hatth� honti, keci suva��� keci dubba���. Tath� k�laka�j�
asur�. Apica d�ghapi��hika[b] peta sa��hiyojanik�'pi honti. Pa�isandhisa��� pana
sabbesa� akusalavip�k� hetuk�'ca hoti iti �p�yik�'pi n�n�ttak�y� ekattasa��ino
tveva sa�kha� gacchanti.
---------------------------------------------------------
[A] sat�pi devat� veditabbasampatti abh�vato. A��attha,
[B] asur� a��attha.

[SL Page 005] [\x 5/]

Dutiyajjh�nabh�mik� pana paritt�bh� appam���bh� �bhassar� ekattak�y�


n�nattasa��ino'ti tesa� hi sabbesa� k�yo ekappam��ova hoti. Pa�isandhisa��� pana
dutiyatatiyajjh�na vip�kavasena n�n� hot�ti.

Parittasubha appam��asubha subhaki��� pana tatiyajjh�nabh�mik� ekattak�y�


ekattasa��ino. Tesa� vuttanayena k�yassa ceva catutthajjh�navip�kavasena
pa�isandhisa���ya ca ekatta vehapphal�'pi ima� yeva catuttha� vi����a��hiti�
bhajanti k�yassa ceva pa�camajjh�na vip�kavasena pa�isandhisa���ya ca ekar�patt�.
Suddh�v�s� pana apunar�vattanato viva��apakkhe �hit� na sabbak�lik�
kappasatasahassa� api asa�kheyyampi buddhasu��o loke na uppajjanti.
[A]dhammacakkappavattiya, bhagavato bandh�v�ra��h�nasadis� honti. Tasm�
nevavi����a��hiti� na satt�v�sa� bhajant�'ti vadanti. Mah�sivattheropana "na kho
pana so satt�v�so sulabhar�po yo may� an�vutthapubbo imin� d�ghena addhun� a��atra
suddh�v�sehi devehi" ti imin� suttena suddh�v�s�'pi catutthavi����a��hiti� catuttha
satt�v�sa� bhajant� ti vadati. Ta� appa�ib�hiyatt� suttassa anu���ta�, tasm�
asa��asatta� apanetv� parittasubh�disu akani��hapariyos�n�su navasu bh�misu satt�
ekattak�y� ekattasa��inoti gahetabb�.

Asa��asatt� pana vi����abh�v� ettha sa�gaha� na gacchanti tath�hi anuppanne buddhe


titth�yatane pabbajit� v�yokasi�a parikamma� katv� catutthajjh�na� nibbattetv� tayo
vu��h�ya idha citta� vattita� dukkha�, cittassa n�ma abh�vo yeva s�dhu citta� hi
niss�ya vadhabandhan�dipaccaya� dukkha� uppajjati, citte asati natthetanti khanti�
ruci� upp�detv� aparih�najjh�n� k�la� katv� r�papa�isandhivasena asa��abhave
nibbattanti. Yo yassa iriy�patho manussaloke pa�ihito ahosi,so tena iriy�pathena
nibbattitv� pa�cakappasat�ni �hito v� nisinno v� hoti. Eva�
cittavir�gabh�van�vasena tesa� tattha vi����uppatti na hot�tivi�����bh�vato
vi����a��hiti� te na bhajanti. Nevasa���n�sa���yatana� pana yatheva sa���ya eva�
vi���ss�pi sukhumatt� vi����a�hitisu sa�gaha� na gacchanti. Ta�hi sa���ya viya
vi���
--------------------------------------
[A] dhammacakkavattissa, a��attha.

[SL Page 006] [\x 6/]

�ass�'pi sa�kh�r�vasesasukhumabh�v�pannatt� paribyattavi����akicc�bh�vato neva


vi����a� hoti na avi����a� hot�ti nevavi�����vi����a�. Tasm�
paripphu�avi����akiccavantisu vi����a��hitisu sa�gaha� na gacchanti, tasm�
vinip�tikehi saddhi� chak�m�vacaradev� manuss� ca n�nattak�y� n�nattasa��ino.
Pa�hamajjh�nabh�mik� ap�yasatt� ca n�nattak�y� ekattasa��ino, tatiyajjh�nabh�mik�
asa��asatta� vajjetv� ses� catutthajjh�nabh�mik� ca ekattak�y� ekattasa��ino'ti im�
catasso vi����a�hitiyo nevasa���n�sa���yatana� vajjetv� �k�s�na�c�yatan�di
he��him�r�pattayena saddhi� sattavi����a��hitiyo'ti veditabb�'ti.

A��halokadhamm�ti "l�bho al�bho ayaso yasoca, nind� pasa�s� ca sukha� ca dukkhanti"


ime a��ha lokassa dhammatt� lokadhamm�. Imehi sattalokassa avassabh�vino dhamm�.
Tasm� etehi vinimmutto n�ma koci sattonatthi. Tehi apar�para� kad�ci loka�
anupatanti. Kad�ci loko te anupatati vuttampiceta� "a��himebhikkhave lokadhamm�
loka� anu parivattanti, loko ca a��halokadhamma� anuparivattit�,ti',
gh�sacch�dan�d�na� laddhal�bho. T�ni eva laddhabbato' l�bho. Tadabh�ve al�bho.
L�bhagaha�ena cettha tabbisayo anurodho gahito al�bhagaha�ena virodho. Eva�
yas�disu'pi tabbisaya anurodha virodh�na� gaha�a� veditabba�. L�bhe pana �gate
�l�bho �gato yeva hot�'ti l�bhoca al�bhoca vutto. Yas�disu'pi esevanayo tath�ca
lohite sati [a] tadupagh�tavasena pubbo viya l�bh�disu anurodhe sati al�bh�disu
virodho laddh�vasaro evahoti. Navasatt�v�s�'ti he��h�vutta sattavi����a��hitiyo
eva. Asa��asattacatutth�r�pehi saddhi� navasatt�v�s�ti vuccanti.

Sandhisa���ya n�natt� k�yass�'pica n�nato


N�nattak�ya [b] sa���ti k�masugatiyo mat�

Pa�hamajjh�nabh�m� ca catur�p�ya bh�miyo


N�nattak�y� ekatta sa���ti samud�rito

Ekattak�y� n�natta, sa��� dutiyabh�mik�


Ekattak�y� ekatta sa��� upari r�pino
---------------------------------------------------------
[A] r�pagh�tavasena, potthakesu. [B] n�nattak�y�, potthakesu,

[SL Page 007] [\x 7/]

Vi����a��hitiyo satta tih� r�ppehi he��hato


Asa��ettha nagayhanti vi����� bh�vato sad�

Catutth�r�pabh�m�ca puthuvi����a h�nito


Tadvayampi gahetv�na satt�v�s� naverit�'ti.

Satt� �vasanti etes�ti-satt�v�s� n�nattak�y� n�nattasa��� �dibhed� sattanik�y�. Te


hi sattanik�y� tappariy�pann�na� satt�na� t�ya eva tappariy�pannat�ya �dh�ro viya
vattabbata� arahanti. Samud�yadh�rat�ya avayavassa "yath� rukkhe s�kh�"ti
suddh�v�s�nampi satt�v�sagaha�ena k�ra�a� he��h� vuttameva.

Das�yatan�n�ti ar�pasabh�va� man�yatana� r�p�r�p�dimissaka� dhamm�yatana�ca


�hapetv� kevala� r�padhamm�na� yeva vasena cakkh�yatan�dayo pa�ca, r�p�yatan�dayo
pa�c�'ti, das�yatan�ti vutt�ni man�yatanadhamm�yatanehi pana saddhi� t�ni yeva
dv�das�yatan�n�ti vutt�ni. Kasm� panettha cakkh�dayo �yatan�n�'ti vuccanti?
�yatanato, �y�na� v� tananato, �yatassaca nayanato=�yatan�ni, �y�na� v� tananato,
�yatassaca nayanato=�yatan�ni, cakkhur�p�disu hi ta� ta�
cittadv�r�ramma�acittacetasik� dhamm� sena sena anubhavan�din� kiccena
�yatanti,=u��hahanti,=gha�anti,=v�yamanti, teca pana �yabh�te dhamme
tanonti,=vitth�renti, ida�ca anamatagge sa�s�re pavatta� ativiya �yata�
sa�s�radukkha� y�va na nivattati t�va nayanti,=pavattayanti, tasm� �yatan�n�ti
vuccanti. Api ca niv�sa��h�na��hena, �kara��hena, samosara�a��h�na��hena,
sa�j�tidesa��hena, k�ra�a��hena, ca �yatan�ni. Tath�hi. Loke issar�yatana�,
v�sudev�yatana"nti �disu niv�sa��h�na� �yatananti vuccati. "Suva���yatana�
rajat�yatana"nti �disu �karo. S�sane pana "manorame �yatane sevant�na� viha�gam�"ti
�disu samosara�a��h�na� "dakkhi��patho gunna� �yatana"nti �disu sa�j�tideso. "Tatra
tatreva sakkhi bhabbata� p�pu��ti sati sati �yatane"ti k�ra�� �yatananti vuccati.
Cakkhu�disu ca te te cittacetasik� dhamm�vasanti tad�yatana vuttit�y�ti cakkh�dayo
tesa� niv�sana��h�na�. Cakkh�disuca te �ki���, tannissitatt� tad�ramma�att� v�'ti
cakkh�dayo'va tesa� �k�ro. Tattha tattha vatthudv�r�ramma�avasena samosara�atoca
cakkh�dayo ca nesa� samosara�a��h�na�. Tannissay�

[SL Page 008] [\x 8/]

Ramma�abh�vena tattheva uppattito ca cakkh�dayo'va nesa� sa�j�ti deso. Cakkh�d�na�


abh�vena abh�vato cakkh�dayo'ca tesa� k�ra�anti yath�vuttenatthena ca cakkhu� vata�
�yatana�c�ti= cakkh�yatana�. Eva� ses�ni'pi im�neva pana dv�das�yatan�ni
cakkhuvi�����d�hi jahi vi����ehi saddhi� a��h�rasa vidh�n�dito dh�tuyoti vuccanti.
Tath�hi. Cakkh�d�hi ekeko dhammo yath�sambhava� vidh�ti, vidh�yate, vidh�na�,
vidh�yate et�ya, etthav� dhiyat� ti,=dh�t�ti vuccati. Lokiy�hi dh�tuyo
k�ra�abh�vena vavatthit� hutv� anekappak�ra� sa�s�radukkha� vidahanti bh�rah�rehi
bh�ro viya satthehi dh�yanti dukkhavidh�namattameva cet� avassavattanato et�hica
k�ra�abh�t�hi sa�s�radukkha� sattehi anuvidh�yati tath� vihita� ca ta� etasseva
dh�yati �hap�yati tasm� dh�tuyoti vuccanti. Apica yath�titthiy�na� att�n�ma
sabh�vato natthi na eva met� pana attano sabh�va� dh�rent�ti dh�tuyo yath� ca loke
vicitt� harit�lamanosil�dayo sel� [a] vayav�dh�tuyoti vuccanti evamet�'pi dh�tuyo.
Evamet�pi dh�tuyo viya dh�tuyo vicitt� het� ���avineyyavayav�ti.[B] yath� v�
sar�rasa�kh�tassa samudayassa avayavabh�tesu rasaso�it�disu a��ama��avisabh�ga
lakkha�a paricchinnesu dh�tusama���. Ema metesu'pi pa�cakkhandhasa�kh�tassa
attabh�vassa avayavesu dh�tusama��� veditabb�. A��ama��a visabh�galakkha�a
paricchinn� hete cakkh�dayo'ti. Apica dh�t�ti nijj�vamattasseta� adhivacana�
tath�hi bhagav�, "cha dh�tuyo aya� bhikkhave purisoti." �d�su j�vasa���
sam�hananattha� dh�tudesana� ak�si. Tasm� nijjivatthena'pi dh�tuyoti vuccanti.
Ettha ca �h�ra��hitik�'ti paccay� yattavuttit�[c] vacanena sa�kh�r�na� aniccat�,
t�ya ca yadanicca� ta� dukkha� ya� dukkha� tadanatt�ti vacanato dukkh�nattat� ca
pak�sit� hot�'ti t�nipi s�ma��alakkha��ni gahit�ni n�manti catt�ro ar�pino khandh�
te ca atthato phass�dayo. R�panti bh�t�p�d�yar�p�ni t�ni ca atthato pa�havi�dayo'ti
aviseseneva lakkha�ato sa�kh�r� gahit� taggaha�ene'va ye tesa� vises� kusal�dayo
hetu�dayo ca tehi gahit� eva hont�'ti �ha, evamanekanayavicitta� su dubbudha�
sa�kh�raloka� yovasabh�vato samudayato nirodhato
-------------------------------------------------------------
[A] ses�vayav�. Katthaci. [B] ���a�eyya, a��attha.
[C] vuttivacanena,-potthake.

[SL Page 009] [\x 9/]

Nirodh�p�yato sabbath� avedi, tasm� so samm�sambuddho lokavid�'ti vuccati. Evar�po


lokuttamo lokavid� samm�sambuddho sadevakehi lokehi s�daro hutv� samm�vandan�yo
hot�'ti. Etthe'da� vuccati eva� anekehi nayehi citta� sa�kh�raloka� nipu�a� asesa�
sudubbuddha� lokavid� avedi ta� buddhase��ha� siras� nam�m�ti.

Iti sujanappas�da sa�vegatth�ya kate lokappad�pakas�re sa�kh�ralokaniddeso n�ma.

Pa�hamo paricchedo.
-------------
1
Ath�para� pavakkh�mi sattalokassa sambhava�
Munivutt�nus�rena yath�sambhavato katha�. 2
Sattavisattat�yeva r�pad�lamba�epana
Satto lokiyat� ettha kusal�kusalampi ca.
3
Tamp�ka� c�tilokoti sattalokoti sammato
So loko duvidho hoti bhabb�bhabb�dibhedato.
4
K�mar�p�r�palokabhedena tividho mato
A��aj� ca jal�buj� sa�sedajopap�tik�.
5
Yonibhedena loko ya� hoti sabbo catubbidho
Niraye hotideve ca ye nek� opap�tik�.
6
Petaloke tiracch�ne bhummadeve ca m�nave
Asure ca catasso'pi bhavant�'ti pak�sit�.
7
Tatiyo niraya� pet� tiracch�n� ca m�nav�
Sabbe dev�ti pa�c�ha padvanimmalalocano.
8
T�vati�sesu devesu vepacitt�sur�gat�
K�laka�j�sur�n�ma gat� petesu sabbath�.
9
Eva�tatiyavasen�'pi loko pa�cavidho bhave
Nirayo vuccate tattha yath�sambhavato katha�.
10
Saj�vo k��asutto ca sa�gh�to dveva roruv�
T�panocapat�po ca mah�v�ci ath�paro.[A]
-----------------------------------------------
[A] sa�j�vo k�lasutto ca sa�gh�to roruvo tath�
Mah�roruva t�p�ca pat�poca av�cica-a��attha

[SL Page 010] [\x 10/]


Nirayagatiniddeso.
11
Iccete a��haniray� mah�ghor� bhay�nak�
Catukka��� catudv�r� vibhatt� bh�gaso mit�.
12
Ayop�k�rapariyant� ayas� pa�ikujjit�
Tesa� ayomay� bh�mi jalit� tejas� yut�.
13
Samant� yojanasata� pharitv� ti��hanti sabbad�
�ki��� luddakammehi paccek� so�asussad�.
14
Abbhantara� panetesa� vitthata��yatampi ca
Ubbhed�'pi ca a��hanna� sam�n� parim��ato.
15
Yojanasata� satadveva bhavat�ti vij�niya�
Navayojanik� bhitti puthul� upar�pi ca.
16
Ayokap�la� he��h�'pi ayobh�mi'ca tattak�
Samant� ussadene'va saddhi� dasasahassaka�.
17
Dasasahassaka� ye'va yojan�na� bhavantite
Samodh�navasenete chatti�savasata�siyu�.
18
Imesa� pana a��hanna� niray�na� cat�suhi
Dis�su dasadis�sveva yamalok� bhavantihi
19
Lohakumhiva simbal�vana� asinakh�pica
Tambodaka� ayogulo esopabbata mevaca.
20
Thusanad� s�tanad� sunakhanirayo tath�
Ya�tath� s�nanirayo yamalok� ime dasa.
21
Imesa� pana a��hanna� niray�na� cat�su'pi
Dis�su yamar�j�no catt�ro va bhavanti hi
22
Siriguttaamacc�'pi tatheva caturo siyu�
Yutt�yutta� vic�rent� yath�kamm�nus�sak�.
23
Nirayap�lak�c�pi bahuk� yamarakkhas�
Karont� kammakara�� vicaranti bhay�nak�. 24
Samodh�navasenete yamalok�'pi sabbath�
V�s�dhika� tisata�ca bhavant�ti vij�niy�.
25
Imesu� pana a��hanna� niray�na� samantato
Ussadaniray�nantu �yu� n�madva sabbaso
26
Vattu� na sakk� sesena ekacca� kathay�maha�
Tesuuppanna satt�na� kamma�dukkha� anappaka�.

[SL Page 011] [\x 11/]

27 Nasakk� sabbaso vattu� pavakkh�mi sam�sato


M�tal� devaputtena nemira��o padassita�
28
Sabba� ta� niraya� c�pi saj�vassasam�pak�
Ussadaniray�c�pi ekacce yamalokik�.
29
Dassit� itivi��eyy� pa��itena naya��un�
Nirayap�lak�n�ma natth�ticavipucchite.
30
Natth�ti pa�ij�nanta� sutta�neh� [a] tiabrav�
Itivutte parav�di suttam�haris�ghaso.
31
Navesagu�opipetir�j� somoyamovessavanocar�j�
Sakk�nikasm� nihananti tattha itopanunna� paraloka mattanti.
32
Eva�sutte sam�n�te nirayap�lak�pana
Atthiyev�'ti vatv�na sakav�d� pun�para�
33
Tamena� bhikkhave niraye nirayap�lak� pana
Tatta� ayokhila� hatthe gamenti dutiye'pi ca.
34
Tatta� ayokhila� p�de gamenti dutiye'pi ca
Tatta� ayokhila� majjhe urasmi�patiha��ati.
35
So tattha niraye tibb� khar� ka�ukavedan�
Vediyat�ti �din� suttam�hari s�ghaso.
36
Tasm� natthisabh�vena nirayap�lak�tahi�
Voh�r� pana attheva iti�eyya� vij�nat�.
37
G�thanirayan�mo ca kukkul� k��asimbal�
Asipattavana�c�'pi tath�kh�rodak� nad�.
38
Khura [b] gha��itamaggoca lohakumbhi pun�para�
K�lahatthimah�yanto a��e'pi narak� bahu.
39
Abbuda� nirabbuda� dveva ahaha� ababa�'pi ca
A�a�a�ca sogandhika� uppala� paduma� tath�.
40
Ete sabbe'pi niray� mah�ghor� bhay�nak�
Av�cinirayasse'va pariv�r� bhavanti te.
41
Saj�v�diniray�na� �yu� vakkh�mi s�dhuka�
Tath�bbud�'di nirayassa �yudv�pisa m�sato
---------------------------------------------------------------
[A] nah�ti-kattha.

[SL Page 012] [\x 12/]

42
C�tummah�r�jik� devat�yu ya� sajivan�me niraye karattika�
Ratti�div�ti�sa�ca m�samekaka� tene'va m�sena ca dv�das�pana.
43
Sa�vacchara� tena'ca padvaka� sata� �y�ni saj�vaka n�make tahi�
Devindapuramhi yam�yukadva ta� ratti�divo k��aka suttan�make.
44
Ratti�div�ti�sa�ca m�samekaka� tene'va m�sena ca dv�das�pana
Sa�vacchara� tena sahassaka� pana �yuppam��a� ahu k��asuttake.
45
Y�mavhaye devapure yam�yuka� sa�gh��an�me niraye'ka rattika�
Ratti�div� ti�sadva m�samekaka� tene'va m�sena ca dv�das�pana
46
Sa�vacchara� tena sahassaka�dve sa�gh��an�me ahu�yumatta�
�yuppam��a� tusite puramhi ratti�divo roruvan�ma keta�
47
Ratti�div�ti� sa�cam�samekaka� tenevam�se na cadv�das�pana
Sa�vacchara�tena catussahassaka� �yuppam��a� ahuroruvamhica
48
Ya��yumatta�nimm��aratimhi ratti�divo je��hakaroruceta�
Ratti�div�ti�sa�cam�samemaka� tenevam�senacadv�das�pana.
49
Sa�vacchara� a��hasahassakanta� �yumah�roruvan�makamhi
Ya��yumatta� vasavattikamhi ratti�divo t�pana n�makamhi.
50
Ratti�div�ti�sadvam�samekaka� teneva m�sena ca dv�das�pana
Sa�vacchara� so�asasahassakampana �yuppam��a� ahut�panamhi.
51
Ghore mah�t�panan�makamhi �yu upa��hantarakappameva
Tass� tighor�ya av�ciy�'pi �yuppam��antarakappameva.
52
Catasso m�gadheyy�hi n�liyo kosale pure
Ekan�li til�nantu pam��a� kittakanti ce.

[SL Page 013] [\x 13/]

53
A��halakkhatil� n�l� n�liy� catur� �haka�
��hak� caturo do�o catudo�� ca m��ik�.
54
Catasso m��ik� kh�r� k�r� v�sati v�hako
Ekav�ho til�na�tu pam��a� kittakantice.
55
Ko��na� catusata��eva adhik� navako�iyo
Tato sa��hica lakkh�ni bhavant�ti vij�niya�.
56
Tato satassa vass�na� [a] satassa accayenatu
Ekeke h�rite sabba� kh�ye natveva abbudo.
57
Tato v�sagu�a� katv� �yu �eyya� nirabbude
Tato v�sagu�a� katv� ahahe �yu j�niya�.
58
Tato v�sagu�a� katv� ababe niraye'pica
Tato v�sagu�a� katv� a�a�e niraye pica.
59
�yuppam��a� vi��eyya� pa��itena naya��un�
Tato v�sagu�a� katv� �yu sogandhike pica.
60
Tato v�sagu�a� katv� uppale niraye'pica
�yuppam��a� vi��eyya� pa��itena naya��un�.
61
Tato v�sagu�a� katv� padume niraye'pica
�yuppam��a� vi��eyya� pa��itena naya��un�.
62
Padume niraye tasmi� bhikkhu kok�li n�mako
Aggas�vake parajjhitv� paccat�ti jino brav�.
63
Dosamoh�bhibh�tena p��agh�ta� karonti ye
Te nar� parus� p�p� sa�j�ve upapajjare.
64
Sajotibh�te te tattha hantv� hantv� vichindayu�
Sa�j�vanti hat� hat� tasm� sa�j�va n�mako.
65
Vijjhant� ye a��ama��a� gh��ent� corak�pica
Parap��a� vihe�hent� sa�j�ve te v�paccayu�.
66
M�t�pitusu mittesu gu�avantesu d�sak�
Nar� asaccav�d� te k��as�ttamhi j�yare.
67
K��asutta� pas�retv� tacchanti d�ruka� viya
Kakacehica te tattha chindanti yamarakkhas�.
---------------------------------------------------------
[A] vassasata sahassassa-potthakesu
Vassa satassa vassasahassassa-suttanip�te
Vassa satassa vassa satassa-netti: a��hakath�ya�

[SL Page 014] [\x 14/]

68
Yato tato so nirayo k��asuttanti sammato
Ajelaka mah�s�di sasam�sika s�kare.
69
Hananti p��ino ca��e sa�gh�ta� yanti te nar�
N�n� nan�[a] mahis�di n�n�k�y� vir�pak�.
70
Hatthip�l�dik� ceva s�rathica bhavanti te
Sa�hat� tattha gh�tenti samm� v� ha�ana� yato
71
Tato sa�gh�tan�mena sammato nirayo aya�
Yesa� manassa sant�pa� satt�na� ye karonti hi
72
K��ak� ye ca m�y�v� te yanti roruva� nar�
Ghoraggin�'va �ayhant� jalam�n� nirantara�
73
Ghora� rava� vimu�canti tasm� so roruvo mato
Buddhasa�ghaguruddabba� hata� yehi pi lu�cita� [b]
74
Te mah�roruva� yanti ye ca nikkhittah�rino
Ghoratt� aggit�passa ravass�'pi mahantat�
75
Mah�roruvapa��att� hotitass�'ti d�paye
D�v�did�haned�h� p���ni adahittha yo
76
So j�luddalane jantu t�pane paccate rava�
Tibba�v� pana sant�pa� gat�na� ca nirantara�
77
Dukkha� nirantara� tasmi� tasm� no t�pano mato
Kusan�kusal� dhamm� natth�'ti ye pak�sak�
78
Ucchedadi��hi� ga�hant� satt� tappanti te tahi�
Vipall�sagat� niraye pat�pane vipaccare
79
Pat�p�yanti satt�'pi tattha��h� tikkhaaggin�
Santatt� tisayen�'pi tasm�vuttopat�pano
80
Adhimatt�ni p�p�ni avisa�k� caranti ye
Niraye te mah�ghore uppajjanti asa�saya�
81
M�tuna� pituna�c�pi arahant�na�ca gh�tak�
Sa�ghassabhedak�'ceva lohitupp�dak�'pica
82
Pa�c�nantarik� ete bodhisattassagh�tak�
Gu��dhik�na� m�rent� th�pa�bodhi�ca bhedak�
-----------------------------------------------------
[A] n�n�n�m�-katthaci.
[B] dukkhina�-potthakesu.

[SL Page 015] [\x 15/]

83
Buddhasa�gh�nam�yatta vatth�na� h�rak�'pi ca
Mittadd�h� ca sabbe te uppajjanti av�ciya�
84
Averesu ca mittesu gu��tirekajantusu
J�y�su aparajjhant� mus�v�d� ca jantuyo
85
Sura�pivant� g�ma� v� gh�tent� pi'ca ye nar�
Sassatucchedav�d� ca duss�l� pi ca ye nar�
86
Te sabbe pi nar� tattha vipaccanti av�ciy�
Tatra uppannasatt�na� k�yo tig�vuto pi ca
87
Ekayojaniko ceva hoti dviyojano pi ca
Devadattassa k�yo tu satayojanikoccate
88
S�sa� ayokapalle tu pavi��ha� bhamukopari
P�d� y�vagoppak�pi pavi��h� ayabh�miya�
89
Tatt�yabh�miy� sa�ku y�vas�s� bhinikkhami
Puratthim�ya bh�ttiy� nikkhamma ayasa�ku ca
90
Vijjhitv�na ura� tassa bhitthiya� pacchime'hani
Dakkhi��ya ca bhittiy� nikkhamma ayasa�ku ca
91
Vijjhitv� dakkhi�a� passa� bhittiya� uttarehani
Dvepihatthatal�viddh� dakkhi�uttara bhittisu
92
Eva� so niccale buddhe parajjhitv�na dummati.
Niccaloyeva hutv�na paccati niraye bhusa�
93
Tipucu��a�va pakkhitta� sampu��a�n�liya� tahi�
Paccam�nakasatt�na� hoti pu��a� nirantara�
94
Eva� vipaccam�n�na� satt�na� kammapaccay�
Gacchant� �hitak�v�'pi dh�vant� pica te nar�
95
A��ama��a� nagha��esu� a��ama��a� napassisu�.
Mah�sadda� karont�na� saddampi nasu�i�su te
96
Eva� dukkh�nubhott�na� satt�na� kammapaccay�
Puratthim�ya bhittiy� accimanto samu��hito
97
Dahanto p�pakammante pacchim�y� bhiha��ati,
Pacchim�ya ca bhittiy� accimanto samu��hito
98 Dahanto p�pakammante puratth�y� bhiha��ati, dakkhi��ya ca bhittiy� accimanto
samu��hito

[SL Page 016] [\x 16/]

99
Dahanto p�pakammante uttar�y� bhiha��ati
Uttar�ya ca bhittiy� accimanto samu��hito
100
Dahanto p�pakammante dakkhi��y�bhiha��ati
He��him�ya samu��h�ya accimanto bhay�nako
101
Dahanto p�pakammante uparim�y�bhiha��ati.
Uparim�ya bhittiy� accimanto samu��hito
102
Dahanto p�pakammante he��him�y� bhiha��ati
Satt� nantarit�yeva dukkh� nantarit�ya ca
103
J�l�nantarit�y�'pi nirayo so av�cito
Tasmi� niraye mah�dukkha� devadattonubhoti hi
104
Ta� yeva k�ra�a� katv� r�j� milindan�mako
N�gasenavhaya� thera� pucchi pa�hesu kovido
105
Bhagav� bhante k�ru�iko sabba���ti pavuccati
Tath� ce devadattamhi kasm� day� na vijjati
106
Yasm� pabb�jito eso sa�ghabheda� karissati
Lohitupp�daka�c�'pi devadatto karissati
107
Tato av�ciniraye mah�dukkh�nu bhossati
Iti �atv� day�panno ta� n�pabbajay� yadi
108
�disa� bahuka� dukkha� kasm� so anubhossati
Tasm� bhante k�disoti tato thero tamabrav�
109
Saccameva mah�r�ja! Sabba��� so day�luko
Apabbajitako eso devadatto bahu� pana
110
Akusala� caritv�na nirayasmi� av�ciya�
Bahuv�ra� pacitv�na mah�dukkh�nubhossati
111
May� pabb�jito c�pi sa�ghabheda� karissati
Lohitupp�daka� c�pi karissati asa�saya�
112
Tato rog�turo ante vandanattha� mamantika�
Ma�cen�n�yam�no'pi appatv� dv�rasantika�
113
Jetavanavih�rassa sam�pe bhumig�lane
Mamagu�a� saritv�na sara�a� so gamissati
114
Imehi a��hehi tamagga puggala� dev�ti deva� naradammas�rathi�
Samantacakkhu� satapu��alakkha�a� p��ehi buddha� sara�a� gatosm�'ti

[SL Page 017] [\x 17/]

115
Ima� tu sara�a� g�tha� vatv� tassa anantara�
Pa�havi� pavisitv�na paccissati av�ciya�
116
Paccitv� avas�namhi tasm� dukkh� pamuccaye
Tassa kammassa tejena addh�nen�gate pana
117
Paccekabuddhabh�va� so a��hissarotin�maka�
Labhitv� sabbadukkhamh� muccissat�ti addasa
118
Disv�neta� sakalampidukkh� muttassa k�ra�a�
Pabbajj�pesi sambuddho devadatta� day�luko'ti.
119
Eva� vissajjite pa�he r�j� �ha pun�'para�
Tenahi bhante upama� karohi s�dhuka� mama
120
Tato thero'pi upama� sam�harati ta�kha�e
Yath� pana mah�r�ja puriso rogap��ito
121
Bhojana�ca assap�ya� bhu�jitumpana icchati
Jir�petu� nasakkoti rogo'pi adhiko ahu
122
Ta� purisantu k�ru��� vejj� ca ��tak�dayo
Bhojana�ca asapp�ya� ad�petv�na rakkhisu�
123
Tad� so puriso te sa�y�cate ca punappuna�
Tath�'pi te ad�petv� y�vadosakkhay� pana
124
Tato dese khaya� patte bhojana� tassa d�payu�
Tato so bhojana� bhutv� sukh� bhavati sabbad�
125
Tasm�hi te mah�r�ja vejj� ca ��tak�dayo
Hitak�m�'ti v� sabbe noca hit�vah�'ti v�
126
Vattabb�ti ca vutte so r�j� thera� idabravi
Hitak�m�va sabbe te neva ahitak�mak�
127
Evameva mah�r�ja sabba��� so day�luko
Karu��yeva ta� buddho pabb�jes�ti j�niya�
128
Tad� ca r�j�milindo bhante kallosi tabrav�
Sukha� ayo'ti sa�kh�ta� yamhi so noca labbhati
129
Niggat�yo'ti nirayo itivuttotada���hi
Katap�po hi ya� dukkha� sataj�lanirantara�
130
Jalam�na�gapacca�go anubhoti av�ciya�
Vissara� v�ravanto ca vidh�vanto itocito

[SL Page 018] [\x 18/]


131
Tassekadesamattampi ko samattho vibh�vitu�
Yass�yomayamonaddha� kap�la� bahala� pica
132
Anto aggijjal�ditta� ananta� a��avodaka�
Catuddis�to pekkhanta� kha�enayadisussati
133
Tassanto vattam�nassa sukhum�lassud�rato
Vil�yam�nagattassa �turassa viha��ato.
134
Kilantassa patantassa mucchantassa muhu� muhu�
�s�bha�g�hi tunnassa �y�sen�pi tappato.
135
Vilapantassa karu�a� an�thassa vicintato
Asayhamatula� tibba� kodukkha� va��ayissati.
136
Simbali��yasatthula� solasa�gula ka��aka�
J�lam�l�parikkhitta� uddha�yojana muggata�.
137
Ca��ehi yamad�tehi unnayanto punappuna�
Viddhopatodaya��h�hi sattiy�d�hi v� hato.
138
Viph�lita�gapacca�go vicaranto pi vissara�
Bh�to rudammukho d�no �ruhanto punappuna�.
139
Ubbattetv�na tu mukha� udikkhanto ca rakkhase
Bhayena ca nim�lento a�gama�gopag�haya�.
140
Aladdh�l�yana��h�na� vedham�no vicetano
Anubhoti bhusa� dukkha� tassa k� upam� siy�.
141
Ekantadukkh� niray� yato eva� sud�ru��
Anakkh��ena vattabba mititasm� jinobravi.
142
Yath�ca antara� d�ra� aggino candanassaca
Tatheva antara�d�ra� nirayaggi idhaggina�.
143
Tisattisata viddhassa ya� dukkhamavicintiya�
Ta� nerayikadukkhassa himav� s�sapantara�.
144
Ta�hinerayika� dukkha� phusitv� veditabbaka�
Vadanto pivanissesa� katha� ta� d�payissati.
145
Etthaaggiti vutte ca kinnup�do dahissati
Asaddahanto akkanto dukkha� pappoti d�ru�a�.
146
Tasm�is�na� vacana� saddahanto vicakkha�o
P�pakamma� vivajjetv� nata� pappoti �laya�.
[SL Page 019] [\x 19/]

147
Ka��akenavivaddhassa ghatabinduvil�yana�
Y�vat�aggit�popi patik�ropi dukka�o.
148
Nekavassasahassesu nirayetikhinaggin�
Ekaj�likat�na� ko dukkhassakkhamana�vade.
149
Ekaggikkhandhabh�t�'pi kammena parirundhit�
Niraye yadi j�vanti aho kamma� sud�ru�a�.
150
Atimandasukhassattha� ya� muhuttena kibbisa�
Kata� tass�tula� k�la� phala� yadipi �disa�.
151
Kohi m�nusadukkhena mahanten�'pi addito
Muhuttampi anummatto kare p�p�dara� naro.
152
Aho moh�nubh�voya� yen�ya� parimohito
Eva� dukkh�vaha� kamma� karotica sukhatthiko.
153
Bh�yitabba� hi p�p�to eva� dukkhaphala� yato
Kusale �daro nicca� kattabbo dukkhabh�run�'ti
154
Iti ca amitadukkh� dukkhite sabbasatte
Akusalabalabh�te bh�tato sa�viditv�
Vividhakusalamagga� maggayant� susanto
Paramaamatamagga� maggayant� bhavantu

Itisujanappas�dasa�vegatth�ya kate lokappad�pakas�re nirayagati niddeso n�ma


Dutiyo paricchedo.
--------------
1
Ath�para� pavakkh�mi petalokassa sambhava�
Muni vutt�nus�rena yath�sambhavato katha�
2
Asa�vibh�gas�l� ye yath�satti yath�bala�
Iss�luk� maccharino te petes�paj�yare
3
Anek�n�hi dukkh�ni anubhutv�pi sa�cit�
Lobhadiggahit� ante yadipetabhav�vah�
4
Atth�atth�ti te loko kimatthamabhijappati
�dimajjhantabh�vesu ye anatth�vah� ime
5
Sakammav�ritann�p� �h�ratthamatandit�
Itocitoca payat� iti pet�ti sammat�

[SL Page 020] [\x 20/]


Petagatiniddeso.
6
Buppip�s�parissant� kis� th�lasir� tath�
Dissam�na��hisa��h�n� viralantara ph�suk�
7
Pi��hika��aka mall�na pa�icch�todarattac�
Apakkasukkhal�b�va vallit�panna a�gat� [a]
8
Taca��hinah�rusesa�ga parininnakkhiga��ak� [b] d�ghaby�kulakekehi andhak�r�kat�nan�
[c]
9
Par��hakacchanakhalom� sukkhaka�ha valittav�
Vir�pateva ekattha pi��it� sabbalokik�
10
Pacch�nut�padukkhena accantaparisosit�
Paccakkhato alakkhiy� iti di��hehi lakkhiy�
11
Anacch�ditakop�n� aladdhannalavodak�
Jighacch�pari��hena parissant� sayanti te
12
Nekavassasahassesu tesa� �s�vivaddhano
Ehibhu�japiv�h�ti saddo s�yati rittako
13
Asamatth�pi te sabbe athodana jal�say�
Mah�dukkhena vu��hanti a��o��amavalambiya
14
U��h�naturit� pet� byathant� patam�nak�
Parimocenti �lagge asamatthasabh�vato
15
Pavedham�na� abala� pabalotva� palambasi
Ahonikk�ru�osi tva� itisamm�niyojiya
16
U��hahitv� patante te jalacch�y�va ca�cale
Aladdhapubbal�bh�s� u��h�peti punappuna�
17
A��hisa�gh��amatt�na� u��h�nabyasana� katha�
Anussaranto dh�reyya j�vita� karu��paro
18
Ajja amhehi saddoya� yato j�to bhisuyyati
Udaka� udaka�ceti assasi�gova abbhuto
19
Ito tatoca vattant� pa�icchant�va a�jasi
Apassant� ca d�t�ra� dh�vanti ca diso disa�
20
Tato muhuttamattena tesa� �y�sak�rako
Ka��eda��hasal�k�va natthisaddopi vijjati
----------------------------------------------------------
[A] vallit�panna�sat�-potthakesu,
[B] parininnakkhika��ak�-potthakesu,
[C] antak�rikat�nat�, andhak�rikat�nar�-potthakesu.

[SL Page 021] [\x 21/]

21
Kinnasossanti te pet� natthisadda� sud�ru�a�
Yehi santesu deyyesu khitt� natth�ti y�cak�.
22
Tevis�daparissant� sabh�ven�pi dubbal�
Patanti t�lacchinn�va vicchinn�s� visa��ino.
23
Ya�jighacch�dukha� loke ek�hacchinnabhattato
Dussahanta�ca pet�na� ko dukkha� cintayissati.
24
Kesa�ci romak�pehi j�l�m�l�samu��hit�
Dahanti sakala� deha� aggij�l� vas�saya�
25
Kucchijighacch�d�hena b�hirantena aggin�
Citta� pacch�nut�pena pet�na� dayhatesad�.
26
Vicchaddita�nu��hubhita� vij�t�na� ca ya� mala� yada��c�pi asuci�
loken�tijigucchiya�.
27
Tadattha�c�pite pet� dh�vant� nekayojana�
Acchinditv�na a��o��a� labhanti nalabhantica
28
Ch�y��tapata� yanti rittata�ca mah�sar�
U�h�ca honti pet�na� v�t� pakatis�lat�.
29
Phussanti aggij�l�va sisir�candara�siyo
Sabba� viparita� hoti ya� loke s�dhusammata�.
30
Petaloke bhava� dukkha� ananta� sattaj�vak�
Kathann� va��iyant�ca bindumatta�ca va��ita�. =========================
S�ma��adukkhava��an� ni��hit�.
-------------------
31
Eva�s�ma��atovatv� petadukkha� sam�sato
Ath�para� pavakkh�mi petadukkha� savatthuka�.
32
Itodv�navut�kappe phussotin�man�yako
�sik�s�tinagare r�j�tujaya senako.
33
Mah�r�j� pit� tassa m�t�tu sirim�vhay�
Mahes� �si phussassa sambuddhassa sir�mato.
34
Tad� ca so mah�r�j� buddh�diratanattaye
Upp�dayitv� mamatta� catuhi paccayehi'pi.

[SL Page 022] [\x 22/]

35
Sayameva upa��h�si sabbak�la� sas�daro
Upa��h�petu ma��esa� nadad�ti kad�cipi.
36
Tad�ssa r�jino putt� tayo r�jakum�rak�
Up�yene va tem�sa� upa��h�tu� labhi�sute.
37
Tad� tesa� janapade niyuttapurisassatu
Pesayitv�na sandesa� sabbakicca� vidh�payu�.
38
Tad� so puriso c�p� vih�ra�ca mah�raha�
Sabbe d�tabbavatth�ni sa�vidh�ya visesato.
39
Pun�pi d�ta� p�hesi ni��hita� k�riya� iti
Ta� sutv�na kum�r� te tu��haha��h� pamodit�.
40
A��hateyyasahassehi posehi pariv�rit�
Pabbajitv�na sambuddha� upa��hant� va s�dara�.
41
Saka� g�ma� nayitv�na sabbad�na� ad�payu�
Tad� tasmi� ca g�mamhi niyutto puriso pica.
42
Bha���g�rika poso ca saddho sabhariyo ahu
Te jan� buddhapamukha� sa�gha� samm� upa��hahu�.
43
Ekacco c�pi puris� d�na� samm� pavattayu�
A��e asaddh� bahuk� ta� d�na� nappavattayu�.
44
Ekacce puttad�r�na� bhoj�petv� sayampica
Bhu�jitv�na yath�k�ma� d�naggampi ca jh�payu�.
45
Tato vasse atikkante sambuddhe ca pav�rite
R�japutt� bhagavato katv� sakk�ra muttama�.
46
Bhagavanta� purakkhatv� gami�su pitu santika�
Bhagav� tatra nagare sambuddho parinibbuto.
47
R�j� ca r�japutt� ca pariv�r� ca s�dhuka�
Jan� sabbe'pi dh�vant� sagga� te upapajjare.
48
Pa�ihat� duhaday� cavant� niraya� gat�
Dv�su etesu pakkhesu tidiv� tidiva� tath�
49
Nirayato ca niraya� sa�sarant� punappuna�
Kapp� dv�navut� t�t� bhaddakappe ime pana.
50
Petesu yeva uppann� tad� buddho anuttaro
Kakusandhoti n�mena tuppajjati vin�yako.

[SL Page 023] [\x 23/]

51
Tad� sabbe manuss�pi datv� d�na� anappaka�
Pet�na� uddis�pesu� te ca pet� sam�gat�.
52
Ta� d�na� anumodant� mucci�su petabh�vato
Ta� disv� pana te pet� sambuddha� ta� supucchisu�.
53
Kad� pana maya� bhante imamh� attabh�vato
Mucciss�m�ti sambuddho olokento mah�dayo.
54
An�gata�sa���ena d�ghaddh�na� vipassiya
Parinibb��ato mayha� bh�miy�yojanuggate [a]
55
Kon�gamana n�meko sambuddho dipaduttamo
Uppajjissati ta� eva� pucchissath�ti abravi.
56
Tate kantarakappamhi at�te so jino ahu
Tad� sabbe manuss�'pi d�na� datv� jinassatu.
57
D�na� ��tipet�na� uddis�pesu s�dar�
Ta� pet� anumodant� mucci�su petabh�vato.
58
Te disv� pana te pet� pucchi�su ta� jinampi ca
So kon�gamano buddho olokento pureviya.
59
An�gatasmi� uppanna� kassapa� n�ma n�yaka�
Pucchath�ti pavutte te gat� pot� sam�lay�.
60
Tato antarakappamhi at�te kassapo jino
Loke p�turah� satth� lokas�mi tath�gato.
61
Tad� sabbe manuss�,pi sam�gantv� kut�hal�
Mah�d�na� daditv�na pet�na� uddis�payu�.
62
Tato tesa� ��tipet� anumodiya s�dara�
Petattabh�v� muccitv� sukha� dibba� labhi�sute.
63
Te disv�na ime pet� patihatamat� jan�
Upasa�kamma sambuddha� ida� vacana� mabravu�.
64
Bhante sabbe ime pet� labhi�su dibbasampada�
Kad�maya� labhiss�ma �cikkha cakkhum� iti.
65
Tad� so kassapo buddho passanto sabbadassiko
An�gata� sa���ena passitv� imam�haca.
66
Pacch� antarakappamhi atikkante mah�dayo
Gotamo n�ma sambuddho bhavissati tad� pana.
---------------------------------------------
[A] bh�miyojana muggate-potthakesu,

[SL Page 024] [\x 24/]


67
Ito dvanavuti kappe ��tibh�to mah�yaso
Bimbis�ro n�ma r�j� bhavissati hi so pana
68
Buddhappamukha sa�ghassa datv� d�na� anappaka�
Tumh�ka� uddisitv�na udaka� p�tayissati.
69
Tad� sabbe'pi petatt� muccitv�na asa�saya�
Dibbasukha� labhitv�na tu��haha��h� bhavissare.
70
Eva� vutte ca te pet� sveyeva pana labhissatha
Iti vutta�va ma��itv� tu��haha��hatar� ahu�.
71
Atha buddhantare t�te amh�ka� bhagav� pana
Loke uppajji te c�pi r�japutt� tayo jan�.
72
Magadhara��he mah�s��a kulamhi br�hma�e vare
Nibbattitv�na nikkhamma pabbajitv�na b�hire.
73
Gay�s�samhi ja�il� tayo �hu� suje��hak�
Je��haposo janapade r�j�'s� bimbis�rako.
74
Bha���g�rikapuriso vis�khosi gahapati
J�y�'ssa dhammadinn�'si pu��ak�r�ca sesak�.
75
Tasseva bimbis�rassa ahesu� pariv�rak�
Buddhabh�to'si bhagav� dhammacakkappavattiya�.
76
Pa�cavaggiye vibodhetv� yasatther�dike'pica
Bodhetv� bhaddavaggiye gantv�na uruvelaka�.
77
A��hateyya sahassena isin� pariv�rito
Tayo ja�ile bodhetv� tehi yeva purakkhato.
Agam� r�jagaha� buddho magadh�na� giribbaja�.
78
Athar�jagaha� varar�jagaha�
Munir�javare nagar�pagate
Narar�javaro munir�javara�
Namitu� upasa�kami s�ghatara�.
79
Athakho bhagav� sujana� narapa�
Nijasantikam�gata m�gadhaka�
Varase��hadada� nijadhammavara�
Kathayittha tad� varamokkhadada�.
80
Atha r�javaro jinadhammavara�
Sava��yatara� varada� su�iya
Pa�hama� varamaggaphala� alabhi
Pariv�rajanehi saheva tahi�.

[SL Page 025] [\x 25/]

81
Tato ca so mah�r�j� laddh� p�ti manuttara�
Sv�tan�yaca sambuddha� nimantetv� nivattiya.
82
Gantv� sake niketamhi mah�d�na� vidh�payi
Tad� sabbe'pi te pet� somanass� idabravu�.
83
Amhe suve mah�r�j� mah�d�na� dadissati
Amh�ka� uddisitv�'va udaka� p�tayissat�.
84
Maya� sabbe'pi gantv�na anumodiss�ma ta�iti
Vatv� sabbe sam�gantv� ra��o gehe �hit� ahu�.
85
Atha punadivase so bhikkhusa�ghena saddhi�
Narapati varageha� p�vis� buddhase��ho
Atha narapati se��ho se��had�na� varehi
Parivisiya jinanta� khajjabhojj�dikehi.
86
Jinavaravarad�na� cintayanto narindo
Naudisi varad�na� ��tipet�dik�na�
Atha ca parama dukkh� dukkhit� rattibh�ge
Narapati varagehe vissara� te aka�su.
87
Atha narapati se��ho bherava� ta� dusadda�
Su�iya ativa bh�to dukkhito dummano'hu
Athava sugata buddha� pucchitu� so pabh�te
Upagamiya pavatti� bh�sitabba� kathesi.
88
Tato ta� bhagav� �ha natthi tena upaddavo
It� dv�navutikappe tuyha� ��ti bah�jan�
89
Petaloke samuppann� eka�buddhantarampana
Tameva patthayant� te vicari�suca s�lay�.
90
D�na� buddhassa datv�na amh�ka� uddisissat�
Iti tesa� ta� d�na� na uddissituva� pana.
91
Tena te v�cchinn�s� aka�su vissara� rava� iti vuttetu te ra���[a] bhante dinne
id�ni'pi.
92
Labhissant�ti vutto[b] so labhissant�ti abrav�
Tad� ajjatan� yeva r�j� buddha� nimattiya.
93
Nivattitv� saka� geha� mah�d�na� vidh�piya
�roc�pesi sambuddha� k�la� d�na� vis�rado
--------------------------------------------------------
[A] sor�j�-potthakesu, [b] vutte-potthakesu.

[SL Page 026] [\x 26/]

94
Atha buddhopi gantv�na sasa�gho lokan�yako
Mah�rahampi pa��atte nis�di varam�sane
95
Tad� pet� sam�gantv� labheyy�ma maya� iti
Tiroku���di �h�nesu a��ha�su anumoditu�
96
Yad� sabbe'pi te pet� p�ka�� honti r�jino.
Tath� yeva adhi��h�si sabbadassi jino tad�.
97
Tasm� sabbe'pi te pet� p�ka�� tassa r�jino
Tato r�j� somanasso hutv� samm�va �daro.
98
Ida� me ��tina� hotu sukhit� hontu ��tayo
Itivatv�na �si�ci satthuno dakkhi�odaka�.
99
Ka�kha�e yeva pet�na� s�todaka sup�rit�
Pa�capaduma sa�chann� j�yi�su udak�lay�.
100
Tattha nah�tv� pivitv� �su� suva��ava��ak�
Pa�ippassaddhadarath� v�pasannapip�sit�
101
Tato ca y�gu bhatta� ca datv� khajj�di nappaka�
Uddisi ta�kha�a ��eva dibbannapana khajjak�.
102
Nibbatti�suca te t�ni bhutv�na p�nitindriy�
Ahesu� atha vatth�ni sen�san�ni d�piya.
103
Uddisi ta�kha�e yeva dibba�ca vatthay�naka�
Ahesu� dibbap�s�d� sabb� ra��o sup�ka��.
104
Attamano tato r�j� ahosi bhagav� pana
Ra��ova anumodattha� im� g�th� abh�say�.
105
Tiro ku��esu ti��hanti sandhi si�gh��akesu ca
Dv�rab�h�su ti��hanti �gantv�na saka� ghara�.
106
Pah�te annap�namhi khajjabhojje upa��hite
Natesa� koci sarati satt�na� kammapaccay�.
107
Eva� dadanti ��t�na� ye honti anukampak�
Suci� pa��ta� k�lena kappiya� p�na bhojana�.
108
Ida� vo ��t�na� hotu sukhit�hontu ��tayo
Teca tattha sam�gantv� ��tipet� sam�gat�
109
Pah�te annap�namhi sakkacca� anumodare
Cira� j�vantu no��ti yesa�hetu labh�mase.

[SL Page 027] [\x 27/]

110
Amh�ka�ca kat� p�j� d�yak�ca anipphal�
Nahi tattha kas�atthi gorakkhettha navijjati.
111
Vanijj�t�dis� natthi hira��ena khay� khaya�
Ito dinnena y�penti pet� k�lakat� tahi�.
112
Unname udaka� va��ha� yath�ninna� pavattati
Ema meva ito dinna� pet�na� upakappati.
113
Yath� v�rivah� p�r� parip�renti s�gara�
Eva meva ito dinna� pet�na� upakappati.
114
Ad�si me ak�si me ��timitt� sakh�came
Pet�na� dakkhi�a� dajj� pubbe kata manussara�.
115
Nahiru��a� v� sokov� y�ca��� paridevan�
Nata� pet�namatth�ya eva� ti��hanti ��tayo
116
Aya�kho dakkhi�� dinn� sa�ghamhi suppati��hit�
D�gharatta� hit�yassa �h�naso upakappati. 117
So ��tidhammo ca aya� nidassito
Pet�na� p�j� ca kat� u��r�
Bala�ca bhikkh�namanuppadinna�
Tumhehi pu��a� pas�ta� anappaka�'ti.
118
Desan� pariyos�ne catur�s�ti sahassak�
P��� dhamm�bhisamay� �su� sa�viggam�nas�.
119
Tath� dutiye divase tatiye'pi catutthake
Y�vasattamadivas� dhamm�bhisamay� ahu�.

Tiroku��asutta�.
----------
120
La�k�d�pe vatthug�me mah�devo up�sako
Saddhopasanno dhammaj�vi sassak�le ara��ako
121
Khettass�sannaku�iy� nipanno hoti rakkhitu�
Tatoca a��harattiy� peto a��ataropana.
122
Annap�n�ni y�canto roditv�na mah�pathe
Gacchati tassa ta� sadda� sutv� devo up�sako.
123
U��hahitv�na d�rato pa�ipucchittha ta� pana
Konu kho �si tva� samma ratti� nimm�nuse vane.

[SL Page 028] [\x 28/]

124
Annap�na�hi y�canto vilapantoca gacchasi.
Eva� vutte ca so poto ida� vacana mabravi.
125
Aha� hi samma petosmi maccheravasam�gato.
P�pakamma� karitv�na petaloka� up�gato.
126
A���tako an�thoha� natthi me koci d�yako
Etama��e panicchanti bhutv� p�tv� yath� sukha�.
127
Hatthiassarath�d�hi y�yanti ca disodisa�
Ala�k�rehi ma��etv� san�th� k�mak�mino.
128
Ta� sutv�na mah�devo ta� peta� etadabravi.
Kuhi�labhi�su eteti kissa tva� mata nalabbhasi.
129
Itivutte tu so peto mah� deva� idabrav�
Bodhipi��h�janapade bah�jan� sam�hit�.
130
Annap�p�ni datv�na ��tipet�na muddisu�
Te ��tipet� �gantv� anumodi�su s�dar�.
131
Tena te vijahitv�na petabh�va� jigucchiya�
At�vaparama� sobha� dibbar�pa� labhi�su te
132
Te disv� paridev�mi vilap�mi mah�pathe
Gaccham�nova socanto y�cam�no punappuna�.
133
Itivutte mah�devo ta� peta� idamabravi
Jahitv�na manussatta� petaloka� gat� ca ye.
134
Tesa� uddissa dent� te ��tak�v� a���tak�
Itivuttetu so poto mah�deva� idabravi.
135
A���tak� ��tak� v� tesa� uddissa denti ye
Yadipet� numodanti ta� tesa� upakappati.
136
Itivutte mah�devo ta� peta� idamabravi
S�dhuka� tva� anumoda suved�na� dad�miha�.
137
S�lavantesu ta� d�na� anna p�n�dikampica
Tatheva uddisiss�mi anumodatuva� pana.
138
Itivatv� mah�devo rattiy� accayenatu
Sajjetv� annap�na�ca a��ha bhikkhu nimantiya
139
Te bhikkhu saghara� netv� nis�d� petva �sane
P�n�ya� y�gu bhatta�ca datv� petassa uddisi.

[SL Page 029] [\x 29/]

140
Ta� peto anumoditv� devatta� alabh� tad�
So peto dibbar�pena �gantv� avid�rato.
141
�hitoyeva mah�deva� ima� g�tha� abh�satha
U��hehi samma ki� sesi passa sandi��hika� phala�.
142
Sumitta� purisa� laddh� pattosmi parama� sukha�
Tato up�sakoc�pi sadda� sutv�na tassata�
143
Nikkhamitv�na ku�iy� ta� peta� etadabravi
Kissad�re �hito samma �gaccha mama santika�.
144
Ala�kata� ta� pass�mi kissa lajjasi ma� tuva�
Lajj�mi samma naggosmi s��aka� natthi me pana.
145
Sabb�ni paripu���ni tasm� ti��h�mi �rak�
Eka� me s��aka� atthi ga�h�hi tva� dad�mite.
146
S��aka� tva� niv�setv� �gaccha mama santika�
Eva� vuttetu sopeto mah�deva� edabravi.
147
Eva� dinn� na mehonti s��ak�ni sat�nipi
S�lavantesu ya� dinna� ta� pet� paribhu�jare
148
Tad�ca so mah�devo tassacca yena rattiy�
A��habhikkh� nimantetv� bhoj�petv�na sabbaso.
149
Ekekassaca bhikkhuno datv�na yugas��aka� udaka� p�tayitv�na tassapetassa uddisi.
150
Tato peto rattibh�ge obh� setv�na sabbadh�
Devatta r�po �gantv� sabb�la�k�ra bh�sito
Mah�devassa purato �hatv�na idamabravi.
151
M�t�pit�hi na� k�tu� ��tis�lohi tehiv�
K�tu� sudukkara� kamma� ak�sitva� sah�yaka.
152
Ten�hampi upak�ra� kariss�mi tav� iti
Ta� b�h�ya gahetv�na netv�na va�am�laka�
153
Tisso n�dhi padassesi suva���d�hi p�rit�
Gahetv�na ima� sabba� paribhu�ja yath�sukha�.
154
Pu��a kamma� karitv�na mayha� ca dehi pattika�
Iti vatv� ghara� netv� an�diya� parehica.

[SL Page 030] [\x 30/]


155
Vatv�na antaradh�y� devaputto mahiddhiko
Tasm�hi buddhi sampann� atthak�m� hitesino.
156
Macchera� vijahitv�na hontu d�ne sad� rat�
Mah�devo viya tepi bhavantu bahuk� jan�.
157
Et� dis�ni sutv�na ��ti pet�na muddisa�
D�na� dhammena d�tabba� dhammak�mena vi��un�ti.

Mah�devavatthu.
----------
158
La�k�d�pe roha�amhi bhikk� tesa��himattak�
Vandanattha� mah�bodhi� gantv�na jambud�paka�.
159
Tato kame�a gacchant� mah�ra��a� pavesayu�
Tattha maggavim��h� te hatth�na� maggam�diya.
160
Maggoti ma��am�n� ta� pa�ipann�ca bhikkhavo
Divasehi ca t�heva gantv�na te mah�vane.
161
Mah�p�s��a sadisa� eka kosappam��aka�
Peta� nipannaka� disv� p�s��otica ma��asu�.
162
�rohitv� tatosabbe nipann� bhikkhavo ahu�
Mah�thero panu��h�ya� ca�ka� manto vipassiya.
163
Sa��h�na� hatthap�d�na� disv� peto aya� pana
Nap�s��oti ��tv�na bhikkhu pakkosi t�vade.
164
Eh�vuso otaratha na p�s��o aya� iti
Iti vutt�ca te sabbe otaranti ca s�ghaso.
165
S�sa� ukkhipi peto'pi mah�thero apucchita�
Ekakosappam��o te k�yo p�s��a sannibho.
166
�h�na� ca�kama�a� natthi ki� kamma� pakata� tay�
Peto ahamasmi bhante manusseko pure ahu�.
167
Kassapa buddhak�lamhi sa�gha santaka n�sako
�r�ma khetta vatth�n� n�setv� sa�gha santake
168
Evar�p�ni dukkh�ni anubhutv�na sabbaso
Petabh�v� cavitv�na av�ci� hi bhavissahanti
169
Mah�thero pi tampucchi ki�tva� samm� bhika�khasi
Peto pip�sito mayha� mukhe si�catha p�niya�.

[SL Page 031] [\x 31/]

170
Sa��himatt�'pi te bhikkh� otaritv� nadimpana
Pattehi p�niya� netv� tassa mukhe asecayu�.
171
Pa�hamay�mato y�va aru�uggaman� pana
Si�cante pica petassa jivh� api na temati.
172
Thero ta� apucchi amho ki�ciss�da� labhe iti
Peto yadihi me bhante sahass� pica bhikkhavo.
173
Si�cantu sattarattampi jivhaggampi na temaye
Kuto ka��ha� paviseyya kimatth�ya sukha� labhe.
174
Sace tumhehi si�cita� udaka� yadi megala�
Atikkameyya petatt� bhaveyy� ha� amuttako.
175
Edisa� ka�uka� kamma� sa�ghasantakan�sane
Mah�dukkh� vahantanti �atv� ta� parivajjaye.
176
May� saha sa�ghadabba� bhu�jisu ��tak� api
May� saheva petatta� upagacchi�su te pica.
177
Iti vatv�na so peto bhikkhu pucchittha s�daro
Tumhe bhante kassa siss� tuyha� �cariyopi ko.
178
Itivutte mah�thero ta� peta� idamabravi.
Sakyar�jakule j�to jino gottena gotamo.
179
So amha� bhagav� satth� tassa sissaga��maya�
Vandanattha� mah�bodhi� la�k�d�p� idh�gamunti.
180
Aho gotama sambuddho uppanno lokan�yako
Satt�h� ha� atikkante bhaviss�m� av�ciya�.
181
Kassapassaca buddhassa gotamassa ca satthuno
Antaramhi aya� bh�mi va��hit� sattag�vuta�.
182
Vass�na�ca asa�kheyy� atikkant� bah�pana
Petaloke bah� dukkha� p�paka� anubhomaha�.
183
Id�nipi av�ciya� bhotabba� tassa sesaka�
Sam�d� lobhaja� p�pa� eva� tu vipula� gata�.
184
Eva� dos�vaha� hoti sa�ghasantaka n�sana�
Gu��vahampi v� tesa� ye ta� rakkhanti sabbad�.
185
Tumhe tu gacchathed�ni j�l� j�lenti me tanu�
Ma� disv� appam�dena yu�jatha buddhas�sane.

[SL Page 032] [\x 32/]

186
Iti vutte tu te bhikkhu tato ki�ci apakkamu�
Tad� tassa sar�ramhi aggikkhandho samu��hahi
187
Te ca bhikkh� rattibh�ge gantv� g�vutamattaka�
Sa�viggahaday� hesu� sabbe visesa l�bhino

P�s��apetavatthu.
-----------
188
La�k�d�pe sambahul� bhikkh� saddh� pasannak�
Vandanattha� mah�bodhi� jambud�pa� gat� ahu�
189
Tato kamena gantv�na mah�ra��a� sup�visu�
Tattha te maggasammu�h� paribbhant� diso disa�
190
Hatthiy�thagata� magga� disv� ta� pa�ipannak�
Hutv� a��atara� peta� sil�pabbatamuddhan�
191
A��ha sar�ra� nimugga� disv� posoti cintayu�
Yena so puriso peto tena te upasa�kamu�
192
Upasa�kamma ta� thero magga� pucchitu mabravi
Sattaratti�diva� amho maggam��h� maya� pana
193
Sil�majjhe �hitoyeva magga� dassehi bhikkhuna�'ti
Tassa ta� vacana� sutv� poto ta� idamabrav�
194
Sattarattindiva� sabbe maggam��h� gamittha vo
Catubuddhantareyeva maggam��ho �hito aha�.
195
Eva� vutte tu ta� peta� mah�thero idabrav�
Eva� sud�ghamaddh�na� kissatva� maggamohito.
196
Kov� panattha sammatva� ki�v� kamma� kata� pur�
Iti therena pu��hotu peto thera� idabrav�
197
Kakusandhajino loke uppajji lokan�yako
Manussoha� tad� �si� p�pakammaratonaro.
198
P�pakamma� karitv�na petalokagato ahu�
Catuyojana�y�me selapabbata muddhani
199
P�pakammena j�toha� catubuddhantara� gata�
Kammakkhaya� napass�mi kad� kammakkhayo mama.
200
Iti vuttetu mah�thero ta� peta� idamabrav�
Kena samma vij�n�si buddhabh�tassa k�ra�a�.
201
Iti vuttetu so peto ta� thera� idamabravi
Gabbhokkante vij�teva bujjhante dhamma desane.

[SL Page 033] [\x 33/]

202
�yussanteva nibb��e bahuk� honti vimhay�
Itivuttetu ta� thero ke te samma�suvimbhay�.
203
Iti vuttetu so peto ta� thera� etadabravi
�k�se sela sikhare sil�ya� dhara��tale.
204
Jaleva padum� honti disv� j�n�maha� tad�
Tassa ta� vacana� sutv� mah�thero idabravi.
205
Eva� accantaka�uka� mah�dukkha� anappaka�
Bahuvass�ni labbhosi kissa kammassida� phala�.
206
Therassa vacana� sutv� peto ta� etadabrav�
Bhante at�tak�lamhi kakusandho vin�yako.
207
Loke uppajjisambuddho tad�ha� kassako bhavi�
Sa�ghakhettasam�pamhi mama khetta� �hita� ahu
208
Khetta dvayamariy�de ussita� sela thambhaka�
Uddharitv�na sa�ghassa khette nikhanita� may�.
209
Sa�gha khette parajjhitv� j�toha� selamuddhan�
J�ta��h�n� nai�j�mi [a] passa kammassida� phala�.
210
Itivatv�na so peto bhikkhu pucchittha s�dara�
Tumhe sabbepi bhaddant� kassa sissaga�� iti.
211
Ta�sutv�na mah�thero ta� peta� etadabravi
P�retv� p�ram� sabb� patto sambodhi muttama�.
212
Gottena gotamo buddho tassa sissaga��maya�
Iti vuttetu so peto ida� vacana mabravi.
213
Sacca� gotama sambuddho uppanno loka n�yako
Aha� satt�hatikkante bhaviss�mi av�ciya�.
214
Tattha asayha mat�la� mah� dukkh�nu bhossaha�
Jinassa kakusandhassa gotamassa ca satthuno.
215
Etthantare'ya� vasudh� va��hit� catuyojana�
Ekag�vuta ��a�ca vass�na� ga�an� bahu
Asa�kheyy� atikkant� kad� mucc�mi dukkhato.
---------------------------------------------
[A] icch�mi=potthakesu.

[SL Page 034] [\x 34/]

216
Eva� dos�vaha� hoti sa�ghasantaka n�sana�
Gu��vahampi ta� tesa� yeta� rakkhanti sabbad�
217
Eva� ananta dukkh�ni j�yanti kammapaccay�
Iti �atv�na p�p�ni samm�va parivajjaye.

P�s��a thambha petavatthu.


---------------
218
Tamba pa��iyad�pamhi bahuk� bhikkhavo pana
Vanda nattha� mah�bodhi� gacchi�su jambud�paka�.
219
Gacchant� anupubbena bahuk� r�jadh�niyo
Atikkamitv� te bhikkh� mah�a�avim�gat�.
220
Ara��e satta divasa� cari�su maggam��hak�
Te tattha hatthi y�th�na� magga� disv�na ta� pana.
221
Maggo ayanti sa���ya �su ta� pa�i pannak�
Tato a��atara� peta� na�galamhi ayomaye.
222
Mahante balivadde ca yojitv�na mah�kasi�
Kasanta� petaka� disv� manussotica sa��iya.
223
Avid�re �hito thero ta� magga� paripucchati
Satta ratti� diva� amhe magga m��h� bhav�mase.
224
Magga� desehi bhikkh�na� yadi j�n�si kassaka
Itivuttetu so peto ta� thera� etadabravi.
225
Sattaratti� diva� sabbe maggam��h� bhavitthavo
Aha� ekantara kappo maggam��ho bhav�miti
226
Tassa ta� vacana� sutv� ta� thero etadabravi
Eva�su d�ghamaddh�na� kena tva� maggamuyhito.
227
Kov� panettha tva� samma ki�v� kamma� kata� pure
Iti vuttetu so poto ta� thera� etadabravi
228
K�le kassapa buddhassa manusso kassako aha�
Mukhena p�paka� katv� kasi petatta m�gato,
229
Napiv�mi na bhu�j�mi �sana� sayana� kuto
Nicca ratti� diva� soha� kasanto yeva sa�cari�.
230
Eva� mayha� kasantassa k�yo jalati rattiya�
Yugana�galago�� ca jalanti ph�lap�cana�

[SL Page 035] [\x 35/]

231
Dayham�nassa k�yassa petalok�gatassame
Aya� ca mahat� bh�mi va��hit� satta g�vuta�.
232
Eva� bah�ni vass�ni dukkh� k�yika m�nasa�
Abhibh�to va dayh�mi passa kammassida� phala�.
233
Tassa ta� vacana� sutv� thero ta� etadabravi
K�disa� ka�uka� kamma� ki� mukhena kata� tay�.
234
Ta� sabba� sotu micch�mi kathehi pucchito mama
Therassa vacana� sutv� peto ta� etadabravi.
235
S�dhu sabbe sam�gantv� su��tha mama bh�sato
Ta� kamma� by�kariss�mi ya� kamma� pakata� may�
236
Addh�namhi at�tamhi nagare k�s�n�make
Kik�n�ma mah�r�j� rajj� k�resi bh�pati
237
Tassa ra��o ta� nagara� niss�ya kassapo jino
Vassa� vasitv� c�rika� caram�no mah�dayo.
238
Satt�na� anukamp�ya amha� g�ma� up�gami
Tasmi� g�me jan� sabbe sam�gantv� kut�hal�
239
Kassapa� ta� mah�v�ra� nimantesu� sas�vaka�
Aha�ca tasmi� samaye pa�suna�gala t�laka�.
240
Ga�hitv� tena gacch�mi kasi kammassa k�ra��
Mama disv� a��ataro atthak�mo hitesiko.
241
Mameva anukamp�ya ida� vacana mabravi
Aya�ca kassapo buddho sampanno lokan�yako.
242
Ta� sabbe s�dhu p�jenti ki� tva� samma na p�jasi
Iti vutte aha� tassa kodha� katv�na s�ghaso.
243
Avattabba� kata�voca� kodhena parimohito
Yadikassapa sambuddho mayha� khetta� kasissati
244
Ev�ha� p�jayiss�mi noce p�je katha�iti
Eva� v�ca� udaditv� tato k�la kato aha�.
245
Petattabh�va� patv�na vedemi dukkhavedana�
Mah� dukkh�nu bhonta�ma� disv� sa�viggam�nas�
246
Sabbe pa��it� tumhe yu�jatha dukkha muttiy�
Iti vatv�na sopeto bhikkhu pucchi tato para�

[SL Page 036] [\x 36/]


247
Tumhetu kassa siss�ti kathetha mama pucchit�ti
Yo so dasabalo satth� ves�rajja vis�rado.
248
Gottena gotamo buddho tassa sissaga�� maya�
Iti vuttetu sopeto ta� thera� etadabrav�.
249
Sacca� gotama sambuddho uppanno lokan�yako
Satt� heha� atikkante bhaviss�mi av�ciya�.
250
Kassapassaca buddhassa gotamassaca satthuno
Etthantare ya� vasudh� uggat� satta g�vut�.
251
Vass�namhi asa�kheyy� atikkant� bah�pica
Pattassa petalokamme kammap�ko nakh�yati
252
Av�ci�hi ito gantv� bhottabba� tassa sesaka�
Moh�di p�paka� kamma� evantu vipula� gata�.
253
Eva� dos�vaha� hoti aparaddha� gu��dhike
Sukh�vaha�pi ta� hoti tesu cittappas�dana�
254
Ettakav�c�dosena dukkha�patta� an�naka�
Viramantuca sabbepi v�c�dos� asaccatoti.

Kasi petavatthu.
--------
255
Tamba pa��iya d�pamhicetiya pabbate kira
Vasata��ataro bhikkhu sambahulehi bhikkhuhi
256
Saddhi� gantv�na so g�ma� �gantv� pitun� saha
Cetiyagiri vih�ramhi �r�mikassa hatthato.
257
Attano pitu atth�ya a��han�lika ta��ula�
Sve dass�m�ti cintetv� sa�ghasantakam�diya.
258
So tass� yeva rattiy� ta� adatv� matoahu
Tato g�madvayass�pi cetiya pabbatassaca
259
Antare petako hutv� mah�dukkh�nubhosica
Tad�hi pi��ac�riko bhikkhu ta� maggam�diya.
260
Gacchanto pacchime y�me jalam�na� tamaddasa
Disv�na ta� pa�ipucchi bhikkhu so karu��paro.
261
D�ghak�yo suduggandho iggikkhandhova dissati
A��hicamm�vanaddhova konutva� idha ti��has�ti.

[SL Page 037] [\x 37/]

262
Peto hamasmi� bhaddante dukkhito buppip�sito.
Appaka� p�paka� katv� petaloka� idh� gato.
263
Tassa ta� vacana� sutv� thero ta� etadabravi
Kinnu k�yena v�c�ya manas� dukka�a� kata�
264
Kissa kammavip�kena petaloka� idh�gato
Iti vutte tu ta� thero peto so etadabrav�.
265
Bhikkhu aha� pure hutv� vasi� cetiyapabbate.
Pituno bhojanatth�ya ta��ula� pariyesaya�
266
N�laddha� pariyesitv� tato r�mikahatthato
Sa�ghasantaka sambhuta� a��han�lika ta��ula�.
267
Sven�li� parip�retv� dass�m�ti paga�hiya
Adatv� rattibh�gamhi k�la� katv� idh� gato'ti.
268
Tassa ta� vacana� sutv� thero ta� etadabrav�
Eta� bhikkhu� paj�n�mi s�lav� so bahussuto.
269
Ediso silasampanno kena gaccheyya duggati�
Therassa vacana� sutv� peto thera� idabrav�
270
Eva� so s�lasampanno sutav� s�sane rato.
Sa�ghasantakahara�a� acc�sanne cipaccati.
271
Ya� ki�cisa�ghika� bha��a� appanti n�bhima��atha
Vip�kak�le ta� kamma� vipulena vipaccati.
272
Iti vutte mah�tero ta� peta� etadabrav�
Ki� n�ma kusala� katv� tuyha� dukkho itosiy�ti.
273
Therassa vacana� sutv� peto ta� etadabravi
Girito y�va ta� g�ma� g�vuta ttayamantare.
274
Saka�a� sampayojetv� �hapetv�na nirantara�
Ta��ula� parip�retv� yadisa�ghassa dassatha.
275
Ev�ha� parimucc�mi im�ya petayoniy�
Eva� vepullata� patta� a��han�lika ta��ula�.
276
Yadipana nalabh�petha mayha� mutti sudullabh�ti
Tato thero pabh�tamhi atikkant�ya rattiy�.
277
Anur�dhapura� gantv� saddh�tissassa r�jino
Purato��h�si pattena sa r�j�patta maggah�

[SL Page 038] [\x 38/]

278
Gahetv� c�pi ta� thera� pucchi �gata k�ra�a�
Tatothero ta� pavatti� vitth�rena paveday�
279
Tassa ta� vacana� sutv� saddh�tisso mahipati
Tig�vutantare �h�ne saka�e pa�ip��iy�.
280
Ta��ule heva p�retv� uddisitv�na petaka�
Tassa petassa bhot�t� si�citv� dakkhi�odaka�.
281
Bhikkhu sa�ghassa d�pesi pu��ak�mo nar�dhipo
Petopi anumoditv� petatt� muttako ahu
282
Tato ca rattibh�ge �gantv� therasantika�
Therassa vandana� katv� obh�sento �hito ah�
283
Ta� disv�na tato thero pucchati karu��karo
Paramamaku�a dh�ro sabb�la�k�ra bhusito
284
Sugandha gandhavilitto ko nu tva� idha m�gato
Therassa vacana� sutv� devo ta� etadabravi
285
Bhante aha� pure �s�� peto dukkhena p��ito
Mah�dukkh�nubhonta� ma� disv�na karu��karo.
286
Mah�ra��o nivedetv� mahanta� d�na muttama�
D�payitv�na sa�ghassa uddis�pesi ma�pana
287
Mah�r�j� mah�d�na� datv� ma� uddis� tad�
Anumoditv�na ta� d�na� mutto petatta bh�vato
Alabhi� devasampatti� ananta karu��kara.
288
Yath� aha� sukhappatto mod�mi k�ma k�miko
Tatheva tva� mah�v�ra mod�hi k�mak�miko

A��hata��ula n�li petavatthu.


------------------
289
Tamba pa��iya d�pamhi janapadamh� roha�e
D�gh�vuko mah�th�po ahosi tassa santako.
290
Pat�ko tatta ukkhitto khetteka�gumhi yassatu
Apati khettas�m�ca �hi��anto vipassiya.
291
Ga�hanto akkhara�disv� lobha cittena jijjayi.
P�rupitv�na ta� vattha� pakk�mi so saka� ghara�
292
K�lantarena matv� so petatta� samup�gami
Sahassagu�a mayopa��a� dh�renno jalam�nako.

[SL Page 039] [\x 39/]

293
Sajoti bhut� hi��anto gantv� majjhima y�make
A��atarassa bhikkhuno santike �hu sotthiko.
294
Disv� peta� �hita� thero pucchitu� etadabravi
Sabbo k�yo pa�icchanno lopa���va gu��hito.
295
Aggij�l�hi santatto konutva� idha ti��has�ti
Therassavacana� sutv� peto ta� etada bravi.
296
Peto hamasmi bhaddante ayopa���va gu��hito.
Sahassa pa�aleneva sa�tattena car�maha�.
297
Petassa vacana� sutv� thero ta� etadabravi
Kinnu k�yena v�c�ya manas� dukka�a� kata�
298
Kena kamma vip�kena ayo pa��ena dayhas�ti
Therassa vacana� sutv� peto ta� etadabravi.
299
Manussoha� tad�hutv� bah�dhana ku�umbiko
Bahu khett�ni pekkhanto viharanto itogato
300
Mah�d�gh�vu th�pamh� pat�k� pavan� bhat�
Aneka g�vuta� gantv� mama khette pati��hit�.
301
Ta� disv� pica hatthena ga�hanto ta� vipassiya
Akkhar�ni piv�cetv� lobhena ta� samaggahi�
302
Gahetv� ta� p�rupitv� agacchi� saghara� yato
Tato k�la� karitv�na petalok� gato aha�
303
Sahassapa�aleneva ayopa���va gu��hito
T�ni pa���ni me k�ya� santhat�ni dahantica
304
Ass�da� natthi me ki�ci dukkhameva nirantara�
�sana� sayana� natthi annap�na� kuto mama
305
Accanta� dukkhito santo mara�a� me navijjati
Tassa ta� vacana� sutv� thero ta� etadabrav�.
306
Ki� kamma� te kariss�mi mu�c�mi kena hetun�
Buddhe dhammeca sa�gheca dhaja� dass�miha� tava
307
Iti vutte tu so peto ta� thera� etadabravi
Yadi vatthasahass�na� pa��k� �bhat� idha
308
D�gh�vuth�pe p�jetha eva� muttibhavissati.
Iti vatv�na so peto tatthevantaradh�yiti.

[SL Page 040] [\x 40/]

309
Tato thero pabh�t�ya rattiy� s�ghaso pana
Pa��k� pariyesitv� laddh� pa���samattak�.
310
D�gh�vuth�pe p�jetv� thero petassa uddisi
Rattibh�ge pun�gantv� peto thera� idabrav�.
311
A��ha�gulappam��amme viva�a� matthaka� iti
Thero punapi maggitv� pa���s� p�jit� tato.
312
Tad�pi a��haggulaka� viva�a� hoti tassatu
Sahassamhi paripu��e sakala� viva�a� ahu
313
Tato puna divase so sabb�la�k�ra bh�sito
�gantv� a��harattiy� vanditv� purato �hito.
314
Ta� disv�na ca so thero pucchitu� etadabravi
Va��av� abhir�posi sabb�bhara�a bh�sito.
315
Suddhavattho sugandhosi konutvamasi m�risa
Therassa vacana� sutv� devaputto idabrav�
316
Bhi�sar�po pure �si� ayo pa��ehih�riko
Santattehi sahassehi mah�dukkh�nu bhosaha�.
317
Eva� dukkh�nu bhutta� ma� uddh�resi bhava� pana
Mayha� m�t� pit�na�ca ��tak�na�ca sabbaso
318
Kattabbakiccaka� yeva katv�d�si sukha� mama
Tava mett�nubh�vena muccitv� peta bh�vato.
319
Devattabh�va� laddh�na vanditu� idha �gato
Yath� ahampi dukkhamh� muccitv�na sukhe �hito
320
Tath� tuva� mah�v�ra hohi aggasukhe �hito'ti
Eva� vatv�na sodetv� puna thera� ida brav�
321
Bhante buddhe ca dhamme ca sa�ghe c�pi anuttare
Appakampikata� p�pa� anantadukkha m�vaha�.
322
Tatheva t�su vatthusu p�jampi katamappaka�
Anantaphalada� hoti sampattittaya s�dhaka�
323
Tasm� t�supi vatthusu nakattabba� parajjhana�
P�j�dika�va kattabba� sabbasampattik�min�.
324
Eda� vatv�na so peto thera� katv� padakkhi�a�
S�daren�bhivanditv� tatthevantara dh�yiti

Pat�k�petavatthu.

[SL Page 041] [\x 41/]

325
Yakkhapeta� pa�icceva r�j�milinda n�mako
N�gasenavhaya� thera� pucchi pa�hesu kovido
326
Bhante atthi ca pet�na� yakkh�na� mara�a� iti
Atth�ti vutto so r�j� ku�apesa� navijjati
327
Tesa� ku�apagandho v� navijjat�ti abrav�
Vijjat�tica vuttetu katha� bhante ti abrav�.
328
Tato tamabrav� thero vijjati ku�apampi ca
Migas�karar�p�di pa�a�g�di pirupaka�
329
Iti vuttetu so r�j� ta� thera� etadabrav�
Kallosi bhante pa�hesu na a��e hi ca abrav�.
330
Pet� bahuvidh� honti ahetuk�dik� pica
Yebhuyyena ahet�ti vuccant�ti vij�niya�.
331
Piya�karassa m�t�ca m�t�ca uttarassa'pi
Etesa� vinip�t�na� dhamm�bhisamayo ahu.
332
T�su piya�kara m�t� therassa nuruddhassatu
Sutv� sajjh�yana sadda� su�ant� s�dar� ahu
333
Pacc�se ch�tabh�vena rodanta� sakaputtaka�
Sa���petu�ca s� pet� ida� vacana mabrav�
334
M�sadda� kari piya�kara=pe=pis�ca yoniy�.
335
Eva� putta� sa��apetv� su�ant� dhammamuttama�
Ta� divasa�hi sampatt� sot�patti phaluttama�
336
Uttarassaca m�t�pi satthuno dhammadesana�
Su�ant� s�dar�yeva sot� pattiphale �hit�.
337
Yeca��e vinip�t�pi santi visesal�bhino
Tasm� tesu sahet�pi sa�vijjant�ti abrav�
338
Pet� bahuvidh� honti paradatt�paj�vino
Nijjh�mata�hik� ceva pet�ca khuppip�sak�
339
Pa�su pis�ca k�ceva k�laka�j�sur�pica
Etesu pana petesu paradatt�paj�vino
340
Satt�habbhantare d�na� anumoditv�va muccare
Nijjh�mata�hik� pet� khuppip�s� tath�pica

[SL Page 042] [\x 42/]


341
Ete sabbe mah�pet� nekabuddhantare �hit�
��t�hi dinnaka� d�na� anumoditv�va muccare
342
Pa�supis�cak� n�ma asuci��h�na sambhav�
Khelasi�gh�nik�d�ni bhu�jant� vicaranti te.
343
Ekabhesajjam�laka� gahetv�na karenatu
Adissam�n� gacchanti bhesajjeheva dissare.
344
K�laka�j�sur�n�ma pet� honti bhay�nak�
Tesa� tig�vuto deho mukha�suci visa�viya.
345
Kakka�akkh�va akkhin� bahinikkhamma ti��hare
S�s�pari mukha� c�pi akkh�ni v�pi dissare.
346
Onametv�na sisante bhu�jantica pivantica
Santatt�yomayeheva muggarehica pothiya
347
A��ama��asar�ramhi u��hita� pubbalohita�
Bhu�jant� honti te pet� nissirik� bhay�nak�.
348
Pet�na� eva uddissa dinnad�na� vipucchitu�
Milindar�j� ta� thera� n�gasena� idabravi.
349
D�yak� pana sabbe hi bhante ��t�na muddisa
Pet�na� denti ta� d�na� tesa�va upakappati?
350
Tassa ta� vacana� sutv� thero ta� etadabravi.
�h�neyeva mah�r�ja noca a��h�nake iti.
351
Tatoca r�j� ta� thera� pucchi pa�hesu kovido
Katama� pana ta� �h�na� a��h�na� katama� iti.
352
Tassata� vacana� sutv� thero ta� etadabravi.
Niraye upapann�ca tiracch�na gat�pica.
353
Manussesu ca devesu uppann� honti ye jan�
Te sabbe api a��h�n� tesa� ta� n�pakappati.
354
��tis� lohit� ceva petalok�papajjare
Tesa� eva ca ta� d�na� �h�naso upakappati. 355
Sabbesampi ca pet�na� paradatt�paj�vino
Pet� ati lahu��h�n� sant�henapi labbhare.
356
A��e nijjh�mata�hik� pet� ca khuppip�sino
Anekantara kappesu at�te svevalabbhare.

[SL Page 043] [\x 43/]

357
Itivutte tu therena r�j� ta� etadabrav�
Bhante yadi ca te ��ti ta� �h�na� nopapajjare.
358
Ke v� bhu�janti ta�d�na� vadeth�'tica abravi.
Tato thero mah�r�ja a��e ��t� hi bhu�jare.
359
Te ca��e c�pi natth� ce bhante ke ta�ca bhu�jare
Ta�d�na�hi mah�r�ja d�yak�yeva bhu�jare.
360
Iti vuttetu ta� r�j� bhante katv� sak�ra�a�
Vadeth�'tica vutto so tassa �hari k�ra�a�
361
Mah�r�ja idhe kacce s�lohit� ca ��tak�
Sajjetv�na sur�bhatta� ��tigeha� gat� ahu.
362
Te tattha ��take disv� tesa� sabba� ad�payu�
Yadi natthi para� tattha sur�bhatta� katha� kare.
363
Cha��enti v�pi te nov� itivutte nar�dhipo
Kuto cha��enti te bhante teyeva paribhu�jare.
364
Evameva mah�r�ja natthi ce ��tak� tahi�
D�yak�yeva bhu�janti tassa d�nassa ta� phala�.
365
Eva� vuttetu so r�j� ta�thera� etadabravi.
Kallosi bhante pa�hesu nattha��o tavas�diso.
366
Petavatthuppakara�e bahuk� vatthu sesak�
Oloketv�na te tasmi� gahetabb� va vi��un�
367
Itica sakala pete tibbadukkh�nu bhonte
Akusala bala bh�te bh�tato sa�viditv�.
Tividhakusala� kamma� sa�cayanto ananta�.
Tividhasukha mahanta� v�yame se��ha magganti.

Iti sujanappas�da sa�vegatth�ya kate lokappad�pakas�re petagati niddeso n�ma

Tatiyo paricchedo.
-------------
1.
Ath�para� pavakkh�mi tiracch�nassa sambhava�
Jinavutt�nu s�rena yath�sambhavato kath�
2
Pa�isandhi vaseneva sabbo ekavidho bhave
Ahetuk�va etesa� pa�isandhiti j�niya�

[SL Page 044] [\x 44/]

3
Di��h� di��ha vasenete tiracch�n� dvidh�siyu�
Pakati cakkhun�yeva di��h�di��h� vi��yare
4
D�ghamajjhima rass�na� vasena tividha� mat�
Anumajjha mahant�na� vasen�pi tidh� siyu�.
5
A��aj�ca jal�buj� sa�sedajopap�tik�
Iti bhedena sabboya� tiracch�no catubbidho.
6
Apad� dipad� ceva catuppada bahuppad�
Iti bhedena sabboya� tiracch�no catubbidho.
7
Apad� ahimacch�di dipad� pakkhi j�tik�
Catuppad�ca s�h�di vicchik�di bahuppad�.
8
Sabbepime tiracch�n� a��ama��a vihesak�
Tenetesamara��epi sukha� natthi kad�cipi.
9
Vyagghotu s�kara�kh�de sapp�dimpana s�karo
Sappotu ma��uka� bhakkhe ma��uko khudda p�nake.
10
Yath�pi thalaj� eva� jalaj�pica p�nak�
Mahante khuddaka� kh�de khuddako atikhuddaka�.
11
Kh�dati tena te nicca� sasok� dukkhap��it�
Sayanti ceva ti��hanti v�carantica sabbad�.
12
Manuss�sannakedese tiracch�ne anekadh�
Tacama�s�nama��h�na� dantasi�g�di k�ra��.
13
Manuss� ha��are tetu p�pakamm�nu bhontihi
Tiracch�ne bhava� dukkha� evam�ha�su pubbak�.
14
"Dunniggame mah�dukkhe tibbar�ge mah� bhaye
Vidhammasa��e j�yanti tiracch�ne pi p�pake [a]
15
Tiriyato eva cintenti gacchantica sayantica
Tiro gaticch� dhammesu tiracch�n� tatomat�.
16
Tiracchaj�ti sa�kh�hi tatatthehipi [b] dukkar�
T�sudukkha� mahanta�ko sakala� va��ayissati.
17
P�timacche va�e v�pi tath� candanik�ya v�
Tuthit�suciduggandhe phe�ile samale piv�
----------------------------------------------------------
[A] p�pato, saddhammop�yane. [B] katatthehipi, sa:p�yane.

[SL Page 045] [\x 45/]

18
Kecisatt� vij�yanti j�yanti vicarantica
Kh�danti k�ma� sevanti sayantica miyantica.
19
Atho imasmi� dehepi sakal�suci �kare.
As�ti kulamatt�ni kim��a� niyat�nahu�.
20
Tesa� saputtad�r�na� yato sutigharo aya�
Pavuddhikalaha��h�na� ca�kamo sayan�gharo.
21
Kh�daniyammala��h�na� rogabhog�di bh�mica
Dehaviccha��ha na��h�na� sus�na�ca ida�yato.
Tato dehe virajjanti narajjanti vipassino.
22
Accant� sucij�t�na� amejjh�h�ra bh�jina�
Cint� viccha��hanakari kimutaj�ti dassana�
23
J�t� khalu tiracch�ne thalaj� jalaj�piv�
A��o��ama pi bh�t�va sayanti vicarantica.
24
V�laloma nakhanah�ru ma�sasi�ga��hi k�dina�
K�ra�� keci niddos� m�rayanti anekadh�.
25
Cammupp��ana dukkhena phandant� g�vi�dayo
Ya� dukkha madhigacchanti k�nu tassopam� siy�.
26
Vijjhitv� akkhi yugala� vilambitv� ava�sir�
N�yant� m�ra�atth�ya dukkha� papponti a��aj�.
27
Sajiv�ca jale u�he khipit� paccam�nak�
Ya� dukkhamadhigacchanti ta� ko khalu minissati.
28
Adi��ha pubba thalak� avicchinnodakerat�
Niddayehi manussehi sajiv�va samuddha��.
29
Nihit� l�kha pa�sumhi p�s��ena samuttha��
Samuddit�p�turit� khuppip�s� bal�hat�.
30
Karu�a� parik�jant� sam�t�pitu bandhav�
Aladdha parivattant� anantarita vedan�.
31
Ya�dukkhamadhi gacchanti niddos� sa�kha sippik�
Tesa� dukkha� sabh�vampi n�ha� sakkomi dipitu�.
32
Vahanti avas� keci da��a�kusa kas�hat�
Patodapa��i p���hi bahuso paritajjit�.

[SL Page 046] [\x 46/]


Tiracch�nagatiniddeso.
33
Baddh� nekehi rajj�hi aladdhacchanda c�rino
Pabal� dubbale sante sakammaparin�mit�.
34
Yesa� sabba� par�yatta� chandac�ro na vijjati
Tesa� dukkhassa pariyanta� tada��o kohi �assati.
35
Keci yutt� rathadh�re na�gale saka�e piv�
Vahanti va�itakkhandh� tajjit� ati bh�riya�.
36
N�ha� sakkomi vahitu� u�ho ch�to pi p�sino
Bh�riya� tica vattumpi tesa� satti na vijjati.
37
Tesa� �ro payitv�na avisayha� mah�bhara�
Asamatthe �hite d�ne t��ayanti punappuna�.
38
Ka��hanti n�s�rajjumpi v�la� nibbe�hayanti ca
Nibbijjhanti patodehi pa�h� hi paharantica.
39
Dahantiv�la m�la�sa pi��hi passodar�disu
Ka��e chindanti tajjanti vilikkhanti ca sabbaso. 40
Te bh�t� u��hahant� ca patant� asamatthato
Ya� dukkha madhigacchanti konu ta� d�payissat�.
41
Tiracch�nesu lokesu devata�s� tisammat�
Rasaggassopad�nena m�t�ca pariposit�.
42
Manu��� ma�gal� pu��� suddhid�tica sa��it�
T�sampi dukkha matula� tattha a��esu k� kath�.
43
P�de kh��usu bandhitv� katv� aggi� samantato
Tasite puna p�yetv� duppeyya� lava�odaka�.
44
Viritte puna p�yetv� sudukkha� ka�ukodaka�.
Mah�da��ehi nekehi �ko�etv�na niddaya�.
45
J�vag�havi dayhant� yavane g�vi �dayo
Mah�d�ha parissant� passant� p�paja� phala�.
46
Vissara� viravant�va nissasa�t�va �yata� mil�tad�na vadan� udikkhant� ito tato.
47
Ya� dukkhamanu bhont�hi sava�epi as�hiya�
Ta� dukkha� cintaya�tassa hadaya� phalat�vame.
48
Y�hi b�lattane n�ma sabbalok�nukampiye
Anukamp� vipann�va s� tiracch�na j�tiya�.

[SL Page 047] [\x 47/]

49
Ta�katha� iti cevi��� vade visada matthato
Asahant� viyo gantu� muhutta�pica m�tuy�.
50
Pillak� atimandatt� an�th� sayit� tahi�.
Katha� nadissate amm� tad� p�toca niggat�.
51
Kinnu me pillak� atthi iticint� pi natthiv�
Iti cint� par�hutv� k�jant� d�na locan�.
52
Udikkhant� gatadisa� ussi�ghant� disodisa�
Disv�na m�tara� s�ya� gocar�to sam�gata�.
53
Paha��h� pa�idh�vanti p�mojjubbilla bh�vato
Vissatthe m�tupemena vila�ghante samantato.
54
L�lante ka��apucchepi sal�lopagate vate
Ch�te y�te thanamp�tu� m�t� noti sinehato.
55
Taru�o karu�akkh�hi ca�calehi udikkhi t�
Ja��hetv� puttapema�ca adi��h�ya paruddata�.
56
Ta�kha�eneva a���va j�t� m�t�pi puttake
Viravante cakaru�a� endante yadi kh�dati.
57
Ito para� ki�vattabba� bhaya� tiriya sambhava�
Yattha gacchati putt�na� m�tuto pima h�bhaya�.
58
Yatthanatthihi vissambho lajj�dhammo sat�piv�
Akattabbanti v�tamh� katha�niggamana�siy�.
59
Aya�hi dunniggamano niccubbiggo mah�dukho
A��o��abhakkho asivo mohaj�l�va gu��hito.
60
Sabb�nattha samav�yo tiracch�no tisa��ito
Sa�s�re sa�sarant�na� sakkiles�na nicchay�.
61
Siy�adi��ha sacc�na� itisa�vigga m�naso
Sacc�hi samayatth�ya parakkamati pa��itoti"

S�ma��adukkhava��an�.
62
Eva� s�ma��ato dukkha� tiracch�nesu sambhava�
Vatv� d�ni pavakkh�mi savatthu� sukha missaka�.
63
Apad� ahimacch�di dv�pad� pakkhij�tik�
Catuppad�ca s�h�di vicchik�di bahuppad�.

[SL Page 048] [\x 48/]

64
Apadesu hin�gatto dipadesu supa��ako
�j�neyyo catupp�de hasthi assoca uttamo.
65
Tattha n�go mah�tejo �sivisesu uttamo mah�ghoraviso ceva sukhasampatti sa�yuto.
66
Tatth�sivi saj�t�pi bhedena caturo siyu�
Ka��hamukho satthamukho aggimukho tatoparo.
67
Putimukhopi iccete caturo �sivis�pana
Da��ha di��ha phu��hav�ta vis�na� pana bhedato.
68
Katv� catugu�o keka� solase te bhavantihi
�gataviso na ghoro ghoro n�gata v�sako.
69
�gata visoca ghoroca naghoro n� gatoviso
Itibhed� catugu�a� katv� te catu sa��hik�.
70
A��aj�ca jal�buj� sa�sedajopap�tik�
Iti bhed� catugu�a� katv� te pana sabbath�.
71
Chapa�ca dvi sata�ceva bhavant�ti vij�niya�
Jale thale suj�t�na� vasena dvigu�a� kata�.
72
Dv�das�dhikapa�casata� bhavant�ti vij�niya�
Te sabbe k�mar�p�ca ak�mar�p�ca bhedato.
73
Dvigu�a� katv� sahassa�ca adhika� catu v�sati
�sivis� bhavant�ti j�nitabba� ca vi��un�.
74
�sitta�va visa� yassa asitamassa visantiv�
Asiviya visa� yassa tato �siviso mato
75
N�gesu n�gar�j�no sukhappatt� mahiddhik�
Sattaratana p�k�re p�s�de rata n�maye.
76
Dibbasukha�nu bhont�pi saccabodh�ya �rak�
Sabbe ahetuk� honti tasm� dukkh� ime ahu.
77
Tatoyevaca sabbepi bodhisatt� mah�yas�
Campeyya bhuridatt�ca sa�khap�l�dayo pica.
78
N�gattabh�v� mokkh�ya da�ha� katv�na m�nasa�
Manussapatham�gantv� kari�sute uposatha�.
79
Samuddodaka pi��heva bahun�g� vasanti ya�
Saputtad�r� vasanti n�giyo gabbhin� ahu�.

[SL Page 049] [\x 49/]


80
Tad�hi n�giyo sabb� sam�gantv�na mantayu�
Yadimaya� idha yeva vij�yeyy�ma puttake.
81
Te amha� puttak� sabbe udak� visivegas�
Kilamissanti vattant� ass�sa� na labhissare.
82
Tato supa��a v�tampi sahitu� nalabhissare
Tasm� may� himavanta� gamiss�m�ti cintayu�
83
Cintetv�na tad� sabb� nimujjitv�na n�giyo
Udakeyeva gantv�na mah�nadi� up�gamu�.
84
Nadiy� anus�rena patv�na himavantaka�
Tasmi� so��aguh�d�su nis�ditv�na n�giyo.
85
Puttake t� vij�yetv� rakkhayantipi n�giyo
Ja��umatte ukadamhi k���petv�na te pana.
86
Niccak�l�dakeyeva k��� petv�va va��hite
Ekabby�ma dibby�m�di attabh�ve �hitepana.
87
Sattaratana n�v�yo m�payetv� tatopara�.
Mah�vit�na� bandhitv� sattaratana cittaka�.
88
Sabbe n�g� sam�gantv� pariv�retv�na sabbaso
Mah�samajjaka� katv� nayi�su saka��h�naka�.
89
Tato udaka pi��heva va��ant� n�gad�rak�
By�masata mattak�pi k�y� tesa� bhavantihi.
90
Tato a��e ap�desu mahant�maccha j�tik�.
�nandoca ajjh�roho [a] mah�timi timi�galo.
91
Timira pi�galo ceva timindo timievaca.
Etehesu� sattamacch� mah�k�y� bhay�nak�
92
Etesv�di tayomacch� yojan��a� pam��ato.
Pa�ca pa�ca sat� honti tayosat� sahassik�.
93
Supa��o pakkhi�a� se��ho tassaca parim��ato
Diya��hayojana sata� bhavat�ti vij�niya�.
94
Pa���sayojanotassa hoti dakkhi�a pakkhako
Tathevav�ma pakkhopi pi�jotusa��hi yojano.
----------------------------------------------
[A] ajjhoh�ro-potthakesu.

[SL Page 050] [\x 50/]

95
Ti�sayojanik� g�v� s�santu nava yojana�
Dv�dasayojan� p�d� supa��ass�ti j�niya�.
96
Supa��oso pakkhir�j� dutiy�linde sineruno
Atthi simbal� daho so pa���sayo jan�yato.
97
Parikkhi pitv� ta� daha� mahanta� simbal�vana�
Atthi tasmi� vaneyeva mah�simbali p�dape
98
Vasati sabbak�la� so r�j� supa��a n�mako
Tasmi� supa��a kav�ta� k�tu� �raddhakepana.
99
Satta��hayojanasata ��h�na� na ppahotihi
Tato caleke par�ya uppatitv� sak�lay�
100
Samuddapi��he �sina� n�gar�ja� vipassiya
Ga�hitu�patate s�gha� jala�sa� khubbhate tad�.
101
Tath�sogaru�oga�ha� pannaga� bhakkha mattano
Samant�yojanasata� vikkhobhet� ca s�gara�.
102
Pa��aga� solabhitv�na adhos�sa� vihe��hasa�
�d�ya so pakkamati yath�k�ma� dijuttamo.
103
Garu�o sabbapannage ga�hitu� sakkuneyyav�
Nov�ti ce nasakkoti sabbaso yeva ga�hitu�.
104
Dhatara��ho mah�r�j� kambalassatar�pica
Sattantara samuddesu n�gar�j� mahiddhik�.
105
Bhumma��h� pabbata��h�ca vim�nesu �hit�pica
Te sabbe n�gar�j�no nasakkonti ca ga�hitu�
106
Datara��h� dayo ceva kambalassa tar�dayo
Ete sen�pat� yuddhe supa���pi cam�pati.
107
Tasm�ca te a��ama��a� passant�pi vivajjayu�
Sattantara samuddesu pa�hav� pabbate suca
108
N�g�hi garu�e disv� nil�yanti ito tato
Tasm�va te supa���pi nevasakkonti ga�hitu�.
109
Catupp�deda �j�niyo uttamoti pak�sito
Hatthivev�pi ass�pi �j�n�yy� catuppad�.
110
K�l�vaka�ca ga�geyya� pa��ara� tamba pi�gala�
Gandhama�gala hema�ca uposatha chaddanti medasa.

[SL Page 051] [\x 51/]

111
Dasanna� puris�na�ya� bala� k�l�ca kassata�
Ya�purisa sat�nantu bala�ga�geyya hatthino.
112
Imin� cakkama� katv� dasadaseva va��hita�
Ko�isata puris�na� ya� bala� ta� uposathe.
113
Ko�isahassa pos�na� ya�bala� ta� chaddantake
Dasachaddanta n�g�na� ya�bala� ta� jinassatu.
114
Bala� purisa ga�an� ko�isata sahassaka�
Bhavat�tica vi��ye� pa��itena naya��un�.
115
Chaddanto so n�gar�j� uccatos�ti hatthako
V�suttara sat�y�mo dant�tu ti�sa hatthak�.
116
Pa��arasa ratan� vatt� chahira�sihi sobhit�
Chaddanto n�ma son�go chaddanta n�make dahe.
117
Suppati��hita nigrodho tedasayoja nuggato
A��hasahassa p�roha ma��ito ati rocati.
118
Tassa m�lamhi gimhesu nivasati so gajuttamo
Tassaj�y�duve agg� ahesu� seta hatthin�.
119
Mah�subhaddan� mek� ek� c�lasubhaddak�
V�sesu� so��a guh�ya dv�dasayojan�yatu
Nis�di sapariv�ro sabbak�la� gajuttamo.
120
Rakkhanti ta� a��hasahassan�g�
�s�dant� v�ta jav�pah�rino
Ti��hanti tehim�la� passant�
Kuppanti v�tassa �ritassa.
121
Santi a��e mah�n�g� hatthi hatthin� yopica
K�l� n�l� sit� ratt� santi lohita k�pica.
122
Te sabbe n�gar�jassa atth�ya bhisam�laka�
Phalapupph� dika�ceva pariyesanti sabbad�.
123
Yad�ca so n�gar�j� k�tu� udaka k��aka�
Otarato dake tassa sar�ra�seta hatthin�.
124
Parimajjant�nah� petv� dvebhadd�pica nah�payi
Udakatopi oti��a� n�gar�ja� chaddantaka�.
125
Ala�kari�su pupphehi uppal�d�hi sabbaso
T�pisabbe na h�yitv� oti��� pariv�rayu�.

[SL Page 052] [\x 52/]

126
Tatoca so n�gar�j� sapariv�ro vijambhaya�
Nigrodham�la m�gantv� a��h�si nija�laye.
127
Tatovadanti vattabba� sakalanta� asesato
Chaddanta j�takeyeva gahetabba� vibh�vin�
128
Val�hakula sa�j�to assar�j� val�hako
Sabbeseto mu�jakeso k�kas�so mahiddhiko.
129
Surattamukha p�doca bh�t�na� khema k�rako
V�taveg� k�sago se��ho aj�neyyo mahabbalo.
130
Cakkav�la parikkhitta p�k�re paridh�viya
Purebhatta� saka��h�na� p�pu��tihi s�ghaso
131
Tato a��e catuppad� santi se��h�ti sammat�.
S�hoca asabhoceva usabho nisabho pica.
132
Tesu s�ho pa��us�ho k�las�ho catubbidho
Ti�as�hoca kesaro munindena pak�sito.
133
Catubbidhesu s�hesu kesaro yeva uttamo
Gavasahassa je��hako usabhoti vij�niya�.
134
Gavasahassa je��hako nisabhotica sammato
Gavasatasahassassa je��hako asabhomato.
135
Mah� bh�ravaho eso sabba seto pas�rito
Asanip�tasaddena akampan�ya j�tiko.
136
A�ehica asa�h�ro �diso �sa bhuttamo
Ete sabbe tiracch�n� ahetu pa�isandhik�.
137
Saddhamma sa���rahit� sad�ubbigga j�vit�
Satth�r�desite dhamme neva sakkonti bujjhitu�.
Abhabbak�va tesabbe dukkham�la sad� ahu�.
138
Eva� tiracch�na gat� sudukkh� dukkhena dukkh� vigat� bhavanti
Eva�hi �atv�na tiracchabh�v� samm� vimokkh�ya careyya dhamma�

Itisujanappas�da sa�vegatth�yakate lokappad�pakas�re tiracch�nagati niddeson�ma

Catuttho paricchedo. --------------

[SL Page 053] [\x 53/]

1
Ath�para� pavakkh�mi manuss�na� gatimpica
Munivutt�nu s�rena yath�sambhavato katha�.
2
�dikappamhi sambhut� manut� n�mak� nar�
Tesa� apaccambh�tatt� manuss� tica vuccare.
3
Ath�p� satis�ratt� brahmacariya yogato
Mano ussanna metasa� tasm� manussa n�mak�.
4
Manussaj�ti s�ma��� sabbo eka vidho bhave
Bhabb� bhabba vasenete manuss� duvidh� siyu�.
5
Ahetuka duhetuka tihetuka pabhedato
Sabbe manuss� tividh� bhavant�ti vij�niya�
6
Khattiya br�hma�avessa suddava��appa bhedato
Manuss� catudh�honti tatr�do khattiyo varo.
7
�dikappe mah�r�j� pu��avanto mahiddhiko
Mah�jana sammatatt� mah�sammata n�mako.
8
Khett�dhipati bhutatt� khattiyo ti ca n�mako
Tassa puttotu rojo ca tassa tu vararojako.
9
Tath� kaly��ak�dveca upoghat� duvetath�
Mandh�t� varamandh�t� tato cetiya n�mako
10
Mucala k�mak� ceva mah�mucala n�mako
Mucalindo sagaro ceva samuddo devaka n�mako.
11
Bharato bhag�ratho ceva ruc�ca suruc� pica
Pat�po mah�pat�po pan�d�ca tath�duve.
12
Sudassano ca meru ca tath� eva duveduve
Acchim� c� pir�j�no tassaputtappa puttak�.
13
Asa�kheyy� yuk� ete a��hav�sati bh�mip�
Kus�vati� rajagaha� mithila�c�pi �vasu�.
14
Tato sata�ca r�j�no chappa���sa�ca sa��hica
Catur�s�ti sahass�ni chatti�s�ca tatopare.
15
Dvatti�sa� a��ha v�sa�ca dv�v�sati tato pare a��h�rasa sattarasa pa�cadasa
catuddasa
16
Navasatta dv�dasa�ca pa�cav�sa tato pare
Pa�ca visa�ca dv�v�sa dv� dasaca nav� pica.

[SL Page 054] [\x 54/]


Manussagatiniddeso.
17
Catur�s�ti sahass�ni makh�dev� dik�pica
Catur�s�ti sahass�ni kal�rajanak�dayo.
18
So�asa y�va okk�k� tassa puttapa puttak�
Ime visu� v�su� rajja� kamato anu s�sayu�.
19
Okk�mukho je��ha putto okk� kassaca r�jino
Nipuno candim� canda mukho ca sivisa�jayo.
20
Vessantaro mah�r�j� j�l�va sihav�hano [a]
S�hassaro ca iccete tassaputta paputtak�.
21
Dve as�ti sahass�ni s�hassarassa r�jino
Puttappa putta r�j�no jayaseno tadantimo.
22
Ete kapilavatthusmi� sakyar�j�ti vissut�
Sihahanu mah�r�j� jayasenassa atrajo.
23
Jayasenassa dh�t�ca n�men� si yasodhar�
Devadahe devadahasakko n�m�sibh�pati
24
A�jano c�tha kacc�n� �su� tassa sut� duve
Mahes� �si kacc�n� ra��o s�hahanussa s�
25
�si a�jana sakkassa mahes� s� yasodhar�
A�janassa duve dh�t� m�y� c�tha paj�pati
26
Putt� duve da��ap��i suppabuddho ca s�kiyo
Pa�caputt� duve dh�t� �su� s�hahanussatu.
27
Suddhodano dhotodano saky� sukk�mitodan�
Amit� p�lit� [d] c�ti ime pa�ca ime duve.
28
Suppabuddhassa sakkassa mahes� amit� ahu
Tass�su� bhaddakacc�n� devadatto duve sut�.
29
M�y� paj�pat� ceva suddhodana mahesiyo
Suddhodana mah�ra��o putto m�y�ya nojino
30
Mah�sammata va�samh� asambhinno mah�muni
Eva� pavatte sa�j�to sabbakhattiya muddhani.
31
Siddhatthassa kum�rassa bodhisattassa tassatu
Mahes� bhaddakacc�n� putto tass� ti r�hulo
-----------------------------------------------------
[A] pamit�, a��attha. [B] sivib�hano-potthakesu.

[SL Page 055] [\x 55/]

32
Bimbis�ro ca siddhattha kum�roca sah�yak�
Ubhinna� pitaro c�pi sah�y� eva te ahu�
33
Bodhisatto bimbis�r� pa�ca vass�dhiko ahu.
Ek�nati�so vayas� bodhisatto bhinikkhami.
34
Padahitv�na chabbassa� bodhi� patv� kame�a ca
Pa�cati�sotha vayas� bimbis�ra mup�gami.
35
Bimbis�ro pa��arasa vasse sa pitar�saya�
Abhisitto mah�pu��o patto r�jassa tassatu.
36
Patte so�asame vasse satth� dhamma madesay�
Dvepa���seva vass�ni rajja� k�resi so pana
37
Rajje sam�pa��arasa pubbe jinasam�gam�
Sattati�sa sam�tassa dharam�ne tath�gate.
38
Bimbis�ra suto j�ta sattu ta� ghatiy� mari
Rajja� dvatti�sa vass�ni mah�mittadu k�rayi.
39
Aj�tasattuno vasse a��hame muni nibbuto
Pacch� so k�ray� rajja� vass�ni catu v�sati.
40
Pa�canetto jino pa�ca catt���sa sam�samo
�hatv� sabb�ni kicc�ni katv� lokassa sabbath�.
41
Kusin�r�ya mall�na� yamas�l�na mantare.
Uttaras�saka� katv� supa��atte mah�rahe.
42
Nipanno dakkhi�� pass� s�haseyya� mah�muni
Dh�tubheda mabheda�ca dh�tuy� p��ih�riya�
43
K�retu� so adhi��h�ya vis�khapu��am�siya�
Parinibb�yi sambuddho bhumic�lo mah� ah�.
44
P��ih�r� bah� honti accher�ca bah� tad�
Tad� te mallar�j�no sam�gantv� kut�hal�.
45
Rodant� paridevant� katv� p�ja� anappaka�
Satt�ha� s�dhuk��ana� k�r�petv�na sabba so.
46
Ahatehi ca vatthehi kapp�sa picun� saha
Jina� pa�ca satakkhattu ve�hayitv�na s�dhuka�.
47 Sattaratana citt�ya sova��a ma�jus�yatu
Pakkhipitv�na p�jent� maku�abandhana cetiye.
[SL Page 056] [\x 56/]

48
Visuttarasatucchamhi citake candan�maye
�ropayitv� jh�pesu� sar�ra� satthuno pana
49
Samm� anavasesa�ca jh�y� dh�t�ca sissay�
Sabbantovatthaka� ceka� sabba b�hiramekaka�.
50
Dve najjh�yi�su vatth�ni ses� jh�yi�su sabbaso
Ch�detv� sakala� dh�tu sobhant� yeva ti��hare.
51
U�h�sa� catud��h� ca akkhak� dve ca satthuno
Asambhinn� vim�satta ses� bhinn�ca dh�tuyo.
52
Bhinnamuggappam���ca bhinnata��ula sannibh�
Mahant� majjhim� ceti khuddak� s�sas�pam�.
53
Mahant� suva��a va��� ca majjhim� muttik�ppabh�
Khuddak� makul�va��� tidh� bhijjhi�su dh�tuyo. 54
A��ha s�r�rik�th�p� navamo tumbacetiyo
Dasama�g�rath�po ca ete se��hasukhappad�.
55
A��hado�� cakkhumato sar�r�
Sattado�a� jambud�pe mahenti
Eka�cado�a� purisuttamassa
R�mag�me n�gar�j� mahenti.
56
Ek�d��h� tidasapure ek�n�gapure ahu
Ek�gandh�ravisaye ek�si puna s�hale.
57
Kes� lom�dik� dh�tu ada��h� honti te pica
Dev� hari�su ekeka� cakkav�la� parampar�.
58
Mah�kassapa n�mo so dighadass� mah�muni
An�gate chandavat� k�tu� dh�tu� nidh�pay�.
59
Aj�tasattur�j� pi therassa vacanampati
Dh�tunidh�na matula� ak�si kusalatthiko.
60
Tassa putto dayabhaddo gh�titv� ta� nar�dhipa�
Rajja� so�asavass�ni k�resi mittaduhiko.
61
Udayabhaddaputto ta� gh�tetv� anuruddhako
Anuruddhassa puttota� gh�tetv� mu��a n�mako.
62
Mittadduno dummatino te pirajjamak�rayu�
Tesa� ubhinna� rajjesu a��havass�natikkamu�.
----------------------------------------------------------
[A] kumbha-a��attha.

[SL Page 057] [\x 57/]

63
Mu��assa putto pitara� gh�tetv� n�gad�sako
Catuv�sati vass�ni rajja� k�resi p�pako.
64
Pitugh�takava�soya miti kuddh�tha n�gar�
N�gad�sakar�j�na� apanetv� sam�gat�.
65
Susun�goti pa���ta� amacca� s�dhusammata�
Rajje samabhi si�ci�su sabbesa� hitam�nas�.
66
So a��h�rasavass�ni r�j� rajjamak�rayi
K���soko tassa putto a��hav�sati k�rayi.
67
At�te dasame vasse k���sokassa r�jino
Sambuddhaparinibb��� eva� vassa sata� ahu.
68
Tad� ves�liy� bhikkh� dasasahass� sam�gat�
Dasavatth�ni d�pent� 'aka�su dhammasa�gaha�.
69
Te sabbe pica maddetv� yasaser� dayo puna
Satt� sat� arahant� aka�su dhammasa�gaha�
70
K���sokassa putt�tu ahesu� dasabh�tuk�
Dv�v�sati te vass�ni rajja� samanus�sayu�.
71
Navanand� tato �su� kameneva nar�dhip�
Te pi dv�v�savass�ni rajja� samanus�sayu�.
72
Moriy�na� khattiy�na� va�saj�ta� sir�dhara�
Candaguttoti pa���ta� bha�aka [a] br�hma�o tato.
73
Navama� dhanananda� ta� gh�tetv� ca��akodhas�
Sakala jambud�pamhi rajje samabhi si�ci so.
74
So catuv�sati [b] vass�ni r�j� rajjamak�ray�
Tassa putto bindus�ro a��hav�sati k�ray�.
75
Bindus�ra sut� �su� sata� ekoca vissut�
Asoko �si sabbesu uggatejo mahiddhiko.
76
Vem�tika bh�tareso hantv� ek�naka� sata�
Sakale jambud�pamhi ekarajjamap�pu�i
77
Jinanibb��ato pacch� pure tass�bhisekaho
A��h�rasavassa satadvaya meva� vij�niya�.
----------------------------------------------
[A] c��akko-a��attha. [B] catutti�sa-mah�va�se.

[SL Page 058] [\x 58/]

78
Patv� cat�hi vassehi ekarajja� mah�yaso
Pure p��aliputtasmi� att�na� abhisi�cay�.
79
Abhisek�nu bh�vena �k�se bh�miya� pica
Yojane yojane nicca� ��� pavattit� ahu.
80
Anotatt� dakak�je a��h�nesu� dine dine.
Tato a��ha gha�e nicca� bhikkhusa�ghassa d�pay�
81
Dve gha�e sa��himatt�na� tepi�aka bhikkhuna� dade
Dve asandhimitt�ya deviy� d�pay� sad�
82
Catt�roca gha�e nicca� attan� paribhu�jati
N�galat�dantaka��ha� �nesu� himavantato.
83
So�asitthisahass�na� sa��hisahassa bhikkhuno
Yena devasika� danta po�a kicca� nipaccati.
84
Agad�malaka�ceva tath�gada har�tak�
Tatova ambapakka�ca va��agandharasuttama�.
85
Tath� chaddantadahato pa�cava��a� niv�sana�
P�v�ra�ampi �nesu� p�taka hatthacolaka�.
86
Dibbannap�naka� nicca� �hari�suca devat�
Sumana� pupphath�laka� [a] asutta� dibbagandhaka�
87
Vilepana� ca a�jana�ca n�gabhavanato haru�
Chaddantadahano navuti v�ha sahassata��ul�.
88
Divase divase s�k� �harantica sabbad�
Te sabbe m�sik� ceva karonti nitthusa� tato.
89
Te sabbe ta��ul� suddh� akha��� aka�a�pica
Ta��ulehica teheva bhatta� r�jakule ahu.
90
Aka�su satata� tassa madh�ni madhumakkhik�
Tath� kamm�ras�l�su acch� k��� pah�rayu�.
91
Karav�k� saku�ik� manu��� madhurassar�
Aka�su tassa gantv�na ra��o madhura vassita�.
92
R�j�bhisitto so'soko ka�i��ha� tissan�maka�
Bh�tika� sodariyaka� uparajje bhisi�cihi.
93
Eva� aneka iddh�hi sampanno so mah�pati
Ekasmi� divase so��a sa�khalika� vipesiya

[SL Page 059] [\x 59/]

94
Catunna� t�tabuddh�na� adhigata sudassana�
Kapp�yuka� k�lan�ma� n�gar�j�na m�niya
95
Setacchattassa he��h�va palla�ke ratan�maye.
Nis�d�piya samm�va pupphagandhehi p�jito.
96
So�asitthi sahassehi samant� la�katehi so
Parikkhipitv� samm�va evam�ha mah�yaso.
97
N�gar�jatuva� d�ni sambuddhassa sir�mato
R�pa� imesa� akkh�na� samm� p�tukarohi'ti.
98
Vatv� k�lena nimmita� sabbalakkha�a ma��ita�
Vy�mappabh�parikkhitta� anekasata vimhaya�.
99
Ta�buddhar�pa� satt�ha� akkhip�j�ya p�jay�
Dassita� n�gar�jena satthu r�pa� suvimbhaya�
100
J�vam�naka buddhassa r�pa� k�disa� bhave
Iti vatv�na so r�j� saddho �si pasannako
101
Tato nigrodha therassa ov�de ca pati��hiya
Asok�r�maka� n�ma katv� se��ha� vih�raka�.
102
Sa��hisahassa bhikkh�na� bhoj�pesi ca sabbad�
Sakale jambud�pamhi catur�s�ti sahassake
103
Nagare catur�s�ti sahass�ni vih�rake
Catur�s�ti sahass�ni cetiy�nica k�rayi
104
Dhammakkhandha� p�janattha� dhammeneva mah�pati
Chanavutiko�idhana� ekadine visajjiya.
105 ���petv� amacce so ekeka nagare pana
Ekeka�ca vih�rantu k�r�peth�ti pesiya,
106
Saya�ca asok�r�me vih�ratth�ya �rabhi
Indagutta� mahiddhika� kamm�dhi��h�ya kammani.
107
Sa�gho ad�si theropi ya� ya� kamma� na ni��hati.
Attano �nubh�vena ta� ta� ni��h�pay� sad�.
108
Eva�hi t�hi cassehi kamma� ni��h�pay� tad�
Sabbehi nagareheva ekadivasa mevaca
109
Pa���ni samp�pu�i�su ta� ra��o pa�ivedayu�
Ta� sutv�na mah�r�j� hutv� pasanna m�naso.

[SL Page 060] [\x 60/]

110
Mahabheri� [a] car�pesi satthu s�sana m�mako
Ito sattadivas�na� accayena bhavissati.
111
Vih�rassa maho sabbe a��has�la� sam�diya
Anto bahica nagare p�ja� sam�rabhantuti.
112
Tato satta divas�na� accayena mah�pati
Catura�ginisen�ya samant� pariv�rito.
113
Agam�si sak�r�ma� bhindanto viya medini�
Sa�ghamajjhamhi a��h�si vanditv� sa�ghamuttama�.
114
Tasmi� sam�game �su� as�ti bhikkhu ko�iyo
Ahesu� satasahass� tesa� kh���sav�yat�
115
Navuti satasahass�ni �su� bhikkhuniyo tahi�
Kh��� sav� bhikkhuniyo sahassa� �si t� sutu.
116
Lokavivara�a� n�ma p��ih�ra maka�su te
Kh���sav� pas�dattha� dhamm�sokassa r�jino
117
Ca���sokoti ��yittha pure p�pena kammun�
Dhamm�sokoti ��yittha pacch� pu��ena kammun�.
118
Samuddapariyanta� so jambud�pa� samantato
Pass� sabbavih�reca n�n�p�j� vibh�site.
119
At�va tu��ho te disv� sa�gha� pucchi nis�diya
Kassa bhante paricc�go mah� sugatas�sane.
120
Thero moggali putto so ra��o pa�ha� viy�kari
Dharam�ne pi sugate natthi v�g� tay� samo.
121
Ta� sutv� vacana� bhiyyo tu��ho r�j� apucchita�
Buddhas�sanad�y�do hoti kho m�diso iti
122
Thero ca r�japuttassa mahindasso panissaya�
Tatheva r�jadhit�ya sa�ghamitt�ya pekkhiya 123
S�sanass�bhi vuddhi� ca ta� hetuka mavekkhiya
Pacc�bh�satha r�j�na� so s�sana dhura�dharo.
124
T�diso pi mah�c�g� d�y�do s�sanassa na
Paccayad�yako yeva uccate manuj�dhipa.
----------------------------------------------------
[A] mah�bheri�-potthakesu.

[SL Page 061] [\x 61/]

125
Yotu putta� dh�tara�v� pabbajj�peti s�sane
So s�sanassa d�y�do hoteva d�yako pica.
126
S�sanass�tha d�y�da bh�vamiccha� mah�pati
Mahinda� sa�ghamitta�ca �hite tattha apucchatha.
127
Pabbajissatha ki� t�t� pabbajj� mahat� mat�
Pituno vacana� sutv� pitara� te abh�sisu�.
128
Ajjeva pabbajiss�ma sace tva� deva icchasi
Amha�ca l�bho tayha�ca pabbajj�ya bhavissati.
129
Upar�jassa pabbajj� k�lato pabh�tihi so
Pabhuti aggibrahmassa pabbajj�kata nicchay�.
130
Uparajja� mahindassa d�tuk�mo pi bh�pati
Tato pi adhik� s�ti pabbajj�yeva roca yi.
131
Piya� putta� mahinda�ca buddhar�balerito [a]
Pabbajj�pesi sumati sa�ghamitta�ca dh�tara�.
132
Tad� v�sati vasso so mahindo r�janandano
Sa�ghamitt� r�jadh�t� a��h�rasa sam�tad�.
133
Tadaheva ah�tassa pabbajj� upasampad�
Pabbajj� sikkh�d�na�ca tass� ca tadahe ahu.
134
Upajjh�yo kum�rassa ahu moggaliy�trajo
Pabb�jesi mah�deva tthero majjhantiko pana.
135
Kammav�ca� ak� tasmi� yo pasampadama��ale
Aharatta� susampatto pabhinna pa�isambhido
136
Sa�ghamitt� yupajjh�y� dhamm�p�l�ti vissut�
�cariy� �yup�l�ti k�le s�pi an�sav�.
137
Ubho s�sana pajjot� la�k�d�popa k�rino
Cha��he vasse pabbaji�su dhamm�sokassa r�jino.
138
Mah�mahindo vassehi t�hi d�pappas�dako.
Pi�akattaya mugga�h� upajjh�yassa santike.
139
S�bhikkhun� candalekh� mahindabhikkhu s�riyo
Sambuddha s�san�k�sa� tosad� sobhayu� tad�[a]
--------------------------------------------------
Buddhar�pa� balerita�-potthakesu.

[SL Page 062] [\x 62/]

140
Dev�nampiya tisso ca la�k�d�pamhi issaro.
Asoko dhammar�j�ca et� di��hasah�yak�
141
Bhavanti tasm� hi yeva asoko so mah�pati
Attano pu��atejena uppanna� vividha� dhana�.
142
Duss�dika�ca vividha� bhesajja� a�jan�dika�
Lohitacandana�c� pi pesesi tassa r�jino.
143
Pesetv� sara�atta�ca buddh�di ratanattaye
K�r�pesi mah�r�j� attan� samaka� piyo.
144
Pubbe kira tayo �su� bh�taro madhuv��ij�
Eko madhu� vikki��ti �haranti madhu� duve.
145
Paccekabuddhe bhikkhante madhuttha� kumbhad�sik�
Madhu��h�na� padassesi sakahattha� pas�riya.
146
Va�ijjo so madhu� datv� patthesi ekarajjaka�
D�si savattaka� datv� mahesittamapanthayi.
147
Dve bh�taropi �gantv� sutv� ta� k�ra�a� tad�
Abh�sitabba� bh�sitv� pacch� te anumodisu�.
148
Asoko madhudo tesu mitt� dev�tu ce�ik�
Ca���lav�d� nigrodho tisso so p�rav�diko.
149
Jambud�pe r�java�so d�pito pa�ip��iy�
Eva�ca jambud�pamhi kathetv� r�java�saka�.
150
La�k�d�pe r�java�sa� kathess�mi sam�sato
Va�gesu va�ganagare va�gar�j� ahu pure.
151
K�li�gara��o dh�t�'si mahes� tassa r�jino
So r�j� deviy� tass� eka� alabhi dh�tara�.
152
Nemitt� by�karu� tass� sa�v�sa� migar�jino
At�va r�pin� �s� at�va k�magiddhin�
153
Teneva deviy� c�pi lajj�y�si jigucchit�
Ek�kin� s� nikkhamma seric�ri sukhatthin�.
154
Satthena saha a���t� ag� magadhag�min�
L��ara��he a�aviy� s�ho satthamabhiddhavi.
----------------------------------------------
[A] te sad�-potthakesu.

[SL Page 063] [\x 63/]


155
A��attha ses� dh�vi�su s�h�gatadisa� tu s�
Ga�hitv� gocara� s�ho gaccha� disv� tam�gata�.
156
Ratto up�ga l�lento na�gu��ha� pa��aka��ake
S� ta� disv� saritv�na nemittavacana� pure.
157
Abh�t� tassa a�g�ni ra�jayanti par�masi
Tass� phassen�tiratto pi��hi� �ropiy�su ta�.
158
S�ho sakaguha� gantv� t�ya sa�v�sa m�car�
Tena sa�v�sa manv�ya k�lena yamake duve.
159
Putta�ca dh�tara�c�pi r�jadh�t� janesi s�
Puttassa hatthap�d�su� s�h�k�r� tato ak�.
160
N�mena s�hab�hu� ta� dhitara� s�has�vali�
Putto so�asavasso so m�tara� pucchi sa�saya�
161
Tuva� pit� ca no amma kasm� a���dis� iti
S� sabbamabrav� tassa kinnu y�m�ti sobrav�
162
Guha� thaketi t�to te p�s��en�ti abravi
Mah�guh�ya thakana� khandhen�d�ya so ak�.
163
Ek�heneva pa���sa yojan�na� gat�gata�
Gocar�ya gate s�he dakkhi�asmi�hi m�tara�
165
V�me kani��ha� katv�na tato s�gha� apakkami
Niv�setv�na s�kha�te paccantag�ma m�gamu�
166
Nisinno tarum�le so kammanta� sa�vidh�paya�
Disv� te pucchi t�voca a�aviv�sino maya�.
167
Iti so d�pay� tesa� vatth�ni dhajin�pati
T�ni hesu� u��r�ni bhatta� pa��esu d�pay�.
168
Suva��a bh�jan� n�su� tesa� pu��ena t�ni'pi
Tena so vimbhito pucchi kenu tumhe cam�pati.
169
Tassa s� j�ti gott�ni r�jadhit� niveday�
Pitucch�dh�taranti so �d�ya dhajan� pati.
170
Gantv�na va�ganagara� sa�v�sa� t�ya kappay�
S�hopi migar�j� so guh�ya� puttake'pica

[SL Page 064] [\x 64/]


171
D�ra�c�pi apassitv� mah�dukkhena p�lito
Anvesa� puttad�ra� so g�mesu nigamesu ca.
172
Patta� ta� manuj� disv� pal�yi�su ito tato
Tato sabbe sam�gantv� ra��o ta� pa�ivedayu�
173
S�ho p��eti tera��ha� ta� deva pa�isedhay�ti
Ta� sutv�na mah�r�j� mah�yodhe mahabbale.
174
Mah�sakk�ra� katv�na ida� vacana mabrav�
Tumhesu t�t� kon�ma s�ha� ga�hitu mussahe
175
Iti vutte tu sabbe'pi tu�hi �su� tato pana
Nisedhana� alabhanto hatthikkhandhagata� pure.
176
"�detu s�h�d�y�ti" sahassa� so pav�ray�
Tatheva deva sahass�ni t�niapi narissaro.
177
Tato ca so s�hab�hu m�tara� etadabravi
Amma dhana� gahetv�na s�ha� gh�te maha� iti
178
Dv�su v�resu v�resi m�t� s�habhuja� suta�
Aggah� tatiye v�re s�hab�hu apucchiya.
179
M�tara� tisahassa� ta� gh�tetu� pitara� saka�
Ra��o kum�ra� dassesu� ta�r�j� etadabrav�
180
Gahito yadi s�ho te dammira��ha� taveva ca
So gantv�na guh�dv�ra� s�ha� disv�na �rak�.
181
�hita� putta sinehena vijjhitu� ta� sara� khipi
Saro nal��am�hacca mettacittena tassatu.
182
Kum�rassa p�dam�le nivatto pati bh�miya�
Tath�pi y�va dutiya� tato kujjhi mig�dhipo
183
Tato khitto saro tassa k�ya� nibbhijja nikkhami.
Sakesara� s�has�sa� �d�ya sa pura� ag�
184
Matassa va�gar�jassa satt�h�ni tad� ahu
Ra��e aputtakatt� ca pat�t� cassa kammun�.
185
Sutv� ca ra��o nattatta� sa�j�netv� ca m�tara�
Amacc� sannipatit� akhil� ekam�nas�.
186
Sihab�hu kum�ra� ta� 'r�j� hoh�"ti abravu�
So rajja� sampa�icchitv� datv� ta� sakam�tuy�.

[SL Page 065] [\x 65/]


187
S�has�val� m�d�ya j�tabh�mi� gato saya�
Nagara� tattha m�pes� s�hapuranti n�maka�.
188
Ara��e yojana sate g�me c�pi nivesay�
L��ara��he pure tasmi� s�hab�hu nar�dhipo
189
Rajja� k�resi katv�na mahesi� s�hasivali�
Mahes� so�asakkhattu� yamakeca duve duve
190
Putte janayi k�le s� vijayo n�ma je��hako
Sumitto n�ma dutiyo sabbe dvatti�sa puttak�.
191
K�lena vijaya� r�j� uparajjebhisi�cay�
Vijayo visam�c�ro �si tamparis�pica
192
Sahass�ni anek�ni dussah�ni kari�su te
Kuddho mah�jano ra��o tamattha� pativeday�.
193
R�j� te sa��apetv�na putta� ovadi s�dhuka�
Sabba� tatheva dutiya� ahosi tatiya� pana.
194
Kuddho mah�jano �ha putta� gh�tehi te iti
R�j�tha vijaya� patta� pariv�rehi tassa te.
195
Sattasat�ni purise k�retv� addhamu��ake
N�v�ya pakkhipitv�na vissajj�pesi s�gare.
196
Tath� tesa�ca bhariy�yo tathevaca kum�rake
Visu� visu� te vissa��h� purisitthi kum�rak�.
197
Visu� visu� d�pakamhi okkami�su vasi�suca
Naggad�po'ti [a] ��yittha kum�rokkanta d�pako
198
Mahilokkantad�potu mahilo d�pako [b] iti
Supp�rake pattanamhi vijayo pana okkami.
199
Paris� s�hasenettha bh�to n�va� pun�ruhi
La�ka� so vijayo n�ma s�hab�hu narindajo.
200
Kum�ro buddhase��hassa patto nibb�na v�sare
Patv� sabba��uta� buddo katv� lokahita� tato.
201
Parinibb��a ma�camhi nibbuto lokan�yako
Devat� santip�tamhi mahantamhi mah�muni.
202
Sakka� tattha sam�pa��ha� avoca vadata� varo
Vijayo l��avisay� s�hab�hu narindajo.
------------------------------------------
[A] niggarepo'ti-potthake. [B] mahindad�pak�-mah�va�se.
[SL Page 066] [\x 66/]
203
Eso la�kamanuppatto bhaccasattasat�nugo
Pati��hissati devinda la�k�ya� mama s�sana�.
204
Tasm� sapariv�ra� ta� rakkha la�ka�ca s�dhuka�.
Tath�gatassa devindo v�ca� sutv�va s�daro.
205
Dev�yuppalava��assa la�k�rakkha� samappay�
Sakkena uttamatto so la�k�m�gamma sajjuka�.
206
Paribb�jaka vesena rukkham�la� up�visi
Vijayappamukh� sabbe ta� upecca apucchi�su.
207
Aya� bho konu d�poti la�k�d�poti so brav�
Sa sanni manuj� ettha naca hessati vo bhaya�.
208
Iti vatv� ku��ik�ya te jalena nisi�ciya
Sutta�ca tesa� hatthesu lagetv� nabhas�gam�
209
Dassesi soni r�pena paric�rika yakkhi��
Eko ta� v�riyantepi r�japutte tamanvag�. 210
G�mammi vijjam�namhi bhavanti sunakh� iti
Tass� ca s�min� tattha kuve�� n�mayakkhi��.
211
Nis�ditv� rukkham�le kantant� t�pas� viya
Disv�na so pokkhara�i� nisinna� ta� ca t�pasi�.
212
Tattha nah�tv� pivitv� ca �d�yaca mul�laye
V�ri�ca pokkhareheva u��h�s� s� tamabravi.
213
"Bhakkhosi mama ti��h�"ti a��h� baddhova so naro
Parittasuttatejena bhakkhitu� s� nasakkuni.
214
Y�ciyantopi ta� sutta� n�d� yakkhi�iy� naro
Ta� gahetv�na bandhitv� k�suy� khipi yakkhi��
215
Yath� eko tath� tath� o��i sattasat�ni pi
An�yantesu sabbesu vijayo bhayasa�kito
216
Pa�c�yudhena sannaddho gantv� pokkhara�i� tato
Apassi mutti��ap�da� passi ta�ceva t�pasi�
217
Im�ya khalu bhacc� me gahit�n� ti cintiya
Kinnapassi bhacce me bhoti tva� iti �ha ta�.
218
Ki� r�japuttabhaccehi piva nah�y� ti �ha s�
Yakkhi�� t�ca j�n�ti mama j�tinti nicchito.

[SL Page 067] [\x 67/]


219
Sa�vadh�miti ta� vatv� dhanu� sandh�yup�gato
Yakkhi� �d�ya g�v�ya an�gatabhayena so
220
V�ma hatthena kesesu gahetv� dakkhi�ena tu.
Ukkhipitv� asi� �ha macce me dehi d�ni ta�
221
M�rem�ti bhaya���s� j�vita� y�ci yakkhi��
Dehi me j�vita� s�mi rajja� dass�mi te aha�.
222
Kariss�mitthi kicca� ca a��a� ki�ci yathicchita�
Adubbhatth�ya sapatha� tass� s� yakkhi�� ak�.
223
�nehi macce s�ghanti uttamatt�va s� nayi
"Ime ch�t�"ti vutt� s� ta��ul�d�ni niddisi.
224
Bhakkhit�na� v��ij�na� n�va��ha� vividha� bahu�
Bhacc� te s�dhayitv�na bhatt�ni bya�jan�ni ca.
225
R�japutta� bhojayitv� sabbe c�pi abhu�jisu�
D�pita� vijayenagga� yakkhi bhu�jiya p��it�.
226
So�asavassika� r�pa� m�payitv� manohara�
R�japutta� up�ga�chi sabb�bhara�a bh�sit�.
227
M�pesi rukkham�lasmi� sayana�ca mah�raha�.
S�niy� suparikkhitta� vit�nasamala�kata�.
228
Ta� disv� r�jatanayo pekkha� atthaman�gata�
Katv�na t�ya sa�v�sa� nipajji sayane sukha�.
229
S�ni� parikkhipitv�na sabbe bhacc� nipajjasu�
Ratti� turiyasadda�ca sutv� g�tarava�ca so.
230
Apucchi sahasem�na� "ki� saddo" iti yakkhi�i�
Rajja� ca s�mino deyya� sabbe yakkhe ca gh�tiya.
231
Manussa v�sakara�� yakkh� ma� gh�tayanti hi
Iticintiya yakkh�s� abrav� r�janandana�.
232
Sir�sa vatthun�meta� s�mi yakkhapura� iti
Tattha je��hassa yakkhassa la�k�nagara v�sino.
233
Kum�rik� idh�n�t� tass� m�t� ca �gat�
�v�hama�gale tasmi� satt�ha� ussavo mah�.
234
Vattate tattha saddoya� mah� hesa sam�gamo
Ajjeva yakkhe gh�tehi nahi sakk� ito para�.

[SL Page 068] [\x 68/]


235
So �h� dissam�ne te gh�tess�mi katha� aha�
Tattha sadda� kariss�mi tena saddesa gh�taya.
236
�yudha� menubh�vena tesa� k�ye patissati
Tass� sutv� tath� katv� sabbe yakkhe agh�tayi.
237
Sayampi laddhavijayo yakkhar�japas�dhano
Pas�dhanehi sesehi ta� ta� bhacca� pas�dhay�.
238
Katip�ha� vasitvettha tambapa��i mup�gami
M�payitv� tabba��i nagara� vijayo tahi�.
239
Vasi yakkhi�iy� saddhi� amaccapariv�rito.
N�v�ya bh�mimoti��� vijayappamukh�nar�.
240
Kilant� p��in� bh�mi �lambiya nis�disu�
Tamba bh�mirajophu��h� tambap��i yato ahu.
241
So dese ceva d�poca tambapa��i tato ahu.
S�hab�hu narindo so s�ha� �dinnako iti
242
S�ha�o tena sambandh� ete sabbeva s�ha��
Tattha tattha ca g�me te tass� macc� nivesayu�
243
Anur�dhan�mag�mo kadambanadisantike
Gambhiranadiy� t�re upatisso purohito
244
Upatissag�ma� m�pesi anur�dhasusa uttare
Ujjeni� uruvela�ca vijita� nagara� tath�.
245
A��e tayo amacc�tu m�payi�su visu� visu�
Niv�setv� janapada� sabbe macc� samecca ta�.
246
Avacuttha maya� sabbe icch�ma tamabhisi�citu�
Iti vutto r�japutto na icchi abhisi�cana�
247
Vin� khattiya ka���ya abhiseka� mahesiy�
Ath� macc� s�mino te abhiseke kat�dar�.
248
Dukkaresupi kiccesu tadattha� yeva cintiya
Pa���k�re mah�rahe ma�i mutt�dike bahu.
249
G�h�payitv� p�hesu� dakkhi�a� madhurampura�
Pa��ur�jassa dhituttha� s�mino s�mibhattino.
250
A��esa�c�pi dhituttha� amacc�na� janassa ca
S�gha� n�v�ca gantv�na d�t� te madhurampura�.

[SL Page 069] [\x 69/]


251
Pa���k�ra�ca lekha�ca tassa ra��o ad�payu�
Tato r�j� amaccehi mantayitv� sadh�tara�.
252
P�hetuk�mo macc�na� a��esa�c�pi dh�rato.
Laddh� �nasata� ka��� atha bheri� car�pay�.
253 La�k�ya dh�tugamana� iccham�n� nar� idha
Niv�sayitv� dvigu�a� gharadv�resu dh�taro.
254
�hapentu tena li�gena �diyiss�ma t�iti
Eva� laddh� bah� ka��� tappayitv�na ta� kula�
255
Sampanna sabb� la�k�ra� dh�tara� saparicchada�.
Sabb� t� laddhasakk�r� ka���yo ca yath�raha�.
256
R�j�raha�ca hatthassa rathapesiya k�rake
A��h�rasanna� se��na� sahassa� ca kul�ni so.
257
Lekha� datv�na p�hesi vijayassa jit�rino
Mah�titthe otari�su sabo pica mah�jano.
258
Teneva pattana� ta�hi "mah�tittha�"ti vuccati
Vijayassa duve putt� tass� yakkhi�iy� ahu.
259
R�jaka���gama� sutv� vijayo �ha yakkhi�i�
Gacchid�ni tuva� bhoti �hapetv� puttake duve
260
Manuss� amanussehi bh�yant�hi sad� iti
Ta� sutv� yakkhabhayato bh�ta� ta� �ha yakkhi�i�
261
M� cintayi sahassena d�payiss�mi te bali�
Punappuna� ta� y�cayitv� ubho �d�ya puttake.
262
Bh�t�pi s� mara�ato la�k�pura mup�gami
Putte bahi nis�detv� saya� p�visi ta� pura�.
263
Sa�j�nitv�na ta� yakkhi� pavi��ha� nagara� pana
Sa�khubhi�su pure yakkh� eko s�hasiko pana. 264
Ekap��ippah�rena m�resi yakkhi�i� tad�
Tass� tu m�tulo yakkho nikkhamma nagar�bahi.
265
Disv� te d�rake pucchi tumhe kassa sut� iti
Kuve�iy�ti sutv�na m�t� vo m�rit� idha
266
Tumhe pi disv� m�reyyu� pal�y�tha lahu� iti
Agu� sumanak��a� te pal�yitv� tato lahu�.

[SL Page 070] [\x 70/]


267
V�sa� kappesi je��ho so putto t�ya ka�i��hiy�
Putta dh�t�hi va��hitv� r�j�nu���ya te vasu�
268
Pa��ur�jassa d�t� te pa���k�re samappayu�
Vijayassa kum�rassa r�jadh�t�dik�ca t�.
269
Katv� sakk�ra samm�na� d�t�na� vijayo pana
�d�yath�raha� ka��� amacc�na� janassa ca.
270
Yath�vidhi ca vijaya� sabbe macc� sam�gat�.
Rajje samabhi si�ci�su kari�suca mah�chana�.
271
Tato so vijayo r�j� pa��ur�jassa dh�tara�
Mahat� parih�rena mahesitte bhisecayi.
272
Dhan�ni so amacc�na� ad�si sasurassatu
Anuvassa� sa�khamutta� pa���k�ra� apesay�.
273
So tamba��i nagare dhammena vijayo tad�
A��hati�sa sam�yeva rajja� k�resi bh�pati.
274
Vijayo so mah�r�j� vaye antimake �hito
Iti cintayi vuddhoha� naca vijjati me suto.
275
Kicchena v�sita� ra��ha� nasseyya mama accaye
���peyya� rajjahetu sumitta� bh�tara� mama.
276
Ath� maccehi mantetv� lekha� tattha visajjayi
Lekha� datv�na vijayo nacirena diva� gato.
277
Tasmi� mate amacc�te pekkhant� khattiy�gama�
Upatissag�me �hatv�na rajja� samanus�sayu�
278
Mate vijayar�jamhi khattiy� gaman� pur�
Eka� vassa� aya� la�k� d�po �si ar�jiko.
279
Tasmi� s�hapure tassa s�hab�hussa r�jino
Accayena sumitto so r�j� tassa suto ahu.
280
Tassa putt� tayo �su� maddar�jassa dhituy�
D�t� s�hapura� gantv� ra��o lekha� ada�su te.
281
Lekha sutv�na so r�j� putto �mantay� tayo
Aha� mahallako t�t� eko tumhesu gacchatu.
282
La�ka� nekagu�a� kanta� mama bh�tussa santaka�.
Tassaccayena tattheva rajja� k�retu sobhana�.

[SL Page 071] [\x 71/]


283
Ka�i��hako pa��uv�su devo r�jakum�rako
Gamiss�m�ti cintetv� �atv� sotthi gatimpica.
284
Pitar� samanu���to dvatti�s� maccad�rake
�d�ya �ruh� n�va� paribb�jakali�gav�
285
Mah�kandara najj�te mukhadv�ramhi otaru�.
Te paribb�jake disv� jano sakkari s�dhuka�.
286
Pucchitv� nagara� ettha upayant� kamena te
Upatissag�ma� sampatt� devat� parip�lit�.
287
Amacc�numato macco pucchi nemittaka� tahi�
Khattiy� gamana� tassa so vy�k�si parampica
288
Sattame divase yeva te paribb�jake tahi�
Patte disv�na pucchitv� amacc� te vij�niya.
289
Sattame divase yeva te paribb�jake tahi�
Patte disv�na pucchitv� amacc� te vij�niya.
290
Ta� pa��uv�sudeva� te la�k�rajje samappayu�
Mahesiy� abh�v� so nat�va abhisecayi.
291
Amitodana sakkassa pa��usakko suto ahu
�atv� vin�sa� saky�na� so �d�ya saka� jana�
292
Gantv� a���tavesena ga�g�p�ra� tahi� pura�
M�petv� tattha k�resi rajja� satta sutelabhi.
293
Dh�t� ka�i��hik� �si bhaddakacc�na n�mik�
Sova��amaya itth�va sur�p� abhipatthit�.
294
Tadattha� sattar�j�no pa���k�re mah�rahe.
Pesesu� r�jino tassa bh�to r�j�hi so pana.
295 �atv�na sotthigamana� abhiseka phalampi ca
Saha dvatti�sa itth�hi n�va� �ropiy�su ta�.
296
Ga�g�ya� khipi ga�hantu pahu me dh�tara� iti
Gahetu� te nasakkhi�su n�v� s� pana s�ghag�
297
Dutiye divase yeva go�ag�maka pattana�
Patt� pabbajit� k�r� sabb� t� tattha otaru�.
298
Pucchitv� nagara� ettha t� kamena payantiyo
Upatissag�ma� sampatv� devat� parip�lit�.

[SL Page 072] [\x 72/]


299
Nemittikassa vacana� sutv� tatth�gat�pi t�
Disv� amacco pucchitv� ra��o santika mappay�.
300
Ta� pa��uv�sudeva� te amacc� suddhabuddhino
Rajje samabhisi�ci�su pu��asabba manorath�.
301
Bhaddakacc�na n�ma� ta� r�jaka��a� sur�pini�
Tassa ra��o mahesitte abhisi�ci�su n�gar�.
302
Mahes� janay� putte dasa eka� ca dh�tara�
Sabbaje��ho bhayo n�ma citt�n�ma ka�i��hik�.
303
Passitv� ta� viy�ka�su br�hma�a mantap�rag�
Rajjahetu suto ass� gh�tayissati m�tule.
304
"Gh�tess�ma ka�i��hinti" nicchite bh�tar�bhayo
V�resi k�le v�sesu� gehe ta� ekathambhake.
305
R�penumm�day� nare di��hamatt�va s� yako
Tato umm�da citt�ti n�ma� sopapada� labhi
306
Sutv�na la�k�gamana� bhaddakacc�na deviy�
M�tar� codita� tass� bh�taro pa�ca �gamu�.
307
Disv�na tampi la�kinda� ka�i��hi�ca tato para� ra��� sukatasakk�r� la�k�d�pamhi
c�sayu�
308
R�mena vusita��h�na� r�ma��h�na [a]nti vuccati
Uruvel�nur�dh�na� niv�s�ca tath� tath�
309
Tath� vijitad�gh�vu roha�ana� niv�sak�
La�kindo abhayaputta� uparajjebhi si�cay�
310
D�gh�yussa kum�rassa tanayo dighag�min�
Sutv� umm�da citta� ta� tassa� sevaca k�rattha.
311
Gantvopa tissag�matta� apassi manuj�dhipa� ad� sahopar�jena r�jupa��h�na massa so.
312
V�tap�naka jiddena ta� upecca �hit�tu s�
Disv�na g�mini� citt� rattacitt�ha d�sita�.
313
"Ko eso"ti tato sutv� m�tulassa suto iti
D�si� tattha niyojesi sandhi� katv�na so tato.
------------------------------------------
[A] r�mago�a�-mah�va�se

[SL Page 073] [\x 73/]


314
T�ya saddhi� sayitv�na paccuseyeva nikkhami
S� tena aggah� gabbha� gabbhe parinate pana.
315
M�tu �rocay� d�si m�t� pucchiya dh�tara�
Ra��o �rocay� r�j� �mantetv� sute'brav�.
316
Posiyo sohi amhehi dema tasseva ta� iti
Putto ce m�rayiss�ma tanti tassa ada�su te.
317
Pas�tik�le sampatte s�tigeha� ca p�visi
Sa�kitv� gopaka� citta� k��avela�ca d�yaka�.
318
Gh�tayi�su tad� yakkh� hutv� gabbha� surakkhisu�
Citt� s� janay� putta� s� d�s�pana dh�tara�.
319
Citt� sahassa� d�petv� tass� putta� ad�payi
Tass� tu dh�tara� tampi nipajj�pesi santike.
320
Dh�t� laddh�ti sutv�na tu��h� r�jasut� ahu
M�t� ca m�tum�t� ca ubho pana kum�raka�.
321
M�t� mahassa n�ma�ca je��hassa m�tulassa ca
Eka� katv�na k�resi pa��uk�bhaya n�maka�.
322
La�k�d�pe pa��uv�su devo rajjamak�rayi
Ti�sa vass�ni j�tamhi mato so pa��uk�bhaye.
323
Tasmi� mate jan�sabbe abhaya� je��haka� suta�
Rajj�bhiseka� akaru� bh�taroca sam�gat�
324
Umm�da citt�y� natt� d�si �d�ya d�raka�
Samugge pakkhipitv�na dv�ra ma��alaka� ag�.
325
R�japutt� pi migava� gat� disv�na tampana
"Kuhi�y�si" "kimetanti" pucchit� s� idabrav�
326
Dv�rama��alaka� s�mi dhitu me gu�ap�vaka�
�har�m�ti utt� te oropeh�ti abravu�.
327
Citto ca k��avelo ca tassa rakkh�ya niggat�
Mahanta� s�kara� vesa� ta�kha�e yeva dassayu�.
328
Te ta� samanubandhi�su s� tam�d�ya tatrag�
D�raka�ca sahassa� ca �yuttassa ad� raho
329
Tasmi� yeva dine tassa bhariy� janayi suta�
Yamake janayi putte bhariy� meti posito.

[SL Page 074] [\x 74/]


330
So sattavassiko c�pi ta� vij�niya m�tul�
Hantu� sarasi k��ante d�rake ca payojayu�.
331
Jala��harukkha susira� jalacch�dita chiddaka�
Nimujjam�no chiddena pavisitv� cira� �hito.
332
Tato so m�rako sabbe m�rayittha kum�rake
Ra��o �rocay� sabbe kum�r� m�rit� iti.
333
Tato so cirak�lena nemitte pucchiya tato.
Gop�lakehi k��anti vutte m�ri�su te pica
334
Tasmi� dine kum�ro so gehe hutv�va muccay�
Tato te m�rak�ha�su sabbe te m�rit� iti.
335
Ath�pi tena ten�pi k�ra�ena nirantara�
M�r�pent�pi m�retu� na sakkont�ti m�tul�.
336
Tato ca so kameneva patto so�asavassika�
Tato m�t� sahassa�ca datv� rakkha� ca �disi.
337
�yuttako nimantetv� kum�rassa hi m�tuy�
Sahassa� ceva sova��a� sahassapurisampi ca.
338
Uyyojesi kum�ra� ta� pa��ula br�hma�antika�
Tato ca so kum�ropi gantv� ma��alag�maka�.
339
Dhana� d�si br�hma�assa pucchi so sabbak�ra�a�
Tato ca so pa��ulopi t�ta tva� pa��uk�bhayoti.
340
�m�ti vutte j�nitv� kum�ra� etadabrav�
Bhavissasi tuva� r�j� vass�ni samasattati
341
Rajje pati��hahitv�na saddho pu��a� karissasi
Iti vatv� br�hma�opi attano puttakena ca.
342
Saddhi� candakum�rena sikkh�payi susikkh�ta�
Tato ca so mah�bhog� br�hma�o pa��ulo pana.
343
Sadhanampi bahu� datv� yuddha� k�rehi tva� iti.
Vutte tu so kum�ropi yuddhatth�y� bhinikkhami.
344
Mahat� pariv�rena girika��aka pabbata�
Agam�si kum�ro so sen�ya pariv�rito.
345
Girika��asivo n�ma pa��uk�bhaya m�tulo
Ta� pa��uv�su devenadinna� bhu�jati desaka�.

[SL Page 075] [\x 75/]


346
Tad� kar�sasata� pakka� so lav�peti khattiyo
Tassa dh�t� r�pavat� p�l� n�m�si khattiy�.
347
S� mah�pariv�rena y�nam�ruyha sobhana�
Pitu bhatta� g�hayitv� l�vak�na�ca gacchati.
348
Kum�rassa manuss� ta� disv� tattha kum�rika�
�rocesu� kum�rassa kum�ro sahas� nugo.
349
Dvedh� ta� parisa� katv� saka� y�namapesayi
Tadantika� sapariso "k� tva� y�s�ti" pucchi ta�.
350
T�ya vutte sa sabbasmi� tassa s�rattam�naso
Attano sa�vibh�gattha� bhattam�y�ci khattiyo.
351
S� samoruyha y�namh� ad� sova��a p�tiy�
Bhatta� nigrodha m�lasmi� r�japuttassa khattiy�.
352
Ga�hi nigrodhapa���ni bhojetu� sesake jane
Sova��a bh�jan�n�su� t�ni pa���ni ta�kha�e.
353
T�ni disv� r�japutto saritv� dvija bh�sita�
Mahes� bh�vayogg� me ka��� laddh�ti tussi so
354
Sabbe bhoj�payitv� pi ta� na kh�yittha bhojana�
Ekassa pa�ivi�sova gahito tattha dissatha.
355
Eva� pu��akhal�pet� sukum�la kum�rik�
Suva��ap�li n�mena tatoppabh�ti �si s�.
356
Ta� kum�ri� gahetv�na y�nam�ruyha khattiyo
Mah�bala paribbu�ho ha��hatu��ho apakkami.
357
Ta� sutv�na pit� tass� nare sabbe apesay�
Te gantv� kalaha� katv� tajjit� tehi �gamu�.
358
Kalahanagara� n�ma g�mo tattha kato ahu
Ta� sutv� bh�taro tass� pa�ca yuddh�ya �gamu�.
359
Te sabbe pa��ulas�to, cando yeva agh�tay�
Lohitasarakha���ti tesa� yuddhamh� ah�.
360
Mahat� balak�yena tato so pa��uk�bhayo
Ga�g�ya p�rime t�re do�apabbataka� ag�.
361
Tattha catt�ri vass�ni vasi ta� tepi m�tul�
Sutv� eva� gata� j�ta� yuddhattha� samup�gamu�.

[SL Page 076] [\x 76/]


362
Khandh�v�ra� niv�setv� dhumarakkhana gantike
Bh�gineyyena yujjhi�su bh�gineyyotu m�tule.
363
Anubandhi oraha�ga� pal�petv� nivattayi
Tesa�ca khandh�v�ramhi duve vass�ni so vas�.
364
Gantvopatissa g�mante tamattha� r�jino bravu�
R�j� lekha� kum�rassa sarahassa� sa p�hini.
365
"Bhu�jassu p�raga�ga� tva� m�g� ora� tato" iti
Ta� sutv� satta kujjhi�su bh�taro navar�jino.
366
Upatthamho tvamev�si cira� tassa id�nitu
Ra��ha� ad�si tasm� tva� m�ress�m�ti abravu�.
367
So tesa� rajja mappesi te tissa� n�ma bh�tara�
Sabbeva sa�hit�ka�su rajjassa parin�yaka�.
368
Eso v�sati vass�ni abhayo bhayad�yako
Tattho patissag�mamhi r�j� rajjamak�ray�.
369
Vasanti dh�marakkh�ge sare tumbariya�gane
Carate va�av�r�p� yakkhi�� balav�mukh� [a]
370
Eko disv�na seta�ga� rattap�da� manorama�
�rocesi kum�rassa va�avetth�dis� iti.
371
Kum�ro rasmim�d�ya gahetu� ta� up�gami
Pacchako �gata� disv� bh�t� tejena tassa s�
372
Dh�vi'nantaradh�yitv� dh�vanti� anubandhi so
Dh�vam�n� sara� ta� s� pariy�yati sattaka�.
373
Otaritv� mah�ga�ga� uttaritv� tato pana
Dh�marakkha� pabbata� ta� sattakkhattu� parikkhipi.
374
Ta� sara� puna tikkhattu� pariy�yitv�na s� puna
Ga�ga� kacchapatitthena samosari tahi�tu so.
375
Gahesi ta� v�ladhimhi t�lapatta� ca toyaga�
Tassa pu���nu bh�vena so ahosi mah�asi.
376
Ucc�resi asi� tass� m�rem�ti tam�ha s�
Rajja� te s�mi dass�mi m�ma� m�ray� iti.
---------------------------------------------
[A] cetiya n�mik�-mah�va�se.

[SL Page 077] [\x 77/]


377
G�v�ya ta� gahetv�na vijjhitv� asiko�iy�
N�s�ya rajjuy� bandhi s� ahosi vas�nug�.
378
Gantv� ta� dh�marakkha� so tam�ruyha mahabbalo
Tattha catt�ri vass�ni dh�marakkhanage vasi.
379
Tato nikkhamma sabalo �gam�ri��ha pabbata�
Yuddhak�la mapekkhanto tattha satta sam� vasi.
380
Dve m�tule �hapetv�na tassa sesa��ham�tul�
Yuddhasajj� ari��ha� ta� upasa�kamma pabbata�.
381
Khandh�v�ra� niv�setv� pabbatassa samantato
Parikkhipitv� a��ha�su r�j�no a��ha m�tul�
382
Mantetv� yakkhi�iy� so tass� vacanayuttiy�
Datv� r�japarikkh�ra� pa���k�r�yudh�nica.
383
Ga�hatha sabb�net�ni kham�pess�mi vo aha�.
Iti vatv�na pesesi kum�ro purato bala�,
384
Ga�hiss�ma pavi��ha� ta� vissatthesu ca tesu so
�ruyha vakkha va�ava� mah�bala purakkhato
385
Yuddh�ya p�visi yakkh� mah�r�va mar�vi s�
Anto bahi bala� cassa ukku��hi� mahati� ak�
386
Kum�ra puris� sabbe parasen� nare bahu
Gh�tetv� m�tule a��ha s�sar�si maka�su te
387
Sen�pati pal�yitv� gumba��h�na� sa p�visi
Sen�patigumbakoti tena esa pavuccati.
388
Upari ca t�las�ra� s�sar�si� supassiya
L�b�r�s�va icc�ha ten�s� l�bug�mako
389
Eva� vijita sa�g�mo tato so pa��uk�bhayo
Ayyakassanur�dhassa vasana��h�nam�gami. 390
Attano r�jageha� so tassa datv�na ayyako
A��attha v�sa� kappesi sotu tasmi� ghare vasi.
391
Pucch�petv�na nemitta� vatthuvijj� vidu� tath�
M�petu� nagara� tasmi� g�meyeva am�pay�.
392
Niv�satt�nur�dhassa anurudhapura� ahu
Nakkhatten�nur�dhena pati��h�pita t�yaca.
[SL Page 078] [\x 78/]
393
���petv� m�tul�na� chatta� j�tassare idha
Dhov�petv� dh�rayitv� ta� sareyeva v�ran�
394
Attano abhiseka� so k�resi pa��uk�bhayo
Suva��ap�li devi�ta� mahesittebhisecayi.
395
Ad� candakum�rassa porobhicca� yath�yidhi
�h�nantara� ca ses�na� vacc�na� ca yath�raha�.
396
M�tuy� upak�ratt� attanoca mah�pati�
Agh�tetv� va je��ha� ta� m�tula� abhaya� pana.
397
Ratti� rajja� ad� tassa ahu nagaraguttiyo
Tadup�d�ya nagare ah� nagaraguttik�.
398
Sasura� ta� agh�tetv� girika��asivampica
Girikandaresu tasseva m�tulassa ad�si so.
399
Sara� ta�ca khan�petv� k�r�pesi bah�daka�
Jaye jalassa g�hena jayav�p�ti ta� ahu.
400
K��avela� niv�sesi yakkha� purapuratthime
Yakkha� tu cittar�ja� ta� he��h� abhayav�piy�.
401
Pubbopak�rad�si� ta� nibbatta� yakkhayoniy�
Purassa dakkhi�e dv�re so kata��� nivesay�.
402
Anto narindavatthussa va�av�mukha yakkhi�i�
Nivesesi bali� tesa� a���esa� c�nuvassaka�.
403
"D�pesi chanak�letu cittar�jena so pana
Sam�sane nis�ditv� dibbam�nusa n��aka�.
404
K�rento bhiram� r�j� khi��h�rati samappito
Tato a��esu g�mesu ta� ta� kiccamak�ray�
405
Pa��uk�bhaya ra��o ca abhayassa ca antare
R�jasu���ni vass�ni ahesu� dasa satta ca.
406
So pa��uk�bhayo r�j� vass�ni samasattati
Anur�dhapure ramme rajja� k�resi issaro
407
Tassaccaye tassa putto mu�as�voti vissuto
Suva��ap�liy� putto patto rajjaman�kula�.
408
Mah�meghavanu yy�na� n�n�r�mopa sobhita�
Phalapupphadu m�peta� so r�j� k�ray� pura�.

[SL Page 079] [\x 79/]


409
Uyy�na��h�na gaha�e mah�megho ak�lajo
P�vassi tena uyy�na� mah�meghavana� ahu.
410
Sa��hivass�ni mu�as�vo r�j� rajjamak�ray�
Anur�dhapuravare la�k�bh�vara�e subhe.
411
Tassa putt� dasa �su� a��ama��a hitesino
Duve dh�t� anuk�l� kul� nuvacchivik� ahu�.
412
Dev�nampiyatissoti vissuto dutiyo suto
Tesu bh�tusu sabbesu pu��atej�dhiko ahu.
413
Dev�nampiyatisso so r�j�si pitu accaye.
Tass�bhisekena tad� bah�nacchariy� nahu�.
414
La�k�d�pamhi sakale nidhayo ratan�nica
Anto �hit�ni uggantv� pa�hav�tala m�ruhu�.
415
La�k�d�pa sam�pamhi bhinnan�v�gat�ni ca
Tattha j�t�nica thala� ratan�ni sam�ruhu�.
416
J�ta pabbata p�damhi tisso ca veluya��hiyo
J�t�ratha patodena sam�n� parim��ato
417
T�su ek� lat�ya��hi rajat�bh� tahi� lat�
Suva��ava��� rucir� padissanti manoram�
418
Ek�tu pupphaya��hiti n�maj�t� tahi� pana
N�n�ni n�n�va���ni pupph� dissanti sabbad�.
419
Ek� saku�aya��hiti tahi� pakkhimih� ahu� n�n� ca n�n�va��� ca saj�v� viya dissare.
420
Hayagajarath�malak� valaya�guli ve�hak�
Kakudhathala p�katik� iccete a��haj�tito.
421
Mutt� samudd� uggat� t�reyeva ta�� viya
Dev�nampiya tissassa �hit� pu��avijambhit�.
422
Indan�la veluriya lohita�ka ma�icime
Ratan�ni ca nek�ni mutt� t� t� ca ya��hiyo.
423
Satt�habbhantareyeva ra��o santika m�ruhu�
T�ni disv� pat�to so r�j� iti vicintay�
424
Ratan�ni anaggh�ni dhamm�soko im�ni me
Sah�yo rahate n त o tassa dassa� im�na to.

[SL Page 080] [\x 80/]


425
Dev�na� piyatisso ca dhamm�soko ca te ime
Adi��hasah�yak� honti cirappabhuti bh�pat�.
426
Bh�gineyya� mah�ra��ha� amaccapamukha� tato
D�ja� amaccaganaka� r�j� te caturo jane.
427
D�te katv�na p�hesi baloghapariv�rito
G�h�petv� anaggh�ni ratan�ni im�ni so.
428
Ma�ivikat� tisso t� tisso ca rathaya��hiyo
Sa�kha� ca dakkhi�� vatta� mutt�j�ti ca a��ha t�.
429
�ruyha jambukolamh� n�va� sattadinena te
Sukhena tittha� laddh�su� satt�hena tato pana.
430
P��aliputta� gantv�na dhamm�sokassa r�jino
Ada�su pa���k�re te disv� t�ni pas�diya.
431
Ratan�n�dis�nettha natthi me iti cintiya
Ad�sen� pati��h�na� tu��ho ri��hassa bh�pati.
432
Porohicca� br�hma�assa da��an�yakata� pana
Ad�si tassa maccassa se��hitta� ga�akassa tu.
433
Tesa� anappake bhoge datv� v�saghar�ni ca
Sah�maccehi mantetv� passitv� pa�ip�bhata�.
434
V�lav�janimu�hisa� khagga� chatta� ca p�duka�
Molipa��a� ca p�ma�ga� bhi�k�ra� haricandana�.
435
Adhovima� vatthayuga� mahaggha� hatthapu�jani�
N�g�ha�a� candana� ca aru��bha� ca mattika�.
436
Anotattodaka� ceva ga�g�salilameva ca
Sa�kha� ca nandiy�vatta� va��ham�na� kum�rika�.
437
Hemabh�janabha��a� ca s�vika� ca mah�raha�
Har�tak� �malaka� mahaggha� agadosadha�.
438
Suk�hat�na� s�l�na� sa��hiv�ha sat�ni ca abhisekopakara�a� para� tadabhisekata�.
439
Datv� k�le sah�yassa pa���k�ra� narissaro d�ta� p�hesi saddhamma� pa���k�ramima�
pica.
440
Aha� buddha� ca dhamma� ca sa�gha� ca sara�a� gato
Up�sakatta� vedemi sakyaputtassa s�sane.

[SL Page 081] [\x 81/]


441
Tvamet�ni ratan�ni uttam�ni naruttama
Citta� pas�dayitv�na saddh�ya sara�a� vaja
442
Karotu me sah�yassa abhiseka� puno iti
Vatv� sah�yamacce te sakkaritv�tha pesayi.
443
Pa�cam�se vasitv�na te macc� t�vasakkat�
Ves�khasukkapakkh�di dine d�te viniggat�.
444
Tambalittiya m�ruyha n�va� tejambu kolake
Oruyha bh�pa� passi�su patt� dv�dasiya� iti.
445
Ada�su pa���k�re te d�t� la�k�dhipassa te tesa� mahanta� sakk�ra� la�k�dhipati
k�ray�.
446
Te m�gasiram�sassa �dicandodaye dine
Abhisitta� pila�kinda� amacc� s�mibhattino.
447
Dhamm�sokassa vacana� vatv� s�m�hite rat�
Punopi abhisi�ci�su la�k�hitasukhe rata�.
448
Ves�khapu��am�ya� so dev�na� piyatissako
La�kindo so mah�r�j� punopi abhisecayi.
449
Thero moggaliputto so jinas�sana jotako
Ni��h�petv�na sa�g�ti� pekkham�no an�gata�
450
S�sanassa piti��h�na� paccantesu apekkhiya
Pesesi kattike m�se te tethere tahi� tahi�.
451
Thera� kasm�ragandh�ra� majjhantikamapesayi
Apesayi mah�deva� thera� mahisama��ala�.
452
Vanav�si� apesesi thera� rakkhitan�maka�
Tath�parantaka� yona dhammarakkhita n�maka�.
453
Mah�ra��ha� mah�dhamma rakkhitatthera n�maka�
Mah�rakkhita thera� ta� yonalokamapesayi.
454
Pesesi majjhimatthera� hivavantappadesaka�
Suva��abh�mi� theredve sonamuttamameva ca
455
Mah�mahindathera� ta� thera� ittiyamuttiya�
Sambala� bhaddas�la� ca pa�ca saddhivih�rike.
456
La�k�d�pe manu��amhi manu��ajinas�sana�
Pati��h�petha tumheti pa�cathere apesayi

[SL Page 082] [\x 82/]


457
Mah�mahindathero so tad� dv�dasavassiko
Upajjh�yena �natto sa�ghena ca mah�mati.
458
La�k�d�pa� pas�detu� k�la� pekkha� vicintayi
Vuddho m��asivo r�j� r�j� hotu suto iti.
459
Tadantare ��tiga�a� da��hu� katv�na m�nasa�
Upajjh�ya� ca sa�gha� ca vanditv� pucchi bh�pati�.
460
�d�ya caturo there sa�ghamitt�ya atraja�
Sumanas�ma�era� ca ja�abhi��a� mahiddhika�. 461
��t�na� sa�gaha� k�tu� agam� dakkhi��giri�
Tath� tattha para� tassa cha m�s� samatikkamu�.
462
Kamena vedisagira� nagara� m�tudeviy�
Sampatv� m�tara� passi dev� disv� piya� suta�.
463
Bhojayitv� sapar�sa� attan�yeva k�rita�
Vih�ra� vedisagiri� thera� �ropay� suta�.
464
Avantira��ha� bhu�janto pitar� dinnamattano
So asokakum�ro hi ujjenigamane pur�
465
Vedise nagare v�sa� upagantv� tahi� subha�
Devi� n�malabhitv�na kum�ri� se��hidhitara�.
466
Sa�v�sa� t�ya kappesi gabbha� ga�hiya tena s�
Ujjeniya� kum�ra� ta� mahinda� janay� subha�.
467
Vassadvayamatikkamma sa�ghamitta� ca dh�tara�
Tasmi� k�le vasati s� vedise nagare tahi�.
468
Thero tattha nis�ditv� k�la� ca iti cintay�
Pitar� me pahita� ta� abhiseka mahussava�.
469
Dev�na� piyatisso so mah�r�j� nubhotu ca
Vatthuttayagu�a� c�p� sutv� j�n�tu d�tato.
470
�rohatu missanaga� je��ham�sassuposathe
Tadaheva gamiss�ma la�k�d�pa vara� maya�
471
Mahindo upasa�kamma mahindatthera muttama�
Y�hi la�ka� pas�detu� sambuddhen�pi by�kato.
472
Mayampi tatthopatthambh� bhaviss�m�ti abravi
Deviy� bhagin�dh�tu putto bha��ukan�mako.

[SL Page 083] [\x 83/]


473
Therena deviy� dhamma� sutv� desitamevatu
An�g�mi phala� patv� vasi therassa santike.
474
Tattha m�sa� vasitv�na je��ham�sassuposathe
Thero catuhi therehi sumanen�tha bha��un�.
475
Saddhi� tena gaha��hena narat�attihetun�
Tasm� vih�r� �k�sa� uggantv�na mahiddhiko.
476
Ga�ena sahit�gamma la�ka� missakapabbate
A��h�si p�luk��amhi rucirambhatthale vare.
477
Dev�na� piyatisso so r�j� salilak��aka�
Katv� nagarav�s�na� migava� k��itu� ag�.
478
Catt���sa sahassehi posehi pariv�rito
Dh�vanto padas� yeva ag� so missaka� naga�
479
Thero dassetumicchanto devo tasmi� mah�dhare
Gumba� bhakkhayam�no ca a��h� goka��ar�pav�.
480
R�j� disv� pamatta� ta� na yutta� vijjhitu� iti
Jiy�saddamak� dh�v� goka��o pabbatantara�
481
R�j�nudh�vi so dh�va� ther�na� santika� gato
There di��he narindena sayamantaradh�yi so.
482
Thero bahusu di��hesu atibh�yissat� iti
Att�nameva dassesi passitv� ta� mah�pati.
483
Bh�to a��h�si ta� thero "ehi tiss�ti" abuvi
Tissoti vacaneneva r�j� yakkhoti cintay�.
484
Sama�� maya� mah�r�ja dhammar�jassa s�vak�
Tameva anukamp�ya jambud�p� idh�gat�.
485
Icc�ha thero ta� sutv� r�j� v�tabhayo ahu
Saritv� sakhisa�desa� sama�� iti nicchito.
486
Dhanu� sara�ca nikkhippa upasa�kamma ta� isi�
Sammodam�no theramhi so nis�di tadantike
487
Tad� tassa manuss� te �gamma pariv�rayu�
Tad� sese ca dassesi mah�thero sah�gate.
488
Te disv� abrav� r�j� kad� me �gat� iti
May� saddhi� ti therena vutte pucchi ida� pana.

[SL Page 084] [\x 84/]


489
Santi �disak� a��e jambud�pe yat� iti
�ha k�s�vapajjoto jambud�po yat�hi tu.
490
Tevijj� iddhipatt� cetopariyakovid�
Dibbasot�rahanto ca bah� buddhassa s�vak�
491
Pucchi ken�gatatth�ti na thalena na v�rin�
�gatamh�ti vutte so vij�ni nabhas�gama�.
492
V�ma�sa� so mah�pa��o pa��a� pa�hamapucchi ta�
Pu��ho pu��ho viy�k�si ta� ta� pa�ha� mah�pati.
493
Rukkhoya� r�ja ki�n�mo? Ambo n�ma aya� taru
Ida� mu�ciya atthambo? Santi ambatar� bah�.
494
Ida� ca amba� tecambe mu�ciyatthi mah�ruh�?
Santi bhante bah� rukkh� anamb� pana te taru.
495
A��e ambe anambe ca mu�ciyatthi mih�ruh�?
Aya� bhante ambarukkho pa��itoti narissaro.
496
Santi te ��tak� r�j�? Santi bhante bah� jan� santi a���tak� r�ja? Santi a���tak�
bah�.
497
��take te ca a���te mu�ciya��epi atthinu?
Ahameva bhante s�dhu tva� pa��itosi narissara.
498
Pa��itoti viditv�na c�lahatthipadopama�
Suttanta� desay� thero mah�passa mah�mati.
499
Desa��pariyos�ne saddhi� tehi narehi so
Catt���sasahassehi sara�esu pati��hahi.
500
Tato ca so mah�r�j� gantv�na sakamandira�
Thera� netv� saka� geha� annap�nehi tappay�.
501
Mah�meghavanuyy�na� attano pitusantaka�
Demi sa�ghassa datv�na dakkhi�odakam�kiri.
502
Tad� mah� akampittha naccam�n�va p�tiy�
Kasm� kampati bh�m�ti bh�mip�lo apucchi ta�.
503 Samm� pati��hita� d�pe s�sa�a� iti so brav�
Tato pa��h�ya so r�j� kattabba� kusala� bahu�.
504 Cetiy�di� k�retv�na bodhip�ja� ca nappaka�
Dhammena rajja� k�rento bhikkhusa�gha� upa��hahi.

[SL Page 085] [\x 85/]


505
A��h�rasamhi vassamhi dhamm�sokassa r�jino
Mah�meghavan�r�me mah�bodhipati��hahi.
506
Tato dv�dasamevasse mahesi tassa r�jino
Piy� asandhimitt� s� mat� sambuddha m�mik�.
507
Tato catutthe vassamhi dhamm�soko mah�pati
A��a� itthi� mahesitte �hapesi visam�saya�.
508
Tato tu tatiye vasse s� b�l� r�pam�nin�
May� pica aya� r�j� mah�bodhi� mam�yati.
509
Iti kodhavasa� gantv� attano natthak�rik�
Ma��uka��akayogena mah�bodhi� agh�tayi.
510
Tato catutthe vassamhi dhamm�soko mah�yaso
Aniccata�va sampatto sattati�sasam�im�.
511
Dev�na� piyatisso hi r�j� dhammagu�e rato
Mah�vih�re navakamma� tath� cetiya pabbate.
512
Th�p�r�me navakamma� ni��h�petv� yath�raha�
D�pappas�daka� thera� pucchi pucchita kovida�.
513
K�r�pess�maha� bhante vih�re subah� idha
Pati��hapetu� th�pesu katha� lacch�ma dh�tuyo.
514
Sambuddha patta� p�retv� sumanen�ha�� idha
Cetiya pabbate r�ja �hapit� atthi dh�tuyo.
515
Hatthikhandhe �hapetv� t� dh�tuyo idha�hara
Itivutto sa therena tath� �hari dh�tuyo.
516
Vih�rek�rayitv�na �h�ne yojana yojane
Dh�tuyo tattha th�pesu nidh�pesi yath�raha�.
517
Sambuddha bhutta� patta�tu r�j� vatthughare subhe
�hapayitv�na p�jesi n�n�p�j�hi sabbad�.
518
Pa�casatehissarehi mah�therassa santike
Pabbajjavasita��h�no issara sama�ako ahu.
519
Pa�ca satehi vessehi mah�therassa santike
Pabbajja vasita��h�no tath�vessa gir� ahu.
520
Y� y� mah� mahindena therena vasit� guh�
Pabbatesu vih�resu s� mahinda guh� ah�.

[SL Page 086] [\x 86/]


521
Mah�vih�re pa�hama� dutiya� ceti yavhaya�
Th�p�r�mantu tatiya� th�pa pubba� ima� subha�.
522
Catutth�tu mah�bodhi pati��h� pana mevaca
Th�pa��h�niya bh�tassa pa�cama� pana s�dhuka�.
523
Mah�cetiya �h�namhi sil� th�passa c�runo
Sambuddha bimba dh�tussa [a] pati��h� pana mevaca.
524
Issara sama�a� ja��ha� tissav�pi�tu sattama�
A��hama� pa�hama� th�pa� navama� vessa gavhaya�.
525
Up�sik�vhaya� ramma� tath� hatth��ha kavhaya�
Bhikkhun�passaye dveme bhikkhun� ph�su k�ra�a.
526
Hatv��hake osaritv� bhikkhun�na� upassaye
Gantv�na bhikkhu sa�ghena bhattaggaha�a k�ra��.
527
Mah�p�lin�ma bhatta s�la� s�paghara� subha�
Sabbupakara��peta� sampanna paric�rika�.
528
Tath� bhikkhu sahassassa saparikkh�ra muttama�
Pav�ra��ya d�na�ca anuvassaka mevaca.
529
N�gad�pe jambukola vih�ra�tamhi pa��ane
Tissamah� vih�ra�ca p�c�n�r�ma mevaca
530
Iti et�ni kamm�ni la�k�janahitatthiko
Dev�na� piyatisso so la�kindo pu��apa��av�.
531
Pa�hameyeva vassamhi k�r�pesi gu�appiyo
Y�vaj�vantu nek�ni pu��akamm�ni �cini.
532
Aya� d�po ah�ph�to vijite tassar�jino
Vass�ni catt���sa� so r�j� rajja mak�ray�.
533
Tassaccaye ta� kani��ho [b] khattiyo iti vissuto
R�ja putto aputtota� rajja� k�resi s�dhuka�.
534
Mah� mahinda therotu jinas�sana muttama�
Pariyatti� pa�i patti�ca pativedha�ca s�dhuka�
535
La�k�d�pamhi d�petv� la�k�d�po mah�ga��
La�k�ya satthu kapposo katv� lokahita� bahu�.
------------------------------------------------------
[A] g�v�-a��attha. [B] uttiyo-mah�va�se

[SL Page 087] [\x 87/]


536
Tassa khattiya r�jassa jayavassamhi a��hame
Cetiya pabbate vasa� sa��hivasso'va sa�vas�.
537
Assa yujassa m�sassa sukkapakkha��hame dine
Parinibb�yi tena ta� dina� ta� n�maka� ahu.
538
Ta�sutv� khattiyo r�j� sokasallasamappi to
Gantv� thera� ca vanditv� kanditv� bahudh� bahu�.
539
�sittagandhatel�ya lahu� sova��a doniy�
Thera deha� khip� petv� ta�doni� s�dhu phussi ta�
540
Sova��ak���g�ramhi �hap�petv� ala�kate
K���g�ra� g�hayitv� k�rento s�dhu k��ana�.
541
Mahat�ca jano ghena �gatena tato tato
Mahat�ca baloghena karonto p�jan� vidhi�.
542
Ala� katena maggena bahudh�la�kata� pura�
�nayitv�na nagare c�retv� r�jav�thiy�.
543
Mah�vih�ra� �netv� ettha pa�hamba m�lake
K���g�ra� �hap�petv� satt�ha� so mah�pati.
544
Tora�addhaja pupphehi gandhapu��agha�ehi ca
Vih�retu samant�ca ma��etv� yojanattaya�.
545
Mah�r�j�nubh�vena d�pa�tu sakala�pana
�nubh�vena dev�na� tathev� la�kata� ah�.
546
N�n�p�ja� k�rayitv� ta�satt�ha� mah�pat�
Puratthima dis�bh�ge ther�na� gandham�lake.
547
K�retv� gandha citaka� mah�th�pa� padakkhi�a�
Karonto tattha netv�ta� k���g�ra� manorama�.
548
Citakamhi �hap�petv� sakk�ra� aggika� ak�
Cetiya� cettha k�resi g�h�petv�na dh�tuyo.
549
Upa��hadh�tu� g�hetv� cetiya pabbate pica
Sabbesu ca vih�resu th�pa�k�resi khatti yo.
550
Isino dehanikkhepa kata��h�na� hitassata�
V�ccate bahum�nena is�bhuma�ga�a� iti.
551
Tatoppabhuti ariy�na� samant� yojanattaye.
Sar�ra� �haritv�na tamhi desamhi �ayhati.

[SL Page 088] [\x 88/]


552
Sa�ghamitt� mah�ther� mah�bhi��� mah�mat�
Katv� s�sana kicc�ni tath� lokahita� bahu�.
553
Ek�na sa��hi vass� s� khattiyasseva r�jino
Vassamhi navame kheme hatth��haka upassaye.
554
Vasant� parinibb�y� r�j�tass�pi k�ray�
Therassa viya satt�ha� p�j� sakk�ra muttama�.
555
Sabb�la�katala�k� therassa viya �sica
K���g�ra gata� ther� deha� satta dinaccaye.
556
Nikkh� metv�na nagar� th�p�r�ma purattha to
Citta s�la sam�pamhi mah�bodhi padassaye.
557
Theriy� vutta �h�namhi aggikicca mak�ray�
Th�pa�ca tattha k�resi khattiyo so mah�pati.
558
Pa�capi te mah�ther� ther�di��h�ni no pica
Tath�neka sahass�ni bhikkhu kh���sav� pica.
559
Sa�ghamitt�pabhutayo t�ca dv�dasa theriyo
Kh���sav� bhikkhu�iyo sahass�ni bahussut�.
560
Mah�pa��� iddhimant� vinay�di jin�gam�
Jotayitv�na k�lena gat� t� niccat� vasa�.
561
Dasavass�ni sor�j� rajja� k�resi khattiyo
Eva� aniccat� es� sabbasoka vin�sini.
562
Khattiyassa kani��hotu mag�s�vo tadaccaye
Dasavass�ni k�resi rajja� sujana sevito.
563
Bhaddas�lamhi so there pas�ditv� manorama�
K�resi purim�yantu vih�ra� nagara� ga�a�.
564
Mah�siva kani��hotu s�ratisso tadaccaye
Dasavass�ni k�resi rajja� pu��esu s�daro
565
Anappaka� pu��ar�si� sa�cayanto manorame
Vih�re bahuke �h�ne k�retv� so mah� pat�
566
Pure rajj�ca rajjeca sa��hivass�ni s�dhuka�
K�resi kusale dhamme ratanattaya g�ravo
567
Tada��a� va�sa sambh�t� dami�� senaguttik�
S�ratissa� mah� pati� ta� gahetv� mahabbal�.

[SL Page 089] [\x 89/]


568
Duve dv�dasa vass�ni rajja� dhammena k�rayu�
Tegahetv� aselotu mu�as�vassa atrajo.
569
Sodariy�na� bh�t�na� navamo bh�tuko tato
Anur�dha pure rajja� dasavass�ni k�ray�.
570
Colara��h� idh�gamma rajjatta� uju j�tiko
E��ron�ma dami�o gahetv� se�abh�pati�.
571
Vass�na� catt���sa�ca catt�rica ak�rayi
Rajjavoh�ra samaye majjhatto mitta sattusu.
572
Sayanassa siropasse gha��ha� so d�gha yottaka�
Lamb�pesi virocetu� icchantehi vinicchaya�.
573
Eko puttoca dh�t�ca ahesu� tassa r�jino
Rathena tissav�pi� so gacchanto bhumip�lajo.
574
Taru�a� vacchaka� magge nipanna� saha dhenuka�
G�v�ya kkamma cakkena asa�cicca agh�tay�.
575
Gantv�na dhenu gha��ha� ta� gha��esi gha��it�say�
R�j� teneva cakkena s�sa� puttassa chedayi.
576
D�japota� t�larukkhe eko sappo abhakkhayi
Ta� potam�t� saku�� gantv� gha��ha magha��ayi.
577
�n�petv�na ta� r�j� kucchi� tassa vip��iya
Potaka� n�har�petv� t�le sappa� samappayi.
578
Ratanattayassa ratanata� tassa ca gu�as�rata�
Aj�nantopi so r�j� c�rittamanup�laya�.
579
Cetiyapabbata� gantv� bhikkhusa�gha� pav�riya
�gacchanto rathagato rathassa yugako�iy�
580
Ak�si jinath�passa ekadesassa bha�jana� amacc� deva th�po no tay� bhinnoti �huta�.
581
Asa�cicca kate pesa r�j� oruyha sandan�
Cakkena mama sisa�pi chindath�ti pathe sayi.
582
Purahi�sa mah�r�ja satth� no neva icchati
Th�pa� p�katika� katv� kham�peh�ti �hu ta�.
583
Te �hapetu� pa�cadasa p�s��e p�tite tahi�
Kah�panasahass�ni ad� pa�cadaseva so.

[SL Page 090] [\x 90/]


584
Ek� mahallik� v�hi� sosetu� �tape khipi
Devo ak�le vassitv� tass� v�hi atemayi.
585
V�hi� gahetv� gantv� s� gha��a� ta� samagha��ayi
Ak�lavassa� sutv�na vissajjetv� tamitthika�.
586
R�j� dhammamhi vattanto k�levassa� labhe iti
Tass� vinicchayatth�ya upav�sa� nipajji so.
587
Baligg�h� devaputto ra��o tejena ottha�o
Gantv� c�tummah�r�ja santika� ta� nivedayi.
588
Tetam�d�ya gantv�na sakkassa pa�ivedayu�
Sakko pajju��am�h�ya k�le vassa� up�disi.
589
Baligg�hi devaputto r�jino ta� nivedayi
Tad� pabh�ti ta� rajje div� devo navassatha.
590
Ratti� devo nusatt�ha� vassi y�mamhi majjhime
Pu���nahesu� sabbattha khuddak�v��a k�nipi.
591
E��ra� gh�tayitv�na r�j�hu du��hag�ma��
Tadattha� d�panatth�ya anupubbakath� aya�.
592
Dev�na� piyatissassa ra��o dutiyabh�tiko
Upar�j� mah�n�go n�m�hu bh�tuno piyo.
593
Ra��o dev� saputtassa b�l� rajj�bhi k�mini
Upar�javadhatth�ya j�tacitt� nirantara�.
594
V�pi� taracchan�ma� s� k�r�pentassa p�hi�i
Amba� visena yojetv� �hapetv� ambamatthake.
595
Tass� putto sahagato upar�jena b�lako bh�jane viva�eyeva ta� amba� kh�diy�mari.
596
Upar�j� tatoyeva sad�rabalav�hano
Rakkhitu� sakamatt�na� rohan�bhimukho ag�.
597
Ya��h�laya vih�ramhi mahes� tassa gabbhin�
Putta� janesi so tassa bh�tu n�mamak�rayi.
598
Tato gantv� roha�a� so roha�e issaro khile
Mah�bhogo mah�g�me rajja� k�resi khattiyo.
599
K�resi so n�gamah�vih�ra� sakan�maka�
Uddhakandarak�d�ca vih�re k�ray� bahu

[SL Page 091] [\x 91/]


600
Ya��h�layakatisso so tassa putto tadaccaye
Tattheva rajja� k�resi tassa putto bhayotath�
601
Go�h�bhayasuto k�kava��atisso ti vissuto
Tadaccaye tassa suto rajja� k�resi khattiyo.
602
Vih�radev� n�m�si mahesi tassa r�jino
Saddhassa saddh�sampann� dh�t� kaly��ir�jino.
603
Kaly��iya� narindohi tisso n�m�si khattiyo
Devisa��oga janita kopo tassa ka�i��hako.
604
Bh�to tato pal�yitv� ayyakhattiya n�mako
A��attha vasi sodeso tena ta� n�mako ahu.
605
Datv� rahassalekha� so bhikkhuvesadhara� nara�
P�hesi deviy� gantv� r�jadv�re �hito tu so
606
R�jagehe arahat� bhu�jam�nena sabbad�
A���yam�no therena ra��o gharamup�ruhi
607
Therena saddhi� bhu�jitv� ra��o saha viniggame
P�tesi bh�miya� lekha� pekkham�n�ya deviy�
608
Saddena tena r�j� ta� nivattitv� vilokaya�
�atv�na lekhasandesa� kuddho therassa dummat�.
609
Thera� ta� purisa� ta�ca m�r�petv�na kodhas� samuddasmi� khip�pesi kujjhitv� tena
devat�
610
Samuddenotthar�pesu� ta� desa� sotu bh�pati
Attano dh�tara� suddha� dev�n�ma� sur�pini�.
611
Likhitv� r�jadh�t�ti sova��ukkhaliy� lahu�
Nis�d�piya tattheva samuddasmi� visajjayi.
612
Okkanta� ta� tato la�ke k�kava��o mah�pati
Abhisecayi ten�si vih�ropapada hvay�
613
Tissamah�vih�ra�ca tath� cittalapabbata�
Kamittav�la� [a] k���li� vih�re evam�dike.
614
K�retv� suppasannena manas� ratanattaye
Upa��hahi sad� sa�gha� paccayehi catubbhi so
615
Ko�ipabbata n�mamhi vih�re s�lavattim�
Tad� ahu s�ma�ero n�n�pu��akaro sad�
--------------------------------------------------
[A] gami��hav�li�-ma: va:

[SL Page 092] [\x 92/]


616
Sukhen�roha�atth�ya �k�se cetiya�gane
�hapesi t�ni sop��e p�s��aphalak�ni so
617
Ad�p�n�ya d�na�ca vatta� sa�ghassac�kari
Sad� k��antak�yassa tass�b�dho mah� ahu.
618
Sivik�ya tam�netv� bhikkhavo katavedino
Sa�ghupassaya [a] parive�e tiss�r�me upa��hahu�
619
Sad� vih�radev� s� r�jagehe susa�khate
Purebhatta� mah�d�na� datv� sa�ghassa sa��at�
620
Pacch�bhatta� gandham�la� bhesajjavasan�nica
G�hayitv� gat�r�ma� sakkaront� yath�raha�.
621
Tad� tameva katv� s� sa�ghattherassa santike
Nis�di dhamma� desento thero ta� idamabrav�
622
Mah�sampatti tumhehi laddh�ya� pu��akammun�
Appam�dova k�tabbo pu��akamme id�nipi
623
Eva� vutt� tus� �ha ki� sampatti aya� idha
Yesa� no d�rak� natthi v�jha sampatti tena no
624
Ja�abhi��o mah�thero puttal�bhamapekkhiya
Gil�na� s�ma�era� ta� passa dev�ti abrav�
625
S� gantv� sannamara�a� s�ma�era mavoca ta�
Patthehi mama puttatta� sampatt� mahat�hi no
626
Na icchat�ti �atv�na tadattha� mahati� subha�
Pupphap�ja� k�rayitv� puna y�ci sumedhas�.
627 Evamp�niccham�nassa atth�yup�yakovid�
N�n�bhesajja vatth�ni sa�ghe datv� tay�cita�
628
Patthesi so r�jakula� s� ta� �h�na� anekadh�
Ala�karitv� vanditv� y�nam�ruyha pakkami.
629
Tato cuto s�ma�ero gaccham�n�ya deviy�
Tass� kucchimhi nibbatti ta� j�nitv� nivatti s�.
630
Ra��o ta� s�sana� datv� ra��� saha pun�gami
Sar�rakicca� k�retv� s�ma�erassu bhopi te
------------------------------------------------
[A] sil�passaya-ma: va�se.

[SL Page 093] [\x 93/]


631
Tasmi� yeva parive�e vasant� santam�nas�
Mah�d�na� pavattesu� bhikkhusa�ghassa sabbad�.
632
Tasseva doha�o �si mah�pu���ya deviy�
Usabhamatta� madhuga��a� katv� uss�sake saya�.
633
V�metarena passena nipann� sayane subhe
Dv�dasanna� sahass�na� bhikkh�na� dinnasesaka�.
634
Madhu� bhu�jitu� k�m�si atha e��ra r�jino
Yodh�na� maggayodhassa s�sacchinn�sidhovana�
635
Tasseva s�se �hatv�na p�tumeva ak�mayi
Anur�dhapurasseva uppalakkhettato pana.
636
�nituppal�m�la�ca amil�ta� pi�andhitu�
Ta� dev� r�jino �ha nemitte pucchi bh�pati.
637
Ta� sutv� �hu nemitt� dev� putto nigh�tiya
Dami�e katvekarajja� s�sana� jotayissati.
638
Edisa� madhuga��a� yo dassesi tassa v�disa�
Sampatti� demi se��hanti ghos�pesi mah�pati.
639
Go�hasamuddavelante madhupu��a� nikujjita�
N�va� disv�na �cikkhi ra��o j�napado naro.
640
Ra��� devi� tahi� netv� ma��apamhi susa�khate
Yathicchita� t�ya madhu� paribhoga� ak�ray�.
641
Itare doha�e tass� samp�detu� mah�pati
Velusumana n�manta� yodha� tattha niyojayi.
642
Sonur�dhapura� gantv� ra��o ma�galav�jino
Gopakena ak� metti� tassa kicca�ca sabbad�.
643
Tassa vissatthata� �atv� p�tova uppal�nasi�
Kadambanadiy� t�re �hap�petv� asa�kito.
644
Assa� netv� tam�ruyha ga�hitv� uppal�nipi
Nivedayitv� att�na� assavegena pakkami
645
Sutv� r�j� gahetu� ta� mah�yodha mapesayi
Dutiya� sammata� assa� �ruyha sonudh�vi ta�
646
So gumbanissito assa pi��heyeva nis�diya
Entassa pi��hito tassa ubbayh�si� pas�rayi.

[SL Page 094] [\x 94/]


647
Assavegena yantassa s�sa� chindi ubho haye
S�sa�c�d�ya s�ya�he mah�g�ma mup�gami.
648
Doha�e te ca s� devi paribhu�ji yath�ruci
R�j� yodhassa sakk�ra� k�r�pesi yath�raha�.
649
S� dev� samaye dha��a� janay� putta muttama�
Mah�r�jakule tasmi� �nandopi mah� ahu.
650
Tassa pu���nubh�vena tadaheva up�gamu�
N�n�ratana sampann� satta n�v� tato tato.
651
Tasseva pu��atejena chaddantakulato kar�
Hatthicch�pa� �haritv� �hapetv� idha pakkami.
652
Ta� titthasarat�ramhi disv� gumbantare �hita�
Ku��alo [a] n�ma b�lisiko ra��o �cikkhit�vade.
653 Pesetv�cariye r�j� tam�napiya posayi
Ku��alo [a] iti ��yittha di��hatt� ku��alena so
654
Suva��abh�jan�d�na� pu��an�v� idh� gat�
Iti ra��o nivedesu� r�j� t�n�har�pay�.
655
Puttassa n�makara�e ma�galamhi mah�pati
Dv�dasa sahassasa�kha� bhikkhusa�gha� nimanteyi.
656
Eva� cintesi yadime putto la�k�tale khile
Rajja� gahetv� sambuddha s�sana� jotayissati.
657
A��huttara sahassa�ca bhikkhavo pavisantuca
Sabbe te uddhapatta�ca c�vara� p�rupattu ca.
658
Pa�hama� dakkhi�a� p�da� umm�ranto �hapentu ca
Ekacchattayuta� dhamma karaka� n�harantu ca
659
Gotama n�mako thero patiga�h�tu puttaka�
Sova sara�asikkh�yo detu sabba� tath� ahu
660
Sabba� nimitta� disv�na tu��he citte mah�pati
Sa�ghassa p�yasa� datv� n�ma� puttassa k�ray�.
661
Mah�g�me n�yakatta� pitun�ma�ca attano
Ubho katv�na ekajjha� gama�i abhayo iti
------------------------------------------------- [A] ka��ula-mah�va�se.

[SL Page 095] [\x 95/]


662
Mah�g�ma� pavisitv� navame divase tato
Sa�gama� deviy� k�si tena gabbha� aga�hi s�
663
K�le j�ta� suta� r�j� tissa n�ma� ak�rayi
Mahat� pariv�rena ubho va��hi�su d�rak�.
664
Sitthappavesama�gala k�le dvinna� vis�rado
Bhikkhusat�na� pa�canna� d�payitv�na p�yasa�.
665
Tehi upa��he bhu tamhi gahetv� thokathokana�
Sova��asarakenesa� deviy� saha bh�pati.
666
Sambuddha s�sana� tumhe yadicha��hetha puttak�.
M� j�ratu kucchigata� ida� voti ad�payi.
667
Vi���ya bh�sitattha� te ubho r�jakum�rak�
P�y�sa� ta� abhu�ji�su tu��hacitt�mata� viya.
668
Dasa dv�dasa vassesu tesa� v�ma�sanatthiko
Tatheva bhikkhu bhojetv� tesa� ucci��ha bhojana�.
669
G�h�petv� ta��akena �hap�petv� tadantike
Tibh�ga� so karitv�na idam�ha mah�pati.
670
Kuladevat�na� no t�t� bhikkh�na� vimukh� maya�
Nahess�m�ti cintetv� bh�ga� bhu�jathimantica
671 Dve bh�taro maya� nicca� a��ama��a mabhedak�
Bhavissam�ti cintetv� bh�ga� bhu�jathimampica.
672
Amata� viya bhu�ji�su te dve bh�ge ubhopica
Nayujjhiss�ma dami�ehi iti bhu�jathimanti ca.
673
Eva� vutte tu tisso so p��in� khipi bhojana�
G�ma�� bhattapi��antu khipitv� sayana� gato.
674
Sa�khipitv� hatthap�de nipajji sayane saya�
Dev� gantv� tosayant� g�ma�i� etadabrav�.
675
Pas�rita�go sayane kinna sesi sukha� suta
Ga�g�p�ramhi dami�� ito g�m� mahodadhi.
676
Katha� pas�rita�goha� nipajj�m�ti so brav�
Sutv�na tass�dhipp�ya� tu�hi �si mah�pati.
677
So kame��bhi va��hento ahu so�asa vassiko.
B�lalakkha�a r�pehi tejo j�vagu�e hica.

[SL Page 096] [\x 96/]


678
Aggo ahu mah�k�yo so ca ku��alav�ra�o
Nandimitto suranimalo mah�seno go�hayimbaro
679
Theraputto bhayo bhara�o velusumano tathevaca
Kha�jadevo phussadevo labhiyavasabho iti.
680
Ete dasamah�yodh� tassahesu� mahabbal�
Ekoko tesu yodhesu dasahatthibalo ahu.
681
Ekekassa par�v�ra yodh� dasadase bahu.
Tesa�c�pi par�v�ra yodh� dasadase bahu.
682 Tesa�c�pi par�v�ra yodh� dasadase bahu
Ek�dasasahass� ca dasuttara satampica.
683
Yodh� sampi��it� honti balavant� vis�rad�
Tesa� gahitakhagg�hi d�ghaso catuhatthak�.
684
Catura�gulekaratana puthul�va bhavantihi
Hatthassadhanukammesu kusalo katup�sano.
685
So g�ma�ir�japutto mah�g�me vas� tad�
R�j� r�jasuta� tissa� d�ghav�pimhi v�sayi.
686
�rakkhitu� janapada� sampannabalav�hana�. Kum�ro g�ma�� k�le sampassanto saka�
bala�.
687
Yujjhissa� dami�eh�ti pitu ra��o kath�payi
R�j� na� anurakkhanto "oraga�ga� ala�" iti.
688
V�resi y�va tatiya� so tatheva kath�payi
Pit� me puriso bhonto neva� vakkhati tenida�.
689
Pi�andhat�ti pesesi itth�la�k�ramassa so
R�j�ha tassa kujjhitv� karotha hemasa�khali�.
690
T�ya na� bandhayiss�mi n त ath� rakkhiyo hi so
Pal�yitv�na malaya� kujjhitv� pituno ag�
691
Du��hatt�yeva pitari �hu ta� du��hag�ma�i�
R�j�tha �rabh� k�tu� mah�duggaha [a] cetiya�
692
Ni��hite cetiye sa�gha� sannip�tayi bh�pati
Dv�dasettha sahass�ni bhikkh� cittala pabbat�.
693
Tato tato dv�daseva sahass�ni sam�gamu�
Katv�na cetiya maha� r�j� sa�ghassa sammukh�.
---------------------------------------------------
[A] mah�nuggala-ma: va:

[SL Page 097] [\x 97/]


694 Sabbe yodhe sam�netv� k�resi sapatha� tad�
Putt�na� kalaha��h�na� na gacchiss�ma no iti.
695
Aka�su sapatha� sabbe ta� yuddha� tena n�gamu�
Catusa��hi vih�re so k�r�petv� mah�pati.
696
Tatthak�neva vass�ni �hatv� k�lamak�si so
Ra��o sar�ra� g�hetv� channay�nena r�jini
697
Netv� tissamah�r�ma� ta� sa�ghassa niveday�
Sutv� tissakum�rotu gantv�na d�ghav�pito
698
Sar�rakicca� k�retv� sakkacca� pituno saya�
M�tara� ku��ala� hatthi� �diyitv� mahabbalo
699
Bh�tu bhay� d�ghav�pi� agam�si lahu� tato.
Ta� pavatti� nivedetu� du��hag�ma�i santika�.
700
Lekha� datv� visajjesu� sabbe macc� sam�gat�
So guttah�la� �gantv� tattha c�re visajjiya
701
Mah�g�ma mup�gantv� saya� rajjebhisecayi
M�tattha� ku��alattha�ca bh�tu lekha� visajjayi.
702
Aladdh� y�vatatiya� yuddh�ya tamup�gami
Ahu dvinna� mah�yuddha� c�la�ganiya pi��hiya�.
703
Tattha nekasahass�ni pati�su r�jino nar�
R�j� ca tiss� macco ca valav� d�gha t�nik�.
704
Tayo yeva pal�yi�su kum�ro anubandhi te ubhinnamantare bhikkh� m�payi�su
mah�dhara�.
705
Ta� disv� bhikkhusa�ghassa kamma� iti nivatti so
Kappakandara najj� so j�vam�li mup�gato.
706
R�j�ha tiss� maccanta� ch�tajjhatt� maya� iti suva��a sarake khitta bhatta� n�hari
tassa so
707
Sa�ghassa datv� bhu�janato k�retv� catubh�gika�
Ghosaya k�la� icc�ha tisso k�lamaghosayi.
708
Sutv�na dibbasotena ra��o sikkh�ya d�yako
Thero piya�gud�pa��ho thera� tattha niyojay�.

[SL Page 098] [\x 98/]


709
Tissaku�umbikasuta� so tattha nabhas�gam�
Tassa tisso kar� patta� �d�yad�si r�jino.
710
Sa�ghassa bh�ga� sambh�ga� r�j� patte khip�pay�
Sabh�ga� khipi tisso ca sabh�ga� va�av�pica.
711
Na icchi tass� bh�ga�ca tissopattamhi pakkhipi
Bhattassa pu��a patta� ta� ad� therassa bh�pati.
712
Ad� gotamatherassa so gantv� nabhas� lahu�
Bhikkh�na� bhu�jam�n�na� datv� �lopabh�gaso.
713
Pa�casat�na� so thero laddhehi tu tadantik�
Bh�gehi patta� p�retv� �k�se khipi r�jino.
714
Gata� disv� gahetv� ta� tisso bhojesi bh�pati�
Bhu�jitv�na saya�c�pi va�ava�ca abhojay�
715
Sann�ha� cumba�a� katv� r�j� patta� visajjay�
Gantv�na so mah�g�ma� sam�d�ya bala� puna.
716
Sa��hisahassa� yuddh�ya gantv� yujjhi sabh�tar�
R�j�va�ava m�ruyha tisso ku��alahatthina�.
717
Dve bh�taro sam�gacchu� yujjhan�ya ra�e tad�
R�j� kari� karitvanto va�ava� ma��ala� ak�.
718
Tath�pi jidda� nodisv� la�gh�petu� mati� ak�
Va�ava� la�ghayitv�na hatthina� bh�tikopari.
719
Tomara� khipi camma�ca yath� jijjati pi��hiya�
Anek�ni sahass�ni kum�rassa nar� tahi�.
720
Pati�su yuddhe yujjhant� bhijji ceva mahabbala�
�rohakassa vekall� itthi ma� la�ghay� iti.
721
Kuddho kar� ta� c�lento rukkhameka mup�gami
Kum�ro �ruh� rukkha� hatthi s�mimup�gam�.
722
Tam�ruyha pal�yanta� kum�ramanu bandhiso
Pavisitv� vih�ra� so mah�theraghara� gato.
723
Nipajji he��h� ma�cassakum�ro bh�tuno bhay�
Pas�rayi mah�thero c�vara� tattha ma�cake.
724
R�j�anupada� gantv� kuhi� tissoti pucchata
Ma�ce natthi mah�r�ja iti thero avoca ta�.

[SL Page 099] [\x 99/]


725
He��h� ma�ceti j�nitv� tato nikkhamma bh�pati
Samantato vih�rassa rakkha� k�ray� tampana.
726
Ma�cakamhi nipajjetv� datv� upari c�vara�
Ma�cap�desu ga�hitv� catt�ro dahar� yat�.
727
Matabhikkhuniy�mena kum�ra� bahi n�haru�
N�yam�nantu ta� �atv� idam�ha mah�pati.
728
Tissa tva� kuladev�na� s�se hutv�na n�yasi
Balakk�rena gaha�a� kuladevehi natthi me
729
Gu�a�tva� kuladev�na� sareyy�si kad�cipi
Tato yeva mah�g�ma� agam�si mah�pati.
730
���pesica tattheva m�tara� m�tug�ravo
Vass�ni a��hasa��hi� so a��hadhamma��ham�naso
731
A��hasa��hi vih�re ca k�r�pesi mah�pati
Nikkh�mito so bhikkh�hi tisso r�jasuto pana
732
D�ghav�pi� tato yeva agama��ataro viya
Kum�ro godhagattassa tissattherassa �ha so
733
S�par�dho aha� bhante kham�pess�mi bh�tara�
Veyy�vaccakar�k�ra� tissa� pa�casat�ni ca.
734
Bhikkh�na m�diyitv�so thero r�jamup�gami
R�japutta� �hapetv�na thero sop��amatthake
735
Sasa�gho p�visi saddho nis�d�piya bhumipo
Up�nayi y�gu�di� thero patta� pidhesi so
736
Kinti vutte brav� tissa� �d�ya �gat�iti
Kuhi� coroti vuttova �hita��h�na� niveday�.
737
Vih�radev� gantv�na ch�diya��h�y� puttaka�
R�j�ha thera� ��to vo d�sabh�vo id�ni no
738
S�ma�era� pesayetha tumhe me satta vassika�
Janakkhaya� vin�yeva kalaho nabhaveyya no.
739
R�j� sa�ghassa doseso sa�gho da��a� karissati
Hessat�n�gata� kicca� tumhey�g�di ga�hatha.
740
So ta� datv�na sa�ghassa pakkositv�na bh�tara�
Tatveva sa�ghamajjhamhi nisinno bh�tar� saha

[SL Page 100] [\x 100/]


741
Bhu�jitv� ekato yeva bhikkhusa�gha� visajjay�.
Sassakamm�ni k�retu� tissa� tattheva p�hi�i.
742
Sayampi bheri�c�retv� sassakamm�ni k�ray�
Du��hag�ma�ir�j�tha katv�na janasa�gaha�.
743
Kunte dh�tu� nidh�petv� sayoggabalav�hano
Gantv� tissamah�r�ma� vanditv� sa�gha mabrav�.
744
P�raga�ga� gamiss�mi jotetu� s�sana� aha�
Sakk�tu� bhikkhavo detha amhehi sahag�mino. 745
Ma�gala�ceva rakkh� ca bhikkh�na� dassana�hi no
Ad�si da��akammattha� sa�gho pa�casata� yat�
746
Bhikkhusa�gha� tam�d�ya tato nikkhamma bh�pati
Sodh�petv�na malaye idh�gamana ma�jasa�.
747
Ku��ala� hatthim�ruyha yodhehi pariv�rito
Mahat� balak�yena yuddh�ya abhinikkhami
Mah�g�mena sambaddh� sen�g� guttah�laka� [a]
748
Athaca narapati so m�tuy�mantayitv�
Sakalabalasam�he so�asucce �hapetv�
Navanarapatir�pa� �h�payitv�na tesu
Sayamatha sitachatta� dh�rayanto aga�cchi
749
Athava dami�ar�j� d�ghajant�di yodhe
Sakalajanasam�he sannip�te karitv�. Mama nagarasam�pa� g�ma�� yujjhanattha�
Samupagami sayodho sopi r�j�ca yodho.
750
Athamayamiha yuddha� k�rayiss�ma tumhe
Samaracaturayodh� kinnuma���tha sabbe
Athaca paramayodh� d�ghajatt�dayo pi
Su�iya mahipav�ca� mantayitv�na sabbe.
751
Narapativara amhe sveva yuddha� karoma
Itica paramayodh� tassa ra��o kathetv�
Atha punadivasasmi� te tano tena ra���
Saha samarapedesa� yujjhitu� �gami�su.
752
Athaca paramayodho d�ghajant�bhidh�no
Pavara ratana khagga� so gahetv� karena
Gagana tala mabh�to ��h�rasucca� balena
Pa�hamaka balako��he ma��am�no tir�j�.
-----------------------------------------------
[A] bhuttas�l�-sarav�hiniya.

[SL Page 101] [\x 101/]


753
Pa�hamaka balako��ha� bhindam�no kamena
Narapativara�h�na� ko��haka� �gam�si
Athaca upar� ra��o �gatu� d�ghajantu�
Avaci pharusuv�ca� nimmalo ta�tu s�ro
754
Athaca ativa kuddho otaritv�na hantu�
Pahar� ca asin� ta� m�ra�attha� nim�la�.
Phalaka mupanay� so kampayantova ta�ca
Parinamitamatho ta� sattiy� ha��i s�ro.
755
Athaca vijayasa�kha� phussadevo dhamittha
Sakaladami�asen� bhijjit�yeva hesu�
Athaca dami�ar�ja� tappades� nivatta�
Nihani dami�asena� sabbaso tamhi �h�ne
756
Tato ca so mah�r�j� abhayo du��hag�ma��
Car�petv� tahi� bheri� e��ra� m� pamu�cath�t�.
757
Sannaddho sayam�ruyha sannaddha� ku��ala� kari�
E��ra� anubandhanto dakkhi�a dv�ram�gami.
758
Pure dakkhi�a bh�gamhi ubho yujjhi�su bh�mip� tomara� khipi e��ro g�ma��
tamava�cay�.
759
Vijjh�pesica dantehi ta� hatthi� sakahatthin�
Tomara� khipi e��ra� sahatthi tattha so pati.
760
Tato vijita sa�g�mo sayoggabalav�hano
La�ka� ek�tapatta� so katv�na p�visi pura�.
761
Pure bheri� car�petv� samant� yojane jane.
Sannip�tiya k�resi p�ja� e��ra r�jino.
762
Ta� dehapatita��h�ne k���g�rena jh�pay�.
Cetiya� tattha k�resi parih�ramad�si ca. 763
Ajj�pi la�k�patino ta� padesasamipag�
Teneva parih�rena nav�d�penti t�riya�.
764
Eva� dvatti�sa dami�a r�j�no du��hag�ma��
Ga�hitv� ekachantena la�k�rajjamak�si so.
765
Bhinnamhi vijitanagare yodho so d�ghajantuko
E��rassa nivedetv� bh�gineyyassa attano.

[SL Page 102] [\x 102/]


766
Tassa bhallukan�massa bh�gineyyassa yodhata�
Pesayidh� gamanattha� tassa sutv�na bhalluko.
767
E��rada��hadivas� sattame divase idha
Puris�na� sahassehi sa��hiy� saha otari.
768
Otinno so su�itv�pi patana� tassa r�jino
Yujjhiss�miti lajj�ya mah�titth� idh�gam�.
769
Khandh�v�ra� nivesesi g�me ko�ambah�lake
R�j� tass�gama� sutv� yujjh�ya abhinikkhami.
770
Yuddhasann�ha sannaddho hatthim�ruyha ku��ala�
Hatthassarathayodhehi pattihi ca an�nako.
771
Umm�daphussadevo so d�pe aggadhanuggaho
Tappacchatohu sannaddho sesayodh�ca anvagu�
772
Pavatte tumule yuddhe sannaddho bhalluko tahi�
R�j�bhimukham�y�si n�gar�j�tu ku��alo.
773
Ta�vegamandibh�vattha� paccosakki sani� sani�
R�j�ha pubbe yuddhesu a��hav�satiy� aya�.
774
Napaccosakki ki� eta� phussadevopi �ha so
Jayo no paramo deva jayabh�mi� aya� gajo.
775
Pacco sakkati pekkhanto jaya��h�namhi �hassati.
N�gotha pacco sakkitv� puradevassa passato.
776
Mah�vih�ra s�mante a��h�si suppati��hito
Tatra��hite n�gar�je bhalluko dami�o tahi�
777
R�jabhimukham�gantv� uppa��esi mah�pati�.
Mukhampidh�ya khaggena r�j� akkosi tampana.
778
Ra��o mukhamhi p�temi iti ka��a�ca so khipi
�hacca so khaggatala� ka��o pi pati bh�miya�
779
Mukhe viddhoti sa���ya ukku��hi� bhalluko ak�.
Ra��o pacch� nisinno so phussadevo mahabbalo.
780
Ka��a� khipi mukhe tassa gha��anto r�jaku��ala�
R�j�na� p�dato katv� patam�nassa tassatu.
781
Khipi ta� apara� ka��a� vijjhitv� tassa jannuka�
R�j�na� s�sato katv� p�tesi lahuhatthako.

[SL Page 103] [\x 103/]


782
Bhalluke patite tasmi� jayan�do pavattay�
Phussadevo tahi� yeva ��petu� sesamattano.
783
Ka��avalli� saka� chetv� pasata� lohita� saya�
Ra��e dassesi ta� disv� r�j� ta� pucchiki� iti.
784
R�jada��o kato meti so avoca mah�pati�
Ko te dosoti vuttoca �ha ku��alagha��ana�.
785
Adosa� dosasa��ya kimeva� kari bh�tika
Iti vatv� mah�r�j� kata��� idam�haca.
786
Ka���nucchaviko tuyha� sakk�ro hessate mah�
Gh�tetv� dami�e sabbe r�j� laddhajayo tato.
787
P�s�datalam�ruyha s�h�sanagato tahi�
N��ak�maccamajjhamhi phussadevassa ta� sara�.
788
���petv� �hap�petv� pu�khena ujuka� tala�
Kah�panehi ka��a� ta� �sitto upar�pari.
789
Ch�d�petv�na d�pesi phussadevassa ta�kha�e
Narindap�s�datale narindotha ala�kate.
790
Sugandhad�pujjalite n�n�gandha sam�yute
N��akajanayogena acchar�hi vibh�site.
791
Anagghatthara�atthi��e muduke sayane subhe
Sayito sirisampatti� mahati� api pekkhiya.
792
Kata� akkhohi��gh�ta� saranto nasukha� labhi
Piya�gud�pe rahanto �atv� ta� tassa takkita�
793
P�hesu� a��h�rahante tamass�setu missara�
�gamma te a��haratte r�jadv�ramhi otaru�.
794
Nivedi gabbh�gamana� pas�datala m�ruhu�
Vanditv� te mah�r�j� nis�d�piya �sane.
795
Katv� vividha sakk�ra� pucchi �gatak�ra�a�
Piya�gud�pe sa�ghena pesit� manuj�dhipa.
796
Tamass�sayitu� amhe itir�j� pun�ha te
Kathannubhante ass�so mama hessati yena me 797
Akkhohi�i mah�sen� gh�to k�r� pito iti
Saggamaggantar�yoca natthi te tena kammun�.

[SL Page 104] [\x 104/]


798
Diya��hamanuj� cettha gh�tit� manuj�dhipa
Sara�esu �hito eko pa�cas�lepi c�paro.
799
Micch�di��hica duss�l� ses� pasu sam� mat�
Jotayissasi cevattha� bahudh� buddhas�sana�
800
Manovilekha� tasm� tva� vinodaya narissara
Iti vutto mah�r�j� tehi ass�sam�gato.
801
Vanditv� te visajjetv� sayito puna cintayi
Vin� sa�ghena �h�ra� m�bhu�jetha kad�cipi.
802
Iti m�t� pit� h�re sapi�su dahareva no
Adatv� bhikkhusa�ghassa bhutta� atth�nu no iti.
803
Addasa p�tar�samhi ekammarica va��ika�
Sa�ghassa a��hapetv�ca paribhutta� sati� vin�.
804
Tadattha� da��akamma� me kattabba� ti vicintay�
Ekarajja� k�rayitv� la�k�d�pe mah�yaso.
805
��h�nantara� sa�vidahi yodh�na� so yath�raha�
Theraputt�bhayo yodho d�yam�na� na icchi ta�.
806
Pucchito ca kimattha�ti yuddhamatth�ti abrav�
Ekarajje kate yuddh� kinn�mantica pucchica.
807
Yuddha� kilesa corehi kariss�mi sudujjaya�
Icceha m�ha ta� r�j� punappuna nisedhay�.
808
Punappuna� so y�citv� r�j�nu���ya pabbaji
Pabbajitv�ca k�lena arahattamap�pu�i.
809
Pa�cakh���savasata� pariv�ro ahosica
Chattama�galasatt�he gate gatabhayo bhayo.
810
R�j�kat�bhiseko ca mahat�vibhavena so
Tissav�pimag�k��� vidhin� samala�kata�.
811
Ki�itu� abhisitt�na� c�ritta� c�nurakkhitu�
Ra��o paricchada� sabba� up�yanasat�ni ca.
812
Maricava��ivih�rassa �h�namhi �hapayi�su ca
Tattheva th�pa��h�namhi sadh�tu� kuntamuttama�.
813
�hapesu� kuntadh�rak� ujuka� r�jam�nus�
Sahorodho mah�r�j� k��itv� salile div�.

[SL Page 105] [\x 105/]


814
S�yam�ha "gamiss�ma kunta� �netha bho iti c�letu� na� nasakkhi�su kunta�
r�j�dhik�rik�
815
Gandham�l�hi p�jesu� r�jasen� sam�gat�
R�j�mahanta� acchera� disv� ta� ha��ham�naso.
816
Vidh�ya tattha �rakkha� pavisitv� pura� tato
Kunta� parikkhip�petv� cetiya� tattha k�ray�.
817
Th�pa� parikkhip�petv� vih�ra�ca ak�ray�
T�hi vassehi ni��h�yi vih�ra� so narissaro
818
So sa�gha� sannip�tesi vih�ramaha k�ra��
Bhikkh�na� satasahass�ni tato bhikkhu�iyo pana.
819
Navuti�ca sahass�ni abhivi�su sam�gat�
Tasmi� sam�game sa�gha� idham�ha mah�pati.
820
Sa�gha� bhante vissaritv� bhu�ji� marica va��ika�.
Tassa ta�da��akamma� me bhavat�ti ak�rayi.
821
Sacetiya� maricava��i vih�ra� sumanohara�
Patiga�h�tu ta� sa�gho iti so dakkhi�odaka�.
822
P�tetv� bhikkhusa�ghassa vih�ra� sumano ad�
Vih�re ta� samant�ca mahanta� ma��apa� subha�.
823
K�retv� tattha sa�ghassa mah�d�na� pavattay�
P�de pati��hapetv� pi jale abhayav�piy�.
824
Tato so ma��apo �si sesok�se kath�vak�
Satt�ha� annap�n�di� datv�na manuj�dhipo.
825
Ad� s�ma�aka� sabba� parikkh�ra� manohara� ahu satasahassaggho parikkh�ro sa �diko.
826
Ante sahassagghanako sabba� sa�gho ca ta�labhi
Yuddhe d�ne ca s�rena s�rin� ratanattaye.
827
Pasann�mala cittena s�sanujjota natthin�
Ra��� kata��un� tena th�pak�r�pan�dito.
828
Vih�ramahanant�ni p�jetu� ratanattaya�
Pariccattadhan�nettha anaggh�ni vimu�ciya.
829
Ses�n� honti ek�ya �nav�sati ko�iyo
Tato r�j� vicintesi vissuta� sussuta� suta�.

[SL Page 106] [\x 106/]


830
Mah�pa��o pah�pu��o pa���ya katanicchayo d�pappas�dako thero r�jino ayyyakassa me.
831
Eva� kir�ha natt� te du��hag�ma�i bh�pati
Mah�pa��o mah�th�pa� so��am�li� manorama�.
832
V�sa� hatthasata� ucca� k�ressati an�gate
Puno uposath�g�ra� n�n�ratanama��ita�.
833
Navabh�ma� karissati lohap�s�da meva ca iti cintiya bh�mindo likhitveva�
�hap�pita�.
834
Pekkh�pento r�jagehe �hita� eva kara��ake
So��a� pa��a� laddh�na lekha� tattha av�cayi.
835
Chatti�sa satavass�ni [a] atikkamma an�gate
K�kava��a suto du��ha g�ma��manuj�dhipo.
836
Ida�cida�ca eva�ca k�ressat�ti v�cita� sutv� ha��ho ud�netv� appo�esi mah�pati
837
Tato p�tova gantv�na mah�meghavana� subha�
Sannip�ta� k�rayitv� bhikkhu sa�ghassa abrav�
838
Vim�natulya� p�s�da� k�rayiss�mi vo aha�
Dibba� vim�na� pesetv� tulya� lekha� dad�tha me
Bhikkhu sa�gho visajjesi a��ha kh���save tahi�.
839
La�k�ya so narindo dami�ajanaga�e g�mi�ivho jinitv�
La�k�ya� ekarajja� atulasirisukha� vindam�no mahanta�
Eke te nekako�� nihatajanaga�e sabbaso so saritv�
Se��ha� pu��a� karitv� akusalaphalato muccayiss�mahanti.
840
Sa�ghassatth�ya se��ha� vararatanamaya� devavyamha�va sobha�
P�s�da� k�tuk�m� dasasatakirasseva vijjotam�na�
Gantv� �r�mase��ha� pavarayatiga�a� vandam�ne kathetv�
Sa�gh�natta��habhikkh� gaganatalagat� kh�ra�iss� vim�na�.
841
Disv� tasseva r�pa� likhiya varapa�e �nayitv�na ra��o
Dassesu� tampi disv� pamuditahadayo ta� vim�na� va sabba�
Katv� thamhi� sahassa� varakanakacita� se��hagabbha� sahassa�
K���g�rehi sobha� navabhuvanadhara� tambalohena ch�d�,
--------------------------------------------------- [A] catt���sasata� vassa-ma:
va�se,

[SL Page 107] [\x 107/]


842
Mutt�j�l�vanaddha� varama�ikhacita� so��asambh�rasiddha�
So��abh� sv�bhiyukta� suratana khacita� so��a palla�kase��ha
�h�petv� tassa majjhe samaratanamaya� ropayitv� dhaja�ca
843
�h�petv� sa�ghabhatta� tahi� ti�sako�ibbayena
P�s�da� ni��hapetv� varatanamaya� bh�janamp� �hapesi
Sabba� bha��a� �hapetv� sanarapati jala� si�cayitv� karena
P�s�da� d�si sa�ghe pamuditahadayo iccham�nova santi�.
844
Tato ca so mah�r�j� p�s�dasmi� tahi� pana
Tambalohena ch�desi lohap�s�da n�mako.
845
Puthujjane vas�pesi he��him�y� ca bh�miy�
Dutiy�ya� vas�pesi tipe�akadhar� yat�.
846
Sot�pann�dayo bhikkh� tatiy�disi bhumisu
Uddha� catusu bh�m�su arahante vas�pay�
847
Pas�dassa mah�ra��he sabbantu p�jan�vidhi�
Varicava��imah�r�ma maheviya sa k�ray�.
848
Tato so satasahassa� vissajjetv� mah�pati
K�r�pesi mah�bodhi� p�ja� su��ramuttama�.
849
Tato pura� pavisanto thupa��h�ne niv�sita�
Passitv�na sil�th�pa� saritv� pubbaka� suti�.
850
K�ress�mi mah�th�pa� itiha��ho mah�tala�
�ruyha ratti� bhu�jitv� sayito iti cintay�
851
Dami�e maddam�nena lokoya� p��ito may�.
Nasakk� balimuddhattu� ta� vajjiya bali� aha�.
852
K�rayanto mah�th�pa� katha� dhammena i��hik�
Upp�dess�mi icceva� cintayantassa cintana�.
853
Chattamhi devat� j�ni tato kol�hala ahu
Devesu �atv� ta� sakko vissakamm�na mabravi
854
I��hakattha� cetiyassa r�j� cintesi g�ma��
Gantv� pur� yojanamhi gambh�ranadisantike.
855
M�pehi i��haka� tattha iti sakkena codito
Vissakammo idh�gamma m�pesi tattha i��hak�.
[SL Page 108] [\x 108/]
856
Pabh�te luddako tattha sunakhehi cara� ag�
Godh� r�pena dassesi luddaka� bhummadevat�.
857
Luddo ta� anubandhanto gantv� disv�na i��hak�
Antarahit�ya godh�ya iti cintesi so tahi�.
858
K�retu k�mo kira no mah�th�pa� mah�pati
Up�ya namida� tassa iti gantv� niveday�.
859
Tassa ta� vacana� sutv� piya� janahitatthiyo
R�j� k�resi sakk�ra� mahanta� tu��ham�naso.
860
Pur� pubbuttare dese yojanattaya matthake
�c�ravi��hig�mamhi so�asakarise tale.
861
Suva��ab�j� u��hi�su vividh�ni pam��ato
Vidatthukka��ham�n�ni he��h� a�guli mattak�.
862
Suva��a pu��a� ta� bh�mi� disv� ta� g�mav�sik�
Suva��ap�ti� �d�ya gantv� ra��o nivedayi�
863
Pur� p�c�na passamhi sattayojana matthake
Ga�g�p�re tambapi��he tambaloha� samu��hahi
864
Ta�g�mik� tambaloha b�jam�d�ya p�tiy�
R�j�namupasa� kamma tamattha�ca nivedayu�
865
Pubbadakkhi�adesamhi purato catuyojane
Sumanav�si g�mamhi u��hahi�su ma�� bahu.
866
Uppalakuru vindehi missakeneva g�mik�
�d�ya p�tiy� eva gantv� ra��o nivedayu�.
867
Purato dakkhi��passe a��hayojana matthake
Amba��hakola le�amhi rajata� upapajjatha,
868
Nagare v��ijo eko ad�ya saka�e bahu
Malay� si�giver�di� �netu� malaya� gato,
869
Lenassa avid�ramhi saka��ni �hap�piya
Patoda d�ramicchanto �ruh� sa mah�dhara�
870
P�tippam��aka� pakka� pakk�k�rena n�mita�
Disv� panasala��hi�ca p�s��a��ha�ca ta� phala�,
871
Va��e ta� v�siy� chetv� dass�magganti cintiya
K�la� ghosesi ta� sutv� catt�ro "n�sav�" gamu�,

[SL Page 109] [\x 109/]


872
Ha��ho so te 'bhiv�detv� nis�d�piya s�daro
V�siy� va��as�mant� taca� chetv� apassaya�,
873
Si�citv� so rasapu��a� yusa� pattehi �diya
Caturo yusap�re te patte te samad�si so,
874
Te ta� gahetv� pakk�mu� k�la� ghosesi so puna
A��e kh���sav� ther� catt�ro tattha �gamu�,
875
Tesa� patte gahetv� so pa�asa mi�j�hi p�riya
P�d�si te apakk�mu� tato eko na pakkami,
876
Rajata� tassa dassetu� orohitv� tato hi so
Nisajjalen� sannamhi t� mi�j� paribhu�jatha,
877
Ses� mi�j� v��ijopi bhu�jitv� y�vadatthaka�
Bha��ik�ya gahetv�na ses� thera pad�nugo,
878
Gantv�na thera� passitv� veyy�vaccamak�sica
So thero lena dv�rena tassa magga� am�pay�
879
Thera� vandiya so tena gacchanto lenamaddasa
Lenadv�ramhi �hatv� ta� rajatampi apassi so,
880
Saka��ni [a] �hap�petv� sajjhupi��a� tam�diya
Anur�dhapur�gamma ra��o dassesi v��ijo,
881
Purato pacchime passe pa�ca yojana matthake
Uruvela pa��ane mutt� mah�malaka mattiyo,
882
Pav�lantarik� saddhi� samudd� thalamokkamu�
Keva��� t� sam�netv� ra��o santikam�nayu�
883
Purato uttare passe sattayojana matthake
Ke�iv�mika [b] g�massa v�pi� pakkantakandare,
884
J�yi�su v�luk�pi��he catt�ro uttam� ma��
Nisata potappam��� umm�puppha nibh� subh�,
885
Te disv�na ma�� luddo �gantv� r�jasantika�
Evar�p� ma�� di��h� may� iti nivedayi.
886
I��hak�d�ni ca t�ni mah�pu��o mah�pati
Mah�th�pattha muppann� niti �atv� pamodito.
--------------------------------------------------
[A] saka�esu-potthakesu, [b] pe�iv�pika ma: va�se.

[SL Page 110] [\x 110/]


887
Yath�nur�pa� sakk�ra� tesa� katv� sum�naso
Te eva rakkhake katv� sabb�ni �har�pay�.
888
Eva� samatte sambh�re ves�kha pu��am�siya�
Patte ves�kha nakkhatte mah�th�pattha m�rabhi.
889
H�retv�na tahi� gacche th�pa��h�na makh�nayi
Sattahatthe mah�p�lo thir�k�tumanekadh�.
890
Yodhehi �har�petv� gulap�s�nake tahi�
K��ehi pahar�petv� p�s��e cu��ite atha.
891
Camm�vanaddhap�dehi mah�hatth�hi madday�
Bh�miy� thirabh�vattha� atth�nattha vicakkha�o
892
�k�saga�g� patita ��h�ne satata tintake.
Mattik� sukhum� tattha samant� ti�sa yojane
893
Navan�ta mattik� tesa� sukhamatt� pavuccati
Kh���sava s�ma�er� mattik� �haru� tato.
894
�bhata� s�ma�erehi himavant� sugandhaka�
Santhar�pesi bh�mindo e�ikantu tatopari.
895
P�s��e santhar�pesi e�ik�santhatopari
Sabbattha mattik� kicce navan�tavhaye ahu.
896
N�y�sena kapitthassa santintena rasodak�
A��ha�gula� bahalato lohapa��a� tato pari.
897
Manosil� tilatela maddit�ya tatopar�
Mah�th�pa pati��h�na ��h�ne eva� hi k�ray�.
898
K�retv� parikamm�ni vippasannena cetas�
�s��ha sukkapakkhassa divasepi catuddase.
899
K�retv� bhikkhusa�ghassa sannip�ta mida� vara�
Mah�cetiya atth�ya bhadant� ma�gali��haka�
900
Pati��hapessa� sve ettha sabbo sa�gho sametu no
Buddhap�j�ya yogena mah�jana hitatthiko
901
Mah�jano posathiko ga��am�l�ni ga�hiya
Mah�th�pa pati��h�na��h�na� y�tu suve iti.
902
Cetiya��h�na bh�s�ya amacceva niyojayi
Anekehi pak�rehi te ta� �h�namala�karu�

[SL Page 111] [\x 111/]


903
Nagara� sakala��eva magga� ceva idh�gata�
Anekehi pak�rehi ala�k�rayi bh�pati.
905
Sabh�ya�ca catudv�re nagarassa �hap�payi
Nah�pite nah�pate kappake ca bah� tath�.
906
Vatth�ni gandham�l�ca ann�ni madhur�ni ca
Mah�janattha� bh�mindo mah�janahito rato.
907
Pa�iyatt�ni et�ni �diyitv�na yath� ruci
Sabbe j�napad� ceva th�pa��h�na mup�gamu�
908
Suma��itehi neketi �h�nantara vidh�nato
�rakkhito amaccehi yath� �h�na� mah�pati.
909
Suma��it�hi nekehi devaka��o pam�hi ca
N��akitthihi paribbu�ho suma��ita pas�dito
910
Catt���sa sahassehi posehi pariv�rito
N�n�turiya sa�ghu��ho devar�ja vil�sav�
911
Mah�th�pa pati��h�na� �h�na�h�na vicakkha�o
S�ya�heva up�ga�chi nandayanto mah�jane.
912
A��huttara sahassa� so s��ak�ni �hap�piya
Pu�abaddh�ni majjhamhi catupasse tato pana.
913
Vatth�ni r�si�k�resi anek�ni mah�pati
Madhusappi gu��di�ca ma�galattha� �hap�pay�.
914
Tasmi� �h�ne �gami�su jambud�pe mahiddhik�
N�n�dis�hi bhikkhavo p�janattha� asesato.
915
La�k�d�pa��hak� bhikkh� �gacchi�su asesato
Puthujjan�dayo c�pi arahant�pi sabbaso.
916
Tasm� puthujjan�na�ca sot�pann� dinampica ga�an�ya paricchedo por��ehi nabh�sito.
917
Sam�gat�na� sabbesa� bhikkh�na� ta� sam�game
Sapa�isambhid� eva vutt� channavuti ko�iy�.
918
Te mah�cetiya��h�na� pariv�retv� yath�raha�
Majjhe �hapetv� ok�sa� ra��o a��ha�su bhikkhavo.
919
Pavisitv� tahi� r�j� bhikkhusa�gha� tath� �hita�
Disv� pasanna cittena vanditv� ha��ham�naso.

[SL Page 112] [\x 112/]


920
Gandham�l�hi p�jetv� katv�na ta� padakkhi�a�
Majjhe pu��agha�a��h�na� pavisitv� sama�gala�
921
Suva��aggh� pa�imukka� paribbhamana da��aka�
Rajatena kata� suddha� saddh�p�ti balodayo.
922
G�hayitv� amaccena pa��itena suj�tin�
Abhima�gala bh�tena bh�tabh�ti par�yano.
923
Mahanta� cetiya� va��a� k�retu� katanicchaye
Bh�m�payitum�raddho parikammita bh�miya�.
924
Siddhattho n�ma n�mena mah�thero mahiddhiko
Tath� karonta� r�j�na� d�ghadassi niv�ray�.
925
Eva� mahanta� th�pa�ca aya� r�j�rabhissati
Th�pe ani��hite yeva mara�a� assa hessati.
926
Bhavissati mahanto ca th�po duppa�isa�kharo
Iti so n�gata� passa mahanta� ta� niv�rayi�.
927
Sa�ghassa ca anu���ya therasambh�van�ya ca
Mahanta� kattuk�mopi ga�hi therassa bh�sita�.
928
Therassa upadesena tassa r�j� ak�ray�
Majjhima� cetiy�va��a� pati��h�petra mi��hik�
929
So va��a rajate ceva gha�e majjhe �hap�pay�
A��ha��ha a��hituss�ho pariv�ro yato pana.
930
A��huttara sahassa�ca �hap�pesi nave gha�e
A��huttara a��huttare vatth�nantu sate pana
931
I��hik� pavar� a��ha �hap�pesi visu� visu�
Sammatena amaccena bh�sitena anekadh�.
932
Tato eka� g�hayitv� n�n�ma�gala sa�khate
Puratthima dis�bh�ge pa�hama� ma�gali��hika�
933
Pati��h�pesi sakkacca� manu��e gandhakallale
J�tisumana pupphesu p�jitesu tahi� pana.
934
Ahosi pa�havikampo ses� sattapi i��hak�
Pati��h�pesi� maccehi ma�gal�nica k�ray�.
935
Eva� �y��ham�sassa sukkapakkhamhi sammate
Uposathe pa��arase pati��h�pesi i��hak�

[SL Page 113] [\x 113/]


936
C�tuddase �hite tattha mah�there an�save
Vanditv� p�jayitv�na suppat�taka m�naso.
937
Pubbuttara disa� gantv� piyadassi� an�sava�
Vanditv�na mah�thera� a��h�si tassa santike.
938
Ma�gala� tattha va��hento tassa dhamma mabh�si so
Therassa desan� tassa janass�hosi s�tthik�.
939
Tecatt���sa sahass�ni dhamm� bhi samay� ahu�
Catt���sa sahass�ni sot�pann� ahu� tahi�.
940
Sahassa� sakad�g�mi an�g�mi ca tattaka�
Sahassa� yeva arahanto tatth� hesu� gih�jan�
941
A��h�rasa sahass�ni bhikkh� bhikkhu�iyo pana
Cuddaseva sahass�ni arahatte pati��hahu�.
Th�p�ramhakath�.
--------
942
Vanditv�na mah�r�j� sabba� sa�gha� nimantayi
Y�vacetiya ni��h�n� bhikkha� ga�hatha me iti.
943
Sa�gho ta� n�dhiv�sesi anupubbena so pana
Y�canto y�vasatt�ha� alabhi� adhiv�sana�.
944
Alanthopa��ha bhikkh�hi te laddh� sumano so
A��h�rasasu �h�nesu th�pa��h�nasamantato.
945
Ma��apa� k�rayitv�na mah�d�na� pavattay�
Satt�ha� tattha sa�ghassa tato sa�gha� visajjay�.
946
Tato bheri� car�petv� i��hak�va��hak� lahu�
Sannip�tesi te �su� pa�camatta sat�ni hi.
947
Katha� karissas� te ko pucchito �ha bh�pati
Pa�susaka�a� khepetv� pati��h�pess�mi cetiya�ti
948
Ta� r�j� patip�hesi tato upa��upa��haka�
Vadant�na� niv�resi thirak�mo mah�pati
949
Atheko pa��ito vyatto va��hak� �ha bhupati�
Udukkhale ko��ayitv� aha� suppehi mattika�.
950
Pi�s�payitv� tisade eka� pa�s�na amma�a�
Khepayitv� ni��hapeyya� cetiya� sumanorama�.

[SL Page 114] [\x 114/]


951
Itivuttetu a���si ti��d�nettha nosiy�
Cetiyamh�ti bh�mindo indatulya parakkamo
952
Ki� sa��h�na� cetiya� ta� karissasi tuva� iti
Pucchita� ta� kha�a��eva vissakammo tam�visi.
953
Sova��ap�ti� toyassa p�r�petv�na va��ak�
P��in� v�rim�d�ya v�ripi��hiya m�hani.
954
Phalik�golasadisa� mah�bubbula mu��hahi
�hedisa� kariss�mi tussitv�nassa bh�pati.
955
Sahassaggha vatthayuga� tath�la�k�ra p�duk�
Kah�pa��ni dv�dasa sahass�ni pad�payi.
956
I��hak� �har�pessa� ap��ento katha� nare
Iti r�j� vicintesi ratti� �atv�na ta� mar�.
957
Cetiyassa catudv�re �haritv�na i��hak�
Ratti� ratti� �hapayi�su ekek�ha pahonak�
958
Ta� sutv� sumano r�j� cetiya kamm�m�rabhi
Am��aka� hattha kamma� nak�tabbanti ��pay�.
959
Ekekasmi� dv�rasmi� �hap�pay� kah�pa�e
So�asa satasahass�ni vatth�ni subah�nica.
960
Vividha�ca ala�k�ra� khajjabhojja� sap�naka�
Gandham�la gu��di�ca mukhav�saka pa�caka�
961
Ta� yath�ruci ga�hantu kamma� katv� yath�ruci
Te tatheva apekkhitv� ada�su r�jakammik�.
962
Mah�th�pe kayiram�ne bhatiy� kammak�rak�
Anekasat� sujan� cavant� sugati� gat�
963
Cittappas�da mattena sugate gatimuttam�
Labbhat�ti viditv�na th�path�pa� kare bu�o.
964
Ettheva bhatiy� kamma� karitv� itthiyo duve
T�vati�samhi nibbatt� mah�th�pamhi ni��hite.
965
�vajjetv� pubbakamma� di��hakammaphal� ubho
Gandham�l� �diyitv� th�pa� p�jetu m�gat�.
966
Gandham�l�hi p�jetv� cetiya� abhivandisu�
Tasmi� kha�e mah�ga�g� [a] v�si there mah�sivo.
----------------------------------------------------------
[A] bh�tiva�ka ma: va�sa,

[SL Page 115] [\x 115/]


967
Rattibh�ge mah�th�pa� vandiss�m�ti �gato
Ta� disv�na mah�satta pa��arukkha mup�gato.
968
Adassayitv� att�na� passi sampattimabbhuta�
�hatv� t�sa� vandan�ya pariyos�ne apucchit�.
969
Bh�sito sakalo d�po devo bh�sena vo idha
Kinnu kamma� karitv�na devaloka� ito gat�.
970
Mah�th�pe kata� kamma� tassa vy�k�si devat�
Eva� tath�gate tasmi� pas�dehi mahamphalo
971
Pupphay�nattaya� th�pe i��hik�ni cita� cita�
Sama� pa�haviy� katv� iddhimantova s�dayu�.
972
Navav�re cita� eva� sabb� os�dayi�su te
Atha r�j� bhikkhusa�gha sannip�ta makaray�.
973
Tatr� s�tisahass�ni sannip�tamhi bhikkhavo
R�j� sa�gha� up�gamma p�jetv� abhivandiya
974
I��hakos�dane hetu� pucchi sa�gho viy�kari
Cira��hitattha� th�passa iddhimantehi bhikkhuhi.
975
Kata� eva� mah�r�ja naid�ni karissare
A��athatta� akatv� tva� mah�th�pa� sam�paya.
976
Ta� sutv�ttamano r�j� th�pe kamma mak�rayi
Pupphay�nesu dasasui��hik� dasako�iyo.
977
Bhikkhusa�gho s�ma�era� uttara� sumanampi ca
Cetiya dh�tugabbhattha� p�s��e medava��ake,
978
�rath�ti yojesu� te gantv� uttara� kuru�
As�tiratan�y�ma vitth�rera vibh�yure
979
A��ha�gul�ni bahale ga��hipupphanibhe subhe
Cha medava��a p�s��e �hari�su kha�e tato.
980
Pupphay�nassa upari majjhe eka� nip�tiya
Catupassamhi caturo ma�jusa� viya ch�diya
981
Eka� pidh�nakatth�ya dis�bh�ge puratthime
Adassana� karitv�te [a] �hapayi�su mahiddhik�.
----------------------------------------------
[D] �sana� t�rayitv�na-potthakesu.

[SL Page 116] [\x 116/]


982
Majjhamhi dh�tugabbhassa tassa r�j� ak�ray�
Ratanamaya� bodhirukkha� sabb�k�ra manorama�.
983
A��h�rasarataniko khandho s�khassa pa�ca ca
Pav�lamayam�lo so indan�le pati��hito
984
Susuddha rajatakhandho ma�ipattehi sobhito
Hemamaya pa��upatta phalo pav�la a�kuro.
985
A��ha ma�galik� tassa khandho pupphalat� pica
Catuppad�na� pant�ca ha�sapanti ca sobhan�.
986
Uddha� c�ru vit�nante mutt�ki�kini j�laka�
Suva��agha�a pant�ca d�m�nica tahi� tahi�.
987
Vit�na catukonamhi lambi�su muttad�mak�
Navasatasahassaggho ekeko �si lambito
988
Ravindut�r�r�p�ni n�n�padumak�ni ca
Ratanehi kat�neva vit�ne appit�nahu�
989
A��huttarasahass�ni vatth�ni vividh�ni ca
Mahagghan�n�ra�g�ni vit�ne lambit� nahu�.
990
Bodhi� parikkhipitv�na n�n�ratana vedik�
Mah�malaka mutt� hi santh�rotu tadantare
991
N�n� ratana pupph�na� catugandhudakassa ca
Pu��a pu��a gha�apanti bodhim�le kat� nahu�
992
Bodhip�c�na pa��atte palla�ke ko�i agghake
Sova��a buddhapa�ima� nis�d�payi bh�sura�.
993
Sar�r�vayav� tass� pa�im�ya yath�raha�
N�n�va��ehi ratanehi kat� surucir� ahu�.
994
Mah�brahm� �hito tattha rajatacchattadh�rako
Vijayuttara sa�khena sakko ca abhisekado
995
V���hattho pa�casikho k�lan�go san��ako
Sahassahattho m�roca sahatthi saha dh�tuhi [b]
996
P�c�napalla�kanibh� t�su sesa dis�supi
Ko�i ko�i dhanaggh�va palla�k� atthat� ahu�.
-------------------------------------------------
[B] sahaki�karo ma: va�se.

[SL Page 117] [\x 117/]


997
Bodhi� uss�sake katv� n�n�ratana ma��ita�
Ko�idhanagghaka� yeva pa��atta� sayana� ahu.
998
Sattasatt�ha �h�nesu tattha tattha yath�raha�
Adhik�re ak�resi brahm�y�cana mevaca
999
Dhammacakkappavatti�ca pabbajjampi yas�dina�
Bhaddavaggiy�na� pabbajja� ja�ila damanampi ca.
1000
Bimbis�r�gama�c�pi r�jagahappavesana�
Veluvanassa gaha�a� as�ti s�vake tath�,
1001
Kapi�avatthu gamana�ca tattheva ratanaca�kama�
R�hulananda pabbajja� g�ha�jetavanassa ca
1002
Ambam�le p��ih�ra� t�vati�samhi desana�
Devorohana p��ih�ra� therapa�he sam�gama�,
1003
Mah�samaya suttant� r�hulov�da meva ca
Mah�ma�gala sutta�ca dhanap�la sam�gama�.
1004
�lavaka�guli m�la�ca apal�ladamanampi ca
P�r�yanaka samiti� �yuvossajjana� tath�.
1005
S�karamaddavagg�ha� si�giva��ayugassa ca
Pasannodaka p�na�ca parinibb��a mevaca.
1006
Devamanussa parideva� therena p�davandana�
Dahana� agginibb��a� tattha sakk�ra mevaca
1007
Dh�tuvibh�ga� do�ena p�s�dajanak�ni ca
Yebhuyyena ak�resi j�tak�ni suj�tim�.
1008
Vessantara j�takantu vitth�rena ak�rayi
Tusit� purato y�va bodhima��a� tathevaca.
1009
Catuddisa� te catt�ro mah�r�j� �hit� ahu�
Tetti�sa devaputto ca dvatti�s� ca kum�riyo.
1010
Yakkhasen�pat� a��ha v�sat� ca tato pari
A�jali� paggah� dev� pupphapu��agha�� tato:
1011
Naccak� devat� ceva turiya v�dakadevat�
Ad�sag�hak� dev� pupphas�khadhar� tath�.
1012
Padumagg�hak�dev� a��e dev�ca nekadh�
Ratanagghiya pant�ca dhammacakk�na mevaca,

[SL Page 118] [\x 118/]


1013
Khaggadhar� devapanti dev� p�tidhar� tato
Tesa� s�se pa�cahatth� gandhatelassa p�rit�,
1014
Duk�lava��ik�panti sad� pajjalit� ahu
Phalikagghicatukka��e ekeke ca mah�ma�i�.
1015
Suva��ama�imutt�na� rasayo vajirassa ca
Catukka��esu catt�ro kat�hesu� pabhassar�.
1016
Medava��aka p�s��a bhittiya� eva ujjal�
Vijjut� appit� �su� dh�tugabbhehi bh�sit�.
1017
R�pak�nettha sabb�ni dh�tugabbhe manorame
Ghanako��ima hemassa k�r�pesi mah�pati
1018
Indagutto mah�thero cha�abhi��o mah�mat�
Kamm�dhi��h�yako ettha sabba� sa�vidah� ima�.
1019
Sabba� r�jaddhiy� ettha devat�na�ca iddhiy�
Iddhiy� ariy�na�ca asamb�dha� pati��hita�.

Th�pakara�a kath�.
--------
1020
Dh�tugabbhamhi kamm�ni ni��h�petva� arindamo
Sannip�ta� k�rayitv� sa�ghassa idamabrav�,
1021
Dh�tugabbhamhi kamm�ni may� ni��h�pit�ni ti
Suve dh�tu nidhess�mi bhante j�n�tha dh�tuyo
1022
Ida� vatv� mah�r�j� nagara� p�vis� tato
Dh�tu �haraka� bhikkhu� bhikkhusa�gho vicintay�,
1023
Sonuttara� n�mayati� p�j� parive�a v�sika�
Dh�t�bhih�ra kammamh� cha�abhi��a� niyojay�,
1024
C�rika� caram�namhi n�the lokahit�ya hi
Nanduttaroti n�mena ga�g�t�ramhi m�navo,
1025
Nimantetv� bhisambuddha� sasa�gha� so abhojay�
Satth� pay�gapa��h�ne sasa�gho n�vam�ruhi,
1026
Tattha bhaddaji therotu cha�abhi��o mahiddhiko
Jalapakkhalita��h�na� disv� bhikkhu ida� vadi,
1027
Mah�pan�da bh�tena may� vuttho suva��ayo
P�s�de patito ettha pa�cav�sati yojano.

[SL Page 119] [\x 119/]


1028
Ta� p�pu�itv� ga�g�ya jala� pakkhalita� idha
Bhikkh� asaddahant� te satthuno ta� nivedayu�,
1029
Tato satth� viy�k�si bhaddajisseva bhikkhuno
Pubbakamm�bhibh�vattha� im� g�th� abh�say�,
1030
Pat�do n�ma so r�j� yassa th�po suva��ayo
Tiriya� so�asubbedho uccam�hu sahassadh�.
1031
Sahassa kha��asatakha��a dhaj�su� harit�may�
Anaccu� tattha gandhabb� chasahass�ni sattadh�.
1032
Evameta� tad� �si yath� bh�sati bhaddaji.
Sakko aha� tad� �si� veyy�vaccakaro tava.
1033
Eva� vatv� mah�v�ro sabbadass� idabrav�
Tenahi tva� vinodehi sabbesa� sa�saya� iti
1034
Itivutte tu se thero uggantv�na nabhotala�
��petu� brahmalokehi vasavattisamatthata�.
1035
Iddhiy� nabhamuggantv� sattat�lasame �hito
Dussath�pa� brahmaloke �hapetv� va��hite kare.
1036
Idh�netv� dassayitv� janassa puna ta� tahi�
�hapayitv� yath��h�ne iddhiy� ga�gam�gato.
1037
P�da�gu��hena p�s�da� gahetv� th�pik�ya so
Uss�petv�na dassetv� janassa khipi ta� tahi�.
1038
Nanduttaro m�navako disv� ta� p��ih�riya�
Par�yattamaha� dh�tu� pah� �nayitu� siy�.
1039
Iti patthesi teneta� sa�gho sonuttara� yati�
Tasmi� kamme niyojesi so�asavassika� api.
1040
�har�mi kuto dh�tu� itisa�ghe mapucchi so
Kathesi sa�gho therassa tassa t� dh�tuyo iti.
1041
Parinibb��a ma�camhi nipanno lokan�yako
Dh�t�hipi lokahita� k�tu� devinda mabrav�.
1042
Devinda��hasu de�esu mama sar�radh�tusu
Eka� do�a� r�mag�me ko�iyehica sakkata�.
1043
N�galoka� tato n�ta� tato n�gehi sakkata�
La�k�d�pe mah�th�pe nidh�n�ya bhavissati.

[SL Page 120] [\x 120/]


1044
Mah�kassapa theropi d�ghadass� mah�yati
Dhamm�soka narindena dh�tuvitth�ra k�ra��.
1045
R�jagahassa s�mante ra��o aj�tasattun�
K�r�pento mah�dh�tu nidh�na� s�dhusa�khata�.
1046
Sattado��ni dh�t�na� �haritv�na k�ray�
R�mag�mamhi do�antu satthu citta��un�ggah�.
1047
Mah�dh�tu nidh�nanta� dhamm�sokopi bh�pati
Passitv� a��hama� do�a� ���petu� mati� ak�.
1048
Mah�th�pe nidh�nattha� vihita� tu� jineti ti
Dhamm�soka� niv�resi tattha kh���sav� yat�.
1049
R�mag�mamhi th�potu ga�g�t�re kato tato
Bhijji ga�g�ya oghena so tu dh�tukara��ako.
1050
Samudda� pavisitv�na dvidh� bhinno jale tahi�
N�n�ratana p��hamhi a��h� ra�sisam�kulo.
1051
N�g� disv� kara��a� ta� k�lan�gassa r�jino
Ma�jerika n�gabhavana� upagamma nivedayu�.
1052
Dasako�i sahassehi gantv� n�gehi so tahi�
Dh�tu t� abhip�jetv� netv�na bhavana� saka�.
1053
Sabbaratana maya� th�pa� tassopari gharantath�
M�petv� sahan�gehi sad� p�jeti s�daro.
1054
�rakkh� mahat� tattha gantv� dh�tu idh�naya
Suve dh�tunidh�na� hi bh�mip�lo karissati.
1055
Garuka� sa�ghavacana� sutv� s�dhuti so pana
Gantabbak�la� pekkhanto parive�a mag� saka�.
1056
Bhavissati suve dh�tu nidh�nanti mah�pati
C�resi nagare bheri� sabbakicca vidh�yaka�.
1057
Nagara� sakala� ceva idh� g�mi�ca a�jaya�
Ala�k�riya sakkacca� n�gare ca vibh�sayi.
1058
Sakko dev�namindoca la�k�d�pa masesaka�
�mantetv� vissakamma� ala�k�rayi nekadh�.
1059
Nagarassa catudv�re vatthabhatt�dik�ni so
Mah�jana pabodhattha� �hap�pesi nar�dhipo.

[SL Page 121] [\x 121/]


1060
Uposathe pa��arase apara�he sum�naso
Pa��ito r�jakiccesu sabb�la�k�ra ma��ito.
1061
Sabb�hi n��akitth�hi yodhehi pariv�rito
Mahat�ca janoghena hatthi assarathehi ca.
1062
N�n�vidha vibh�sehi sabbaso pariv�rito
�ruyha so rathavara� suseta catusindhava�.
1063
Bh�sita� ku��ala� hatthi� k�retv� purato subha�
Suva��a ca�go�a dharo setacchattassa he��hato.
1064
A��huttara sahass�ni n�garan�riyo subh�
Suva��agha�a bhus�yo ta� rata� pariv�rayu�.
1065
N�n�pupphasamugg�ni tatheva da��ad�pik�
Tattak� tattak�yeva dh�rayitv�na itthiyo.
1066
A��huttara sahass�ni d�rak� samala�kat�
Gahetv� pariv�resu� n�n�va��addhaje subhe.
1067
N�n�turiya ghosehi anekehi tahi� tahi�
Hatthassa rathasaddehi bhindanto viya bh�tala�.
1068
Yanto mah�meghavana uyy�na� so mah�yaso
Yantova nandanavana� devar�j� asobhatha.
1069
Ra��o niggaman�rambhe pure turiyar�vaka�
Parive�e nisissova sutv� sonuttaro yati.
1070
Nimmujjitv� pa�haviya� gantv�na n�gamandira�
N�gar�jassa purato tattha p�turah� lahu�.
1071
Vu��h�ya abhiv�detv� palla�ke ta� nivesiya
Sakkaritv�na n�gindo pucchi �gatadesaka�.
1072
Tasmi� vutte atho pucchi tass�gamana k�ra�a�
Vatv�dhik�ra� sabba� so sa�ghasandesa mabravi.
1073
Mah�th�pa nidh�nattha� buddhena vihit� idha
Tava atthagat� dh�tu dehi t�kira me tuva�.
1074
Ta� sutv� n�gar�j� so at�va domanassito
Pah� aya� hi sama�o balakk�rena ga�hitu�.
1075
Tasm� a��attha netabb� dh�tuyo iti cintay�
Tattha�hita� bh�gineyya� �k�re�a niveday�.

[SL Page 122] [\x 122/]


1076
N�mena so vasu datto [a] j�nitv� tassa i�git�.
Gantv� ta� cetiyaghara� gi�itv� ta� kara��aka�
1077
Sineru p�da� gantv�na ku��al�vattako sayi
Tiyojaka sata� d�gho bhogo yojanamattato.
1078
Anek�ni sahass�ni m�pit�ni pha��nitu
Dh�m�yati pajjalati sayitv� so mahiddhiko
1079
Anek�ni sahass�ni attan� sadise ag�
M�payitv� say�pesi samant� pariv�rite.
1080
Bah� n�g�ca dev�ca osari�su tahi� tad�
Yuddha� ubhinna� n�g�na� passiss�ma maya� iti
1081
M�tulo bh�gineyyena ha�� t� dh�tuyo iti
�atv� thera� t� dh�tu natthi me santike iti.
1082
�dito yeva so thero t�sa� dh�t�na m�gama�
Mantv�na n�gar�janta� dehi dh�t�ti abravi.
1083
Atha �atv� sa��apetu� thera� so urag�dhipo ta� �d� cetiya ghara� gantv� ta� tassa
va��ay�.
1084
Anekadh� anekehi ratanehi susa�khata�
Se��hena cetiyaghara� passa bhikkhu sunimmala�.
1085
La�k�d�pamhi sakale sabb�ni ratan�ni ca
Sop�nante �hapitamhi n�gghanta��esu k� kath�.
1086
Mah�sakk�ra �h�namh� appasakk�ra �h�nata�
Dh�t�na� nayana� n�ma nayutta� bhikkhu vo ida�.
1087
Sacc�bhisamayo n�ga tumhaka� hi navijjati
Sacc�bhisamaya��h�na� netu� sakk�hi dh�tuyo.
1088
Dh�tunidh�na majjeva sohi r�j� karissati
Tasm� papa�ca� akatv� lahu� me dehi dh�tuyo
1089
N�go �ha sace bhante tuva� passasi dh�tuyo
Ga�hitv� y�hi ta� thero tikkhattu� ca an�payi.
1090
Sukhumatara� m�payitv� thero tattha �hitova so
Bh�gineyyassa vadane hattha� pakkhipi t�vade.
---------------------------------------------
[A] v�suladatto-ma: va�se.

[SL Page 123] [\x 123/]


1091
Dh�tukara��a m�d�ya ti��han�g�ti bh�siya
Nimmujjitv� pa�haviya� parive�amhi u��hahi.
1092
N�gar�j� tato bhikkhu amhehi va�cito iti
Dh�tu �nayanatth�ya bh�gineyyassa p�hi�i.
1093
Bh�gineyyotu kucchimhi apassitv� kara��aka�
Paridevam�no �gantv� m�tulassa niveday�.
1094
Tad� so n�gar�j�pi va�citamh� maya� iti
Paridevi n�g� sabbepi paridevi�su pa��it�.
1095
Bhikkhun�gassa vijaye tu��h� dev� sam�gat�
Dh�tuyo p�jayant�va teneva saha �gamu�.
1096
Parivem�n� �gantv� n�g� sa�ghassa santike
Bahudh� paridevi�su dh�t�hara�a dukkhit�.
1097
Tesa� sa�gho nukamp�ya thoka� dh�tumad�pay�
Tena te tu��h� �gantv� p�j�bha���ni �haru�.
1098
Sakko ratanapalla�ka� suva��aca�go�a mevaca
�d�ya sahadevehi ta� �h�na� samup�gato.
1099
Therassa uggata��h�ne k�rite vissakammun�
Pati��hapetv� palla�ka� suddhe ratana ma��ape.
1100
Dh�tukara��am�d�ya tassa therassa hatthato
Ca�go�ake �hapetv�na palla�kapavare vas�.
1101
Brahm� chattamadh�res� tusito v�lav�jani�
Ma�it�la va��a� suy�mo sakko sa�kha� tu sodaka�.
1102
Catt�roca mah�r�j� a��ha�su khaggap��ino
Samuggahatth� tetti�sa devaputt� mahiddhik�.
1103
P�ricchattaka pupphehi p�jayant� tahi� gat�
Kum�rik�ca dvatti�sa da��ad�paka dh�rik�.
1104
Pal�petv� du��hayakkhe yakkhasen�pat� pana
A��hav�sati a��ha�su �rakkha� kurum�nak�.
1105
V��a� c�raya m�nova a��h� pa�casikho tahi�
Ra�gabh�mi� sajjayitv� timbaru turiya ghosav�.
1106
Anek� devaputt� ca s�dhug�tappayojak�
Mah�k�lo n�gar�j� thutam�no anekadh�.

[SL Page 124] [\x 124/]


1107
Dibbaturiy�ni vajjanti dibbasa�g�ti vattati
Dibbagandh�di vass�ni vass�pentica devat�
1108
So indaguttattherotu m�rassa pa�isedhako
Cakkav�la sama� katv� loha chatta madh�rayi.
1109
Dh�t�na� parito ceva tattha tatthe va pa�casu
Dh�tunidh�nesu sajjh�ya� kari�su khalu bhikkhavo.
1110
Tatth�gam� mah�r�j� paha��ho du��hag�ma��
S�sen�d�ya �n�te ca�go�amhi suva��ake.
1111
�hapetv� dh�tu ca�go�a� pati��h�piya �sane
Dh�tu� p�jiya vanditv� �hito pa�jaliko tahi�.
1112
Dibbacchatt� dik�nettha dibbagandh� dik�ni ca
Passitv� dibbaturiy�ni sadde sutv� ca khattiyo
1113
Apassitv� brahmadeva� tu��ho acchariyabbhuto
Dh�tu� chattehi p�jesi la�k� rajjebhi si�cayi.
1114
Dibbacchatta� m�nusa� ca vimutticchatta mevaca
Saha ca�go�akeneva s�sen�d�ya khattiyo
1115
Iti ticchatta dh�rissa lokan�thassa satthuno
Tikkhattumeva me rajja� damm�ti ha��ham�naso
1116
Tikkhattumeva dh�t�na� la�k�rajjamad�si so
P�jayanto dh�tuyo t� devehi m�nusehica.
1117
Sahaca�go�a keheva s�sen�d�ya khattiyo
Bhikkhu sa�gha paribbu�ho katv� th�pa� padakkhi�a�
1118
P�c�nato �ruhitv� dh�tugabbhamhi otari
Arahant� chanavati ko�iyo th�pa muttama�.
1119
Samant� pariv�retv� a��ha�su katapa�jal�
Otaritv� dh�tugabbha� mahagghe sayane subhe.
1120
�hapess�m�ti cintente p�tipu��e narissare
Sadh�tu dh�tu ca�go�o uggantv� tassa s�sato.
1121
Sattat�lappam��amhi �k�samhi �hito tato
Saya� kara��o vivari uggantv� dh�tuyo tato.
1122
Buddhavesa� gahetv�na lakkha�a bya�janujjala�
Ga��ambam�le buddho va yamaka� p��ih�riya�.

[SL Page 125] [\x 125/]


1123
Aka�su dharam�nena sugatena adhi��hita�
Ta� p��ih�riya� disv� pasanne kaggam�nas�.
1124
Dev� manuss� arahatta� patt� dv�dasa ko�iyo
Ses�phalattaya� patt� at�t� ga�an�patha�.
1125
Hitv� ca buddhavesa� ta� kara��amhi pati��hahu�
Tato oruyha ca�go�o ra��o s�se pati��hahi.
1126
Sahindaguttattherena n��ak�hi ca so pana
Dh�tugabbha� parihara� patv�na sayana� subha�.
1127
Ca�go�a� ratanapalla�ke �hap�petv� jutindharo
Dhovitv�na puno hatthe gandhav�sita v�rin�
1128
Catuj�tiya gandhena ubba��etv� sag�ravo
Kara��a� vivaritv�na t�gahetv�na dh�tuyo
1129
Iti cintesi bh�mindo mah�jana hitatthiko
An�kul� kehi cipi yadi hessanti dh�tuyo.
1130
Janassa sara�a� hutv� yadi �hassanti dh�tuyo
Satthu nipann�k�rena parinibb��a ma�cake.
1131
Nipajjantu supa��atte �sanamh� mah�rahe
Iti cintiya so dh�tu �hapesi sayanuttame.
1132
Tad�k�r� dh�tuyoca sayi�su sayanuttame
�s��ha sukkapakkhassa pa��arasa uposathe.
1133
Uttar�s��ha nakkhatte eva� dh�tu pati��hit�
Sahadh�tu pati��h�n� akampittha mah�mah�.
1134
P��ih�r�ni nek�ni pavatti�su anekadh�
R�j� pasanno t� dh�tu setacchattena p�jay�.
1135
La�k�ya rajja� sakala� satt�h�ni ad�si ca
K�ye ca sabb�la�k�ra� dh�tu gabbhamhi p�jay�.
1136
Tath�n��akiyo macc� paris� devat�'pi ca
Vattha gu�a ghat�d�ni datv� sa�ghassa bh�pati.
1137
Bhikkh�hi ga�asajjh�ya� k�retv� khila rattiya�
Tato ca so mah�r�j� pure bheri� car�payi.
1138
Vandantu pi ca satt�ha� sabbe pu��atthik� jan�
Indagutto mah�thero adhi��h�si mahiddhiko.

[SL Page 126] [\x 126/]


1139
Dh�tuvanditu k�m� ye la�k�d�pamhi m�nus�
Ta� kha�a� yeva �gantv� vandantu dh�tuyo idha.
1140
Yath� sakasakaghara� tathev� di��hita� ahu
So mah� bhikkhu sa�ghassa mah�r�j� mah�yaso
1141
Mah�d�na� pavattetv� satt�ha� ca nirantara�
�cikkhi dh�tugabbhamhi kicca� ni��h�pita� may�
1142
Dh�tugabbhapidh�nantu sa�gho j�nitu marahati
Sa�gho te dve s�ma�ere tasmi� kamme niyojay�.
1143
Pidahi�su dh�tugabbha� p�s��en�ha�ena te
M�lettha m� mil�yantu gandh� sussantu m� ime.
1144
M� nibb�yantu d�p� ca m� ki�c�pi vipajjatu
Medava��a chap�s��� sandhiyantu nirantar�.
1145
Iti kh���sav� tattha sabbameta� adhi��hahu�
���pesi mah�r�j� yath�satti mah�jano
1146
Dh�tunidh�nak�nettha karot�ti hitatthiko
Mah�dh�tu nidh�nassa pi��himhi ca mah�jano
Ak� sahassa dh�t�na� nidh�n�ni yath� bala�.
1147
Pidah�piya ta� sabba� r�j� th�pa� sam�payi
Caturassacaya� tattha cetiyamhi sam�payi.
1148
Ani��hite chattakamme sudh�kammeca cetiye
M�ra�antika rogena r�j� �si gil�nako.
1149
Tissa� pakkosayitv� so kani��ha� d�ghav�pito
Th�pe ani��hita� kamma� ni��h�peh�ti abrav�.
1150
Bh�tuno dubbalatt� so tunnav�yehi k�riya
Ka�cuka� suddhavatthehi tena ch�diya cetiya�.
1151
Cittak�rehi k�resi vedika� tattha s�dhuka�
Panti� pu��agha��na�ca pa�ca�gulika pattika�
1152
Na�ak�rehi k�resi chatta� velumaya� tath�
Kharapattamaye canda suriye muddavedika�.
1153
L�kh�ku�kumake heta� cittayitv� sucittika� ra��o niveday� th�pe k�tabba� ni��hita�
iti.

[SL Page 127] [\x 127/]


1154
Sivik�ya nipajjitv� idh�gantv� mah�pati
Padakkhi�a� karitv�na sivik�yeva cetiya�.
1155
Vanditv� dakkhi�a dv�re sayane bh�misatthate
Sayitv� dakkhi�a passena so mah�th�pa muttama�.
1156
Sayitv� v�mapassena lohap�s�da muttama� passanto sumano �si bhikkhusa�gha
purakkhato 1157
Gela��a pucchanatth�ya �gat�tu tato tato
Channavatiko�i bhikkh� tasmi� �su� sam�game.
1158
Ga�asajjh�ya makaru vaggabandhena bhikkhavo
Theraputt�bhayatthera� tatth�disv� mah�pati.
1159
A��hav�sa mah�yuddha� yujjhanto apar�jaya�
Yo so na paccud�vatto mah�yodho vas� mama.
1160
Maccuyuddhamhi sampatte disv� ma��e par�jaya�
Id�ni so ca nopeti thero therasut�bhayo.
1161
Iti cintesi so thero j�nitv� tassa cintita�
Karindanadiy� t�re vasa� pa�jali pabbate.
1162
Pa�ca kh��� savasata pariv�rena iddhiy�
Nabh�s�gamma r�j�na� a��h�si pariv�riya.
1163
R�j� disv� pasanno ta� purato ca nis�diya
Tumhe dasamah�yodhe ga�hitv�na pure aha�.
1164 Yujjhi� id�ni eko ca maccun� yuddham�rabhi� maccusattu� par�jetu� nasakkom�ti
�haca.
1165
�hathero mah�r�ja m�bh�yi manuj�dhipa
Kilesa sattu� ajinitv� ajeyyo maccusattuko
1166
Sabbampi sa�kh�ra gata� avassa� yeva bhijjati
Tasm� anicc� sa�kh�r� dukkh� natt�ti cintiya.
1167
Dutiye attabh�vepi dhammacchando mah�hi te
Upa��hite devaloke hitv� dibba� sukha� tuva�
1168
Idh�gamma bahu� pu��a� ak�si ca anekadh�
Kara�ampeka rajjassa s�sanujjotan�ya te.
1169
Mah�pu��ampi y�vajja divas�va tay� kata�
Sabbamanussarameva�te sukha� sajju bhavissati.

[SL Page 128] [\x 128/]


1170
Therassa vacana� sutv� r�j� attamano ahu
Avassayo dviyuddhamhi tuva� me'si abh�si ta�.
1171
Tad� pat� har�petv� paha��ho pu��apotthaka�
V�vetu� lekhaka� �ha so ta� v�cesi potthaka�.
1172
Ek�na sata vih�r� mah�r�jena k�rit�
Ek�na v�sako��hi vih�ro marica va��ica.
1173
Uttamo lohap�s�do ti�sako��hi k�rito
Mah�th�pe anaggh�ni k�rit� catuv�sati.
1174
Mah�th�pamhi ses�ni k�rit�ni subuddhin�
Ko�isahassa� agghanti mah�r�j�ti v�cay�.
1175
Ko�amban�ma malaye akkhakkh�yika ch�take
Ku��al�ni mahaggh�ni duve datv�na ga�hiya.
1176
Kh���sav�na� pa�canna� mah�ther�namuttamo
Dinno pasanna cittena ka�guambila pi��ako
1177
Cu�a�ganiya yuddhamhi par�jitv� pal�yat�
K�la� ghos�payitv�na �gatassa vih�yas�.
1178
Kh���savassa yatino att�na manapekkhiya
Dinna� saraka bhattanti vutte �ha mah�pati.
1179
Vih�rama�gasatt�he p�s�dassa mahe tato
Th�p�rambhana satt�he tad� dh�tu nidh�nake.
1180
Catuddisassa ubhato sa�ghassa mahato may�
Mah�raha� mah�d�na� asesampi pavattita�.
1181
Mah�vis�kha p�ja�ca catuv�rama k�rayi�
D�pe sa�ghassa dvikkhattu� tic�varamad�payi�.
1182
Satta satta din�neva d�parajjamaha� ima�
Pa�cakkhattu� s�sanamhi ad�si� ha��ham�naso.
1183
Satata� dv�dasa��h�ne sappin� suddhava��iy�
D�pasahassa� j�lesi� p�jento sugata� aha�.
1184 Nicca� a��h�rasa��h�ne vejjehi vihita� aha�
Gil�nabhatta� bhesajja� gil�n�na mad�payi�.
1185
Catutt���sa�h�namhi sa�khata� madhup�yasa�
Tattakeyeva �h�nesu telullopakameva ca

[SL Page 129] [\x 129/]


1186
Ghate pakke mah�j�la p�ve �h�namhi tattake
Tatheva sahabhattehi niccameva ad�payi�
1187
Uposatha divasesu m�se m�se ca a��hasu
La�k�d�pe vih�resu d�patelamad�payi�.
1188
Dhammad�na� mahantanti sutv� �misad�nato
Lohap�s�dake he��h� sa�ghamajjhamhi �sane
1189
Os�ress�mi sa�ghassa ma�galasutta miccaha�
Nisinno os�rayitu� n�sakkhi� sa�ghag�rav�.
1190
Tatoppabhuti la�k�ya� vih�resu tahi� tahi�
Dhammakatha� kath�pesi� sakkaritv�na desake. 1191
Dhammakathikatherassa sappiph��ita sakkhara�
N��i� n��imad�pesi� d�pesi� catura�gula�.
1192
Mu��hika� ya��himadhuka� d�pesi� s��akadvaya�
Sabba� pissariye d�na� name h�seti m�nasa�.
1193
J�vita� anapekkhitv� duggatena sat� may�
Dinna� d�nadvaya� eva ta� me h�seti m�nasa�.
1194
Ta� sutv� abhayo thero ta� d�nadvayameva so
Ra��o cittappas�dattha� sa�va��esi anekadh�.
1195
Tesu pa�casu theresu ka�guambila g�hako
Maliyadeva mah�thero sumana k��amhi pabbate.
1196
Navanna� bhikkhusat�na� datv� ta� paribhu�jiso
Pa�hav�p�lako dhammaguttattherotu tampana.
1197
Kaly��ika vih�ramhi bhikkh�na� bh�jaya� tato
Parasa��hisa�kh�na� [a] paribhogamak�saya�.
1198
Tala�gav�siko dhamma dinnatthero piya�guko
D�pe dasa sahass�na� datv�na paribhu�ji ta�.
1199
Ma�ganav�siko khudda tissatthero mahiddhiko
Kel�se sa��hisahass�na� datv�na paribhu�ji ta�.
1200
Mah�vyaggho ca thero ta� okkanar�dha [b] vih�rake
Datv� sat�na� sattanna� paribhoga mak�saya�.
1201
Sarakabhattagg�h�tu thero piya�gud�pake
Dv�dasabhikkhu sahass�na� datv�na paribhu�ji ta�.
---------------------------------------------------
[A] dasaddhasatasa�kh�na�-ma: va: [b] okk�gana-ma: va:

[SL Page 130] [\x 130/]


1202
Iti vatv� bhayatthero ra��o h�sesi m�nasa�
R�j� citta� pas�detv� ta� thera� idamabrav�.
1203
Catuv�sati vass�na� sa�ghassa upak�rako
Aya� me hotu k�yopi sa�ghassa upak�rako.
1204
Mah�th�padassana��h�ne sa�ghassa kammam�lake
Sar�ra� sa�ghad�sassa tumhe jh�petha me iti
1205
Ka�i��ha� �ha bho tissa mah�th�pe ani��hita�
Ni��h�pehi tuva� sabba� kamma� sakkacca s�dhuka�.
1206
S�ya� p�to ca pupph�ni mah�th�pamhi p�jaya
Tikkhattu� upah�ra�ca mah�th�passa k�raya.
1207
Pa�iy�dita� ca ya� va��a� may� sugata s�sane
Sabba� aparih�petv� t�ta vattaya ta� tuva�.
1208
Sa�ghassa t�ta kiccesu m�pam�dittha sabbad�
Iti ta� anus�sitv� tu�h� �s� mah�pati.
1209
Ta�kha�a� ga�asajjh�ya� bhikkhusa�gho ak�si ca.
Devat� cha ratheceva chahi devehi �nayu�.
1210
Y�cu� visu� visu� dev� r�j�na� te rathe �hit�
Amh�ka� devaloka� tva� ehi r�jamanorama�.
1211
R�j� tesa� vaco sutv� y�vadhamma� su�omaha�
Adhiv�setha t�v�ti hatth�k�rena v�ray�.
1212 V�reti ga�asajjh�ya miti mantv�na bhikkhavo
Sajjh�ya� �hapayu� r�j� pucchi ta� �h�nak�ra�a�.
1213
�gameth�ti sa���ya dinnatt� ti vadi�su te
R�j� neta� tath� bhante iti vatv�na ta� vadi.
1214
Ta� sutv�na jan� keci bh�to maccubhay� aya�
Vippalapat�ti ma��i�su tesa� ka�kh�vinodana�.
1215
K�retu� abhayatthero r�j�na� evam�ha so
J�n�petu� katha� sakk� �n�t� te rath� iti.
1216
Pupphad�ma� khip�pesi r�j� nabhasi pa��ito
T�nilagg�ni lambi�su rathis�su visu� visu�.
1217 �k�se lambam�n�ni t�ni disv� mah�jano
Ka�kha� pa�ivinodesi r�j� theramabh�si ta�.

[SL Page 131] [\x 131/]


1218
Katamo devalokehi rammo bhante ti sobrav�
Tusit�na� pura� r�ja ramma� iti sata� mata�.
1219
Buddhabh�v�ya samaya� olokento mah�dayo
Metteyyo bodhisattopi vasate tusite pure.
1220
Therassa vacana� sutv� mah�r�j� mah�mati
Olokento mah�th�pa� nipannova nim�layi.
1221
Cavitv� ta� kha�a�yeva tusit� �gate rathe.
Nibbattitv� �hito yeva dibbadeho adassatha.
1222
Katassa pu��akammassa phala� dassetu mattano
Mah�janassa dassento att�na� samala�kata�.
1223
Ratha��ho yeva tikkhattu� mah�th�pa� padakkhi�a�
Katv�na th�pa� sa�gha�ca vanditv� tusita� ag�.
1224
N��akiyo idh�gantv� maku�a� yattha mocayu�
Maku�amuttas�l�hi ettha s�l� kat� ahu.
1225
Citake �hapite ra��o sar�ramhi mah�jano
Yattha viravi�su tattha s�l� tann�mik� ahu:
1226
Ra��o sar�ra� jh�pesu� yasmi� niss�ma m�lake
So evam�lako ettha vuccate r�jam�lako.
1227
Du��hag�mini r�j� so saddho d�nagu�e rato
Mettayyassa bhagavato hessati aggas�vako.
1228
Ra��o pit� pit� tassa m�t� m�t� bhavissati
Saddh�tisso kani��hotu dutiyo hessati s�vako
1229
S�lir�jakum�ro yo tassa ra��o suto tu so
Metteyyassa bhagavato putto yeva bhavissati.
1230
Itica vacana se��ha� se��hakh���sav�na�
Avitatha thirabh�ta� bhutato sa�viditv�
Sugatacarita sabba� sabbaso cintayitv�
Tusiti pavarasatta� bodhisatta� bhajantu.

Abhaya du��hag�ma�ira��o tusita devaloka gamanakath� ni��hit�.


----------------------------------------

[SL Page 132] [\x 132/]


1231
Du��hag�ma�� ra��otu rajje phit� jan� ahu
S�lir�jakum�rotu tass�si vissuto suto.
1232
At�va dha��o so �si pu��a kammarato sad�
At�va c�rur�p�ya satto ca���liy� ahu.
1233
Asokam�l�devi� ta� sambuddha� pubba j�tiy�
R�pen�ti piy�yanto so rajja� neva k�may�.
1234
Kena s� c�rur�pasi kena ca���lik� ahu
Kena asoka m�l�ti n�ma� ass�si s� pana.
1235
At�te jambud�pamhi nibbute kassape jine
B�r��asi� a��atar� duggatitthi mahallik�.
1236
Sa�ghassa ca dvi bhikkh�na� bhatt�ni deti s�dara�
Ekasmi� divase tass� ghara� pageva �gate.
1237
Bhikkh� disv�na s� gantv� bhatta�y�vatu sijjhati
T�va �sanas�l�ya� nis�dath�ti abravi.
1238
Te tattha dhamma� desent� nis�danti ca bhikkhavo
Mahallik� ca bhatt�di� ni��hapetv� ca sabbaso.
1239
Dh�tara� pesay� amma bhikkhu �nehi tva� iti
S� gantv�na tad� s�gha� dhamma� sutv� nis�diya.
1240
S�dhuk�ra� pavattent� y�vani��h�na m�vasi
Dhammakath�ya os�ne tikkhattu� s�dhuk�raka�
1241
Datv�na s�dar� tesa� vanditv�na idabravi
K�lo bhante sam�yantu pi��atthamha� ghara� iti.
1242
Tato thoka� nivattitv� bhadant� �gat� iti
�rocesi tad� m�t� paribh�siya �ha ta�
1243
Ca���li sucira� k�la� kattha��h�ne �hit� tuva
Bhatt�di s�tal� j�t� vel� �sannak� iti.
1244
M�tuy� vacana� sutv� kuddh� dh�t�pi �ha ta�
Kissa rosasi ca���li dhammo me su�ito tahi�.
1245
Eva� dhamma� su�anti� ma� kimattha� paribh�sayi
Dh�tuy� vacana� sutv� m�t� dh�tara mabrav�
1246
Tenahi d�na� bhikkh�na� parivesa tuva� iti
Tato pasann� suman� bhikkhusa�gha� upa��hahu�.

[SL Page 133] [\x 133/]


1247
Eva� t� y�vaj�vampi katv�na kusala� bahu�
�y�na� pariyos�ne devaloka� gat� ubho.
1248
Tattha j�vita pariyanta� bhutv� sampattiyo pana
Tato cut� manussesu m�t�hu uttame kule
1249
Dh�t�tu ca���lakule mah�bhoge mahaddhane
M�tu ca���la v�dena ahu ca���lag�make.
1250
Tato cut� devaloka� agama�su yathicchita�
Tato cut� manussesu yath�vuttesu j�yaru�.
1251
Itim�nusa lokacut� tidiva�
Tidiv� ca cut� naraloka mima�
Anusa�sarit� punadeva ima�
Tidiva� agamu� varad�narat�.
1252
Devalok� manussesu sa�sarantisu t�su hi
Ekabuddhantare t�te �hit� s�halad�pake.
1253
M�tuca���lav�c�ya ahu ca���lag�make
Je��hakadh�t�d�n�si devaka��� pam� subh�.
1254
Dhamma� sutv� s�dhuk�ra d�nena mukhato pana
Asokam�l�va���bh� ra�sim�l� nigacchati.
1255
Sugandho ca sad� c�ti ten�h� sokam�lin�
Ekad� kira s� pura� �gacchati tad�pana,
1256
R�japutto'pi �y�to sen�ya pariv�rito
R�japutt�gama� �atv� magg� okkamma s�pana.
1257
Bh�t� niss�ya p�k�ra� a��h�si ta�kha�e pana
R�j�pita� padisv�na itthir�panti cintiya.
1258
Amho p�k�ra passamhi itthir�pa� manorama�
Kena ta� k�rita� ettha devaka���pama� subha�.
1259
Tato ta� puris�vocu� neta� devitthi r�paka�
Ek� kum�rik� deva bhitti� niss�ya ti��hat�ti.
1260
Kum�rik�ti sutv�na rattacittodamabravi
Antopura� pavesetha bhariy� me bhavissati.
1261
Tassa ta� vacana� sutv� te gantv� puris� lahu�
Geha� netv� nah�petv� n�n�la�k�ra ma��ita�.

[SL Page 134] [\x 134/]


1262
K�r�petv� kum�rassa puris� te nivedayu�
Tato r�jakum�ro ta� katv� sakk�ra muttama�
1263
Aggamahesi��h�namhi �hapetv� saha sa�vasi
Ta� sutv�na mah�r�j� abhayo du��hag�man�.
1264
Va�s�nurakkhako neso pabb�jess�mi na� iti
Kodh�bhibh�to hutv�na puttasantika m�gami.
1265
Kum�ro otaritv�na pitup�d�ni vandati
Tato r�j� abhiruhi puttassa bhavana� subha�.
1266
Asokam�lin� dev� ra��o p�d�ni dhovitu�
So��a bhi�k�ra m�d�ya �gacchati tad�pana.
1267
Ta� disv�va mah�r�j� s�ratto �ha vimbhito
Aho r�pavat� es� sabbalakkha�a ma��it�.
1268
�disa� itthiratana� katha� sakk� visajjitu�
Eva� so cintayitv�na putte kopa� vinodiya
1269
Napassa'nti kulagotta� satto etassa jantuno
Tath�pi rajjasukhato es�hu uttam� iti
Ettakameva vatv�so mah�r�j� nivattay�.
1270
Tassa ra��o suto �s� s�lin�mo kum�rako
Mahiddhiko mah�pu��o sabba��h�nesu p�ka�o.
1271
Ya� ya� padesa� bhajati tattha tattheva p�jito
Pann�k�rasahass�ni �nayi�su sadevak�.
1272
Kena so s�lin�m�si kena �si mahiddhiko
Kena so sabba�h�nesu pann�k�re bah� labhi.
1273
La�k�d�pamhi at�te anur�dhapure vare
Eko up�sako �si kamm�ra kammakovido.
1274
Saddho pasanno so �si buddh�diratanattaye
Tad� eko gahapati khettasamh�ra k�ra��.
1275
S�lima�s�di bah�ke pa���k�re sam�niyi
Te disv�na vicintesi pa��ito kusalatthiko.
1276
Eta� sabba� sukhettamhi ropayitv� asesato
Pa���k�ra sahassa� va labhiss�mi asa�sayanti.

[SL Page 135] [\x 135/]


1277
Tad� piya�gud�pamh� bhikkh� kh���sav� tahi�
Catt�rova sam�yanti pi��attha� so tad� pana. 1278
Ha��hatu��ho pavattesi gahetv� tepi �niya
Pubbapa��atte gharamhi nis�d�piya �sane.
1279
Bhoj�petv� pa��tena pi��ap�tena sabbath�
Pariv�retv�na p�jetv� patthana� akar� tad�
1280
Imin� pana me bhante pu��akammena n�gate
Pa���k�rasahassa� me p�tuhotu bhav�bhave.
1281
G�me v� yadiv� ra��e jalev� yadiv� thale
Ya� ya� icch�mi ta� sabba� khippameva samijjhatuti.
1282
Itivara pa�idh�na� patthayitv�na tamh�
Supurita paritoso so ca vitv�ttabh�v�.
Narapatibhaya ra��o g�manivhassa gehe
Apagami varad�t� deviy� kucchiy� ca
1283
Tasmi� kucchigate yeva pa���k�ra� anappaka�
Tamh� tamh� padesamh� �hari�su ca deviy�.
1284
Dasam�se paripu��e vij�yati tad�pi ca
Sampatta pa���k�ra� ta� dev� eva vic�rayi.
1285
Vuddhippatte kum�ramhi kum�rasseva �nayu�
Pa���k�resu sabbesu s�l� bahutar� ahu�.
1286
Tena s�likum�roti n�ma� tassa kata� ahu
Vayappatto kum�ro so �netv� sokam�lini�.
1287
Aggamahesi� katv�na piyav�sa� vas� tad�
Dha��apu��o r�japutto s�lin�moti vissuto.
1288
Tato ca so r�japutto sakapu��a� vima�situ
K�lasseva ca vu��h�ya katv� sar�ra jaggana�
1289
Rattavattha� niv�setv� katva���taka vesaka�
Pacchimadv�r� nikkhamma ara��e ekako vas�.
1290
Tasmi� kha�e devasa�gh� mantayitv�na ekato
Suva��amaya� r�pimaya� tambaka�samayampi ca.
1291
Bh�jana� saka�asatehi kum�rass�bhi h�rayu� ta� netv�na saka� hega� cintetv�na
tatheva so.

[SL Page 136] [\x 136/]


1292
Uttaradv�r� nikkhamma vane eko nis�day�
Tasmi� kha�e manuss�pi sammantetv�na ekato.
1293
Suddhasugandhas�l�na� saka�ehi ca pa�cahi
Satehi parip�retv� kum�rass�bhi h�rayu�
1294
Te sabbepi gahetv�na sakageha� gato ahu
Punapi r�japutto so pu��akamma� vima�situ�.
1295
P�c�nadv�r� nikkhamma ara��e ekako vas�
Tad� a��e manuss�pi mantayitv�na ekato.
1296
Ghata� sugandha� man�pa� saka�ehi ca pa�cahi
Satehi parip�retv� kum�rass�hi h�rayu�.
1297
Punapi r�japutto so sakapu��a� vima�situ�
Dakkhi�adv�r� nikkhamma ara��e ekako vas�.
1298
Tad� a��e manuss�pi madhup��ita sakkara�
Pa�casata saka�ehi p�rayitv�bhih�rayu�.
1299
R�japutto pi ta� sabba� �haritv� saka� ghara�
Samant� nagaresveva mama pu��a� va atthinu
1300
Ud�hu duradesepi atthi natth�ti cintay�
Sakapu��a� vima�situ� asokam�liniy� saha.
1301
Ratham�ruyha nagar� nikkhamitv�na ekako
Gaccham�no r�japutto cetiyagiri santika�
1302
Patv� vanantara� yeva cham�ya� so nis�diya
Asokam�lin� dev� avh�ya etada brav�.
1303
Bhadde ch�to aha� d�ni bhattam�nehi tva� iti
Tassa ta� vacana� sutv� dev� ta� etadabrav�.
1304
Ayyaputta brah�ra��e nimmanusse kuto pana
Bhatta� labhissa'nti tato ta� devi� etadabrav�.
1305
Ima� patoda� ga�hitv� eta� pahara p�dapa�
Paharitv�na ta� bhatta� �neh�ti vad�hi tva�
1306
Ta� gahetv�na s� dev� tath� vatv�na p�dapa�
Paharitena patodena ta� rukkha devat�ya hi
1305
Sar�ramhi paharitamhi s� ca ta� etadabrav�
Kasm� ma� pahari ayye ki� doso mama santike ti.

[SL Page 137] [\x 137/]


1308
Ch�to ahu r�japutto tassa ���ya ta� iti
Itivuttetu s� �ha sabba� samp�dita� may�.
1309
Id�neva hariss�mi sabba� bhatt�dika� saya�
Iti vatv�na s� tattha sesadevehi �niya
1310
Ma��apa� tattha m�petv� ghos�petv� tahi� tahi�
Sabba� bhatt�dika� netv� bhoj�penti ca devat�
1311
Tasmi� kha�e kum�rassa pariv�r� bah�jan�
Aneka sahass� sampatt� tepi tattha abhu�jisu�.
1312
Tad� so r�japuttopi cetiyagiri v�sina�
Mah�d�nampi datv�na bhoj�petv� saka� jana�.
1313
Sattarattindiva� yeva ara��e vasati tato
Nivattitv�na nagara� agam�si mah�yaso.
1314
Tato so pituno da��hu� gantv�na r�jamandira�
Vanditv�na mah�r�ja� nis�di yuttam�sane
1315
Ta� disv�na mah�r�j� evam�ha mah�pati
S�li tva� mama ra��hamhi nipp��itv� mah�jane
1316
Bhu�jitv�na yath�k�ma� kasm� id�ni �gato
Itivutte tu so �ha n�ha� nipp��aya� jana�.
1317
Devat� ma� sam�gantv� tad�ra��e upa��hahu�
Bhatt�di�ca �haritv� bhoj�pi�su ca devat�
1318
T�hi �n�tabhattehi datv� d�na� yadicchaka�
Sattarattindiva� tattha vasitv�na nivattayi�.
1319
Iti vutte mah�r�j� v�ma�s�tv� vij�niya
Mah�pu��o kum�roti tu�h� �si mah�pati.
1320
Tato pa��h�ya so �si mah�pu��oti vissuto
Tasm� pi so r�jabh�va� r�japutto na icchati.

S�lir�jassa uppattikath�.
----------------
1321
Du��hag�ma�ibh�t� so saddh�tisso tadaccaye
Rajja� k�res�bhisitto a��h�rasasam�samo
1322
Chattakamma� sudh�kamma� hatthip�k�rameva ca.
Mah�th�passa k�resi so saddh�tissa n�mako.

[SL Page 138] [\x 138/]


1323
D�pena lohap�s�do u��ayahittha susa�khato
K�resi lohap�s�da� so sattabh�maka� puna.
1324
Navutisata sahassaggho p�s�do �si so tad�
Dakkhi��girivih�ra� dh�kale�a�ca [a] k�ray�.
1325
Kulambika vih�ra�ca [b] tad� petta�gav�lika�
Veccavavattika�ceva [c] dumbalav�pi tissaka�
1326
D�ghav�pimhi k�resi vih�re yojane pica
D�ghav�pi vih�ra�ca k�resi sahacetiya�
1327
N�n�ratana sa�channa� tattha k�resi cetiya�
Sandhiya� sandhiya� tattha rathacakkappam��aka�.
1328
Sova��am�la� k�retv� lagg�pesi manorama�
Catur�s�ti sahass�na� dhammakkhandh�na missaro
1329
Catur�s�ti sahass�ni p�j�c�pi ak�ray�
Evam�dini pu���ni katv�na kusalatthiko
1330
Rahogato nis�ditv� eva� cintesi so tad�
Anappaka� bahu� pu��a� pu��akkhette kata� may�.
1331
D�navatthu suvisuddha� sambuddhena suva��ita�
Tasm� suddha� d�navatthu� kariss�m�ti cintay�
Deviy� santika� gantv� evam�hamah�pati.
1332
Khett�pam� arahanto d�yak� kassak�pam�
B�j�pama� deyyadhamma� ito nibbattate phala�.
1333
Icceva buddhase��hena vuttatt�nussara� aha�
Etesu d�navatthusu parisuddha� nahotihi.
1334
Tasm� bhadde d�navatthu� pariyesiss�mi bhaddaka�
Bhati� katv� laddhabha��a� �nessa� tava santika�.
1335 Tato aha�ca tva� v�pi dass�ma d�namuttama�
Iti vatv� mah�r�j� k�lassev�bhi nikkhami.
1336
Rattavattha� niv�setv� gahetv� dha��al�vaka�
Mah�maggamhi a��h�si pucchanto �gate jane
--------------------------------------------
[A] kallakallena-ma: va: [b] kulumb�la-ma: va: [c] vela�gavi��ita-ma: va:

[SL Page 139] [\x 139/]


1337
Kassa dha��a� l�vitabba� laviss�mi aha� iti.
Tad� eko gahapati khettas�m�pi �gato.
1338
Tassa ta� vacana� sutv� ta� r�j�na� idabrav�
M�l�va abhir�posi hatthap�d�ca sobhan�.
1339
Nivatthavattha� sukhuma� bhatiko n�diso iti.
Tassa ta� vacana� sutv� mah�r�j� idabrav�
1340
Amho eva� navattabba� sur�pa� ki� katha� tay�
Sur�po v� dur�po v� dhanasseva ca k�ra��. 1341
Bhatikammakaro eva tasm� dassehi dha��aka�
Iti vuttetu so gantv� khetta� khettassa s�miko.
1342
Dassetv�na tahi� sassa� lavitabba� idabrav�
M� t�va l�vay� ga�ha ima� sassa� yathicchita�.
1343
Yattaka� gahitu� sakk� ga�h�hi tattaka� iti
Tassa ta� vacana� sutv� mah�r�j� mahabbalo.
1344
Khettas�mike sayante l�cayitv�na dha��aka�
Attha� gatamhi suriye attano tth�ya l�vita�.
1345
Mahanta� dha��akal�pa dvayam�d�ya pakkami
�netv� ta� sakageha� �hapetv� devisantike
1346
Ta� dev�ca saya� c�pi maddetv�na sahatthato
Dvin�limatta� ta��ula� karitv�na sus�dhuka�.
1347
Avasesena kh�ra�ca sappisakkara mevaca
G�h�petv� mah�r�j� bhatta� ni��h�pay� tato.
1348
Eka� d�si� pakkosetv� evam�ha nar�dhipo
Khippameva vih�ra� tva� gantv�na s�ghasopana
1349 �nehi eka� bhikkhunti ta� sutv� s�ghameva s�
Agam�si vih�ranta� tad�piya�gu d�pake
1350
Tissan�mo mah�thero dibb�ya sotadh�tuy�
Sutv�na ra��o vacana� eka� kh���sava� yati�
1351
La�k�d�pa� ito gantv� sanas�l�ya motara
Otaritv� yath�bu��ha� ti��h�hi tva� tato pana
1352
�hitik�ya ca sampatta� ra��o bhatta� pa�iggaha
Itivuttetu so thero abbhuggantv� nabhotala�
[SL Page 140] [\x 140/]
1353
La�k�d�pe otaritv� bhikkhuna� pa�ip��iy�
A��h�si ta�kha�eyeva s� d�s�pi niveday�
1354
Bhante tumhesu sabbesu eka� sa�ghena sammata�
Bhikkhu� �nehi bhikkhattha� iti r�j� apesay�
1355
Iti vutte ca d�siy� te bhikkhu �hitik�ya tu
Sampatta� ta� arahanta� n�y�di�su ca d�siy�
1356
Tad� ta� s� bhivanditv� nimantitv� nivattayi
Ra��o niveday� deva esa'yyo �gato iti.
1357
Ta� sutv�na mah�r�j� s�gha� vu��h�ya �san�
Paccuggantv�na ta� thera� patta� ga�hiya s�dara�.
1358
Ghara� netv�na ta� thera� nis�d�piya �sane
Omu�citv�na s��aka� attano ca niv�sana�.
1359
Pattadh�ra� karitv�na saddho pasannam�naso
Patte pakkhippa bhattampi sappikh�r�dikampica
1360
Vatthena saha ta� patta� �netv� therasantika�
May� bhante akattabba� bhati� katv�na dukkara�.
1361
Samp�dita� ida� bhatta� patiga�hiya s�dhuka�
Mayha� t�vaca nibb��a� hitatth�ya tuva� kuru.
1362
Iti vatv� mah�r�j� patta� bhattena p�rita�
Ad�si theropi tad� ta� patta� patiga�hiya.
1363
Icchita� patthita� sabba� sabbasova samijjhatu
Iti vatv�na gehamh� pattam�d�ya nikkhami.
1364
R�j� d�ra� gam� ther� tad� thero nabhattala�
Abbhuggantv�na iddhiy� pakkhir�java ambare.
1365
Y�va ra��o cakkhupatha� t�vagantv�na ta�kha�e
Piya�gud�pa� patv�na ta� therassa ad� siso
1366
Tad� ca so mah�thero bhojayitv�na tampana
Sahassa arahant�na� paribhogama k�ray�.
1367
Tato sopi mah�r�j� disv� ta� p��ih�riya�
P�tiy�va abhissanto ud�nampi pavattay�.
1368
Aho d�na� varad�na� arahante pati��hita�.
Tato pa��h�ya so r�j� saddh�tissoti p�ka�o.
[SL Page 141] [\x 141/]

Bhatikamma kara�a kath�.


------------
1369
Ekad�pica so r�j� saddho tisso mah�pati
Anekabhikkhu sahassa� j�n�petv�na s�daro
1370
D�tabbayuttaka� d�na� ta� datv�na idabrav�
Bhante tumhesu sabbesu eka� sa�ghena sammata�.
1371
Bahussuta� mah�pa��a� bhikkhu� ov�ditu� mama
Uddisat�ti ta� sutv� bhikkhusa�gho avoca ta�.
1372
Mah�r�ja imamh�tu catuyojanamatthake
Ara���v�siko thero ku��alatisso ti vissuto
1373
So thero ta� ovaditu� samattho iti abravi
Ta� sutv�na mah�r�j� tato s�gha� nivattay�.
1374 Catura�ginisen�ya samant� pariv�rito
Puna divase nagaramh� nikkhamitv�na s�ghaso
1375
Ta� thera� dassanatth�ya ta� padesa� up�gami.
Tattha �hatv� mah�r�j� eva� cintesi so tad�.
1376
Pariv�rena gamana� therassa santika�mpi ca
Nayutta� ahamekova passissa� pa�hama� iti.
1377
Cintitveva� mah�r�j� padas� ekakova so
Therassa vasana��h�na� agam�si mah�pat�.
1378
Ta� �atv�na mah�thero eva� cintesi so tad�
Ra��� saha viss�se natthi mayha� payojana�.
1379
Attano ta� vih�ra�ca m�petv� n�cavatthuka�
Dvatti�s�k�raka� sabba� likhanto yeva bh�miya�.
1380
Dv�ra�c�pi thaketv�na nis�dati ca ta�kha�e
R�j�pi santika� yeva ta�vih�rassup�gam�.
1381
Upagantv� t�lacchidd� ta� thera� so valokayi
Disv� therassa �k�ra� eva� cintesi so tad�.
1382
Hatthakukkuccako eso sakammapasuto ca so
Mayha� ov�da d�nattha� n�n�r�po aya� iti.
1383
Cintitveva� mah�r�j� tato s�gha� nivattiya
Upekkhakova hutv�na nis�di sakamandire.

[SL Page 142] [\x 142/]


1384
Tato tu cirak�lena sa�gha� �y�ciso pana
Sa�gho punapi ta� thera� eso yev�ti uddisi. 1385
Dutiyampi so mah�r�j� ta� thera� upasa�kami
Tad�pi so mah�thero ku��alatissa n�mako.
1386
Ra��o ov�dad�nattha� ra��o geha� gatena me
Ki� payojana micceva� cintayitv� mah�mat�.
1387
Dutiyampi tath�k�si mah�thero mahiddhiko
Tato ca so mah�r�j� dutiyampi nivattay�.
1388
Majjhattakova hutv�na nis�di sakamandire
Therassa gu�adesampi nakathesi mah�pati
1389
Tato tu cirak�lena mah�therassa tassatu
Rogo uppajji sothero oloketv�na j�vita�.
1390
Saka� �yukkhaya� �atv� eva� cintesi so tad�
Eso saddh�tisso mayha� aj�nitv� gu�ampana.
1391
Katv�na a��athatta� so katv� dos�na cintana�
Niraya� v�adhigaccheyya tasm� ra��opi k�ra��
1392
Adhi��h�nampi katv�na pah�ya tampi k�ra�a�
Nibb�yiss�maha� eva� cintayitv� adhi��hahi.
1393 Mayha� nibb��a k�lamhi jh�panatth�ya ma� jan�
K���g�re �hapetv�na p�j�k�ra� karissare.
1394
Tad� mayha� sar�rampi tesa� hatth� vimucciya
K���g�rena sahita� abbhuggantv� nabhattala�.
1395
Nabhas� r�jageha�va gantv� ra��� bhivandite
Nivattitv� tampades� gantv�na nabhas� lahu�.
1396
Mah�byagghavhatherassa sah�yasseva santika�
Mah�jana pariv�re ti��hatu ambare tad�.
1397
Tad� sil�mayo th�po �h�nato apagacchatu
Tato sah�yattherassa k���g�rena so pana
1398
�k�seva nivattitv� citakamhi pati��hatu.
Tato th�pe saka��h�ne pakatiy� yeva ti��hat� ti
1399
Eva� katv� adhi��h�na� nibbuto so mahiddhiko
Tato tato jan�sabbe sam�gamma samantato.

[SL Page 143] [\x 143/]


1400
Tassa sar�ra� p�jent� sakkaront� ca s�dhuka�
Ma�chus�ya� pakkhipitv� [a] k���g�re �hap�piya.
1401
Mahat� parih�rena nayi�su citakantika�
Sampatto citak�sanna� k���g�ro pati��hahi
1402
Nasakkonteva c�letu� sabbe jan� sam�gat�
Tato ta� nikkhamitv�na a��ha�su te mah�jan�.
1403
Tesa�tu hatthato mutto k���g�ro tad�pana
Abbhuggantv�na �k�sa� gantv�na nabhas� tato.
1404
R�jagehassa purato pati��h�si nabhattale
Tato ca so mah�r�j� saddh�tisso ti n�mako
1405
Nikkhamitv� sak� geh� orodhapariv�rito
Vanditv� p�jayitv�na ida� vacanamabrav�.
1406
Bhante tayi j�vam�ne n�k�si karu�a� mama
A��athatta� mama� katv� vijjam�nattano gu�a�
1407
Pa�icch�desi sakala� id�ni yeva p�ka�a�
Tasm� bhante nibbutamhi karu�� tayi sabbad�.
1408
Mayi atth�ti ma���mi �gatasseva k�ra��
Eva� vatv� mah�r�j� roditv�na tato para�.
1409
Sabba� dosa� kham�petv� bhante y�th�ti abrav�
Tad� sopi nivattitv� �k�seneva s�ghaso
1410
Mah�byagghiya therassa vasana��h�na m�gam�
R�j�pi ta� anubandha� pacchato eva �gato.
1411
Tad� so byagghatherotu lohap�s�dan�make
P�s�de bhikkhusa�ghassa dhamma� v�ceti ta�kha�e.
1412
K���g�ro n�tidure �k�seva �hito ahu
Tad� sil�mayo th�po ahu antarav�sito.
1413
Tad� so byagghatheropi sutv� sadda� mahantaka�
Kimho eso mah�ghoso kuto so �gato idha.
1414
Iti vuttetu ta� thera� bhikkhu �rocayi�su te
Bhante tumha� sah�yotu ku��ala tisso ti vissuto
1415
Thero so nibbuto santo tavasantikam�gato
Etasmi� kho mahati ghose mah�r�j�pi �gato
------------------------------------------------
[A] ma�juse pakkhipitv�na-potthakesu.

[SL Page 144] [\x 144/]


1416
Etantu k�ra�a� bhante j�nitabba� tay� iti
Tesa� ta� vacana� sutv� mah�thero mahiddhiko.
1417
Labhitv� dhammasa�vega� eva� cintesi so tad�
Eso thero at�tepi id�ni ceva me saha.
1418
Da�hamitto ahu soti id�ni pari nibbuto
Mayha�tu �yusa�kh�ro k�disoti vipassiya
1419
Imasmi� divase yeva �yu kh�y�ti addasa
Sakk�rantu labhiss�mi niss�ya kata pu��ake.
1420
Itivatv� kham�petv� tato ntev�sike tahi�
Adi��h�na� karitv�na abbhuggantv� nabhattala�.
1421
K���g�ra� pavisitv� nibbuto so mahiddhiko
Tato dvinnampi ther�na� nivattitv�na dvepica.
1422
K���g�r� citakesu pati��hahi�su t�vade
Tato samu��hahitv�na aggikkhandh� samantato.
1423
Jh�pesu� atha nissesa� sesi�su dh�tumattaka�
Eta� acchariya� disv� abbhuta� lomaha�sana�.
1424
Sabbe dev� manuss� ca ye tatth�su� sam�gat�
Sabbe te paridevi�su k�ru��a� vilapi�su ca.
1425
Tato te p�jayitv�na saka��h�na� nivattayu�
Etesu dv�su theresu ku��alatissa n�mako.
1426
Mah�thero at�tamhi jambud�passa issaro
Asoko dhammar�j�si ratanattaya g�ravo.
1427
Byagghatthero mah�n�mo tassa sah�yako ahu
Ete dvepi mah�r�j� la�k�ya� parinibbut�
Eta� s�halavatthumhi �gatatt� may� bhata�.

Ov�day�cana kath�
1428
Tato pa��h�ya so r�j� saddh�tisso ti n�mako
Bhikkhusa�ghe atirato saddho �si pasannako.
1429
Bhikkhusa�ghe mah�d�na� datv�na so mah�pati
A��h�raseva vass�ni rajja� k�resi sotad�.
1430
Eva� pu���ni katv�na mahant�ni mah�pati
K�yassa bhed� devesu tusites� papajjatha.

[SL Page 145] [\x 145/]


1431
Ito paresa� r�j�na� va�sassa kathanenatu
Visesassa abh�vena ya�ca vitth�rita� na ca
1432
Ta� va�sa� iccham�nena vitth�rena vij�nitu�
Mah�va�s�va ta� sabba� gahetabba� hi vi��un�
1433
Va�sa� tu br�hma��d�na� visesassa abh�vato
Tattha vitth�rabh�t� ca may� vitth�rita� naca.
1434
Ito a��esu d�pesu t�su uttarad�pake
Manuss� tattha j�yant� amam� apariggah�.
1435
Nate b�ja� pavapanti napin�yanti na�gal�
Aka��hap�kima� s�li� paribhu�janti m�nus�.
1436
Tu��ik�re pacitv�na tato bhu�janti bhojana�
Aniccham�n� pacitu� kapparukkh�va bhu�jare.
1437
Kapparukkheva ta� sabba� suva���di pas�dhana�
Bhatta� sen�sana�ceva vatth�la�k�ra kampica.
1438
Sabbupakara�a�c�pi kapparukkh�va labbhare
Satt�hi t�va etesa� k���k�marat� ahu.
1439
Aya� itthi me bhariy� aya� ca duhit� mama
Aya� me itthi m�t�ti puris�pi na��yare
1440
Itthi api naj�nanti aya� me s�miko iti
Aya� putto me puriso aya� pit� mam�tiv�.
1441
A��ama��a� naj�nanti tasm� me amam� siyu�.
Gabbha� dh�renti ye c�pi vij�yitv�va gacchare
1442
D�rak�na�va pu��ena kh�ra� a�guliy� ahu
Itthiyo pica passanti piv�petv� va gacchare
1443
Te kum�r�pi u��h�ya pakkamanti yath�ruci
Yad� putto rattacitto aj�nitv�na m�tara�
1444
Par�masati tad�m�tu th�n� kh�ra� nigacchati
Tato m�t� asammos� ratibh�vamatikkame.
1445
Pit�dayo pi sabbe te dh�t�d�su narajjare
Sabh�vena pa�cas�le sad� honti pati��hit�
Cavant� pica sabbe te sugati� upapajjare.
1446
Vass�na� sahassa� �yu tesa� bhavanti sabbad�
Pubbavidehe sattasata� goy�ne satapa�caka�.

[SL Page 146] [\x 146/]


1447
Jambud�pe aniyama� kad�ci dasavassaka�
Kad�cipi asa�khayya vassa� �yu� vij�niya�
1448
Iti ca manujase��he se��ha va�s�nuy�te
Sucaritabala bh�te bh�tato sa�viditv�
Atulakusala se��ha� se��hada� sa�cayant�
Atulamamatamagga� maggayant� bhavantu.
1449
Laddh�na dullabhatara�ca manussayoni�
Mokkh�kara� sugatas�sana m�disa�ca
Sutv�na �sava harekahita�ca dhamma�
Ko pa��av� hi nipu�a� nabhajeyya dhamma�

Iti sujanappas�da sa�vegatth�ya kate lokappad�pakas�re manussagatiniddeso n�ma


Pa�camo paricchedo.
--------------
1
Ath�para� pavakkh�mi devat�na� gatimpi ca
Munivutt�nus�rena yath�sambhavato katha�.
2
K�magu�ehi pa�cahi jh�n�bhi���dikehi ca
Yasm� dibbanti k��anti tasm� dev�ti sammat�.
3
Devoti n�mas�ma��� sabbo ekavidho bhave
Bhumm� bhumm�dibhedena devotu duvidho bhave.
4
Sammutidevopapatti visuddhadeva bhedato
Tividho hoti devoya� tesu sammuti �disu.
5
R�j� dev� pabh�tayo sammutidevat� nar�
Devabrahm�di sabbe te dev�su� upapattik�
6
Cha k�m�vacar� dev� brahm� so�asar�pino
Ar�pinopi catt�ro iti te tividh� siyu�.
7
C�tummah�r�jik� ca t�vati�s� ca y�mak�
Tusit� nimm��arat� dev�ca vasavattino.
8
Ime cha k�m�vacar� tesv�di dukabh�mik�
Pa�havinissit� thala samudda��h� k�sa��hak�.
9
Y�va cakkav�las�l� t�vati��hanti devat�
Tatopari sabbadev� �k�sa��h�va honti te
[SL Page 147] [\x 147/]
10
Catt�roca mah�r�j� sakko devasuy�mako
Santusito suy�moca vasavatticime kam�
11
R�j�no chasu devesu �dhipacca� karonti te
Dv�supi devalokesu sakko �si mahissaro
12
Tasseva pu��atejena vim�no �si sobhano
Sahassa yojanubbedho vejayantoti n�mako.
13
Uppajjati sabh�v�pi sattasatikayojan�
Sudhamm�n�ma uppajji vejayanto rathopica.
14
Diya��hayojana sato hatthi er�va�o pica
Dasasahassaka� ceva yojan�na� pam��ato
15
Sattaratanap�k�ra parikkhitta� pura� ahu
Y�m�di devalokepi devar�j�na muttama�.
16
Y�mavhayaka nagara�ca y�navan�dikampi ca
Sabba� asesa� hoteva visesassa abh�vato
Ganthavitth�ra bh�tena may� vitth�rita� naca
17
Devalokese dev�na� sampattina mahantata�
Kon�ma kathitu� sakk� lokan�tha� vin�paro.
18
Eva� mahanta� sampatti� katv�na kusala� bahu�
Labhat�tica �atv�na sabba� pu��a� kare budho
19
A��hakkha�a vinimmutta� kha�a� paramadullabha�
Upaladdhena kattabba� pu��a� pa��avat� sad�
20
Tayo ap�y� �rupp� sa��a� paccantimampica
Pa�cindriy�na� vekalla� micch�di��hica d�ru��.
21
Ap�tubh�vo buddhassa saddhamm�mata d�yino
A��hakkha�� asamay� iti ete pak�sit�
22
K�rente kammakara�a� niraye atid�ru�a�
Bhay�naka� bhave satto katha� pu��a� karissati
23
Saddhamma sa���rahite sad� ubbigga j�vite
Tiracch�na bhave satto katha� pu��a� karissati
24
Gantv�na pettivisaya� sant�sa pariposito
Khuppip�s� parissanto katha� pu��a� karissat�.

[SL Page 148] [\x 148/]


Sattalokaniddeso.
25
Accant� dhammabahule muninda suta vajjite
Paccanta visaye j�to katha� pu��a� karissati.
26
Ja�o m�g�diko v�pi vip�k�vara�e �hito
Gaha�o p�yarahito katha� pu��a� karissati
27
Pakkhanto p�pika� di��hi� tabbath� anivattiya�
Sa�s�rakh��u bh�tesu katha� pu��a� karissati.
28
Buddh�dicce anudite suddhimagg�va bh�sake
Mohandhak�re vattanto katha� pu��a� karissati.
29
Ya� bhavan�maya� pu��a� saddh�bhisamay�vaha�
Tassa nok�sa bh�vena ete akkha�a sammat�.
30
A��hakkha�a vinimmutto kha�o parama dullabho
Ta� laddh� ko pamajjeyya sabbasampatti s�dhaka�
31
Avekalla� manussatta� buddh�dicc�bhi ma��ita�
Sudullabhatara�hi kha�o nibb��a suddhiy�.
32
Hotu dukkarato ceva s�ratoca mahagghato
Mah�s�ra�va ratana� manussatta� sudullabha�
33
Manussattassa het�hi pu��a� ta� atidukkara�
Lokehi pu��ak�m�na� mandat� tassa s�dhik�
34
Pu��assa dukkaratta�ca apu��asukarattana�
Ghara� katv�na d�nena dahanenaca vediya�
35
P�pe an�daren�pi satata� vattate mano
Pu��e acc�daren�pi nadiy� s�dhitabbaka�.
36
Yath� dissanti sampu��� apu��aphala bh�miyo
Tath� pu��� nadissanti pu���na� phalabh�miyo.
37
Kipillik�na� pu�jo hi bil� ek� viniggato
Kinnu so n�tiricceyya manusse jabbud�pake
38
Pu��assa dukkaratt� va manussatta� sudullabha� b�j�bh�ve phal�bhavo ala� ta�
paribh�vitu�
39
Ya� yamhi sammata� loke tattha ta� s�rasa��ita�
Tato s�ra� manussatta� s�dhusammata bh�vato.
40
U��raphalada� kamma� nibb���vahameva ca
Idha ijjhati sabbanti �eyy� ettha mahagghat�

[SL Page 149] [\x 149/]


41
Eva m�d�hi het�hi manussatta� sudullabha�
Tass�l�bhetu sagg�di sampattic�pi dullabh�.
42
Accantal�mak�y�pi attatthapa�ipattiy�
Labbhan�ya� manussatta� yadi eva� sudullabha�.
43
Atho accantase��h�ya parattha pa�ipattiy�
Dukkarattassa upam� tilokepi navijjati.
44
Puttassa dukkha� katv�pi loke attasukhatthike
Parattha� pa�ipajjanto kohi n�ma bhavissati.
45
Asanthussa lokassa sara�anti ay�cito
Akata��ussa du��hassa ko siy� bh�rav�hako
46
Naraka�g�ramajjhamhi �hapetv� s�tala� jala�
Kocira� anurakkheyya s�tibh�va� aniddhim�.
47
Tatheva sattadosaggi sampaditte bhav�va�e
Karu�� s�tal�bh�va� p�layissati ko cira�.
48
Parinubhaviya� dukkha� sabba� attani ropitu�
Yesa� nicca� avicchinno vimokkhanto manoratho
49
Rajjad�nocitatay� buddharajjamasa�kama�
Ada dant� cira� �h�tu� lajjit� v�bhinibbut�.
50
Ye paratthacar� loke v�r� s�ragu��kar�
Dukkaratta� hi vi���t� ko tesa� pa�ipattiy�
51
Av�c�va nirass�da� loka� �atv� dukhaddita�
Kevala� parasattattha� ko samatthovag�hitu�
52
Yesa� nett�di d�nesu pasannaruhirassa ca
Sam�nabh�va� nopenti caturopi maha��av�.
53
Tesa� pu��ekadesampi saddh�t� hi sudullabho
K�tu� tass�dara� katv� kohi n�ma bhavissati.
54
Eva� sudullabhatt�va paratthapa�ipattiy�
Buddh�diccodayo c�pi mato accanta dullabho
55
Buddh�dicce anudite magga� nibb��as�dhaka�
Brahmindacand�dicc�pi nasakkonti vibh�vitu�.
56
Yath���h�nasabh�v�ya garubh�vena le��uy�
Uddha� khepena �k�se �h�na� atiparittaka�.

[SL Page 150] [\x 150/]


57
Desena s�d�pentassa tathev� p�ya bh�miya�
At�va bahuka� �h�na� manda� sugatiya� mata�.
58
Ekapuggalasuttena k��akacchupamena ca
Ubhinna� dullabhatta� hi veditabba� vij�nat�.
59
Ubhayesa� sam�yogo kha�o accanta dullabho
Attadatthaparo vi��� navirodheyya ta� kha�a�
60
Kha�assa dullabhatt�va buddhaputt� atandit�
K�ma� taco nah�r�ca a��h�ca avasussatu
61
Adisv� accuta� santa� pada� sambuddhadesita�
Nat�va palla�kamima� bhindiss�mi katha�cana
62
Iti sabb�daren�pi bh�vetv� maggamuttama�
Kha�abha�gabhay�t�ta patt� parama nibbuti�.
63
Tesa� paramav�r�na� uss�hova acintiyo
Ki� na d�peti amh�ka� kha�aggass�ti p�tana�
64
Dullabha� atip�ti�ca laddh� �h�namima� budho
J�vite j�lamajjha��ha makasasseva appake.
65
Appass�desu bhogesu niss�resu pabha�gusu
Sabbad� agham�lesu asajjanto katha�cana
66
Jano j�vituk�moca vidita� visabhojana�
P�pa� samparivajjetv� pu��akammarato siy�

A��hakkha�a parid�pana kath� ni��hit�.


---------------------

67
Eva� a��hakkha�amutta� buddh�dicc�di ma��ita�
Laddh� kha�antu navama� sutv� saddhammadesana�.
68
Saddho pasanno hutv�na buddh�diratanattaye
Sabbad� pu��akamma� ca kare se��hasukhatthiko.
69
Anna� p�na� vattha�y�na� m�l�gandhavilepana�
Seyy�vasatha pad�peyya yutta� satto dade sad�.
70
Eva� d�namaya� pu��a� nipph�detv�na s�dhuka�
Tato para� pa�cas�la� nicca� rakkheyya s�dhuka�
71
C�tuddasi� pa��arasi� y�va pakkhassa a��hami�
P��ih�riya pakkha�ca a��ha�ga susam�hita�.
[SL Page 151] [\x 151/]
72
Uposatha� upavasetha sad� s�lesu sa�vuto
Eva� sabba�tu kusala� karont� y�vaj�vaka�.
73
Ito cut� manussatt� sagga� gacchanti netare
Teca saggagat� tattha modanti k�mak�mino.
74
Vip�ka� sa�vibh�gassa anubhonti amacchar�
Ye ca��epi nar� honti pu��ak�ma sukhatthik�.
75
�r�marop� vanarop� ye jan� setuk�rak�
Papa�ca udap�na�ca ye dadanti upassaya�
76
Tesa� div� ca ratto ca sad� pu��a� pava��hati
Dhamma��h� s�lasampann� te jan� saggag�mino
77
Te ca saggahat� tattha modanti k�mak�mino
Vip�ka� sa�vibh�gassa anubhonti amacchar�.
78
Ye bodhirukkha� ropenti jala� si�canti ye jan�
Cetiya� buddhar�pa�ca karonti k�rayanti ca.
79
Pabbajanti saya� ceva pabb�jenti parampi ca
Baddhas�mampi yeca�e bandh�penti tato para�.
80
Uposath�dik�retu� bhikkh�na� s�mama��ala�
Vih�rampica sakkacca� karonti kusalatthik�.
81
Ye ca��e ka�hina� denti bhikkhusa�ghassa s�dar� d�pasahassap�ja�ca
pupphasahassap�jana�.
82
Chatta� dhaja� pat�ka�ca p�ja� karonti ye nar�
Te sabbe kusala� katv� sagga� gacchanti d�yak�.
83
Te ca saggat� tattha modanti k�mak�mino
Vip�ka� sakad�nassa anubhonti amacchar�.
84
Sal�kabhattaka�ceva pakkhika�ca uposatha�
Bhatta�ca s�tak�lamhi aggid�na� dadanti ye.
85
Osadha ghata bhesajja� y�gup�na�ca sakkara�
Sabba� paccayad�na�ca ye dadanti punappuna�.
86
Te jan� saggasampatti� labhanti vipula� subha�
Ye jan� pa�ipathe disv� bhikkhusa�gha�ca s�dar�.
87
A�jalimpaggahetv�na mett�yanti ca te tath�
Pas�dasommanettena oloketv�bhivandayu�.

[SL Page 152] [\x 152/]


88
Vih�rampi ca ye gantv� v�tena vippak�rita�
Buddhassa p�jita� puppha� sa�ka��hetv�na s�dhuka�
89
Cinitv� sobhana� katv� vanditv�na nivattayu�
Te jan� sagga� gacchanti labhanti vipula� sukha�.
90
Ekacce duggat� sant� �malaka har�tak�.
Ucchuka���di mattampi datv� pasannam�nas�
91
Sagga� gacchanti te c�pi labhanti vipula� sukha�
Tesu sabbesu devesu ye dev� appamattaka�.
92
Pu��akamma� karitv�na sagga� gacchanti te pana
Khi���padosik� ceva honti manopadosik�.
93
Khi���padosik� tesu laddh� sampattimuttama�
Sampatti� ta� nasakkoti cira� k�tu� tato pana
94
Acchar�na� sahassena saheva nandane vane
Uyy�nak��a� k��itv� pammussa bhattak�laka�
95
�atv�na ta� sad� sabbe orodha paric�rake
Rodante paridevante so cavitv�na ta�kha�e.
96
Yath�kamma� gato tena khi���padosiko ahu
Ekaccopana devotu laddh� sampatti muttama�
97
Sahassadeva ka���hi samant� pariv�rito
Setacchatta�ca dh�retv� sabb�la�k�ra la�kato.
98
Rathay�nena s�yanto hoti maggantare pana
Eko ta� sadiso devo ratheneva sam�gato
99
Tamatikkamma purato virocanto va gacchati
Ta� disv� itaro devo eva� cintiya kodhas�.
100
Aladdhapubbasampatti� labhitv�na aya� pana
M�natthaddho ahutassa ki� eten�ti cintay�.
101
Purato'pi ca so devo kodhas� iti cintayi
Mama pu��avas� et� laddh� sampattiyo may�.
102
Us�yani kimattha� tva� iti cintayi ta�kha�e
Orodh�na� rudant�na� dvepica visu� s�ghaso.
103
Yath�kamma� gat� tepi tena manopadosik�
Yath�pi ca mahantamhi tilakkhamma�appavesane.

[SL Page 153] [\x 153/]


104
Ko��h�g�re'mahantampi catupa�cakan�like
Dha���na� vikirantetu na pa���yati sabbath�.
105
Tatheva devalokamhi sampatti� appapu��ako
Anubhontu� na sakkoti s�ghameva vinassati.
106
Ekaccetu nar� pu��a� mahanta� y�vaj�vaka�
K�retv�na cut� tamh� devalok�papajjare.
107
Te jan� he��hato y�va vasavatti bhav�pag�
Sampattimanu bhu�jant� viharanti tahi� tahi�.
108
Tato he��h�kameneva sampatti manubhu�jare
Mah�r�jika lokamhi sampatti� y�vaj�vaka�.
109
Navutivassalakkha�ca �hatv� tamh� cut� pana
T�vati�se va ko�i� ca sa��hilakkha�ca vassaka�.
110
�hatv� sampattiyo bhutv� cut� tamh� tatopari
Y�m�ya� y�vaj�vante cuddaseva ca ko�iyo.
111
T���salakkhaadhika� �hatv� sampattiyo pi ca
Bhutv� tamh� cut� uddha� tusite upapajjare
112
Sattapa���sa ko��na� sa��hilakkh�dhikampi ca
Vass�na� ga�an� tattha bh�tv� sampattiyo pana.
113
Tamh� cut�pi uddha�te nimm��a rati bh�miya�
Dvisata�ceva ko��na� ti�s� c�pi pun�para�.
114
T���salakkha� vass�na� bhutv� sampattiyo pana
Tamh� cut� ca uddha� ca vasavatt�ti n�make.
115
Devaloke uppajjitv� y�vaj�va�va te nar�
Navasata�cekav�sa� vass�na� ko�iyo tath�.
116
Vassasatasahass�ni sa��hi�ca vasavattisu
Mah�sampattiyo tepi anubhont� kame�atu.
117
He��himadevalokato �gantv� pa�ip��iy�
Punapi uddha� gacchanti sampatti� anubhonti te.
118
Imin�va niy�mena ekabuddhantarampi ca
Devalokeva sampatti� anubhont� caranti te.
119
Tasm�hi atthak�mena labhitv� navama� kha�a�
Pu��akamma� sad�yeva kattabba� dukkhabh�run�.

[SL Page 154] [\x 154/]


120
Sot�patti phalappatt� mah�pu��� mahiddhik�
Mah�up�sik�n�ma vis�kh� iti vissut�
121
An�tha pi��iko se��hi sakko c�laratho pica
Tato mah�ratho c�pi n�gadanto ti n�mako.
122
Anekava��adevo ca ime satta sudh�sino
Vatt�bhiratik� honti vattajjh�sayak� pica.
123
Atimahanta� pu��a� te katv�na tidiva� gat�
Tasm�va k�m�vacare devalokampi he��hato
124
Y�vaj�va�ca �hatv�na kamena pa�ip��iy�
Vasavattidevaloke �hatv�na y�vaj�vaka�.
125
Tatuddha� brahmalokampi gantv�na pa�ip��iy�
Tasmi� tasmi� brahmaloke �hatv�na y�va j�vaka�
126
Kappassa tatiyabh�ga� upa��hakappamevaca
Ekakappa� dvikappa�ca catura��haca so�asa.
127
Dvatti�sa catusa��hi�ca p�risajj�di bh�m�su
Sampatti� anubhont� te suddh�v�sa� gamissare.
128
Tatthapi avih�ya�ca kappampica sahassaka�
Atapp�ya� dvisahassa� sudass�bh�miya� pana.
129
Catusahassakappa�va �hatv� sudassi bh�miya�
A��ha kappasahass�na� �hatv�na y�vaj�vaka�.
130
Akani��habhava� gantv� tattha kapp�ni so�asa
Sahass�na�ca �hatv�na nibb�yissanti te pana.
131
Ekab�ja kola� kola sattakkhattuparo iti
Vuttehi t�hi maggehi ��tabb�va vibh�vin�.
132
K�m�vacara devesu ye dev� bahis�sane
Pu��a� kamma� bahu� katv� sagga� gacchanti te pana
133
S�sane kusala� katv� buddh�di ratanattaye
Pas�ditv� samuppann� navak� devat� pana.
134
Dibbena �yun� ceva va��e naca sukhenaca
Yasena �dhippaccena adhiga�hanti pa�cahi.
135
Khett�pam� arahant� d�yak� kassak�pam�
B�j�pama� deyyadhamma� tasmi� hoti mahapphala�.

[SL Page 155] [\x 155/]


136
S�sanato bahiddh�tu silavant� sudullabh�
Tasmi� dana mahantamhi na hoti vipula� phala�.
137
Sabbesu devalokesu suramma� tusita� vara�
Iti�atv� bodhisatt� tasmi� ca upajjisu�.
138
Id�ni tusite tasmi� metteyyo iti n�miko
Bodhisatto mah�v�ro rajja� k�reti issaro.
139
Panidh�na� karitv� so muhutta� jinasantike
Laddhavy�kara�o hutv� da�ha� katv�na m�nasa�.
140
Kapp�na� satasahassa� so�asa ca asa�khiya�
P�retv� p�ram� sabb� samatti�sati sabbaso.
141
Vessantarattasadise os�ne attabh�vake
�hatv� datv� puttad�re cavitv�na gato pana.
142
Amh�kampana buddhassa abhisambodhito pure
Tasmi� tusita puramhi nibbattitv� mah�dayo.
143
Anubhutv�na sampatti� desento dhammamuttama�
Mahata� devasa�gh�na� vasate purisuttamo.
144
Mettayya suttapadassa atthasa� va��an�yatu
Amata� dhar� n�m�ya �bhata� aparampi ca.
145
Ta� bh�gad�na� samanussaranto
Gacch�mi soha� tusita� suramma�
Yattha��hito so ajito mahes�
An�gate hessati ka�khachedoti.
146
S�ha��na�va vatthumhi �gata� ta�ca s�dhuka�
Metteyyo so ni��ha� patto gantv�na tusita� pura�.
147
Buddhabh�v�ya samaya� olokento mahodayo
Metteyyo bodhisattopi vasate tusite pure.
148
Mah�kh���savo thero abhayo iti vissuto
Ra��o ov�dad�nattha� avoca d�ghadassiko ti
149
Mah�va�se �gatatt� v�ma�setv�na s�dhuka�
P�ram�ni��hitampatto metteyyo iti cintaye.
150
Cha��hetu devalokamhi m�ra r�j� duve siyu�
Eko saddho pas�ditv� jinase��hamhi s�daro.

[SL Page 156] [\x 156/]


151
Ekotu du��hacittova hutv� bhagavati ag�ravo
Bodhim�lepi ta� buddha� yuddhattha� samup�gato.
152
Diya��hayojana sata� girimekhala v�ra�a�
�ruhitv�na m�petv� sahassa� attano bhuja�.
153
Agahitagaha�ena gahetv� vividh�yudha�
Sahuggaseno �gantv� sambuddha� aparajjhiya.
154
Tato sambuddhatejena par�jitv� sasenako
Pal�yitv� dummano so nivatti saka�h�naka�.
155
Tada��adevar�j�na� uppattik�ra��dika�
Visesassa abh�vena may� vitth�rita� naca.
156
Sabbesa� pana dev�na� paric�raka itthiyo
Nibbatt� sayane tesa� ala�k�r�di k�rak�.
157
Sayanapasse paj�yanti pesak�r�dayo pana
Vim�nanto uppajjanti t�su natthi vinicchayo.
158
Tesa� s�mantareyeva y� k�cipana itthiyo
Vim�nena saheyeva uppajjanti tad�pana.
159
Amh�ka� santak� es� amh�ka� santak� iti
Kalaha� katv�na dve dev� gantv� sakkassa santika�.
160
A��a� karont� te sakko devaputte apucchiya
Kass�sann�ti pucchitv� �sanna� va labh�paye.
161
Tato dvinnampi �sann� itivutte mahissaro
Kassa vim�n�bhimukha� katv� es� paj� jani.
162
Asuk�bhimukha� katv� nibbatt�ti sutv� pana
Tass�bhimukha��h�na� va labh�peyya purindado.
163
Sace dvinna� devat�na� majjheyeva na kassaci
Vim�nampi vilokesi itivutte tu so pana.
164
Sakko tesa�tu kalaha v�pasamanak�ra��
Attano santaka� k�re nadade tesu kassaci.
165
Dev�na�tu sar�rassa �bh� dv�dasayojana�
Pharati sabb�d�yeva vatth�la�k�rak�dina�.
166
Uyy�na kapparukkh�na� obh�s�pica tattak�
Te sabbe kusala� katv� devalok�papajjare.

[SL Page 157] [\x 157/]


167
Mahanta� kusala� katv� mah�pu��� mahiddhik�
D�gh�yuk� cira��h�y� honti sabbesu devat�.
168
Karont� appaka� pu��a� app�yuk� bhavanti te
Khi���padosik� ceva dev� manopadosik�.
169
Mah�sampatti yutt�pi acirena cavanti te
Bhumma��hapabbata��h�na� rukkhadev�na m�yuno.
170
Niyamo natthi ekacce kapp�y� appak�yuca
App�yuka manuss�yu paricchedo navijjati.
171
Tath�hi k�lo mandh�t� yakkh� keci cir�yuno
Rukkhadev�na mekacco rukkhadevo mahiddhiko.
172
Mah�rukkha� sakala�va labhitv�na vase tahi�
Vim�ne issaro hutv� sampatti anubhoti ca.
173
Ekacco rukkhas�kha�va labhitv�na tad� pana
Vim�ne vasati tesu s�kha��ho s�khan�sane.
174
Vim�no nassati yeva uddha��ho pana ti��hati
Khandhe bhinnepi ce m�la� atthi sa t�vati��hati.
175
Na��he vim�ne te dev� mah�r�j�na santika�
Gantv� nivedayitv त a� �h�na� y�canti te pana.
176
Tad� tesa� mah�r�j� a��a� rukkha� pad�paye
Eva� he��himadev�na� uppattik�rak� dika�.
177
Tato uparidev�na� kathissa� �yum�dika�
Y�ni pa���sa vass�ni manuss�na� dina� tahi�.
178
Ti�sarattindiv� m�so m�s� dv�dasa vacchara�
Tena sa�vaccharen�yu dibbapa�casata� mata�.
179
Vassasata� manuss�na� t�vati�se karattika�
Ti�sarattindiv� m�s� m�so dv�dasa vacchara�.
180
Tena sa�vaccharen�yu dibbavassasahassaka�
Manussavassaga�an� tiko�i sa��hilakkhak�.
181
Tato �hatv� catugu�a� katv�na upar�pari
Dev�na� �yu vi��eyya� pa��itena naya��un�.
182
Tasm� y�madevaloke dibbavassavasenatu
Dvisahassa� manuss�na� vass�na� ga�an�yatu.

[SL Page 158] [\x 158/]


183
Catt���sa lakkh�dik� cuddaseva ca ko�iyo
Tusite catusahassa� dibba� manussato pana.
184
Sa��hilakkh�dik� yeva sattapa���sa ko�iyo
Nimm�naratidev�na� dibba� a��hasahassaka�.
185
Dvisata� ceva ti�sa�ca vass�na� ko�iyo tath�
Vassasatasahass�ni t���sa�ca tahi� siyu�.
186
So�asasata� vass�ni manuss�na� dina� tahi�
Ti�sarattindiv� m�so m�s� dv�dasa vacchara�.
187
Tena sa�vaccharen�yu sahass�ni vira��ha ca
Honti dibbaga�an�ya manussaga�an�yatu.
188
Navasata� cekav�sa� vass�na� ko�iyo tath�
Vassasata sahass�ni sa��hica vasavattisu.
189
�yukammoha yakkhay� �h�rassa khayenav�
Kopena v�pi te dev� cavanti devalokato.
190
T�vati�sehi devehi vepacitt�dayo sur�
Sam�n� �yu�d�hi iti �eyy� vibh�vin�.
191
Sabbehi eta� katapu��akehi
Sulabbhan�ya� surasampad�na�.
It�hi mantv� satata� mahanto
Bhaveyya pu��opa vayamhi sa��o.

K�m�vacara dev�na muppatti kath�.


----------------------

192
Ath�para� pavakkh�mi uppatti� brahma�o pica
Munivutt�nur�pena yath�sambhavato katha� 193
Brahm��a p�risajj� ca tath� brahmapurohit�.
Mah�brahm� c�pi ime pa�hamajjh�na bh�mik�
194
Paritt�bha ppam���bh� �bhassar�ti me tayo
Dutiy� dutiyajjh�na bh�mik� iti sammat�.
195
Parittasubhak�ceva appam��a subh�pica
Subhaki��� ca iccete tatiyajjh�na bh�mik�.
196
Vehapphal� sa��asatt� avih�tappak�pica
Sudass� sudass�ceva akani��h� ca sattime.

[SL Page 159] [\x 159/]


197
Catutthajjh�na sambh�t� bh�mik�ti pak�sit�
Jh�yino amit�bh�ya� p�tibhakkh� mahaddhik�.
198
Brahm��e te sukha�tesa� namuni va��ayissati
Kappassa tatiya� bh�ga� j�vanti tesu he��him�.
199
Brahmapurohitopa��ha� mah�brahmeka kappaka�
Asa�kheyyassa kappassa vaseneva mud�rito.
200
Sabbakappesu vi���ta vin�sabh�vato brav�
Tato paresa� brahm��a� mah�kappena d�pita�.
201
Paritt�bh�na� dvekapp� �y�ti parikittit�.
Appam���bh�na� catt�ri �bhassar�na ma��haca.
202
Parittakasubh�nantu �yu so�asa kappaka�
Appam��a subh�nantu �yu dvatti�sa kappaka�
203
Subhaki��aka dev�na� kapp�ni catusa��hica
�yuppam��a� vi��eyya� pa��itena naya��un�.
204
Vehapphal� sa��asatt� pa�cakappasat�yuk�
Avih�nantu dev�na� �yukappasahassaka�.
205
Atapp�nantu dev�na� �yucadvisahassaka�
Sudass� brahma�o �yu catukappasahassaka�.
206
A��hakappasahass�yu sudass� brahmu�o pana
So�asa kappasahass�ni j�vanti akani��hak�.
207 �k�s�na�c�yatana� vi����a�c�yatanampi ca
�ki�ca���yatana�ca nevasa���n�sa��aka�.
208
Iti bhedena �rupp� catassova bhavanti hi
T�su bh�misu catusu pa�ham�yatu bh�miy�.
209
Brahm��a� v�sasahassa kappa� �yuti desita�
Dutiya bh�mi brahm��a� catt���sa sahassaka�.
210
Tatiya bh�mik� n�yu sa��hi kappasahassaka�
Catur�s�tisahassa kapp�yu uddhabh�mik�.
211
Brahm��a� p�risajj�ca tath� brahma purohit�
Mah�brahm� paj�yanti pa�hamajjh�na bh�miya�.
212
Ime sabbepi brahm��o sam�natalav�sino
Paritt�bh�ppam���bh� j�yant�bhassar� tath�.

[SL Page 160] [\x 160/]


213
Dutiyajjh�nal�bhino dutiy�ya ca sandhiy�
Ime sabbepi brahm��o sam�natala v�sino.
214
Parittasubh� appam��a subh�va subhaki��ak�
Tatiy�yatu j�yanti tatiyajjh�na bh�mik�.
215
Ime sabbepi brahm�no sam�natalav�sino
Vehapphal� asa���ca sam�natalav�sino
216
Vehapph� asa���ca suddh�v�s�ti sattasu
Pa�cam�yaca j�yanti asa��i cittavajjit�
217
Avih� ca atapp� ca sudass� ca sudassino
Akani��h�ti pa�cete suddh�v�s� par�par�
218
Asam�natalav�s� brahm��oti pak�sit�
An�g�m� asekkh�ca vasanti t�su pa�casu.
219
�k�s�na�c�yatana p�k�d�hi yath�katha�
�k�s�na�c�yatana bh�mik�disu j�yare.
220
�dimaggayuto ettha puggalo nevavijjiti
Ariy� nopalabbhanti asa���p�ya bh�misu.
221
Sesabh�misu labbhanti ariy� anariy� pica
Paritta� pa�hamajjh�na� majjhima�ca pa��taka�
222
Bh�vetv� j�yare brahma p�risajj�di t�supi
Tatheva dutiyajjh�na� tatiya�ca yath�kkama�.
223
Bh�vetv� j�yare jh�na� paritt�bh�di t�supi
Tath� catuttha� tividha� bh�vetv�na sam�hit�.
224
Parittasubhak�d�su t�su j�yanti yogino
Pa�cama� pana bh�vetv� honti vehapphal�pag�.
225
Sa���vir�ga� bh�vetv� asa��� s�papajjare,
Suddh�v�sesu j�yanti an�g�mika puggal�.
226
�rupp�nitu bh�vetv� �ruppesu yath�kkama�
J�yant�ti jino �ha j�tidass� mah�muna.
227
R�p�vacara cutiy� aheturahit� siyu�
�rupp� cutiy� honti he��him�ruppa vajjit�.
228
Param�ruppa sandh�ca tath�k�me tihetuk�
Eva� mahaggata� pu��a� bh�vetv�na mahaggata�.
Patt�t�ta� mahaggata� icch�bh�ve mahaggata�.
1

[SL Page 161] [\x 161/]


241 Eva� �p�yike te akusalakara�eneva j�te sudukkhe sagge
m�nussalokesucaritacara�eneva sampattiyutte se��he sagge suramme atulasukhavare
bhu�jam�neva deve sabbe sambujjhi buddho atulasivadada� ta�hivand�mi nicca�.

Iti sujanappas�da sa�vegatth�ya kate lokappad�pakas�re sattaloka niddeso n�ma


Cha��ho paricchedo.
-------------
1
Ath�para� pavakkh�mi ok�saloka k�ra�a�
Munivutt�nu s�rena yath�sambhavato katha�.
2
Tattheka cakkav��antu �y�ma parima��al�
Yojan�na� vaseneva pam��a� kittakanti ce.
3
Dv�dasa satasahass�ni catutti�sa sat�nica
Pa���s� yojan�n�ti cakkav��assa y�maka�.
4
Sabba� satasahass�ni chatti�sa parima��ala�
Dasaceva sahass�ni a��hu��h�ni sat�nica.
5
Duve satasahass�ni catt�rinahut�nica.
Ettaka� bahalattena sa�kh�t�ya� vasundhar�

Tass�yeva sandh�raka�.
6
Catt�ri satasahass�ni sa��heva [a] nahut�ni ca
Ettaka� bahalattena jala� v�te pati��hita�.

Tass�pi sandh�rako.
7
Nava satasahass�ni m�luto nabhamuggato
Sa��hi�ceva sahass�ni es� lokassa sa��hiti.

Eva� sa��hite lokasanniv�se agy�d�hi t�hi k�ra�ehi kappavin�so hoti. Tattha


kappassa catt�ri asa�kheyy�ni veditabb�ni. "Sa�va��o sa�va��a��h�y� viva��o
viva��a��h�y�"ti tattha sa�va��ana� vinassana� sa�va��o vinassam�no asa�kheyyakappo
so pana atthato k�lo. Tad�pavattam�nasa�kh�ravasena vin�so veditabbo. Sa�va��ato
uddha� tath��h�y� k�lo sa�va��a��h�yi. Viva��ana� nibbattana� va��ham�na� v�
viva��o va��ham�no asa�kheyyakappo. Sopi atthato k�lo
------------------------------------
[A] a��heva-a��attha

[SL Page 162] [\x 162/]


Yeva. Tad�pavattam�na sa�kh�ravasenassa vu��hi veditabb�. Viva��ato uddha� tath�
�h�y� k�lo viva��a��h�y� tattha tayo sa�va��� "tejo sa�va��o �posa�va��o
v�yosa�va��o"ti tisso sa�va��as�m� �bhassar� subhaki��� vehapphal�ti. Yad� kappo
tejena sa�va��ati tad� �bhassarato he��h� aggin� �ayhani yad� �pena sa�va��ati tad�
subhaki��ato he��h� udakena vi��yati yad�ca v�yun� sa�va��ati tad� vehapphalato
he��h� v�tena vinassati. Vitth�rato pana t�supi sa�va��ak�lesu eka� buddhakkhetta�
vinassati. Buddhakkhetta� n�ma tividha� hoti. "J�tikkhetta� ���kkhetta�
visayakkhetta�"ti tattha j�tikkhetta� dasasahassa cakkav��a pariyanta� hoti y�
tath�gatassa pa�isandhigaha��disu kampati yattakehi �h�nehi tath�gatassa
pa�isandhi����nubh�vo pu��abalasamuttejito saraseneva pa�ijambhati ta�
buddha�kurassa nibbattana khetta� n�m�ti buddhakkhettanti vuccati tesa� majjhe eka�
vij�yana��hanabh�ta� cakkav��a� ma�galacakkav��a� n�ma ���kkhetta� pana
ko�isatasahassa cakkav��apariyanta� hoti. Yattha ratanasutta� dhandhaparitta�
moraparitta� dhajaggaparitta� ���n��iya parittanti imesa� paritt�na� �nubh�vo
pavattati iddhim�hi ceto vasippatto ���kkhettapariy�panne yattha kattha ci
cakkav��e �hatv� attano atth�ya paritta� katv� tatthe va a��a� cakkav��a� gato pi
kataparitto yeva hoti. Ekacakkav��e �hatv� sabbasatt�na� atth�ya paritte kate
���kkhette sabbasatt�nampi abhisambhun�teva paritt�nubh�vo. Tattha devat�hi
paritt�na� sampa�icchitabbato tasm�ta� ���kkhettanti vuccati visayakkhetta� pana
anant�parim��a� anant�parim��esu cakkav��esu ya� ya� tath�gato �ka�khati ta� ta�
j�n�ti �ka�kh�pa�ibaddhavuttit�ya buddha���assa evametesu t�su buddhakkhettesu eka�
���kkhetta� vinassati tasmi� pana vinassante j�tikkhetta� vina��hamevahoti
vinassantampi ekatova vinassati sa��hahantampi ekatova sa��hahati tasseva� vin�so
ca sa��haha�a�ca veditabba�.
Yasmi� samaye kappo aggin� nassati �ditova kappavin�sakamah�megho u��hahitv�
ko�isatasahassa cakkav��e eka� mah�vassa� vassati manuss� tu��h� sabbab�j�ni
n�haritv� vapanti sassesu gokh�yitamattesu j�tesu gadrabharava� ravanto

[SL Page 163] [\x 163/]

Ekabindumpi navassati tad� pacchinnameva hoti vassa� ida� sandh�yahi bhagavat�


"hoti so bhikkhave samayo ya� bah�ni vassasat�ni bah�ni vassasahass�ni devo
navassat�"ti vutta� vass�paj�vinopi satt� k�la� katv� paritt�bh�dibrahmaloke
nibbattanti, pupphaphal�paj�vino ca devat� eva� d�ghe addh�ne v�tivatte tattha
tattha udaka� parikkhaya� gacchati. Ath�nupubbena macchakacchap�pi k�la�katv�
brahmaloke nibbattanti nerayikasatt�pi. Tattha nerayik� sattamasuriyap�tubh�ve
vinassant�ti eke, jh�nampana vin� natthi brahmaloke nibbatti. Etesa�ca keci
dubbhikkhap��it� keci abhabbh� jh�n�dhigam�ya te katha� tattha nibbattant�ti?
Devaloke pa�iladdhajh�navasena tad�hi vassasatasahassaccayena kappavu��h�na�
bhavissat�ti lokabyuh� n�ma k�m�vacaradev�muttasir� viki��akes� rudammukh� ass�ni
hatthehi pu�cham�n� rattavatthanivatth� ativiya vir�pavesadh�rino hutv�
manussapathe vicarant� eva� �rocenti "m�ris�! M�ris�! Ito vassasatasahassassa
accayena kappavu��h�na�bhavissati aya� loko vinassati mah�samuddopi ussussati aya�
ca mah�pa�havi sineruca pabbatar�j� u��ayahissanti y�vabrahmalok� lokavin�so
bhavissati metta� m�ris� bh�vetha karu�a� mudita� upekkha� m�ris� bh�vetha m�tara�
upa��hahatha pitara� upa��hahatha kule je��h�pac�yino hoth�"ti. Te pana dev�,
"loka� byuhenti sampi��ent�ti" lokabyuh�ti vuccanti. Te kira manuss� disv� yattha
katthaci �hit�pi nisinn�pi sa�vegaj�t� sa�vegapatt� ca hutv� tesa� �sanna��h�ne
sannipatanti kathampanete kappavu��h�na� j�tant�ti? Dhammat�ya sa�codit�ti �cariy�,
t�disa nimittadassanen�ti eke, brahmadevat�hi uyyojit�ti apare. Tesampana vacana�
sutv� yebhuyyena manuss� ca bhummadevat�ca sa�vegaj�t� a��ama��a� muducitt� hutv�
mett�d�ni pu���ni karitv� devaloke nibbattanti tattha dibbasudh�bhojana� bhu�jitv�
v�yo kasi�e parikamma� katv� jh�nampa�ilabhanti dev�na� kira sukhasamphassa
v�tagaha�a paricayena v�yokasi�e jh�n�ni sukheneva ijjhanti. Tada��e pana �p�yik�
satt� apar�pariyavedan�yakammena devaloke nibbattanti.
Apar�pariyavedan�yakammarahitohi sa�s�re sa�saranto n�ma natthi tepi tattha tatheva
jh�na� pa�ilabhanti. Eva� devaloke pana laddhajh�navasena sabbe'pi brahmaloke
nibbattanti. Ida�ca

[SL Page 164] [\x 164/]


Yebhuyyavasena vutta� kecipana ap�yasatt� sa�va��am�nalokadh�tuhi a��esu
lokadh�tusu'pi nibbattanti nahi sabbe ap�yasatt� tad� r�p�r�pabhavesu uppajjant�ti,
sakk� vi���tu� ap�yesu d�gham�yuk�na� devalok�papattiy� asambhavato
niyatamicch�di��hiko pana visannam�ne'pi kappe nirayato namuccatiyeva tasm� so
tattha anibbattitv� pi��hicakkav��e nibbattati. Niyatamicch� di��hiy�
samann�gatassa bhavato vu��h�na� n�ma natthi tassahi samann�gatassa neva saggo
atthi namaggo tasm� so sa�va��am�nacakkav��ato a��attha niraye nibbattitv� paccati
kimpana pi��hicakkav��a� najh�yat�ti? Jh�yati tasmi� jh�yam�ne'pi esa �k�se ekasmi�
padese paccat�ti vadanti.

Vassupacchedato pana uddha� d�ghassa addhuno accayena dutiyo suriyo p�tubhavati.


P�tubh�te pana tasmi� neva ratti paricchedo nadiv�paricchedo pa���yati. Eko suriyo
udeti eko attha� gacchat�. Avicchinnasuriyasant�po loko hoti. Yath�ca
kappavu��h�nak�lato pure uppannasuriyavim�ne suriya devaputto hoti, eva�
kappavin�sakasuriyo natthi. Kappavu��h�nak�le pana yath� a��e k�m�vacaradev� eva�
suriyadevaputto'pi jh�na� nibbattetv� brahmaloka� uppajjati. Suriya ma��ala�
pabhassaratara�ca tejavantatara�ca hutv� pavattati. Ta� antaradh�yitv� a��ameva
uppajjat�ti apare. Tattha pakati suriye vattam�ne �k�se val�hak�'pi dh�masikh�pi
caranti. Kappavin�sakasuriye vattam�ne vigatadh�maval�haka� �d�sama��ala� viya
nimmala� nabha� hoti. �hapetv� pa�camah�nadiyo sesakunnad��d�su udaka� sussati tato
d�ghassa addhuno accayena tatiyo suriyo p�tubhavati, yassa p�tubh�v� mah�nadiyopi
sussanti. Tato para� d�ghassa addhuno accayena catuttho suriyo p�tubhavati, yassa
p�tubh�v� himavati mah�nad�na� pabhav� s�hap�tako, ha�sap�tako, ka��amu��ako,
rathak�radaho, anotattadaho, chaddantadaho, ku��ladaho,ti ime satta mah�sar�
sussanti. Tato para� d�ghassa addhuno accayena pa�camo suriyo p�tubhavati, yassa
p�tubh�v� anupubbena mah�samudde a�gulipabbatemanamattampi udaka� nasa��h�ti.
Tato'pi d�ghassa addhuno accayena cha��ho suriyo p�tubhavati, yassa p�tubh�v�
sakalacakkav��a� ekadh�ma� hoti,

[SL Page 165] [\x 165/]


Pariy�dinna sineha� dh�mena y�yahi �podh�tuy� tattha tattha pa�hav�dh�tu �baddhatt�
sampi��it� hutv� [a] ti��hati s� cha��hasuriya p�tubh�vena parikkhaya� gacchati.
Yath�cida� eva� ko�isatasahassa cakkav���ni'pi tatopi d�ghassa addhuno accayena
sattamo suriyo p�tu bhavati, yassa p�tubh�v� sakalacakkav��a� ekaj�la� hoti,
saddhi� ko�isatasahassa cakkav��ehi, yojana satid�dibhed�ni sineruk���ni palujjitv�
�k�seyeva antaradh�yant�, aggij�l� vu��hahitv� c�tummah�r�jike ga�h�ti, tattha
kanaka vim�na ratanavim�na ma�ivim�n�ni jh�petv� t�vati�sabhavana� ga�h�ti, eteneva
up�yena pa�hamajjh�nabh�mi� ga�h�ti, tattha tayopi brahmaloke jh�petv� �bhassara�
�hacca ti��hati. Tenavutta�.

Bh�mito vu��hito y�va brahmalok� vidh�vati


Acci accimato loke �ayham�namhi tejas�.

S� y�va anumattampi sa�kh�ragata� atthi t�va nanibb�yati. Sabbasa�kh�raparikkhay�


pana sappitelajh�pana aggisikh� viya ch�rikampi anavasesetv� nibb�yati he��h�
�k�sena sahaupari�k�so eko hoti. Mahandhak�ro eva� ekamasa�kheyya� eka�gana� patv�
�hite lokasanniv�se lokassa sa��h�natth�ya devo vassitu� �rabhati �ditova
antara��hake himap�to viya hoti. Tato ka�amatt� ta��ulamatt�
muggam�sabadar�malakael�lukakumbha��aal�pumatt� udakadh�r� hutv� anukkamena
usabhadviusabhaa��hag�vutag�vuta a � �ha yo ja na dviyojana dasayojana satayojana
sahassayojanamatt� hutv� ko�isatasahassa cakkav��abbhantara� y�va
avina��habrahmalok� p�retv� antaradh�yati. Ta� udaka� he��h� ca tiriya�ca v�to
samu��hahitv� ghana� karot�, pariva�uma� padumin�patte udakabindu sadisa� katha�
t�vamahanta� udakar�si� ghana� karot�tice? Vivarasampad�no. Ta� hissa tahi� tahi�
vivara� deti, ta� eva� v�tena sampi��iyam�na� ghana� kayiram�na� anupubbena he��h�
otarati oti��e oti��e udake brahmaloka��h�ne brahmalok� k�m�vacara devaloka��h�ne
devalok� ca p�tubhavanti c�tummah�r�jika t�vati�s� pana pa�havisambandhat�ya nat�va
p�tubhavanti. Purimapa�havi��h�na� oti��e pana balavav�t� uppajja
-------------------------------------------------------
[A] pa�hav�dh�tu�baddha� t�sampi �hita� hutv�-potthakesu.

[SL Page 166] [\x 166/]


Nti te ta� pidahitadv�re dhammakarake �hita� udakamiva niruss�sa� katv� rumbhanti.
Madhurodaka� parikkhaya� gaccham�na� uparirasapa�havi� samu��h�peti. Udakapi��he
uppalinipatta� viya pa�havi sa��h�ti. S� ka�ik�rapupphamiva va��asampann� ceva
hoti. Surabhigandhasampann� ca pakkhittadibbo janamiva rasasampann� ca
nirudakap�y�sassa uparipa�ala� viya santi��hati ettha pana mah�bodhipalla�ka��h�na�
vinassam�ne loke pacch�vinassati sa��hiham�ne pa�hama� sa��h�ti. Tattha
pubbanimitta� hutv� eko padumini gaccho uppajjati. Tassa sace buddh� uppajjanti
puppha� uppajjati. No ce na uppajjati. Uppajjam�na�ca sace eko buddho nibbattissati
eka� puppha� uppajjati. Sace dve buddh� nibbattissanti, dve pupph�ni uppajjanti.
Sace tayo buddh� nibbattissanti. T�ni pupph�ni uppajjanti sace catt�ro buddh�
nibbattissanti, catt�ri pupph�ni uppajjant�. Sace pa�cabuddh� nibbattissant�, pa�ca
pupph�ni uppajjanti. T�ni ca kho pana ekasmi� yeva n��e ka��ik�baddh�ni hutv�
ti��hant�ti veditabba�. Tad� mah�brahm� �gantv� ta� nimitta� olokento sace pupph�
nadissanti "nassati vata bho loko asara�o vata bho loko"ti sa�vega� pa�icch�retv�
nivattanti. Tad� ca �bhassarabrahmaloke pa�hamatar�bhinibbatt� �yukkhay� v�
pu��akkhay� v� tato cavitv� opap�tik� hutv� idh�papajjanti. Te honti saya� pabh�
anta�ikkhacar�. Te ta� rasapa�havi� s�yitv� ta�h�bhibh�t� �lupp�k�ra� paribhu�jitu�
upakkamanti. Tad� tesa� sayampabh� antaradh�yati andhak�ro hoti. Te andhak�ra�
disv� bh�yanti. Tato tesa� bhaya� n�setv� s�rabh�va� janayanta� paripu��a
pa���sayojana� suriyama��ala� p�tubhavati. Te ta� disv� �loka� pa�ilabhimh�ti
ha��hatu��h� hutv� amh�ka� bh�t�na� bhaya� n�setv� s�rabh�va� jan�yam�no u��hito
tasm� suriyo hotuti suriyotvevassa n�ma� karonti atha suriye divasa� �loka� katv�
attha� gate yampi �loka� labhimha sopino natth�ti punabh�t� honti tesa� eva� hoti,
"s�dhuvatassa sace a��a� �loka� labheyy�m�"ti. Tesa� citta� �atv� viya ek�na
pa���sayojana� candama��ala� p�tubhavati te ta� disv� bh�yyosomatt�ya ha��hatu��h�
hutv� amh�ka� chanda� �atv�viya u��hito tasm� cando hot�ti candotvevassa n�ma�
karonti eva� candasuriyesu p�tubh�tesu nakkhatt�ni t�rakar�p�ni p�tubhavanti.

[SL Page 167] [\x 167/]


Te ca kho apubba� acarima� phaggu�apu��amidivaseyeva p�tubhavanti. Katha�? Yath�
n�ma ka�gubhatte paccam�ne ekappah�reneva bubbulak� u��hahanti eke pades�
th�path�p� honti. Eke ninnaninn� eke samasam� evameva th�path�pa��h�ne pabbat�
honti ninnaninna��h�ne samudd� samasama��h�ne d�p�ti. Atha tesa� satt�na�
rasapa�hav�� paribhu�jant�na� kamena ekacce va��avanto honti ekacce dubba��� honti,
tattha va��avant� dubba��e atima��anti tesa� atim�nappaccay� s�pi rasapa�havi
antaradh�yati. Bh�mipappa�ako p�tubhavati atha tesa� teneva nayena so'pi
antaradh�yati. Bad�lat� p�tubhavati. Teneva nayena s�pi antaradh�yati. Aka��hap�ko
s�li p�tubhavati. Te s�li bh�jane �hapetv� p�s��api��hiya� �hapenti. Sayameva
j�lasikh� u��hahitv� ta� pacati so hoti odano sumanaj�tipupphasadiso na tassa
s�penav� bya�janenav� kara��ya� atthi ya� ya� rasa� bhu�jituk�m� honti ta� ta�
rasa� va hoti. Tesa� ta� o��rika� �h�ra� �h�rayata� tatoppabh�ti muttakar�sa�
sa�j�yati. Tath�hi rasapa�havi bh�mipappa�ako bad�lat�ta ime t�va paribhutt�
sudh�h�roviya buda� vinodetv� rasahara��hi rasameva paribruhant� ti��hanti vatthuno
pana sukhumabh�vena nissandasukhumabh�veneva gaha�indanameva honti. Odano pana
paribhutto rasa� va��hento'pi vatthuno o��rikabh�vena nissanda� vissajjanno
pass�va� kar�sa� ca upp�deti atha nesa� nikkhama�atth�ya va�amukh�ni pabhijjant�.
Purisassa purisabh�vo itthiy� itthibh�vo p�tubhavati. Purimattabh�vesuhi
pavattaupac�rajjh�n�nubh�vena y�va sattasant�nesu k�mar�go vikkhambhanavegena
samito na t�va bahalak�mar�g�pa nissayani itthi purisirndray�ni p�turahesu�
yad�panassa vicchinnat�ya bahalak�mar�go laddh�vasaro ahosi, tato tadupanissay�ni
itthipurisindriy�ni satt�na� attabh�vesu pa���yi�su tad� itthi purisa� purisova
itthi� ativela� upanijjh�yati tesa� ativela� upanijjh�yanapaccay� k�mapari��ho
uppajjati tato methunadhamma� patisevanti te asaddhamma patisevanapaccay� vi���hi
garahiyam�n� vihe�hiyam�n� ca tassa asaddhammassa pa�icch�danahetu ag�r�ni karonti
te ag�ra� ajjh�vasam�n�anukkamena a��atarassa alasaj�tikassa sattassa di��h�nugati�
�pajjant� sannidhi� karonti. Tatoppabhuti ka�opi thusopi ta��ula� pariyonandhanti
l�yita��ha

[SL Page 168] [\x 168/]


Nampi nappa�ivir�hati. Te sannipatitv� anutthunanti p�pak�vata bho dhamm� sattesu
p�tubh�t� maya� hi pubbe manomay� ahumh�ti agga��asutte vuttanayena vitth�retabba�
tato mariy�da� �hapenti atha��ataro satto a��assa bh�ga� adinna� �diyati
ta�dvikkhattu� paribh�setv� tatiyav�re p��ile��uda��ehi paharati. Te eva�
adinn�d�nagarahamus�v�da da���d�nesu uppannesu sannipatitv� cintayanti,
yann�namaya� eka� satta� sammanneyy�ma yo no samm� kh�yitabba� kh�yeyya
garahitabba� garaheyya pabb�jetabba� pabb�jeyya, mayampana s�l�na�
bh�gamanuppadass�m�ti eva� katasanni��h�nesu pana sattesu imasmi� t�va kappe
ayameva bhagav� bodhisattabh�to tena samayena tesu sattesu abhir�pataro ca
dassan�yataro ca mahesakkhataro ca buddhisampanno pa�ibalo niggahapaggaha� k�tu� te
ta� upasa�kamitv� y�citv� sammanni�su so tena mah�janena sammatatt� mah�sammato
khett�na� adhipat�ti khattiyo dhammena samena pare ra�jet�ti r�j�ti t�hi n�mehi
pa���yittha. Ya� sandh�ya vadanti.

�diccakulasambh�to suvisuddhagu��karo
Mah�nubh�vo r�j�si mah�sammata n�mako

Yo cakkhubh�to lokassa gu�ara�sisamujjalo


Tamonudo virocittha dutiyo viya bh�num�
�hapit� yena mariy�d� loke lokahitesin�
Vavatthit� sakku�anti navila�ghayitu� jan�

Yasass�na�hi r�juna� lokas�m�nurakkhina�


�dibh�ta� mah�v�ra� kathayanti man�ti ya�

Eva� ya� loke acchiya��h�na� bodhisattova tattha �di puriso'ti. Eva� bodhisatta�
�di� katv� khattiyama��ale sa��hite ekacc�na� satt�na� etadahosi, p�pak� vatabho
dhamm� sattesu p�tubh�t� adinn�d�na�ca pa��ayati garah�'pi pa���yati mus�v�do'pi
pa���yati da���d�nampi pa���yati, yann�na maya� te p�pake asaddhamme male
pav�heyy�m�ti, ara���yatane pa��aku�iyo katv� tattha vasant� g�manigama r�jadh�nisu
bhikkh�ya caritv� j�vika� kappayi�su. Eva� te akusaladhame pav�henti b�hira�
karont�ti br�hma��ti vuccanti. Ye pana tasmi� samaye methunadhamma� sam�diyitv�
gorakkhakamma

[SL Page 169] [\x 169/]


V��ijakamma kasikamm�dike vissute kammante payojesu�, te vess� ti vuccanti, ye pana
tasmi� samaye paravihe�han�disu luddh�c�r� ahesu� te sudd�'ti vuccanti. Eva�
sa��hito pana kappo duvidho hoti, su��akappo asu��akappo"ti. Tattha su��akappe
buddhapaccekabuddhacakkavattino na uppajjant� tasm� gu�avantapuggalarahito
su��akappo'ti vuccati asu��akappo pa�cavidho, s�rakappo ma��akappo varakappo
s�rama��akappo bhaddakappoti. Tattha gu�as�ra rahito kappo gu�as�rupp�dakassa
ekassa samm� sambuddhassa p�tubh�vena s�rakappo'ti vuccati. Yasmi� pana kappe dve
buddh� uppajjanti so ma��akappo n�ma yasmi� pana kappe tayo buddh� uppajjanti, tesu
pa�hamo dutiya� lokan�tha� vy�karoti dutiyo tatiyanti tattha manuss� pamuditahaday�
attano patthitapa�idh�navasena varayanti, tasm� varakappo'ti vuccati, yasmi� pana
kappe catt�ro buddh� uppajjanti, so purimakappato visi��hataratt� s�rama��akappo'ti
vuccati. Yasmi� pana kappe pa�ca buddh� uppajjanti so bhaddakappo'ti vuccati. So
atidullabho tasmi� pana kappe yebhuyyena satt� kaly��asukhabahul� honti yebhuyyena
tihetuk� kilesakkhaya� karonti. Duhetuk� [a] sugatig�mi no honti. Ahetuk� hetu�
pa�ilabhanti tasm� so kappo bhaddakappoti vuccati. Tattha kappa vin�sakamah�meghato
pa��h�ya y�va j�l�pacchedo ima� pa�hama� asa�kheyya� sa�va��o'ti vuccati,
kappavin�sakaj�lopacchedato y�va ko�isatasahassa cakkav��a parip�ro
sampattimah�megho ida� dutiyamasa�kheyya� sa�va��a��h�y�'ti vuccati.
Sampattimah�meghato y�va candimasuriyap�tubh�vo ida� tatiyamasa�kheyya� viva��o'ti
vuccati candimasuriya p�tubh�vato y�va punakappavin�saka mah�megho ida�
catutthamasa�kheyya� viva��a��h�y�'ti vuccati. Viva��a��h�y� asa�kheyya�
catusa��hiantarakappasa�gaha�, v�sati antarakappasa�gahantikec�, ses�sa�kheyy�ni
k�lato te nasamappam���neva, im�ni catt�ri asa�kheyy�ni eko mah�kappo honti eva�
t�va aggin� vin�sova sa��haha�a�ca veditabba�.

Yasmi� samaye kappo udakena nassati, �ditova kappavin�saka mah�megho vu��hahitv�'ti


pubbe vuttanayeneva vitth�retabba�. Aya� pana viseso. Yath� tattha dutiyo suriyo
------------------------------------------
[A] tihetuk�-potthakesu.

[SL Page 170] [\x 170/]


Evamidha kappavin�sako kh�r�dakamah� megho vu��hahati so �dito sukhuma� vassanto
anukkamena mah�dh�r�hi ko�isatasahassa cakkav���ni p�rento vassati. Kh�r�dakena
phu��ha phu��h� pa�havipabbat�dayo vi��yanti. Udaka� samantato v�tehi dh�r�yati,
pa�haviy� he��himantatoppabhuti. Y�va dutiyajjh�nabh�mi� udaka� ga�h�ti. Te
kh�r�dakena phu��haphu��h� pa�hav�pabbat�dayo udake pakkhittalo�asakkhar�viya
vi��yanti. V�tasm� pa�havisandh�r�dakena saddhi� ek�dakameva ta� hot�ti keci. Apare
pa�hav� sandh�r�daka� ta� sandh�rakav�yukkhandha�ca anavasesato vin�setv� sabbattha
sayameva ekoghabh�to ti��hat�ti vadanti. Ta� yutta� upari chapi brahmaloke
v���y�petv� subhaki��a� �hacca ti��hati. Tena vutta�

Ko�isatasahasseka� cakkav��a� vi��yati


Kupitena yad� loko salilena vinassat�ti,

Ta� y�va anumattampi sa�kh�ragata� atthi t�va na v�pasammat�. Udak�nugata� sabba�


sa�kh�ragata� abhibhavitv� sahas� v�pasammati. Antaradh�na� gacchati. He��h�
�k�sena saha upari �k�so eko hoti, mahandhak�ro'ti sabba� vuttasadisa� kevala�
panidha �bhassara brahmaloka� �di� katv� loko p�tubhavati. Subhaki��ato cavitv�
�bhassara��h�n�disu satt� nibbattanti. Tattha kappavin�sakamah�meghato y�va kappa
vin�saka kh�r�dak�pacchedo idameka� asa�kheyya�. Udak�pacchedato y�va
sampattimah�megho ida� dutiyamasa�kheyya� sampattimah�meghato y�va candimasuriya
p�tubh�vo ida� tatiya masa�kheyya�. Candimasuriya p�tubh�vato y�va kappavin�saka
mah�megho ida� catuttha masa�kheyya� im�ni catt�ri asa�kheyy�ni eko mah�kappo
honti. Eva� udakena vin�so ca sa��haha�a� ca veditabba�.

Yasmi� samaye kappo v�tena vinassati �ditova kappavin�saka mah�megho vu��hahitv�ti


pubbavuttanayeneva vitth�retabba� ayampana viseso. Yath� tattha dutiyo suriyo
evamidha kappavin�sanattha� v�to samu��h�ti so pa�hama� th�laraja� u��h�peti. Tato
sa�haraja� sukhum�lika� sakkharap�s���dayoti, y�va k���g�ramatte p�s��e
visama��h�ne �hitamah�rukkhe ca u��h�peti te pa�havito nabhamuggat� puna patanti

[SL Page 171] [\x 171/]


Tattheva cu��avicu��� hutv� abh�va� gacchanti. Ath�nukkamena he��h� mah�pa�haviy�
v�to samu��hahitv� pa�havi� parivattetv� uddham�la� katv� �k�se khipati
yojanasatappam���pi pa�havipades� dviyojana tiyojana catuyojana pa�cayojana
satappam���pica bhijjitv� v�tavegukkhitt� �k�seyeva cu��avicu���hutv� abh�va�
gacchanti. Cakkav��apabbata� sinerupabbatampi v�to ukkhipitv� �k�se khipati. Te
a��ama��a� abhihantv� cu��avicu��� hutv� vinassanti. Eteneva up�yena
bhumma��hakavim�n�ni ca �k�sa��hakavim�n�n� ca vin�sento chak�m�vacaradevaloke
vin�setv� ko�isatasahassacakkav���ni vin�senti. Tattha cakkav��� cakkav��ehi
himavavt� himavantehi siner� sineruhi a��ama��a� sam�gantv� cu��avicu��� hutv�
vinassant�. Pa�havito y�va tatiyajjh�nabh�mi� v�to ga�h�ti. Nav�pi brahmaloke
vin�setv� vehapphala� �hacca ti��hati. Tenavutta�.

Ko�isatasahasseka� cakkav��a� vi��yati.


V�yodh�tuppakopena yad� loko vinassat�.

Eva� so v�to pa�havisandh�raka udakena ta� sandh�rakav�teneva saddhi�


sabbasa�kh�ragata� vin�setv� sayampi vinassati, ava��h�nassa k�ra��bh�vato. He��h�
�k�sena saha upari�k�so eko hoti mahandhak�ro'ti sabba� vuttasadisa�, idhapana
subhaki��a brahmaloka� �di� katv� loko p�tubhavati. Vehapphalato cavitv�
subhaki��a��h�n�disu satt� nibbattanti. Tattha kappavin�saka mah�meghato y�va
kappavin�saka c�tupacchedo idamekamasa�kheyya� v�tupacchedato y�vasampattimah�megho
ida� dutiyamasa�kheyyanti �di vuttanayameva eva� v�tena vin�so ca sa��haha�a�ca
veditabba�.

Atha ki� k�ra�� eva� loko vinassat� yadipihi sa�kh�r�na� ahetuko sa�kh�rasarasa
nirodho vin�sak�bh�vato sant�nanirodho pana hetu virahito natthi, yath� ta�
sattak�yesuhi bh�jana� lokass�ti sahetukena vin�sena bhavitabba� tasm� kimeva�
lokavin�sa k�ra�anti? Akusalam�la k�ra�a� yath�hi tattha nibbattanaka satt�na�
pu��abalena pa�hama� loko viva��ati, eva� tesa� p�pabalena sa�va��ati. Tasm�
akusalam�lesu ussannesu eva� loko vinassati. Yath�hi r�gadosa

[SL Page 172] [\x 172/]


Moh�na� adhikabh�vena yath�kkama� rogantarakappo satthantarakappo dubbhikkhantara
kappo'ti ime tividh� antarakapp� viva��a��h�yimhi asa�kheyyakappe j�yanti. Evamete
yath�vutt� tayo sa�va��� r�g�d�na� adhikabh�veneva honti, tattha r�ge ussantatare
aggin� vinassati. Dose ussannatare udakena vinassati dosepi ussannatare
adhikatarena dosena viya adhikatarena kh�r�dakena vin�so yutto'ti keci pana dose
ussantare aggin�, r�ge udaken�ti vadanti tesa� kira ayamadhipp�yo, p�ka�asattu
sadisassa dosassa aggisadisat� ap�ka�asattusadisassa r�gassa kh�r�dakasadisat�
yutt�'ti. Mohe pana ussannatare v�tena nassati. Eva� vinassanto'pi ca nirantarameva
sattav�re aggin� nassati a��hamev�re udakena puna sattav�re aggin� a��hame
udaken�'ti. Eva� a��ha�ama v�re vinassanto sattakkhattu� udakena vinassitv�
punasattav�re aggin� nassati. Ett�vat� tesa��hi kapp� at�t� honti. Etthantare
udakena nassanav�ra� sampattampi pa�ib�hitv� laddhok�so v�to paripu��a
catusa��hikapp�yuke subhaki��e viddha�sento loka� vin�seti. Etthapana r�go satt�na�
bahula� pavattat�ti r�gavasena bahuso lokavin�so veditabbo ten�nu por���.

Sattasattaggin� v�r� a��hame a��hame dak�


Catusa��hiyad�pu��� eko v�yuvaro siy�

Aggin� bhassar� he��h� �pena subhaki��ato


Vehapphalato v�tena eva� loko vinassati.

Eva� imehi t�hi k�ra�ehi nassitv� sa��hite lokasanniv�se candimasuriy�na�


p�tubh�tadivaseyeva sinerucakkav��a himavantapabbat� d�pasamudd� ca p�tubhavant�.
"Te ca kho apubba� acarima� phaggu�apu��am�divaseyeva p�tubhavanti" iti vuttatt�
tesa� pavatti�k�ra� kathayiss�mi.

Tattha cakkav��a� n�ma sineru sattaparibha��a pabbatacatumah�d�pa dvisahassa


parittad�pa mah�samuddehi upasobhitacakkav��asil�parikkhita� eka� cakkav��a� n�ma.
Tassa cakkav��assa �y�ma vitth�ra parima��ala� vuttanayeneva veditabba�. Tampi
p�ka�a� katv� vitth�rena kathetu� punapi vakkh�mi,

[SL Page 173] [\x 173/]


Dv�dasasatasahass�ni catutti�sa sat�ni ca
Pa���sa yojan�n�ti cakkav��assa y�maka�

Parikkhepato

Sabba� satasahass�ni chatti�sa parima��ala�


Dasaceva sahass�ni a��hu��h�ni sat�nica-tattha-
Duve satasahass�ni catt�ri nahut�ni ca
Ettaka� bahalattena sa�kh�t�ya� vasundhar�

Tass�yeva sandh�raka�

Catt�ri satasahass�ni a��heva nahut�nica


Ettaka� bahalattena jala� v�te pati��hita�

Tass�pi sandh�rako

Navasatasahass�ni m�luto nabhamuggato


Sa��hi�ceva sahass�ni es� lokassa sa��hiti.
Eva� sa��hite cettha yojan�na�

Catur�s�ti sahass�ni ajjhog��ho maha��ave


Acc�ggato t�vadeva sineru pabbatuttamo

Tato upa��hupa��hena pam��ena yath�kkama�


Ajjhog�lahuggat� dibb� n�n�ratana cittak�

Yugandharo �sadharo karav�ko sudassano


Nemindharo vinatako assaka��o giribrah�

Ete sattamah�sil� sinerussa samantato


Mah�r�j�nam�v�s� devayakkhanisevit�

Yojan�na� sat�nucco himav� pa�ca pabbato


Yojan�na� sahass�ni t��i �yatavitthato

Catur�s�ti sahassehi k��ehi patima��ito


Tipa�ca yojanakkhandh� parikkhep� nagavhay�

Pa���sayojanakkhandh� s�kh�y�m� samantato


Satayojana vitthi��� t�vadeva ca uggat�

Jambu yass�nubh�vena jambud�po pak�sito


Dveas�ti sahass�ni ajjhog��ho maha��ave

Accuggato t�vadeva cakkav��a siluccayo


Parikkhipitv� ta� sabba� lokadh�tu maya� �hito

[SL Page 174] [\x 174/]


Tattha candama��ala� ekunapa���sayojana�, suriyama��ala� pa���sayojana�,
t�vati�sabhavana� dasasahassa yojana�, tath� asurabhavana�, av�cimah�nirayo
jambud�po ca, aparagoy�na� sattasahassayojana�, tath� pubbavideha�, uttarakur�
a��hasahassayojano, eko eko cettha mah�d�po pa�casata pa�casata
parittad�papariv�ro, ta� sabbampi eka cakkav��ika� ek� lokadh�tu, tadantaresu
lokantarikanirayo eva� anant�ni cakkav���ni. Tattha cakkav��anti cakkav��anti
vattabbe cakkav��anti voh�ragata� yasm� rathacakka� viya samava��a�ca k��a� viya
�v���k�ra�ca tasm� cakkav��anti vuccati. Lokasandh�rakakappena
sa��hitaukadapa�haviy� bahala� kathita�. Tiriya� ettaka� �va��a� ettakanti
paricchedo na kathito. Lokavin�sak�le yattaka� �h�na� vin�suppatti hoti tattake
�h�ne pa�havi pati��hit�. Tasmi� udakamatthake manuss�na� n�v�viya phalak�ni viyaca
patt�ni viyaca ko�isahassacakkav���ni �hit�ni ceva a��ama��a� asambandh�ni.
Yadisam�n�ni nacaleyyu�nti? Katha� panime udakamatthake ti��hanti? Nevat�v�ya�
pa�supa�havi udakamatthake �hit�, yadi ti��heyya vi��yetv� udake paviseyya.
Pa�supa�haviy� pana he��h� sil�pa�havi cakkav��a pabbatova ek�baddh�. Sace tesa�
antaracchidda�v� bhaveyya bahi udaka� antopavisitv� cakkav��a� os�d�peyya yasm�hi
udakapa�haviy� udakassa pavisanok�so natthi tasm� udakapi��he n�v�viya ti��hati.
Ka�sath�liy� thala� viya sil�pa�havi. Tassa mukhava��iviya cakkav��apabbata�.
Tasmi� th�lake �hapitabh�jana� viya pa�supa�havi bh�jane pakkhitta
bahubya�janarasa� viya ete catt�ro s�gar�. Sabbesa� majjhe sineru pabbato
pakatimanuss�na� n�v�majjhe uss�pitamah�thamho viya �hito. So sineru pabbato va��o,
na caturasso caturasso bhaveyya catusu konesu p��hap�d�viya catt�ro k��� �dh�r�
bhaveyyu�. Va��att�yeva uddhane �hapitabh�jana� viya tik��e �hito. Tik��esu sineru
pabbato catuyojana sahassappam��o pavisitv� �hito tasm� ayasa���sena gahito viya
acalo ti��hati. Tasm�yeva lokapa��attippakara�e sinerupabbato udake sitiyojana
sahassa� �hitoti kathito. Tik���na� majjhe'pi pa�supa�havi atthiyeva
pa�supa�haviya� ratanav�lik�pi��he asurapura� ahosi sace merupabbatova he��h�
th�liya� "sineru bhikkhave pabbatar�j� �y�mato catur�s�ti

[SL Page 175] [\x 175/]


Yojanasahasso vitth�rato ca catur�s�ti yojanasahasso"t� bhagavat� vuttanti, tampi
tassa tiriyam�na� dassetu� vutta�. Yath� himav� pabbato �y�mavitth�rena
tisahassayojano'ti vutto, ki� sopi caturasso! Tath� cakkav��ass�'ti? Tasm� ta�
p�livacana� na caturassabh�va� d�peti. Ath�pi vadeyya sace na caturasso,

P�c�na� passa� rajata� dakkhi�a� indan�laka�


Pacchima� passa� phalika� uttara� ka�can�maya�'ti.

Kamm� vuttanti? Tampi ta�dis�bh�ga� gahetv� vutta� tesa� va��att�yeva


chattama��alik�viya sattakulapabbat�pi �va��ena �hit�'ti tesa� antarantar�
s�dantasamudd� sace te pabbat� �va��ena te te samudde os�ditv� na ti��heyyu� sabba�
ekasamuddo bhaveyya. Cakkav��ahimavanta sineru yugandhar�disu pabbatesu mah�v�tena
paharitv� cakkav��acalanak�le mahogha� hutv� sabba� udaka� ekadis�bh�ga� gaccheyya.
Sabbe d�p� udakena nasseyyu� tasm� te pabbat� visu� visu� samudde otaritv�
chattama��alik� viya �hit�, etamattha� mah�parinibb��asuttante pa�havikampanassa
a��hak�ra�a� vadantena bhagavat� yad� mah�v�t� v�yanti tad� calant�ti p�liya�
vutta�. Tattha a��hakath�yampi mah�vatthukatt� calanabh�vo napa���yati tad� calit�
pa�havi sabbad�pi calati. Tasm� udaka� eta� va��hati bhavissat�ti vutta�, tattha
sil�pa�havi cakkav��apabbato ca ekameva n�v�viya �hito �hit�k�ramattena dvedh�
katv� he��h� �hita��h�na� sil�pa�hav�ti pariyante �hita��h�na� cakkav��apabbato'ti
voh�ra� kata� tattha sil�pa�hav�tisahass�dhikayo janasatasahassabahal� tath�
cakkav��a pabbatassa ca bahala� ca pa�su pa�haviy� bahala� ca sil�pa�havi�ca ekato
katv�

Dvesatasahass�ni catt�ri nahut�ni ca


Ettaka� bahalattena sa�kh�t�ya� vasundhar�

Tato he��h� udakapa�havi tato he��h� v�tapa�havi tesa� he��h� aja��k�so tesu
pa�supa�haviya� sakalacakkav��a� paricchinditv� samantato cakkav��a pabbato �hito.
Tassa orato lo�as�garo tasmi� catt�ro mah�d�p� dvisahassa parittad�p� ahesu�. Tato
sattakulapabbat�. Tesa� antar� sattas�dantas�gar� majjhe sineru pabbatar�j� �hito.
Sopana,

[SL Page 176] [\x 176/]


Catur�s�ti sahass�ni ajjhog��ho maha��ave
Accuggato t�vadeva sineru pabbatuttamo

Catur�s�ti sahass�ni ekamekena passato


A��hasa��hi sahass�ni satasahassa�ca uccato

P�c�na� passa� rajata� dakkhi�a� indan�laka�


Pacchima� phalika� passa� uttara� ka�can�maya�

Va��o mudi�gasa��h�no sinerupabbatuttamo


He��h� upari vitth�ro dasasahassayojan�

Pubbadakkhi�apassehi nikkhant� c�ssa ra�siyo


Gantv� samuddapi��hena cakkav��amhi ti��hare
Dakkhi�apacchim�toca pacchimuttarato'pi ca
Uttara pubbapassehi nikkhant� ra�siyo'pi ca

Gantv� samuddapi��hena cakkav��a sila�han�


T�sa� r�s�namantare catt�ro s�gar� ahu�

Tato upa��hupa��hena pam��ena yath�kkama�


Yugandharo �sadharo karav�ko sudassano

Nemindharo vinatako assaka��o giribrah�


Ete s�dantare nag� anupubbasamuggat�

Mah�r�j�na m�v�s� devayakkhanisevit�


Parikkhipitv� ta� giri� �hito karav�ko giri

Parikkhipitv� ta� giri� �hito �sadharo giri


Parikkhipitv� sineru� �hito yugandharo giri

Parikkhipitv� ta� giri� �hito sudassano giri


Parikkhipitv� ta� giri� assaka��o �hito giri

Etesa� antaros�da samuddameru �dina�


Uccappam��ena sam� gambh�r� puthul� pica

A��esu pana �h�nesu a��o yeva anukkamo


�gato ta� vima�sitv� va��eyya pa��ito naro

Tath�hi bhagav� �ha sabbadass� tath�gato


Parisamajjhe nisinnova j�take nemin�make

Sahassayutta� hay�v�hi� dibba� y�namadhi��hito


Y�yam�no mah�r�j� addasa s�dantare nage

[SL Page 177] [\x 177/]


Disv� n�mantay� d�ta� ime ke n�ma pabbat�'ti
Sudassano karav�ko �sadharo yugandharo

Nemindharo vinatako assaka��o giribrah�


Ete s�dantare nag� anupubbasamuggat�

Mah�r�j�na m�v�s� y�ni tva� r�ja passasi.


Tattha a��hakath�yampi katv�na sabbab�hira�

Sudassanagiri� tamh� kathetv� pa�ip��iy�


Assaka��a giri� yeva katv�na merusantika�

Vutta� pam�dalekhanti cintetha pa��ito naro


Buddho sabbadass� so passitv� yeva cakkhun�

Kathita� sakala� peta� tasm� a��a� nahotiha


Duve satasahass�ni pa�ceva nahut�ni ca

Dvisahassa�ca adhika� majjh�va��a� sineruno


Catur�s�ti sahass�ni ucco yugandharo giri

Tato upa��hupa��hena pam��ena yath�kkama�


Ajjhog��hagat� �eyy� pabbat� c�vasesak�

Yugandharasiner�na� antare s�das�garo


Gambh�r� puthul�c�pi meru uccappam��ako

Yugandhara�sadhara gir�na� antare'pi ca


Samuddo pi yugandhagiriuccappam��ako

Gambh�r� puthul� c�pi udakopari uccato


Ses�na� s�gar�nampi evameva vij�niya�

Yugandharassa girino anto �va��ato pana


Sattasatasahass�ni pa�ceva nahut�ni ca

Chasahass�ni vi��eyy� yojan�na� pam��ato


B�hirena ca passena �va��assa pam��ato

A��ha satasahass�ni a��heva nahut�ni ca


Dvisahass�dhik�neva yojan�ni bhavanti hi

Isindharassa girino anto �va��ato pana


Ek�dasa ca lakkh�ni naveva nahut�ni ca

Satteva ca sahass�ni yojan�ni bhavanti hi


Karav�rassa girino anto �va��ato pana

[SL Page 178] [\x 178/]


Teraseva ca lakkh�ni duveva nahut�ni ca
Yojan�ni b�hirena �va��ena tu so pana

Tedasevaca lakkh�ni pa�ceva nahut�nica


Catt�rica sahass�ni yojan�ni bhavanti hi

Sudassanassa girino �va��abbhantaro pana


Cuddasevaca lakkh�ni nahuteka� tato para�

Satta sahassa� ca sata� yojan�na� bhavanti hi


B�hir�va��ato yassa lakkh�na� va catuddasa

Tetti�sa�ca sahass�na� a��hateyya satampi ca


Nemindharassa girino �va��abbhantaro pana

Cuddaseva ca lakkh�na� catusa��hisahassaka�


Sattasata�ca pa���sa yojan�na� bhavantihi

B�hir�va��ato tassa yojan�ni pam��ato


Cuddaseva ca lakkh�ni dv�sattati sahassaka�

Chasata� pa�cav�sa ca yojan�ni bhavanti hi


Vinatakassa giriso �va��abbhantaro pana

Cuddaseva ca lakkh�ni a��h�s�ti sahassaka�


Tisata� pa�casattati yojan�ni bhavantihi

B�hir� va��ato tassa yojan�na� pam��ato


Cuddase vaca lakkh�ni dvinavat� sahassaka�

Tisata� ceva dv�dasa yojan�ni bhavanti hi


Assaka��assa girino �va��abbhantaro pana

Pa�cadasevaca lakkh�ni satameka� as�ti ca


Chayojan�ni �eyy�ni b�hir� va��ato pana

Pa�cadasa ca lakkh�ni sahassekasatampi ca


Sattati yojan�n�ti ��tabb�ni naya��un�

Vinatakassaka���na� majjhe s�garo puthulato eka� sahassa� t��i sat�ni


dv�dasayojan�ni gambh�rato, vinatakasam�petattako yeva pabbatassa uccappam��o, tato
kamena uggantv� assaka��asam�pe chasatachappa���sayojano ahosi, assaka��ato
b�hirapasse lonas�garopi tattako yeva gambh�ro. Cakkav��apabbatassa �y�mavitth�r�
vuttanayeneva veditabb�. Sineru vajjito cakkav��assa a��ha

[SL Page 179] [\x 179/]


Bh�vo pa�casatasahass�ni ek�na sa��hisahass�ni satta ca sat�ni pa�cav�sati yojan�ni
sineru pabbatassa orimapassatopa��h�ya y�va jambud�pamajjh� t�va dvesata sahass�ni
ek�n�s�ti sahass�ni a��haca sat�ni sa��hiyojan�, sinerupabbatassa orimapassato
pa��h�ya y�va assaka��apabbatassa p�rimapassa� t�va dve satasahass�ni t�ni ca
sat�n� sa��hiyojan�ni, assaka��apabbate b�hirapassato pa��h�ya y�va jambud�passa
pariyanta� t�va lo�as�garo chasa��hisahass�ni t�nica yojan�ni, jambud�po pana
tiriya� dasasahassayojano, lo�as�garo'pi assaka��a pabbatato pa��h�ya kamena unnato
d�p�na� pati��hita��h�ne katthac� by�masatamatto'pi ahosi. Tato pa��h�ya punapi
ninno hutv� y�va cakkav��asam�pa� patv� dv�s�tiyojana sahassa gambh�ro ahosi.
Jambud�pa majjhato pa��h�ya y�vacakkav��apabbat� t�va lo�as�garo dvesatasahass�ni
ek�n�s�tisahass�ni sa��hica yojan�ni. Sa��hica �namadhikata� ga��pagata� nahot�ti
dve t�ni yojan�ni na lakkh�yanti. Assaka��ab�hirapassato pa��h�ya y�va
cakkav��apabbata� t�va t�ni satasahass�ni ekapa���sahass�ni t�ni sat�ni
pa�casa��hiyojan�ni, sakalacakkav��a� parikkhipitv� �hitacakkav��a pabbata� "dve
as�ti sahass�ni, ajjhog��ho maha��avo, accuggato t�vadeva, cakkav��e siluccayo,
parikkhipitv� ta� sabba�, lokadh�tumaya� �hit�"ti vuttanayene'va
paribha��apabbatato b�hirasmi�hi lo�as�garo udakato tattha tattha samuggata
pa�haviya� catt�ro mah�dvip� dmisahassaparittad�p� ca pati��hahi�su. Tattha sineru
pabbatamhi dakkhi�apassassa indan�lava��att� tassa pabh�ya pa��hito s�garo'pi n�lo
v�ya hoti tasm� n�las�garon�ma, p�cinapassassa rajata va��� tassa pabh�ya pa��hito
s�garo'pi seto kh�rava��o hoti tasm� kh�ras�garo n�ma, pacch�mapassassa
phalikava��att� tassa pabh�ya pa��hito s�garo phalikava��o hoti tasm� phalikas�garo
n�ma, uttarapassassa suva��ava��att� tassa pabh�ya pa��hito s�garo'pi p�tava��o
hoti tasm� so pitas�garo n�m�'ti kari�su. Eva� catt�ro'pi samudd� �hite sinerusmi�
hi paricchinn�. Tattha n�las�garamajjhena dasasahassayojano jambud�po ahosi. Tath�
pa�casataparittad�p�, tidasasahassayojanato catusahassayojanappam��o udakena
ajjhottha�o tisahassahojanamattameva manuss�v�so hoti. Tiriyato tisahassayojano
himavanto. Tenavutta�,

[SL Page 180] [\x 180/]


Yojan�na� sat�nucco himav� pa�capabbato
Yojan�na� sahass�ni t��i �yata vitthato
Catur�s�ti sahassehi k��ehi pati ma��ito.

Jamburukkhassa pam��ato,

Pa�casatayojanakkhandh� parikkhep� nagavhay�


Pa���sayojanakkhandh� s�kh�ya ca samantato

Satayojanavitthi��� t�vadevaca uggat�


Jamb� yass�nubh�vena jambud�po pak�sito

Etadeva pam��ena,

P��al� simbal� jamb� dev�na� p�ricchattako


Kadambo kapparukkho ca sir�so v�pi sattime

P��al� asur�na�ca supa���na�ca simbal�


Jamb� idha manuss�na� dev�na� p�ricchattako

Kadambo aparagoy�ne kapparukkho ca uttare


Pubbavidehe sir�so ca kappa��h�y� ima mat�

Uddhapatt� mah�s�kh� ubbedh� parima��al�


Sabbe ekaparicched� sabbe ti��hanti sassat�.

Api cettha aya� viseso veditabbo. Aya� himav�n�ma pabbato samantato sandam�na
pa�casatanad� vicitto �y�ma vitth�renaceva gambh�rat�ya ca
pa���sapa���sayojanodiye��hayojanasataparima��alo. Anotattadaho ka��amu��adaho
rathak�radaho chaddantadaho mand�kini ku��ladaho s�happap�takoti sattamah�sar�
pati��hit�. Tesu anotatatte sudassanak��a� cittak��a� k�lak��a� gandham�danak��a�
kel�sak��anti imehi pa�cahi pabbatehi parikkhito tattha sudassanak��a� sova��amaya�
dviyojanasatubbedha� antova�ka� k�kamukhasa��h�na�. Tamevasara paricch�detv� �hita�
cittak��a� sabbaratanamaya� k�lak��a� a�janamaya�. Gandham�danak��a� s�numaya�,
abbhantare muggava��a, k���nus�riy�di m�lagandho candan�di s�ragandho
saral�dipheggugandho lava�g�ditavagandho kapitth�di papa�ik�gandho sajj�di
r�sagandho tam�l�di pattagandho punn�gaku�kum�di pupphagandho
j�tiphal�diphalagandho sabbath� gandhabh�vato gandhagandhoti imehi dasahi gandhehi
ussanna� n�nappak�ra osadhasa�channa�. K��apakkhauposathadivase �dittamiva a�g�ra�

[SL Page 181] [\x 181/]


Jalita� ti��hati. Tattheva nandam�laka� n�mapabbh�ra� paccekabuddh�na� vasanok�so.
Tisso guh�yo suva��aguh� ma�iguh� rajataguh�'ti. Tattha ma�iguh�dv�re ma�j�sako
n�ma rukkho.

Yojana� ubbedhena yojana� vitth�rena. So yattak�ni udake v� thale v� pupph�ni


sabb�ni pupphati visesena paccekabuddh�gamanadivase tassa parito sabbaratanam�lo
hoti tattha sammajjanaka v�to kacavara� cha��eti. Samakara�av�to sabbaratanamaya�
v�lika� sama� karoti. Si�nakav�to anotattadahato �netv� udaka� si�cati.
Sugandhakara�av�to sabbesa� gandharukkh�na� gandha� �neti. Ocinakav�to pupph�ni
ocinitv� p�teti. Sattharanaka v�to sabbattha santharati. Sad� pa��att�neva ca
tattha �san�ni honti. Yesu paccekabuddhupp�da divase uposathadivase ca sabbe
paccekabuddh� sannipatitv� nis�danti. Aya� tattha pakati, abhisambuddha
paccekabuddho tattha gantv� pa��att�sane nis�dati. Tato sace tasmi� k�le a��e'pi
paccekabuddh� vijjanti, tepi ta� kha�a� yeva sannipatitv� pa��att�sanesu nis�danti.
Nis�ditv� ca ka�cideva sam�patti� sam�pajjitv� u��hahanti tato sa�ghatthero
adhun�gatapaccekabuddha� sabbesa� anumodanatth�ya kathamadhigatanti kamma��h�na�
pucchati. Tad�so attano ud�navy�kara�ag�tha� bh�sati. Evamida� gandham�danak��a�
paccekabuddh�na� �v�sa��h�na� hot�ti veditabba� kel�sak��a� pana rajatamaya�
sabb�ni cet�ni cittak���d�ni sudassanena sam�nubbedhasa��h�n�ni tameva sara�
pa�icch�detv� �hit�ni sabb�ni pana puthulato pa���sayojan�ni �y�mato pana ubbedhato
viya dviyojana sat�nev�ti vadanti. T�ni sabb�ni dev�nubh�vena n�g�nubh�vena
�hassanti. Nadiyopi tesu sandanti ta� sabbampi udaka� anotattameva pavisati.
Candamasuriy� dakkhi�enav� uttarenav� gacchant� pabbatantarena tattha obh�sa�
karonti uju� gacchant� nakaronti. Tenevassa anotattanti sa�kha� udap�di. Tattha
ratanamaya manu��a so p�na sil�tal�ni nimmacchakacchap�di phalika sadisa
nimmaludak�ni nah�natitth�ni. Tadupabhog�na� satt�na� s�dh�ra�akamman�va
supa�iyatt�ni susa��hit�ni honti. Yesu buddha paccekabuddha kh���sav� da iddhimanto
ca isayo nah�yanti. Devayakkh�dayo uyy�nak��a� k��anti tassa catusu passesu
s�hamukha� hatthimukha� assamukha� usabhamukhanti catt�ri mukh�ni honti. Yehi

[SL Page 182] [\x 182/]


Catasso nadiyo sandanti s�hamukhato nikkhantanad�t�re s�h� bahutar� honti. Hatthi
mukh�d�hi hatthi assa usabh�. Puratthimadisato nikkhantanad� anotatta� padakkhi�a�
katv� itar� tisso anupagamma p�c�nahimavanteneva amanussapatha� gantv� mah�samudda�
pavisati. Pacchima disato ca uttaradisato ca nikkhanta nadiyo'pi tatheva
padakkhi�a� katv� pacchima himavanteneva uttarahimavantenevaca amanussapatha�
gantv� mah�samudda� pavisanti. Dakkhi�adisato usabhamukhato nikkhant� nad�pana
tikkhattu� padakkhi�a� katv� dakkhi�ena ujukap�s��api��heneva sa��hiyojan�ni gantv�
pabbata� paharitv� vu��h�ya parikkhepena tig�vutappam��a udakadh�r�hutv� �k�sena
sa��hiyojan�ni gantv� pabbata� paharitv� vu��h�ya parikkhepena tig�vutappam��a
udakadh�r�hutv� �k�sena sa��hiyojan�ni gantv� tiyaggale n�ma p�s��e patit�
bhinnap�s��� tiyaggalaja n�ma pokkhara�� j�t� pokkhara�iy� k�la� bhinditv� p�s��a�
pavisitv� sa��hiyojan�ni gat�. Tato ghanapa�havi� bhinditv� ummagganad�
sa��hiyojan�ni gantv� vijjha� n�ma tiracch�na pabbata� paharitv� hatthatale
pa�ca�guli sadis� pa�cadh�r� hutv� pavattati. S� tikkhattu� anotatta� padakkhi�a�
katv� gata��h�ne �va��aga�g� tivuccati. Ujukap�s��api��hena sa��hiyojan�ni
gata��h�ne ka�haga�g�ti vuccati. �k�sena sa��hiyojan�ni gata��h�ne �k�saga�g�ti,
tiyaggalap�s��e pa���sayojanok�se �hit� tiyaggalapokkhara��ti, k�la� bhinditv�
p�s��a� pavisitv� sa��hiyojan�ni gata��h�ne bahalaga�g�ti ummaggena sa��hiyojan�ni
gata��h�ne ummaggaga�g�ti vuccati. Vijjha� n�ma tiracch�napabbata� bhinditv�
paharitv� pa�cadh�r� hutv� pavattita��h�ne pana ga�g� yamun� aciravat� sarabh� mah�
pa�cadh� sa�kha� gat�. Evamet� pa�ca mah�nadiyo himavantato pabhavanti
chaddantadahassa panamajjhe dv�dasayojanappam��e sev�la�v� pa�ka�v� natthi
ma�ikkhandhava��a� udakameva santi��hati. Tadanantara� yojanavitthata�
suddhaka�h�ravana� ta� udaka� parikkhipitv� �hita� tadanantara� yojanavitthatameva
suddha� n�luppalavana�. Ta� parikkhipitv� �hita� yojanayojana vitthat�neva
ratt�ppalasetuppala rattapaduma setapaduma kumudavan�ni purima� purima�
parikkhipitv� �hit�ni imesampana sattanna� van�na� samanantara� sabbesampi
ka�h�r�d�na� vasena vomissakavana� yojanavitthatameva t�ni parikkhipitv� �hita�
tadanantara� n�g�na� pati��happam��e udake yojana vitthatameva
[SL Page 183] [\x 183/]
Rattas�livana� tadanantara� udakapariyante n�lap�talohitod�ta surabhikusuma
sam�ki��a� khuddakagacchavana� itiim�ni dasavan�ni yojana yojana vitthat�neva tato
khuddaka r�jam�samah�r�jam�samuggavana� tadanantara� tipusa el�luka al�bu kumbha��a
vallivan�ni. Tato p�garukkhappam��a� ucchuvana� tato hatthi dantappam��aphalaka�
kadalivana� tato s�lavana� tadanantara� p�tippam��a phala� pa�asavana� tato
madhuraphala beluvana� tato kapitthavana� tato vomissako mah�vanasa��o. Tato
veluvana� veluvana� parikkhipitv� sattapabbat� �hit� tesa� b�hirantato pa��h�ya
pa�hamo cullak��apabbato n�ma dutiyo mah�k��apabbato n�ma tato udakapassa pabbato
n�ma tato candapassa pabbaton�ma tato suriyapassa pabbato n�ma tato
ma�ipassapabbato n�ma sattamo suva��apabbato n�ma so ubbedhato sattayojaniko
chaddantadaha� parikkhipitv� pattassa mukhava��iya �hito. Tassa abbhantarima passa
suva��ava��a� tato nikkhantena obh�sena chaddantadaho samuggatab�lasuriyo
viyavirocati. B�hirapabbatesupana eko ubbedhato chayojaniko eko pa�ca eko catt�ri
eko t�ni eko dve eko yojana� eva� sattapabbata parikkhittassa tassa dahassa
pubbuttara ka��odakapahara�ok�se mah�nigrodharukkho. Tassa khandho parikkhepato
pa�cayojaniko ubbedhato sattayojaniko catusu dis�su catasso s�kh� chayojanik�
uddha� uggata s�kh�pi chayojanik� iti so m�lato pa��h�ya ubbedhena terasayojaniko
s�kh�na� orimantato y�va p�rimant� dv�dasa yojaniko a��hahi p�rohasahassehi
patima��ito mu��ama�ipabbato viya vil�sam�no ti��hati. Chaddantadahassa pana
pacchimadis�bh�ge suva��a pabbate dv�dasa yojanik� ka�canaguh� chaddanto n�gar�j�
sarante a��hasahassan�gaparivuto ka�canaguh�ya� vasati gimhak�le udakav�ta�
sampa�iccham�no mah�nigrodham�le p�rohantare ti��hati mand�kiniy�pana majjhe
pa�cav�sati yojana matte�h�ne sev�lov� pa�ka�v� natthi. Elikava��a� udakameva hoti
tato para� pana n�g�na� pati��happam��e udake a��hayojana vitthata� setapadumavana�
ta� udaka� parikkhipitv� �hita� tattha m�l�la� na�galas�samatta� hoti. Bhisa�
mah�bheri pokkharappam��a� hoti. Tassa ekekasmi�

[SL Page 184] [\x 184/]


Pabbantare ��hakappam��a� kh�ra� hoti. Kusum�na� pupphanasamaye v�to re�uva��i�
u��h�petv� paduminipattesu �hapeti. Tattha udakaphusit�ni patanti. Tato
�diccap�kena paccitv� pakka ayogha�ik�viya pokkharamadhu ti��hati. Tadanantara�
t�va mahantameva rattapadumavana�, tadanantara� n�luppalavana�, rattuppalavana�,
tadantara� sugandhas�livana�, tadanantara� el�luka al�bukumbha���d�ni madhuraras�ni
valliphal�nitadanantara� a��hayojana vitthatameva ucchuvana� tattha
pugarukkhakkhandhappam��a� ucchutadantara� kadalivana� yato duvepakk�ni kh�dant�
kilamanti. Tadanantara� mah�th�lippam��aphala� panasavana�, tadanantara� ambavana�,
jambuvana�, kapitthava nanti sa�khepato tasmi� dahekh�ditabbayuttaka� asukaphala�
n�ma natth�ti navattabba�. Aya� jambud�po vitth�rato dasasahassayojano tath�
av�cinirayo t�vati�sabhavana� asurabhavana� ca jambud�pava��an�pa�a sampattak�le
amata�dhar�n�mik�ya an�gatava�sava��an�ya vuttanayena gahetabb�. S�ya� jambud�po
saka�apa�jara sa��h�no, pubbavideho va��o �d�sasa��h�no sattayojana sahassappam��o
�y�mavitth�rena, uttarakur� caturassa p��hasa��h�no a��hayojana sahassa parim��o
�y�mavitth�rena, apagoy�na� a��hacanda sa��h�na� sattayojana sahassaparim��a�
�y�mavitth�rena, ta� ta� d�pav�s�na� mukha� ta� ta� d�pasa��h�nanti vadanti. Ekeko
mettha mah�d�po pa�ca sattamattad�papariv�ro, eva� sineru sattapari bha��apabbata�
catumah�d�pa dvisahassaparittad�pa catumah�s�gara upasobhita� cakkav��apabbata
parikkhitta� upari chak�m�vacara devaloka so�asar�p� brahmaloka catuar�paloka
patima��ita� lokadh�tu eka� cakkav��anti vuccati. Evar�pe cakkav��agabbhe
dvecatt���sayojana sahassa parim��assa yugandharapabbatassa sam�k�se eva�
mahiddhik� mah�nubh�v� candimasuriy� nakkhattehi ca t�r�ga�ehi ca parivut�
virocam�n� vicaranti. Tesu kassa ki� pam��a�, ko upari? Ko kasmi� vasati? Kos�gha�
javati? Kati tesa� v�thiyo? Katha� caranti? Kittake �h�ne �loka� karonti? Kimattha�
te r�huasurindo gilat�? Vuccate. Tattha candama��ala� ujuka� �y�mato ca vitth�rato
ca ubbedhato ca ek�napa���sa yojana� parima��alato pana t�hi yojanehi
�nadiya��hasatayojana� suriyama��alampana ujuka�

[SL Page 185] [\x 185/]


Pa���sayojana� parima��alato pana dviyo janasata�, tesu candama��ala� he��h�,
suriyama��ala� upari, antar� tesa� yojana� hoti. Candassa he��hi mantato suriyassa
uparimantato yojanasata� hoti. Candavim�na� anto ma�imaya� bahirajatena
parikkhitta� anto ca bahi ca s�tala meva hoti. Suriyavim�na� anto kanakamaya� bahi
phalikena parikkhitta� hoti. Anto ca bahi ca u�hameva, cando ujuka� sanika�
gacchati. Tiriya� s�gha�. Sohi am�v�siya� suriyena saddhi� gacchanto divase divase
thoka� oh�yanto pu��am�siya� upa��hamaggato oh�yati. Tiriyampana s�gha� gacchati.
Tath�hesa ekasmi� m�se kad�ci uttarato kad�ci dakkhi�ato sandissati. Candassaubhosu
passesu nakkhattat�rak� gacchanti. Cando dhenuviya vacchaka� ta� ta� nakkhatta�
upasa�kamati nakkhatt�ni pana attano attano gamana��h�na� navijahanti. Attano
v�thiy� ca gacchanti. Suriyassa pana ujugamana� s�gha� tiriya� gamana� dandha�.
Tiriya� gamana� n�ma dakkhi�adisato uttaradis�ya uttaradisato dakkhi�adis� gamana�,
chahim�sehi ijjhanato suriy� k�lapakkha uposathe candena saheva gantv� tato
p��ipadadivase yojan�na� satasahassa� candama��ala� oh�ya gacchati, attano
s�ghag�mit�ya tassa mandag�mit�yaca, atha candolekh�viya pa���yati tato parampi
pakkhassa dutiy�ya� yojan�na� satasahassa�ca candama��ala� oh�ya gacchati eva�
divase divase y�va sukkhapakkha uposatha divas� satasahassa� satasahassa� oh�ya
gacchati. Atha cando anukkamena va��hitv� uposathadivase paripu��o hoti. Anukkamena
va��ham�na� cettha uparibh�gatopatita suriy�lok�ya he��hato pavatt�ya suriyassa
d�r�bh�vena divase divase anukkamena parih�yam�n�ya attano ch�y�yavasena anukkamena
candama��alapadesassa va��ham�nassa viya dissam�nat�y�ti veditabba�. Tasm�
anukkameneva va��hitv� viya uposathadivase pu��am�ya� paripu��ama��alo hutv�
dissati. Atha suriyo p��ipadadise yojan�na� satasahassa� dh�vitv� puna
candama��ala� ga�h�ti candassa dandhagatit�ya attano ca s�ghagatit�ya, tath�
dutiy�ya satasahassanti eva� y�va k��apakkha uposatha divas� satasahassa�
satasahassa� dh�vitv� ga�h�ti. Atha cando anukkamena h�yitv� k��apakkha
uposathadivase sabbaso na pa���yati. Anukkamena h�yam�nat� cettha anukkamena
va��ham�nat�ya vuttanayeneva veditabb� tattha pana
[SL Page 186] [\x 186/]
Ch�y�ya h�yam�nat�ya ma��ala� va��ham�na� viya dissati. Idha ch�y�ya va��ham�nat�ya
ma��ala� h�yam�na� viya dissati. Tasm� anukkamena h�yitv� viya k��apakkha
uposathadivase sabbaso napa���yati. Canda� he��h� katv� suriyo uparihoti mahatiy�
p�tiy� udakabh�jana� viya candama��ala� pith�yati. Majjha�hike gehacch�y� viya
candassa ch�y� napa���yati. So ch�y�ya apa���ya m�n�ya d�re �hito ta� div� pad�po
viya sayampi na pa���yati. Imesampana ajav�thi gov�thi n�gav�th�ti tisso
gamanav�thiyo honti. Tattha aj�na� udaka� pa�ikk�la� hoti. Hatthin�g�na� man�pa�.
Gunna� s�tu�hasamat�ya ph�suhoti. Tath�ca y�ya v�thiy� suriye gacchante
vassaval�hak� devaputt� suriy�bhit�pa santatt� attano vim� vim�nato na nikkhamanti.
K���pasut� hutv� navivaranti. Tath�kira suriyavim�na� pakatimaggato adho otaritv�
vicarati. Tassa oruyha cara�eneva vandavim�nampi adho oruyha carati taggatikatt�,
tasm� s� v�thi udak�bh�vena aj�nur�pat�ya ajav�th�ti sama��a� gat�. Y�ya pana
v�thiy� suriye gacchante vassaval�hakadevaputt� suriy�bhit�p�bh�vato abhi�ha�
attano vim�nato bahi nikkhamitv� k���pasut� itocito vicaranti. Tad�kira
suriyavim�na� pakati maggato uddha� �ruyha carati. Tassa uddha� �ruyha cara�eneva
candavim�nampi uddha� �ruyha carati, taggatikatt� ca sam�na gatin� v�tama��alena
vim�nassa vellitabbatt�, tasm� s� v�thi udakabahubh�vena n�g�nur�pat�ya n�gav�th�ti
sama���gat�. Yad� suriyo uddha� an�rohanto adho ca anotaranto pakati maggeneva
gacchati. Tad� vassaval�hak� yath� k�la� yath�ruci� ca vim�nato nikkhamitv� sukhena
caranti. Tena k�lenak�la� vassanato loke utusamat� hoti. T�ya utusamat�ya hetubh�t�
s� candima suriy�na� gati gav�nur�pat�ya gov�thi'ti sama��a� gat�. Tasm� ya� k�la�
candimasuriy� ajav�thi� �rohanti tad� devo ekabindumpi navassati yad� n�gav�thi�
�rohanti tad� bhinna� nabha� paggharati. Yad� govithi� �rohanti, tad� utusamat�
sampajjati. Yad� pana r�j�no adhammik� honti tesa� adhammikat�ya
upar�jasen�patippabhutayo sabbe devabrahm��o ca adhammik� honti. Tad� tesa�
adhammikat�ya visama� candimasuriy� pariharanti. Tad�hi bavh�b�dhak�di ani��ha
phalupaya nissayabh�tassa yath�vuttaadhammikat� sa��itassa s�dh�ra�assa
p�pakammassa balena visama� v�yantena v�yun� vell�yam�nassa

[SL Page 187] [\x 187/]


Candimasuriy� sineru� parikkhipant� visama� parivattanti. Yath� maggena
nappavattanti. V�to yath�maggena nav�yati. Ayath�maggena v�yanto �k�sa��haka
vim�n�ni khobheti. Vim�nesu khubhitesu devat�na� k��anatth�ya citt�ni na ramanti.
Cittesu aramantesu s�tu�habhedo utu yath�k�lena na sampajjati. Tasmi� asampajjante
na samm� devo vassati. Kad�ci vassati, kad�ci navassati, katthaci vassati katthaci
na vassati, vassanto'pi cappak�le a�kurak�le n�lak�le pupphak�le
kh�ragaha��dik�lesu yath� yath� sass�na� upak�ro na hoti tath� tath� vassati ca
vigacchati ca tesa sass�ni visamap�k�ni honti. Vigata gandharas�di sampatt�ni
ekabh�jane pakkhitta ta��ulesu'pi ekasmi� padese bhatta� utta��ula� hoti. Ekasmi�
atikilinna� ekasmimpi samap�ka� ta� paribhutta� kucchiyampi sabbaso aparinata�
ekadesena parinata� suparinatanti eva� t�hiyeva pak�rehi paccati pakk�saya� na
upagacchati tena satt� bavh�b�dh�ceva honti app�yuk� ca dhammik�na� pana r�j�na�
k�le vutta vipariyayena candima suriy� sama�pariharanti. Yath�maggena vattanti,
utusamat�va sampajjati. Candimasuriya cham�se sineruto bahinikkhamanti. Cham�se
anto caranti tath� hi sineru sam�pena ta� padakkhi�a� katv� gacchanto cham�se tato
gamanav�thito bahiattano tiriya� gamanena cakkav���bhimukh� nikkhamanti. Eva�
cham�se kha�e kha�e sineruto apasakkanavasena tato nikkhamitv� cakkav��a sam�pa�
patt�, tato'pi cham�se kha�e kha�e apasakkanavasena nikkhamitv� sineru sam�pa�
p�punanto anto vicaranto tehi �s��ham�se sineru sam�pena caranti. Tato dvem�se
nikkhamitv� bahi vicaranti. Pa�hama kattikam�se majjhena gacchanti. Tato
cakkav���bhimukh� gantv� tato m�se cakkav��asam�pena caritv� puna nikkhamitv�
cittam�se majjhena gantv� tato pare dvem�se sinerumukh� pakkhanditv� puna �s��he
sineru sam�pena caranti. Ettha ca sinerussa cakkav��assa ca ya� �h�na� dvemajjha�
tena gacchant� sineru sam�pena carant�ti veditabb�'ti. Sinerussa pana agg�linda�
all�n� cakkav��a sam�pena cara�ampi imin� ca nayena veditabba�. Yath�pana sinerussa
cakkav��assa ca ujuka� majjhena gacchanti. Tad� majjhena vicarant�ti veditabba�
eva� vicarantova ekappah�re�a t�supi d�pesu �loka� karonti. Ekek�ya

[SL Page 188] [\x 188/]


Dis�ya nava nava yojana satasahass�ni andhak�ra� vidhamitv� �loka� dassenti.
Katha�? Imasmi� pana d�pe suriyuggamanak�lo pubbavidehe majjha�hiko hoti.
Uttarakurusu attha�gamak�lo aparagoy�ne majjhimay�mo. Pubbavidehamhi uggamanak�lo
uttarakurusu majjha�hiko aparagoy�ne attha�gamanak�lo idha majjhimay�mo.
Uttarakurusu uggamanak�lo aparagoy�ne majjha�hiko idha attha�gamanak�lo pubbavidehe
majjhimay�mo. Aparagoy�ne d�pe uggamanak�lo idha majjha�hiko videhe d�pe
attha�gamanak�lo uttarakurusu majjhimay�mo. Imasmi� hi �hita majjha�hikavel�ya�
pubbavidehav�s�na� attha�gamana vasena upa��ha� suriyama��ala� pa���yati.
Aparagoy�nav�s�na� uggamanavasena upa��ha� pa���yati. Eva� sesad�pesupi iti imin�va
pak�rena t�supi d�pesu ekappah�reneva candimasuriy� �loka� dassent�ti veditabba�.
A��ath� pana dv�su eva d�pesu ekappah�rena �loka� dassenti. Yasmi� hi d�pe
attha�gamanasena upa��ha� suriyama��ala� pa���yati, attha�gamite tattha
napa���yati, �loka� nadasseti. Dv�su eva d�pesu pa���yati ekek�ya dis�ya nava nava
yojanasahass�ni andhak�ravidhamanampi imin�va nayena da��habba�. Ten�hu por��a-

�dimhi kappamhi paj� manomay�


Mahiddhik� saya� pabh�ya rocisu�
Te bhojabhakkhena hatappabh� yad�
Tesa� tad� tumulatamosi loko

Tamehi bh�t�miti cintayi�su


Bhaveyya �lokavatassa bhadda�
So s�rabh�va� udaya� ak�si
Ten�nu neta� suriyo'ti tassa

Te cintayu� atthamite imamhi


�lokama��ampi bhaveyya bhadda�
�atv�na tesa� chandantamu��hahi
Ten�hu candoti hi n�madheyya�
Sanis�karo tesu vaseyya anto
Ma�in� kate b�hirake vim�na
Rajat� vanaddhe pavare manu��e
Sitappabh� bh�sura middhi m�gare

[SL Page 189] [\x 189/]


Sobh�num� kanakamaye vim�ne
Anto bahi elikamaye vaseyya
U�happabh� adhika mahosi tena
Ubhayampi na� u�hatara� tath�hi

Pa���samek�nujuka� ahosi
Candassa geha� parima��alena
Tiyojanen�na sata� diya��ha�
Ta� yojan�na� tica m�han�tho

Ahosi pu��a� ubhayampi tassa


Candassa vutta� �naka� yamettha
So cu�hara�si upar�si c�ri
Sa candim� tassa adhosi c�r�

Majjha� hi tesa� khalu yojananti


So lokan�tho vadi lokadassi
Cando'jaka� �si ca mandag�mi
Gat�na mando tiriya� juka�ca

Passesu nakkhatt� vajanti t�r�


Dhen�ca cando piya cacchaka�hi.
Ta� ta� hi nakkhatta mupeti sabbe
Te attano �h�na� navissajanti

S�gha� juka� gacchati cu�hara�s�


Tameva s�gha� tiriya� na tassa
Sak��apakkhassa uposathassa
P��ipade gacchati yojan�na�

Sat�na meka� divase sahassa�


Oh�ya canda� athanukkamena
�purato so khalu posathassa
Gateca d�ra� suriye nabhamhi

Dh�vitvaga�h�ti punappam��a�-vuttantu n�thenayamatthi ta�no


So purato gacchati yojan�na�-dine dine h�yatitena cando
Atha k��apakkhassa uposathamhi-na nis�karo dissani sesatoti
Karoti ta� hoti div�karo adho-patte mahantu paribh�jana� va

Majjha�hike geha gat�va ch�y�-na pa���yati candimassa ch�y�


Na pa���yate t�ya ca sovacando-d�re �hit�na�va div�pad�po
So ra�sim� lokavid� munindo-abh�si tesa� sasibh�num�na�
Ajebha gov�thiti n�madheyy�-tisso manu���va visesav�thiyo

[SL Page 190] [\x 190/]


V�thi� aj�na� hi yath� vajanti-devo na p�teti paneka bindu�
Tath� hi tesa� pakat�panes�-�pappiy� nahi me��� bhavanti

Yath� ca te ibha v�thi� vajanti-bhinna� nabha� paggharat�va devo


Ta� kissa hetu piyameva toya�-tesa� gaj�na� pavane rat�na�

Yad� ca te gorathiya� kamanti-tuccha� tad�sitanid�ghamappiya�


Pihayanti te majjhima s�tamu�ha�-sam�na dukkha� sukhamiccham�n�

Imamhi d�pamhi yad� udeti-majjha�hiko hoti videha d�pe


Kurumhi d�pamhi attha�gameti-goy�na d�pe bhavata��haratti

Pubbe ca d�pe udeti k�le-majjha�hiko hoti ca uttarena


Goy�na d�pamhi ca atthameti-imamhi d�pamhi ca majjharatti

Kurumhi d�pamhi udeti k�le-majjha�hiko pacchimad�pakamhi


Imamhi d�pamhi ca atthameti-pubbe ca d�pe bhavata��haratti

Goy�nad�pamhi udetik�le-majjha�hiko hoti imamhid�pe


Pubbe ca d�pamhi ca atthameti-kurumhi d�pe bhavata��haratti

Eva� mahiddhike mah�nubh�ve candimasuriye ki� r�hu gilat�ti? �ma gilati r�hussa hi
attabh�vo mah� uccatarena a��hayojanasat�ni catt�ri ca yojana sahass�ni,
b�hantaramassadv�dasayojanasat�ni, bahalattena cha yojanasat�ni, s�sa�
navayojanasata�, lal��a� tiyojana sata�, bhamukantara�pa���sayojana� sata�
tiyojana� sata� mukha� tiyojana sata� gambh�ra� hatthatala p�datal�na� puthulat�
dviyojanasat�ni, a�gulipabb�ni pa���sayojan�ni, so candimasuriye virocam�ne disv�
iss�pakato tesa� gamanav�thi� otaritv� mukha� vivaritv� ti��hati. Candavim�na� v�
suriya vim�na� v� tiyojana satike mah�niraye pakkhitta� viya hoti. Vim�ne
adhivatth� devat� mara�abhaya tajjit� ekappah�reneva viracanti. So pana vim�na�
kad�ci hatthena ch�deti. Kad�ci hanukassahe��h� pakkhipati. Kad�ci jivh�ya ca
parimajjati. Kad�ci avaga��ak�raka� bhu�janto viya kapolantare �hapeti. Vega� pana
v�retu� na sakkoti. Sace v�ress�m�ti ga��e katv� ti��heyya matthaka� tassa
bhinditv� nikkhameyya �ka��hetv� v� na� onameyya tasm� vim�nena saheva gacchati.
Pubbe t�disa� karoti. Id�ni parittatejena t�disa� k�tu�, nasakkoti- ta� dassentena
ida� vutta�.

[SL Page 191] [\x 191/]


Ekad� kira sambuddho-s�vatthiya� nar�sabho
An�thapi��ik�r�me-vas� jeta vanavhaye

Tad� ca candima� r�hu-ga�h�ti bhayatajjito


Anussaranto sambuddha�-ima� g�tha� abh�satha

Namo te buddha v�ratthu-vippamuttosi sabbadhi


Samb�dha pa�i pannosmi-tassa me sara�a� bhav�ti.

Athakho bhagav� canda�-�rabbha devaputtaka�


R�hu� im�ya g�th�ya-abh�si karu��karo

Tath�gata� arahanta�-candim� sara�a� gato


R�hu canda� pamu�cassu-buddh� lok�nukampak�ti.

Tath�gata� arahanta�-candim� sara�a� gato


R�hu canda� pamu�cassu-buddh� lok�nukampak�ti.

Athakho candima� r�hu-mu�citv� taram�nako


Sa�viggo vepacittissa santikamhi �hito ahu

Atha kho vepacitt�pi-asurindo'surandaka�


R�hu� im�ya g�th�ya-abh�si ta�khane pana

Kinnu santhara m�nova-r�hu canda� pamu�casi


Sa�viggar�po �gamma-kinnu bh�tova ti��has�ti.

Sattadh� me phale muddh�-j�vanto nasukha� labhe


Buddhag�th�bhi g�tomh�-no ce mu�ceyya candimanti.

Eva� buddhassa ���ya-id�ni asurindako


Canda� n�sakkhi gilitu�-hattheneva sach�dayi

Ekad� suriya� v�pi-ga�h�ti asurindako


Tad� ca so suriyopi-bhagavanta manussara�

Jetavane santa�va-sara�attha� bhayatajjito


Ajjhabh�sittha g�th�ya-im�ya ta� khane pana

Namo te buddha v�ratthu-vippamuttosi sabbadhi


Samb�dha pa�ipannosmi-tassa me sara�a� bhav�ti

Athakho bhagav� v�ci-suriya� deva puttaka�


�rabbhim�hi g�th�hi-abh�si so jinuttamo

Tath�gata� arahanta�-suriyo sara�a� gato


R�hu suriya� pamu�cassu-buddh� lok�nukampak�

Yo andhak�re tamas� pabha�karo


Verocano ma��al� uggatejo
M� r�hu gil� cara� anta likkhe
Paja� mama r�hu pamu�ca suriyanti

[SL Page 192] [\x 192/]


Athakho suriya� r�hu-mu�citv� taram�nako
Sa�viggo vepacittissa-santikamhi �hito ahu
Athakho vepacitt�pi-asurindo'surindaka�
R�hu� im�ya g�th�ya-abh�si ta� khane pana

Kinnu santhara m�nova-r�hu suriya� pamu�casi


Sa�viggar�po �gamma-kinnu bh�tova ti��has�ti

Sattadh� me phale muddh�-j�vanto na sukha� labhe


Buddhag�th�bhig�tomh�-no ce mu�ceyya suriyanti.

Eva� buddhassa ���ya-id�ni asurinda ko


Suriya� n�sakkhi gilitu�-hattheneva ach�day�ti

T�su v�th�su et�su r�siyo dv�das� siyu�


Te r�si yojanant�va candopi suriyopi ca

Nakkhatt� ca gah�ceva sabbe gacchanti sabbad�


Nakkhatt� ca gah�cete na jahanti saka� v�thi�

Dhenuva vacchaka� cando ta� ta� nakkhatta santika�


Upasa�kami nakkhatt� saka��h�neva ti��hare

Pakkhattaya� ti��hati lohita�go


Pakkhadvaya� sukkabudh� rav�ca
Vassa� gur�pa�ca yan�ni s�ni
Dinadvaya� v���ha dina�ca cando

Usabh�di catasso pi r�siyo ajav�thik�


M�na mesatul� ka��� imegov�thi n�mak�

Vicchik�di catassotu n�gav�thiti sa��it�


Jin�la�k�ra n�meva� �bhatatt� may�pita�
Anto ca b�hira�ceva majjhe v�pi tayo v�thi
Aj�v�th�na� yeva bhavant�ti vij�niy�

Ti��a� v�thina me tesa� vitth�ra� parima��ala�


��k�k�rena s�min� vuttameva vad�maha�

Sineruno �hitatt�na� parato cakkav��aka�


Uttarabh�ga pam��a�ca hitv�na orabh�gato

Sineru cakkav���na� antara� parim��ato


Pa�casata sahass�ni sahass� n�na sa��hi ca

Sat�ni satta �eyy�ni pa�ca v�suttar�ni ca


Majjhav�thi gato n�ma tattha vemajjhato ravi

[SL Page 193] [\x 193/]


Majjhato y�va merumh� cakkav���na mantara�
Vemajjhato yad� hoti ubhayanta gato tad�

Majjhato y�va merumh� cakkav��� ca pabbat�


Duve sata sahass�ni sahass�n�na s�ti ca

A��ha sata� duve sa��hi yojan�ni tig�vuta�


Ubhato antako meru cakkav���na mantara�

Eka� sata sahassa�ca sahass� n�na t��isa�


Nava sat�ni cekati�sa yojan�ni ca g�vuta�

Pam��o samant� ca ma��ala� majjhav�thiy�


Sata sahass� n�na v�sa sahass�neka ti�sa ca

Sata meka�ca vi��eyya� pa�ca sattati uttara�


Dakkhi�a� uttara�c�pi gacchanto pana bh�num�

Majjhav�thippam��ena ma��aleneva gacchati


Gacchantoca paneva� so oruyhoruyha he��hato

�ruyh�ruyha uddha�ce yato gacchati sabbad�


Tato gativasenassa duramaddh�na m�sita�

Ti�sa sata sahass�ni yojan�ni ca m��ato


Tasm� so parito y�ti tattaka�ca dine dine

Sahassameka� pa�casata� catupa���sa yojana�


Tig�vuta� terasa sata tetti�sa ratan�nica
A��ha�gul�ni tiriya� gacchateka dina� ravi

Catt���sa sahass�ni chasat�ni tig�vuta�


Yojan�ni tit� ��sa� m�senekena gacchati.

Te navuti sahass�ni dvisata� sattas�ti ca


G�vut�ni duvec�pi dv�hi m�sehi gacchati

Im�ya gatiy� anta v�thito v�thimantima�


Gacchati chahi m�sehi t�hi m�sehi majjhima�

Sineru santike anta v�thito pana bh�num�


Gacchante dv�hi m�sehi assa d�passa majjhato
Tasm� s�hala d�passa majjhato meru antara�
Duve satasahass�ni v�sate n�lik� nitu

[SL Page 194] [\x 194/]


Tetti�sa�ca sahass�ni a��h�rasa tig�vuta�
Cakkav��antara�cassa d�passa ca majjhato

T�ni sata sahass�ni sahass�ni ca v�sati


Cha uttar�ni pa�ceva sat�neka�ca g�vutanti-

Eva� mahiddhik� mah�nubh�v� candimasuriy� ya� sineru� pariharanti vicaranti tassa


sineruto upari dasa sahassa yojanappam��a� �y�mavitth�rena sattaratanamaya�
p�k�raparikkhitta� dv�rasahassa yutta� �r�ma pokkhara�i uyy�n�d�hi vicitta�
t�vati�sa bhavana� ahosi. Tattha sakkodevar�j� rajja� k�resi. Sakko kira
magadhara��he macala g�me magho n�ma m�navo hutv� tetti�sa purise gahetv�
kaly��akamma� karonto s�l�dika� kattabba� kusala� katv� sattavatta pad�ni p�retv�
tato cuto saddhi� paris�ya deva loke nibbatti. Tato pubbadev� �gantuka devaputt�
�gat� sakk�ra� tesa� karom�ti vatv� dibbapadum�ni upan�mesu�. Upa��harajjena ca
nimantesu�. Sakko upa��harajjena asantu��ho ahosi. Atha nev�sik� �gantuka sakk�ra�
karom�ti gandhap�na� sajjayi�su. Gandhamadhutipi vuccati. So kira ativiya madhuro
madan�yo eko madhuviseso. Sakko sakaparis�ya sa��a� ad�si, m�ris� m� gandhap�na�
pivittha, pivan�k�ramattameva dasseth�ti. Te tath� aka�su. Nev�sika devaputt�
suva��arasakehi upan�ta� gandhap�na� y�vadattha� pivitv� matt� tattha tattha
suva��apa�haviya� patitv� supi�su. Sakko ga�hatha putt�ti puttehi te p�desu
g�h�petv� sinerup�desu p�tesi. Sakkassa pu��atejena tadanuvattit�pi sabbe te
tattheva pati�su. Te sineruno vemajjhagata k�le sa��a� labhitv� att�na� sura�
pivimh�ti aka�su tato pa��h�ya te asur� n�maj�t�. Atha nesa� kammapaccay�
utasamu��h�na� sinerussa he��himatale dasayojana sahassa� asura bhavana� nibbatti.
P�ricchattaka parim�na bh�t�ya citta p��aliy� upasobhita� sabba� p�k�r�dika�
t�vati�sa bhavana sadisa�. Tassa cittap��aliy� catusu passesu ti�sayojan�yat�
tadanur�pa vitth�r� catasso sil�patth� pa��att� ahesu�. Tesu puratthima dis�bh�gesu
vepacitti asurindo rajja� k�resi.

[SL Page 195] [\x 195/]


Sucitt� n�ma yuvar�j�. Dakkhi�a dis�bh�ge sambaron�ma asurindo rajja� k�resi.
Namucin�ma yuvar�j�. Pacchima dis�bh�ge balin�ma asurindo rajja� k�resi.
Asurojon�ma yuvar�j�. Uttara dis�bh�ge mah�r�jon�ma asurindo rajja� k�resi. R�hu
asurindo n�ma yuvar�j�. Tesa� tes�na� asurind�na� niv�sana��h�na bh�t�ni catt�ri
nagar�n� tik���na� majjhe p�tubhavanti. T�ni kho pana nagar�nipi sattaratanamaya
p�k�ra parikkhitt�ni n�n�la�k�ra sampann�va bhavant�ti vadanti. Sakko tesa�
nivattetv� an�gamanatth�ya �rakkha� �hapesi. Tattha udake n�g� ca bal�honti.
Sinerussa pa�ham�linde etesa� �rakkh�, dutiy�linde supa���na� �rakkh�, tatiy�linde
kumbha���na� �rakkh�, catutth�linde yuddhasa��h�na� visamac�ri d�nava yakkh�na�,
pa�cam�linde catusudis�su catunna� mah�r�j�na� �rakkh� �hapit�. Tena vutta�.

"Antar� dvinna� ayujjhapur��a�, pa�cavidh� �hapit� abhirakkh�, uragakaroti payassa


h�ri madanayudh� caturo ca mahatth�ti" te pana te asur� �yuva��a yasa issariya
sampatt�hi t�vati�sa sadis�va. Tasm� antare att�na� aj�nitv� p��aliy� phuppit�ya
nayida� devanagara� tattha p�ricchattako phupphati' idha pana citta p��ali, jara
sakkena mah� sura� p�yetv� va�c�tv� devanagara� ca gahita� gacch�ma tena saddhi�
yujjhiss�m�ti hatthassarathe �ruyha suva��a rajata ma�i phalak�di gahetv�
yuddhasajj� hutv� asurabheriyo paharanto mah� samudde udaka� dvidh� bhinditv�
u��hahanti-te deve vu��he vammika makkhik� vammika� viya sineru� abhir�hitu�
�rabhanti. Atha tesa� pa�hama� n�gehi saddhi� yuddha� hoti. Tasmi� pana yuddhena
kassaci chavi v� camma� v� na jijjati. Na lohita� uppajjati. Kevala� kum�rak�na�
d�ruda��aka yuddha� viya a��ama��a� sant�sanamattameva hoti. Ko�i sat�pi ko�i
satasahass�pi n�g� tehi saddhi� yujjhitv� asura purameva pavesetv� nivattanti. Sace
asur� balavant� honti. Atha n�g� osakkitv� dutiy�linde supa��ehi ekato hutv�
yujjhanti. Supa���disupi esevanayo. Yad� panat�ni pa�ca��h�n�ni asur� maddanti.
Tad� ekato sampi���ni �hit�ni pa�cabal�ni osakkanti atha catt�ro mah�r�j�no gantv�
sakkassa ta� pavatti� �rocenti. Sakko tesa� vacana� sutv� vejayanta�

[SL Page 196] [\x 196/]


N�ma ratha� �ruyha nikkhamati. So pana ratho diya��hayojana sat�y�mo tassa
pacchimantato pa���sa yojano. Majjhe ratha pa�jaro pa���sayojano, ratha sandhito
y�va ratha s�s� pa���sa yojano. Tasmi� yojaniko palla�ko atthato hoti. Tiyojanika�
setacchatta� matthake �hapita�. Eke kasmi� yuge sahassa �ja��a yutto.
Ses�la�k�rassa pam��a� natthi. Dhajopanassa a��hatiy�ni yojanasat�ni uggato. Yassa
mandav�teritassa pa�ca�gika turiyasseva saddo niccharati. Rathasaddo ca dhaja saddo
ca �j�n�ya saddo ca ekato hutv� samant� asani saddo viya hoti. So pana tassa
pu��appaccayena nibbatto cakkav��a pabbatepi sinerumhipi sammukh�bh�te
vinivijjhitv� �kasa gamana sadiseneva vegena gacchati. Sakko tesa� vacana� sutv�
evar�pa� attano rathavaram�ruyha saya� v�nikkhamati. Eka� v� putta� peset�. Ekasmi�
divaseyeva nikkhamitv� asure yuddhena abbhuggantv� samudde pakkhip�petv� catusu
v�resu attano sadise indapa�im� m�petv� �hapesi. Tasm� asur� n�g�dayo jinitv�
�gat�pi im� pa�im� disv� sakko nikkhantoti pal�yanti. Eva� dev�sura sa�g�me
vattam�ne vepacitti n�ma je��ho asurindo asure ���pesi. Sace m�ris� asur� jineyyu�
devo par�jeyyu�-sakka� dev�naminda� gahetv� dv�su hatthesu dvisu p�desu ka ka��hepi
pa�cahi bandhanehi bandhitv� mama santika� ��eyy�th�ti sakkopi tatheva ���pesi.
Atheka divasa� sa�g�me vattam�ne asur� par�ji�su. Dev� vepacitti� asurinda� gahetv�
pa�cahi bandhanehi devasa�khalik�ya bandhitv� sakkassa devara��o santika� nayi�su
devasa�khalik� n�ma nalina sutta� viya makka�akaj�la sutta� viya cakkhuss�p�tha�
�gacchati. Iriy�patha� rujjhati. Chettu� pana neva v�siy�na pharasun�v�
sakkotitepana citteneva bajjhanti. Citteneva muccanti. Vepacitti asurindo pana
bandhitv� nis�d�pito asabbh�hi pharus�hi v�c�hi sakka� dev�naminda� akkosati
'corosi b�losi m��hosi u��hosi the�osi gadubhosi nerayikosi tiracch�na gatosi
natthi tuyha� sugati duggatiyeva tuyha� p��ika�khitabb�ti" imehi dasahi akkosa
vatthuhi akkosati. Jarasakko sabbak�le jinissati yad� asur�na� jayo bhavissati.
Tad� ta� bandhitv� asurabhavanadv�re nipajj�petv� pho��pess�m�ti �d�ni vatv�

[SL Page 197] [\x 197/]


Paribh�sati. Sakko pana vijitavijayo na ta� manasi karoti. Mah�pa�iggaha�ampanassa
matthake vidhunanto sudhammadevasabha� pavisaticeva nikkhamatica. Atha m�tal�
devasa�g�hako cintesi kinnukho esa sakko im�ni pharusavacan�ni bhayena titikkhati
ud�hu adhiv�sanakhantiy� samann�gato'ti v�ma�sento ima� g�tham�ha.

Bhay�numathav� sakka dubbaly�nu titikkhasi


Su�anto pharusa� v�ca� sammukh� vepacittino'ti

Athasakko devar�j� attano khantibala� d�pento im� g�th� abh�si.

N�ha�bh�y�mi dubbaly� kham�mi vepacittino


Kath� hi m�diso vi��� b�lena patisa�yuje.

Yo have balav� santo dubbalassa titikkhati


Tam�hu parama� khanti� nicca� khamati dubbalo

Tasse'va tena p�piyo yo kuddha� patikujjhati


Kuddha� appati kujjhanto sa�g�ma� jeti dujjaya�

Uhinnamattha� carati attano ca parassa ca


Para� sa�kupita� �atv� yo sato upasammati.

Eva� sakko attano khantibala� va��etv� "sapatha� karohi vepacitti adubhay�"ti �ha.
Tato sapatha� karonto asurindo ima� g�tham�ha.

Ya� mus� bhagato p�pa� ya� p�pa� ariy�pav�dino


Mittadduno ca y� p�pa� ya� p�pa� akata��uno
Tameva p�pa� phusatu yo te dubbhe sujampati

Eva� ta� sapatha� samm� k�r�petv� sujampati


Vepacitti� visajjesi tato veropasammati

Kena so vepacitt�ti n�mo asurindako


Kena par�jito �s� iti ce kathay�maha�

Dev�na� asur�na� ca sa�g�mo vattatiyad�


Samuddapi��heva honti ye bhuyyena te pana

Par�jayo asur�na� hoti appajayo pana


Tad� ca v�lik�pi��he rajat�bhe manorame

[SL Page 198] [\x 198/]


Kaly��adhamm� s�lavant� pa��as�l� sum�piya
Vasanti isayo sabbe jh�yino ca mahiddhik�

Yad� par�jit� hutv� pal�yant� sur� pana


Devehi anubandhant� patv� is�namassama�

Ime sabbe'pi isayo jarasakkassa pakkhik�


Ime niss�ya te dev� anubandhanti no iti

Vadant� kodhas� tesa� is�na� assam�dika�


Bhindant� paribh�sant� pavisanti saka� pura�

Tato sabbe'pi isayo pa��as�la� pun�para�


Karitv�na tahi� �h�ne vasi�su te punappuna�

Viddha�santeva asur� tad� te isayo pana


Sa�g�me vattam�namhi sambarasseva santika�

Gantv� sabbe'pi isayo �hatv� tasse'va santike


Abhaya� y�canatth�ya ida� vacana mabravu�

Isayo sambara� patv� y�canti abhaya dakkhi�a�


K�ma� karohi tva� d�tu� bhayassa abhayassa c�'ti

Tesa� ta� vacana� sutv� sambaro asurindako


Tesa� niggaha�attha� ca ima� g�tha� abh�satha

Is�na� abhaya� natthi du��h�na� sakkasevina�


Abhaya� y�cam�n�na� bhayameva dad�mivo'ti.

Atha te isayo sabbe v�ca� sutv�na tassata�


Abhisapant� sambara� im� g�th� abh�sayu�

Abhaya� y�cam�n�na� bhayameva dad�si no


Patiga�h�ma te eta� akkhaya� hotu te bhaya�

Y�disa� vapate b�ja� t�disa� harate phala�


Kaly��ak�r� kaly��a� p�pak�r� ca p�paka�

Pavutta� t�ta te b�ja� phala� paccanubhossas�'ti


Eva� te isayo sabbe abhisapitv�na ta� pana

Tato antaradh�yitv� samuddat�re sum�pita�


Attano attanoyeva pa��as�la mup�gamu�

Athakho sambaron�ma asurindo imehi tu


Abhis�pato pa��h�ya divase divase pana

[SL Page 199] [\x 199/]


Tikkhattu mubbijji sohi bhutv� s�yam�saka�
Sayana� abhir�hitv� nidd�yokkanta mattake

Samant� sattisatena �hatv�na paha�o viya


Upa��h�ti tad� tassa dasasahassayojana�

Saddo asurabhavana� sa�khoha� ahu t�va te


Tad� sabbe asur�'gantv� tassara��o va santika�

Kimida� iti pucchi�su natthi ki�citi so bravi


Tad� majjhimay�me'pi pacchimay�make'pi ca

Ubbijjittha tad� c�'pi sabbe gantv� va pucchi�su


Tatova so'pi lajj�ya kathetu� neva sakkuni

Ta� sabbe asur�c�'pi m� bh�yitth�'ti abravu�


Tato pa��h�ya tasseva� mah�rogo upapajjati

Tikicchitu� na sakkoti is�na� dubbh�k�ra��


Citta� vepati [a] teneva vepacitta vhayo ahu

Api sa�g�mas�se'pi par�jetv� pal�yata�


Sakko labhitv� bodhesi is�sapathak�ra�a�

K�r�petv�na sapatha� sakko citta� vimocay�


Rog�bhibh�to so �si sakko ta� passitu� tad�

�gacchati tad� sakka� passitv� vepacittako


Tikicch�hi ma� devinda iti v�ca� abh�say�

Atha sakko'pi ta� �ha asurinda sace tuva�


M� v�ce sambarim�ya� tikicchiss�maha� tuvanti.

Tassa ta� vacana� sutv� vepacitti ida� bravi


Pucchiss�mi aha� y�va asure t�va m�risa

Ti��h�h�ti ca vatv�na asure paripucchi so


V�cemi m�ris� sakka� sambarim�yaka� iti

Tad� ca asur� sabbo evam�ha�su tassatu


Sabbarim�ya� aj�nanto sakko p��eti no pana

J�nanto sambarim�ya� atireka� karissati.


Ekassa attano hetu m�ya� v�ciya tassa tu

M� amhe sabbe n�sehi sikkh�petu� na va��ati.


Itivutte vepacitti devinda� etada bravi
----------------------------------------------------------
[A] cittavepatti-potthakesu.

[SL Page 200] [\x 200/]


Pubbetu sambaro n�ma asurindo purindada
M�y�v� m�ya� yojetv� niraye paccate bhusa�
Tumhetu dhammik� sant� ki� m�y�ya karissatha
Iti vatv� vepa citti ima� g�tha� abh�satha

M�y�v� maghav� sakka devar�j� sujampati


Upet� niraya� ghora� sambarova sata� samanti

Sakko pana vij�n�ti rogassuppatti k�ra�a�


Isiv�c�padesena tesa� tu sapathena ca

Cittakkhe p� aya� rogo j�yat�ti tikicchitu�


Kham�petv�va mu�ceyya kham�pess�mi ta� iti

Cintitv�na tikicchissa� itivattv�'pi tassa ta�


Asikkh�petuk�ma� va �atv�na tu tikicchana�

Kham�pana� is�na� so ak�retv� purindado


Ta� pades� nivattitv� saka��h�na� apakkami.

Eva� sineruno he��h� tik���na� va majjhake


Suva��av�luk�pi��he asur�na� pura� ahu

Tesa� ayujjhapur�na� duvinna� antare pana


A��hasa��hisahass�ni ekalakkha�ca yojan�

Bhavantitihi vi��eyy� pa��itena naya��un�


Taduddhadevalok�na� antara� kathitu� pana.

Dukkara� tena ga�ana� karontena naya��un�


Catur�s�tisahassa ��hita� katv� catuggu�a�

Catuddasasahass�na� adhika� ca catussata�


Missitesu bhavekinda� sabbakindamida� mata�

Tilakkha� pa�canahuta� adhika�ca catussata�


T�vati�se kindam�na� y�m�ya kinda mekaka�

Dve t�ni catupa�c�pi cha satta a��hameva ca


Nava dasek�dasa ca dv�dasa teras�'pi ca

Catuddasa pa�cadasa so�asa ca sattadasa


Yath�kkama�va vi��eyya� tusin�disu bh�misu

Sabakindesu misseyya catur�s�ti sahassaka�


Tasm� eva� vij�n�ya� sabbabh�mina mantara�

[SL Page 201] [\x 201/]

Pa�hav�talato y�va t�vati�sassa antara�


Catur�s�tisahassa yojan�ni bhavantihi

T�vati�sa bhavanato y�va y�m�ya antara�


Catulakkha� tinahuta� catusahassa mevaca

Catusata�ca vi��eyya� yojan�na� pam��ato


Y�m�to y�va tusit� sattalakkha� tato para�

Catur�s�ti sahassa�ca a��hasata� ca yojan�


Tusit� y�va nimm��� lakkh�nek� das�'pi ca
Pa�cati�sa sahass�ni dvisata� dvikayojan�
Nimm��ato vasavatti antara� yojan� pana

Catuddaseva lakkh�ni pa�c�s�ti sahassaka�


Adhika� cha sata� �eyya� pa��itena naya��un�

Vasavattito y�va brahma p�risajj�na mantara�


A��h�raseva lakkh�ni chatti�sa ca sam�saka�

Yojan� iti ��tabba� vi��un� hi naya��un�


P�risajjato paritt�bh� antara� parim��ato

Ekav�sa ca lakkh�ni cha�as�ti sahassaka�


Catusata�ca yojan� vi���tabba� naya��un�

Paritt�bh� brahmalok� parittasubhak� pana


Pa�cav�sati lakkh�ni chatti�s� ca sahassaka�

A��hasata�cayojan� bhavant�ti vij�niya�


Parittasubhak� y�va vehapphal�tu antare

A��hav�sati lakkh�ni satt�s�ti sahassaka�


Adhika� v�sata�ceva yojan�na� pam��ato

Vehapphalato avih� tesa� ca antara� pana


Dvatti�sa�ca lakkh�ni sattati�sa sahassaka�

Adhika� pa�ca sata�ceva yojan�na� pam��ato


Avih�to y�vatapp� antara� parim��ato

Pa�cati� seva lakkh�ni a��h�s�ti sahassaka�


Atapp� sudass�nantu antara� parim��ato

Navati�sa ca lakkh�ni a��hati�sa sahassaka�


Catusata�ca yojan� bhavant�ti vij�niya�

[SL Page 202] [\x 202/]


Sudass� sudass�na�tu antara� parim��ato
Dv� catt���sa lakkh�ni a��h�s�ti sahassaka�

A��hasata�ca vi��eyya� yojan�ni pam��ato


Sudass�to akani��h� antara� parim��ato

Cha catt���sa lakkh�ni navati� ca sahassaka�


Adhika� dvisata�ce va yojan�ni bhavantihi

Akani��h�to �rupp� pa�hamabh�mik� pana


Navat���sa lakkh�ni nav�s�ti sahassaka�

Adhika� chasata�ce va yojan�ni bhavantihi


Pa�ham�ruppato y�va dutiy�ruppa bh�mik�

Te pa���sa�ca lakkh�ni catt�ri nahut�ni ca


Catusata�ca vi��eyya� yojan�na� pam��ato

Tatiy�ruppato y�va catutth�r�pabh�mik�


Sa��hisatasahass�ni catt�ri nahut�ni ca
Yojan�ni bhavant� ti vi���tabba� naya��un�
Yojan� n�ma duvidh� bhavanti parim��ato

Byamh�di yojana�ceva bhum�diyojanampi ca


Tesa� bhedantu d�petu� eva� kathenti pubbak�

Chatti�sa param�n�na meko nucchati�sa te


Tajj�ri t�pi chatti�sa rathare�ucchati�sa te

Likkh� t� satta �k�t� dha��am�so'pi sattate


Satt��gula mamudviccha vidatthi t� duvesiyu�

Ratana� t�ni sattema ya��hi t� v�sat� sabha�


G�vuta musabh�s�ti yojana� catug�vuta�

Imin� yojaneneva pa�hav�pabbat�din�


Antara� sabbabh�m�na� veditabba� va vi��un�

Dhanupa�casata� kosa� kos� catt�ri g�vuta�


G�vut�nica catt�ri yojananti pavuccati

Ida�ca yojana� a��a� candasuriya pam��aka�


Vim�n�di pariccheda� yojana� aparampi ca

[SL Page 203] [\x 203/]


Vinayassa ca ��k�ya� v�thiparicchinnayojana�
Sabbampi pa�caratana ya��h�hi katayojana�

Tasm� pana ida� sabba� yojana� khuddaka� iti


Sabbath�va vij�neyya naya��u pa��ito naro

Eva� sundarabh�vena sa�yutta��hakath�yahi


Yutta� acchedaka� v�ca� �hariss�mi ta� idha

He��him� brahmalokamh� patit� mahat� sil�


Ahorattena ekena a��hat���sa sahassaka�

Yojan�ni patant�va catum�sena bh�mika�


Tasm� bh�mital�y�va brahmasajj�na mantara�

Sattapa���sa lakkh�ni chanahuta�ca yojan�


Bhavant� ti hi �� tabba� pa��itena naya��un�

Ubbheda� catu eka� �hatv� catusatena tu


Gu�ito bh�mito y�va he��him� brahmalokato

Antara� yojana� hoti tasm�hu ati d�raka�


Tato ati d�ratara� bhavagganti pak�sita�

Bhavaggo tividho hoti puggal�na� pabhedato


Puthujjana bhavaggo ca bhavaggo ariyassa ca

Tath� sabba bhavaggo'ti bhavaggo tividho bhave


Puthujjan�na� bhavaggo vehapphalo'ti d�pito

Ariy�na� bhavaggotu akani��h�'ti d�pito


Nevasa��� n�sa��anta sabba bhavagga n�mako

Sabba bhavagge �hatv�na k���g�ra sam� sil�


Patit� t�hi vassehi dv�hi m�sehi a��hahi

Rattindivehi adhika catuv�sati gha��hi ca [a]


Pa�hav�talam�p�di ekarattindive tul�

A��hat���sa sahassa yojan�ni tato tato


Pa�ca ko�yeka pa���sa lakkh�ni nahuta dvaya�

Tisasahassadv�sata�ca yojan�ni bhavantihi


Ubbedha� catu satta t�ni eka� tath�pica

Catu satena gu�ita� bh�mito �bhavaggika�


Yojana� iti vi��eyya� pa��itena naya��un�
------------------------------------------------------
[A] ya��hahi-potthakesu.

[SL Page 204] [\x 204/]


Dasakkhara� ekap�t�chap�t� ca vin��ik�
Vin��i pa�cadasa p�da� catupp�da�ca n��ik�

Sa��hin��i aho ratti ti�saratteka m�saka�


Dv�dasa m�siyo vassa� eva� k�la� vij�niya�

Y�ca bhavagge �hatv�na patit� mahat� sil�


Catum�sa pa�ca dina pa���sa gha�ik�hitu

�ki�camhi sampatt� tatiy�ruppa bh�miya�


Tato nip�tit� s��� tem�sa a��hav�sati

Dinehi dvatti�sa gha��hi patt� dutiya bh�miya�


Tato nip�tit� s��� tem�sa a��hav�sati

Dinehi pa�ca dasahi gha��hi adhikehi tu


�k�s�na�c� yatana pa�ham� ruppabh�miya�

Sampatt� iti vi��eyya� tato tu patit� pana


Tem�sa terasa dina satta pa���sa n��ihi

Akani��hamhi sampatt� tato nip�tit� tus�


Tem�sa cha divasehi navati�sa gha��hi ca

P�pa�e sudass� bh�mi� dve m�sek�na ti�sati


Ratt�hi visa n���hi patt� hi sudassa bh�miya�

Tato nip�tit� s�hi dvim�sehi v�sati


Dinehi t�higha��hi atapp�bh�mi p�pu�i

Tato nip�tit� s�hi dvim�sehi catuddasa


Dinehi pa�cat���sa gha��hi aviha� pati

Avihamh� patit� s�hi dv�hi m�sehi sattahi


Ratt�hi satta v�sehi gha��hi adhikehi tu

Vehapphala� sampatt� tato nipatit� pana


Dvem�sa nava n���hi tatiya jjh�na� bh�miya�

Patt� tato nipatit� m�sadvi v�sarattiy�


Ekapa���sa n���hi dutiyajjh�na bh�miya�
Patt� tato nipatit� k���g�ra sam�sil�
Ekam�sa pa��arasa dinehi adhikehi tu

Chatti�sa gha�ik�heva pa�hamajjh�na bh�miya�


Sampatt� iti ��tabb� pa��itena naya��an�

[SL Page 205] [\x 205/]


Tato nipatit� sel� catum�sehi bh�mika�
Eva�tu t�hi vassehi dvem�sa��ha dinehitu

Catuvisati n���hi pa�hav�tala map�pu�i


Eva� sud�gha maddh�na� jh�na l�bh� naro pana

Khaneneva up�gacchi �bhavaggesu bh�misu


Ajjh�nal�bh� pu��akaro k�m�vacara bh�miya�

Y�va vasavatti bh�mi� cutikkha�eva p�pu�i


Tasm� hi sampaj�nena pu��akamma mahaggata�
Pu��akamma� sad�yeva kattabba� sukha micchat�

Iti ca pavara se��ha� se��ha buddhena vutta�


Su�iya pavara v�ca� v�ca se��ha� idanti
Manasi kariya s�dhu pu��akamma� karonto
Maruga�a vara�h�na� so hi sa�p�pu�eyya

Eva� sabba��u buddho maruga�a vasana��h�na bh�ta� u��ra�


�atv� bh�mi� asesa� ativa varatara� �bhavaggampi �h�na�
Samm� desesi sabba� sakalajanahita� patthayanto munindo
Ta� �h�na� pattuk�mo sucarita vara�e appamatto bhaveyya

Iti sujanappas�da sa�vegatth�ya kate lokappad�pakas�re ok�saloka niddeso n�ma


Sattamo paricchedo.
--------------
1
Ath� para� pavakkh�mi "paki��aka" kathampi ca
�d�ya munin� vutta� sesa ganthe va s�raka�
2
Ekopi puggalo loke uppajjati sace pana
Bahuno janassa atth�ya hit�ya ca sukh�ya ca
3
Sa�vattati sad� yeva katamo ahu so pana
Araha� samm� sambuddho icc�ha lokan�yako
4
Dvepi me puggal� loke dullabh� katame ti ce
Yoca pubbak�r� yoca kata��u katavedi ca
5
M�t� pit� ca �cariy� pubbak�r�ti'me mat�
An�pak�raka� a��a� upak�ra� karonti ye
6
Te c�pi pubbak�r�ti vutt� �dicca bandhun�
Tesu ca m�t� pitaro putte anupak�rake

[SL Page 206] [\x 206/]


7
�p�dak� posak� ca va��hit� kh�rap�yik�
Tasm� ca te pubbak�r� pubb�cariy� sammat�
8
Brahm�ti m�t� pitaro pubb�cariy�ni vuccare
�huneyy� ca putt�na� paj�ya anukampak�
9
Tasm� hi te namasseyya sakkareyy�tha pa��ito
Annena atha p�nena vatthena sayane na ca
10
Ucch�dana nah�nena p�d�na� dhovanena ca
Idheva na� pasa�santi pecca sagge pamodati
11
Iti vutta niy�mena kara� paccupak�raka�
Kata��u kataved�ti n�ma matta�ca so labhe
12
Paccupak�ra� k�tu� so nasakko teva sabbaso
Yo ca putto asaddh�na� susaddh� sampad� ya ca
13
Duss�l�na� susilattha� sampad�peti s�dhuka�
D�na� ad�tu k�m�na� d�na� d�peti s�dhuka�
14
Su��peti ca saddhamma� kusale ca niyojay�
Kata��u kataved�na� eso putto ca uttamo
15
�cariy�hi siss�na� aladdh� upak�raka�
V�c�penti av�canta� abbyatta� byattika� karu�
16
Aj�nantampi saddhamma� j�n�petv�na sabbaso
�bhi sam�c�rikampi vatta� sikkh�paye yato
17
Di��he dhamme ca ya� attha� ya�cattha� sampar�yika�
Amata� puramaggampi �cikkhitv�na sabbaso
18
Siss�na mattha� �caranti tasm� te pubbak�rino
Siss�pi tesu sakkacca� katv�na �darampana
19
Upa��hahant� sussus� u��h�ne appamatta k�
S�dareneva sakkacca� su�ant� dhamma muttama�
20
Ov�dakkhamak� hutv� p�rento sabbaso pana
Kata��u kataved�ti sambuddhena pak�sit�
21
Tato a��e manuss�pi a��esa� upak�raka�
Alabhant� upak�ra� karonti pubbak�rino
22
Tesantu te upak�ra� j�netv�na parepi ca
Paccupak�ra� vattanti kata��u katavedino

[SL Page 207] [\x 207/]


23
Evantu pubbak�r�na� kata��u katavedina�
Dukkaratt�va sambuddho dullabh� iti abruvi
24
Tatopi puggal�vutt� buddhena dicca bandhan�
Avakujja pa��o c� pi atho ucca�ga pa��iko
25
Puggalo ca puthupa��o puggal� te tayo mat�
Idhe kaccohi puggalo gantv� �r�ma muttama�
26
Dhamma� su�anto tass�di majjha anta� na �ayani
Yath�pi kumbho nikkujjo tatr�sittodaka� pana
27
Na sa��h�ti tath� eva dhammo citte na ti��hati
Avakujja pa��o n�m�ya� puggaloti pavuccati
28
Idhe kacco hi puggalo gantv� �r�ma muttama�
Dhamma� sutv�na dhammassa �di majjha�ca antaka�
29
Su�anto manas�k�s� pammussi vu��hitakkha�e
Yath�pi khajjaka� bhoja� a�ke katv�na bhu�jiyo
30
Asaritv� u��hahanto sabba� patati bh�miya�
Ev� ya� puggalo c�pi pamussi u��hitakkha�e
31
Ucca�ga pa��o n�m�ya� puggaloti pak�sito
Idhe kaccopi puggalo gantv� �r�ma muttama�
32
Dhamma� sutv�na sakkacca� tass�d� majjhamantika�
Manasi karonto sutv�na u��hito pana vissari
33
Yath�pi kumbho ukkujjo tatr� sitto daka� pana
Sa��h�ti no viva��ati tath� tass�pi m�nase
34
Dhammo ti��hati sakkacca� na pa�mussati katha�ca pi
�diso puggalo yeva puthu pa��oti vuccati
35
Avakujja pa��o puriso dummedho avicakkha�o
Abhikkha�ampice hoti gant� bhikkh�na santike
36
�di� kath�ya majjha�ca pariyos�na�ca t�diso
Uggahetu� na sakkoti pa��� bhissa na vijjati
37
Ucca�ga pa��o puriso seyyo etena vuccati
Abhikkha�ampi ce hoti gant� bhikkh�na santike
38
�di� kath�ya majjha�ca pariyo s�na�ca t�diso
Nisinno �sane tasmi� uggahetv�na bya�jana�

[SL Page 208] [\x 208/]


39
Vu��hito nappaj�n�ti gahita� pissa mussati
Puthu pa��e ca puriso seyyo etehi vuccati
40
Abhikkha�ampi ce hoti gant� bhikkh�na santike
�di� kath�ya majjha�ca pariyos�na�ca t�diso
41
Nisinno �sane tasmi� uggahetv�na bya�jana�
Dh�reti se��ha sa�kappo abyagga manaso naro
42
Dhamm�nudhamma pa�ipanno dukkhassanta� karosiy�'ti
Tayopi puggal� vutt� buddhen� dicca bandhun�
43
Andho ca ekacakkhu ca vicakkhu c�pi te tayo
Yo naro dhana dha���na� bhog�na� l�bhak�ra�a�
44
Naj�n�ti labhitv�pi thira� k�tu� na ��yati
Kusal� kusala�c�pi s�vajja�c� navajjaka� 45 naj�n�ti na passati eso andhoti vuccati
Yo naro dhana dha���na� bhog�na� l�bhak�ra�a�
46
Naj�n�ti labhitv�pi thira� k�tu� na ��yati
Kusal� kusala�c�pi s�vajja�c� na vajjaka�
47
J�n�ti passat� ceva eso tu eka cakkhuko
Yo naro dhana dha���na� bhog�na� l�bhak�ra�a�
48
J�n�ti ca labhitv�pi thira� k�tu�ca ��yati
Kusal� kusala�c�pi s�vajja�c� na vajjaka�
49
J�n�ti passat� ceva eso vutto dvicakkhukoti
Na ceva bhog� tath�r�p� na ca pu���ni kubbati
50
Ubhayattha kaligg�ho andhassa hatacakkhuno
Ath�paroya� akkh�to ekacakkhu ca puggalo
51
Dhamm� dhammena sa�sa��h� bhog�ni pariyesati
Theyyena k��akammena mus�v�dena c�bhaya�
52
Kusalo hoti sa�gh�tu� k�mabhog�ca m�navo
Ito so niraya� gantv� ekacakkhu viha��ati
53
Vicakkhu pana akkh�to se��ho purisa puggalo
Dhamma laddhehi bhogehi u��h�n�dhi gata� dhana�
54
Dad�ti se��ha sa�kappo abyagga manaso naro
Upeki bhaddaka� �h�na� yattha gantv� na socati

[SL Page 209] [\x 209/]


55 Andha�ca ekacakkhu�ca �rak� parivajjaye
Dvicakkhu� pana sevetha se��ha� purisa puggalanti
56
Aparepi tayo vutt� puggal� dicca bandhun�
G�thabh��i pupphabh��i madhubh���ti'me tayo
57
Idhe kacco hi puggalo sabh�ya� ��timajjhago
Sakkhi pu��ho abh�ta� va� bh�ta� bh�ta� abh�taka�
58
Katv� bha�ati so vutto puggalo g�thabh��iti
Ekacco hi sabh� majjhe ��ti majjhe thav� gato
59
Sakkhi pu��ho mus�v�da� akathentottano piv�
Parassa k�ra��v�pi bh�tameva katheti yo
60
Ediso puggalo yeva pupphabh���ti vuccati
Ekaccohi naro loke mus� v� pharusa� piv�
61
Samphappal�pa� vajjanto v�ca� ka��asukha� bha�e
�diso puggaloyeva madhubh���ti vuccati
62
Tayova cakkavattino santo sa�vijjam�nak�
Padesa cakkavatt� ca cakkavatt� ca d�pake
63
Mahissaro cakkavatti iti bhed� tayo siyu�
Attano vijite ra��he yo r�j� issaro ahu
64
Padesa cakkavatt�ti esa r�j� pavuccati
Sakala jambud�petu yo r�j� issaro ahu
65
Sad�pacakkavatt�ti esa r�j� pavuccati
C�turanto mah� ra��ho vijit�vi mahabbalo
66
R�j� r�j� dhammar�j� sabba r�j�hi p�jito
Eso mahissaro r�j� cakkavatt�ti n�mako
67
Eva� vuttetu buddhena tassa� parisati� pana
Eko bhikkhu bhagavanta� vanditv� idamabravi
68
Sabbesa� r�j�na� r�j� cakkavatti mahissaro
Cakkavatti dhammara��o r�j�ko sugata� iti
69
Tassa ta� vacana� sutv� bhagav� etadabravi
Dhammova cakkavattissa ra��o r�j� paro nahi
70
Aha�ce bhikkhu lokaggo dhammar�j� anuttaro
Tath�pi dhammo me r�j� saddhammagaruko ahanti

[SL Page 210] [\x 210/]


Paki��akanayas�raniddeso. 71
Ekad� pi ca sambuddho patv� sambodhi muttama�
So pa�ham�bhi sambuddho nisinno ajap�lake
72
Aha� hi arah� loke aggo se��ho anuttaro
Tath�pi garuk�tabba� p�jetabba� vin� pana
73
Dukkho iti vicintetv� eva� cintesi so pana
May� hi garuk�tabbo p�jetabbo ca puggalo
74
Na vijjati tilokepi tasm� ka� p�jaye aha�
Pati laddho may� dhammo gambh�ro duddaso tamo
75
Ta� dhamma� yeva p�jetv� garu� katv�na sabbad�
Viharissanti tasseva� cintana� cintitakkha�e
76
Brahmaloke mah�brahm� sahampat�ti n�mako
J�nitv� ta� kha�eyeva otaritv�na s�ghaso
77
Sambuddha� upasa�kamma s�dare��bhi vandiya
Sabbesa� buddhase��h�na� garuk�tabba� bh�vaka�
78
�haritv�na d�petu� im� g�th� abh�satha
Ye ca at�t� sambuddh� ye ca buddh� an�gat�
79
Yoce tarahi sambuddho bah�na� soka n�sako
Sabbe saddhammagaruno viha�su viharanti ca
80
Ath�pi viharissanti es� buddh�na dhammat�
Tasm�hi atthak�mena mahattama bhi ka�khat�
81
Saddhammo garuk�tabbo sara� buddh�na s�sananti
Bodhisatt� tayo vutt� buddhen�dicca bandhun�
82
Uggha�ita n�meko tath� vipacita��u ca
�eyyo ca bodhisatto ca tesu uggha�ita��uko
83
Sa�khitta� desita� dhamma� s�ghameva vibujjhati
Uggha�ita��uko ceso bodhisattoti vuccati
84
Kappasata sahassa�ca catt�ro ca asa�khiye
P�retv� p�ram� sabb� patto sambodhimuttama�
85
�diso bodhisatto ca pa���dhikoti vuccati
Vipacita��� bodhisatto sa�khitta� desita� pana
86 S�ghameva aj�nitv� ki�ci vitth�rite pana
A���si sabbasotena vipacita���ti n�ma so

[SL Page 211] [\x 211/]


87
Kappasata sahassa�ca a��hac�pi asa�khiyo
P�retv� p�ram� sabb� patto sambodhimuttama�
88
�diso bodhisattotu saddh�dhikoti vuccati
Neyyo n�ma bodhisatto samm� vitth�rite pana
89
Vij�ni sabbaso tena neyyo iti pavuccati
Kappasata sahassa�ca so�asa�ca asa�khiye
90
P�retv� p�ram� sabb� patto sambodhi muttama�
�diso bodhisattotu vuccati viriy�dhiko
91
Tatheva puggal� c�pi catt�rova bhavantihi
Idhekaccohi parato dhamma� �atv�na s�dara�
92
Yath� dhamma� na vatteti pa�hamo m�sik�pamo
Idhekacco aj�netv� saddhamma� parato pana
93
Sutv� dhamma� �carati dutiyo m�sik�pamo
Idhekaccopi saddhamma� aj�nanto parehipi
94
Sutv� dhamma� n� carati tatiyo m�sik�pamo
Idhekaccopi saddhamma� j�nitv� dhammiko pana
95
Samm� carati esotu catuttho m�sik�pamo
Catubbidhesu etase tatiyo sabbah�nako
96
Catuttho sabbase��ho tu sabbasampatti s�dhako
Amb�pam� ca catt�ro puggal� diccabandhun�
97
Vutt� �mo pakkava��i pakko ca �mava��i ca
�mako �mava��i ca pakko ca pakkava��iko
98
Idhekacco niggu�opi gu�av� viya kh�yati
Duss�lo s�lavantoca duppa��o pa��av� viya
99
Eso kho puggalo vutto �mova pakkava��iti
Idhekacco saggu�opi niggu�o viya kh�yati
100
S�lav�pi duss�lova b�lova pa��ito api
Eso kho puggalo vutto pakko va �mava��iko
101
Idhekaccotu duss�lo duppa��o niggu�o ahu
T�disoyeva pa���to sabbesa� pana h�nako
102
�diso puggalo vutto �mohu �mava��iko
Idhekaccotu pa���ya s�l�dihi gu�ehi ca

[SL Page 212] [\x 212/]


103
Sampanno hoti sabbesa� tath�yeva sup�ka�o
�diso puggalo ambo pakkova pakkava��ica
104
Iti bhedena sabbe'pi puggal� catudh� siyu� s�ho bhikkhave migar�j� s�ya�hasamaye
pana
105
Sak�lay�bhinikkamma vijambhati vijambhiya
Samant�nu viloketv� s�han�da� nad� tato
106
Gocar�ya sapakk�mi tassa sadda� tad� pana
Su�ant� p��ak� sabbe yebhuyy� santasanti ca
107
Bhaya sa�vega sampatt� pal�t� ca patanti ca
Bil�say� dar�say� yeca��epi van�say�
108
Te sabbepi sak�saya� pavisanti ca ta� kha�e
Pakkhino ��enti �k�sa� g�me v� nigame pi v�
109
R�jadh�n�su hatthino da�hehi varattehi pi
Baddh� ta� bandhana� chetv� pal�yanti ito tato
110
Eva� kho bhikkhave loke uppajjitv� tath�gato
Dhamma� deseti sabbesa� satt�na� sukhad�yaka�
111
Iti sakk�yo iti ca sakk� yassa samuddayo
Iti sakk�ya nirodho g�mi�i pa�ipad� iti
112
Yepi te bhikkhave �su� dev� d�gh�yuk� pi ca
Va��avant� sukhussann� vyamhesu uttamesupi
113
Cira��hitik� te c�pi buddhassa dhammadesana�
Sutv� bhayampi sant�sa� yebhuyy� �pajjantihi
114
Anicc� kira bho maya� niccamh�ti ama��imha
Addhuv� vata maya� sant� ama��imha dhuv� iti
115
Eva� mahiddhiko buddho eva� mah�nubh�vako
Iti vatv�na sambuddho im� g�th� abh�satha
116
Yad� buddho abhi���ya dhammacakka� pavattayi
Sadevakassa lokassa satth� appa�ipuggalo
117
Sakk�ya�ca nirodha�ca sakk�yassa ca sambhava�
Ariya�ca��ha�gika� magga� dukkh�pa samag�mina�
118
Yepi d�gh�yuk� dev� va��avanto yasassino
Bh�t� sant�sa m�p�du� s�hasse va vane mig�

[SL Page 213] [\x 213/]


119
Av�tivatt� sakk�ya� anicc� kira bho maya�
Sutv� arahato v�kya� vippamuttassa t�dinoti
120
Sa�gaha vatth�ni catt�ri niddi��h�ni mahesin�
D�na�ca piyavajja�ca atthacariy� ca y� idha
121
Sam�nattat� ca dhammesu tattha tattha yath�raha�
Ete kho sa�gah� loke rathass�niva y�yato
122
Eteme sa�gah� nassu na m�t� puttak�ra��
Labhetha m�na� p�ja�v� pit�v� puttak�ra��
123
Yasm� ca sa�gah� ete samavekkhanti pa��it�
Tasm� mahatta� papponti p�sa�s� ca bhavanti te
124
Yassa saddh� tath�gate acal� suppati��hit�
S�la�ca yassa kaly��a� ariyakanta� pasa�sita�
125
Sa�ghe pas�do yassatthi ujubh�ta�ca dassana�
Adaliddoti ta� �hu amogha� tassa j�vita�
126
Tasm� sa�a�ca s�la�ca pas�da� dhammadassana�
Anuyujetha medh�v� sara� buddh�na s�sananti
127
Sa�v�s�pi ca catt�ro vutt� �diccabandhun�
Chavo chav�ya vasati chavo vasati deviy�
128
Devo chav�ya vasati devo vasati deviy�
Vatth�retv�na etepi cu��iyena padena tu
129
G�th�bandhena dassetu� im�g�th� abh�satha
Ubhova honti duss�l� kadariy� paribh�sak�
130
Te honti j�nipatayo chav� sa�v�sa m�gat�
S�miko hoti duss�lo kadariyo paribh�sako
131
Bhariy� s�lavat� hoti vada��� v�tamacchar�
S�pi dev� sa�vasati chavena patin� saha
132
S�miko s�lav� hoti vada��� v�tamaccharo
Bhariy�ssa hoti duss�l� kadariy� paribh�sak�
133
S�pi chav� sa�vasati devena patin� saha
Ubho saddh� vada��� ca sa��at� dhamma j�vino
134
Te honti j�nipatayo a��ama��a� piya�vad�
Atth� sa�pacur� honti v�satta� upaj�yati

[SL Page 214] [\x 214/]


135
Amitt� dumman� honti ubhinna� samas�lina�
Idha dhamma� caritv�na samas�lavat� ubho
136
Nandito deva lokasmi� modanti k�ma k�minoti
Icchanti ce a��ama��a� j�nipatayopi passitu�
137
Idhaceva sampar�yamapi avin�hutv� punappuna�
Ubho assu samasaddh� samas�l� ca c�gino
138
Samasa��� ca te di��he dhamme ceva paramhi ca
A��ama��a� va passanti iti vatv� tath�gato
139
Etadattha�va d�petu� im� g�th� abh�satha
Ubho saddh� vada��� ca sa��at� dhammaj�vino
140
Te honti j�nipatayo a�ama��a� piya� vad�
Atth� sampacur� honti ph�satta� upaj�yati.
141
Amitt� dumman� honti ubhinna� samas�lina�
Idha dhamma� caritv�na samas�lavat� ubho
142
Nandino devalokasmi� modanti k�mak�minoti
Val�hak�pam�c�pi catt�ro puggal� iti
143
Loke lokaggan�thena vutt� �diccabandhun�
Gajjit� no ca vassit� vassit� no ca gajjit�
144
Nagajjit� navassit� gajjit� vassit�pi ca
Iti bhedena sabboya� megho hoti catubbidho
145
Tesu meghesu catuttho meghova uttamo ahu
Idhekaccopi puggalo d�na� dass�ma hattiv�
146
Tuyha� dass�mi itiv� vatv�na na dad�ti ca
�diso puggalo vutto pa�hama megha s�diso
147
Idhe kaccotu puggalo d�na� dass�ma hantiv�
Tuyha� dass�mi iti v� avatv�va dad�ti ca
148
�diso puggalo vutto dutiya megha s�diso
Idhe kaccotu puggalo parehi y�cito pana
149
Dass�m�ti na katheti na dad�ti ca ki�ci pi
�diso puggalo vutto tatiya megha s�diso
150
Idhekaccotu puggalo d�na� dass�ma hanti v�
Tuyha� dass�mi iti v� katheti ca dad�ti ca

[SL Page 215] [\x 215/]


151
�diso puggalo vutto catuttho megha s�diso
Catusvetesu sabbesu catuttho puggalo varo
152
Vutt� parepi catt�ro puggal� diccabandhun�
�k�salekhupamo ca udakalekh�pamo pi ca
153
Bh�mi lekh�pamo c�pi sil� lekh�pamo pi ca
Idhe kaccohi saddhamma� su�antopi ca ki�cipi
154
Sallakkhetu� na sakkoti lesamattha�va kh�yati
�diso puggalo vutto �k�sa lekh�pamo iti
155
Idhekaccopi saddhamma� su�itv� ta� kha�eva ca
�atv� s�gha� pamussati udakalekh�pamo hi so
156
Idhe kaccohi saddhamma� su�anto s�dar� pana
Sallakkhetu�ca dh�retu� samattho hoti sabbad�
157
Acire�eva k�lena pamussati ca so pana
Bh�mi lekhupamo vutto buddhen�dicca bandhun�
158
Idhekaccopi puggalo dhamma� s�tv�na s�d�r�
Sallakkheti ca dh�reti na pamussi cirenapi
159
�diso puggalo vutto s�l�lekhupamo iti
Catusvetesu sabbesu eso vuttama puggalo
160
Idha lokamhi catt�ro kappa��h� p��ih�rak�
Candama��ale sasa�ko kappa��h�y�ti sammato
161
Gha��k�ra kumbhak�rassa geha��h�na avassana�
Sakalampi ima� kappa� �hassat�ti pak�sita�
162
Va��aka j�take aggi nibbuta��h�nakampi ca
Sakalampi ima� kappa� ajjh�petv�na �hassati
163
Na�ap�na j�takamhi pokkhara�iy� samannato
U��hit� na�ak� sabbai susir� kappasa��hit�
164
A�gulim�la suttamhi apara� p��ih�riya�
Yasmi� sil�sane thero nis�ditv� parittaka�
165
Gabbhin�na� hitatth�ya bha�etv� sotthika� kar�
Tasmi� sil� pattakamhi sampatt� itthiyo piva
166
Gabbhapu��a tiracch�n� sampatt� sotthita� gat�
Etampi p��ih�riya� kappa��h�y�ti sammata�

[SL Page 216] [\x 216/]


167
Catt�ro kirime sadd� jambud�pamhi pa��hit�
Vidhuraj�take j�ta� k��ayitv�na pu��ako
168
Jitv� koravyar�j�na� appo�hetv� nad� tad�
So saddo jambud�pamhi pattha�o hoti t�vade
169
Ka�haj�takev�pi sakko dev�na missare
Kassapassa bhagavato ossakkitamhi s�sane
170
Vissakamma devaputta� k�ritv� sunavesaka�
Dev�lay� otaritv� patv�na jambud�paka�
171
Aha� duss�la bhikkhu�ca bhikkhuni�ca up�saka�
Up�sika�ca sakala� adhamma��ha� chanampi ca
172
Kh�diss�mi asesanti ugghos�pesi sopi ca
Saddo sakalad�pamhi pattha�o hoti sabbaso
173
Kusar�ja j�takev�pi kusar�j� mah�balo
Pabh�vati� labhitv�na hatthikkhandha gatova so
174
T�ya saddhi�va sa�g�ma� otaritv� mah�yaso
Aha� s�hassaro n�ma mah�r�j� idh�gato
175
Sa�g�me otaritv�na s�han�da� nad� tad�
Sattanna� pana r�j�na� sen� bhijjittha ta� kha�e
176
Tassa saddo jambud�pe pattharitv�va ti��hati
Yakkho �lavako v�pi kel�sak��a matthake
177
�hatv� aha� �lavako yakkho iti pabh�siya
Uggho sesi tad� tassa saddo d�pa� avatthari
178
Ete sabbepi caturo sadd�tu jambud�pake
Tesa� tesa� gharadv�re �hatv� ugghosit� viya
179
Pa���yant� ti ��tabb� vi��un� pa��itena hi
Pa�cabal�ni vutt�ni buddhen�dicca bandhun�
180
Saddh� bala� pa���bala� ete pa�cabal� siyu�
Pa�ca svetesu balesu agga� pa���bala� mata�
181
Apar�ti pa�ca pa�ceva bal�ni desit�ni ca
B�hubala� bhogabala� amaccabala mevaca
182
R�jabala� ���abala� ete pa�cabal� siyu�
Pa�casvetesu balesu agga� pa���bala� mata�

[SL Page 217] [\x 217/]


183
Dhammasava�e pa�ceva �nisa�s� pak�sit�
Assuta� su��ti suta� pariyodapeti s�dhuka�
184
Ka�kha� vitarati di��hi� ujuyeva karoti ca
Saka citta� pas�dati �nisa�s� ime siyu�
185
Saddhammadesan� k�le s�dhu s�dhuti bh�sato
Mukhato nibbattati gandho uppala�va yathodake
186
S�vatthi nagareyeva eko ku�umbiko ahu
Tassa dh�t�ya s�miko saddho �si pasannako
187
Ekad� kira so dhamma� sutv�na s�dar� pana
Aya� dhammohi p�retu� gih�bh�tena sabbath�
188
Nasakk� iti cintetv� gantv� �r�ma muttama�
Pi��ap�tika therassa a��atarassa santike
189
Pabbaji ta�kha�eyeva tassa ta� p�ka�a� ahu
Tato r�j�pi �atv�na ass�mik� aya� iti
190
Tassabhariya� gahetv�na antepura� pavesayi
Tato aparak�lamhi ra��o j�napado naro
191
Bahu� n�luppala� puppha� �nay� ta� tad� pana
Ta� puppha� ekaka�yeva orodh�na� tad�pay�
192
Tad� tass�pi itthiy� p�punanti duve tad�
S� itthipi ca passitv� paha��h�k�ra� p�pu�i
193
Ta� puppha� upasi�ghitv� rodati s� tad� pana
R�j� sutv�na ta� itthi� pakkositv� na pucchati
194
Kissa tva� somanass�si kissa tva� rodas� iti
Mah�r�ja duve pupph� may� laddh�ti ma��iya
195
Somanassamhi apara� saritv� pana rodayi�
Ta� sutv�pi ca so r�j� tikkhattu� yeva pucchiya
196
Asaddahanto r�j� so puneka divasa� pasa
Nimantitv�na sambuddha� sasa�gha� lokan�yaka�
197
Santappetv� pa��tena pi��ap�tena sabbath�
Mah� d�nampi datv�na ta� itthimpi apucchi so
198
Tava s�mike therotu etesu katare iti
S� itthipica dassesi eso thero mama� iti

[SL Page 218] [\x 218/]


199
Ta� sutv�na mah�r�j� sambuddha� etada bruvi
Sasa�gho gacchatu bhante eta� thera� �hapetha no
200
Eso therova amh�ka� dhamma katha� karissat�ti
Tassa ta� vacana� sutv� sambuddho dipaduttamo
201
Ta� bhikkhu� �hapayetv�na sasa�ghova apakkami
Tato ca r�j� ta� thera� upasa�kamma s�dara�
202
Anumodanattha� bhante dhamma� desehi tva� iti
�y�cittha tad� thero dhamma� desesi r�jino
203
Tad� dhamma� bha�antassa tassa therassa mukhato
Uppalassa gandhova sugandho nikkhamma t�vade
204
Ra��o ta� sakala� geha� ch�diyitv�na ti��hati
Ta� �atv�na tad� r�j� es� sacca� bha�� iti
205
Saddahitv�na punapi nimantetv� tath�gata�
Bhante ken�diso gandho kammena idha ijjhat�
206
Itipu��hotu sambuddho raj�na� idamabrav�
Eso thero mah�r�ja at�te buddhas�sane
207
Dhamma� su�anto sakkacca� citt�katv�na s�dar�
S�dhuk�ra� pavattento su��ti so abhikkha�a�
208
Nissand� tassa kammassa sugandha� �disa� labhi
Eva� vuttesu r�j� so abhinandi subh�sita�
209
Tasm�yeva ima� g�tha� �haritv�na sabba so
Sabbad� yeva v�centi saddhamma garuno jan�
210
Saddhamma desan� k�le s�dhu s�dh�ti bh�sato
Mukhato nibbattat� gandho uppala�va yathodaketi
211 Asutv� buddhavacana� na sakk� parij�nitu�
Kusal�kusala� sabba� kaly��a� atha p�paka�
212
A��hikatv�na sakkacca� sampattittaya s�dhaka�
Citta� katv�va sotabbo saddhammo atidullabho
213
Eva� sudesita� dhamma� sutv� ariyas�vak�
Arajjitv� attabh�ve b�hir�ramma�e pica
214
Patt� maggaphala� se��ha� papponti parama� siva�
Etamatthampi sutv�na ubhaya�c�pi va��ita�
[SL Page 219] [\x 219/]
215
Tato virama�a� yeva verama��ti vuccati
Eva� sara�as�lena sampannotu up�sako
216 Pasattho uttamo hoti hoti saggapar�yano up�sakassa bh�vantu p�ka�attha� ima�
pana
217
Paki��aka katha� samm� veditabba�va vi��un�
Kotu up�sako n�ma kena up�sako iti
218
Vuccati assa s�la�ko �j�vo ca vipatti ca
K� sampatti panetassa iti cekathay� maha�
219
Gaha��ho pana yo koci buddh�di ratanattaye
Tato ahosi sara�a� eso vutto up�sako
220
P���tip�t� virato adinn�d�na sa�yam�
Micch�c�ra vir�mo ca virat� bh�ta v�cato
221
Majjap��� ca virato esohu s�lav� iti
Pa�ca micch� va�ijj�tu pah�ya so up�sako
222
Dhammena j�vika� k�si es� �j�va sampad�
Katame pa�ca v��ijj� iti cekathay� maha�
223
Sattha va�ijja k�ceva sattava�ijjak�pi ca
Ma�sava�ijjak� ceva majjava�ijjak� pica
224
Visava�ijjak� ceva ete pa�ca va�ijjak�
Up�sakena sabbena akattabb�ti va��it�
225
Tattha �vudha bha��antu kata� v� k�ritampi ca
Yena kenaci laddha�v� vikkayo neva va��ati
226
Sattava�ijjak� n�ma manuss�na� va vikkayo
Ma�sa va�ijjak� n�ma miga s�kara �dike
227
Posetv� ma�sa� va��hetv� vikkayo yeva vuccati
Majjava�ijjak� n�ma majja� katv�na vikkayo
228
Visava�ijjak� n�ma yojetv�na visa� pana
Vikkayo ta� gahetv�na es� visava�ijjak�
229
Tattha'pare parodhena nakare satthav��ija�
Abhujissa katatt�va nakare satta v��ija�
230
M� satta� m�rayissanti nakare ma�sa v��ija�
Pam�da��h�na hetutt� nakare majjav��ija�

[SL Page 220] [\x 220/]


231
Sabbesa� n�sa hetutt� nakare visav��ija�
Et� kho va�ijj� pa�ca akatv�na up�sako
232
Samm� j�vena j�veti up�sakoti vuccati
Vipattin�ma etesa� s�la �j�vak�dina�
233
Bhijjana�va vipatt�ti hoti sova up�sako
Ca���lo patiki��ho ca hoti caso atthato
234
Asaddh�di pa�ca dhamm� vipatt�tassa honti hi
Yath�ha bhagav�c�pi sabbadass� tath�gato
235
Pa�cahi bhikkhave tehi dhammehi samann�gato
Up�sakohu ca���lo mala� patiki��hako
236
Katame pana te pa�ca assaddho so up�sako
Duss�lo pica so hoti so kut�hala ma�galo
237
Ma�gala� ga�hi no kamma� itova b�hirampi v�
Dakkhi�eyya� gavesati etecassa vipattik�
238
Katam� tassa sampatti s�lassa sampad� pi ca
�j�va sampad�ceva sampad�ti pak�sit�
239
Yeca ratanabh�v�d� kar�laddh�dayo p�ca
Pa�ca dhamm�pi tasseva sampatt� ti pak�sit�
240
Yath�ha bhagav�c�p� sabba dass� tath�gato
Pa�cahi bhikkhavo tehi dhammehi samann� gato
241
Up�sako ratana�ca hotiso padumampi ca
Hoti so pu��ar�koca katamehica pa�cahi
242
Saddhoca s�lav�c�pi na kot�hala ma�galo
Hoti kamma�va pacceti no ma�gala� ito bahi
243
Dakkhi�eyya� na eseti idheva pubba k�raka�
Karoti ete pa�ceva tassa sampattiyo iti
244
Eva� sara�a s�lantu sam�dinno up�sako
Attaj�vita het�pi nata� v�tikkam� sad�
245
Tatra �h�ne ida� vatthuvi���tabba� vibh�v�n�
La�k�d�pe at�tamhi saddho r�j�si so pana
246
Ma�sa� tittirak�nantu kh�ditu� icchati tad�
Tato eva vicintesi a�g�ra pakkaka� aha�

[SL Page 221] [\x 221/]


247
Kh�ditu� tittirama�sa� icch�mi iti ce vade
Samant� yojane �h�ne tittirama�sa r�sika�
248
Karissant�ti uppanna� pip�sa� adhiv�siya
T�ni sa�vacchar�neva v�tin�meti s�lav�
249
Athassa dv�su ka��esu pubbe sa��h�ti so tad�
Asakkonto dhiv�setu� pucchittha sevake jane
250
Amh�kantu upa��h�ko atthiti s�larakkhako
Atthi tissoti n�meko s�la� rakkhati s�dhukanti
251
Ta� sutv�na mah�r�j� pakkositv�na ta� pana
Pucchitv�na vima�setu� geha� gacch�ti abravi
252
Tato ca so saj�va�va kukku�a� �har�piya
Pesesi purisa� eka� s�gha� tissassa santika�
253
Gantv� imaggi p�keh� pacitv� s�dhuka� pana
Upa��h�petu mamh�ka� s�gha� �nehi tva� iti
254
So gantv�na tath�voca tisso pi �ha ta� nara�
Pacitu� pana sakkomi p��agh�ta� sudukkara�
255
Tasm�ha� na karom�ti ta� sutv� itaro pica
Gantv� �rocayi ra��o r�j�na� puna pesay�
256
So puriso pigantv�na ta� tissa�edabravi
Ra��o ���tikkamana� ayutta� silabhedana�
257
Katv� punapita� s�la� rakkhassu s�dhuka� iti
Tassata� vacana� sutv� tissota� etadabravi
258
Ekasmi� attabh�vetu mara�a� ekamevahu
Tasm�ha� p��avadhaka� na karissa� katha�capi'ti
259
Tassa ta� vacana� sutv� itaro puriso pi ca
Gantv� ra��o nivedes� r�j� punapi pesayi
260
Y�va tatiyaka�ceva pesetv�na ak�raka�
��a� karohi etantu netv� �gh�tana� pana
261
Tumhe etassa s�santu chindath�ti apesayi
Pesetv�na tato r�j� rahasseneva te jane
262
Amho etantu purisa� santajjetv�na sabbaso
Kukku�a�ta� tissakata� pun�nehi mama santika�

[SL Page 222] [\x 222/]


263 Iti rahassika� v�ca� kathes� so nar�dhipo
Tassaka� vacana� sutv� sabbe te vadhak�pi ca
264
Sanna jjetv�na ta� tissa� netv� �gh�tana� pi ca
Kukku�a� ta� tassa ure �hapetv� idamabravu�
265
M�retv�na ima� amho gaccha icchita �h�naka�
Iti vuttetu sotisso ta� kukku�a�ntu attano
266
Hadayeva �hapetv�na ida�v�ca� abh�say�
Pariccaj�maha� j�va� tuyha� yeva ca k�ra��
267
Mama j�vampi tva�dehi iti vatv� visajjayi
Kukku�opi ca dvepakkhe pas�retv�na ta� kha�e
268
�k�seneva gantv�na rukkhe girimhi nil�yi
Tasm�yeva caso giri kukku�a girin�mako
269
Ahos� ta� pavattintu sutv� r�j�pi ta� kha�e
Pakkos�piya ta� tissa� na h�payitv�na s�dhuka�
270
Ala�karitv� bha��ehi datv� k�mavara�pica
Sakk�ra samm�na� katv� ida� vacana mabravi
271
Tuyha� vima�sanattha� va eta� sabba� may� kata�
Ma�santu tittir�na� hi kh�ditu� icchato mama
272
Sa�vacchar�ni t�neva atikkant�ni sabbaso
Tasm� yeva tuva�d�ni tittira ma�sehi ma� pana
273
Sakkhissasi upa��h�tu� iti vuttetu so pana
Tisso amaccaputto tu �ma dev�ti abravi
274
Tato nivattayitv� so a��h�sidv�rasantike
Tad� eko gahetv�na mate tittirake tayo
275
�gam�si ca ta� disv� tisso pi dvekah�pa�e
Datv� tayopi tittire �d�ya s�ghaso pana
276 Gantv� sakanivesa� so pac�petv�na s�dhuka�
Netv�na r�jino tassa bhoj�pesi yathicchita�
277
Tato pa��h�ya ra��opi �b�dho v�pasammati
Eva� r�j� ca tisso ca s�la� rakkhiya s�dhuka�
278
K�yassa bhed� te dvepi devalok�pa pajjare
Ida� sa�yutta nik�ye sal�yatana vaggake

[SL Page 223] [\x 223/]


279
�gata� iti vi���eyya� pa��itena naya��un�
Yo koci s�la� rakkhanto saya� pana sam�dayi
280
Na� sam�d�payi para� �diso puggalo pana
Mah�bhog� sad� hoti no pariv�ra sampad�
281
Yo koci puggalo s�la� sam�d�ya ca s�dhuka�
Sam�d�pesi parampi �diso puggalo pana
282
Nibbatta nibbatta��h�ne mah�bhogi mah�yaso
Sa mah�pariv�ro ca ahosi sabbaje��hako
283
Etassattha� pak�setu� ida� vatthu� vij�niya
Satta sat� at�tamhi n�v�ya v��ij� pana
284
Tari�su te samudda�s� n�v� khittasar�viya
Pakkhanditv�na vegena sattame divase pana
285
Sandh�retu� saka��h�na� ummiveg� na sakkuni
Bhijjati ta� kha�eyeva udakampi tato tato
286
Pacisanti tad� sabbe v��ij�pi bhayattit�
Saka� sakantu dev�na� vandan� y�can�dika�
287
Karont� paridevi�su eko tesantu majjhago
Puriso tu saka� s�la� d�na�c�pi vipassiya
288
Palla�ka� �bhujitv�na yog� miva nis�dati
Eva� nisinna� ta� disva� abhaya� santam�nasa�
289
Pucchi�su v��ij� sabbe kamma kasm� na socas�ti
Tesa� ta� vacana� sutv� so tesa� idamabravi
290
Amho aha� hi n�v�ya �r�hissanti cintiya
Bhikkhusa�ghassa d�nampi datv� pi yeva yath�bala�
291
S�la�c�pi sam�d�ya rakkh�mi s�dhuka� aha�
Ta� me s�la�ca d�na�ca �vajjitv�na s�dhuka�
292
�dise sahaye �h�ne sampatte sumahabbhaye
Acalo nibbhayo hutv� vas�mi iti abravi
293
Tath� hive tuva� hambho datv� abhaya k�ra�a�
K�tu� tva� yuttar�posi iti vuttetu so pana
294
Te sabbe sattako��h�se katv� sata� sata� tato
Ad�si pa�cas�l�ni tesu ca pa�hama� sata�

[SL Page 224] [\x 224/]


295
Goppha mattodake ga�hi dutiya� jannumattake
S�la� ga�h�ti tatiya� ka�i mattodake ggihi
296
Catuttha� n�bhimattetu pa�cama� thanamattake
Cha��ha� galappam��etu udake ga�hi s�laka�
297
Sattama� pana satantu mukhe lo�odake �hite
Aggahesi ca s�l�ni s�la� datv�na so pana
298
Tumh�ka� sara�a� a��a� s�la� vin� navijjati
S�la� �vajjatha tumhe iti vatv�na so sayi
299
Te sabbepi tad� tamh� k�la� katv�na ta� kha�e
Mara��sanna k�lamhi s�la� rakkha�a k�ra��
300
Tato cut� t�vati�sa devalok�pa pajjare
Tattha majjheva sabbesa� �cariyassa k�ra��
301
Yojana sata ubbedha� byamha� nibbatti ta� kha�e
Avases� sattasat� v��ij�pi ca tassatu
302
Pariv�r�va hutv�na nibbatti�su samantato
Tesa� vyambha� pi h�yitv� kamena pa�ip��iy�
303
Sabbahe��hima byamhantu ahu dv�dasa yojana�
Eva� satta sata� yeva pa�cas�la� sam�diya
304
Ulla�ghitv�na saggamhi nibbatti�su tato pana
Satullapak�y�k�ti t� pa���yi�su devat�
305
Te nibbattakkha�e yeva �vajjant� sakammaka�
�cariya� yeva niss�ya �atv� sampatti l�bhaka�
306
Jinassa santika� gantv� va��a� �cariyassatu
Kathetu k�m� sabbepi majjhima y�make pi ca
307
Bhagavanta� up�ga�ju� upagantv� bhi vandiya
Ekamanta�va a��ha�su t�su chadevat� pana
308
�cariyassa va��a� ca bhanitu� s�dar� pana
Jina� vandiya ekeka� g�tha� �ha�su t�vade
309
Sabbhireva sam�setha sabhikubbetha santhava�
Sata� saddhamma ma���ya seyyo hoti nap�piyo
310
Sabbhireva sam�setha sabhi kubbetha santhava�
Sata� saddhamma ma���ya pa��� labhati n त ato

[SL Page 225] [\x 225/]


311
Sabhireva sam�setha sabhikubbetha santhava�
Sata� saddhamma ma���ya sokamajjhe na socati
312
Sabhireva sam�setha sabhi kubbetha santhava�
Sata� saddhamma ma���ya ��timajjhe virocati
313
Sabbhireva sam�setha sabbhikubbetha santhava�
Sata� saddhamma ma���ya satt� gacchanti suggati�
314
Sabhireva sam�setha sabbhikubbetha santhava�
Sata� saddhamma ma���ya satt� ti��hanti s�tata�ti
315
Eva� vuttetu bhagav� s�dhu tumhehi bh�sita�
Ahampi tumha� vakkh�mi sun�tha mama bh�sita�
316
Iti vatv�na sambuddho sappurisa sam�game
�nisa�sa�va dassento ima� g�tha� abh�satha
317
Sabbhireva sam�setha sabbhikubbetha santhava�
Sata� saddhamma ma���ya sabba dukkh� pamuccat�ti

S�l�nisa�sa kath�.
----------
318
Kusal� kusala� kamma� katv� kamm�nu r�pato
Sugati� duggati�c�pi satt� gacchanti sabbaso
319
Tesa� kamma vibh�gampi sutta magg�nu s�rato
Kathiss�mi sam�sena pubb�cariya vuttaka�
320
Kamma paccaya kammanti cetan�va samirit�
Tath�pi n�n� kha�ik� pu��� pu��� ca cetan�
321
Kiles�nusaya sant�ne p�kadhamm�bhi j�yare
Pah�n�nusay� nantu kiray� matta� pavattati
322
Janaka�ce vupattham�a m�pap��o pa gh�taka�
Catudh� kiccabhedena kammameva pavuccati
323
Janeti janaka� p�ka� ta� chindato (pa)pi�aka�
Ta� pavattetu patthamha� ta� gh�tetyu pa gh�taka�
324
Karoti attano p�pa� s�vak�nanti bh�sita�
P�kad�yaka kammantu ya� ki�ci janaka� bhave
325
B�dham�naka kammantu tapp�kamupap��aka� upagh�taka midanti gar�paccheda kampana

[SL Page 226] [\x 226/]


326
Garum�sanna m�ci��a� katatt� kammun�saha
Kamma� catubbidha� p�pa� pariy�yappabhedato
327
Mahaggat� nantariya� garukammanti vuccati
Kata� cintita m�sanna m�sanna mara�enatu
328
B�hullena sam�ci��a m�ci��anti pavuccati
Sesa� pu��a mapu��ca katatt� kammam�rita�
329
Di��hadhamma vedan�ya mupapajj� pare tath�
Pariy�ye vedan�ya mitiv�hosi kamman�
330
P�kak�la vasen�tha k�l�t�ta vasena ca
Catt�recapi akkh�t� kamm�n� [a] dicca bandhun�
331
Di��hadhammavedan�ya� pa�hama� javanamhave
Aladdh� sevanatt�na� asamattha� bhavantare
332
Vedan�yantupapajja pariyos�na m�rita�
Parini��hita kammatt� vipajjati anantare
333
Ses�ni vedan�y�ni pariy�ye pare pana
Laddh� sevanato p�ka� janenti sati paccaye
334
Vuccant� hoti [b] kamm�ni k�l�t�t�ni sabbath�
Uccinna ta�h� m�l�ni paccay� l�bhato tath�
335
Ki� sattehi kata� kamma� kusal� kusalampi ca
Kuhi� �hatv�na ta� sabba� vip�ka� deti sabbath�
336
Ki� kusal� kusalesu mahanta� katara� ahu
Ki� j�nantena pakata� p�pakamma� mahantaka�
337
Aj�nante na v� hoti eva� vuttampi yuttaka�
A��asmi� �gata� sabba� kathetu� pana dukkara�
338
Milinda pa�hakeyeva �gata� kathay�maha�
Milindo n�ma so r�j� n�gasenavhaya� pana
339
Theranta� pucchanatth�ya ida� vacana mabravi
Bhante eta� n�gasena kusal�kusala� pana
340
Imin� n�mar�pena kata� hoti ca sabbath�
Te sabbepi kuhi� �hatv� vip�ka� denti attano
------------------------------------------
[A] catuvevapi akkh�ta� kamman�-potthakesu
[B] hoti-potthakesu.

[SL Page 227] [\x 227/]


341 Iti vuttetu so thero r�j�na� etadabravi
Sa sakkomi mah�r�ja t�ni kamm�ni dassitu�
342
Idha v� parattha v� ete ti��hanti sabbath� iti
Therassa vacana� sutv� r�j� thera� ida bravi
343
Opamma� me karohi tva� yath� j�n�maha� iti
Ra��o ta� vacana� sutv� thero r�j�na mabravi
344
Yath� pana mah�r�ja santi rukkh� anappak�
Anibbatta phal� tesa� sakk� phal�ni dassitu�
345
Idha v� parattha v� tesa� ti��hantihi phal�n�ti
Nasakk� bhante dassetu� tesa� phal�ni sabbasoti
346
Eva meva mah�r�ja nocchinn�yeva santati
Na sakk� t�ni kamm�ni dassetu� idha tattha c�ti
347
Sutv�na ta� mah�r�j� kallosi iti abravi
Tato parampi ta� thera� evam�ha nar�dhipo
348
Bhante kath� n�gasena pu��a�v�pi apu��aka�
Katama� nukho bahutara� katama� appaka� iti
349
Tassa ta� vacana� sutv� thero ta� idamabravi
Pu��ameva mah�r�j� bahu appantu p�paka�
350
Apu��a� kho mah�r�ja karonto pana so naro
Vippa�is�riko hoti p�pamme pakata� iti
351
Tena nava��hat� p�pa� pu��a� kamma� pava��hati
P�mojja� j�yati tassa p�ti j�yati sabbaso
352
P�ti manassa k�yotu pa�ippassambhati tato
Pa�ippassaddha k�yotu sukha� vedayati tato
353
Sukhinopi ca cittantu sam�dhiyati sabbad�
Teneva tassa pu��ampi sad�yeva pava��hati
354
Yath�pi ca mah�r�ja udap�no bah�jane
Sampu��o ekabh�gena udaka� paviseyya ca
355
N�har�ya ca ekena harantov� para�para� na sakk� hoti khepetu� tatheva kusalampiva
356
Cintentassa bhiyo yeva vadati yeva ca sabbath�
Yo koci puriso r�ja pu��a� katv�na s�dar�

[SL Page 228] [\x 228/]


357
Vassa satampi ta� pu��a� �vajjeyya dine dine
�sann�vajjane [a] bhiyo kusala�tassa va��hati
358
Sa sakk� hoti ta� pu��a� sa�khiy� dicchitehi [b] tu
Sa�vibh�ga� karitv�na ga�hitu�c�pi sabbaso
359
Api v�pi mah�r�ja hatthap�da vicchinnako
Purise ko bhagavato eka� uppala m�laka� 360
S�dar� p�jayitv�na sambuddhassa sir�mato
Ekanavuti kapp�ni duggati� so nagacchati
361
Imin�pi mah�r�ja k�ra�ena vad�maha�
Pu��a� bahutara� hoti apu��a� pana appakanti
362
Punapi r�j� ta� thera� pucchitu� idamabravi
Yo koci bhante j�nanto p�pakamma� karoti ca
363
Aj�nantova yokoci p�pakamma� pakubbati
Etesu kassa p�pa�ca hoti bahutara� iti
364
Ta� sutv�na tad� thero r�j�na� idamabravi
Yo hi koci mah�r�ja aj�nantova p�paka�
365
Karoti tassa bahuka� apu��a� hoti sabbath�
Eva� vuttetu therena r�j� thera� idabravi
366
Yo hi bhante n�gasena amh�ka� se��habh�vaka�
Eso r�j�ti v� eso mah�mattoti v� pana
367
J�nanto p�paka� kamma� karoti ta� yo pana
Digu�a�yeva da��ema aj�nantantu appaka�
368
Tassa ta� vacana� sutv� thero ta� etadabravi
Kinnu ma��asi ta� r�ja tatta� ayogula� pana
369
�ditta� sampajjalita� bhusa� sajotibh�taka�
Eko j�na�va ga�heyya eko aj�nako pi ca
370
Ga�heyya tesu katamo daheyya balav� iti
Ta� sutv�na tad� r�j� thera� etadabruv�
371
Yo kho bhante aj�nanto ga�he(yya)tatta ka�gula�
Daheyya so atireka� itaro pana �naka�
---------------------------------------------------
[A] �sann�va jite-potthakesu.
[B] saddhiy� dicchitehi-potthakesu

[SL Page 229] [\x 229/]


372
Eva� vuttetu so thero r�j�na� etadabravi
Evameva mah�r�ja aj�nanto ca so naro
373
P�pa kamma� pakaroti tassa bahutarampi hi
Va��hateva apu��anti eta� sutv� narissaro
374
Kallosi bhante pa��esu pa��av�s�ti abravi
Eva� d�nampi datv�na s�dar�yeva sabbaso
375
S�la�c�pi ca rakkhitv� samm�yeva sus�dhuka�
Tato para� bh�vanampi kattabbantu hitatthin�
376
Buddh�nussati mett� ca asubha� mara�assati
Iti etepi caturo kattabb�tu hitatthin�
377
Lokattayesu sakalesu ca sabba satt�
Mitt� ca majjha ripu bandhu jan� ca sabbe
Te sabbad� vigata roga bhay� visok�
Sabba� sukha� adhigata� mudit� bhavantu
378
Lokattayesu sakalesu sama�na ki�ci
Lokassa santikara�a� ratanattayena
Ta� tejas� sumahat� jita sabba p�po
So sabbad� dhigata sabba sukh�bhaveyya
379
K�yo kar�sa bharito viya bh�nna kumbho
K�yo sad� kalimalabyasan�dhi v�so
K�yo viha��ati ca sabbasuc�ti loko
K�yo sad� mara�a roga jar�bhibh�to
380
Yo yobbano pi cadhiro pi ca b�lakoti
Sattena pekkhati viha��ati deva maccu
So ha� �hitopi sayitopi ca pakkamanto
Gacch�mi macchumadan�yatana� tath�hi
381
Eva� yath� vihatadosa mida� sar�ra�
Nicca�ca taggahaman� hadaye karotha
Metta� paritta masubha� mara�assati� ca
Bh�vetha bh�vanarat� satata� yatatt�
382
D�n�di pu��akiriy�ni sukhindriy�ni
Katv� ca tapphala masesa mahappameyya
Deyya� sad� parahit�ya gu��yaceva
Ki�vo tadeva nanu hatthagata� hi s�ranti

Catur�rakkh�
------- [SL Page 230] [\x 230/]
383
Tattha asubha bh�vana� arati rati �dina�
Ani��h� ramma�e c�pi i��he �ramma�e pi ca
384
Sahitu� pi ca sakkoti attadosampi passati
Tasm� asubha bh�vana� dvatti�s�k�ra lakkha�a�
385
Sabbad�yeva bh�veyya attanotu hitatthiko
Mara�adhamma� vij�nant� attanoca parassaca
386
Abh�to mara�e hoti aniccata�ca passati
Tasm� mara�a satimpi bh�veyyasabbad� pi ca
387
Buddhe dhamme ca sa�ghe ca kato eko pi a�jali
Pahoti bhava dukkhaggi� nibb�petu� asesato
388
Ath�pi buddha� dhamma�ca sa�gha�c�pi anuttara�
Sara�a�gata satt�na� bhay� ddupaddavampi ca
Nassa teva sad� tasm� buddh�nussati bh�vaye
389 Ye sattasa��a� pa�havi� vijetv�
R�jasayo yajam�n�nu parihag� [b]
Assamedha� purisamedha�
Samm�p�sa� v�japeyya� niraggala�,
Mettassa cittassa subh�vitassa,
Kalampi te n�nubhavanti so�asi�.
390
Ekampice p�namadu��hacitto,
Mett�yati kusal�tena hoti,
Sabbeca p��e mara�as�nukampi,
Pah�ta mariyo pakaroti pu��a�,
391
Ema� mahinisa�santi �atv�na pa��ito naro,
Sabba satte sad�yeva metta� bh�veyya s�dhuka�.
392
Eva� d�na�ca s�la�ca bh�vana�c�pi sabbaso p�rayanto mah�pa��o sukhena p�pu�e siva�.
393
Eva� anekehi nayehi ki��a�,
Paki��aka�s�ra mima� viditv�,
S�rena h�ne pana sabbaloke,
S�ra� siva� p�pu�itu� yateyya,
394
S�re gandhamhi eta� tividha sukhadada� se��hav�ca� sus�ra�,
S�ra��u cintayitv� satata manalaso �diya� s�rameva
S�ra� etanti s�dhu� dhuvasukha subhato s�rah�ne sar�re,
S�ra� ad�tuk�mo satata manalaso santameseyyas�ra�.

Iti sujanappas�da sa�vegatth�ya kate lokappad�pakas�re paki��akanayas�raniddeso


n�ma
A��hamo paricchedo.
-------------------------------------------
[A] khadiro=katthaci
[B] yojayam�n� anupariyat�-potthakesu.

[SL Page 231] [\x 231/]


Siriratana pur�bhidh�ne uttamanagare setaku�jar�dhipati bh�tassa mah�ra��o
m�tubh�t�ya susaddh�ya mah�deviy� k�rite punapa�alacch�dite so��amaya mah�vih�re
vasantena s�l�c�r�di sampannena tipi�aka pariyattidharena saddh�viriya
patima��itena s�halad�pe ara��av�s�na� pasatthamah�ther�na� va�s�la�k�rabh�tena
medha�kara mah�ther�khyappat�tena sa�ghara��� katoya� lokappad�pakas�ro'ti
Anena pu��ena susambhatena,
Sayambhuta� y�vaca p�pu�evara,
Nirantara� loka hitassa k�rako,
Bhave bhaveyya� sara�ehi p�rito.

Antar�ya� vin�s�ro yath� ni��ha� up�gato


Tath�dise susa� kapp� satt�na� dhamma nissita�

Lokappadipakas�rappakara�a� mah�sa�ghar�jenadaya r�jassa gurun� racita�.


Samatta�.
-----

You might also like