Page |1

శ్రీమద్వాల్మీకి రామాయణం
శ్రీమతే రామానుజాయ నమః శ్రీ సీతారామచంద్ర పరబ్రహ్మణే నమః
అస్మద్గు రుభ్యోనమః

శ్రీ మద్రా మాయణ పారాయణోపక్ర మ:

శ్రీ వై ష్ణవ సాంప్రదాయ:

ఆచార్య స్తు తి:

శ్రీ శై లేశ దయాపాత్రం దీభక్త్యాది గుణార్ణవం
యతీంద్ర ప్రవణం వందే రమ్యజామాతరం ముని౦
వా
రామానుజ దయాపాత్రం జ్ఞా న వై రాగ్య భూషణ౦
శ్రీ మాన్ వేంకట నాథార్యం వందే వేదాంత దేశికం 1
లక్ష్మీ నాథ సమారంభాం నాథ యామున మధ్యమాం
అస్మదాచార్య పర్యంతాం వందే గురు పరంపరాం 2
యోనిత్య మచ్యుత పదాంబుజ యుగ్మరుక్మ
వ్యామోహత స్త దితరాణి తృణాయ మేనే
అస్మ ద్గు రో ర్భగవతో౭స్య దయై క సింధో:
రామానుజస్య చరణౌ శరణం ప్రపద్యే 3
మాతా పితా యువతయ స్తనయా విభూతి:
సర్వం యదేవ నియమేన మదన్వయానాం
ఆద్యస్య న: కులపతే ర్వకుళాభిరామం
శ్రీ మ త్తదంఘ్రి యుగళం ప్రణమామి మూర్ధ్నా 4
భూతం సరశ్చ మహదాహ్వయ భట్టనాథ
 Page |2

శ్రీ భక్తి సార కులశేఖర యోగి వాహాన్

భక్తా ంఘ్రి రేణు పరకాల యతీంద్ర మిశ్రా న్
శ్రీ మత్పరాంకుశ ముని ప్రణతో౭స్మి నిత్యం 5
శ్రీ శై ల పూర్ణ విషయం
పితామహ స్యా౭పి పితామహాయ
ప్రా చేతసా౭౭దేశ ఫల ప్రదాయ
శ్రీ భాష్యకారోత్తమ దేశికాయ
శ్రీ శై ల పూర్ణయ నమో నమస్తా త్ 6
శ్రీ విష్వక్సేన ధ్యానం :
శుక్లా ంబరధరం విష్ణు ం శశివర్ణం చతుర్భుజమ్
ప్రసన్న వదనం ధ్యాయేత్ సర్వ విఘ్నోపశాంతయే 1
యస్య ద్విరద వక్త్రాద్యాః పారిషద్యా: పరశ్శతం
విఘ్నం నిఘ్నంతి సతతం విష్వక్సేనం తమాశ్ర యే 2
శ్రీ హయగ్రీ వ ధ్యానం :
జ్ఞా నానందమయం దేవం నిర్మల స్ఫటికా౭౭కృతిం
ఆధారం సర్వ విద్యానాం హయగ్రీ వ ముపాస్మహే 1
అభంగుర కలాదాన స్థూ ల లక్షత్వ మీయుషే
తుంగాయ మహాసే తస్మై తురంగాయ ముఖే నమః 2
శ్రీ వాల్మీకి ధ్యానం :
కూజంతం రామ రామేతి మధురం మధురాక్షరం
ఆరుహ్య కవితా శాఖాం వందే వాల్మీకి కోకిలం 1
వాల్మీకే ర్ముని సింహస్య కవితా వనచారిణః
శ్రు ణ్వన్ రామ కధా నాదం కో న యాతి పరా౦గతిం 2
యః పిబన్ సతతం రామ చరితామృత సాగరం
అతృప్తస్తం మునిం వందే ప్రా చేతస మకల్మషం 3
శ్రీ ఆంజనేయ ప్రా ర్ధనా :
గోష్పదీకృత వారాశిం మశకీ కృత రాక్షసం
రామాయణ మహా మాలారత్నం వందే౭నిలాత్మజం 1
అంజనా నందనం వీరం జానకీ శోక నాశనం
కపీశమ౭క్ష హన్తా రం వందే లంకా భయంకరం 2
ఆమిషీ కృత మార్తా ండం గోష్పదీ కృత సాగరం
తృణీ కృత దశగ్రీ వ మాంజనేయం నమా మ్య౭హం 3
మనోజవం మారుత త్యుల్య వేగం
జితేంద్రి యం బుద్ధి మతాం వరిష్ట౦
 Page |3

వాతాత్మజం వానర యూధ ముఖ్యం

శ్రీ రామ దూతం శిరసా నమామి 4
ఉల్లంఘ్య సింధో స్సలిలం సలీలం
య శ్శోక వహ్నిం జనకాత్మజాయాః
ఆదాయ తేనై వ దదాహ లంకాం
నమామి తమ్ ప్రా ంజలిరాంజనేయం 5
ఆంజనేయ మతి పాటలాననం
కాన్చనాద్రి కమనీయ విగ్రహం
పారిజాత తరు మూల వాసినం
భావయామి పవమాన నందనం 6
యత్ర యత్ర రఘునాధ కీర్తనం
తత్ర తత్ర కృత మస్తకాంజలిం
బాష్ప వారి పరిపూర్ణ లోచనం
మారుతిం నమత రాక్షసాన్తకం 7
శ్రీ రామాయణ ప్రా ర్ధనా :
వేద వేద్యే పరే పుంసి జాతే దశరాధాత్మజే
వేదః ప్రా చేత సాదాసీత్ సాక్షా త్ రామాయణాత్మనా 1
చరితం రఘునాధస్య శతకోటి ప్రవిస్తరం
ఏకై క మక్షరం ప్రో క్తం మహా పాతక నాశనం 2
శ్రు ణ్వన్ రామాయణం భక్త్యా యః పాదం పదమేవవా
స యాతి బ్రహ్మణ స్థా నం బ్రహ్మణా పూజ్యతే సదా 3
వాల్మీకి గిరి సంభూతా రామ సాగర గామినీ
పునాతి భువనం పుణ్యా రామాయణ మహా నదీ. 4
శ్లో క సార సమా కీర్ణం సర్గ కల్లో ల సంకులం
కా౦డ గ్రా హ మహా మీనం వందే రామాయణార్ణవం 5
యః కర్ణా ౦జలి సంపుటై రహ రహ స్సమ్యక్ పిబత్యాదరాత్
వాల్మీకే ర్వదనారవింద గళితం రామాయణాఖ్యం మధు 6
జన్మ వ్యాధి జరా విపత్తి మరణై రత్యంత సోపద్రవం
సంసారం స విహాయ గచ్ఛతి పుమా న్విష్ణో : పదం శాశ్వతం 7
తదుపగత సమాస సంధి యోగం
సమ మధురోపనతార్ధ వాక్య బద్ధం
రఘువర చరితం ముని ప్రణీతం
దశ శిరస శ్చ వధం నిశామయధ్వం 8
శ్రీ రామ ప్రా ర్ధనా:
 Page |4

శ్రీ రాఘవం దశరధాత్మజ మప్రమేయం

సీతాపతిం రఘుకులాన్వయ రత్న దీపం
ఆజానుబాహుమ౭రవింద దళాయతాక్షం
రామం నిశాచర వినాశకరం నమామి. 1
వై దేహీ సహితం సుర ద్రు మతలే హై మే మహా మండపే
మధ్యే పుష్పక మాసనే మణిమయే వీరాసనే సుస్థి తం
అగ్రే వాచయతి ప్రభంజన సుతే తత్త్వమ్ మునిభ్యః పరం
వ్యాఖ్యాంతం భారతాదిభి: పరివృతం రామం భజే శ్యామలం 2
ఆపదామపహర్తా రం దాతారం సర్వ సంపదాం
లోకాభిరామం శ్రీ రామం భూయో భూయో నమామ్యహం 3
( యధా శక్తి శ్రీ కోశోపరి ఆరాధనం కర్తవ్యం. )
జయ మంత్రం.
జయత్యతి బలో రామో లక్ష్మణ శ్చ మహా బలః
రాజా జయతి సుగ్రీ వో రాఘవే ణాభిపాలితః 1
దాసో౭హం కోసలేన్ద్ర స్య రామస్యా౭క్లి ష్ట కర్మణా
హనుమాన్ శత్రు సై న్యానాం నిహన్తా మారుతాత్మజః 2
న రావణ సహస్రం మే యుద్ధే ప్రతిబలం భవేత్
శిలాభిస్తు పహరతః పాదపై శ్చ సహశ్ర శ: 3
అర్దయిత్వా పురీం ల౦కామభివాద్యచ మై దిలీం
సమృద్ధా ర్ధో గమిష్యామి మిషతాం సర్వరక్షసాం 4
ధర్మాత్మా సత్య సంధశ్చ రామో దాశరధి ర్యది
పౌరుషే చా౭ప్రతిద్వంద్వ శ్శరై నం జహి రావణి౦ 5
తపస్స్వాధ్యాయ నిరతం తపస్వీ వాగ్విదాం వరం
నారదం పరి పప్రచ్ఛ వాల్మీకిర్ముని పు౦గవం 6
( యధా శక్తి శ్రీ కోశోపరి ఆరాధనం కర్తవ్యం. )
======================================
శ్రీ మాధ్వ సంప్రదాయ:

శ్రీ విష్వక్సేన ధ్యానం :

శుక్లా ంబరధరం విష్ణు ం శశివర్ణం చతుర్భుజమ్
ప్రసన్న వదనం ధ్యాయేత్ సర్వ విఘ్నోపశాంతయే
ఆచార్య స్తు తి:
 Page |5

లక్ష్మీ నారాయణం వందే త ద్భక్త ప్రవరో హి య:

శ్రీ మదానంద తీర్థా ౭౭ఖ్యో గురు స్తం చ నమా మ్య౭హం 1
వందే రామాయణో చై వ పురాణో భారతే తథా
ఆదా వ౭౦తే చ మధ్యే చ విష్ణు : సర్వత్ర గీయతే 2
సర్వ విఘ్న ప్రశమనం సర్వ సిద్ది కరం పరం
సర్వ జీవ ప్రణేతారం వందే విజయద౦ హరిం 3
సర్వాభీష్టప్రదం రామం సర్వా౭రిష్ట నివారకం
జానకీ జాని మ౭నిశం వందే మ ద్గు రు వందితం 4
అభ్రమం భంగ రహితం అజడం విమలం సదా
ఆనంద తీర్థ మ౭తులం భజే తాపత్రయా౭పహం 5
భవతి య దనుభావా దేడ మూకో౭పి వాగ్మీ
జడ మతి ర౭పి జంతు ర్జా యతే ప్రా జ్ఞ మౌళి:
సకల వచన చేతో దేవతా భారతీ సా
మమ వచసి విధత్తా ం సన్నిధిం మానసే చ 6
మిధ్యా సిధ్ధా ంత దుర్ధ్వాంత విధ్వంసన విచక్షణ:
జయ తీర్థా ౭ఖ్య తరణి ర్భాస్వతాం నో హృదంబరే 7
చిత్రై: పదై శ్చ గంభీరై : వాక్యై ర్మానై ర౭ఖండితై :
గురు భావం వ్యంజయన్తీ భాతి శ్రీ జయ తీర్థ వాక్ 8
శ్రీ వాల్మీకి ధ్యానం :
కూజంతం రామ రామేతి మధురం మధురాక్షరం
ఆరుహ్య కవితా శాఖాం వందే వాల్మీకి కోకిలం 1
వాల్మీకే ర్ముని సింహస్య కవితా వనచారిణః
శ్రు ణ్వన్ రామ కధా నాదం కో న యాతి పరా౦గతిం 2
యః పిబన్ సతతం రామ చరితామృత సాగరం
అతృప్తస్తం మునిం వందే ప్రా చేతస మకల్మషం 3
శ్రీ ఆంజనేయ ప్రా ర్ధనా :
గోష్పదీకృత వారాశిం మశకీ కృత రాక్షసం
రామాయణ మహా మాలా రత్నం వందే౭నిలాత్మజం 1
అంజనా నందనం వీరం జానకీ శోక నాశనం
కపీశమ౭క్ష హన్తా రం వందే లంకా భయంకరం 2
ఆమిషీ కృత మార్తా ండం గోష్పదీ కృత సాగరం
తృణీ కృత దశగ్రీ వ మాంజనేయం నమా మ్య౭హం 3
మనోజవం మారుత త్యుల్య వేగం
జితేంద్రి యం బుద్ధి మతాం వరిష్ట౦
 Page |6

వాతాత్మజం వానర యూధ ముఖ్యం

శ్రీ రామ దూతం శిరసా నమామి 4
ఉల్లంఘ్య సింధో స్సలిలం సలీలం
య శ్శోక వహ్నిం జనకాత్మజాయాః
ఆదాయ తేనై వ దదాహ లంకాం
నమామి తమ్ ప్రా ంజలి రాంజనేయం 5
ఆంజనేయ మతి పాటలాననం
కాన్చనాద్రి కమనీయ విగ్రహం
పారిజాత తరు మూల వాసినం
భావయామి పవమాన నందనం 6
యత్ర యత్ర రఘునాధ కీర్తనం
తత్ర తత్ర కృత మస్తకా౭౦జలిం
బాష్ప వారి పరిపూర్ణ లోచనం
మారుతిం నమత రాక్షసాన్తకం 7
శ్రీ రామ ప్రా ర్ధనా :
వేద వేద్యే పరే పుంసి జాతే దశరాధాత్మజే
వేదః ప్రా చేత సాదాసీత్ సాక్షా త్ రామాయణాత్మనా 1
ఆపదా మపహర్తా రం దాతారం సర్వ సంపదాం
లోకాభి రామం శ్రీ రామం భూయో భూయో నమామ్యహం 2
తదుపగత సమాస సంధి యోగం
సమ మధురోపనతార్ధ వాక్య బద్ధం
రఘువర చరితం ముని ప్రణీతం
దశ శిరసశ్చ వధం నిశామయధ్వం 3
వై దేహీ సహితం సుర ద్రు మతలే హై మే మహా మండపే
మధ్యే పుష్పక మాసనే మణిమయే వీరాసనే సుస్థి తం
అగ్రే వాచయతి ప్రభంజన సుతే తత్త్వమ్ మునిభ్యః పరం
వ్యాఖ్యాంతం భారతాదిభి: పరివృతం రామం భజే శ్యామలం 4
వందే వంద్యం విధిభవ మహేంద్రా ది బృన్దా ర కేంద్రై:
వ్యక్తం వ్యాప్తం స్వ గుణ గణతో దేశత: కాలత శ్చ
ధూతావద్యం సుఖ చితి మయై ర్మంగళై యుక్త మంగై :
సానాథ్యం నో విదధ డధికం బ్రహ్మ నారాయణాఖ్య౦ 5
భూషా రత్నం భువన వలయ స్యాఖిలాశ్చర్య రత్నం
లీలా రత్నం జలధి దుహితు ర్దే వతా మౌళి రత్నం
చింతారత్నం జగతి భజతాం సత్సరోజ ద్యురత్నం
 Page |7

కౌసల్యాయా లసతు మమ హృన్మండలే పుత్ర రత్నం 6

మహా వ్యాకరణా౦భోధి మంథ మానస మందరం
కవయంతం రామ కీర్త్యా హనుమంత ముపాస్మహే 7
ముఖ్య ప్రా ణాయ భీమాయ నమో యస్య భుజాంతర౦
నానా వీర సువర్ణా నాం నికషాశ్మాయితం బభౌ 8
స్వా౦త స్థా నంత శయ్యాయ పూర్ణ జ్ఞా న మహార్ణసే
ఉత్తు ంగ వాక్తరంగాయ మథ్వ దుగ్దా భ్ధయే నమ: 9
వాల్మీకే ర్గౌ : పునీయా న్నో మహీధర పదాశ్ర యా
య ద్దు గ్ధ ముపజీవంతి కవయ స్తర్ణకా ఇవ 10
సూక్తి రాత్నాకరే రమ్యే మూల రామాయణార్ణవే
విహరంతో మహీయాంస: ప్రీ యంతాం గురవో మమ 11
హయగ్రీ వ హయగ్రీ వ హయగ్రీ వేతి యో వదేత్
తస్య నిస్సరతే వాణీ జహ్ను కన్యా ప్రవాహవత్ 12
( యధా శక్తి శ్రీ కోశోపరి ఆరాధనం కర్తవ్యం. )
======================================================
శ్రీ స్మార్త సాంప్రదాయ:

శ్రీ మహా గణపతి ధ్యానం

శుక్లా ంబరధరం విష్ణు ం శశివర్ణం చతుర్భుజమ్
ప్రసన్న వదనం ధ్యాయేత్ సర్వ విఘ్నోపశాంతయే 1
అగజానన పద్మార్కం గజానన మహర్నిశం
అనేక దంతం భక్తా నాం ఏక దంత ముపాస్మహే 2
వాగీశాద్యా: సుమనస: సర్వార్థా నా ముపక్రమే
యం నత్వా కృత కృత్యా: స్యు స్తం నమామి గజాననం 3
శ్రీ సరస్వతీ ప్రా ర్ధనా
దోర్భిర్యుక్తా చతుర్భి: స్ఫటిక మణి మయీ మక్ష మాలాం దధానా
హస్తే నై కేన పద్మం సిత మ౭పి చ శుకం పుస్తకం చాపరేణ
భాసా కుందేందు శంఖ స్ఫటిక మణి నిభా భాసమానా సమానా
సా మే వాగ్దే వతేయం నివసతు వదనే సర్వదా సుప్రసన్నా
శ్రీ వాల్మీకి నమస్క్రియా
కూజంతం రామ రామేతి మధురం మధురాక్షరం
 Page |8

ఆరుహ్య కవితా శాఖాం వందే వాల్మీకి కోకిలం 1

వాల్మీకే ర్ముని సింహస్య కవితా వనచారిణః
శ్రు ణ్వన్ రామ కధా నాదం కో న యాతి పరా౦గతిం 2
యః పిబన్ సతతం రామ చరితామృత సాగరం,
అతృప్తస్తం మునిం వందే ప్రా చేతస మకల్మషం. 3
శ్రీ ఆంజనేయ నమస్క్రియా
గోష్పదీ కృత వారాశిం మశకీ కృత రాక్షసం
రామాయణ మహా మాలా రత్నం వందే౭నిలాత్మజం 1
అంజనా నందనం వీరం జానకీ శోక నాశనం
కపీశమ౭క్ష హన్తా రం వందే లంకా భయంకరం 2
ఆమిషీ కృత మార్తా ండం గోష్పదీ కృత సాగరం
తృణీ కృత దశగ్రీ వ మాంజనేయం నమా మ్య౭హం 3
ఉల్లంఘ్య సింధో స్సలిలం సలీలం
యశ్శోక వహ్నిం జనకాత్మజాయాః
ఆదాయ తేనై వ దదాహ లంకాం
నమామి తమ్ ప్రా ంజలిరాంజనేయం 4
ఆంజనేయ మతి పాటలాననం
కాన్చనాద్రి కమనీయ విగ్రహం
పారిజాత తరుమూల వాసినం
భావయామి పవమాన నందనం 5
యత్ర యత్ర రఘునాధ కీర్తనం
తత్ర తత్ర కృత మస్తకాంజలిం
బాష్ప వారి పరిపూర్ణ లోచనం
మారుతిం నమత రాక్షసాన్తకం 6
మనోజవం మారుత త్యుల్య వేగం
జితేంద్రి యం బుద్ధి మతాం వరిష్ట౦
వాతాత్మజం వానర యూధ ముఖ్యం
శ్రీ రామ దూతం శిరసా నమామి 7
శ్రీ రామాయణ ప్రా ర్ధనా :
వాల్మీకి స్మృతి మందరేణ మథిత: సీతా రమా సంభవ
సుగ్రీ వా౭మర భూరుహో౭౦గద స్సౌమిత్రి చంద్రో దయ: 1
వాతోత్పన్న మణి ర్విభీషణ సుధ: పౌలస్త్య హాలా హల
శ్రీ రామాయణ దుగ్ధ సింధు రమలో భూయా త్స న శ్శ్రేయసే 2
యః కర్ణా ౦జలి సంపుటై రహ రహ స్సమ్యక్ పిబత్యాదరాత్
 Page |9

వాల్మీకే ర్వదనారవింద గళితం రామాయణాఖ్యం మధు 3

జన్మ వ్యాధి జరా విపత్తి మరణై రత్యంత సోపద్రవం
సంసారం స విహాయ గచ్ఛతి పుమా న్విష్ణో : పదం శాశ్వతం 4
తదుపగత సమాస సంధి యోగం
సమ మధురోపనతార్ధ వాక్య బద్ధం
రఘువర చరితం మునిప్రణీతం
దశ శిరసశ్చ వధం నిశామయధ్వం 5
వాల్మీకి గిరి సంభూతా రామ సాగర గామినీ
పునాతి భువనం పుణ్యా రామాయణ మహా నదీ 6
శ్లో క సార సమా కీర్ణం సర్గ కల్లో ల సంకులం
కా౦డ గ్రా హ మహా మీనం వందే రామాయణార్ణవం 7
వేద వేద్యే పరే పుంసి జాతే దశరాధాత్మజే,
వేదః ప్రా చేత సాదాసీత్ సాక్షా త్ రామాయణాత్మనా 8
శ్రీ రామ ధ్యానం
వై దేహీ సహితం సుర ద్రు మతలే హై మే మహా మండపే
మధ్యే పుష్పక మాసనే మణిమయే వీరాసనే సుస్థి తం
అగ్రే వాచయతి ప్రభంజన సుతే తత్త్వమ్ మునిభ్యః పరం
వ్యాఖ్యాంతం భారతాదిభి: పరివృతం రామం భజే శ్యామలం. 1
వామే భూమి సుతా పురశ్చ హనుమాన్ పశ్చా త్సుమిత్రా సుత:
శత్రు ఘ్నో భరత శ్చ పార్శ్వ దళయో ర్వాయ్వాది కోణేషు చ
సుగ్రీ వ శ్చ విభీషణ శ్చ యువరాట్ తారా సుతో జామ్బవాన్
మధ్యే నీల సరోజ కోమల రుచిం రామం భజే శ్యామలం 2
మాతా రామో మత్పితా రామభద్రో
భ్రా తా రామో మత్ సఖా రాఘవేశ:
సర్వస్వం మే రామచంద్రో దయాళు:
నా౭న్యం దేవం నై వ జానే న జానే 3
సాకేతే శర దిందు కుంద ధవళే సౌధే మహా మండపే
పర్యస్తా గరు ధూప దీప లలితే కర్పూర దీపోజ్జ్వలే
సుగ్రీ వా౭౦గద జామ్బవత్ పరివృతం సౌమిత్రి ణా సేవితం
లీలా మానుష విగ్రహం రఘువరం రామం భజే శ్యామలం 4
నమోస్తు రామాయ స లక్ష్మణాయ
దేవ్యై చ తస్యై జనకాత్మజాయై
నమోస్తు రుద్రే ంద్ర యమా౭నిలేభ్యో
నమోస్తు చంద్రా ర్క మరు ద్గణేభ్య: 5
 P a g e | 10

( యధా శక్తి శ్రీ కోశోపరి ఆరాధనం కర్తవ్యం. )

1. బాల కాండ:
ప్రధమ సర్గ ః
తపః స్వాధ్యాయ నిరతం తపస్వీ వాగ్విదాం వరమ్
నారదం పరిపప్రచ్ఛ వాల్మీకి ర్ముని పుంగవమ్ 1
కో న్వ౭స్మిన్ సామ్ప్రతం లోకే గుణవాన్ కశ్చ వీర్యవాన్
ధర్మజ్ఞ శ్చ కృతజ్ఞ శ్చసత్య వాక్యో దృఢవ్రతః? 2
చారిత్రేణ చ కో యుక్త ః సర్వ భూతేషు కో హితః
విద్వాన్కః క స్సమర్థ శ్చ క శ్చైక ప్రియ దర్శనః? 3

ఆత్మవాన్ కో జిత క్రో ధో మతిమాన్ కోऽనసూయకః

కస్య బిభ్యతి దేవా శ్చ జాత రోష స్య సంయుగే ? 4
ఏత దిచ్ఛా మ్యహం శ్రో తుం పరం కౌతూహలం హి మే

మహర్షే త్వం సమర్థో ऽసి జ్ఞా తు మేవం విధం నరమ్ 5

శ్రు త్వా చైత త్త్రిలోకజ్ఞో వాల్మీకే ర్నారదో వచః
శ్రూ యతామ్ ఇతి చా౭౭మన్త ్య్ర ప్రహృష్టో వాక్యమ్ అబ్రవీత్ 6
బహవో దుర్ల భా శ్చైవ యే త్వయా కీర్తితా గుణాః
మునే వక్ష్యామ్య౭హం బుద్ధ్వా తై ర్యుక్త ః శ్రూ యతాం నరః 7
ఇక్ష్వాకు వంశ ప్రభవో రామో నామ జనైః శ్రు తః
నియతా౭౭త్మా మహా వీర్యో ద్యుతిమాన్ ధృతిమా న్వశీ 8
బుద్ధిమా న్నీతిమాన్ వాగ్మీ శ్రీమాన్ శత్రు నిబర్హణః
విపులాంసో మహా బాహుః కమ్బు గ్రీవో మహా హనుః 9
మహో రస్కో మహేష్వాసో గూఢ జత్రు రరిందమః
ఆజాను బాహుః సుశిరాః సులలాటః సువిక్రమః 10
సమః సమ విభక్తా ౭ఙ్గ ః స్నిగ్ధ వర్ణః ప్రతాపవాన్
పీన వక్షా విశాలా౭క్షో లక్ష్మీవాన్ శుభ లక్షణః 11
ధర్మజ్ఞ ః సత్య సంధ శ్చ ప్రజానాం చ హితే రతః
యశస్వీ జ్ఞా న సంపన్నః శుచి ర్వశ్యః సమాధిమాన్ 12
ప్రజాపతి స్సమ శ్రీమాన్ ధాతా రిపు నిషూదనః
రక్షితా జీవలోక స్య ధర్మ స్య పరిరక్షితా 13
 P a g e | 11

రక్షితా స్వస్య ధర్మ స్య స్వజన స్య రక్షితా

వేద వేదాఙ్గ తత్త ్వజ్ఞో ధనుర్వేదే చ నిష్ఠితః 14
సర్వ శాస్త్రా ౭ర్థ తత్త ్వజ్ఞో స్మృతిమాన్ ప్రతిభానవాన్
సర్వ లోకప్రియః సాధుర౭దీనాత్మా విచక్షణః 15
సర్వదా౭భిగతః సద్భిః సముద్ర ఇవ సిన్ధు భిః
ఆర్యః సర్వ సమ శ్చైవ సదైక ప్రియ దర్శనః 16
స చ సర్వ గుణోపేతః కౌసల్యా౭౭నన్ద వర్ధనః
సముద్ర ఇవ గామ్భీర్యే ధైర్యేణ హిమవా నివ 17
విష్ణు నా సదృశో వీర్యే సో మవత్ ప్రియదర్శనః
కాలా౭గ్నిసదృశః క్రో ధే క్షమయా పృథివీ సమః 18
ధనదేన సమ స్త్యాగే సత్యే ధర్మ ఇవా౭పరః
తమేవం గుణ సంపన్నం రామం సత్య పరాక్రమమ్ 19
జ్యేష్ఠ ం శ్రేష్ఠ గుణైర్ యుక్త ం ప్రియం దశరథః సుతమ్
ప్రకృతీనాం హితై ర్యుక్త ం ప్రకృతి ప్రియ కామ్యయా 20
యౌవ రాజ్యేన సంయోక్తు మ్ ఐచ్ఛత్ ప్రీత్యా మహీపతిః
తస్యా౭భిషేక సంభారాన్ దృష్ట్వా భార్యా౭థ కైకయీ 21
పూర్వం దత్త వరా దేవీ వరమ్ ఏనమ౭యాచత
వివాసనం చ రామ స్య భరత స్యా౭భిషేచనమ్ 22
స సత్య వచనా ద్రా జా ధర్మ పాశేన సంయతః
వివాసయా మాస సుతం రామం దశరథః ప్రియమ్ 23
స జగామ వనం వీరః ప్రతిజ్ఞా మ్ అనుపాలయన్
పితు ర్వచన నిర్దేశాత్ కైకేయ్యాః ప్రియ కారణాత్ 24

తం వ్రజన్త ం ప్రియో భ్రా తా లక్ష్మణోऽనుజగామ హ

స్నేహా ద్వినయ సంపన్నః సుమిత్రా ౭౭నన్ద వర్ధనః 25
భ్రా తరం దయితో భ్రా తు: సౌభ్రా త్రమ౭ను దర్శయన్
రామ స్య దయితా భార్యా నిత్యం ప్రా ణ సమాహితా
26
జనక స్య కులే జాతా దేవ మాయేవ నిర్మితా
సర్వ లక్షణ సంపన్నా నారీణామ్ ఉత్త మా వధూః 27
సీతా౭ప్యను గతా రామం శశినం రోహిణీ యథా
 P a g e | 12

పౌరైర్ అనుగతో దూరం పిత్రా దశరథేన చ 28

శృఙ్గిబేరపురే సూతం గఙ్గా కూలే వ్యసర్జయత
గుహమాసాద్య ధర్మాత్మా నిషాదాధి పతిం ప్రియం 29
గుహేన సహితో రామో లక్ష్మణేన చ సీతయా
తే వనేన వనం గత్వా నదీ స్తీర్త్వా బహూదకాః 30
చిత్రకూట మ౭నుప్రా ప్య భరద్వాజ స్య శాసనాత్
రమ్యమ్ ఆవసథం కృత్వా రమమాణా వనే త్రయః 31
దేవ గన్ధ ర్వ సంకాశా స్త త్ర తే న్యవసన్ సుఖమ్
చిత్రకూటం గతే రామే పుత్ర శోకా౭౭తుర స్త దా 32
రాజా దశరథః స్వర్గ ం జగామ విలపన్ సుతమ్
మృతే తు తస్మిన్ భరతో వసిష్ఠ ప్రముఖై ర్ద్విజైః 33
నియుజ్యమానో రాజ్యాయ నైచ్ఛద్రా జ్యం మహాబలః
స జగామ వనం వీరో రామ పాద ప్రసాదకః 34
గత్వా తు సుమహాత్మానం రామం సత్య పరాక్రమం
అయాచ త్భ్రాతరం రామ మార్య భావ పురస్కృతః 35
త్వమేవ రాజా ధర్మజ్ఞ ఇతి రామం వచోబవీ
్ర త్
రామో౭పి పరమోదార స్సుముఖ స్సుమహాయశా: 36
న చైచ్ఛత్పితు రాదేశా ద్రా జ్యం రామో మహాబలః
పాదుకే చా౭స్య రాజ్యాయ న్యాసం దత్త్వా పునః పునః 37
నివర్త యా మాస తతో భరతం భరతా౭గ్రజః
స కామమ్ అనవాప్యైవ రామ పాదా వుపస్పృశన్ 38

నన్ది గ్రా మేऽకరో ద్రా జ్యం రామా౭౭గమన కా౦క్షయా

గతే తు భరతే శ్రీమాన్ సత్య సంధో జితేన్ద్రియః 39
రామ స్తు పునరా౭౭లక్ష్య నాగర స్య జన స్య చ
తత్రా ౭౭గమన మేకా౭గ్రో దణ్డ కాన్ ప్రవివేశ హ 40
ప్రవిశ్య తు మహా౭రణ్యం రామో రాజీవ లోచనః
విరాధం రాక్షసం హత్వా శరభఙ్గ ం దదర్శ హ 41
సుతీక్ష్ణం చా౭ప్యగస్త ్యం చ అగస్త ్య భ్రా తరం తథా
అగస్త ్య వచనా చ్చైవ జగ్రా హైన్దం్ర శరాసనమ్ 42
ఖడ్గ ం చ పరమ ప్రీత స్తూ ణీ చాక్షయ సాయకౌ
 P a g e | 13

వసత స్త స్య రామ స్య వనే వనచరైః సహ 43

ఋషయోऽభ్యాగమన్సర్వే వధాయా౭సుర రక్షసామ్

స తేషాం ప్రతి శుశ్రా వ రాక్షసానాం తధా వనే 44
ప్రతిజ్ఞా త స్య రామేణ వధ స్సంయతి రక్షసాం
ఋషీణామ౭గ్నికల్పానాం దండకా౭౭రణ్య వాసినాం 45
తేన తత్రైవ వసతా జనస్థా న నివాసినీ
విరూపితా శూర్పణఖా రాక్షసీ కామ రూపిణీ 46
తతః శూర్పణఖా వాక్యాత్ ఉద్యుక్తా న్ సర్వ రాక్షసాన్
ఖరం త్రిశిరసం చైవ దూషణం చైవ రాక్షసం 47
నిజఘాన రణే రామ స్తేషాం చైవ పదా౭నుగాన్
వనే తస్మి న్నివసతా జనస్థా న నివాసినాం 48
రక్షసాం నిహతా న్యాస స్సహస్రా ణి చతుర్దశ
తతో జ్ఞా తి వధం శ్రు త్వా రావణః క్రో ధ మూర్ఛితః 49
సహాయం వరయా మాస మారీచం నామ రాక్షసం
వార్యమాణః సుబహుశో మారీచేన స రావణః 50
న విరోధో బలవతా క్షమో రావణ తేన తే
అనాదృత్య తు త ద్వాక్యం రావణః కాల చోదితః 51
జగామ సహ మారీచ: తస్య ఆశ్రమ పదం తదా
తేన మాయావినా దూరమ్ అపవాహ్య నృపా౭౭త్మజౌ 52
జహార భార్యాం రామ స్య గృధ్రం హత్వా జటాయుషమ్
గృధ్రం చ నిహతం దృష్ట్వా హృతాం శ్రు త్వా చ మైథిలీమ్ 53
రాఘవః శోక సంతప్తో విలలాపా౭౭కులేన్ద్రియః
తత స్తేనై వ శోకేన గృధ్రం దగ్ధ్వా జటాయుషమ్ 54
మార్గ మాణో వనే సీతాం రాక్షసం సందదర్శ హ
కబన్ధ ం నామ రూపేణ వికృతం ఘోర దర్శనమ్ 55
తం నిహత్య మహా బాహు ర్దదాహ స్వర్గ త శ్చ సః
స చా౭స్య కథయా మాస శబరీం ధర్మ చారిణీమ్ 56
శ్రమణీం ధర్మ నిపుణామ్ అభిగచ్ఛేతి రాఘవ

సో ऽభ్యగచ్ఛన్ మహాతేజాః శబరీం శత్రు సూదనః 57

శబర్యా పూజితః సమ్య గ్రా మో దశరథా౭౭త్మజః
 P a g e | 14

పమ్పాతీరే హనుమతా సంగతో వానరేణ హ 58

హనుమ ద్వచనా చ్చైవ సుగ్రీవేణ సమాగతః
సుగ్రీవాయ చ తత్ సర్వం శంస ద్రా మో మహాబలః 59
ఆదిత: తత్ యథా వృత్త ం సీతాయా శ్చ విశేషతః
సుగ్రీవ శ్చా౭పి తత్సర్వం శ్రు త్వా రామ స్య వానరః 60
చకార సఖ్యం రామేణ ప్రీత శ్చైవా౭గ్ని సాక్షికం
తతో వానర రాజేన వైరా౭ను కథనం ప్రతి 61
రామాయా౭౭వేదితం సర్వం ప్రణయా ద్దు ఃఖితేన చ
ప్రతిజ్ఞా తం చ రామేణ తదా వాలి వధం ప్రతి 62
వాలిన శ్చ బలం తత్ర కథయా మాస వానరః
సుగ్రీవః శఙ్కిత శ్చాసీ న్నిత్యం వీర్యేణ రాఘవే 63
రాఘవః ప్రత్యయా౭ర్థం తు దున్దు భేః కాయ ముత్త మమ్
దర్శయా మాస సుగ్రీవో మహా పర్వత సన్నిభం 64
ఉత్ స్మయిత్వా మహా బాహు: ప్రేక్ష్య చా౭స్థి మహాబలః
పాదా౭ఙ్గు ష్ఠేన చిక్షేప సంపూర్ణం దశ యోజనమ్ 65
బిభేద చ పునః సాలాన్ సప్తైకేన మహేషుణా
గిరిం రసా తలం చైవ జనయన్ ప్రత్యయం తదా 66
తతః ప్రీత మనా శ్చైవ విశ్వస్త స్స మహా కపిః
కిష్కిన్ధా ం రామ సహితో జగామ చ గుహాం తదా 67

తతోऽగర్జ ద్ధ రివరః సుగ్రీవో హేమ పిఙ్గళః

తేన నాదేన మహతా నిర్జగామ హరీశ్వరః 68
అనుమాన్య తదా తారాం సుగ్రీవేణ సమాగతః
నిజఘాన చ తత్రైనం శరేణ ఏకేన రాఘవః 69
తతః సుగ్రీవ వచనాత్ హత్వా వాలినమ్ ఆహవే
సుగ్రీవమేవ తద్రా జ్యే రాఘవః ప్రత్యపాదయత్ 70
స చ సర్వాన్ సమానీయ వానరాన్ వానరర్షభః
దిశః ప్రస్థా పయా మాస దిదృక్షు ర్జనకా౭౭త్మజామ్ 71
తతో గృధ్ర స్య వచనాత్ సంపాతే ర్హనుమాన్ బలీ
శత యోజన విస్తీర్ణం పుప్లు వే లవణా౭౭ర్ణవమ్ 72
తత్ర లఙ్కాం సమాసాద్య పురీం రావణ పాలితామ్
 P a g e | 15

దదర్శ సీతాం ధ్యాయన్తీ మ్ అశోక వనికాం గతామ్ 73

నివేదయిత్వా౭భిజ్ఞా నం ప్రవృత్తి ం చ నివేద్య చ
సమాశ్వాస్య చ వైదేహీం మర్దయా మాస తోరణమ్ 74
పఞ్చ సేనాగ్రగాన్ హత్వా సప్త మన్త్రి సుతాన్ అపి
శూర మ౭క్షం చ నిష్పిష్య గ్రహణం సముపాగమత్
75
అస్త్రేణోన్ముక్త మా౭౭త్మానం జ్ఞా త్వా పైతామహా ద్వరాత్
మర్షయ న్రా క్షసాన్ వీరో యన్త్రిణస్తా న్ యదృచ్ఛయా 76
తతో దగ్ధ్వా పురీం లఙ్కామ్ ఋతే సీతాం చ మైథిలీమ్
రామాయ ప్రియమా ఖ్యాతుం పునరాయాన్ మహా కపిః 77

సో ऽభిగమ్య మహాత్మానం కృత్వా రామం ప్రదక్షిణమ్

న్యవేదయత్ అమేయాత్మా దృష్టా సీతతి
ే తత్త ్వతః 78
తతః సుగ్రీవ సహితో గత్వా తీరం మహో దధేః
సముద్రం క్షోభయా మాస శరైర్ ఆదిత్య సన్నిభైః 79
దర్శయా మాస చ ఆత్మానం సముద్రః సరితాం పతిః
సముద్ర వచనా చ్చైవ నలం సేతుమ్ అకారయత్ 80
తేన గత్వా పురీం లఙ్కాం హత్వా రావణమ్ ఆహవే
రామ స్సీతామ౭ను ప్రా ప్య పరాం వ్రీడా ముపాగమత్ 81
తామ్ ఉవాచ తతో రామః పరుషం జన సంసది
అమృష్యమాణా సా సీతా వివేశ జ్వలనం సతీ 82
తతో౭గ్ని వచనాత్సీతాం జ్ఞా త్వా విగత కల్మషాం
బభౌ రామ స్సంప్రహృష్ట : పూజిత స్సర్వ దైవతై : 83
కర్మణా తేన మహతా త్రైలోక్యం సచరా౭చరం
స దేవర్షి గణం తుష్ట ం రాఘవ స్య మహాత్మనః 84
అభ్యషిచ్య చ లఙ్కాయాం రాక్షసేన్దం్ర విభీషణమ్
కృత కృత్య స్త దా రామో విజ్వరః ప్రముమోదహ 85
దేవతాభ్యో వర౦ ప్రా ప్య సముత్థా ప్య చ వానరాన్
అయోధ్యాం ప్రస్థితో రామ : పుష్పకేణ సుహృ ద్వృతః 86
భరద్వాజా౭౭శ్రమం గత్వా రామ స్సత్య పరాక్రమః
భరత స్యా౭న్తి కం రామో హనూమంతం వ్యసర్జయత్ 87
 P a g e | 16

పునరాఖ్యాయికాం జల్పన్ సుగ్రీవ స్సహిత శ్చ సః

పుష్పకం తత్ సమారుహ్య నన్ది గ్రా మం యయౌ తదా 88

నన్ది గ్రా మే జటాం హిత్వా భ్రా తృభిః సహితోऽనఘః

రామః సీతామ్ అనుప్రా ప్య రాజ్యం పునర౭వాప్త వాన్ 89
ప్రహృష్ట ముదితో లోకస్తు ష్ట ః పుష్ట ః సుధార్మికః
నిరామయో హి అరోగ శ్చ దుర్భిక్ష భయ వర్జితః 90
న పుత్ర మరణం కే చిత్ ద్రక్ష్యన్తి పురుషాః క్వ చిత్
నార్య శ్చా౭విధవా నిత్యం భవిష్యన్తి పతివ్రతాః 91
న చా౭గ్నిజం భయం కించి న అప్సు మజ్జ న్తి జన్త వః
న వాతజం భయం కిం చిన్నా౭పి జ్వర కృతం తథా 92
న చా౭పి క్షుద్భయం తత్ర న తస్కర భయం తథా
నాగరాణి చ రాష్ట్రా ణి ధన ధాన్య యుతాని చ 93
నిత్యం ప్రముదితా స్సర్వే యదా కృత యుగే తథా
అశ్వమేధ శతై: ఇష్ట్వా తథా బహు సువర్ణకైః 94
గవాం కోట్య౭యుతం దత్త్వా బ్రహ్మ లోకం ప్రయాస్యతి
అసంఖ్యేయం ధనం దత్వా బ్రా హ్మణేభ్యో మహా యశాః 95
రాజ వంశాన్ శత గుణాన్ స్థా పయిష్యతి రాఘవః

చాతుర్వర్ణ్యం చ లోకేऽస్మిన్ స్వే స్వే ధర్మే నియోక్ష్యతి 96

దశ వర్ష సహస్రా ణి దశ వర్ష శతాని చ
రామో రాజ్యమ్ ఉపాసిత్వా బ్రహ్మలోకం గమిష్యతి 97
ఇదం పవిత్రం పాపఘ్నం పుణ్యం వేదై శ్చ సమ్మితమ్
యః పఠే ద్రా మ చరితం సర్వ పాపైః ప్రముచ్యతే 98
ఏతత్ ఆఖ్యానమ్ ఆయుష్యం పఠన్ రామాయణం నరః
స పుత్ర పౌత్రః స గణః ప్రేత్య స్వర్గే మహీయతే 99
పఠన్ ద్విజో వాగృషభత్వమ్ ఈయాత్;
స్యాత్ క్షత్రియో భూమి పతిత్వమ్ ఈయాత్
వణిగ్జనః పణ్య ఫలత్వమ్ ఈయాత్;

జన శ్చ శూద్రో ऽపి మహత్త ్వమ్ ఈయాత్ 100

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే
సంక్షేపో నామ ప్రధమస్సర్గ ః
 P a g e | 17

ద్వితీయ సర్గ ః ;
నారద స్య తు తద్వాక్యం శ్రు త్వా వాక్య విశారదః
పూజయా మాస ధర్మాత్మా సహశిష్యో మహా మునిః 1
యథావత్ పూజిత స్తేన దేవర్షి ర్నారద స్త థా
ఆపృష్ట్వైవ అభ్యనుజ్ఞా తః స జగామ విహాయసం 2
స ముహూర్త ం గతే తస్మిన్ దేవ లోకం ముని స్త దా
జగామ తమసా తీరం జాహ్నవ్యా స్త ్వ౭విదూరతః 3
స తు తీరం సమాసాద్య తమసాయా మహామునిః
శిష్యమ్ ఆహ స్థితం పార్శ్వే దృష్ట్వా తీర్థమ్ అకర్దమమ్ 4
అకర్దమమ్ ఇదం తీర్థం భరద్వాజ నిశామయ
రమణీయం ప్రసన్నామ్బు సన్మనుష్య మనో యథా 5
న్యస్యతాం కలశ స్తా త దీయతాం వల్కలం మమ
ఇదమ్ ఏవ అవగాహిష్యే తమసా తీర్థమ్ ఉత్త మమ్ 6
ఏవమ్ ఉక్తో భరద్వాజో వాల్మీకేన మహాత్మనా
ప్రా యచ్ఛత మునే స్త స్య వల్కలం నియతో గురోః 7
స శిష్యహస్తా త్ ఆదాయ వల్కలం నియతేన్ద్రియః
విచచార హ పశ్యం స్త త్ సర్వతో విపులం వనమ్ 8
తస్యాభ్యాశే తు మిథునం చరన్త మ్ అనపాయినమ్
దదర్శ భగవాన్ స్త త్ర క్రౌ ఞ్చయో శ్చారు నిస్వనమ్ 9
తస్మాత్తు మిథునాత్ ఏకం పుమాంసం పాప నిశ్చయః
జఘాన వైర నిలయో నిషాద స్త స్య పశ్యతః 10
తం శోణిత పరీతా౭ఙ్గ ం వేష్టమానం మహీ తలే
భార్యా తు నిహతం దృష్ట్వా రురావ కరుణాం గిరమ్ 11
వియుక్తా పతినా తేన ద్విజేన సహ చారిణా
తామ్ర శీర్షేణ మత్తేన పత్రిణా సహ తేన వై 12
తథా తు తం ద్విజం దృష్ట్వా నిషాదేన నిపాతితమ్
ఋషే ర్ధర్మాత్మన స్త స్య కారుణ్యం సమపద్యత 13

తతః కరుణ వేదిత్వాత్ అధర్మోऽయమ్ ఇతి ద్విజః

నిశామ్య రుదతీం క్రౌ ఞ్చీమ్ ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్ 14
మా నిషాద ప్రతిష్ఠా ం త్వమ్ అగమః శాశ్వతీ స్సమాః
 P a g e | 18

యత్ క్రౌ ఞ్చమిథునాత్ ఏకమ్ అవధీః కామ మోహితమ్15

తస్యైవం బ్రు వత శ్చిన్తా బభూవ హృది వీక్షతః
శోకా౭౭ర్తేనా౭స్య శకునేః కిమ్ ఇదం వ్యాహృతం మయా 16
చిన్త యన్ స మహా ప్రా జ్ఞ శ్చకార మతిమాన్ మతిమ్
శిష్యం చైవా౭బ్రవీ ద్వాక్యమ్ ఇదం స ముని పుంగవః 17

పాద బద్ధోऽక్షర సమ స్త న్త్రీ లయ సమన్వితః

శోకా౭౭ర్త స్య ప్రవృత్తో మే శ్లో కో భవతు నాన్యథా 18
శిష్య స్తు తస్య బ్రు వతో మునే ర్వాక్యమ్ అనుత్త మమ్

ప్రతిజగ్రా హ సంహృష్ట స్త స్య తుష్టో ऽభవ ద్గు రు: 19

సో ऽభిషేకం తతః కృత్వా తీర్థే తస్మిన్ యథా విధి

తమ్ ఏవ చిన్త యన్ అర్థమ్ ఉపావర్త త వై మునిః 20
భరద్వాజస్త తః శిష్యో వినీతః శ్రు తవాన్ ముని :

కలశం పూర్ణమ్ ఆదాయ పృష్ఠ తోऽనుజగామ హ 21

స ప్రవిశ్యా౭౭శ్రమ పదం శిష్యేణ సహ ధర్మవిత్
ఉపవిష్ట ః కథా శ్చా౭న్యా శ్చకార ధ్యానమ్ ఆస్థితః 22
ఆజగామ తతో బ్రహ్మా లోక కర్తా స్వయం ప్రభుః
చతుర్ముఖో మహాతేజా ద్రష్టు ం తం ముని పుంగవమ్ 23
వాల్మీకి: అథ తం దృష్ట్వా సహసో త్థా య వాగ్యతః
ప్రా ఞ్జ లిః ప్రయతో భూత్వా తస్థౌ పరమ విస్మితః 24
పూజయా మాస తం దేవం పాద్య అర్ఘ్య ఆసన వన్ద నైః
ప్రణమ్య విధివచ్చైనం పృష్ట్వా అనామయ మవ్యయమ్ 25
అథో పవిశ్య భగవాన్ ఆసనే పరమార్చితే
వాల్మీకయే మహర్షయే సందిదశ
ే ఆసనం తతః
బ్రహ్మణా సమనుజ్ఞా త స్సో౭ప్యుపావిశత్ ఆసనే 26
ఉపవిష్టే తదా తస్మిన్ సాక్షాత్ లోక పితామహే
తద్గ తే నైవ మనసా వాల్మీకి ర్ధ్యానమ్ ఆస్థితః 27
పాపాత్మనా కృతం కష్ట ం వైర గ్రహణ బుద్ధినా
య స్తా దృశం చారు రవం క్రౌ ఞ్చం హన్యాత్ అకారణాత్ 28
శోచ న్నేవ ముహుః క్రౌ ఞ్చీమ్ ఉప శ్లో కమ్ ఇమం పునః
 P a g e | 19

జగావ౭న్త ర్గ త మనా భూత్వా శోక పరాయణః 29

తమ్ ఉవాచ తతో బ్రహ్మా ప్రహసన్ ముని పుంగవమ్
శ్లో క ఏవ త్వయా బద్ధో నాత్ర కార్యా విచారణా 30
మ చ్ఛన్దా దేవ తే బ్రహ్మన్ ప్రవృత్తేయం సరస్వతీ
రామ స్య చరితం కృత్స్నం కురు త్వమ్ ఋషి సత్త మ 31
ధర్మాత్మనో గుణవతో లోకే రామ స్య ధీమతః
వృత్త ం కథయ ధీర స్య యథా తే నారదాత్ శ్రు తమ్ 32
రహస్యం చ ప్రకాశం చ య ద్వృత్త ం తస్య ధీమతః
రామ స్య సహ సౌమిత్రే రాక్షసానాం చ సర్వశః 33
వైదేహ్యా శ్చా౭పి య ద్వృత్త ం ప్రకాశం యది వా రహః
తచ్చాప్య౭విదితం సర్వం విదితం తే భవిష్యతి 34
న తే వాక్ అనృతా కావ్యే కాచిద౭త్ర భవిష్యతి
కురు రామ కథాం పుణ్యాం శ్లో క బద్ధా ం మనో రమామ్ 35
యావత్ స్థా స్యన్తి గిరయః సరిత శ్చ మహీ తలే
తావ ద్రా మాయణ కథా లోకేషు ప్రచరిష్యతి 36
యావ ద్రా మ స్య చ కథా త్వ త్కృతా ప్రచరిష్యతి
తావత్ ఊర్ధ్వమ్ అధశ్చ త్వం మల్లో కేషు నివత్స్యసి 37
ఇతి ఉక్త్వా భగవాన్ బ్రహ్మా తత్రైవా౭౭న్త ర ధీయత
తత స్స శిష్యో భగవా న్ముని ర్విస్మయమ్ ఆయయౌ 38
తస్య శిష్యా స్త తః సర్వే జగుః శ్లో కమ్ ఇమం పునః
ముహు ర్ముహుః ప్రీయమాణాః ప్రా హు శ్చ భృశ విస్మితాః 39
సమాక్షరై శ్చతుర్భి ర్యః పాదై ర్గీతో మహర్షిణా

సో ऽనువ్యాహరణా ద్భూయః శోకః శ్లో కత్వమ్ ఆగతః 40

తస్య బుద్ధి రియం జాతా వాల్మీకే ర్భావితా౭౭త్మనః
కృత్స్నం రామాయణం కావ్యమ్ ఈదృశైః కరవాణ్య౭హమ్ 41
ఉదార వృత్తా ౭ర్థ పదై ర్మనోరమై :
తదా అస్య రామ స్య చకార కీర్తిమాన్
సమా౭క్షరైః శ్లో క శతైర్యశస్వినో;
యశస్కరం కావ్యమ్ ఉదార ధీ ర్మునిః 42
తదుపగత సమాస సంధి యోగం,
 P a g e | 20

సమ మధుర ఉపనతా౭ర్ధ వాక్య బద్ధ ం,

రఘువర చరితం ముని ప్రణీతం,
దశ శిరస శ్చ వధం నిశామయధ్వం. 43
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వితీయస్సర్గ ః
తృతీయ సర్గ ః
శ్రు త్వా వస్తు సమగ్రం తద్ధ ర్మా౭౭త్మా ధర్మ సంహితమ్
వ్యక్త మ్ అన్వేషతే భూయో య ద్వృత్త ం తస్య ధీమతః 1
ఉపస్పృశ్యోదకం సమ్యక్ ముని : స్థిత్వా కృతాఞ్జ లిః
ప్రా చీనా౭గ్రేషు దర్భేషు ధర్మేణా౭న్వేషతే గతిమ్ 2
రామ లక్ష్మణ సీతాభీ రాజ్ఞా దశరధేన చ
స భార్యేణ స రాష్ట్రేణ య త్ప్రాప్త ం తత్ర తత్త ్వతః 3
హసితం భాషితం చైవ గతిర్యా యచ్చ చేష్టితం
తత్ సర్వం ధర్మ వీర్యేణ యధా వత్సం ప్రపశ్యతి 4
స్త్రీ తృతీయేన చ తదా యత్ప్రాప్త ం చరతా వనే
సత్య సంధేన రామేణ తత్సర్వం చ అ౭న్వవేక్షితం 5
తతః పశ్యతి ధర్మా౭౭త్మా తత్సర్వం యోగమాస్థితః
పురా యత్త త్త ్ర నిర్వృత్త ం పాణావా౭౭మలకం యధా 6
తత్సర్వం తత్త ్వతో దృష్ట్వా ధర్మేణ స మహా ద్యుతి :
అభిరామ౭ స్య రామ స్య చరితం కర్తు ముద్యతః 7
కామా౭ర్ధ గుణ సంయుక్త ం ధర్మా౭ర్ధ గుణ విస్త రం
స్సముద్రమివ రత్నా౭౭డ్య౦ సర్వ శృతి మనోహరం 8
స యదా కధితం పూర్వం నారదేన మహర్షిణా
రఘు వంశ స్య చరితం చకార భగవాన్ ఋషి : 9
జన్మ రామ స్య సుమహ ద్వీర్యం సర్వా౭ నుకూలతామ్
లోక స్య ప్రియతాం క్షాన్తి ం సౌమ్యతాం సత్య శీలతామ్‌‍ 10
నానాచిత్రా ః కథా శ్చా౭న్యా విశ్వామిత్ర సమాగమే
జానక్యా శ్చ వివాహం చ ధనుష శ్చ విభేదనమ్ 11
రామ రామ వివాదం చ గుణాన్ దాశరథే స్త థా
తథా౭భిషేకం రామ స్య కైకేయ్యా దుష్ట భావతామ్ 12
విఘాతం చా౭భిషేక స్య రామ స్య చ వివాసనమ్
 P a g e | 21

రాజ్ఞ ః శోకం విలాపం చ పరలోక స్య చా౭౭శ్రయమ్ 13

ప్రకృతీనాం విషాదం చ ప్రకృతీనాం విసర్జనమ్
నిషాదా౭ధిప సంవాదం సూతో పావర్త నం తథా 14
గఙ్గా యా శ్చా౭భిసంతారం భరద్వాజ స్య దర్శనమ్
భరద్వాజా౭భ్యనుజ్ఞా నా చ్చిత్రకూట స్య దర్శనమ్ 15
వాస్తు కర్మ నివేశం చ భరతా౭౭గమనం తథా
ప్రసాదనం చ రామ స్య పితు శ్చ సలిల క్రియామ్ 16
పాదుకాగ్ర్యా౭భిషేకం చ నన్ది గ్రా మ నివాసనమ్
దణ్డ కా౭రణ్య గమనం విరాధ స్య వధం తధా 17
దర్శనం శరభంగ స్య సుతీక్ష్ణే న సమాగమమ్
అనసూయా సమాశ్వ్యా చ అంగరాగ స్య చ అర్పణమ్ 18
అగస్త ్య దర్శనం చైవ జటాయోర౭భి సంగమం
పంచవట్యా శ్చ గమనం శూర్పణఖ్యా శ్చ దర్శనం 19
శూర్పణఖ్యా శ్చ సంవాదం విరూప కరణం తథా
వధం ఖర త్రిశిరసో : ఉత్థా నం రావణ స్య చ 20
మారీచ స్య వధం చైవ వైదేహ్యా హరణం తథా
రాఘవ స్య విలాపం చ గృధ్ర రాజ నిబర్హణమ్ 21
కబన్ధ దర్శనం చైవ పమ్పాయా శ్చా౭పి దర్శనమ్
శబర్యా దర్శనం చైవ హనూమ ద్ద ర్శనం తథా 22
విలాపం చైవ పమ్పాయాం రాఘవ స్య మహాత్మనః
ఋష్యమూక స్య గమనం సుగ్రీవేణ సమాగమమ్
ప్రత్యయోత్పాదనం సఖ్యం వాలి సుగ్రీవ విగ్రహమ్ 23
వాలి ప్రమథనం చైవ సుగ్రీవ ప్రతిపాదనమ్
తారా విలాప౦ సమయం వర్ష రాత్ర నివాసనమ్ 24
కోపం రాఘవ సింహ స్య బలానామ్ ఉపసంగ్రహమ్
దిశః ప్రస్థా పనం చైవ పృథివ్యా శ్చ నివేదనమ్ 25
అఙ్గు లీయక దానం చ ఋక్ష స్య బిల దర్శనమ్
ప్రా యోపవేశనం చా౭పి సంపాతే శ్చా౭పి దర్శనమ్ 26
పర్వతా౭౭రోహణం చా౭పి సాగర స్య చ లఙ్ఘ నమ్
సముద్ర వచనా చ్చైవ మైనాక స్య చ దర్శనం 27
 P a g e | 22

సింహికాయా శ్చ నిధనం లంకా మలయ దర్శనం

రాత్రౌ లఙ్కా ప్రవశ
ే ం చ ఏక స్యా౭థ విచిన్త నమ్ 28
దర్శనం రావణస్యా౭పి పుష్పక స్య చ దర్శనం
ఆపాన భూమి గమనమ్ అవరోధ స్య దర్శనమ్ 29
అశోక వనికా యానం సీతాయా శ్చా౭పి దర్శనమ్
అభిజ్ఞా న ప్రదానం చ సీతాయా శ్చా౭పి భాషణమ్ 30
రాక్షసీ తర్జనం చైవ త్రిజటా స్వప్న దర్శనమ్
మణి ప్రదానం సీతాయా వృక్ష భఙ్గ ం తథైవ చ 31
రాక్షసీ విద్రవం చైవ కింకరాణాం నిబర్హణమ్
గ్రహణం వాయు సూనో శ్చ లఙ్కాదాహా౭భిగర్జనమ్ 32
ప్రతిప్ల వనమ్ ఏవా౭థ మధూనాం హరణం తథా
రాఘవా౭౭శ్వాసనం చా౭పి మణి నిర్యాతనం తథా 33
సంగమం చ సముద్ర స్య నళ సేతో శ్చ బన్ధ నమ్
ప్రతారం చ సముద్ర స్య రాత్రౌ లఙ్కా౭వరోధనమ్ 34
విభీషణేన సంసర్గ ం వధో పాయ నివేదనమ్
కుమ్భకర్ణ స్య నిధనం మేఘనాద నిబర్హణమ్ 35
రావణస్య వినాశం చ సీతావాప్తిమ్ అరేః పురే
విభీషణా౭భిషేకం చ పుష్పక స్య చ దర్శనమ్ 36
అయోధ్యాయా శ్చ గమనం భరతేన సమాగమమ్
రామా౭భిషేకా౭భ్యుదయం సర్వ సైన్య విసర్జనమ్
స్వరాష్ట ్ర రఞ్జ నం చైవ వైదేహ్యా శ్చ విసర్జనమ్ 37
అనాగతం చ యత్ కించి ద్రా మస్య వసుధా తలే
తత్ చకారోత్త రే కావ్యే వాల్మీకి ర్భగవాన్ ఋషిః 38
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే తృతీయ సర్గ ః
చతుర్ధ సర్గ ః
ప్రా ప్త రాజ్య స్య రామ స్య వాల్మీకి ర్భగవాన్ ఋషిః
చకార చరితం కృత్స్నం విచిత్ర పదమా౭౭త్మవాన్ 1
చతుర్వింశ త్సహస్రా ణి శ్లో కానా ముక్త వాన్ ఋషిః
 P a g e | 23

తథా సర్గ శతాన్ పంచ షట్ కాన్డా ని తధో త్త రమ్ 2

కృత్వా తు త న్మహాప్రా జ్ఞ ః స భవిష్యం సహో త్త రమ్
చిన్త యా మాస కో న్వేతత్ ప్రయుఞ్జీయాత్ ఇతి ప్రభుః 3
తస్య చిన్త యమాన స్య మహర్షే ర్భావితా౭౭త్మనః
అగృహ్ణీతాం తతః పాదౌ ముని వేషౌ కుశీ లవౌ 4
కుశీ లవౌ తు ధర్మజ్ఞౌ రాజ పుత్రౌ యశస్వినౌ
భ్రా తరౌ స్వర సంపన్నౌ దదర్శా౭౭శ్రమ వాసినౌ 5
స తు మేధావినౌ దృష్ట్వా వేదేషు పరినిష్ఠితౌ
వేదో ప బృహ్మణా౭ర్థా య తౌ అగ్రా హయత ప్రభు: 6
కావ్యం రామాయణం కృత్స్నం సీతాయా శ్చరితం మహత్
పౌలస్త ్య వధమ్ ఇత్యేవ చకార చరిత వ్రతః 7
పాఠ్యే గేయే చ మధురం ప్రమాణై స్త్రిభి రన్వితమ్
జాతిభిః సప్త భి ర్యుక్త ం తన్త్రీ లయ సమన్వితమ్ 8
రసైః శృఙ్గా ర కారుణ్య రౌద్ర వీర భయానకైః
రౌద్రా దిభి శ్చ సంయుక్త ం కావ్యమ్ ఏతత్ అగాయతామ్ 9
తౌ తు గాన్ధ ర్వ తత్త ్వజ్ఞౌ స్థా న మూర్చ్ఛనా స్థా న కోవిదౌ
భ్రా తరౌ స్వర సంపన్నౌ గన్ధ ర్వా వివ రూపిణౌ 10
రూప లక్షణ సంపన్నౌ మధుర స్వర భాషిణౌ
బిమ్బాదివో ద్ధ ృతౌ బిమ్బౌ రామ దేహా త్త థా పరౌ
తౌ రాజపుత్రౌ కార్త్స్న్యేన ధర్మ్యమ్ ఆఖ్యానమ్ ఉత్త మమ్ 11
వాచో విధేయం తత్ సర్వం కృత్వా కావ్యమ్ అని న్ది తౌ
ఋషీణాం చ ద్విజాతీనాం సాధూనాం చ సమాగమే 12
యథో ప దేశం తత్త ్వజ్ఞౌ జగతు: తౌ సమాహితౌ
మహాత్మానౌ మహాభాగౌ సర్వ లక్షణ లక్షితౌ 13
తౌ కదాచిత్ సమేతానామ్ ఋషీణాం భావితా౭౭త్మనామ్
ఆసీనానాం సమీపస్థౌ ఇదం కావ్యమ్ అగాయతామ్ 14
త చ్ఛ్రుత్వా మునయః సర్వే బాష్ప పర్యాకులేక్షణాః
సాధు సాధ్వితి తా వూచుః పరం విస్మయ మాగతాః 15
తే ప్రీత మనసః సర్వే మునయో ధర్మ వత్సలాః
ప్రశశంసుః ప్రశస్త వ్యౌ గాయమానౌ కుశీ లవౌ 16
 P a g e | 24

అహో గీత స్య మాధుర్యం శ్లో కానాం చ విశేషతః

చిర నిర్వృత్త మప్యేతత్ ప్రత్యక్షమ్ ఇవ దర్శితమ్ 17
ప్రవిశ్య తా వుభౌ సుష్ఠు భావమ్ సమ్యగ౭గాయతామ్
సహితౌ మధురం రక్త ం సంపన్నం స్వర సంపదా 18
ఏవం ప్రశస్యమానౌ తౌ తపః శ్లా ఘ్యై ర్మహాత్మభిః
సంరక్త తర మత్యర్థం మధురం తౌ అగాయతామ్ 19
ప్రీతః కశ్చిన్ ముని స్తా భ్యాం సంస్థితః కలశం దదౌ
ప్రసన్నో వల్కలం కశ్చి ద్ద దౌ తాభ్యాం మహాయశాః 20
ఆశ్చర్యమ్ ఇదమ్ ఆఖ్యానం మునినా సంప్రకీర్తితమ్
పరం కవీనామ్ ఆధారం సమాప్త ం చ యథా క్రమమ్ 21
అభిగీత మిదం గీతం సర్వ గీతేషు కోవిదౌ
ఆయుష్యం పుష్టి జనకం సర్వ శ్రు తి మనోహరం 22
ప్రశస్యమానౌ సర్వత్ర కదాచిత్ తత్ర గాయకౌ
రథ్యాసు రాజ మార్గేషు దదర్శ భరతా౭గ్రజః 23
స్వ వేశ్మ చ ఆనీయ తతో భ్రా తరౌ స కుశీ లవౌ
పూజయా మాస పూజార్హౌ రామః శత్రు నిబర్హణః 24
ఆసీనః కాఞ్చనే దివ్యే స చ సింహాసనే ప్రభుః
ఉపో పవిష్టైః సచివై ర్భ్రాతృభి శ్చ పరంతపః 25
దృష్ట్వా తు రూప సంపన్నౌ తా వుభౌ వీణినౌ తతః
ఉవాచ లక్ష్మణం రామః శత్రు ఘ్నం భరతం తథా 26
శ్రూ యతామ్ ఇదమ్ ఆఖ్యానమ్ అనయో ర్దేవ వర్చసో ః
విచిత్రా ౭ర్థ పదం సమ్య గ్గా యతో ర్మధుర స్వరమ్ 27
తౌ చా౭పి మధురం రక్త ం స్వ చిత్తా యత నిస్స్వనం
తంత్రీ లయవత్ అత్యర్ధం విశ్రు తా౭ర్ధమ్ అగాయతాం 28
హ్లా దయ త్సర్వ గాత్రా ణి మనా౦సి హృదయాని చ
శ్రో త్రా ౭౭శ్రయ సుఖం గేయం త ద్బభౌ జన సంసది 29
ఇమౌ మునీ పార్థివ లక్ష్మణా౭న్వితౌ
కుశీ లవౌ చైవ మహా తపస్వినౌ
మమా౭పి తద్ భూతికరం ప్రవక్ష్యతే
మహానుభావం చరితం నిబో ధత 30
 P a g e | 25

తతస్తు తౌ రామ వచః ప్రచ ోదితౌ

అగాయతాం మార్గ విధాన సంపదా
స చా౭పి రామః పరిషద్గ తః శనై:
బుభూషయా౭౭సక్త మనా బభూవ 31
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చతుర్ధ సర్గ ః
పంచమ సర్గ ః
సర్వాపూర్వ మియం యేషామ్ ఆసీత్ కృత్స్నా వసుంధరా
ప్రజాపతిమ్ ఉపాదాయ నృపాణాం జయ శాలినామ్ 1
యేషాం స సగరో నామ సాగరో యేన ఖానితః
షష్టిః పుత్ర సహస్రా ణి యం యాన్త ం పర్యవారయన్ 2
ఇక్ష్వాకూణామ్ ఇదం తేషాం రాజ్ఞా ం వంశే మహాత్మనామ్
మహదుత్పన్నమ్ ఆఖ్యానం రామాయణమ్ ఇతి శ్రు తమ్ 3
త దిదం వర్త యిష్యామి సర్వం నిఖిలమా౭౭దితః
ధర్మ కామా౭ర్థ సహితం శ్రో తవ్యమ్ అనసూయయా 4
కోసలో నామ ముదితః స్ఫీతో జనపదో మహాన్
నివిష్ట ః సరయూ తీరే ప్రభూత ధన ధాన్యవాన్ 5
అయోధ్యా నామ నగరీ తత్రా ౭౭సీ ల్లో క విశ్రు తా
మనునా మానవేన్ద్రేణ యా పురీ నిర్మితా స్వయమ్ 6
ఆయతా దశ చ ద్వే చ యోజనాని మహా పురీ
శ్రీ మతీ త్రీణి విస్తీర్ణా సువిభక్త మహా పథా 7
రాజ మార్గేణ మహతా సువిభక్తేన శోభితా
ముక్తా పుష్పా౭వకీర్ణేన జల సిక్తేన నిత్యశః 8
తాం తు రాజా దశరథో
మహారాష్ట ్ర వివర్ధనః
పురీమ్ ఆవాసయా మాస దివి దేవపతి ర్యథా 9
కవాట తోరణవతీం సువిభక్తా ౭న్త రా౭౭పణామ్
సర్వ యన్త్రా ౭౭యుధ వతీమ్ ఉపేతాం సర్వ శిల్పిభిః 10
సూత మాగధ సంబాధాం శ్రీమతీమ్ అతుల ప్రభామ్
ఉచ్చాట్టా ల ధ్వజవతీం శతఘ్నీ శత సంకులామ్ 11
వధూ నాటక సఙ్ఘై శ్చ సంయుక్తా ం సర్వతః పురీమ్
 P a g e | 26

ఉద్యానా౭౭మ్ర వణో పేతాం మహతీం సాల మేఖలామ్ 12

దుర్గ గమ్భీర పరిఘాం దుర్గా మ్ అన్యై ర్దు రాసదమ్
వాజీ వారణ సంపూర్ణా ం గోభి: ఉష్ట్రైః ఖరై స్త థా 13
సామన్త రాజ సఙ్ఘై శ్చ బలి కర్మభిరా౭౭వృతమ్
నానా దేశ నివాసై శ్చ వణిగ్భి రుప శోభితమ్ 14
ప్రసాదై రత్నవికృతైః పర్వతై రుప శోభితామ్
కూటాగారై శ్చ సంపూర్ణా మ్ ఇన్ద స
్ర ్యేవా౭మరావతీమ్ 15
చిత్రా మ౭ష్టా పదాకారాం వర నారీ గణైర్యుతామ్
సర్వ రత్న సమాకీర్ణా ం విమాన గృహ శోభితామ 16
గృహ గాఢా మవిచ్ఛిద్రా ం సమ భూమౌ నివేశితామ్
శాలి తణ్డు ల సంపూర్ణా మ్ ఇక్షు కాణ్డ రసో దకామ్ 17
దున్దు భీభి ర్మృదఙ్గై శ్చ వీణాభిః పణవై స్త థా
నాదితాం భృశ మ౭త్యర్థం పృథివ్యాం తామ్ అనుత్త మామ్ 18
విమానమ్ ఇవ సిద్ధా నాం తపసా౭ధిగతం దివి
సు నివేశిత వేశ్మా౭న్తా ం నరోత్త మ సమావృతామ్ 19
యే చ బాణై ర్నవిధ్యన్తి వివిక్త మ్ అపరా పరమ్
శబ్ద వేధ్యం చ వితతం లఘు హస్తా విశారదాః 20
సింహ వ్యాఘ్ర వరాహాణాం మత్తా నాం నదతాం వనే
హన్తా రో నిశితైః శస్త్రై ర్బలాత్ బాహు బలై ర౭పి 21
తాదృశానాం సహస్రై స్తా మ్ అభిపూర్ణా ం మహారథైః
పురీమ్ ఆవాసయా మాస రాజా దశరథ: తదా 22
తామ౭గ్నిమద్భి ర్గు ణవద్భిరా౭౭వృతాం;
ద్విజోత్త మై ర్వేద షడఙ్గ పారగైః
సహస్రదైః సత్య రతై ర్మహాత్మభిః ;
మహర్షి కల్పై: ఋషిభి శ్చ కేవలైః 23
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచమ సర్గ ః
షష్ఠ సర్గ ః
తస్యామ్ పుర్యాం అయోధ్యాయాం వేదవిత్ సర్వ సంగ్రహః
దీర్ఘ దర్శీ మహాతేజాః పౌర జానపద ప్రియః 1
ఇక్ష్వాకూణామ్ అతిరథో యజ్వా ధర్మరతో వశీ
 P a g e | 27

మహర్షి కల్పో రాజర్షి స్త్రిషు లోకేషు విశ్రు తః 2

బలవా న్నిహతా మిత్రో మిత్రవాన్ విజితేన్ద్రియః
ధనై శ్చ సంగ్రహై శ్చా౭న్యైః శక్ర వైశవ
్ర ణోపమః 3
యథా మను ర్మహాతేజా లోక స్య పరిరక్షితా
తథా దశరథో రాజా వసన్ జగత్ అపాలయత్ 4
తేన సత్యా౭భిసంధేన త్రి వర్గ మ్ అనుతిష్ఠ తా
పాలితా సా పురీ శ్రేష్ఠా ఇన్ద్రేణేవా౭మరావతీ 5
తస్మిన్ పుర వరే హృష్టా ధర్మాత్మానో బహు శ్రు తాః
నరా స్తు ష్టా ధనైః స్వైః స్వై: అలుబ్ధా ః సత్య వాదినః 6
నా౭ల్ప సన్నిచయః కశ్చిత్ ఆసీత్ తస్మిన్ పురోత్త మే

కుటుమ్బీ యో హ్యసిద్ధా ర్థో ऽగవా౭శ్వ ధన ధాన్యవాన్ 7

కామీ వా న కదర్యో వా నృశంసః పురుషః క్వచిత్
ద్రష్టు ం శక్యమ్ అయోధ్యాయాం నా౭విద్వా న్న చ నాస్తికః 8
సర్వే నరా శ్చ నార్య శ్చ ధర్మ శీలాః సుసంయతాః
ముదితాః శీల వృత్తా భ్యాం మహర్షయ ఇవా౭మలాః 9
నా౭కుణ్డ లీ నా౭మకుటీ నా౭స్రగ్వీ నా౭ల్ప భోగవాన్
నా౭మృష్టో నా౭నులిప్తా ఙ్గో నా౭సుగన్ధ శ్చ విద్యతే 10
నా౭మృష్ట భోజీ నా౭దాతా నా౭ప్యనఙ్గ ద నిష్కధృక్
నా౭హస్తా భరణో వా౭పి దృశ్యతే నా౭ప్యనాత్మవాన్ 11
నా౭నాహితాగ్ని ర్నా౭యజ్వా న క్షుద్రో వా న తస్కరః
కశ్చిత్ ఆసీదయోధ్యాయాం న చ నిర్వృత్త సంకరః 12
స్వ కర్మ నిరతా నిత్యం బ్రా హ్మణా విజితేన్ద్రియాః
దానా౭ధ్యయన శీలా శ్చ సంయతా శ్చ పరిగ్రహే 13
న నాస్తికో నా౭నృతకో న కశ్చిద౭బహు శ్రు తః
నా౭సూయకో న చా౭శక్తో నా౭విద్వాన్ విద్యతే తదా 14
నా౭షడ౦గ విత్ అత్ర ఆసీ న్నా౭వ్రతో నా౭సహస్రదః
న దీనః క్షిప్త చిత్తో వా వ్యథితో వా౭పి కశ్చన 15
కశ్చి న్నరో వా నారీ వా నా౭శ్రీమాన్ నా౭ప్యరూపవాన్
ద్రష్టు ం శక్యమ్ అయోధ్యాయాం నా౭పి రాజన్య భక్తిమాన్ 16
వర్ణే ష్వ౭గ్ర్య చతుర్థేషు దేవతా౭తిథి పూజకాః
 P a g e | 28

కృతజ్ఞా శ్చ వదాన్యా శ్చ శూరా విక్రమ సంయుతాః 17

దీర్ఘా యుషో నరాః సర్వే ధర్మం సత్యం చ సంశ్రితాః
సంహితాః పుత్ర పౌత్రై శ్చ నిత్యం స్త్రీభిః పురోత్త మే 18
క్షత్రం బ్రహ్మ ముఖం చ ఆసీ ద్వైశ్యాః క్షత్రమ నువ్రతాః
శూద్రా ః స్వ ధర్మ నిరతా స్త్రీన్ వర్ణా న్ ఉపచారిణః 19
సా తే నేక్ష్వాకు నాథేన పురీ సుపరిరక్షితా
యథా పుర స్తా న్మనునా మానవేనణ
్ద్రే ధీమతా 20
యోధానామ్ అగ్నికల్పానాం పేశలానామ్ అమర్షిణామ్
సంపూర్ణా కృత విద్యానాం గుహా కేసరిణామ్ ఇవ 21
కామ్బోజవిషయే జాతై ర్బాహ్లికై శ్చ హయోత్త మైః
వనాయుజై ర్నదీజై శ్చ పూర్ణా హరి హయోపమైః 22
విన్ధ ్య పర్వతజై ర్మత్తైః పూర్ణా హైమవతై ర౭పి
మదాన్వితై: అతిబలై: మాతఙ్గైః పర్వతోపమైః 23
ఐరావత కులీనై శ్చ మహా పద్మ కులై స్త థా
అఞ్జ నా ద౭పి నిష్క్రాన్తై ర్వామనా ద౭పి చ ద్విపైః 24
భద్రై ర్మన్ద్రై ర్మృగై శ్చైవ భద్ర మంద్ర మృగై స్త థా
భద్ర మంద్రై ర్భద్ర మృగై మృగ మంద్రై శ్చసా పురీ
నిత్య మత్తైః సదా పూర్ణా నాగై రచల సన్నిభైః 25
సా యోజనే చ ద్వే భూయః సత్య నామా ప్రకాశతే
యస్యాం దశరధో రాజా వసన్ జగద౭పాలయత్ 26
తాం పురీం స మహా తేజా రాజా దశరధో మహాన్
శాశాస శమితా౭మిత్రో నక్షత్రా ణీవ చంద్రమాః 27
తాం సత్యనామాం దృఢ తోరణా౭ర్గ ళామ్;
గృహై ర్విచిత్రై: ఉపశోభితాం శివామ్
పురీమ్ అయోధ్యాం నృ సహస్ర సంకులాం;
శశాస వై శక్ర సమో మహీపతిః 28
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే షష్ఠ సర్గ ః
సప్త మ సర్గ ః
తస్యా౭మాత్యా గుణై రాస న్నిక్ష్వాకో స్తు మహాత్మనః
మంత్రజ్ఞా శ్చేంగితగ్ఞా శ్చ నిత్యం ప్రియ హితే రతాః 1
 P a g e | 29

అష్టౌ బభూవు ర్వీర స్య తస్యా౭మాత్యా యశస్వినః

శుచయ శ్చా౭నురక్తా శ్చ రాజ కృత్యేషు నిత్యశః 2
ధృష్టిర్ జయన్తో విజయః సిద్ధా ర్థో హ్య౭ర్థ సాధకః

అశోకో మన్త ్ర పాల శ్చ సుమన్త ్ర శ్చా౭ష్ట మోऽభవత్ 3

ఋత్విజౌ ద్వౌ అభిమతౌ తస్యా: తామ్ ఋషి సత్త మౌ
వసిష్ఠో వామదేవ శ్చ మన్త్రిణ శ్చ తథా౭పరే 4
విద్యా వినీతా హ్రీమంతః కుశలా నియతేన్ద్రియా:
శ్రీమన్త శ్చ మహాత్మానః శాస్త జ
్ర ్ఞా దృఢ విక్రమాః 5
కీర్తిమన్త ః ప్రణిహితా యథా వచన కారిణః
తేజః క్షమా యశః ప్రా ప్తా ః స్మిత పూర్వా౭భి భాషిణః
క్రో ధాత్ కామార్థ౭ హేతోర్వా న బ్రూ యు రనృతం వచః 6
తేషామ్ అవిదితం కించిత్ స్వేషు నా౭స్తి పరేషు వా
క్రియమాణం కృతం వా౭పి చారేణా౭పి చికీర్షితమ్ 7
కుశలా వ్యవహారేషు సౌహృదేషు పరీక్షితాః
ప్రా ప్త కాలం తు తే దణ్డ ం ధారయేయుః సుతేష్వ౭పి 8
కోశ సంగ్రహణే యుక్తా బల స్య చ పరిగహ
్ర ే
అహితం చా౭పి పురుషం న విహింస్యుర్ అదూషకమ్ 9
వీరా శ్చ నియతోత్సాహా రాజ శాస్త మ్
్ర అనుష్ఠితాః
శుచీనాం రక్షితార శ్చ నిత్యం విషయ వాసినామ్ 10
బ్రహ్మక్షత్రమ్ అహింసన్త : తే కోశం సమపూరయన్
సుతీక్ష్ణదణ్డా ః సంప్రేక్ష్య పురుషస్య బలాబలమ్ 11
శుచీనామ్ ఏక బుద్ధీనాం సర్వేషాం సంప్రజానతామ్
నా౭౭సీత్ పురే వా రాష్ట్రే వా మృషా వాదీ నరః క్వచిత్ 12
కశ్చి న్న దుష్ట స్త త్రా ౭౭సీత్ పర దార రతో నరః
ప్రశాన్త ం సర్వమ్ ఏవా౭౭సీత్ రాష్ట ం్ర పుర వరం చ తత్ 13
సువాస స్సువేషా శ్చ తే చ సర్వే సుశీలినః
హితా౭ర్థం చ నరేన్ద ్ర స్య జాగ్రతో నయ చక్షుషా 14
గురౌ గుణ గృహీతా శ్చ ప్రఖ్యాతా శ్చ పరాక్రమే
విదేశేష్వ౭పి విజ్ఞా తాః సర్వతో బుద్ధి నిశ్చయాత్ 15
సంధి విగ్రహ తత్వగ్ఞా ః ప్రకృత్యా సంపదా౭న్వితా:
 P a g e | 30

మంత్ర సంవరణే శక్తా శక్తా స్సూక్ష్మా సుబుద్ధిషు 16

నీతి శాస్త ్ర విశేషజ్ఞా : సతతం ప్రియ వాదినః 17

ఈదృశై స్తైర్ అమాత్యై స్తు రాజా దశరథో ऽనఘః

ఉపపన్నో గుణోపేతై: అన్వశాస ద్వసుంధరామ్ 18
అవేక్షమాణ శ్చారేణ ప్రజా ధర్మేణ రఞ్జ యన్
ప్రజానాం పాలనం కుర్వ న్నధర్మాన్ పరివర్జయన్ 19
విశ్రు త స్త్రిషు లోకేషు వదాన్య స్సత్య సంగరః
స తత్ర పురుష వ్యాఘ్ర శ్శశాస పృధివీ మిమాం 20
న అధ్యగచ్ఛత్ విశిష్ట ం వా తుల్యం వా శత్రు మ్ ఆత్మనః
మిత్రవాన్ నత సామంతః ప్రతాప హత కంటకః
స శాశాస జగద్రా జా దివం దేవపతి ర్యధా 21
తై: మన్త్రిభి ర్మన్త హ
్ర ితై ర్నివిష్టై:

వృతోऽనురక్తైః కుశలైః సమర్థైః

స పార్థివో దీప్తిమ౭వాప యుక్త :

తేజోమయై ర్గో భి రివోదితోऽర్కః 22

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్త మ సర్గ ః
అష్టమ సర్గ ః
తస్య త్వేవం ప్రభావ స్య ధర్మజ్ఞ స్య మహాత్మనః
సుతా౭ర్థం తప్యమాన స్య న ఆసీత్ వంశకరః సుతః 1
చిన్త యాన స్య తస్యైవం బుద్ధి: ఆసీన్ మహాత్మనః
సుతా౭ర్థం హయ మేధేన కిమ౭ర్థం న యజామ్య౭హమ్ 2
స నిశ్చితాం మతిం కృత్వా యష్ట వ్యమ్ ఇతి బుద్ధిమాన్
మన్త్రిభిః సహ ధర్మాత్మా సర్వై రేవ కృతా౭౭త్మభిః 3

తతోऽబ్రవీత్ ఇదం రాజా సుమన్త ం్ర మన్త్రి సత్త మమ్

శీఘ్రమ్ ఆనయ మే సర్వాన్ గురూన్ తాన్ స పురోహితాన్ 4
తత స్సుమంత్ర స్త ్వరితం గత్వా త్వరిత విక్రమః
సమానయ త్సతాన్ సర్వాన్ సమస్తా న్వేద పారగాన్ 5
సుయజ్ఞ ం వామదేవం చ జాబాలి మధ కాశ్యపం
పురోహితం వశిష్ఠ ం చ యే చా౭న్యే ద్విజ సత్త మా : 6
తాన్ పూజయిత్వా ధర్మాత్మా రాజా దశరధ స్త ధా
 P a g e | 31

ఇదం ధర్మా౭ర్ధ సహితం శ్ల క్ష్ణం వచన మబ్రవీత్ 7

మమ లాలప్యమాన స్య పుత్రా ౭ర్ధ న్నాస్తి వై సుఖం
తద౭హం హయ మేధేన యక్క్ష్యామీతి మతి ర్మమ 8
తద౭హం యష్టు మిచ్చామి శాస్త ్ర దృష్టేన కర్మణా
కధం ప్రా ప్స్యా మ౭హం కామం బుద్ధి రత్ర విచార్యతాం 9
తత స్సాధ్వితి తద్వాక్యం బ్రా హ్మణాః ప్రత్యపూజయన్
వసిష్ఠ ప్రముఖా స్సర్వే పార్దివ స్య ముఖా చ్యుతం 10
ఊచు శ్చ పరమ ప్రీతా స్సర్వే దశరధం వచః
సంభారా స్సంభ్రియన్తా ం తే తురగ స్య విముచ్యతాం 11
సర్వధా ప్రా ప్స్యసే పుత్రా నభిప్రేతాంశ్చ పార్ధివ
యస్య తే ధార్మికీ బుద్ధి రియం పుత్రా ౭ర్ధ మాగతా 12
తతః ప్రీతో౭భవ ద్రా జా శ్రు త్వా త ద్ద్విజ భాషితం
అమాత్యాం శ్చా౭బ్రవీ ద్రా జా హర్ష పర్యాకులేక్షణః 13
సంభారా స్సంభ్రియన్తా ం మే గురూణాం వచనాత్ ఇహ
సమర్థ అధిష్ఠిత: చ అశ్వ స్సోపాధ్యాయో విముచ్యతాం 14
సరవ్యా శ్చోత్త రే తీరే యజ్ఞ భూమి ర్విధీయతాం
శాంతయ శ్చ అభివర్ధన్తా ం యధా కల్పం యధా విధి 15
శక్యః ప్రా ప్తు ం అయం యజ్ఞ స్సర్వే ణా౭పి మహీక్షితా
నా౭పరాధో భవేత్కష్టో యద్య౭స్మిన్ క్రతు సత్త మే 16
ఛిద్రం హి మృగయంతే౭త్ర విద్వాంసో బ్రహ్మ రాక్షసా:
నిహత స్య చ యజ్ఞ స్య సద్య: కర్తా వినశిష్యతి
త ద్యధా విధి పూర్వం మే క్రతు రేష సమాప్యతే 17
తధా విధానం క్రియతాం సమర్ధా ః కరణే ష్విహ 18
త ధేతి చాబృవన్ సర్వ మంత్రిణః ప్రత్యపూజయన్
పార్దివేన్ద ్ర స్య త ద్వాక్యం యధా౭౭జ్ఞ ప్తం నిశమ్య తే 19
తధా ద్విజాస్తే ధర్మజ్ఞా వర్ధయంతో నృపో త్త మం
అనుజ్ఞా తా స్త త స్సర్వే పున ర్జగ్ము ర్యధాగతం 20
విసర్జయిత్వా తాన్ విప్రా న్ సచివా నిద మబ్రవీత్
ఋత్విగ్భిరుపదిష్టో ౭యం యధా వత్ క్రతురాప్యతాం 21
ఇత్యుక్త్వా నృప శార్దూ ల స్సచివాన్ సముపస్థితాన్
 P a g e | 32

విసర్జయిత్వా స్వం వేశ్మ ప్రవివేశ మహా ద్యుతి: 22

తత స్స గత్వా తాః పత్నీ ర్నరేంద్రో హృదయ ప్రియాః
ఉవాచ దీక్షాం విశత యక్ష్యే౭హం సుత కారణాత్ 23
తాసాం తేన అతి కాన్తేన వచనేన సువర్చసాం
ముఖ పద్మా న్యశోభంత పద్మా నీవ హిమాత్యయే 24
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే అష్టమ సర్గ ః
నవమ సర్గ ః
ఏత చ్ఛ్రుత్వా రహః సూతో రాజానమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్

ఋత్విగ్భి: ఉపదిష్టో ऽయం పురా వృత్తో మయా శ్రు తః 1

సనత్కుమారో భగవాన్ పూర్వం కథితవాన్ కథామ్
ఋషీణాం సన్నిధౌ రాజన్ తవ పుత్రా ౭౭గమం ప్రతి 2

కాశ్యప స్య తు పుత్రో ऽస్తి విభాణ్డ క ఇతి శ్రు తః

ఋష్యశృఙ్గ ఇతి ఖ్యాత స్త స్య పుత్రో భవిష్యతి 3
స వనే నిత్య సంవృద్ధో ముని ర్వన చరః సదా
నా౭న్యం జానాతి విప్రేన్ద్రో నిత్యం పిత౭్ర ను వర్త నాత్ 4
ద్వైవిధ్యం బ్రహ్మచర్య స్య భవిష్యతి మహాత్మనః
లోకేషు ప్రథితం రాజన్ విప్రై శ్చ కథితం సదా 5
త స్యైవం వర్త మాన స్య కాలః సమ౭భివర్త త
అగ్నిం శుశ్రూ షమాణ స్య పితరం చ యశస్వినమ్ 6
ఏతస్మి న్నేవ కాలే తు రోమపాదః ప్రతాపవాన్
అఙ్గేషు ప్రథితా రాజా భవిష్యతి మహాబలః 7
తస్య వ్యతిక్రమాత్ రాజ్ఞో భవిష్యతి సుదారుణా
అనావృష్టిః సుఘోరా వై సర్వ భూత భయావహా 8
అనావృష్ట్యాం తు వృత్తా యాం రాజా దుఃఖ సమన్వితః
బ్రా హ్మణాన్ శ్రు త వృద్ధా ంశ్చ సమానీయ ప్రవక్ష్యతి 9
భవన్త ః శ్రు త ధర్మాణో లోకే చారిత్ర వేదినః
సమాదిశన్తు నియమం ప్రా యశ్చిత్త ం యథా భవేత్ 10
వక్ష్యన్తి తే మహీపాలం బ్రా హ్మణా వేద పారగాః
విభణ్డ క సుతం రాజన్ సర్వోపాయై: ఇహా౭౭నయ 11
ఆనాయ్య చ మహీపాల ఋష్యశృఙ్గ ం సుసత్కృతమ్
 P a g e | 33

ప్రయచ్ఛ కన్యాం శాన్తా ం వై విధినా సుసమాహితః 12

తేషాం తు వచనం శ్రు త్వా రాజా చిన్తా ం ప్రపత్స్యతే
కేన ఉపాయేన వై శక్యమ్ ఇహా౭౭నేతుం స వీర్యవాన్ 13
తతో రాజా వినిశ్చిత్య సహ మన్త్రిభిరాత్మవాన్
పురోహితమ్ అమాత్యాం శ్చ ప్రేషయిష్యతి సత్కృతాన్ 14
తే తు రాజ్ఞో వచః శ్రు త్వా వ్యథితా౭వనతాననాః
న గచ్ఛేమ ఋషే ర్భీతా అనునేష్యన్తి తం నృపమ్ 15
వక్ష్యన్తి చిన్త యిత్వా తే తస్యోపాయాం శ్చ తత్ క్షమాన్
ఆనేష్యామో వయం విప్రం న చ దో షో భవిష్యతి 16
ఏవమ్ అఙ్గా ధిపే నైవ గణికాభి: ఋషేః సుతః

ఆనీతోऽవర్షయత్ దేవః శాన్తా చా౭స్మై ప్రదీయతే 17

ఋష్యశృఙ్గ స్తు జామాతా పుత్రా ం స్త వ విధాస్యతి
సనత్కుమార కథితమ్ ఏతావత్ వ్యాహృతం మయా 18
అథ హృష్టో దశరథః సుమన్త ం్ర ప్రత్యభాషత
యథా ఋష్యశృఙ్గ స్త్వానీతో విస్త రేణ త్వ యోచ్యతామ్ 19
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే నవమ సర్గ ః
దశమ సర్గ :
సుమన్త ్ర శ్చోదితో రాజ్ఞా ప్రో వా చేదం వచ స్త దా
యథా ఋష్యశృఙ్గ స్త్వానీతః శృణు మే మన్త్రిభిః సహ 1
రోమపాదమ్ ఉవాచేదం సహా౭మాత్యః పురోహితః

ఉపాయో నిరపాయోऽయమ్ అస్మాభి రభిచిన్తి తః 2

ఋష్యశృఙ్గో వన చర స్త పః స్వాధ్యాయనే రతః
అనభిజ్ఞ ః స నారీణాం విషయాణాం సుఖ స్య చ 3
ఇన్ద్రియార్థై రభిమతై ర్నర చిత్త ప్రమాథిభిః
పురమ్ ఆనాయయిష్యామః క్షిప్రం చ అధ్యవసీయతామ్ 4
గణికా స్త త్ర గచ్ఛన్తు రూపవత్యః స్వలంకృతాః
ప్రలోభ్య వివిధో పాయై రానేష్య న్తీ హ సత్కృతాః 5
శ్రు త్వా తథేతి రాజా చ ప్రత్యువాచ పురోహితమ్
పురోహితో మన్త్రిణ శ్చ తథా చక్రు శ్చ తే తదా 6
వారముఖ్యా స్తు త చ్ఛ్రుత్వా వనం ప్రవివిశు ర్మహత్
 P a g e | 34

ఆశ్రమ స్య అవిదూరేऽస్మిన్ యత్నం కుర్వన్తి దర్శనే 7

ఋషి పుత్ర స్య ధీర స్య నిత్యమ్ ఆశ్రమ వాసినః
పితుః స నిత్య సంతుష్టో నా౭తి చక్రా మ చా౭౭శ్రమాత్ 8
న తేన జన్మ ప్రభృతి దృష్ట పూర్వం తపస్వినా
స్త్రీ వా పుమా న్వా యచ్చా౭న్యత్ సత్త ్వం నగర రాష్ట జ
్ర మ్ 9
తతః కదాచిత్ తం దేశమ్ ఆజగామ యదృచ్ఛయా
విభాణ్డ క సుత స్త త్ర తా శ్చా౭పశ్యత్ వరా౭ఙ్గ నాః 10
తా శ్చిత్ర వేషాః ప్రమదా గాయన్త్యో మధుర స్వరైః
ఋషి పుత్రమ్ ఉపాగమ్య సర్వా వచనమ్ అబ్రు వన్ 11
క స్త ్వం కిం వర్త సే బ్రహ్మన్ జ్ఞా తుమ్ ఇచ్ఛామహే వయమ్
ఏక స్త ్వం విజనే ఘోరే వనే చరసి శంస నః 12
అదృష్ట రూపా: తా: తేన కామ్య రూపా వనే స్త్రియః
హార్దా త్త స్య మతి ర్జా తా ఆఖ్యాతుం పితరం స్వకమ్ 13

పితా విభాణ్డ కోऽస్మాకం త స్యా౭హం సుత ఔరసః

ఋష్యశృఙ్గ ఇతి ఖ్యాతం నామ కర్మ చ మే భువి 14

ఇహా౭౭శ్రమ పదో ऽస్మాకం సమీపే శుభ దర్శనాః

కరిష్యే వోऽత్ర పూజాం వై సర్వేషాం విధి పూర్వకమ్ 15

ఋషి పుత్ర వచః శ్రు త్వా సర్వాసాం మతిరాస వై
తత్ ఆశ్రమపదం ద్రష్టు ం జగ్ముః సర్వా శ్చ తేన తాః 16
ఆగతానాం తు తతః పూజామ్ ఋషి పుత్ర శ్చకార హ
ఇదమ్ అర్ఘ్యమ్ ఇదం పాద్యమ్ ఇదం మూలం ఫలం చ నః 17
ప్రతిగృహ్య చ తాం పూజాం సర్వా ఏవ సముత్సుకాః
ఋషే ర్భీతా శ్చ శీఘ్రం తు గమనాయ మతిం దధుః 18
అస్మాకమ్ అపి ముఖ్యాని ఫలానీమాని వై ద్విజః
గృహాణ ప్రతి భద్రం తే భక్షయస్వ చ మా చిరమ్ 19
తత: తా: తం సమాలిఙ్గ ్య సర్వా హర్ష సమన్వితాః
మోదకాన్ ప్రదదు స్త స్మై భక్ష్యాం శ్చ వివిధాన్ బహూన్ 20
తాని చా౭౭స్వాద్య తేజస్వీ ఫలానీతి స్మ మన్యతే
అనాస్వాదిత పూర్వాణి వనే నిత్య నివాసినామ్ 21
ఆపృచ్ఛ్య చ తదా విప్రం వ్రత చర్యాం నివేద్య చ
 P a g e | 35

గచ్ఛన్తి స్మ అపదేశాత్ తా భీతా స్త స్య పితుః స్త్రియః 22

గతాసు తాసు సర్వాసు కాశ్యప స్యా౭౭త్మజో ద్విజః
అస్వస్థ హృదయ శ్చా౭౭సీత్ దుఃఖం స్మ పరివర్త తే 23

తతోऽపరేద్యు స్త ం దేశమ్ ఆజగామ స వీర్యవాన్

మనోజ్ఞా యత్ర తా దృష్టా వారముఖ్యా: స్స్వలంకృతాః 24
దృష్ట్వైవ తా స్త దా విప్రమ్ ఆయాన్త ం హృష్ట మానసాః
ఉపసృత్య తతః సర్వా: తా: తమ్ ఊచు: ఇదం వచః 25
ఏహి ఆశ్రమ పదం సౌమ్య అస్మాకమ్ ఇతి చా౭బ్రు వన్
తత్రా ౭పి ఏష విధిః శ్రీమాన్ విశేషేణ భవిష్యతి 26
శ్రు త్వా తు వచనం తాసాం సర్వాసాం హృదయంగమమ్
గమనాయ మతిం చక్రే తం చ నిన్యు స్త దా స్త్రియః 27
తత్ర చ ఆనీయమానే తు విప్రే తస్మిన్ మహాత్మని
వవర్ష సహసా దేవో జగత్ ప్రహ్లా దయం స్త దా 28
వర్షేణ ఏవ ఆగతం విప్రం విషయం స్వం నరాధిపః
ప్రత్యుద్గ మ్య మునిం ప్రహ్వః శిరసా చ మహీం గతః 29
అర్ఘ్యం చ ప్రదదౌ తస్మై న్యాయతః సుసమాహితః
వవ్రే ప్రసాదం విప్రేన్ద్రా న్ మా విప్రం మన్యురా౭౭విశత్ 30
అన్త ఃపురం ప్రవిశ్యా స్మై కన్యాం దత్త్వా యథా విధి
శాన్తా ం శాన్తేన మనసా రాజా హర్షమ్ అవాప సః
ఏవం స న్యవసత్ తత్ర సర్వ కామైః సుపూజితః 31
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే దశమ సర్గ ః
ఏకాదశ సర్గ ః :
భూయ యేవ హి రాజేంద్ర శృణు మే వచనం హితం
యధా స దేవ ప్రవరః కథాయా మేష మబ్రవీత్ 1
ఇక్ష్వాకూణాం కులే జాతో భవిష్యతి సుధార్మికః
నామ్నా దశరధో నామ శ్రీమాన్సత్య ప్రతిశ్రవః 2
అంగ రాజేన సఖ్య౦ చ తస్య రాజ్ఞో భవిష్యతి
కన్యా చా౭స్య మహాభాగా శాంతా నామ భవిష్యతి 3
పుత్ర: తు అంగరాజ స్య రోమపాద ఇతి శ్రు తః
తం స రాజా దశరధో గమిష్యతి మహా యశాః 4
 P a g e | 36

అనపత్నో౭స్మి ధర్మాత్మన్ శాంతా భర్తా మమ క్రతుం

ఆహరేత త్వయా౭౭జ్ఞ ప్త స్సంతానార్ధం కులస్య చ 5
శ్రు త్వా రాగ్ఞో ౭ధ తద్వాక్యం మనసా స విచిన్త ్య చ
ప్రదాస్యతే పుత్రవంతం శాంతా భర్తా ర మాత్మ వాన్ 6
ప్రతిగృహ్య చ తం విప్రం స రాజా విగత జ్వరః
ఆహరిష్యతి తం యజ్ఞ ం ప్రహృష్టే నా౭న్త రాత్మనా 7
తం చ రాజా దశరథో యష్టు కామః కృతాంజలి :
ఋశ్యశృంగం ద్విజ శ్రేష్ఠం వరయిష్యతి ధర్మవిత్ 8
యజ్ఞా ౭ర్ధం ప్రసవా౭ర్ధం చ స్వర్గా ౭ర్ధం చ నరేశ్వరః
లభతే చ స తం కామం ద్విజ ముఖ్యాత్ విశామ్పతి: 9
పుత్రా శ్చా౭స్య భవిష్యంతి చత్వారో౭మిత విక్రమాః
వంశ ప్రతిష్టా న కరా స్సర్వ లోకేషు విశ్రు తాః 10
ఏవం స దేవ ప్రవరః పూర్వం కధితవాన్ కధాం
సనత్కుమారో భగవాన్ పురా దేవ యుగే ప్రభు: 11
స త్వం పురుష శార్దూ ల తం ఆనయ సుసత్కృతం
స్వయమేవ మహారాజ గత్వా స బలవాహన: 12
అనుమాన్య వసిష్ఠం చ సూత వాక్యం నిశమ్య చ
సాంత: పుర సహా౭మాత్యః ప్రయయౌ యత్ర స ద్విజః 13
వనాని సరిత శ్చైవ వ్యతిక్రమ్య శనై శ్శనై:
అభిచక్రా మ త౦ దేశం యత్ర వై ముని పున్గ వః 14
ఆసాద్య తం ద్విజ శ్రేష్ఠం రోమపాద సమీపగం
ఋషి పుత్రం దదర్శా౭౭దౌ దీప్యమాన మివా౭నలం 15
తతో రాజా యధా న్యాయం పూజాం చక్రే విశేషతః
సఖిత్వా త్త స్య వై రాజ్ఞ ః పహృష్టే నా౭న్త రాత్మనా 16
రోమపాదేన చ ఆఖ్యాతమృషి పుత్రా య ధీమతే
సఖ్యం సంబంధకం చైవ తదా తం ప్రత్యపూజయత్ 17
ఏవం సుసత్కృత స్తేన సహో షిత్వా నరర్షభః
సప్తా ష్ట దివసాన్ రాజా రాజాన మిద మబ్రవీత్ 18
శాంతా తవ సుతా రాజన్ సహ భర్త్రా విశామ్పతే
మదీయ నగరం యాతు కార్యం హి మహదుద్యతం 19
 P a g e | 37

తధేతి రాజా సంశ్రు త్య గమనం తస్య ధీమతః

ఉవాచ వచనం విప్రం గచ్ఛ త్వం సహ భార్యయా 20
ఋషి పుత్రః ప్రతి శ్రు త్య తధే త్యా౭౭హ నృపం తదా
స నృపేణా౭భ్యనుజ్ఞా తః ప్రయయౌ సహ భార్యయా 21
తౌ అన్యోన్యాంజలిం కృత్వా స్నేహా త్సంశ్లిష్య చోరసా
ననందతు ర్దశరధో రోమపాద శ్చ వీర్యవాన్ 22
తత స్సుహృద మా౭౭పృచ్ఛ్య ప్రస్థితో రఘునందనః
పౌరేభ్యః ప్రేషయా మాస దూతాన్వై శీఘ్ర గామినః 23
క్రియతాం నగరం సర్వం క్షిప్ర మేవ స్వలంకృతం
ధూపితం సిక్త సంమ్రు ష్ట ం పతాకాభి రలంకృతం 24
తతః ప్రహృష్టా ః పౌరా స్తే శ్రు త్వా రాజాన మాగతం
తధా ప్రచకృ: చ తత్సర్వం రాజ్ఞా య త్ప్రేషితం యధా 25
తతః స్వలంకృతం రాజా నగరం ప్రవివేశ హ
శంఖ దుందుభి నిర్ఘో షై: పురస్కృత్య ద్విజర్షభం 26
తతః ప్రముదితా స్సర్వే దృష్ట్వా తం నాగరా ద్విజం
ప్రవశ
ే ్యమానం సత్కృత్య నరేంద్రేణేన్ద ్ర కర్మణా 27
అంతఃపురం ప్రవేశ్యైనం పూజాం కృత్వా చ శాస్త త
్ర ః
కృత కృత్యం తదా౭౭త్మానం మేనే తస్యోపవాహనాత్ 28
అంతఃపుర స్త్రియ స్సర్వా శ్శాన్తా ం దృష్ట్వా తధా౭౭గతాం
సహ భర్త్రా విశాలాక్షీం ప్రీత్యానందమ్ ఉపాగమన్ 29
పూజ్యమానా చ తాభి స్సా రాజ్ఞా చైవ విశేషతః
ఉవాస తత్ర సుఖితా కించిత్కాలం సహ ద్విజా 30
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏకాదశ సర్గ ః
ద్వాదశ సర్గ ః
తతః కాలే బహు తిథే కస్మింశ్చిత్ సుమనోహరే

వసన్తే సమ౭నుప్రా ప్తే రాజ్ఞో యష్టు ం మనోऽభవత్ 1

తతః ప్రసాద్య శిరసా తం విప్రం దేవ వర్ణినమ్
యజ్ఞా య వరయా మాస సంతానా౭ర్థం కులస్య చ 2
తథేతి చ స రాజానమ్ ఉవాచ చ సుసత్కృతః
సంభారాః సంభ్రియన్తా ం తే తురగ శ్చ విముచ్యతామ్ 3
 P a g e | 38

తతో రాజా౭బ్రవీద్ వాక్యం సుమన్త ం్ర మన్త్రి సత్త మమ్

సుమన్త్రా ౭౭వాహయ క్షిప్రమ్ ఋత్విజో బ్రహ్మ వాదినః 4
సుయజ్ఞ ం వామదేవం చ జాబాలిమ్ అథ కాశ్యపమ్
పురోహితం వసిష్ఠం చ యే చా౭న్యే ద్విజ సత్త మాః 5
తతః సుమన్త ్ర స్త ్వరితం గత్వా త్వరిత విక్రమః
సమానయత్ స తాన్ విప్రా న్ సమస్తా న్ వేద పారగాన్ 6
తాన్ పూజయిత్వా ధర్మత్మా రాజా దశరథ స్త దా
ధర్మార్థ సహితం యుక్త ం శ్ల క్ష్ణం వచన మబ్రవీత్ 7
మమ లాలప్యమాన స్య పుత్రా ౭ర్థం నాస్తి వై సుఖమ్
తద౭ర్థం హయ మేధన
ే యక్ష్యామీతి మతి ర్మమ 8
తద౭హం యష్టు మ్ ఇచ్ఛామి శాస్త ్ర దృష్టేన కర్మణా
ఋషి పుత్ర ప్రభావేన కామాన్ ప్రా ప్స్యామి చా౭ప్యహమ్ 9
తతః సాధ్వితి తత్ వాక్యం బ్రా హ్మణాః ప్రత్యపూజయన్
వసిష్ఠ ప్రముఖాః సర్వే పార్థివ స్య ముఖాచ్చ్యుతమ్ 10
ఋష్యశృఙ్గ పురోగా శ్చ ప్రత్యూచు: నృపతిం తదా
సంభారాః సంభ్రియన్తా ం తే తురగ శ్చ విముచ్యతామ్ 11

సర్వథా ప్రా ప్యసే పుత్రా ం శ్చతురోऽమిత విక్రమాన్

యస్య తే ధార్మికీ బుద్ధి రియం పుత్రా ౭ర్థమ్ ఆగతా 12

తతః ప్రీతోऽభవ ద్రా జా శ్రు త్వా తత్ ద్విజ భాషితమ్

అమాత్యాంశ్చా౭బ్రవీ ద్రా జా హర్షే ణేదం శుభా౭క్షరమ్ 13
గురూణాం వచనా చ్ఛీఘ్రం సంభారాః సంభ్రియన్తు మే
సమర్థ అధిష్ఠిత: చ అశ్వః సో పాధ్యాయో విముచ్యతామ్ 14
సరయ్వా శ్చోత్త రే తీరే యజ్ఞ భూమి ర్విధీయతామ్
శాన్త య శ్చాభి వర్ధన్తా ం యథా కల్పం యథా విధి 15
శక్యః కర్తు మ్ అయం యజ్ఞ ః సర్వేణా౭పి మహీక్షితా
నా౭పరాధో భవేత్ కష్టో యద్య౭స్మిన్ క్రతు సత్త మే 16

ఛిద్రం హి మృగయన్తేऽత్ర విద్వాంసో బ్రహ్మరాక్షసాః

నిహత స్య యజ్ఞ స్య సద్యః కర్తా వినశ్యతి 17
త ద్యథా విధి పూర్వం మే క్రతు రేష సమాప్యతే
తథా విధానం క్రియతాం సమర్థా ః కరణేష్విహ 18
 P a g e | 39

తథేతి చ తతః సర్వే మన్త్రిణః ప్రత్యపూజయన్

పార్థివేన్ద ్ర స్య త ద్వాక్యం యథా౭౭జ్ఞ ప్తమ్ అకుర్వత 19
తతో ద్విజా స్తే ధర్మజ్ఞ మ్ అస్తు వన్ పార్థివర్షభమ్
అనుజ్ఞా తా స్త తః సర్వే పున ర్జగ్ము ర్యథా౭౭గతమ్ 20
గతేష్వ౭ధ ద్విజాగ్ర్యేషు మన్త్రిణస్తా న్ నరాధిపః
విసర్జయిత్వా స్వం వేశ్మ ప్రవివేశ మహా ద్యుతిః 21
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వాదశ సర్గ ః
త్రయోదశ సర్గ ః

పునః ప్రా ప్తే వసన్తే తు పూర్ణః సంవత్సరోऽభవత్

ప్రసవా౭ర్ధం గతో యష్టు ం హయ మేధేన వీర్యవాన్ 1
అభివాద్య వసిష్ఠం చ న్యాయతః ప్రతిపూజ్య చ
అబ్రవీత్ ప్రశ్రితం వాక్యం ప్రసవా౭ర్థం ద్విజోత్త మమ్ 2
యజ్ఞో మే క్రియతాం విప్ర యథో క్తం మునిపుంగవ
యథా న విఘ్నః క్రియతే యజ్ఞా ౭ఙ్గేషు విధీయతామ్ 3
భవాన్ స్నిగ్ధః సుహృన్ మహ్యం గురు శ్చ పరమో భవాన్
వోఢవ్యో భవతా చైవ భారో యజ్ఞ స్య చోద్యతః 4
తథేతి చ స రాజానమ్ అబ్రవీత్ ద్విజ సత్త మః
కరిష్యే సర్వమ్ ఏవై తత్ భవతా యత్ సమర్థితమ్ 5

తతోऽబ్రవీత్ ద్విజాన్ వృద్ధా న్ యజ్ఞ కర్మసు నిష్ఠితాన్

స్థా పత్యే నిష్ఠితాం శ్చైవ వృద్ధా న్ పరమ ధార్మికాన్ 6
కర్మాన్తి కాన్ శిల్ప కారాన్ వర్ధకీన్ ఖనకాన్ అపి
గణకాన్ శిల్పిన శ్చైవ తథైవ నట నర్త కాన్ 7
తథా శుచీన్ శాస్త ్ర విదః పురుషాన్ సుబహు శ్రు తాన్
యజ్ఞ కర్మ సమీహన్తా ం భవన్తో రాజ శాసనాత్ 8
ఇష్ట కా బహు సాహస్రా శీఘ్రమ్ ఆనీయతామ్ ఇతి
ఔప కార్యాః క్రియన్తా ం చ రాజ్ఞా ం బహు గుణాన్వితాః 9
బ్రా హ్మణ ఆవసథా శ్చైవ కర్త వ్యాః శతశః శుభాః
భక్ష్యా౭న్న పానై ర్బహుభిః సముపేతాః సునిష్ఠితాః 10
తథా పౌరజనస్యా౭పి కర్త వ్యా బహు విస్త రాః
ఆవాసా బహు భక్ష్యా వై సర్వ కామైరుపస్థితాః 11
 P a g e | 40

తథా జానపద స్యా౭పి జన స్య బహు శోభనమ్

దాతవ్యమ్ అన్నం విధివత్ సత్కృత్య న తు లీలయా 12
సర్వే వర్ణా యథా పూజాం ప్రా ప్నువన్తి సుసత్కృతాః
న చా౭వజ్ఞా ప్రయోక్త వ్యా కామ క్రో ధ వశాత్ అపి 13

యజ్ఞ కర్మసు యేऽవ్యగ్రా ః పురుషాః శిల్పిన స్త థా

తేషామ౭పి విశేషేణ పూజా కార్యా యథా క్రమమ్ 14
తే చ స్యు: సంభృతా స్సర్వే వసుభి ర్భోజనేన చ
యథా సర్వం సువిహితం న కిం చిత్ పరిహయ
ీ తే 15
తథా భవన్త ః కుర్వన్తు ప్రీతి స్నిగ్ధేన చేతసా
తతః సర్వే సమాగమ్య వసిష్ఠమ్ ఇదమ్ అబ్రు వన్ 16
యథో క్తం తత్ సువిహితం న కించిత్ పరిహయ
ీ తే
యథో క్తం తత్ కరిష్యామో న కిం చిత్ పరిహాస్యతే 17
తతః సుమన్త మ్
్ర ఆహూయ వసిష్ఠో వాక్యమ్ అబ్రవీత్
నిమన్త య
్ర స్వ నృపతీన్ పృథివ్యాం యే చ ధార్మికాః 18
బ్రా హ్మణాన్ క్షత్రియాన్ వైశ్యాన్ శూద్రా ం శ్చైవ సహస్రశః
సమానయస్వ సత్కృత్య సర్వ దేశేషు మానవాన్ 19
మిథిలాధి పతిం శూరం జనకం సత్య విక్రమమ్
నిష్ఠితం సర్వ శాస్త్రేషు తథా వేదేషు నిష్ఠితమ్ 20
తమ్ ఆనయ మహాభాగం స్వయమ్ ఏవ సుసత్కృతమ్
పూర్వ సంబన్ధి నం జ్ఞా త్వా తతః పూర్వం బ్రవీమి తే 21
తథా కాశీపతిం స్నిగ్ధం సతతం ప్రియ వాదినమ్
సద్వృత్త ం దేవ సంకాశం స్వయమ్ ఏవా౭౭నయస్వ హ 22
తథా కేకయ రాజానం వృద్ధ ం పరమ ధార్మికమ్
శ్వశురం రాజసింహ స్య సపుత్రం తమ్ ఇహా౭౭నయ 23
అఙ్గేశ్వరం మహాభాగం రోమపాదం సుసత్కృతమ్
వయస్యం రాజసింహ స్య తమ్ ఆనయ యశస్వినమ్ 24
ప్రా చీనాన్ సిన్ధు సౌవీరాన్ సౌరాష్ఠ్రేయాం శ్చ పార్థివాన్
దాక్షిణాత్యాన్ నరేన్ద్రా ం శ్చ సమస్తా న్ ఆనయస్వ హ 25
సన్తి స్నిగ్ధా శ్చ యే చా౭న్యే రాజానః పృథివీ తలే
తాన్ ఆనయ యథా క్షిప్రం సానుగాన్ సహ బాన్ధ వాన్ 26
 P a g e | 41

వసిష్ఠ వాక్యం తచ్ ఛ్రు త్వా సుమన్త :్ర త్వరిత: తదా

వ్యాదిశత్ పురుషాం స్త త్ర రాజ్ఞా మ్ ఆనయనే శుభాన్ 27
స్వయమ్ ఏవ హి ధర్మాత్మా ప్రయయౌ ముని శాసనాత్
సుమన్త ్ర స్త ్వరితో భూత్వా సమా నేతుం మహీక్షితః 28
తే చ కర్మాన్తి కాః సర్వే వసిష్ఠా య చ ధీమతే
సర్వం నివేదయన్తి స్మ యజ్ఞే యత్ ఉపకల్పితమ్ 29
తతః ప్రీతో ద్విజ శ్రేష్ఠస్తా న్ సర్వాన్ పున: అబ్రవీత్
అవజ్ఞ యా న దాతవ్యం కస్య చి ల్లీలయా౭పి వా 30
అవజ్ఞ యా కృతం హన్యాత్ దాతారం నా౭త్ర సంశయః
తతః కైశ్చిత్ అహో రాత్రై రుపయాతా మహీక్షితః 31
బహూని రత్నాన్యా౭౭దాయ రాజ్ఞో దశరథ స్య హ
తతో వసిష్ఠః సుప్రీతో రాజానమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 32
ఉపయాతా నరవ్యాఘ్ర రాజాన స్త వ శాసనాత్
మయా౭పి సత్కృతాః సర్వే యథా౭ర్హం రాజ సత్త మాః 33
యజ్ఞీయం చ కృతం రాజన్ పురుషైః సుసమాహితైః
నిర్యాతు చ భవాన్ యష్టు ం యజ్ఞ ఆయతనమ్ అన్తి కాత్ 34
సర్వకామై: ఉపహృతై: ఉపేతం వై సమన్త తః
ద్రష్టు మర్హసి రాజేంద్ర మన సేవ వినిర్మితం 35
తథా వసిష్ఠ వచనాత్ ఋష్యశృఙ్గ స్య చోభయోః
శుభే దివస నక్షత్రే నిర్యాతో జగతీ పతిః 36
తతో వసిష్ఠ ప్రముఖాః సర్వ ఏవ ద్విజోత్త మాః
ఋష్యశృఙ్గ ం పురస్కృత్య యజ్ఞ కర్మారభన్ తదా
యజ్ఞ వాట గతా స్సర్వే యధా శాస్త ం్ర యధా విధి 37
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రయోదశ సర్గ ః
చతుర్దశ సర్గ ః
అథ సంవత్సరే పూర్ణే తస్మిన్ ప్రా ప్తే తురఙ్గ మే

సరయ్వా శ్చోత్త రే తీరే రాజ్ఞో యజ్ఞో ऽభ్యవర్త త 1

ఋష్యశృఙ్గ ం పురస్కృత్య కర్మ చక్రు : ద్విజర్షభాః

అశ్వ మేధే మహా యజ్ఞే రాజ్ఞో ऽస్య సుమహాత్మనః 2

కర్మ కుర్వన్తి విధివత్ యాజకా వేద పారగాః
 P a g e | 42

యథా విధి యథా న్యాయం పరిక్రా మన్తి శాస్త త

్ర ః 3
ప్రవర్గ ్యం శాస్త త
్ర ః కృత్వా తథా ఏవ ఉపసదం ద్విజాః
చక్రు శ్చ విధివత్ సర్వమ్ అధికం కర్మ శాస్త త
్ర ః 4
అభిపూజ్య తతో హృష్టా ః సర్వే చక్రు : యథా విధి
ప్రా తఃసవన పూర్వాణి కర్మాణి ముని పుంగవాః 5
ఇంద్ర శ్చ విధివ ద్ద త్తో రాజా చ అభిష్టు తో౭నఘః
మాధ్యన్ది నం చ సవనం ప్రా వర్త త యథా క్రమం 6
తృతీయ సవనం చైవ రాజ్ఞో ౭స్య సుమహాత్మనః
చక్రు : తే శాస్త త
్ర ో దృష్ట్వా తథా బ్రా హ్మణ పుంగవాః 7
ఆహ్వయాం చక్రిరే తత్ర శక్రా దీన్ విబుధో త్తమాన్
ఋష్యశృంగాదౌ మంత్రై: శిక్షా౭క్షర సమన్వితౌ 8
గీతిభి: మథురై: స్నిగ్ధై: మంత్ర ఆహ్వానై: యథా౭ర్హత:
హో తారౌ దదు: ఆవాహ్య హవిర్భాగాన్ దివౌకసాం 9
న చ ఆహుతమ్ అభూత్ తత్ర స్ఖ లితం వా౭పి కించన
దృశ్యతే బ్రహ్మవ త్సర్వం క్షేమ యుక్త ం హి చక్రిరే 10
న తేషు అహస్సు శ్రా న్తో వా క్షుధితో వా న దృశ్యతే
న అవిద్వాన్ బ్రా హ్మణ స్త త్ర న అశత అనుచర స్త థా 11
బ్రా హ్మణా భుఞ్జ తే నిత్యం నాథవన్త శ్చ భుఞ్జ తే
తాపసా భుఞ్జ తే చా౭పి శ్రమణా భుఞ్జ తే తథా 12
వృద్ధా శ్చ వ్యాధితా శ్చైవ స్త్రియో బాలా: తథైవ చ
అనిశం భుఞ్జ మానానాం న తృప్తి: ఉపలభ్యతే 13
దీయతాం దీయతామ్ అన్నం వాసాంసి వివిధాని చ
ఇతి సంచోదితా స్త త్ర తథా చక్రు : అనేకశః 14
అన్నకూటా శ్చ బహవో దృశ్యన్తే పర్వతోపమాః
దివసే దివసే తత్ర సిద్ధస్య విధివత్ తదా 15
నానా దేశాద౭నుప్రా ప్తా : పురుషా స్త్రీ గణా స్త దా
అన్న పానై స్సువిహితా: తస్మిన్యజ్ఞే మహాత్మనః 16
అన్నం హి విధివత్ స్వాదు ప్రశంసన్తి ద్విజర్షభాః
అహో తృప్తా ః స్మ భద్రం తే ఇతి శుశ్రా వ రాఘవః 17
స్వలంకృతా శ్చ పురుషా బ్రా హ్మణాన్ పర్యవేషయన్
 P a g e | 43

ఉపాసతే చ తాన్ అన్యే సుమృష్ట మణి కుణ్డ లాః 18

కర్మా౭న్త రే తదా విప్రా హేతు వాదాన్ బహూన్ అపి
ప్రా హు శ్చ వాగ్మినో ధీరాః పరస్పర జిగీషయా 19
దివసే దివసే తత్ర సంస్త రే కుశలా ద్విజాః
సర్వ కర్మాణి చక్రు స్తే యథా శాస్త ం్ర ప్రచ ోదితాః 20
న అషడఙ్గ విత్ అత్ర ఆసీత్ న అవ్రతో న అబహు శ్రు తః
సదస్యా: తస్య వై రాజ్ఞో న అవాద కుశలా ద్విజాః 21
ప్రా ప్తే యూపో చ్ఛ్రయే తస్మిన్ షడ్బైల్వాః ఖాదిరా స్త థా
తావన్తో బిల్వ సహితాః పర్ణిన శ్చ తథా౭పరే 22
శ్లేష్మాతక మయో దిష్టో దేవదారు మయ స్త థా
ద్వావేవ తత్ర విహితౌ బాహువ్యస్త పరిగ్రహౌ 23
కారితాః సర్వ ఏవైతే శాస్త జ
్ర ్ఞై ర్యజ్ఞ కోవిదైః
శోభా౭ర్థం తస్య యజ్ఞ స్య కాఞ్చ నా౭లంకృతా భవన్ 24
ఏక వింశతి యూపా: తే ఏక వింశత్య౭రత్నయః
వాసో భి: ఏక వింశద్భి: ఏకైకం సమలంకృతా: 25
విన్యస్తా విధివ త్సర్వే శిల్పిభిః సుకృతా దృఢాః
అష్టా ౭౭శ్రయః సర్వ ఏవ శ్ల క్ష్ణ రూప సమన్వితాః 26
ఆచ్ఛాదితా స్తే వాసో భిః పుష్పై ర్గ న్ధై శ్చ భూషితాః
సప్త ర్షయో దీప్తిమన్తో విరాజన్తే యథా దివి 27
ఇష్ట కా శ్చ యథా న్యాయం కారితా శ్చ ప్రమాణతః

చితోऽగ్ని ర్బ్రాహ్మణై స్త త్ర కుశలైః శుల్బ కర్మణి 28

స చిత్యో రాజ సింహ స్య సంచితః కుశలై ర్ద్విజఃై
గరుడో రుక్మ పక్షో వై త్రిగుణో అష్టా దశాత్మకః 29
నియుక్తా స్త త్ర పశవ స్త త్త త్ ఉద్దిశ్య దైవతమ్
ఉరగాః పక్షిణ శ్చైవ యథా శాస్త ం్ర ప్రచ ోదితాః 30
శామిత్రే తు హయ స్త త్ర తథా జల చరా శ్చ యే
ఋత్విగ్భిః సర్వమ్ ఏవై త న్నియుక్త ం శాస్త త
్ర స్త దా 31
పశూనాం త్రిశతం తత్ర యూపేషు నియతం తదా
అశ్వ రత్నోత్త మం తస్య రాజ్ఞో దశరథ స్య చ 32
కౌసల్యా తం హయం తత్ర పరిచర్య సమన్త తః
 P a g e | 44

కృపాణై: విశశాస: ఏనం త్రిభిః పరమయా ముదా 33

పతత్రిణా తదా సార్ధం సుస్థితేన చ చేతసా
అవసత్ రజనీమ్ ఏకాం కౌసల్యా ధర్మ కామ్యయా 34
హో తా అధ్వర్యు: తథో ద్గా తా హయేన సమయోజయన్
మహిష్యా పరివృత్యా చ వావాతామ్ చ తథా౭పరాం 35
పతత్రిణ స్త స్య వపామ్ ఉద్ధ ృత్య నియతే న్ద్రియః
ఋత్విక్ పరమ సంపన్నః శ్రపయా మాస శాస్త త
్ర ః 36
ధూమ గన్ధ ం వపాయా స్తు జిఘ్రతి స్మ నరాధిపః
యథా కాలం యథా న్యాయం నిర్ణు దన్ పాప మాత్మనః 37
హయ స్య యాని చా౭ఙ్గా ని తాని సర్వాణి బ్రా హ్మణాః
అగ్నౌ ప్రా స్యన్తి విధివత్ సమస్తా ః షో డశ ఋత్విజః 38
ప్ల క్ష శాఖాసు యజ్ఞా నామ్ అన్యేషాం క్రియతే హవిః
అశ్వ మేధ స్య యజ్ఞ స్య వైతసో భాగ ఇష్యతే 39

త్ర్యహో ऽశ్వ మేధః సంఖ్యాతః కల్ప సూత్రేణ బ్రా హ్మణైః

చతుష్టో మమ్ అహ స్త స్య ప్రథమం పరికల్పితమ్ 40
ఉక్థ్యం ద్వితీయం సంఖ్యాతమ్ అతిరాత్రం తథో త్తరమ్
కారితా స్త త్ర బహవో విహితాః శాస్త ్ర దర్శనాత్ 41
జ్యోతిష్టో మ ఆయుషీ చైవ అతిరాత్రౌ చ వినిర్మితౌ
అభిజిత్ విశ్వజిత్ చ ఏవమ్ అప్తో ర్యామో మహా క్రతుః 42
ప్రా చీం హో త్రే దదౌ రాజా దిశం స్వ కుల వర్ధనః
అధ్వర్యవే ప్రతీచీం తు బ్రహ్మణే దక్షిణాం దిశమ్ 43
ఉద్గా త్రే తు తథో దీచీం దక్షిణైషా వినిర్మితా
అశ్వ మేధే మహా యజ్ఞే స్వయమ్భు విహితే పురా 44
క్రతుం సమాప్య తు తదా న్యాయతః పురుషర్షభః
ఋత్విగ్భ్యో హి దదౌ రాజా ధరాం తాం క్రతు వర్ధనః 45
ఋత్విజ: స్తు అబ్రు వన్ సర్వే రాజానం గత కల్మషమ్
భవాన్ ఏవ మహీం కృత్స్నామ్ ఏకో రక్షితుమ్ అర్హతి 46
న భూమ్యా కార్యమ్ అస్మాకం న హి శక్తా ః స్మ పాలనే
రతాః స్వాధ్యాయ కరణే వయం నిత్యం హి భూమిప 47
నిష్క్రయం కించిత్ ఏవ ఇహ ప్రయచ్ఛతు భవాన్ ఇతి
 P a g e | 45

మణి రత్నం సువర్ణం వా గావో యద్వా సముద్యతం 48

త త్ప్రయచ్ఛ నర శ్రేష్ట ధరణ్యా న ప్రయోజనం
ఏవముక్త్వా నరపతి: బ్రా హ్మణై: వేద పారగై: 49
గవాం శత సహస్రా ణి దశ తేభ్యో దదౌ నృపః
శత కోటి సువర్ణ స్య రజత స్య చతు ర్గు ణమ్ 50
ఋత్విజ శ్చ తతః సర్వే ప్రదదుః సహితా వసు
ఋశ్యశృఙ్గా య మునయే వసిష్ఠా య చ ధీమతే 51
తత స్తే న్యాయతః కృత్వా ప్రవిభాగం ద్విజోత్త మాః
సుప్రీత మనసః సర్వే ప్రత్యూచు: ముదితా భృశమ్ 52
తతః ప్రసర్పకేభ్యస్తు హిరణ్యం సుసమాహితాః
జామ్బూనదం కోటి సంఖ్యం బ్రా హ్మణేభ్యో దదౌ తదా 53
దరిద్రా య ద్విజా యాధ హస్తా ౭౭భరణ ముత్త మం
కస్మైచి ద్యాచమానాయ దాదౌ రాఘవ నందనః 54
తతః ప్రీతేషు నృపతి: ద్విజేషు ద్విజ వత్సలః
ప్రణామ మకరో త్తేషా౦ హర్ష పర్యాకులేక్షణ: 55
తస్య ఆసిషో ౭ధ విధివత్ బ్రా హ్మణై : సముదీరితాః
ఉదార స్య నృవీర స్య ధరణ్యా ప్రణత స్య చ 56
తతః ప్రీతమనా రాజా ప్రా ప్య యజ్ఞ మ్ అనుత్త మమ్
పాపా౭పహం స్వర్నయనం దుస్త రం పార్థివర్షభైః 57

తతోऽబ్రవీత్ ఋశ్యశృఙ్గ ం రాజా దశరథ స్త దా

కుల స్య వర్ధనం త్వం తు కర్తు మ్ అర్హసి సువ్రత 58
తథేతి చ స రాజానమ్ ఉవాచ ద్విజ సత్త మః
భవిష్యన్తి సుతా రాజన్ చత్వార: తే కులోద్వహాః 59
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చతుర్ద శ సర్గ ః
పంచదశ సర్గ ః
మేధావీ తు తతో ధ్యాత్వా స కించిత్ ఇదమ్ ఉత్త మమ్
లబ్ధ సంజ్ఞ : తత: తం తు వేదజ్ఞో నృపమ్ అబ్రవీత్ 1

ఇష్టిం తేऽహం కరిష్యామి పుత్రీయాం పుత్ర కారణాత్

అథర్వ శిరసి ప్రో క్తై: మన్త్రైః సిద్ధా ం విధానతః 2
 P a g e | 46

తతః ప్రా క్రమ్యతా మిష్టిం తాం పుత్రీయాం పుత్ర కారణాత్

జుహావ చా౭గ్నౌ తేజస్వీ మన్త ్ర దృష్టేన కర్మణా 3
తతో దేవాః సగన్ధ ర్వాః సిద్ధా శ్చ పరమర్షయః
భాగ ప్రతిగ్రహా౭ర్థం వై సమవేతా యథా విధి 4
తాః సమేత్య యథా న్యాయం తస్మిన్ సదసి దేవతాః
అబ్రు వ న్లోక కర్తా రం బ్రహ్మాణం వచనం మహత్ 5
భగవన్ త్వ త్ప్రసాదేన రావణో నామ రాక్షసః
సర్వా న్నో బాధతే వీర్యా చ్ఛాసితుం తం న శక్నుమః 6
త్వయా తస్మై వరో దత్త ః ప్రీతేన భగవన్ పురా
మానయన్త శ్చ తం నిత్యం సర్వం తస్య క్షమామహే 7
ఉద్వేజయతి లోకాన్ త్రీన్ ఉచ్ఛ్రితాన్ ద్వేష్టి దుర్మతిః
శక్రం త్రిదశ రాజానం ప్రధర్షయితుమ్ ఇచ్ఛతి 8
ఋషీన్ యక్షాన్ సగన్ధ ర్వాన్ అసురాన్ బ్రా హ్మణాం స్త థా
అతిక్రమతి దుర్ధర్షో వర దానేన మోహితః 9
నైనం సూర్యః ప్రతపతి పార్శ్వే వాతి న మారుతః

చలోర్మిమాలీ తం దృష్ట్వా సముద్రో ऽపి న కమ్పతే 10

తన్ మహ న్నో భయం తస్మాత్ రాక్షసాత్ ఘోర దర్శనాత్
వధా౭ర్థం తస్య భగవన్ ఉపాయం కర్తు మ్ అర్హసి 11

ఏవమ్ ఉక్త ః సురైః సర్వై శ్చిన్త యిత్వా తతోऽబ్రవీత్

హన్తా ౭యం విహిత స్త స్య వధో పాయో దురాత్మనః 12
తేన గన్ధ ర్వ యక్షాణాం దేవ దానవ రక్షసామ్

అవధ్యోऽస్మీతి వాగ్ ఉక్తా తథే త్యు క్త ం చ తన్ మయా 13

నాకీర్తయత్ అవజ్ఞా నాత్ త ద్రక్షో మానుషాం స్త దా

తస్మాత్ స మానుషా ద్వధ్యో మృత్యు ర్నా౭న్యోऽస్య విద్యతే 14

ఏత చ్ఛ్రుత్వా ప్రియం వాక్యం బ్రహ్మణా సముదాహృతమ్

దేవా మహర్షయః సర్వే ప్రహృష్టా స్తేऽభవం స్త దా 15

ఏతస్మిన్న్ అన్త రే విష్ణు : ఉపయాతో మహా ద్యుతిః
శంఖ చక్ర గదా పాణి: పీతా వాసా జగత్పతి: 16
బ్రహ్మణా చ సమాగమ్య తత్ర తస్థౌ సమాహితః
తమ్ అబ్రు వన్ సురాః సర్వే సమభిష్టూ య సన్నతాః 17
 P a g e | 47

త్వాం నియోక్ష్యామహే విష్ణో లోకానాం హిత కామ్యయా

రాజ్ఞో దశరథ స్య త్వమ్ అయోధ్యా౭ధిపతే ర్విభో: 18
ధర్మజ్ఞ స్య వదాన్య స్య మహర్షి సమ తేజసః
తస్య భార్యాసు తిసృషు హ్రీ శ్రీ కీర్త్యు పమాసు చ 19
విష్ణో పుత్రత్వమ్ ఆగచ్ఛ కృత్వా౭౭త్మానం చతుర్విధమ్
తత్ర త్వం మానుషో భూత్వా ప్రవృద్ధ ం లోక కణ్ట కమ్ 20
అవధ్యం దైవతై ర్విష్ణో సమరే జహి రావణమ్
స హి దేవాన్ సగన్ధ ర్వాన్ సిద్ధా ం శ్చ ఋషి సత్త మాన్ 21
రాక్షసో రావణో మూర్ఖో వీర్యోత్సేకేన బాధతే
ఋషయ శ్చ తత స్తేన గంధర్వా౭ప్సరస స్త ధా 22
క్రీడంతో నందన వనే కౄరేణ కిల హింసితా:
వధా౭ర్ధం వయ మా౭౭యాతా స్త స్య వై మునిభి స్సహ 23
సిద్ధ గంధర్వ యక్షా శ్చ తత స్త్వాం శరణం గతా:
త్వం గతి: పరమా దేవ సర్వేషా న్న: పరంతప 24
వధాయ దేవ శతౄణా౦ నృణా౦ లోకే మన: కురు
ఏవముక్త స్తు దేవశ
ే ో విష్ణు స్త్రిదశ పు౦గవ: 25
పితామహ పురోగా౦ స్తా న్ సర్వ లోక నమస్కృత:
అబ్రవీత్ త్రిదశాన్ సర్వాన్ సమేతాన్ ధర్మ సంహితాన్ 26
భయం త్యజత భద్రం వో హితా౭ర్ధం యుధి రావణం
స పుత్ర పౌత్రం సా౭మాత్యం సమిత్ర జ్ఞా తి బాంధవం 27
హత్వా క్రూ రం దురా౭౭త్మానం దేవర్షీణా౦ భయావహం
దశ వర్ష సహస్రా ణి దశ వర్ష శతాని చ 28
వత్స్యామి మానుషే లోకే పాలయన్ పృధివీ మిమాం
ఏవం దత్వా వరం దేవో దేవానాం విష్ణు రాత్మవాన్
మానుషే చిన్త యామాస జన్మ భూమిమ్ అధా౭౭త్మన: 29
తత: పద్మ పలాశాక్ష: కృత్వా౭౭త్మానం చతుర్విధం
పితరం రోచయా మాస తదా దశరధం నృపం 30
తతో దేవా స్స గంధర్వా స్స రుద్రా స్సా ప్సరోగణా:
స్తు తిభి ర్దివ్య రూపాభి స్తు స్టు వు ర్మధుసూదనం 31
త ముద్ధ తం రావణ ముగ్ర తేజసం
 P a g e | 48

ప్రవృద్ధ దర్పం త్రిదశేశ్వర ద్విషమ్

విరావణం సాధు తపస్వి కణ్ట కం
తపస్వినామ్ ఉద్ధ ర తం భయావహమ్ 32
తమేవ హత్వా స బలం స బాన్ధ వం
విరావణం రావణ మగ్ర్య పౌరుషం
స్వర్లో క మాగచ్ఛ గత జ్వర శ్చిరం
సురేంద్ర గుప్త ం గత దో ష కల్మషం 33
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచ దశ సర్గ ః
షో డశ సర్గ ః
తతో నారాయణో విష్ణు : నియుక్త ః సుర సత్త మైః
జాన న్న౭పి సురాన్ ఏవం శ్ల క్ష్ణం వచనమ్ అబ్రవీత్ 1
ఉపాయః కో వధే తస్య రావణ స్య దురా౭౭త్మనః
యమ్ అహం తం సమాస్థా య నిహన్యామ్ ఋషి కణ్ట కమ్ 2
ఏవమ్ ఉక్తా ః సురాః సర్వే ప్రత్యూచు ర్విష్ణు మ్ అవ్యయమ్
మానుషీం తనుమ్ ఆస్థా య రావణం జహి సంయుగే 3
స హి తేపే తప స్తీవం్ర దీర్ఘ కాలమ్ అరిందమ

యేన తుష్టో ऽభవత్ బ్రహ్మా లోకకృ ల్లో క పూర్వజ: 4

సంతుష్ట ః ప్రదదౌ తస్మై రాక్షసాయ వరం ప్రభుః
నానా విధేభ్యో భూతేభ్యో భయం నా౭న్యత్ర మానుషాత్ 5
అవజ్ఞా తాః పురా తేన వర దానేన మానవాః
ఏవం పితామహా త్త స్మా ద్వరం ప్రా ప్య స దర్పితః 6
ఉత్సాదయతి లోకాం స్త్రీన్ స్త్రియ శ్చా ప్యపకర్షతి
తస్మాత్ తస్య వధో దృష్టో మానుషేభ్యః పరంతప 7
ఇత్యేత ద్వచనం శ్రు త్వా సురాణాం విష్ణు రా౭౭త్మవాన్
పితరం రోచయా మాస తదా దశరథం నృపమ్ 8
స చా౭ప్యపుత్రో నృపతి స్త స్మిన్ కాలే మహాద్యుతిః
అయజత్ పుత్రియామ్ ఇష్టిం పుత్రేప్సు: అరి సూదనః 9
స కృత్వా నిశ్చయం విష్ణు : ఆమంత్ర్య చ పితామహం
అంతర్ధా న౦ గతో దేవై: పూజ్యమానో మహర్షిభి: 10
తతో వై యజమాన స్య పావకాత్ అతుల ప్రభమ్
 P a g e | 49

ప్రా దుర్భూతం మహ ద్భూతం మహా వీర్యం మహా బలమ్ 11

కృష్ణ ం రక్తా ౭మ్బర ధరం రక్తా ౭౭స్యం దున్దు భి స్వనమ్
స్నిగ్ధ హర్యృక్ష తనుజ శ్మశ్రు ప్రవర మూర్ధజమ్ 12
శుభ లక్షణ సంపన్నం దివ్యా౭౭భరణ భూషితమ్
శైల శృఙ్గ సముత్సేధం దృప్త శార్దూ ల విక్రమమ్ 13
దివాకర సమా౭౭కారం దీప్తా ౭నల శిఖోపమమ్
తప్త జామ్బూనద మయీం రాజతా౭న్త పరిచ్ఛదామ్ 14
దివ్య పాయస సంపూర్ణా ం పాత్రీం పత్నీమ్ ఇవ ప్రియామ్
ప్రగృహ్య విపులాం దో ర్భ్యాం స్వయం మాయామయీమ్ ఇవ 15
సమవేక్ష్యా బ్రవీ ద్వాక్యమ్ ఇదం దశరథం నృపమ్
ప్రా జాపత్యం నరం విద్ధి మామ్ ఇహా౭భ్యాగతం నృప 16
తతః పరం తదా రాజా ప్రత్యువాచ కృతాఞ్జ లిః

భగవన్ స్వాగతం తేऽస్తు కిమ్ అహం కరవాణి తే 17

అథో పున రిదం వాక్యం ప్రా జాపత్యో నరోऽబ్రవీత్

రాజన్ అర్చయతా దేవాన్ అద్య ప్రా ప్త మ్ ఇదం త్వయా 18
ఇదం తు నృప శార్దూ ల పాయసం దేవ నిర్మితమ్
ప్రజా కరం గృహాణ త్వం ధన్యమ్ ఆరోగ్య వర్ధనమ్ 19
భార్యాణామ్ అనురూపాణామ్ అశ్నీత ఇతి ప్రయచ్ఛ వై
తాసు త్వం లప్స్యసే పుత్రా న్ యద౭ర్థం యజసే నృప 20
తథేతి నృపతిః ప్రీతః శిరసా ప్రతిగృహ్య తామ్
పాత్రీం దేవా౭న్నసంపూర్ణా ం దేవ దత్తా ం హిరణ్మయీమ్ 21
అభివాద్య చ త ద్భూతమ్ అద్భుతం ప్రియ దర్శనమ్
ముదా పరమయా యుక్త శ్చకార అభిప్రదక్షిణమ్ 22
తతో దశరథః ప్రా ప్య పాయసం దేవ నిర్మితమ్
బభూవ పరమ ప్రీతః ప్రా ప్య విత్త మ్ ఇవ అధనః 23
తత స్త ద౭ద్భుత ప్రఖ్యం భూతం పరమ భాస్వరమ్
సంవర్త యిత్వా తత్ కర్మ తత్రై వా౭న్త ర ధీయత 24
హర్ష రశ్మిభి: ఉద్యోతం తస్యా౭న్త ః పురమ్ ఆబభౌ
శారద స్యాభిరామ స్య చన్ద ్ర స్యేవ నభ: అంశుభిః 25

సో ऽన్త ఃపురం ప్రవిశ్యైవ కౌసల్యామ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్

 P a g e | 50

పాయసం ప్రతిగృహ్ణీష్వ పుత్రీయం త్విదమ్ ఆత్మనః 26

కౌసల్యాయై నరపతిః పాయసా౭ర్ధం దదౌ తదా
అర్ధా త్ అర్ధం దదౌ చా౭పి సుమిత్రా యై నరా౭ధిపః 27
కైకేయ్యై చ అవశిష్ట అర్ధం దదౌ పుత్రా ౭ర్థ కారణాత్
ప్రదదౌ చ అవశిష్టా ౭ర్ధం పాయసస్య అమృతోపమమ్ 28
అనుచిన్త ్య సుమిత్రా యై పున: ఏవ మహీపతిః
ఏవం తాసాం దదౌ రాజా భార్యాణాం పాయసం పృథక్ 29
తా: తు ఏతత్ పాయసం ప్రా ప్య నరేన్ద ్ర స్యోత్త మాః స్త్రియః
సమ్మానం మేనిరే సర్వాః ప్రహర్షో దిత చేతసః 30
తతస్తు తా: ప్రా శ్య త దుత్త మ స్త్రియో ;
మహీపతే: ఉత్త మ పాయసం పృధక్
హుతాశనా౭౭దిత్య సమాన తేజసా
చిరేణ గర్భాన్ ప్రతిపేదర
ి ే తదా 31
తతస్తు రాజా ప్రసమీక్ష్య తా: స్త్రియః
ప్రరూఢ గర్భా: ప్రతి లబ్ధ మానసా
బభూవ హృష్ట స్త్రిదివే యధా హరి:
సురేంద్ర సిద్ధర్షి గణా౭భిపూజిత: 32
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే షో డశ సర్గ ః
సప్త దశ సర్గ ః
పుత్రత్వం తు గతే విష్ణౌ రాజ్ఞ స్త స్య మహాత్మనః
ఉవాచ దేవతాః సర్వాః స్వయమ్భూ ర్భగవాన్ ఇదమ్ 1
సత్యసంధ స్య వీర స్య సర్వేషాం నో హితైషిణః
విష్ణో ః సహాయాన్ బలినః సృజధ్వం కామ రూపిణః 2
మాయావిద శ్చ శూరాం శ్చ వాయు వేగ సమా౦ జవే
నయజ్ఞా న్ బుద్ధి సంపన్నాన్ విష్ణు తుల్య పరాక్రమాన్ 3
అసంహార్యాన్ ఉపాయజ్ఞా న్ దివ్య సంహననా౭న్వితాన్
సర్వా౭స్త ్ర గుణ సంపన్నాన్ అమృత ప్రా శనాన్ ఇవ 4
అప్సరః సు చ ముఖ్యాసు గన్ధ ర్వీణాం తనూషు చ
 P a g e | 51

యక్ష పన్నగ కన్యాసు ఋక్ష విద్యాధరీషు చ 5

కిన్నరీణాం చ గాత్రేషు వానరీణాం తనూషు చ
సృజధ్వం హరి రూపేణ పుత్రా న్ తుల్య పరాక్రమాన్ 6
పూర్వ మేవ మయా సృష్టో జామ్బవాన్ ఋక్ష పున్గ వః
జ్రు మ్భమాణ స్య సహసా మమ వక్త్రాత్ అజాయత 7
తే తథో క్తా భగవతా తత్ ప్రతిశ్రు త్య శాసనమ్
జనయా మాసు: ఏవం తే పుత్రా న్ వానర రూపిణః 8
ఋషయ శ్చ మహాత్మానః సిద్ధ విద్యాధర ఉరగాః
చారణా శ్చ సుతాన్ వీరాన్ ససృజు ర్వన చారిణః 9
వానరేంద్రం మహేన్ద్రా భమ్ ఇన్ద్రో వాలినమ్ ఆత్మజం
సుగ్రీవం జనయా మాస తపన: తపతాం వరః 10
బృహస్పతి స్తు అజనయత్ తారం నామ మహా హరిం
సర్వ వానర ముఖ్యానాం బుద్ధిమంతం అనుత్త మం 11
ధనద స్య సుత శ్రీమాన్ వానరో గంధమాదనః
విశ్వకర్మా త్వజనయత్ నళ౦ నామ మహా హరిం 12
పావక స్య సుతః శ్రీమాన్ నీలో౭గ్ని సదృశ ప్రభః
తేజసా యశసా వీర్యాత్ అత్యరిచ్యత వానరాన్ 13
రూప ద్రవిణ సంపన్నౌ అశ్వినౌ రూప సమ్మతౌ
మైన్ద శ్చ ద్వివిద శ్చైవ జనయా మాసతు స్వయం 14
వరుణో జనయా మాస సుషేణ౦ వానరర్షభం
శరభం జనయామాస పర్జన్య స్తు మహాబలం 15
మారుత స్యా౭౭త్మజ శ్రీమాన్ హనుమ న్నామ వీర్యవాన్
వజ్ర సంహననో పేతో వైనతేయ సమో జవే 16
తే సృష్టా బహు సాహస్రా దశగ్రీవ వధో ద్యతాః
అప్రమేయ బలా వీరా విక్రా న్తా ః కామ రూపిణః 17
మేరు మందర సంకాశా వపుష్మన్తో మహాబలాః
ఋక్ష వానర గోపుచ్ఛాః క్షిప్రమ్ ఏవా౭భిజజ్ఞిరే 18
యస్య దేవ స్య య ద్రూ పం వేషో యశ్చ పరాక్రమః
అజాయత సమ స్తేన తస్య తస్య సుతః పృథక్ 19
 P a g e | 52

గో లాఙ్గూ లీషు చోత్పన్నాః కేచిత్ సంమత విక్రమాః

ఋక్షీషు చ తథా జాతా వానరాః కిన్నరీషు చ 20
దేవా మహర్షి గంధర్వా: తార్క్ష్యా యక్షా యశస్వినః
నాగాః కిమ్పురుషా శ్చైవ సిద్ధ విద్యాధరోరగాః 21
బహవో జనయా మాసు: హృష్టా స్త త్ర సహస్రశః
వానరాన్ సుమహా కాయాన్ సర్వా న్వై వన చారిణ; 22
అప్సరః సు చ ముఖ్యాసు తధా విద్యాధరీషు చ
నాగ కన్యాసు చ తధా గన్ధ ర్వీణాం తనూషు చ 23
కామ రూప బలో పేతా యధా కామం విచారిణ:
సింహ శార్దూ ల సదృశా దర్పేణ చ బలేన చ 24
శిలా ప్రహరణాః సర్వే సర్వే పాదప యోధినః
నఖ దంష్ట ్ర ఆయుధాః సర్వే సర్వే సర్వా౭స్త ్ర కోవిదాః 25
విచాలయేయుః శైలేన్ద్రా న్ భేదయేయుః స్థిరాన్ ద్రు మాన్
క్షోభయేయు శ్చ వేగేన సముద్రం సరితాం పతిమ్ 26
దారయేయుః క్షితిం పద్భ్యామ్ ఆప్ల వేయు ర్మహా౭ర్ణవమ్
నభ స్త లం విశేయు శ్చ గృహ్ణీయుర౭పి తోయదాన్ 27
గృహ్ణీయుర౭పి మాతఙ్గా న్ మత్తా న్ ప్రవజ
్ర తో వనే
నర్దమానాం శ్చ నాదేన పాతయేయు ర్విహంగమాన్ 28
ఈదృశానాం ప్రసూతాని హరీణాం కామ రూపిణామ్
శతం శత సహస్రా ణి యూథపానాం మహాత్మనామ్ 29
తే ప్రధానేషు యూధేషు హరీణా౦ హరి యూధపా:
బభూవుర్ యూథప శ్రేష్ఠా వీరాం శ్చ అజనయన్ హరీన్ 30
అన్యే ఋక్షవతః ప్రస్థా న్ అవతస్థు ః సహస్రశః
అన్యే నానా విధాన్ శైలాన్ భేజిరే కాననాని చ 31
సూర్య పుత్రం చ సుగ్రీవం శక్ర పుత్రం చ వాలినమ్
భ్రా తరా వుపతస్థు స్తే సర్వ ఏవ హరీశ్వరాః
నళం నీలం హనూమంతం అన్యాం శ్చ హరి యూధపాన్ 32
తే తార్క్ష్య బల సంపన్నా సర్వే యుద్ధ విశారదా:
విచరన్తో౭ర్దయన్ దర్పాత్ సింహ వ్యాఘ్ర మహో రగాన్ 33
తాంశ్చ సర్వాన్ మహా బాహు: వాలీ విపుల విక్రమః
 P a g e | 53

జుగోప భుజ వీర్యేణ ఋక్ష గో పుచ్ఛ వానరాన్ 34

తై రియం పృధివీ శూరై: స పర్వత వనా౭ర్ణవా:
కీర్ణా వివిధ సంస్థా నై: నానా వ్యంజన లక్షణై : 35
తై: మేఘ బృన్దా ౭చల తుల్య కాయై:
మహా బలై: వానర యూథ పాలైః
బభూవ భూ: భీమ శరీర రూపైః
సమావృతా రామ సహాయ హేతో: 36
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్త దశ స్సర్గ ః
అష్టా దశ స్సర్గ ః : శ్రీ రామ జననం .
నిర్వృత్తే తు క్రతౌ తస్మిన్ హయ మేధే మహాత్మనః
ప్రతిగృహ్య సురా భాగాన్ ప్రతిజగ్ము ర్యథా౭౭గతమ్ 1
సమాప్త దీక్షా నియమః పత్నీ గణ సమన్వితః
ప్రవివేశ పురీం రాజా స భృత్య బల వాహనః 2
యథా౭ర్హం పూజితా స్తేన రాజ్ఞా వై పృథివీశ్వరాః
ముదితాః ప్రయయు ర్దేశాన్ ప్రణమ్య ముని పుంగవమ్ 3
శ్రీమతాం గచ్ఛతాం తేషాం స్వ పురాణి పురా త్త తః
బలాని రాజ్ఞా ం శుభ్రా ణి ప్రహృష్టా ని చకాశిరే 4
గతేషు పృథివీశేషు రాజా దశరథః తధా
ప్రవివేశ పురీం శ్రీమాన్ పురస్కృత్య ద్విజోత్త మాన్ 5
శాన్త యా ప్రయయౌ సార్ధమ్ ఋష్యశృఙ్గ ః సుపూజితః
అన్వీయమానో రాజ్ఞా ౭థ సా౭నుయాత్రేణ ధీమతా 6
ఏవం విసృజ్య తాన్ సర్వాన్ రాజా సంపూర్ణ మానసః
ఉవాస సుఖితః తత్ర పుత్రో త్పత్తి ం విచిన్త యన్ 7
తతో యజ్ఞే సమాప్తే తు ఋతూనాం షట్ సమత్యయు:
తత శ్చ ద్వాదశే మాసే చైత్రే నావమికే తిథౌ 8
నక్షత్రే ౭ దితి దైవత్యే స్వ ఉచ్చ సంస్థేషు పంచ షు
గ్రహష
ే ు కర్కటే లగ్నే వాక్పతా వి౦దునా సహ 8
ప్రో ద్యమానే జగన్నాధం సర్వ లోక నమస్కృతం
కౌసల్యా అజనయత్ రామం దివ్య లక్షణ సంయుతమ్ 10
విష్ణో : అర్ధం మహాభాగం పుత్రమ్ ఇక్ష్వాకు నన్ద నమ్
 P a g e | 54

కౌసల్యా శుశుభే తేన పుత్రే ణ అమిత తేజసా 11

యథా వరేణ దేవానామ్ అదితి: వజ్ర పాణినా
భరతో నామ కైకేయ్యాం జజ్ఞే సత్య పరాక్రమః 12
సాక్షాత్ విష్ణో : చతు ర్భాగః సర్వైః సముదితో గుణైః
అథ లక్ష్మణ శత్రు ఘ్నౌ సుమిత్రా అజనయత్ సుతౌ 13
వీరౌ సర్వా౭స్త ్ర కుశలౌ విష్ణో : అర్ధ సమన్వితౌ
పుష్యే జాత స్తు భరతో మీన లగ్నే ప్రసన్నధీ: 14
సార్పే జాతౌ తు సౌమిత్రీ కుళీరే అభ్యుదితౌ రవౌ
రాజ్ఞ ః పుత్రా మహాత్మాన శ్చత్వారో జజ్ఞిరే పృథక్ 15

గుణవన్తోऽను రూపా శ్చ రుచ్యా ప్రో ష్ఠ పదో పమాః

జగు: కళ౦ చ గంధర్వా ననృతు శ్చా౭ప్సరో గణా: 16
దేవ దున్దు భయో నేహు: పుష్ప వృష్టి శ్చ ఖా చ్యుతా
ఉత్సవ శ్చ మహాన్ ఆసీత్ అయోధ్యాయాం జనాకులః 17
రధ్యా శ్చ జన సంబాధా నట నర్త క సంకులా:
గాయనై శ్చ విరావిణ్యో వాదనై శ్చ తథా పరిై : 18
ప్రదేయా౦ శ్చ దదౌ రాజా దూత మాగధ వందినాం
బ్రా హ్మణేభ్యో దదౌ విత్త ం గో ధనాని సహస్రశ: 19
అతీత్య ఏకాదశా౭హం తు నామ కర్మ తథా అకరోత్
జ్యేష్ఠ ం రామం మహాత్మానం భరతం కైకయీ సుతమ్ 20
సౌమిత్రిం లక్ష్మణమ్ ఇతి శత్రు ఘ్నమ్ అపరం తథా
వసిష్ఠః పరమ ప్రీతో నామాని కృతవాం స్త దా 21
బ్రా హ్మణాన్ భోజయా మాస పౌరాన్ జానపదాన౭పి
అదదా ద్బ్రాహ్మణానా౦ చ రాత్నౌఘ మమితం బహు
తేషాం జన్మ క్రియాదీని సర్వ కర్మాణ్య౭కారయత్ 22
తేషాం కేతుర్ ఇవ జ్యేష్ఠో రామో రతికరః పితుః
బభూవ భూయో భూతానాం స్వయమ్భూ: ఇవ సమ్మతః 23
సర్వే వేదవిదః శూరాః సర్వే లోక హితే రతాః
సర్వే జ్ఞా నోప సంపన్నాః సర్వే సముదితా గుణైః 24
తేషామ్ అపి మహాతేజా రామః సత్య పరాక్రమః
ఇష్ట స్సర్వ స్య లోక స్య శశాంక ఇవ నిర్మలః 25
 P a g e | 55

గజ స్కంధే౭శ్వ పృష్ఠే చ రధ చర్యాసు సమ్మతః

ధనుర్వేదే చ నిరతః పితృ శుశ్రూ షణే రత : 26
బాల్యాత్ ప్రభృతి సుస్నిగ్ధో లక్ష్మణో లక్ష్మి వర్ధనః
రామ స్య లోక రామ స్య భ్రా తు: జ్యేష్ఠ స్య నిత్యశః 27
సర్వ ప్రియ కర స్త స్య రామస్యా౭పి శరీరతః
లక్ష్మణో లక్ష్మి సంపన్నో బహిః ప్రా ణ ఇవా౭పరః 28
న చ తేన వినా నిద్రా ం లభతే పురుషో త్త మః
మృష్ట మ్ అన్నమ్ ఉపానీతమ్ అశ్నాతి న హి తం వినా 29
యదా హి హయమ్ ఆరూఢో మృగయాం యాతి రాఘవః

తదైనం పృష్ఠ తోऽభ్యేతి స ధనుః పరిపాలయన్ 30

భరత స్యా౭పి శత్రు ఘ్నో లక్ష్మణ అవరజో హి సః
ప్రా ణైః ప్రియతరో నిత్యం తస్య చ ఆసీత్ తథా ప్రియః 31
స చతుర్భి: మహాభాగైః పుత్రై: దశరథః ప్రియైః
బభూవ పరమ ప్రీతో దేవై: ఇవ పితామహః 32
తే యదా జ్ఞా న సంపన్నాః సర్వే సముదితా గుణైః
హ్రీమన్త ః కీర్తిమన్త శ్చ సర్వజ్ఞా దీర్ఘ దర్శినః 33
తేషా మేవం పభావానాం సర్వేషాం దీప్త తేజసాం
పితా దశరధో హృష్టో బ్రహ్మ లోకాధిపో యధా 34
తే చా౭పి మనుజ వ్యాఘ్రా వైదికా౭ధ్యయనే రతా:
పితృ శుశ్రూ షణ రతా ధనుర్వేదే చ నిష్టితా: 35
అథ రాజా దశరథ స్తేషాం దార క్రియాం ప్రతి
చింతయా మాస ధర్మాత్మా సో పాధ్యాయ: సబాంధవ: 36
తస్య చింతయ మానస్య మంత్రి మధ్యే మహాత్మన:
అభ్యా౭౭గచ్ఛన్ మహా తేజో విశ్వామిత్రో మహాముని: 37
స రాజ్ఞో దర్శనా౭౭కాంక్షీ ద్వారా౭ధ్యక్షాన్ ఉవాచ హ
శీఘ్రం ఆఖ్యాత మాం ప్రా ప్త ం కౌశికం గాధిన: సుతం 38
త చ్ఛృత్వా వచనం తస్య రాజ వేశ్మ ప్రదుద్రు వు:
సంభ్రా ంత మనస: సర్వే తేన వాక్యేన చోదితా: 39
తే గత్వా రాజ భవనం విశ్వామితం ఋషిం తదా
ప్రా ప్త ం ఆవేదయా మాసు: నృపాయై ఇక్ష్వాకవే తదా 40
 P a g e | 56

తేషాం తత్ వచనం శ్రు త్వా స పురోథా: సమాహిత:

ప్రత్యుజ్జ గామ సంహృష్టో బ్రహ్మాణం ఇవ వాసవ: 41
స దృష్ట్వా జ్వలితం దీప్త్య తపసం సంశిత వ్రతం
ప్రహృష్ట వదనో రాజా తతో౭ర్ఘ్యం ఉపహారయత్ 42
స రాజ్ఞ : ప్రతిగృహ్యా౭ర్ఘ్యం శాస్త ్ర దృష్టేణ కర్మణా
కుశలం అవ్యయం చైవ పర్య పృచ్ఛన్ నరా౭ధిపమ్ 43
పురే కోశే జనపదే బాన్ధ వేషు సుహృత్సు చ
కుశలం కౌశికో రాజ్ఞ ః పర్య పృచ్ఛత్ సుధార్మిక: 44
ఆపి తే సన్నతా స్సర్వే సామంతా రిపవో జితా: ?
దైవం చ మానుష౦ చా౭పి కర్మ తే సాధ్వనుష్ఠితం ? 45
వసిష్ఠం చ సమాగమ్య కుశలం ముని పుంగవః
ఋషీంశ్చ తాన్ యథా న్యాయం మహాభాగాన్ ఉవాచ హ 46
తే సర్వే హృష్ట మనస స్త స్య రాజ్ఞో నివేశనమ్
వివిశుః పూజితా స్త త్ర నిషేదు శ్చ యథా౭ర్హతః 47
అథ హృష్ట మనా రాజా విశ్వామిత్రం మహామునిమ్
ఉవాచ పరమోదారో హృష్ట స్త మ్ అభిపూజయన్ 48
యథా౭మృత స్య సంప్రా ప్తి: యథా వర్షమ్ అనూదకే
యథా సదృశ దారేషు పుత్ర జన్మా ప్రజస్య చ 49
ప్రనష్ట స్య యథా లాభో యథా హర్షో మహో దయే
తథా ఏవ ఆగమనం మన్యే స్వాగతం తే మహామునే 50
కం చ తే పరమం కామం కరోమి కిము హర్షితః

పాత్ర భూతోऽసి మే బ్రహ్మన్ దిష్ట్యా ప్రా ప్తో ऽసి కౌశిక 51

అద్య మే సఫలం జన్మ జీవితం చ సుజీవితమ్
పూర్వం రాజర్షి శబ్దేన తపసా ద్యోతిత ప్రభః 52

బ్రహ్మర్షి త్వమ్ అనుప్రా ప్త ః పూజ్యోऽసి బహుధా మయా 53

తత్ అద్భుతమ్ ఇదం బ్రహ్మన్ పవిత్రం పరమం మమ
శుభ క్షేత్ర గతశ్చా౭ హం తవ సందర్శనాత్ ప్రభో 54
బ్రూ హి యత్ ప్రా ర్థితం తుభ్యం కార్యమ్ ఆగమనం ప్రతి

ఇచ్ఛాం అనుగృహీతోऽహం త్వద౭ర్థ పరివృద్ధ యే 55

 P a g e | 57

కార్య స్య న విమర్శం చ గన్తు మ్ అర్హసి కౌశిక

కర్తా చ అహమ్ అశేషేణ దైవతం హి భవాన్ మమ 56
మమ చ అయమ్ అనుప్రా ప్తో మహాన౭భ్యుదయో ద్విజ
తవ ఆగమనజ: కృత్స్నో ధర్మ శ్చ అనుత్త మో మమ 57
ఇతి హృదయ సుఖం నిశమ్య వాక్యం
శ్రు తి సుఖమ్ ఆత్మవతా వినీతమ్ ఉక్త మ్
ప్రథిత గుణ యశా గుణై: విశిష్ట ః
పరమ ఋషిః పరమం జగామ హర్షమ్ 58
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే అష్టా దశ స్సర్గ ః
ఏకోన వి౦శ స్సర్గ ః
త చ్ఛ్రుత్వా రాజ సింహ స్య వాక్యమ్ అద్భుత విస్త రమ్

హృష్ట రోమా మహాతేజా విశ్వామిత్రో ऽభ్యభాషత 1

సదృశం రాజ శార్దూ ల తవైతత్ భువి న అన్యతః
మహా వంశ ప్రసూత స్య వసిష్ఠ వ్యపదేశినః 2
యత్ తు మే హృత్ గతం వాక్యం తస్య కార్య స్య నిశ్చయమ్
కురుష్వ రాజ శార్దూ ల భవ సత్య ప్రతిశ్రవా: 3
అహం నియమమ్ ఆతిష్ఠే సిద్ధ్య౭ర్థం పురుషర్షభ
తస్య విఘ్నకరౌ ద్వౌ తు రాక్షసౌ కామ రూపిణౌ 4
వ్రతే మే బహుశ శ్చీర్ణే సమాప్త్యాం రాక్షసా విమౌ
మారీచ శ్చ సుబాహు శ్చ వీర్యవన్తౌ సు శిక్షితౌ
తౌ మాంస రుధిరౌఘేణ వేదిం తామ్ అభ్యవర్షతామ్ 5
అవధూతే తథా భూతే తస్మిన్ నియమ నిశ్చయే
కృత శ్రమో నిరుత్సాహ స్త స్మాత్ దేశాత్ అపాక్రమే 6
న చ మే క్రో ధమ్ ఉత్స్రష్టు ం బుద్ధి: భవతి పార్థివ
తథా భూతా హి సా చర్యా న శాప స్త త్ర ముచ్యతే 7
స్వ పుత్రం రాజ శార్దూ ల రామం సత్య పరాక్రమమ్
కాక పక్ష ధరం శూరం జ్యేష్ఠ ం మే దాతుమ్ అర్హసి 8
శక్తో హ్యేష మయా గుప్తో దివ్యేన స్వేన తేజసా
రాక్షసా యే వికర్తా ర స్తేషామ్ అపి వినాశనే 9
శ్రేయ శ్చ అస్మై ప్రదాస్యామి బహు రూపం న సంశయః
 P a g e | 58

త్రయాణామ్ అపి లోకానాం యేన ఖ్యాతిం గమిష్యతి 10

న చ తౌ రామమ్ ఆసాద్య శక్తౌ స్థా తుం కథంచన
న చ తౌ రాఘవాత్ అన్యో హన్తు మ్ ఉత్సహతే పుమాన్ 11
వీర్యోత్సిక్తౌ హి తౌ పాపౌ కాల పాశ వశం గతౌ
రామ స్య రాజ శార్దూ ల న పర్యాప్తౌ మహాత్మనః 12
న చ పుత్ర కృతం స్నేహం కర్తు మ్ అర్హసి పార్థివ
అహం తే ప్రతిజానామి హతౌ తౌ విద్ధి రాక్షసౌ 13
అహం వేద్మి మహాత్మానం రామం సత్య పరాక్రమమ్

వసిష్ఠో ऽపి మహా తేజా యే చ ఇమే తపసి స్థితాః 14

యది తే ధర్మ లాభం చ యశ శ్చ పరమం భువి
స్థిరమ్ ఇచ్ఛసి రాజేన్ద ్ర రామం మే దాతుమ్ అర్హసి 15
యది అభ్యనుజ్ఞా ం కాకుత్స్థ దదతే తవ మన్త్రిణః
వసిష్ఠ ప్రముఖాః సర్వే తతో రామం విసర్జయ 16
అభిప్రేతమ్ అసంసక్త మ్ ఆత్మజం దాతుమ్ అర్హసి
దశ రాత్రం హి యజ్ఞ స్య రామం రాజీవ లోచనమ్ 17
న అత్యేతి కాలో యజ్ఞ స్య యథా అయం మమ రాఘవ
తథా కురుష్వ భద్రం తే మా చ శోకే మనః కృథాః 18
ఇత్యేవమ్ ఉక్త్వా ధర్మాత్మా ధర్మా౭ర్థ సహితం వచః
విరరామ మహాతేజా విశ్వామిత్రో మహామునిః 19
స త న్నిశమ్య రాజేంద్రో విశ్వామిత్ర వచ శ్శుభం
శోకమ౭భ్యగమ త్తీ వ్రం వ్యషీదత భయా౭న్వితః 20
ఇతి హృదయ మనో విదారణం
ముని వచనం తత్ అతీవ శుశ్రు వాన్
నరపతి: అగమత్ భయం మహత్
వ్యథిత మనాః ప్రచచాల చ ఆసనాత్ 21
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏకోనవి౦శ స్సర్గ ః
వింశ స్సర్గ ః
తచ్ఛ్రుత్వా రాజ శార్దూ లో విశ్వామిత్ర స్య భాషితమ్
ముహూర్త మ్ ఇవ నిఃస్సంజ్ఞ ః సంజ్ఞా వాన్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 1
ఊన షో డశ వర్షో మే రామో రాజీవ లోచనః
 P a g e | 59

న యుద్ధ యోగ్యతామ్ అస్య పశ్యామి సహ రాక్షసైః 2

ఇయమ్ అక్షౌహిణీ పూర్ణా యస్యా౭హం పతిరీశ్వరః
అనయా సంవృతో గత్వా యోద్ధా ౭హం తై ర్నిశాచరైః 3

ఇమే శూరా శ్చ విక్రా న్తా భృత్యా మేऽస్త ్ర విశారదాః

యోగ్యా రక్షోగణై ర్యోద్ధు ం న రామం నేతుమ్ అర్హసి 4
అహమ్ ఏవ ధను ష్పాణి ర్గో ప్తా సమర మూర్ధని
యావత్ ప్రా ణాన్ ధరిష్యామి తావత్ యోత్స్యే నిశాచరైః 5
నిర్విఘ్నా వ్రత చర్యా సా భవిష్యతి సురక్షితా
అహం తత్ర ఆగమిష్యామి న రామ౦ నేతుమ్ అర్హసి 6
బాలో హి అకృత విద్య శ్చ న చ వేత్తి బలా బలమ్
న చ అస్త ్ర బల సంయుక్తో న చ యుద్ధ విశారదః 7
న చ అసౌ రక్షసాం యోగ్యః కూట యుద్ధా హి తే ధ్రు వమ్
విప్రయుక్తో హి రామేణ ముహూర్త మ్ అపి న ఉత్సహే
జీవితుం ముని శార్దూ ల న రామం నేతుమ్ అర్హసి 8
యది వా రాఘవం బ్రహ్మన్ నేతుమ్ ఇచ్ఛసి సువ్రత
చతురఙ్గ సమాయుక్త ం మయా చ సహితం నయ 9
షష్టి ర్వర్ష సహస్రా ణి జాత స్య మమ కౌశిక
క్రు చ్ఛ్రేణ ఉత్పాదిత శ్చ అయం న రామం నేతుమ్ అర్హసి 10
చతుర్ణా మ్ ఆత్మజానాం హి ప్రీతిః పరమికా మమ
జ్యేష్ఠ ం ధర్మ ప్రధానం చ న రామం నేతుమ్ అర్హసి 11
కిం వీర్యా రాక్షసా స్తే చ కస్య పుత్రా శ్చ కే చ తే
కథం ప్రమాణాః కే చ ఏతాన్ రక్షన్తి ముని పుంగవ 12
కథం చ ప్రతి కర్త వ్యం తేషాం రామేణ రక్షసామ్
మామకై: వా బలై: బ్రహ్మన్ మయా వా కూట యోధినామ్ 13
సర్వం మే శంస భగవన్ కథం తేషాం మయా రణే
స్థా తవ్యం దుష్ట భావానాం వీర్యోత్సిక్తా హి రాక్షసాః 14

తస్య త ద్వచనం శ్రు త్వా విశ్వామిత్రో ऽభ్యభాషత

పౌలస్త ్య వంశ ప్రభవో రావణో నామ రాక్షసః 15
స బ్రహ్మణా దత్త వర: త్రైలోక్యం బాధతే భృశమ్
మహా బలో మహా వీర్యో రాక్షసై: బహుభి: వృతః 16
 P a g e | 60

శ్రూ యతే హి మహా వీర్యో రావణో రాక్షసా౭ధిపః

సాక్షాత్ వైశవ
్ర ణ భ్రా తా పుత్రో విశ్రవసో మునేః 17
యదా స్వయం న యజ్ఞ స్య విఘ్న కర్తా మహాబలః
తేన సంచోదితౌ తౌ తు రాక్షసౌ సుమహా బలౌ 18
మారీచ శ్చ సుబాహు శ్చ యజ్ఞ విఘ్నం కరిష్యతః
ఇత్యుక్తో మునినా తేన రాజోవాచ మునిం తదా 19

న హి శక్తో ऽస్మి సంగ్రా మే స్థా తుం తస్య దురాత్మనః

స త్వం ప్రసాదం ధర్మజ్ఞ కురుష్వ మమ పుత్రకే 20
మమ చ ఏవా అల్ప భాగ్య స్య దైవతం హి భవాన్ గురు:
దేవ దానవ గన్ధ ర్వా యక్షాః పతగ పన్నగాః 21
న శక్తా రావణం సో ఢుం కిం పున: మానవా యుధి
స హి వీర్యవతాం వీర్యమ్ ఆదత్తే యుధి రాక్షసః 22

తేన చా౭హం న శక్తో ऽస్మి సంయోద్ధు ం తస్య వా బలైః

సబలో వా ముని శ్రేష్ఠ సహితో వా మమ ఆత్మజైః 23
కథమ్ అపి అమర ప్రఖ్యం సంగ్రా మాణామ్ అకోవిదమ్
బాలం మే తనయం బ్రహ్మన్ నైవ దాస్యామి పుత్రకమ్ 24
అథ కాలోపమౌ యుద్ధే సుతౌ సున్దోప సున్ద యోః
యజ్ఞ విఘ్న కరౌ తౌ తే నైవ దాస్యామి పుత్రకమ్ 25
మారీచ శ్చ సుబాహు శ్చ వీర్యవన్తౌ సు శిక్షితౌ
తయో: అన్యతరేణ అహం యోద్ధా స్యాం ససుహృ ద్గ ణః 26
ఇతి నరపతి జల్పనాత్ ద్విజేంద్రం ;
కుశిక సుతం సుమహాన్ వివేశ మన్యు:
సు హుత ఇవ మఖే అగ్ని: ఆజ్య సిక్త:
సమభవ జ్జ ్వలితో మహర్షి వహ్ని: 27
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే వింశ స్సర్గ ః
ఏక వింశ స్సర్గ ః
తత్ శృత్వా వచనం తస్య స్నేహ పర్యాకులాక్షరమ్
సమన్యుః కౌశికో వాక్యం ప్రత్యువాచ మహీపతిమ్ 1
పూర్వమ్ అర్థం ప్రతిశ్రు త్య ప్రతిజ్ఞా ం హాతుమ్ ఇచ్ఛసి

రాఘవాణామ్ అయుక్తో ऽయం కులస్యా స్య విపర్యయః 2

 P a g e | 61

యదిదం తే క్షమం రాజన్ గమిష్యామి యథా ఆగతమ్

మిథ్యా ప్రతిజ్ఞ ః కాకుత్స్థ సుఖీ భవ స బాన్ధ వః 3
తస్య రోష పరీత స్య విశ్వామిత్ర స్య ధీమతః
చచాల వసుధా కృత్స్నా వివేశ చ భయం సురాన్ 4
త్రస్త రూపం తు విజ్ఞా య జగత్ సర్వం మహాన్ ఋషిః
నృపతిం సువ్రతో ధీరో వసిష్ఠో వాక్యమ్ అబ్రవీత్ 5
ఇక్ష్వాకూణాం కులే జాతః సాక్షాత్ ధర్మ ఇవా౭పరః
ధృతిమాన్ సువ్రతః శ్రీమాన్ న ధర్మం హాతుమ్ అర్హసి 6
త్రిషు లోకేషు విఖ్యాతో ధర్మాత్మా ఇతి రాఘవ
స్వ ధర్మం ప్రతిపద్య స్వ న అధర్మం వోఢుమ్ అర్హసి 7
సంశ్రు త్య ఏవం కరిష్యామి ఇతి అకుర్వాణ స్య రాఘవ
ఇష్టా పూర్త వధో భూయాత్ తస్మాత్ రామం విసర్జయ 8
కృతా౭ స్త మ్
్ర అకృతా౭స్త ం్ర వా న ఏనం శక్ష్యన్తి రాక్షసాః
గుప్త ం కుశిక పుత్రేణ జ్వలనేన అమృతం యథా 9
ఏష విగ్రహవాన్ ధర్మ ఏష వీర్యవతాం వరః
ఏష బుద్ధ్యా౭ధికో లోకే తపస శ్చ పరాయణమ్ 10

ఏషో ऽస్త్రా న్ వివిధాన్ వేత్తి త్రైలోక్యే స చరా౭చరే

నైనమ్ అన్యః పుమాన్ వేత్తి న చ వేత్స్యన్తి కేచన 11
న దేవా న ర్షయః కేచిన్ న అసురా న చ రాక్షసాః
గన్ధ ర్వ యక్ష ప్రవరాః స కిన్నర మహో రగాః 12
సర్వా౭స్త్రా ణి భృశాశ్వ స్య పుత్రా ః పరమ ధార్మికాః
కౌశికాయ పురా దత్తా యదా రాజ్యం ప్రశాసతి 13

తేऽపి పుత్రా ః భృశాశ్వ స్య ప్రజాపతి సుతా సుతాః

న ఏక రూపా మహావీర్యా దీప్తిమన్తో జయావహాః 14
జయా చ సుప్రభా చైవ దక్ష కన్యే సుమధ్యమే
తే సువాతే అస్త ్ర శస్త్రా ణి శతం పరమ భాస్వరమ్ 15
పఞ్చాశతం సుతాన్ లేభే జయా నామ పరాన్ పురా
వధాయ అసుర సైన్యాన్ అప్రమేయాన్ కామ రూపిణః 16
సుప్రభా జనయత్ చ అపి పుత్రా న్ పఞ్చాశతం పునః
సంహారాన్ నామ దుర్ధర్షా న్ దురాక్రమాన్ బలీయసః 17
 P a g e | 62

తాని చ అస్త్రా ణి వేత్తి ఏష యథావత్ కుశికా౭౭త్మజః

అపూర్వాణాం చ జననే శక్తో భూయ శ్చ ధర్మవిత్ 18
ఏవం వీర్యో మహాతేజా విశ్వామిత్రో మహా తపాః
న రామ గమనే రాజన్ సంశయం కర్తు మ్ అర్హసి 19
తేషాం నిగ్రహణే శక్త : స్వయ౦ చ కుశికా౭౭త్మజ:
తవ పుత్ర హితా౭ర్ధా య త్వాం ఉపేత్య అభియాచతే 20
ఇతి ముని వచనాత్ ప్రసన్న చిత్తో ;
రఘు వృషభ స్తు ముమోద భాస్వరాంగ:
గమన మభి రురోచ రాఘవ స్య ;
ప్రదిత యశా: కుశికా౭౭త్మజాయ బుద్ధ్యా 21
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏక వింశ స్సర్గ ః
ద్వా వింశ స్సర్గ ః

తథా వసిష్ఠే బ్రు వతి రాజా దశరథః స్వయమ్

ప్రహృష్ట వదనో రామమ్ ఆజుహావ స లక్ష్మణమ్ 1
కృత స్వస్త ్య౭యనం మాత్రా పిత్రా దశరథేన చ
పురోధసా వసిష్ఠేన మఙ్గ ళై: అభిమన్త్రితమ్ 2
స పుత్రం మూర్ధ్ని ఉపాఘ్రా య రాజా దశరథః ప్రియమ్
దదౌ కుశిక పుత్రా య సుప్రీతే న అన్త రాత్మనా 3
తతో వాయుః సుఖ స్పర్శో విరజస్కో వవౌ తదా
విశ్వామిత్ర గతం రామం దృష్ట్వా రాజీవ లోచనమ్ 4
పుష్ప వృష్టి: మహత్యా౭౭సీత్ దేవ దున్దు భి నిస్వనః
శఙ్ఖ దున్దు భి నిర్ఘో షః ప్రయాతే తు మహాత్మని 5
విశ్వామిత్రో యయౌ అగ్రే తతో రామో మహాయశాః
కాక పక్ష ధరో ధన్వీ తం చ సౌమిత్రి: అన్వగాత్ 6
కలాపినౌ ధనుష్పాణీ శోభయానౌ దిశో దశ
 P a g e | 63

విశ్వామిత్రం మహాత్మానం త్రి శీర్షా వివ పన్నగౌ 7

అనుజగ్మతు: అక్షుద్రౌ పితామహమ్ ఇవ అశ్వినౌ
తథా కుశిక పుత్రం తు ధనుష్పాణీ స్వ లంకృతౌ 8
బద్ధ గోధాఙ్గు లి త్రా ణౌ ఖడ్గ వన్తౌ మహా ద్యుతీ
కుమారౌ చారు వపుషౌ భ్రా తరౌ రామ లక్ష్మణౌ 9
అనుయాతౌ శ్రియా దీప్తౌ శోభయేతామ్ అనిందితౌ
స్థా ణుం దేవమ్ ఇవాచిన్త ్యం కుమారౌ ఇవ పావకీ 10
అధ్య౭ర్ధ యోజనం గత్వా సరయ్వా దక్షిణే తటే

రామేతి మధురా వాణీం విశ్వామిత్రో ऽభ్యభాషత 11

గృహాణ వత్స సలిలం మా భూత్ కాల స్య పర్యయః
మన్త గ
్ర ్రా మం గృహాణ త్వం బలామ్ అతిబలాం తథా 12
న శ్రమో న జ్వరో వా తే న రూప స్య విపర్యయః
న చ సుప్త ం ప్రమత్త ం వా ధర్షయిష్యన్తి నైరృతాః 13
న బాహ్వోః సదృశో వీర్యే పృథివ్యామ్ అస్తి కశ్చన
త్రిషు లోకేషు వై రామ న భవేత్ సదృశ స్త వ 14
న సౌభాగ్యే న దాక్షిణ్యే న జ్ఞా నే బుద్ధి నిశ్చయే
న ఉత్త రే ప్రతి వక్త వ్యే సమో లోకే తవా౭నఘ 15
ఏతత్ విద్యా ద్వయే లబ్ధే భవితా నాస్తి తే సమః
బలా చ అతిబలా చైవ సర్వ జ్ఞా న స్య మాతరౌ 16
క్షుత్పిపాసే న తే రామ భవిష్యతే నరోత్త మ
బలామ్ అతిబలాం చైవ పఠతః పథి రాఘవ
విద్యా ద్వయమ్ అధీయానే యశ శ్చా౭ప్యతులం భువి 17
పితామహ సుతే హి ఏతే విద్యే తేజః సమన్వితే
ప్రదాతుం తవ కాకుత్స్థ సదృశ స్త ్వం హి ధార్మిక 18
కామం బహు గుణాః సర్వే త్వయి ఏతే న అత్ర సంశయః
తపసా సంభృతే చ ఏతే బహు రూపే భవిష్యతః 19
తతో రామో జలం స్పృష్ట్వా ప్రహృష్ట వదనః శుచిః
ప్రతిజగ్రా హ తే విద్యే మహర్షే: భావితాత్మనః 20
విద్యా సముదితో రామః శుశుభే భూరి విక్రమః
సహస్ర రశ్మి: భగవాన్ శరదీవ దివాకర: 21
 P a g e | 64

గురు కార్యాణి సర్వాణి నియుజ్య కుశికా౭౭త్మజే

ఊషు స్తా ం రజనీం తత్ర సరయ్వాం సు సుఖం త్రయః 22
దశరధ సూను సత్త మాభ్యాం ;
తృణ శయనే అనుచితే సహ ఉషితాభ్యాం
కుశిక సుత వచో లాలితాభ్యాం ;
సుఖమివ సా విబభౌ విభావరీ చ 23
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వా వింశ స్సర్గ ః
త్రయో వింశ స్సర్గ ః
ప్రభాతాయాం తు శర్వర్యాం విశ్వామిత్రో మహామునిః
అభ్యభాషత కాకుత్స్థౌ శయానం పర్ణ సంస్త రే 1
కౌసల్యా సుప్రజా రామ పూర్వా సంధ్యా ప్రవర్త తే
ఉత్తి ష్ఠ నర శార్దూ ల కర్త వ్యం దైవమ్ ఆహ్నికమ్ 2
తస్య ఋషే: పరమ ఉదారం వచః శ్రు త్వా నృపాత్మజౌ
స్నాత్వా కృతోదకౌ వీరౌ జేపతుః పరమం జపమ్ 3
కృతాహ్నికౌ మహా వీర్యౌ విశ్వామిత్రం తపో ధనమ్
అభివాద్య అభిసంహృష్టౌ గమనాయ ఉపతస్థ తుః 4
తౌ ప్రయాతౌ మహా వీర్యౌ దివ్యాం త్రిపథగాం నదీమ్
దదృశాతే తత స్త త్ర సరయ్వాః సంగమే శుభే 5
తత్ర ఆశ్రమ పదం పుణ్యమ్ ఋషీణామ్ ఉగ్ర తేజసామ్
బహు వర్ష సహస్రా ణి తప్యతాం పరమం తపః 6
తం దృష్ట్వా పరమ ప్రీతౌ రాఘవౌ పుణ్యమ్ ఆశ్రమమ్
ఊచతు స్త ం మహాత్మానం విశ్వామిత్రమ్ ఇదం వచః 7
కస్య అయమ్ ఆశ్రమః పుణ్యః కో ను అస్మిన్ వసతే పుమాన్
భగవన్ శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛావః పరం కౌతూహలం హి నౌ 8
తయో స్త ద్వచనం శ్రు త్వా ప్రహస్య ముని పుంగవః
అబ్రవీత్ శ్రూ యతాం రామ యస్యా౭యం పూర్వ ఆశ్రమః 9
కన్ద ర్పో మూర్తిమాన్ ఆసీత్ కామ ఇత్యుచ్యతే బుధైః
తపస్యన్త మ్ ఇహ స్థా ణుం నియమేన సమాహితమ్ 10
కృత ఉద్వాహం తు దేవేశం గచ్ఛన్త ం స మరు ద్గ ణమ్
ధర్షయా మాస దుర్మేధా హుంకృత శ్చ మహాత్మనా 11
 P a g e | 65

దగ్ధ స్య తస్య రౌద్రేణ చక్షుషా రఘు నన్ద న

వ్యశీర్యన్త శరీరాత్ స్వాత్ సర్వ గాత్రా ణి దుర్మతేః 12
తస్య గాత్రం హతం తత్ర నిర్దగ్ధస్య మహాత్మనా
అ శరీరః కృతః కామః క్రో ధాత్ దేవేశ్వరేణ హి 13
అనఙ్గ ఇతి విఖ్యాత స్త దా ప్రభృతి రాఘవ
స చ అఙ్గ విషయః శ్రీమాన్ యత్రా ౭ఙ్గ ం స ముమోచ హ 14
తస్యా౭యమ్ ఆశ్రమః పుణ్య స్త స్యేమే మునయః పురా
శిష్యా ధర్మపరా నిత్యం తేషాం పాపం న విద్యతే 15
ఇహా౭ద్య రజనీం రామ వసేమ శుభ దర్శన
పుణ్యయోః సరితో: మధ్యే శ్వ: తరిష్యామహే వయమ్ 16
అభిగచ్ఛామహే సర్వే శుచయ: పుణ్య మా౭౭శ్రమం
స్నాతా శ్చ కృత జప్యా శ్చ హుత హవ్యా నరోత్త మ 17
తేషాం సంవదతాం తత్ర తపో దీర్ఘేణ చక్షుషా
విజ్ఞా య పరమ ప్రీతా మునయో హర్షమ్ ఆగమన్ 18
అర్ఘ్యం పాద్యం తథా౭౭తిథ్యం నివేద్య కుశికా౭౭త్మజే
రామ లక్ష్మణయోః పశ్చాత్ అకుర్వన్ అతిథి క్రియామ్ 19
సత్కారం సమ౭ను ప్రా ప్య కథాభి: అభిరఞ్జ యన్
యధా౭ర్హ మజపన్ సంధ్యామ్ ఋషయ స్తే సమాహితా: 20
తత్ర వాసిభి: ఆనీతా మునిభి: సువ్రతై: సహ
న్యవసన్ సుసుఖం తత్ర కామా౭౭శ్రమ పదే తదా 21
కదాభి రభి రామాభి రభి రామౌ నృపాత్మజౌ
రమయా మాస ధర్మాత్మా కౌశికో ముని పున్గ వః 22
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రయో వింశ స్సర్గ ః
చతుర్ వింశ స్సర్గ ః
తతః ప్రభాతే విమలే కృత ఆహ్నికమ్ అరిందమౌ
విశ్వామిత్రం పురస్కృత్య నద్యా: తీరమ్ ఉపాగతౌ 1
తే చ సర్వే మహాత్మానో మునయః సంశిత వ్రతాః
ఉపస్థా ప్య శుభాం నావం విశ్వామిత్రమ్ అథా౭బ్రు వన్ 2
ఆరోహతు భవాన్ నావం రాజ పుత్ర పురస్కృతః
అరిష్టం గచ్ఛ పన్థా నం మా భూత్ కాల విపర్యయః 3
 P a g e | 66

విశ్వామిత్ర స్త థే త్యు క్త్వా తాన్ ఋషీన్ అభిపూజ్య చ

తతార సహిత స్తా భ్యాం సరితం సాగరం గమామ్ 4
తత: శుశ్రా వ వై శబ్ద ం అతి సంరంభ వర్ధితం
మధ్యమ్ ఆగమ్య తోయ స్య సహ రామ: కనీయసా 5
అథ రామః సరి న్మధ్యే పప్రచ్ఛ ముని పుఙ్గ వమ్
వారిణో భిద్యమాన స్య కిమ్ అయం తుములో ధ్వనిః 6
రాఘవ స్య వచః శ్రు త్వా కౌతూహల సమన్వితమ్
కథయా మాస ధర్మాత్మా తస్య శబ్ద స్య నిశ్చయమ్ 7
కైలాస పర్వతే రామ మనసా నిర్మితం సరః
బ్రహ్మణా నర శార్దూ ల తేన ఇదం మానసం సరః 8
తస్మాత్ సుస్రా వ సరసః సా అయోధ్యామ్ ఉప గూహతే
సరః ప్రవృత్తా సరయూః పుణ్యా బ్రహ్మ సర శ్చ్యుతా 9
తస్యా౭యమ్ అతులః శబ్దో జాహ్నవీమ్ అభివర్త తే
వారి సంక్షోభజో రామ ప్రణామం నియతః కురు 10
తాభ్యాం తు తౌ వుభౌ కృత్వా ప్రణామమ్ అతి ధార్మికౌ
తీరం దక్షిణమ్ ఆసాద్య జగ్మతు: లఘు విక్రమౌ 11
స వనం ఘోర సంకాశం దృష్ట్వా నృపవరా౭౭త్మజః
అవిప్రహతమ్ ఐక్ష్వాకః పప్రచ్ఛ ముని పుంగవమ్ 12
అహో వనమ్ ఇదం దుర్గ ం ఝిల్లి కా గణ నాదితమ్
భైరవైః శ్వాపదైః కీర్ణం శకున్తై: దారుణా రవైః 13
నానా ప్రకారైః శకునై: వాశ్యద్భి: భైరవ స్వనైః
సింహ వ్యాఘ్ర వరాహై శ్చ వారణై శ్చా౭పి శోభితమ్ 14
ధవ అశ్వకర్ణ కకుభై: బిల్వ తిన్దు క పాటలైః
సంకీర్ణం బదరీభి శ్చ కిం ను ఏతత్ దారుణం వనమ్ 15
తమ్ ఉవాచ మహా తేజా విశ్వామిత్రో మహామునిః
శ్రూ యతాం వత్స కాకుత్స్థ యస్య ఏతత్ దారుణం వనమ్ 16
ఏతౌ జనపదౌ స్ఫీతౌ పూర్వమ్ ఆస్తా ం నరోత్త మ
మలదా శ్చ కరూషా శ్చ దేవ నిర్మాణ నిర్మితౌ 17
పురా వృత్ర వధే రామ మలేన సమ౭భిప్లు తమ్
క్షుధా చైవ సహస్రా క్షం బ్రహ్మ హత్యా సమా విశత్ 18
 P a g e | 67

తమ్ ఇన్ద ం్ర స్నాపయన్ దేవా ఋషయ శ్చ తపో ధనాః

కలశైః స్నాపయా మాసు: మలం చా౭స్య ప్రమోచయన్ 19
ఇహ భూమ్యాం మలం దత్త్వా దత్త్వా కరూశమ్ ఏవ చ
శరీరజం మహేన్ద ్ర స్య తతో హర్షం ప్రపేదిరే 20
నిర్మలో నిష్కరూశ శ్చ శుచి: ఇన్ద్రో యదా భవత్
దదౌ దేశ స్య సుప్రీతో వరం ప్రభు: అనుత్త మమ్ 21
ఇమౌ జనపదౌ స్ఫీతౌ ఖ్యాతిం లోకే గమిష్యతః
మలదా శ్చ కరూశా శ్చ మమా౭ఙ్గ మల ధారిణౌ 22
సాధు సాధ్వితి తం దేవాః పాకశాసనమ్ అబ్రు వన్
దేశ స్య పూజాం తాం దృష్ట్వా కృతాం శక్రేణ ధీమతా 23
ఏతౌ జనపదౌ స్ఫీతౌ దీర్ఘ కాలమ్ అరిందమ
మలదా శ్చ కరూశా శ్చ ముదితౌ ధన ధాన్యతః 24
కస్యచి త్వ౭థ కాల స్య యక్షీ వై కామ రూపిణీ
బలం నాగ సహస్ర స్య ధారయన్తీ తదా హ్యభూత్ 25
తాటకా నామ భద్రం తే భార్యా సున్ద స్య ధీమతః
మారీచ ో రాక్షసః పుత్రో యస్యాః శక్ర పరాక్రమః 26
వృత్త బాహు ర్మహా వీర్యో విపులా౭౭స్య తను: మహాన్
రాక్షసో భైరవా౭౭కారో నిత్యం త్రా సయతే ప్రజాః 27
ఇమౌ జనపదౌ నిత్యం వినాశయతి రాఘవ
మలదాం శ్చ కరూశా౦ శ్చ తాటకా దుష్ట చారిణీ 28
సేయం పన్థా నమ్ ఆవృత్య వసతి అర్ధ యోజనే
అత ఏవ చ గన్త వ్యం తాటకాయా వనం యతః 29
స్వ బాహు బలమ్ ఆశ్రిత్య జహి ఇమాం దుష్ట చారిణీమ్
మన్నియోగాత్ ఇమం దేశం కురు నిష్కణ్ట కం పునః 30
న హి కశ్చిత్ ఇమం దేశం శక్తో హి ఆగన్తు మ్ ఈదృశమ్
యక్షిణ్యా ఘోరయా రామ ఉత్సాదితమ్ అసహ్యయా 31
ఏతత్ తే సర్వమ్ ఆఖ్యాతం యథా ఏతత్ దారుణం వనమ్
యక్ష్యా చ ఉత్సాదితం సర్వమ్ అద్యా౭పి న నివర్త తే 32
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చతుర్వింశ స్సర్గ ః
పంచ వి౦శ స్సర్గ ః
 P a g e | 68

అథ తస్య అప్రమయ
ే స్య మునే: వచనమ్ ఉత్త మమ్
శ్రు త్వా పురుష శార్దూ లః ప్రత్యువాచ శుభాం గిరమ్ 1
అల్పవీర్యా యదా యక్షాః శ్రూ యన్తే ముని పుంగవ
కథం నాగ సహస్ర స్య ధారయతి అబలా బలమ్ 2

విశ్వామిత్రో ऽబ్రవీత్ వాక్యం శృణు యేన బలోత్త రా

వర దాన కృతం వీర్యం ధారయతి అబలా బలమ్ 3
పూర్వమ్ ఆసీన్ మహా యక్షః సుకేతు: నామ వీర్యవాన్
అనపత్యః శుభా౭౭చారః స చ తేపే మహత్ తపః 4
పితామహ స్తు సుప్రీత స్త స్య యక్ష పతే స్త దా
కన్యా రత్నం దదౌ రామ తాటకాం నామ నామతః 5
దదౌ నాగ సహస్ర స్య బలం చా౭స్యాః పితామహః
న తు ఏవ పుత్రం యక్షాయ దదౌ బ్రహ్మా మహాయశాః 6
తాం తు జాతాం వివర్ధన్తీ ం రూప యౌవన శాలినీమ్
ఝర్ఝ పుత్రా య సున్దా య దదౌ భార్యాం యశస్వినీమ్ 7
కస్యచిత్ తు అధ కాలస్య యక్షీ పుత్రం అజాయత
మారీచం నామ దుర్ధర్షం యః శాపాత్ రాక్షసో అభవత్ 8
సున్దే తు నిహతే రామ సా అగస్త ్యమ్ ఋషి సత్త మమ్
తాటకా సహ పుత్రేణ ప్రధర్షయితుమ్ ఇచ్ఛతి 9
భక్షార్ధం జాత సంరంభా గర్జ న్తీ సా అభ్యధావత
ఆపతంతీం తు తాం దృష్ట్వా అగస్త్యో భగవాన్ ఋషి : 10
రాక్షసత్వం భజస్వేతి మారీచం వ్యాజహార సః
అగస్త ్యః పరమ క్రు ద్ధ : తాటకామ్ అపి శప్త వాన్ 11
పురుషాదీ మహా యక్షీ విరూపా వికృత ఆననా
ఇదం రూపమ్ విహాయ అధ దారుణం రూపమ్ అస్తు తే 12
సైషా శాప కృతాం అమర్షా తాటకా క్రో ధ మూర్ఛితా
దేశమ్ ఉత్సాదయతి ఏనమ్ అగస్త ్య చరితం శుభమ్ 13
ఏనాం రాఘవ దుర్వృత్తా ం యక్షీం పరమ దారుణామ్
గో బ్రా హ్మణ హితార్థా య జహి దుష్ట పరాక్రమామ్ 14
న హి ఏనాం శాప సంసృష్టా ం కశ్చిత్ ఉత్సహతే పుమాన్
నిహన్తు ం త్రిషు లోకేషు త్వామ్ ఋతే రఘు నన్ద న 15
 P a g e | 69

న హి తే స్త్రీ వధ కృతే ఘృణా కార్యా నరోత్త మ

చాతుర్వర్ణ్య హితార్థా య కర్త వ్యం రాజ సూనునా 16
నృశంశం అనృశంసం వా ప్రజా రక్షణ కారణాత్
పాతకం వా సదో షం వా కర్త వ్యం రక్షతా సదా 17
రాజ్య భార నియుక్తా నామ్ ఏష ధర్మః సనాతనః
అధర్మ్యాం జహి కాకుత్స్థ ధర్మో హి అస్యాం న విద్యతే 18
శ్రూ యతే హి పురా శక్రో విరోచన సుతాం నృప
పృథివీం హన్తు మ్ ఇచ్ఛన్తీ ం మన్థ రామ్ అభ్యసూదయత్ 19
విష్ణు నా చ పురా రామ భృగు పత్నీ దృఢ వ్రతా
అనిన్ద ం్ర లోకమ్ ఇచ్ఛన్తీ కావ్యమాతా నిషూదితా 20
ఏతై: చ అన్యై శ్చ బహుభీ రాజ పుత్రైః మహాత్మభిః
అధర్మ సహితా నార్యో హతాః పురుష సత్త మైః 21
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచ వి౦శ స్సర్గ ః
షడ్వి౦శ స్సర్గ ః
మునేర్ వచనమ్ అక్లీబం శ్రు త్వా నర వరా౭౭త్మజః
రాఘవః ప్రా ఞ్జ లి ర్భూత్వా ప్రత్యువాచ దృఢ వ్రతః 1
పితు ర్వచన నిర్దేశాత్ పితు ర్వచన గౌరవాత్
వచనం కౌశిక స్య ఇతి కర్త వ్యమ్ అవిశఙ్కయా 2
అనుశిష్టో అస్మి అయోధ్యాయాం గురు మధ్యే మహాత్మనా
పిత్రా దశరథే న అహం న అవజ్ఞేయం చ తత్ వచః 3

సో ऽహం పితు ర్వచః శ్రు త్వా శాసనాత్ బ్రహ్మ వాదినః

కరిష్యామి న సందేహ: తాటకా వధమ్ ఉత్త మమ్ 4
గో బ్రా హ్మణ హితార్థా య దేశ స్య అస్య సుఖాయ చ
తవ చైవ అప్రమేయ స్య వచనం కర్తు మ్ ఉద్యతః 5
ఏవమ్ ఉక్త్వా ధనుర్మధ్యే బద్ధ్వా ముష్టిమ్ అరిందమః
జ్యా శబ్ద మ్ అకరోత్ తీవ్రం దిశః శబ్దేన పూరయన్ 6
తేన శబ్దేన విత్రస్తా : తాటకా వన వాసినః
తాటకా చ సు సంక్రు ద్ధా తేన శబ్దేన మోహితా 7
తం శబ్ద మ్ అభినిధ్యాయ రాక్షసీ క్రో ధ మూర్ఛితా
శ్రు త్వా చ అభ్యద్రవత్ వేగాత్ యతః శబ్దో వినిస్సృతః 8
 P a g e | 70

తాం దృష్ట్వా రాఘవః క్రు ద్ధా ం వికృతాం వికృత ఆననామ్

ప్రమాణే న అతి వృద్ధా ం చ లక్ష్మణం సో ऽభ్యభాషత 9

పశ్య లక్ష్మణ యక్షిణ్యా భైరవం దారుణం వపుః
భిద్యేరన్ దర్శనాత్ అస్యా భీరుణాం హృదయాని చ 10
ఏనాం పశ్య దురాధర్షా ం మాయా బల సమన్వితామ్
వినివృత్తా ం కరోమి అద్య హృత కర్ణా ౭గ్ర నాసికామ్ 11
న హి ఏనామ్ ఉత్సహే హన్తు ం స్త్రీ స్వభావేన రక్షితామ్
వీర్యం చ అస్యా గతిం చా౭పి హనిష్యా మీతి మే మతిః 12
ఏవం బ్రు వాణే రామే తు తాటకా క్రో ధ మూర్ఛితా
ఉద్యమ్య బాహూ గర్జ న్తీ రామమ్ ఏవ అభ్య ధావత 13
విశ్వామిత్ర స్తు బ్రహ్మర్షి: హుంకారేణ అభిభర్త ్స్య తాం
స్వస్తి రాఘవయో: అస్తు జయం చైవా౭భ్యభాషత 14
ఉద్ధు న్వానా రజో ఘోరం తాటకా రాఘవౌ ఉభౌ
రజో మేఘేన మహతా ముహూర్త ం సా వ్యమోహయత్ 15
తతో మాయా౦ సమాస్థా య శిలా వర్షేణ రాఘవౌ
అవాకిరత్ సుమహతా తత: చుక్రో ధ రాఘవ: 16
శిలా వర్షం మహత్ తస్యా శర వర్షేణ రాఘవ:
ప్రతిహత్యోప ధావంత్యా: కరౌ చిచ్ఛేద పత్రిభి: 17
తత శ్ఛిన్న భుజా౦ శ్రా ంతాం అభ్యాశే పరిగర్జతీం
సౌమిత్రి: అకరోత్ క్రో ధాత్ హృత కర్ణా ౭గ్ర నాసికాం 18
కామరూప ధరా సద్య: కృత్వా రూపాణి అనేకశః
అంతర్ధా నం గతా యక్షీ మొహయంతి స్వ మాయయా
అశ్మ వర్షం విమున్చంతీ భైరవం విచచార సా 19
తత: తౌ అశ్మ వర్హేణ కీర్యమాణౌ సమంతత:
దృష్ట్వా గాధి సుత: శ్రీమాన్ ఇదం వచన మ౭బ్రవీత్ 20
అలం తే ఘృణయా రామ పాపా ఏషా దుష్ట చారిణీ
యజ్ఞ విఘ్న కరీ యక్షీ పురా వర్ధతి మాయయా 21
వధ్యతాం తావత్ ఏవ ఏషా పురా సంధ్యా ప్రవర్త తే
రక్షాంసి సంధ్యా కాలేషు దుర్దర్షా ణి భవంతి వై 22
ఇతి ఉక్త స్తు తదా యక్షీమ్ అశ్మ వృష్ట్యా అభివర్షతీం
 P a g e | 71

దర్శయన్ శబ్ద వేధత

ి ్వం తాం రురోధ స సాయకై: 23
సా రుద్ధా శర జాలేన మాయా బల సమన్వితా
అభిదుద్రా వ కాకుత్స్థం లక్ష్మణం చ వినేదుషీ 24
తామ్ ఆపతన్తీ ం వేగేన విక్రా న్తా మ్ అశనీమ్ ఇవ
శరేణ ఉరసి వివ్యాధ సా పపాత మమార చ 25
తాం హతాం భీమ సంకాశాం దృష్ట్వా సుర పతి స్త దా
సాధు సాధ్వితి కాకుత్స్థం సురా శ్చ సమపూజయన్ 26
ఉవాచ పరమ ప్రీతః సహస్రా క్షః పురందరః
సురా శ్చ సర్వే సంహృష్టా విశ్వామిత్రమ్ అథా౭బ్రు వన్ 27
మునే కౌశికే భద్రం తే సహ ఇన్ద్రా ః సర్వే మరు ద్గ ణాః
తోషితాః కర్మణా అనేన స్నేహం దర్శయ రాఘవే 28
ప్రజాపతే: భృశాశ్వస్య పుత్రా న్ సత్య పరాక్రమాన్
తపో బల భృతాన్ బ్రహ్మన్ రాఘవాయ నివేదయ 29
పాత్ర భూత శ్చ తే బ్రహ్మన్ తవ అనుగమనే ధృతః
కర్త వ్యం చ మహత్ కర్మ సురాణాం రాజ సూనునా 30
ఏవమ్ ఉక్త్వా సురాః సర్వే హృష్టా జగ్ము: యథా౭౭గతమ్
విశ్వామిత్రం పురస్కృత్య తతః సంధ్యా ప్రవర్త తే 31
తతో ముని వరః ప్రీత: తాటకా వధ తోషితః
మూర్ధ్ని రామమ్ ఉపాఘ్రా య ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్ 32
ఇహ అద్య రజనీం రామ వసేమ శుభ దర్శన
శ్వః ప్రభాతే గమిష్యామ: తత్ ఆశ్రమ పదం మమ 33
విశ్వామిత్ర వచ: శ్శత్వా హృష్టో దశరధా౭౭త్మజః
ఉవాస రాజనీం తత్ర తాటకాయా వనే సుఖం 34
ముక్త శాపం వనం తత్ చ తస్మిన్ ఏవ తత్ అహని
రమణీయ౦ విబభ్రా జ యధా చైత్ర రధం వనం 35
నిహత్య తాం యక్ష సుతాం స రామ:
ప్రశశ్యమాన: సుర సిద్ధ సంఘై :
ఉవాస తస్మిన్ మునినా సహ ఏవ
ప్రభాత వేళా౦ ప్రతిబో ధ్యమాన: 36
 P a g e | 72

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే షడ్వి౦శ స్సర్గ ః

సప్త వి౦శ స్సర్గ ః
అథ తాం రజనీమ్ ఉష్య విశ్వామిత్రో మహాయశాః
ప్రహస్య రాఘవం వాక్యమ్ ఉవాచ మధురా౭క్షరమ్ 1

పరితుష్టో ऽస్మి భద్రం తే రాజ పుత్ర మహాయశః

ప్రీత్యా పరమయా యుక్తో దదామ్య౭స్త్రా ణి సర్వశః 2
దేవా౭౭సుర గణాన్ వా౭పి సగన్ధ ర్వోరగాన్ అపి
యై: అమిత్రా న్ ప్రసహ్యా౭౭జౌ వశీ కృత్య జయిష్యసి 3
తాని దివ్యాని భద్రం తే దదామ్య౭స్త్రా ణి సర్వశః
దణ్డ చక్రం మహ ద్దివ్యం తవ దాస్యామి రాఘవ 4
ధర్మచక్రం తతో వీర కాల చక్రం తథైవ చ
విష్ణు చక్రం తథా అత్యుగ్రమ్ ఐన్ద ం్ర చక్రం తథైవ చ 5
వజ్రమ్ అస్త ం్ర నర శ్రేష్ఠ శైవం శూల వరం తథా
అస్త ం్ర బ్రహ్మశిర శ్చైవ ఐషీకమ్ అపి రాఘవ
దదామి తే మహా బాహో బ్రా హ్మమ్ అస్త మ్
్ర అనుత్త మమ్ 6
గదే ద్వే చైవ కాకుత్స్థ మోదకీ శిఖరీ ఉభే
ప్రదీప్తే నర శార్దూ ల ప్రయచ్ఛామి నృపా౭౭త్మజ 7
ధర్మ పాశమ్ అహం రామ కాల పాశం తథైవ చ
పాశమ్ వారుణం అస్త ం్ర చ దదామి అహమ్ అనుత్త మమ్ 8
అశనీ ద్వే ప్రయచ్ఛామి శుష్కార్ద్రే రఘు నన్ద న
దదామి చ అస్త ం్ర పైనాకమ్ అస్త ం్ర నారాయణం తథా 9
ఆగ్నేయమ్ అస్త ్ర దయితం శిఖరం నామ నామతః
వాయవ్యం ప్రథమం నామ దదామి తవ రాఘవ 10
అస్త ం్ర హయ శిరో నామ క్రౌ ఞ్చమ్ అస్త ం్ర తథైవ చ
శక్తి ద్వయం చ కాకుత్స్థ దదామి తవ చా౭నఘ 11
కఙ్కాలం ముసలం ఘోరం కాపాలమ్ అథ కఙ్కణమ్
వధా౭ర్ధం రాక్షసా యాని దదామి ఏతాని సర్వశః 12
వైద్యాధరం మహా౭స్త ం్ర చ నన్ద నం నామ నామతః
అసి రత్నం మహా బాహో దదామి నృవరాత్మజ 13
గాన్ధ ర్వమ్ అస్త ం్ర దయితం మానవం నామ నామతః
 P a g e | 73

ప్రస్వాపన ప్రశమనే దద్మి సౌరం చ రాఘవ 14

దర్పణం శోషణం చైవ సంతాపన విలాపనే
మదనం చైవ దుర్ధర్షం కన్ద ర్ప దయితం తథా 15
పైశాచమ్ అస్త ం్ర దయితం మోహనం నామ నామతః
ప్రతీచ్ఛ నర శార్దూ ల రాజ పుత్ర మహాయశః 16
తామసం నర శార్దూ ల సౌమనం చ మహా బల
సంవర్త ం చైవ దుర్ధర్షం మౌసలం చ నృపాత్మజ 17
సత్యమ్ అస్త ం్ర మహా బాహో తథా మాయాధరం పరమ్

ఘోరం తేజః ప్రభం నామ పర తేజోऽపకర్షణమ్ 18

సౌమ్యా౭స్త ం్ర శిశిరం నామ త్వష్టు ర౭స్త ం్ర సుదామనమ్
దారుణం చ భగస్యా౭పి శీతేషుమ్ అథ మానవమ్ 19
ఏతాన్ నామ మహా బాహో కామ రూపాన్ మహా బలాన్
గృహాణ పరమోదారాన్ క్షిప్రమ్ ఏవ నృపాత్మజ 20
స్థిత స్తు ప్రా ఙ్ముఖో భూత్వా శుచి ర్ముని వర స్త దా
దదౌ రామాయ సుప్రీతో మన్త ్ర గ్రా మమ్ అనుత్త మమ్ 21
సర్వ సంగ్రహణం యేషాం దైవతైర౭పి దుర్ల భం
తా న్య౭స్త్రా ణి తదా విప్రో రాఘవాయ న్యవేదయత్ 22
జపతస్తు మునే స్త స్య విశ్వామిత్ర స్య ధీమతః
ఉపతస్థు : మహా౭ర్హా ణి సర్వాణ్య౭స్త్రా ణి రాఘవమ్ 23
ఊచు శ్చ ముదితా రామం సర్వే ప్రా ఞ్జ లయ స్త దా
ఇమే స్మ పరమోదారాః కింకరా స్త వ రాఘవ 24
ప్రతిగృహ్య చ కాకుత్స్థః సమాలభ్య చ పాణినా
మనసా మే భవిష్యధ్వమ్ ఇతి తాని అభ్యచోదయత్ 25
తతః ప్రీత మనా రామో విశ్వామిత్రం మహా మునిమ్
అభివాద్య మహాతేజా గమనా య ఉపచక్రమే 26
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్త వి౦శ స్సర్గ ః
అష్టా వి౦శ స్సర్గ ః

ప్రతిగృహ్య తతోऽస్త్రా ణి ప్రహృష్ట వదనః శుచిః

గచ్ఛన్ ఏవ చ కాకుత్స్థో విశ్వామిత్రమ్ అథా౭బ్రవీత్ 1

గృహీతా౭స్త్రో ऽస్మి భగవన్ దురాధర్షః సురైర౭పి

 P a g e | 74

అస్త్రా ణాం తు అహమ్ ఇచ్ఛామి సంహారం ముని పుంగవ 2

ఏవం బ్రు వతి కాకుత్స్థే విశ్వామిత్రో మహామునిః
సంహారం వ్యాజహారా౭థ ధృతిమాన్ సువ్రతః శుచిః 3
సత్యవన్త ం సత్య కీర్తిం ధృష్ట ం రభసమ్ ఏవ చ
ప్రతిహారతరం నామ పరా ఙ్ముఖమ్ అవా ఙ్ముఖమ్ 4
లక్ష్యా అలక్ష్యా: విషమౌ చైవ దృఢ నాభ సునాభకౌ
దశాక్ష శత వక్త్రౌ చ దశ శీర్ష శతోదరౌ 5
పద్మనాభ మహానాభౌ దున్దు నాభ సునాభకౌ
జ్యోతిషం కృశనం చైవ నైరాశ్య విమలా వుభౌ 6
యౌగన్ధ ర హరిద్రౌ చ దైత్య ప్రమథనౌ తథా
సార్చిస్మాలీ ధృతిర్మాలీ వృత్తి మాన్ రుచిర స్త దా 7
పితృ సౌమనసం చైవ విధూత మకరా వుభౌ
కరవీరకరం చైవ ధన ధాన్యౌ చ రాఘవ 8
కామ రూపం కామ రుచిం మోహమ్ ఆవరణం తథా
జృమ్భకం సర్వనాభం చ సన్తా న వరణౌ తథా 9
భృశాశ్వ తనయాన్ రామ భాస్వరాన్ కామ రూపిణః

ప్రతీచ్ఛ మమ భద్రం తే పాత్ర భూతోऽసి రాఘవ 10

బాఢ మిత్యేవ కాకుత్స్థ : ప్రహృష్టే న అన్త రాత్మనా
దివ్య భాస్వర దేహా శ్చ మూర్తి మన్త ః సుఖ ప్రదాః 11
కేచిత్ అంగార సదృశా: కేచిత్ ధూమోపమ స్త దా
చంద్రా ౭ర్క సదృశా: కేచిత్ ప్రహ్వ అంజలి పుటా: తదా 12
రామం ప్రా ఞ్జ లయో భూత్వా౭బ్రు వన్ మధుర భాషిణః
ఇమే స్మ నర శార్దూ ల శాధి కిం కరవామ తే 13
మానసాః కార్య కాలేషు సాహాయ్యం మే కరిష్యథ
గమ్యతామ్ ఇతి తాన్ ఆహ యథేష్టం రఘు నన్ద నః 14
అథ తే రామమ్ ఆమన్త ్య్ర కృత్వా చా౭పి ప్రదక్షిణమ్
ఏవమ్ అస్తు ఇతి కాకుత్స్థమ్ ఉక్త్వా జగ్ము ర్యథా౭౭గతమ్ 15
స చ తాన్ రాఘవో జ్ఞా త్వా విశ్వామిత్రం మహామునిమ్
గచ్ఛన్ ఏవ అథ మధురం శ్ల క్ష్ణం వచనమ్ అబ్రవీత్ 16
కిం ఏతన్ మేఘ సంకాశం పర్వత స్య అవిదూరతః
 P a g e | 75

వృక్ష షణ్డ మ్ ఇతో భాతి పరం కౌతూహలం హి మే 17

దర్శనీయం మృగ ఆకీర్ణం మనోహరమ్ అతీవ చ
నానా ప్రకారైః శకునై: వల్గు నాదై: అలంకృతమ్ 18
నిస్సృతా స్మ ముని శ్రేష్ఠ కాన్తా రాత్ రోమ హర్షణాత్
అనయా తు అవగచ్ఛామి దేశ స్య సుఖవత్త యా 19
సర్వం మే శంస భగవన్ కస్య ఆశ్రమపదం తు ఇదమ్
సంప్రా ప్తా : యత్ర తే పాపా: బ్రహ్మఘ్నా: దుష్ట చారిణః 20
తవ యజ్ఞ స్య విఘ్నాయ దురాత్మానో మహా మునే
భగవన్ తస్య కో దేశ: సా యత్ర తవ యాజ్ఞికీ 21
రక్షితవ్యా క్రియా బ్రహ్మన్ మయా వధ్యా: చ రాక్షసా:
ఏత త్సర్వం ముని శ్రేష్ఠ శ్రో తు మిచ్ఛామి అహం ప్రభో 22
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే అష్టా వి౦శ స్సర్గ ః
ఏకోన త్రి ౦శ స్సర్గ ః
అథ తస్య అప్రమయ
ే స్య తత్ వనం పరిపృచ్ఛతః
విశ్వామిత్రో మహాతేజా వ్యాఖ్యాతుమ్ ఉపచక్రమే 1
ఇహ రామ మహా బాహో విష్ణు : దేవవర ప్రభు:
వర్షా ణి సుబహూని ఇహ తథా యుగ శాతాని చ 2
తపశ్చరణ యోగా౭ర్ధం ఉవాస సుమహాతపా:
ఏష పూర్వ ఆశ్రమో రామ వామన స్య మహాత్మనః 3
సిద్ధా ౭౭శ్రమ ఇతి ఖ్యాతః సిద్ధో హి అత్ర మహాతపాః
ఏతస్మిన్ ఏవ కాలే తు రాజా వైరోచనిర్ బలిః 4
నిర్జిత్య దైవత గణాన్ స ఇంద్రా న్ స మరు ద్గ ణాన్
కారయా మాస తత్ రాజ్యం త్రిషు లోకేషు విశ్రు తః 5
యజ్ఞ ం చకార సుమహాన్ అసురేన్ద్రో మహా బల:
బలే స్తు యజమాన స్య దేవాః స అగ్ని పురోగమాః
సమాగమ్య స్వయం చైవ విష్ణు మ్ ఊచు: ఇహా౭౭శ్రమే 6
బలి: వైరోచని: విష్ణో యజతే యజ్ఞ మ్ ఉత్త మమ్
అసమాప్తే క్రతౌ తస్మిన్ స్వ కార్యమ్ అభిపద్యతామ్ 7
యే చ ఏనమ్ అభివర్త న్తే యాచితార ఇత స్త తః
యత్ చ యత్ర యథావత్ చ సర్వం తేభ్యః ప్రయచ్ఛతి 8
 P a g e | 76

స త్వం సుర హితార్థా య మాయా యోగమ్ ఉపాశ్రితః

వామనత్వం గతో విష్ణో కురు కల్యాణమ్ ఉత్త మమ్ 9
ఏతస్మిన్ అంతరే రామ కాశ్యపో అగ్ని సమ ప్రభ:
అదిత్యా సహితో రామ దీప్యమాన ఇవ ఓజసా 10
దేవీ సహాయో భగవాన్ దివ్యం వర్ష సహస్రకం
వ్రతం సమాప్య వరదం తుష్టా వ మధుసూదనం 11
తపో మయ౦ తపో రాశిం తపో మూర్తిం తపాత్మకం
తపసా త్వామ్ సుతప్తేన పశ్యామి పురుషో త్త మం 12
శరీరే తవ పశ్యామి జగత్ సర్వ మిద౦ ప్రభో
త్వం అనాది: అనిర్దేశ్య: త్వామ్ అహం శరణం గత: 13
తమ్ ఉవాచ హరి: ప్రీత: కాశ్యపం ధూత కల్మషం
వరం వరయ భద్రం తే వరా౭ర్హో ౭సి మతం మమ 14
తత్ శృత్వా వచనం తస్య మరీచ ో కాశ్యపో ౭బ్రవీత్
అదిత్యా దేవతానామ్ చ మమ చ ఏవ అనుయాచత: 15
వర వరద సుప్రీతో దాతు మ౭ర్హసి సువ్రత
పుత్రత్వం గచ్ఛ భగవన్ అదిత్యా మమ చా౭నఘ 16
భ్రా తా భవ యవీయాన్ త్వం శక్ర స్య అసుర సూదన
శోకా౭౭ర్తా నాం తు దేవానాం సాహాయ్యం కర్తు మర్హసి 17
అయం సిద్ధా ౭౭శ్రమో నామ ప్రసాదాత్ తే భవిష్యతి
సిద్ధే కర్మణి దేవేశ ఉత్తి ష్ఠ భగవన్ ఇతః 18
అథ విష్ణు ర్ మహాతేజా అదిత్యాం సమజాయత
వామనం రూపమ్ ఆస్థా య వైరోచనిమ్ ఉపాగమత్ 19
త్రీన్ పాదాన్ అథ భిక్షిత్వా ప్రతిగృహ్య చ మానద:
ఆక్రమ్య లోకాన్ లోకా౭౭త్మా సర్వ భూత హితే రతః 20
మహేన్ద్రా య పునః ప్రా దాత్ నియమ్య బలిమ్ ఓజసా
త్రైలోక్యం స మహా తేజా శ్చక్రే శక్ర వశం పునః 21
తేన ఏష పూర్వమ్ ఆక్రా న్త ఆశ్రమః శ్రమ నాశనః
మయా౭పి భక్త్యా తస్య ఏవ వామన స్య ఉపభుజ్యతే 22
ఏనమ్ ఆశ్రమమ్ ఆయాన్తి రాక్షసా విఘ్న కారిణః
అత్ర తే పురుష వ్యాఘ్ర హన్త వ్యా దుష్ట చారిణః 23
 P a g e | 77

అద్య గచ్ఛామహే రామ సిద్ధా శ్రమమ్ అనుత్త మమ్

తత్ ఆశ్రమ పదం తాత తవా౭పి తత్ యథా మమ 24
ఇతి ఉక్త్వా పరమ ప్రీతో గృహ్య రామం సలక్ష్మణం
ప్రవిశన్ ఆశ్రమ పదం వ్యరోచత మహా ముని :
శశీవ గత నీహార: పునర్వసు సమన్విత : 25
తం దృష్ట్వా మునయః సర్వే సిద్ధా శ్రమ నివాసినః
ఉత్పత్యోత్పత్య సహసా విశ్వామిత్రమ్ అపూజయన్ 26
యథా అర్హం చక్రిరే పూజాం విశ్వామిత్రా య ధీమతే
తథైవ రాజ పుత్రా భ్యామ్ అకుర్వన్ అతిథి క్రియామ్ 27
ముహూర్త మ్ అథ విశ్రా న్తౌ రాజ పుత్రౌ అరిందమౌ
ప్రా ఞ్జ లీ ముని శార్దూ లమ్ ఊచతూ రఘు నన్ద నౌ 28
అద్య ఏవ దీక్షాం ప్రవిశ భద్రం తే ముని పుంగవ

సిద్ధా శ్రమోऽయం సిద్ధః స్యాత్ సత్యమ్ అస్తు వచ స్త వ 29

ఏవమ్ ఉక్తో మహాతేజా విశ్వామిత్రో మహామునిః
ప్రవివేశ తదా దీక్షాం నియతో నియతేన్ద్రియః 30
కుమారౌ అపి తాం రాత్రిమ్ ఉషిత్వా సుసమాహితౌ
ప్రభాత కాలే చ ఉత్థా య పూర్వం సంధ్యాం ఉపాస్య చ 31
స్పృష్టో దకౌ శుచీ జప్య౦ సమాప్య నియమేన చ
హుత అగ్నిహో త్రమ్ ఆసీనం విశ్వామిత్రమ్ అవన్ద తామ్32
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏకోన త్రి౦శ స్సర్గ ః
త్రి౦శ స్సర్గ ః
అథ తౌ దేశకాలజ్ఞౌ రాజ పుత్రౌ అరిందమౌ
దేశే కాలే చ వాక్యజ్ఞో అబ్రూ తాం కౌశికం వచః 1
భగవన్ శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛావో యస్మిన్ కాలే నిశాచరౌ
సంరక్షణీయౌ తౌ బ్రహ్మన్ అతివర్తేత తత్ క్షణమ్ 2
ఏవం బ్రు వాణౌ కాకుత్స్థౌ త్వరమాణౌ యుయుత్సయా
సర్వే తే మునయః ప్రీతాః ప్రశశంసు: నృపాత్మజౌ 3
అద్య ప్రభృతి షడ్రా త్రం రక్షతం రాఘవౌ యువామ్
దీక్షాం గతో హి ఏష మునిః మౌనిత్వం చ గమిష్యతి 4
తౌ తు తద్వచనం శ్రు త్వా రాజ పుత్రౌ యశస్వినౌ
 P a g e | 78

అనిద్రౌ షట్ అహో రాత్రం తపో వనమ్ అరక్షతామ్ 5

ఉపాసాం చక్రతు: వీరౌ మత్తౌ పరమ ధన్వినౌ
రరక్షతుర్ మునివరం విశ్వామిత్రమ్ అరిందమౌ 6
అథ కాలే గతే తస్మిన్ షష్ఠే అహని సమాగతే
సౌమిత్రమ్ అబ్రవీత్ రామో యత్తో భవ సమాహితః 7
రామ స్య ఏవం బ్రు వాణ స్య త్వరిత స్య యుయుత్సయా
ప్రజజ్వాల తతో వేదిః సో పాధ్యాయ పురోహితా 8
స దర్భ చమస సృక్కా స సమిత్ కుసుమోచ్చయా
విశ్వామిత్రేణ సహితా వేది ర్జజ్వాల స ఋత్విజా 9
మన్త వ
్ర త్ చ యథా న్యాయం యజ్ఞో అసౌ సంప్రవర్త తే
ఆకాశే చ మహాన్ శబ్ద ః ప్రా దుర్ ఆసీత్ భయానకః 10
ఆవార్య గగనం మేఘో యథా ప్రా వృషి నిర్గ తః
తథా మాయాం వికుర్వాణౌ రాక్షసౌ అభ్యధావతామ్ 11
మారీచ శ్చ సుబాహు శ్చ తయో: అనుచరా స్త థా
ఆగమ్య భీమ సంకాశా రుధిర ఓఘాన్ అవాసృజన్ 12
తాం తేన రుదిర ఔఘేణ వేదర్
ి జజ్జ్వాల మండితా
సహసా అభిద్రు తో రామ: తాన్ అపశ్యత్ తతో దివి 13
తౌ ఆపతన్తౌ సహసా దృష్ట్వా రాజీవ లోచనః
లక్ష్మణం తు అభి సంప్రేక్ష్య రామో వచనమ్ అబ్రవీత్ 14
పశ్య లక్ష్మణ దుర్వృత్తా న్ రాక్షసాన్ పిశిత అశనాన్
మానవా౭స్త ్ర సమాధూతాన్ అనిలేన యథా ఘనాన్ 15
మానవం పరమోదారమ్ అస్త ం్ర పరమ భాస్వరమ్
చిక్షేప పరమ క్రు ద్ధో మారీచ ఉరసి రాఘవః 16
స తేన పరమా౭స్త్రేణ మానవేన సమాహితః
సంపూర్ణం యోజన శతం క్షిప్త ః సాగర సంప్ల వే 17
విచేతనం విఘూర్ణన్తం శీతేషు బల పీడితమ్
నిరస్త ం దృశ్య మారీచం రామో లక్ష్మణమ్ అబ్రవీత్ 18
పశ్య లక్ష్మణ శీతేషుం మానవం ధర్మ సంహితమ్
మోహయిత్వా నయతి ఏనం న చ ప్రా ణైర్ వియుజ్యత 19
ఇమాన్ అపి వధిష్యామి నిర్ఘృణాన్ దుష్ట చారిణః
 P a g e | 79

రాక్షసాన్ పాప కర్మస్థా న్ యజ్ఞ ఘ్నాన్ రుధిర అశనాన్ 20

స౦గృహ్య అస్త మ్
్ర తతో రామో దివ్యం ఆగ్నేయం అద్భుతం
సుబాహు ఉరసి చిక్షేప స విద్ధ ః ప్రా పతత్ భువి 21
శేషాన్ వాయవ్యమ్ ఆదాయ నిజఘాన మహాయశాః
రాఘవః పరమోదారో మునీనాం ముదమ్ ఆవహన్ 22
స హత్వా రాక్షసాన్ సర్వాన్ యజ్ఞ ఘ్నాన్ రఘు నన్ద నః
ఋషిభిః పూజిత: తత్ర యథేన్ద్రో విజయే పురా 23
అథ యజ్ఞే సమాప్తే తు విశ్వామిత్రో మహామునిః
నిర్ ఈతికా దిశో దృష్ట్వా కాకుత్స్థమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 24
కృతా౭ర్థో అస్మి మహాబాహో కృతం గురు వచ: త్వయా
సిద్ధా ౭౭శ్రమమ్ ఇదం సత్యం కృతం రామ మహాయశః
స హి రామం ప్రశస్య ఏవం తాభ్యాం సంధ్యాం ఉపాగమత్ 25
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రి౦శ స్సర్గ ః
ఏక త్రి౦శ స్సర్గ ః
అథ తాం రజనీం తత్ర కృతార్థౌ రామ లక్ష్మణౌ
ఊషతు: ముదితౌ వీరౌ ప్రహృష్టే న అన్త రాత్మనా 1
ప్రభాతాయాం తు శర్వర్యాం కృత పౌర్వా౭హ్ణిక క్రియౌ
విశ్వామిత్రమ్ ఋషీం చ అన్యాన్ సహితౌ అభిజగ్మతుః 2
అభివాద్య ముని శ్రేష్ఠం జ్వలన్త మ్ ఇవ పావకమ్
ఊచతు: మధురోదారం వాక్యం మధుర భాషిణౌ 3
ఇమౌ స్మ ముని శార్దూ ల కింకరౌ సముపస్థితౌ
ఆజ్ఞా పయ యథేష్టం వై శాసనం కరవావ కిమ్ 4
ఏవమ్ ఉక్తా తత స్తా భ్యాం సర్వ ఏవ మహర్షయః
విశ్వామిత్రం పురస్కృత్య రామం వచనమ్ అబ్రు వన్ 5
మైథిల స్య నర శ్రేష్ఠ జనక స్య భవిష్యతి
యజ్ఞ ః పరమ ధర్మిష్ఠ స్త త్ర యాస్యామహే వయమ్ 6
త్వం చైవ నర శార్దూ ల సహ అస్మాభి: గమిష్యసి
అద్భుతం చ ధను రత్నం తత్ర త్వం ద్రష్టు మ్ అర్హసి 7
తత్ హి పూర్వం నర శ్రేష్ఠ దత్త ం సదసి దైవతైః
అప్రమేయ బలం ఘోరం మఖే పరమ భాస్వరమ్ 8
 P a g e | 80

న అస్య దేవా న గన్ధ ర్వా న అసురా న చ రాక్షసాః

కర్తు మ్ ఆరోపణం శక్తా న కథంచన మానుషాః 9
ధనుషస్య తస్య వీర్యం హి జిజ్ఞా సన్తో మహీక్షితః
న శేకుర్ ఆరోపయితుం రాజ పుత్రా మహాబలాః 10
తత్ ధను: నర శార్దూ ల మైథిల స్య మహాత్మనః
తత్ర ద్రక్ష్యసి కాకుత్స్థ యజ్ఞ ం చ అద్భుత దర్శనమ్ 11
తత్ హి యజ్ఞ ఫలం తేన మైథిలేన ఉత్త మం ధనుః
యాచితం నర శార్దూ ల సునాభం సర్వ దైవతైః 12
ఆయాగభూతం నృపతేః తస్య వేశ్మని రాఘవ
అర్చితం వివిధై ర్గ ంధై ర్దూ పై శ్చా౭గరు గంధిభి: 13
ఏవమ్ ఉక్త్వా మునివరః ప్రస్థా నమ్ అకరోత్ తదా
స ఋషి సంఘః సకాకుత్స్థ ఆమన్త ్య్ర వన దేవతాః 14

స్వస్తి వోऽస్తు గమిష్యామి సిద్ధః సిద్ధా ౭౭శ్రమాత్ అహమ్

ఉత్త రే జాహ్నవీ తీరే హిమవన్త ం శిలోచ్చయమ్ 15
ప్రదక్షిణం తతః కృత్వా సిద్ధా శ్రమమ్ అనుత్త మమ్
ఉత్త రాం దిశమ్ ఉద్దిశ్య ప్రస్థా తుమ్ ఉపచక్రమే 16
తం వ్రజన్త ం మునివరమ్ అన్వగాత్ అనుసారిణామ్
శకటీ శత మాత్రం తు ప్రయాణే బ్రహ్మ వాదినామ్ 17
మృగ పక్షి గణా శ్చైవ సిద్ధా శ్రమ నివాసినః
అనుజగ్ముర్ మహాత్మానం విశ్వామిత్రం మహా మునిమ్
నివర్త యా మాస తత: స పక్షి సంఘాన్ మృగాన౭పి 18
తే గత్వా దూరమ్ అధ్వానం లమ్బమానే దివాకరే
వాసం చక్రు ర్ ముని గణాః శోణా కూలే సమాహితాః 19
తే అస్త ం గతే దినకరే స్నాత్వా హుత హుతాశనాః
విశ్వామిత్రం పురస్కృత్య నిషేదుర్ అమిత ఓజసః 20

రామోऽపి సహ సౌమిత్రి: మునీం తాన్ అభిపూజ్య చ

అగ్రతో నిషసాదా౭థ విశ్వామిత్ర స్య ధీమతః 21
అథ రామో మహాతేజా విశ్వామిత్రం మహా మునిమ్
పప్రచ్ఛ ముని శార్దూ లం కౌతూహల సమన్వితః 22
భగవన్ క: ను అయం దేశః సమృద్ధ వన శోభితః
 P a g e | 81

శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛామి భద్రం తే వక్తు మ్ అర్హసి తత్త ్వతః 23

చోదితో రామ వాక్యేన కథయా మాస సువ్రతః
తస్య దేశ స్య నిఖిలమ్ ఋషి మధ్యే మహాతపాః 24
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏక త్రి౦శ స్సర్గ ః
ద్వా త్రి౦శ స్సర్గ ః
బ్రహ్మయోనిర్ మహాన్ ఆసీత్ కుశో నామ మహాతపాః
అక్లిష్ట వ్రత ధర్మజ్ఞ : సజ్జ న ప్రతిపూజక: 1
స మహాత్మా కులీనాయాం యుక్తా యాం సుమహా బలాన్
వైదర్భ్యాం జనయా మాస చతురః సదృశాన్ సుతాన్ 2
కుశామ్బం కుశనాభం చ ఆధూర్త రజసం వసుమ్
దీప్తి యుక్తా న్ మహో త్సాహాన్ క్షత్ర ధర్మ చికీర్షయా 3
తాన్ ఉవాచ కుశః పుత్రా న్ ధర్మిష్ఠా న్ సత్య వాదినః
క్రియతాం పాలనం పుత్రా ధర్మం ప్రా ప్స్యథ పుష్కలం 4
కుశ స్య వచనం శ్రు త్వా చత్వారో లోక సమ్మతాః
నివేశం చక్రిరే సర్వే పురాణాం నృవరా: తదా 5
కుశామ్బ స్తు మహాతేజాః కౌశామ్బీమ్ అకరోత్ పురీమ్
కుశనాభ స్తు ధర్మాత్మా పరం చక్రే మహో దయమ్ 6
ఆధూర్త రజసో రామ ధర్మారణ్యం మహీపతిః
చక్రే పుర వరం రాజా వసుశ్చక్రే గిరివజ
్ర మ్ 7
ఏషా వసుమతీ రామ వసో : తస్య మహాత్మనః
ఏతే శైల వరాః పఞ్చ ప్రకాశన్తే సమన్త తః 8
సుమాగధీ నదీ రమ్యా మాగధాన్ విశ్రు తా యయౌ
పఞ్చానాం శైల ముఖ్యానాం మధ్యే మాలా ఇవ శోభతే 9
స ఏషా హి మాగధీ రామ వసో : తస్య మహాత్మనః
పూర్వా౭భి చరితా రామ సుక్షేత్రా సస్య మాలినీ 10
కుశనాభ స్తు రాజర్షిః కన్యా శతమ్ అనుత్త మమ్
జనయా మాస ధర్మాత్మా ఘృతాచ్యాం రఘు నన్ద న 11
తా: తు యౌవన శాలిన్యో రూపవత్యః స్వలంకృతాః
ఉద్యాన భూమిమ్ ఆగమ్య ప్రా వృషీవ శతహ్ర దాః 12
గాయన్త్యో నృత్యమానా శ్చ వాదయన్త ్య శ్చ రాఘవ
 P a g e | 82

ఆమోదం పరమం జగ్ము: వర ఆభరణ భూషితాః 13

అథ తా: చారు సర్వా౭ఙ్గ్యో రూపేణ అప్రతిమా భువి
ఉద్యాన భూమిమ్ ఆగమ్య తారా ఇవ ఘనా౭న్త రే 14
తాః సర్వగుణ సంపన్నా రూప యౌవన సంయుతాః
దృష్ట్వా సర్వాత్మకో వాయు: ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్ 15
అహం వః కామయే సర్వా భార్యా మమ భవిష్యథ
మానుష: త్యజ్యతాం భావో దీర్ఘమ్ ఆయు: అవాప్స్యథ 16
చలం హి యౌవనం నిత్యం మానుషేషు విశేషత:
అక్షయ్యం యౌవనం ప్రా ప్తౌ అమర్య శ్చ భవిష్యథః 17
తస్య తత్ వచనం శ్రు త్వా వాయో: అక్లిష్ట కర్మణః
అపహాస్య తతో వాక్యం కన్యా శతమ్ అథా౭బ్రవీత్ 18
అన్త : చరసి భూతానాం సర్వేషాం త్వం సురోత్త మ
ప్రభావజ్ఞా : చ తే సర్వాః కిమ్ అస్మాన్ అవమన్యసే 19
కుశనాభ సుతాః దేవం సర్వాః సమస్తా సురోత్త మ
స్థా నాత్ చ్చ్యావయితుం దేవం రక్షామ: తు తపో వయమ్ 20
మా భూత్ స కాలో దుర్మేధః పితరం సత్య వాదినమ్
న అవమన్యస్వ స్వధర్మేణ స్వయం వరమ్ ఉపాస్మహే 21
పితా హి ప్రభు: అస్మాకం దైవతం పరమం హి సః
యస్య నో దాస్యతి పితా స నో భర్తా భవిష్యతి 22
తాసాం తత్ వచనం శ్రు త్వా వాయుః పరమ కోపనః
ప్రవిశ్య సర్వ గాత్రా ణి బభఞ్జ భగవాన్ ప్రభుః 23
తాః కన్యా వాయునా భగ్నా వివిశు: నృపతే: గృహమ్
ప్రా పతన్ భువి సంభ్రా ంతా: స లజ్జ స్సా౭స్స్ర లోచనా: 24
స చ తా దయితా దీనా: కన్యా: పరమ శోభనా:
దృష్ట్వా భగ్నా స్త దా రాజా సంభ్రా న్త ఇదమ్ అబ్రవీత్ 25
కిమ్ ఇదం కథ్యతాం పుత్ర్యః కో ధర్మమ్ అవమన్యతే
కుబ్జా : కేన కృతా స్సర్వా వేష్టన్త్యో నా౭భిభాషథ
ఏవం రాజా వినిశ్వశ్య సమాధిం సందధే తత: 26
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వా త్రి ౦శ స్సర్గ ః
త్రయ స్త్రింశ స్సర్గ ః
 P a g e | 83

తస్య తద్వచనం శ్రు త్వా కుశనాభ స్య ధీమతః

శిరోభి: చరణౌ స్పృష్ట్వా కన్యా శతమ్ అభాషత 1
వాయుః సర్వా౭౭త్మకో రాజన్ ప్రధర్షయితుమ్ ఇచ్ఛతి
అశుభం మార్గ మ్ ఆస్థా య న ధర్మం ప్రత్యవేక్షతే 2
పితృమత్యః స్మ భద్రం తే స్వచ్ఛన్దే న వయం స్థితాః
పితరం నో వృణీష్వ త్వం యది నో దాస్యతే తవ 3
తేన పాప అనుబన్ధేన వచనం న ప్రతీచ్ఛతా
ఏవం బ్రు వన్త ్యః సర్వాః స్మ వాయునా నిహతా భృశమ్ 4
తాసాం త ద్వచనం శ్రు త్వా రాజా పరమ ధార్మికః
ప్రత్యువాచ మహాతేజాః కన్యా శతమ్ అనుత్త మమ్ 5
క్షాన్త ం క్షమావతాం పుత్ర్యః కర్త వ్యం సుమహత్ కృతమ్
ఐకమత్యమ్ ఉపాగమ్య కులం చ అవేక్షితం మమ 6
అలంకారో హి నారీణాం క్షమా తు పురుష స్య వా
దుష్కరం తత్ చ వః క్షాన్త ం త్రిదశేషు విశేషతః 7
యాదృశీ: వః క్షమా పుత్ర్యః సర్వాసామ్ అవిశేషతః
క్షమా దానం క్షమా యజ్ఞ ః క్షమా సత్యం చ పుత్రికాః 8
క్షమా యశః క్షమా ధర్మః క్షమాయాం విష్ఠితం జగత్
విసృజ్య కన్యాః కాకుత్స్థ రాజా త్రిదశ విక్రమః 9
మన్త జ
్ర ్ఞో మన్త య
్ర ా మాస ప్రదానం సహ మన్త్రిభిః
దేశే కాలే చ కర్త వ్యం సదృశే ప్రతిపాదనమ్ 10
ఏతస్మి న్నేవ కాలే తు చూళీ నామ మహా మునిః
ఊర్ధ్వరేతాః శుభాచారో బ్రా హ్మం తప ఉపాగమత్ 11
తప్యన్త ం తమ్ ఋషిం తత్ర గన్ధ ర్వీ పర్యుపాసతే
సో మదా నామ భద్రం తే ఊర్మిళా తనయా తదా 12
సా చ తం ప్రణతా భూత్వా శుశ్రూ షణ పరాయణా
ఉవాస కాలే ధర్మిష్ఠా తస్యాస్ తుష్టో అభవత్ గురుః 13
స చ తాం కాల యోగేన ప్రో వాచ రఘు నన్ద న

పరితుష్టో ऽస్మి భద్రం తే కిం కరోమి తవ ప్రియమ్ 14

పరితుష్ట ం మునిం జ్ఞా త్వా గన్ధ ర్వీ మధుర స్వరా
ఉవాచ పరమ ప్రీతా వాక్యజ్ఞా వాక్య కోవిదమ్ 15
 P a g e | 84

లక్ష్మ్యా సముదితో బ్రా హ్మ్యా బ్రహ్మభూతో మహాతపాః

బ్రా హ్మేణ తపసా యుక్త ం పుత్రమ్ ఇచ్ఛామి ధార్మికమ్ 16
అపతి శ్చ అస్మి భద్రం తే భార్యా చ అస్మి న కస్యచిత్
బ్రా హ్మేణ ఉపగతాయా: చ దాతుమ్ అర్హసి మే సుతమ్ 17
తస్యాః ప్రసన్నో బ్రహ్మర్షి: దదౌ పుత్రమ్ అనుత్త మమ్
బ్రహ్మ దత్త ఇతి ఖ్యాతం మానసం చూళినః సుతమ్ 18
స రాజా బ్రహ్మదత్త స్తు పురీమ్ అధ్యవసత్ తదా
కామ్పిల్యాం పరయా లక్ష్మ్యా దేవ రాజో యథా దివమ్ 19
స బుద్ధిం కృతవాన్ రాజా కుశనాభః సుధార్మికః
బ్రహ్మదత్తా య కాకుత్స్థ దాతుం కన్యా శతం తదా 20
తమ్ ఆహూయ మహాతేజా బ్రహ్మదత్త ం మహీపతిః
దదౌ కన్యా శతం రాజా సుప్రీతే న అన్త రాత్మనా 21
యథా క్రమం తతః పాణిం జగ్రా హ రఘు నన్ద న
బ్రహ్మదత్తో మహీపాల స్తా సాం దేవపతి: యథా 22
స్పృష్ట మాత్రే తతః పాణౌ వికుబ్జా విగత జ్వరాః
యుక్తా ః పరమయా లక్ష్మ్యా బభుః కన్యా శతం తదా 23
స దృష్ట్వా వాయునా ముక్తా ః కుశనాభో మహీపతిః
బభూవ పరమ ప్రీతో హర్షం లేభే పునః పునః 24
కృతోద్వాహం తు రాజానం బ్రహ్మదత్త ం మహీపతిః
స దారం ప్రేషయా మాస సో పాధ్యాయ గణం తదా 25
సో మదా౭పి సుసంహృష్టా పుత్ర స్య సదృశీం క్రియామ్
యథా న్యాయం చ గన్ధ ర్వీ స్నుషా: తాః ప్రత్యనన్ద త
స్పృష్ట్వా స్పృష్ట్వా చ తా: కన్యా: కుశనాభం ప్రశస్య చ 26
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రయ స్త్రింశ స్సర్గ ః
చతు స్త్రింశ స్సర్గ ః
కృత ఉద్వాహే గతే తస్మిన్ బ్రహ్మదత్తే చ రాఘవ
అపుత్రః పుత్ర లాభాయ పౌత్రీమ్ ఇష్టిమ్ అకల్పయత్ 1
ఇష్ట్యాం తు వర్త మానాయాం కుశనాభం మహీపతిమ్
ఉవాచ పరమ ప్రీతః కుశో బ్రహ్మ సుత స్త దా 2
పుత్ర : తే సదృశః పుత్ర భవిష్యతి సుధార్మికః
 P a g e | 85

గాధిం ప్రా ప్స్యసి తేన త్వం కీర్తిం లోకే చ శాశ్వతీమ్ 3

ఏవమ్ ఉక్త్వా కుశో రామ కుశనాభం మహీపతిమ్
జగామ ఆకాశమ్ ఆవిశ్య బ్రహ్మ లోకం సనాతనమ్ 4
కస్యచిత్ తు అథ కాల స్య కుశనాభ స్య ధీమతః
జజ్ఞే పరమ ధర్మిష్ఠో గాధి: ఇతి ఏవ నామతః 5
స పితా మమ కాకుత్స్థ గాధిః పరమ ధార్మికః

కుశ వంశ ప్రసూతోऽస్మి కౌశికో రఘు నన్ద న 6

పూర్వజా భగినీ చా౭పి మమ రాఘవ సువ్రతా
నామ్నా సత్యవతీ నామ ఋచీకే ప్రతిపాదితా 7
స శరీరా గతా స్వర్గ ం భర్తా రమ్ అనువర్తినీ
కౌశికీ పరమోదారా సా ప్రవృత్తా చ మహా నదీ 8
దివ్యా పుణ్య ఉదకా రమ్యా హిమవన్త మ్ ఉపాశ్రితా
లోక స్య హిత కామా౭ర్థం ప్రవృత్తా భగినీ మమ 9

తతోऽహం హిమవ త్పార్శ్వే వసామి నియతః సుఖమ్

భగిన్యాః స్నేహ సంయుక్త ః కౌశిక్యా రఘు నన్ద న 10
సా తు సత్యవతీ పుణ్యా సత్యే ధర్మే ప్రతిష్ఠితా
పతివ్రతా మహా భాగా కౌశికీ సరితాం వరా 11
అహం హి నియమాత్ రామ హిత్వా తాం సముపాగతః

సిద్ధా శ్రమమ్ అనుప్రా ప్య సిద్ధోऽస్మి తవ తేజసా 12

ఏషా రామ మమ ఉత్పత్తి ః స్వస్య వంశ స్య కీర్తితా
దేశ స్య చ మహా బాహో యన్ మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి 13
గతో అర్ధ రాత్రః కాకుత్స్థ కథాః కథయతో మమ
నిద్రా మ్ అభ్యేహి భద్రం తే మా భూత్ విఘ్నోఅధ్వని ఇహ నః 14
నిష్పన్దా : తరవః సర్వే నిలీనా మృగ పక్షిణః
నైశేన తమసా వ్యాప్తా దిశ శ్చ రఘు నన్ద న 15
శనై: వియుజ్యతే సంధ్యా నభో నేత్రై: ఇవ ఆవృతమ్
నక్షత్ర తారా గహనం జ్యోతిర్భి: అవభాసతే 16
ఉత్తి ష్ఠ తి చ శీతాంశుః శశీ లోక తమో నుదః
హ్లా దయన్ ప్రా ణినాం లోకే మనాంసి ప్రభయా విభో 17
నైశాని సర్వ భూతాని ప్రచరన్తి తత స్త తః
 P a g e | 86

యక్ష రాక్షస సంఘా శ్చ రౌద్రా శ్చ పిశిత అశనాః 18

ఏవమ్ ఉక్త్వా మహాతేజా విరరామ మహా మునిః
సాధు సాధ్వితి తం సర్వే మునయో: హి అభ్య పూజయన్ 19
కుశికానామ్ అయం వంశో మహాన్ ధర్మపర స్త దా
బ్రహ్మోపమా మహాత్మాన: కుశ వంశ్యా నరోత్త మా: 20
విశేషేణ భవాన్ ఏవ విశ్వామిత్రో మహా యశా:
కౌశికీ సరితాం శ్రేష్ఠా కులో ద్యోతకరీ తవ 21
ఇతి తై: ముని శార్దూ లై: ప్రశస్త : కుశికా౭౭త్మజ:
నిద్రా మ్ ఉపాగమత్ శ్రీమాన్ అస్త ంగత ఇవ అంశుమాన్ 22

రామోऽపి సహ సౌమిత్రిః కించిత్ ఆగత విస్మయః

ప్రశస్య ముని శార్దూ లం నిద్రా ం సముప సేవతే 23
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చతు స్త్రింశ స్సర్గ ః
పంచ త్రింశ స్సర్గ ః
ఉపాస్య రాత్రి శేషం తు శోణా కూలే మహర్షిభిః

నిశాయాం సుప్రభాతాయాం విశ్వామిత్రో ऽభ్యభాషత 1

సుప్రభాతా నిశా రామ పూర్వా సంధ్యా ప్రవర్త తే
ఉత్తి ష్ఠ ఉత్తి ష్ఠ భద్రం తే గమనాయ అభిరోచయ 2
తత్ శృత్వా వచనం తస్య కృత్వా పౌర్వాహ్ణికీం క్రియామ్
గమనం రోచయా మాస వాక్యం చ ఇదమ్ ఉవాచ హ 3
అయం శోణః శుభ జలో గాధః పులిన మణ్డితః
కతరేణ పథా బ్రహ్మన్ సంతరిష్యామహే వయమ్ 4
ఏవమ్ ఉక్త స్తు రామేణ విశ్వామిత్రో అబ్రవీత్ ఇదమ్
ఏష పన్థా మయా ఉద్దిష్టో యేన యాన్తి మహర్షయః 5
ఏవం ఉక్త్వా మహర్షయో విశ్వామిత్రేణ ధీమతా
పశ్యంత: తే ప్రయాతా వై వనాని వివిధాని చ 6
తే గత్వా దూరమ్ అధ్వానం గతే అర్ధ దివసే తదా
జాహ్నవీం సరితాం శ్రేష్ఠా ం దదృశు: ముని సేవితామ్ 7
తాం దృష్ట్వా పుణ్య సలిలాం హంస సారస సేవితామ్
బభూవు: ముదితాః సర్వే మునయః సహ రాఘవాః 8
తస్యా: తీరే తత: చక్రు : తే ఆవాస పరిగ్రహమ్
 P a g e | 87

తతః స్నాత్వా యథా న్యాయం సంతర్ప్య పితృ దేవతాః 9

హుత్వా చైవ అగ్నిహో త్రా ణి ప్రా శ్యచ అమృతవత్ హవిః
వివిశు: జాహ్నవీ తీరే శుచౌ ముదిత మానసాః 10
విశ్వామిత్రం మహాత్మానం పరివార్య సమన్త తః
సంప్రహృష్ట మనా రామో విశ్వామిత్రమ్ అథ అబ్రవీత్ 11
భగవన్ శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛామి గఙ్గా ం త్రి పథగాం నదీమ్
త్రైలోక్యం కథమ్ ఆక్రమ్య గతా నద నదీ పతిమ్ 12
చోదితో రామ వాక్యేన విశ్వామిత్రో మహా మునిః
వృద్ధిం జన్మ చ గఙ్గా యా వక్తు మ్ ఏవ ఉపచక్రమే 13
శైలేన్ద్రో హిమవాన్ నామ ధాతూనామ్ ఆకరో మహాన్
తస్య కన్యా ద్వయం రామ రూపేణ అప్రతిమం భువి 14
యా మేరు దుహితా రామ తయో: మాతా సుమధ్యమా
నామ్నా మనోరమా నామ పత్నీ హిమవతః ప్రియా 15
తస్యాం గఙ్గ ఇయమ్ అభవన్ జ్యేష్ఠా హిమవతః సుతా
ఉమా నామ ద్వితీయా అభూత్ కన్యా తస్య ఏవ రాఘవ 16
అథ జ్యేష్ఠా ం సురాః సర్వే దేవతా౭ర్థ చికీర్షయా
శైలేన్దం్ర వరయామాసు: గఙ్గా ం త్రి పథగాం నదీమ్ 17
దదౌ ధర్మేణ హిమవాన్ తనయాం లోక పావనీమ్
స్వచ్ఛన్ద పథగాం గఙ్గా ం త్రైలోక్య హిత కామ్యయా 18
ప్రతిగృహ్య తతో దేవా: త్రిలోక హిత కారిణః
గఙ్గా మ్ ఆదాయ తే అగచ్ఛన్ కృతార్థేన అన్త రాత్మనా 19
యా చ అన్యా శైల దుహితా కన్యా ఆసీత్ రఘు నన్ద న
ఉగ్రం సా వ్రతమ్ ఆస్థా య తప: తేపే తపో ధనా 20
ఉగ్రేణ తపసా యుక్తా ం దదౌ శైలవరః సుతామ్
రుద్రా య అప్రతిరూపాయ ఉమాం లోక నమస్కృతామ్ 21
ఏతే తే శైల రాజ స్య సుతే లోక నమస్కృతే
గఙ్గా చ సరితాం శ్రేష్ఠా ఉమా దేవీ చ రాఘవ 22
ఏతత్ తే సర్వమ్ ఆఖ్యాతం యథా త్రి పథగా నదీ
ఖం గతా ప్రథమం తాత గతిం గతిమతాం వర 23
స ఏషా సుర నదీ రమ్యా శైలేన్ద ్ర స్య సుతా తదా
 P a g e | 88

సుర లోకం సమారూఢా విపాపా జల వాహినీ 24

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచ త్రింశ స్సర్గ ః
షట్ త్రింశ స్సర్గ ః
ఉక్త వాక్యే మునౌ తస్మిన్ ఉభౌ రాఘవ లక్ష్మణౌ
ప్రతినన్ద ్య కథాం వీరౌ ఊచతు: ముని పుంగవమ్ 1
ధర్మ యుక్త మ్ ఇదం బ్రహ్మన్ కథితం పరమం త్వయా
దుహితుః శైల రాజ స్య జ్యేష్ఠా య వక్తు మ్ అర్హసి 2
విస్త రం విస్త రజ్ఞో అసి దివ్య మానుష సంభవమ్
త్రీన్ పథో హేతునా కేన ప్లా వయే ల్లో క పావనీ 3
కథం గఙ్గా ం త్రి పథగా విశ్రు తా సరిత్ ఉత్త మా
త్రిషు లోకేషు ధర్మజ్ఞ కర్మభిః కైః సమన్వితా 4
తథా బ్రు వతి కాకుత్స్థే విశ్వామిత్ర: తపో ధనః
నిఖిలేన కథాం సర్వామ్ ఋషి మధ్యే న్యవేదయత్ 5
పురా రామ కృత ఉద్వాహః నీల కణ్ఠో మహా తపాః
దృష్ట్వా చ స్పృహయా దేవీం మైథునా య ఉపచక్రమే 6
శితి కణ్ఠ స్య దేవ స్య దివ్యం వర్ష శతం గతమ్
న చా౭పి తనయో రామ తస్యామ్ ఆసీత్ పరంతప 7
తతో దేవాః సముద్విగ్నాః పితామహ పురోగమాః
యత్ ఇహ ఉత్పద్యతే భూతం క: తత్ ప్రతిసహిష్యతే 8
అభిగమ్య సురాః సర్వే ప్రణిపత్య ఇదమ్ అబ్రు వన్
దేవదేవ మహాదేవ లోకస్యా౭స్య హితే రత 9
సురాణాం ప్రణిపాతేన ప్రసాదం కర్తు మ్ అర్హసి
న లోకా ధారయిష్యన్తి తవ తేజః సురోత్త మ 10
బ్రా హ్మేణ తపసా యుక్తో దేవ్యా సహ తప శ్చర
త్రైలోక్య హిత కామా౭ర్థం తేజ: తేజసి ధారయ
రక్ష సర్వాన్ ఇమా న్లోకాన్ న అలోకం కర్తు మ్ అర్హసి 11
దేవతానాం వచః శ్రు త్వా సర్వ లోక మహేశ్వరః
బాఢమ్ ఇతి అబ్రవీత్ సర్వాన్ పునశ్చ ఇదమ్ ఉవాచ హ 12
ధారయిష్యామి అహం తేజ: తేజసి ఏవ సహ ఉమయా
త్రిదశాః పృథివీ చైవ నిర్వాణమ్ అధిగచ్ఛతు 13
 P a g e | 89

యత్ ఇదం క్షుభితం స్థా నాత్ మమ తేజో హి అనుత్త మమ్

ధారయిష్యతి క: తత్ మే బ్రు వన్తు సుర సత్త మాః 14
ఏవమ్ ఉక్తా : తతో దేవాః ప్రత్యూచు: వృషభ ధ్వజమ్
యత్ తేజః క్షుభితం హి ఏతత్ తత్ ధరా ధారయిష్యతి 15
ఏవమ్ ఉక్త ః సురపతిః ప్రముమోచ మహీ తలే
తేజసా పృథివీ యేన వ్యాప్తా స గిరి కాననా 16
తతో దేవాః పున: ఇదమ్ ఊచు శ్చ అథ హుతాశనమ్
ప్రవిశ త్వం మహాతేజో రౌద్రం వాయు సమన్వితః 17
తత్ అగ్నినా పున: వ్యాప్త ం సంజాతః శ్వేత పర్వతః
దివ్యం శరవణం చైవ పావక ఆదిత్య సన్నిభమ్ 18
యత్ర జాతో మహాతేజాః కార్తికేయో అగ్నిసంభవః
అథో మాం చ శివం చైవ దేవాః సర్షి గణా: తదా 19
పూజయా మాసు: అత్యర్థం సుప్రీత మనస: తతః
అథ శైల సుతా రామ త్రిదశాన్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 20
సమన్యు: అశపత్ సర్వాన్ క్రో ధ సంరక్త లోచనా
యస్మాన్ నివారితా చైవ సంగతా పుత్ర కామ్యయా 21
అపత్యం స్వేషు దారేషు తస్మాన్ న ఉత్పాదయిష్యథ
అద్య ప్రభృతి యుష్మాకమ్ అప్రజాః సన్తు పత్నయః 22
ఏవమ్ ఉక్త్వా సురాన్ సర్వాన్ శశాప పృథివీమ్ అపి
అవనే న ఏక రూపా త్వం బహు భార్యా భవిష్యసి 23
న చ పుత్ర కృతాం ప్రీతిం మత్ క్రో ధ కలుషీ కృతా
ప్రా ప్స్యసి త్వం సుదుర్మేధే మమ పుత్రమ్ అనిచ్ఛతీ 24
తాన్ సర్వాన్ వ్రీళితాన్ దృష్ట్వా సురాన్ సుర పతి: తదా
గమనా య ఉపచక్రా మ దిశం వరుణ పాలితామ్ 25
స గత్వా తప ఆతిష్ఠ త్ పార్శ్వే తస్య ఉత్త రే గిరేః
హిమవత్ ప్రభవే శృఙ్గే సహ దేవ్యా సహ మహేశ్వరః 26
ఏష తే విస్త రో రామ శైల పుత్ర్యా నివేదితః
గఙ్గా యాః ప్రభవం చైవ శృణు మే సహ లక్ష్మణ: 27
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే షట్ త్రింశ స్సర్గ ః
సప్త త్రింశ స్సర్గ ః
 P a g e | 90

తప్యమానే తపో దేవే దేవాః సర్షిగణాః పురా

సేనాపతిమ్ అభీప్సన్త ః పితామహమ్ ఉపాగమన్ 1
తతో అబ్రు వన్ సురాః సర్వే భగవన్త ం పితామహమ్
ప్రణిపత్య సురా: సర్వే స ఇన్ద్రా ః స అగ్నిపురోగమాః 2
యేన సేనాపతి: దేవ దత్తో భగవతా పురా
స తపః పరమ్ ఆస్థా య తప్యతే స్మ సహ ఉమయా 3
యత్ అత్ర అనన్త రం కార్యం లోకానాం హిత కామ్యయా
సంవిధత్స్వ విధానజ్ఞ త్వం హి నః పరమా గతిః 4
దేవతానాం వచః శ్రు త్వా సర్వ లోక పితామహః
సాన్త ్వయన్ మధురై: వాక్యై: త్రిదశాన్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 5
శైల పుత్ర్యా యత్ ఉక్త ం తన్ న ప్రజాస్యథ పత్నిషు
తస్యా వచనమ్ అక్లిష్టం సత్యమ్ ఏవ న సంశయః 6
ఇయమ్ ఆకాశగా గఙ్గా యస్యాం పుత్రం హుతా౭శనః
జనయిష్యతి దేవానాం సేనాపతిమ్ అరిందమమ్ 7
జ్యేష్ఠా శైలేన్ద ్ర దుహితా మానయిష్యతి తం సుతమ్
ఉమాయా: తత్ బహుమతం భవిష్యతి న సంశయః 8
తత్ శృత్వా వచనం తస్య కృతార్థా రఘు నన్ద న
ప్రణిపత్య సురాః సర్వే పితామహమ్ అపూజయన్ 9
తే గత్వా పర్వతం రామ కైలాసం ధాతు మణ్డితమ్
అగ్నిం నియోజయా మాసుః పుత్రా ర్థం సర్వ దేవతాః 10
దేవ కార్యమ్ ఇదం దేవ సమాధత్స్వ హుతాశన
శైలపుత్ర్యాం మహాతేజో గఙ్గా యాం తేజ ఉత్సృజ 11
దేవతానాం ప్రతిజ్ఞా య గఙ్గా మ్ అభ్యేత్య పావకః
గర్భం ధారయ వై దేవి దేవతానామ్ ఇదం ప్రియమ్ 12
తస్య త ద్వచనం శ్రు త్వా దివ్యం రూపమ్ అధారయత్
స తస్యా మహిమాం దృష్ట్వా సమన్తా త్ అవకీర్యత 13
సమన్త త: తదా దేవీమ్ అభ్యషిఞ్చత పావకః
సర్వ స్రో తాంసి పూర్ణా ని గఙ్గా యా రఘు నన్ద న 14
తమ్ ఉవాచ తతో గఙ్గా సర్వ దేవ పురోహితమ్
అశక్తా ధారణే దేవ తవ తేజః సముద్ధ తమ్
 P a g e | 91

దహ్యమానా అగ్నినా తేన సంప్రవ్యథిత చేతనా 15

అథ అబ్రవీత్ ఇదం గఙ్గా ం సర్వ దేవ హుతా౭శనః

ఇహ హైమవతే పాదే గర్భోऽయం సన్నివేశ్యతామ్ 16

శృత్వా తు అగ్ని వచో గఙ్గా తం గర్భమ్ అతి భాస్వరమ్
ఉత్ససర్జ మహాతేజ: స్రో తోభ్యో హి తదా౭నఘ 17
యత్ అస్యా నిర్గ తం తస్మాత్ తప్త జామ్బూనద ప్రభమ్
కాఞ్చనం ధరణీం ప్రా ప్త ం హిరణ్యమ్ అమలం శుభమ్ 18
తామ్రం కార్ష్ణాయసం చైవ తైక్ష్ణ్యాత్ ఏవ అభిజాయత
మలం తస్యా భవత్ తత్ర త్రపు సీసకమ్ ఏవ చ 19
తత్ ఏతత్ ధరణీం ప్రా ప్య నానా ధాతు: అవర్ధత
నిక్షిప్త మాత్రే గర్భే తు తేజోభి: అభిర౦జితమ్ 20
సర్వం పర్వత సన్నద్ధ ం సౌవర్ణమ్ అభవత్ వనమ్
జాత రూపమ్ ఇతి ఖ్యాతం తదా ప్రభృతి రాఘవ 21
సువర్ణం పురుష వ్యాఘ్ర హుతా౭శన సమ ప్రభమ్
తృణ వృక్ష లతా గుల్మం సర్వం భవతి కాంచనం 22
తం కుమారం తతో జాతం స ఇన్ద్రా ః సహ మరుద్గ ణాః
క్షీర సంభావన అర్థా య కృత్తి కాః సమయోజయన్ 23
తాః క్షీరం జాత మాత్రస్య కృత్వా సమయమ్ ఉత్త మమ్
దదుః పుత్రో అయమ్ అస్మాకం సర్వాసామ్ ఇతి నిశ్చితాః 24
తత స్తు దేవతాః సర్వాః కార్తికేయ ఇతి బ్రు వన్
పుత్ర: త్రైలోక్య విఖ్యాతో భవిష్యతి న సంశయః 25
తేషాం తత్ వచనం శ్రు త్వా స్కన్నం గర్భ పరిసవ
్ర ే
స్నాపయన్ పరయా లక్ష్మ్యా దీప్యమానమ్ ఇవా౭నలమ్ 26
స్కన్ద ఇత్య౭బ్రు వన్ దేవాః స్కన్నం గర్భ పరిసవ
్ర ాత్
కార్తికేయం మహాభాగం కాకుత్స్థ జ్వలనోపమమ్ 27
ప్రా దుర్భూతం తతః క్షీరం కృత్తి కానామ్ అనుత్త మమ్
షణ్ణా ం షడా౭౭ననో భూత్వా జగ్రా హ స్త నజం పయః 28
గృహీత్వా క్షీరమ్ ఏక అహ్నా సుకుమార వపు: తదా
అజయత్ స్వేన వీర్యేణ దైత్య సైన్య గణాన్ విభుః 29
సుర సేనా గణ పతిం తత: తమ్ అమల ద్యుతిమ్
 P a g e | 92

అభ్యషిఞ్చన్ సుర గణాః సమేత్యా౭గ్నిపురోగమాః 30

ఏష తే రామ గఙ్గా యా విస్త రో అభిహితో మయా
కుమార సంభవ: చ ఏవ ధన్యః పుణ్య స్త థైవ చ 31
భక్త శ్చ య: కార్తికేయే కాకుస్థ భువి మానవ:
ఆయుష్మాన్ పుత్ర పౌత్రై శ్చ స్కంద సాలోక్యతాం వ్రజేత్ 32
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్త త్రింశ స్సర్గ ః
అష్ట త్రింశ స్సర్గ ః
తాం కథాం కౌశికో రామే నివేద్య మధురా౭క్షరం
పున: ఏవ అపరం వాక్యం కాకుత్స్థమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 1
అయోధ్యా౭ధిపతిః శూరః పూర్వమ్ ఆసీత్ నరా౭ధిపః
సగరో నామ ధర్మాత్మా ప్రజా కామః స చ అప్రజః 2
వైదర్భ దుహితా రామ కేశినీ నామ నామతః
జ్యేష్ఠా సగర పత్నీ సా ధర్మిష్ఠా సత్య వాదినీ 3
అరిష్టనేమి దుహితా రూపేణ అప్రతిమా భువి
ద్వితీయా సగర స్య ఆసీత్ పత్నీ సుమతి సంజ్ఞికా 4
తాభ్యాం సహ తదా రాజా పత్నీభ్యాం తప్త వాన్ తపః
హిమవన్త ం సమాసాద్య భృగు ప్రసవ
్ర ణే గిరౌ 5
అథ వర్ష శతే పూర్ణే తపసా ఆరాధితో మునిః
సగరాయ వరం ప్రా దాత్ భృగుః సత్యవతాం వరః 6
అపత్య లాభః సుమహాన్ భవిష్యతి తవా౭నఘ
కీర్తిం చ అప్రతిమాం లోకే ప్రా ప్స్యసే పురుషర్షభ 7
ఏకా జనయితా తాత పుత్రం వంశకరం తవ
షష్టి ; పుత్ర సహస్రా ణి అపరా జనయిష్యతి 8
భాషమాణం మహాత్మానం రాజ పత్న్యౌ ప్రసాద్య తమ్
ఊచతుః పరమ ప్రీతే కృత అఞ్జ లి పుటే తదా 9
ఏకః కస్యాః సుతో బ్రహ్మన్ కా బహూన్ జనయిష్యతి
శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛావహే బ్రహ్మన్ సత్యమ్ అస్తు వచ: తవ 10
తయో: తత్ వచనం శ్రు త్వా భృగుః పరమ ధార్మికః
ఉవాచ పరమాం వాణీం స్వచ్ఛన్దో అత్ర విధీయతామ్ 11
ఏకో వంశకరో వ అస్తు బహవో వా మహా బలాః
 P a g e | 93

కీర్తిమన్తో మహో త్సాహాః కా వా కం వరమ్ ఇచ్ఛతి 12

మునే స్తు వచనం శ్రు త్వా కేశినీ రఘు నన్ద న
పుత్రం వంశకరం రామ జగ్రా హ నృప సన్నిధౌ 13
షష్టి: పుత్ర సహస్రా ణి సుపర్ణ భగినీ తదా
మహో త్సాహాన్ కీర్తిమతో జగ్రా హ సుమతిః సుతాన్ 14
ప్రదక్షిణమ్ ఋషిం కృత్వా శిరసా అభిప్రణమ్య చ
జగామ స్వపురం రాజా సభార్యా రఘు నన్ద న 15
అథ కాలే గతే తస్మిన్ జ్యేష్ఠా పుత్రం వ్యజాయత
అసమఞ్జ ఇతి ఖ్యాతం కేశినీ సగర ఆత్మజమ్ 16
సుమతి స్తు నరవ్యాఘ్ర గర్భ తుమ్బం వ్యజాయత
షష్టిః పుత్ర సహస్రా ణి తుమ్బ భేదాత్ వినిస్సృతాః 17
ఘృత పూర్ణేషు కుమ్భేషు ధాత్ర్య: తాన్ సమవర్ధయన్
కాలేన మహతా సర్వే యౌవనం ప్రతిపేదర
ి ే 18
అథ దీర్ఘేణ కాలేన రూప యౌవన శాలినః
షష్టిః పుత్ర సహస్రా ణి సగర స్య అభవన్ తదా 19
స చ జ్యేష్ఠో నర శ్రేష్ఠ సగర స్య ఆత్మ సంభవః
బాలాన్ గృహీత్వా తు జలే సరయ్వా రఘు నన్ద న
ప్రక్షిప్య ప్రహసన్ నిత్యం మజ్జ త: తాన్ సమీక్ష్య వై 20
ఏవం పాప సమాచార: సజ్జ న ప్రతిబాధక:
పౌరాణామ్ అహితే యుక్త ః పుత్రో నిర్వాసితః పురాత్ 21
తస్య పుత్ర: అంశుమాన్ నామ అసమఞ్జ స్య వీర్యవాన్
సమ్మతః సర్వలోక స్య సర్వ స్యా౭పి ప్రియం వదః 22
తతః కాలేన మహతా మతిః సమభి జాయత
సగర స్య నర శ్రేష్ఠ యజేయమ్ ఇతి నిశ్చితా 23
స కృత్వా నిశ్చయం రాజా స ఉపాధ్యాయ గణ స్త దా
యజ్ఞ కర్మణి వేదజ్ఞో యష్టు ం సముపచక్రమే 24
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే అష్ట త్రింశ స్సర్గ ః
ఏకోన చత్వారింశ స్సర్గ :
విశ్వామిత్ర వచః శ్రు త్వా కథా అంతే రఘు నన్ద న
ఉవాచ పరమ ప్రీతో మునిం దీప్తమ్ ఇవా౭నలమ్ 1
 P a g e | 94

శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛామి భద్రం తే విస్త రేణ కథామ్ ఇమామ్

పూర్వజో మే కథం బ్రహ్మన్ యజ్ఞ ం వై సముపాహరత్
విశ్వామిత్ర స్తు కాకుత్స్థమ్ ఉవాచ ప్రహసన్ ఇవ 2
శ్రూ యతాం విస్త రో రామ సగర స్య మహాత్మనః
శంకర శ్వశురో నామ హిమవాన్ అచలోత్త మః 3
విన్ధ ్య పర్వతమ్ ఆసాద్య నిరీక్షేతే పరస్పరమ్
తయో: మధ్యే ప్రవృత్తో అభూత్ యజ్ఞ ః స పురుషో త్త మ 4
స హి దేశో నర వ్యాఘ్ర ప్రశస్తో యజ్ఞ కర్మణి
తస్య అశ్వ చర్యాం కాకుత్స్థ దృఢ ధన్వా మహారథః 5
అంశుమాన్ అకరోత్ తాత సగర స్య మతే స్థితః
తస్య పర్వణి తం యజ్ఞ ం యజమాన స్య వాసవః 6
రాక్షసీం తనుమ్ ఆస్థా య యజ్ఞియ అశ్వమ్ అపాహరత్
హ్రియమాణే తు కాకుత్స్థ తస్మిన్ అశ్వే మహాత్మనః 7
ఉపాధ్యాయ గణాః సర్వే యజమానమ్ అథా బ్రు వన్
అయం పర్వణి వేగేన యజ్ఞియ అశ్వో అపనీయతే 8
హర్తా రం జహి కాకుత్స్థ హయ శ్చ ఏవ అపనీయతామ్
యజ్ఞ చ్ఛిద్రం భవతి ఏతత్ సర్వేషామ్ అశివాయ నః 9
తత్ తథా క్రియతాం రాజన్ యథా అచ్ఛిద్రః కృతో భవేత్
ఉపాధ్యాయ వచః శ్రు త్వా తస్మిన్ సదసి పార్థివః 10
షష్టిం పుత్ర సహస్రా ణి వాక్యమ్ ఏతత్ ఉవాచ హ
గతిం పుత్రా న పశ్యామి రక్షసాం పురుషర్షభాః 11
మన్త ్ర పూతై: మహాభాగై: ఆస్థితో హి మహా క్రతుః
తత్ గచ్ఛత విచిన్వధ్వం పుత్రకా భద్రమ౭స్తు వః 12
సముద్ర మాలినీం సర్వాం పృథివీమ్ అనుగచ్ఛత
ఏక ఏకం యోజనం పుత్రా విస్తా రమ్ అభిగచ్ఛత 13
యావత్ తురగ సందర్శ: తావత్ ఖనత మేదినీమ్
తమ్ ఏవ హయ హర్తా రం మార్గ మాణా మమ ఆజ్ఞ యా 14
దీక్షితః పౌత్ర సహితః సో పాధ్యాయ గణో హి అహమ్
ఇహ స్థా స్యామి భద్రం వో యావత్ తురగ దర్శనమ్ 15
ఇత్యు క్త్వా హృష్ట మనసో రాజ పుత్రా మహాబలాః
 P a g e | 95

జగ్ము: మహీ తలం రామ పితు: వచన యన్త్రితాః 16

యోజనాయామ్ అవిస్తా రమ్ ఏకైకో ధరణీ తలమ్
బిభిదుః పురుష వ్యాఘ్ర వజ్ర స్పర్శ సమై: నఖై : 17
శూలై: అశని కల్పై శ్చ హలై శ్చా౭పి సుదారుణైః
భిద్యమానా వసుమతీ ననాద రఘు నన్ద న 18
నాగానాం వధ్యమానానామ్ అసురాణాం చ రాఘవ

రాక్షసానాం చ దుర్ధర్షః సత్త్వానాం నినదో ऽభవత్ 19

యోజనానాం సహస్రా ణి షష్టిం తు రఘు నన్ద న
బిభిదు: ధరణీం వీరా రసా తలమ్ అనుత్త మమ్ 20
ఏవం పర్వత సంబాధం జమ్బూ ద్వీపం నృపా౭౭త్మజాః
ఖనన్తో నృప శార్దూ ల సర్వతః పరిచక్రముః 21
తతో దేవాః స గన్ధ ర్వాః స అసురాః సహ పన్నగాః
సంభ్రా న్త మనసః సర్వే పితామహమ్ ఉపాగమన్ 22
తే ప్రసాద్య మహాత్మానం విషణ్ణ వదనా: తదా
ఊచుః పరమ సంత్రస్తా ః పితామహమ్ ఇదం వచః 23
భగవన్ పృథివీ సర్వా ఖన్యతే సగర ఆత్మజైః
బహవ శ్చ మహాత్మానో వధ్యన్తే తల వాసిన: 24
అయం యజ్ఞ హరో౭స్మాకమ్ అనేన శ్వో అపనీయతే
ఇతి తే సర్వ భూతాని నిఘ్నన్తి సగర ఆత్మజా: 25
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏకోన చత్వారింశ స్సర్గ :
చత్వారింశ స్సర్గ :
దేవతానాం వచః శ్రు త్వా భగవాన్ వై పితామహః
ప్రత్యువాచ సుసంత్రస్తా న్ కృతాన్త బల మోహితాన్ 1
యస్య ఇయం వసుధా కృత్స్నా వాసుదేవ స్య ధీమతః
కాపిలం రూపమ్ ఆస్థా య ధారయతి అనిశం ధరామ్ 2
తస్య కోపా౭గ్నినా దగ్ధా భవిష్యంతి నృపాత్మజా:
పృథివ్యా శ్చా౭పి నిర్భేదో దృష్ట ఏవ సనాతనః 3
సగర స్య చ పుత్రా ణాం వినాశో దీర్ఘ దర్శినామ్
పితామహ వచః శ్రు త్వా త్రయ: త్రింశత్ అరిందమ 4
దేవాః పరమ సంహృష్టా ః పున: జగ్ము: యథా౭౭గతమ్
 P a g e | 96

సగర స్య చ పుత్రా ణాం ప్రా దుర్ ఆసీన్ మహాత్మనామ్ 5

పృథివ్యాం భిద్యమానాయాం నిర్ఘా త సమ నిస్స్వనః
తతో భిత్త్వా మహీం సర్వే కృత్వా చా౭పి ప్రదక్షిణమ్ 6
సహితాః సగరాః సర్వే పితరం వాక్యమ్ అబ్రు వన్
పరిక్రా న్తా మహీ సర్వా సత్త ్వవన్త శ్చ సూదితాః 7
దేవ దానవ రక్షాంసి పిశాచ ఉరగ కిన్నరాః
న చ పశ్యామహే అశ్వం తమ్ అశ్వ హర్తా రమ్ ఏవ చ 8
కిం కరిష్యామ భద్రం తే బుద్ధి: అత్ర విచార్యతామ్
తేషాం తత్ వచనం శ్రు త్వా పుత్రా ణాం రాజ సత్త మః 9
సమన్యు: అబ్రవీత్ వాక్యం సగరో రఘు నన్ద న
భూయః ఖనత భద్రం వో నిర్భిద్య వసుధా తలమ్ 10
అశ్వ హర్తా రమ్ ఆసాద్య కృతార్థా శ్చ నివర్త థ
పితు: వచనమ్ ఆస్థా య సగర స్య మహాత్మనః 11
షష్టిః పుత్ర సహస్రా ణి రసా తలమ్ అభిద్రవన్
ఖన్యమానే తత: తస్మిన్ దదృశుః పర్వతోపమమ్ 12
దిశా గజం విరూపాక్షం ధారయన్త ం మహీ తలమ్
స పర్వత వనాం కృత్స్నాం పృథివీం రఘు నన్ద న 13
శిరసా ధారయా మాస విరూపాక్షో మహా గజః
యదా పర్వణి కాకుత్స్థ విశ్రమా౭ర్థం మహా గజః 14
ఖేదాత్ చాలయతే శీర్షం భూమి కమ్ప స్త ధా భవేత్
తం తే ప్రదక్షిణం కృత్వా దిశా పాలం మహా గజమ్ 15
మానయన్తో హి తే రామ జగ్ము: భిత్త్వా రసా తలమ్
తతః పూర్వాం దిశం భిత్త్వా దక్షిణాం బిభిదుః పునః 16
దక్షిణస్యామ్ అపి దిశి దదృశు: తే మహా గజమ్
మహాపద్మం మహాత్మానం సుమహా పర్వతో పమమ్ 17
శిరసా ధారయన్త ం తే విస్మయం జగ్ము: ఉత్త మమ్
తతః ప్రదక్షిణం కృత్వా సగర స్య మహాత్మనః 18
షష్టిః పుత్ర సహస్రా ణి పశ్చిమాం బిభిదుర్ దిశమ్
పశ్చిమాయామ్ అపి దిశి మహాన్త మ్ అచలోపమమ్ 19
దిశా గజం సౌమనసం దదృశు: తే మహాబలాః
 P a g e | 97

తం తే ప్రదక్షిణం కృత్వా పృష్ట్వా చా౭పి నిరామయమ్ 20

ఖనన్త ః సముపక్రా న్తా దిశం హైమవతీం తదా
ఉత్త రస్యాం రఘు శ్రేష్ఠ దదృశు: హిమ పాణ్డు రమ్ 21
భద్రం భద్రేణ వపుషా ధారయన్త ం మహీమ్ ఇమామ్
సమాలభ్య తతః సర్వే కృత్వా చ ఏనం ప్రదక్షిణమ్ 22
షష్టిః పుత్ర సహస్రా ణి బిభిదుర్ వసుధా తలమ్
తతః ప్రా క్ ఉత్త రాం గత్వా సాగరాః ప్రథితాం దిశమ్ 23
రోషాత్ అభ్యఖనన్ సర్వే పృథివీం సగరా౭౭త్మజాః
తే తు సర్వే మహాత్మానో భీమ వేగా మహాబలా: 24
దదృశుః కపిలం తత్ర వాసుదేవం సనాతనమ్
హయం చ తస్య దేవ స్య చరన్త మ్ అవిదూరతః 25
ప్రహర్ష మతులం ప్రా ప్తా : సర్వే తే రఘు నందన
తే తం హయ హరం జ్ఞా త్వా క్రో ధ పర్యాకులేక్షణాః 26
ఖనిత్ర లాంగల ధరా నానా వృక్ష శిలా ధరా:
అభ్యధావన్త సంక్రు ద్ధా : తిష్ఠ తిష్ఠేతి చాబ్రు వన్ 27
అస్మాకం త్వం హి తురగం యజ్ఞీయం హృతవాన్ అసి
దుర్మేధ: త్వం హి సంప్రా ప్తా న్ విద్ధి నః సగరా౭౭త్మజాన్ 28
శ్రు త్వా తత్ వచనం తేషాం కపిలో రఘు నన్ద న
రోషేణ మహతా ఆవిష్టో హుంకారమ్ అకరోత్ తదా 29
తత: తేన అప్రమయ
ే ేణ కపిలేన మహాత్మనా
భస్మ రాశీ కృతాః సర్వే కాకుత్స్థ సగరా౭౭త్మజాః 30
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చత్వారింశ స్సర్గ :
ఏక చత్వారింశ స్సర్గ :
పుత్రా న్ చిర గతాన్ జ్ఞా త్వా సగరో రఘు నన్ద న 1
నప్తా రమ్ అబ్రవీత్ రాజా దీప్యమానం స్వ తేజసా

శూర శ్చ కృత విద్య శ్చ పూర్వై: తుల్యోऽసి తేజసా

పితౄణాం గతిమ్ అన్విచ్ఛ యేన చ అశ్వో అపహారితః 2
అన్త ర్భౌమాని సత్త్వాని వీర్యవన్తి మహాన్తి చ
తేషాం త్వం ప్రతిఘాతా౭ర్థం స అసిం గృహ్ణీష్వ కార్ముకమ్ 3
అభివాద్య అభివాద్యాన్ త్వం హత్వా విఘ్న కరాన్ అపి
 P a g e | 98

సిద్ధా ౭ర్థః సన్ నివర్త స్వ మమ యజ్ఞ స్య పారగః 4

ఏవమ్ ఉక్తో అంశుమాన్ సమ్యక్ సగరేణ మహాత్మనా
ధను: ఆదాయ ఖడ్గ ం చ జగామ లఘు విక్రమః 5
స ఖాతం పితృభి: మార్గ మ్ అన్త ర్భౌమం మహాత్మభిః
ప్రా పద్యత నర శ్రేష్ఠ తేన రాజ్ఞా ౭భిచోదితః 6
దైత్య దానవ రక్షోభిః పిశాచ పతగోరగైః
పూజ్యమానం మహాతేజా దిశాగజమ్ అపశ్యత 7
స తం ప్రదక్షిణం కృత్వా పృష్ట్వా చైవ నిరామయమ్
పితౄన్ స పరిపప్రచ్ఛ వాజి హర్తా రమ్ ఏవ చ 8
దిశాగజ స్తు తత్ శృత్వా ప్రీత్యా ఆహ అంశుమతో వచః
అసమంజ కృతార్థ: త్వం సహ అశ్వః శీఘ్రమ్ ఏష్యసి 9
తస్య త ద్వచనం శ్రు త్వా సర్వాన్ ఏవ దిశాగజాన్
యథా క్రమం యథా న్యాయం ప్రష్టు ం సముపచక్రమే 10
తై శ్చ సర్వై: దిశాపాలై: వాక్యజ్ఞై: వాక్య కోవిదైః
పూజితః స హయ శ్చైవ గన్తా అసి ఇత్య౭భిచోదితః 11
తేషాం తత్ వచనం శ్రు త్వా జగామ లఘు విక్రమః
భస్మ రాశీ కృతా యత్ర పితర స్త స్య సాగరాః 12
స దుఃఖవశమ్ ఆపన్న: తు అసమంజ సుత స్త దా
చుక్రో శ పరమ ఆర్త : తు వధాత్ తేషాం సుదుఃఖితః 13
యజ్ఞీయం చ హయం తత్ర చరన్త మ్ అవిదూరతః
దదర్శ పురుష వ్యాఘ్రో దుఃఖ శోక సమన్వితః 14
స తేషాం రాజ పుత్రా ణాం కర్తు కామో జల క్రియామ్
సలిలా౭ర్థీ మహాతేజా న చ అపశ్యత్ జలా౭౭శయమ్ 15
విసార్య నిపుణాం దృష్టిం తతో అపశ్యత్ ఖగా౭ధిపమ్
పితౄణాం మాతులం రామ సుపర్ణమ్ అనిలోపమమ్ 16
స చైనమ్ అబ్రవీత్ వాక్యం వైనతేయో మహాబలః

మా శుచః పురుష వ్యాఘ్ర వధో ऽయం లోక సమ్మతః 17

కపిలేన అప్రమేయేన దగ్ధా హి ఇమే మహా బలాః
సలిలం న అర్హసి ప్రా జ్ఞ దాతుమ్ ఏషాం హి లౌకికమ్ 18
గఙ్గా హిమవతో జ్యేష్ఠా దుహితా పురుషర్షభ
 P a g e | 99

తస్యాం కురు మహాబాహో పితౄణాం తు జల క్రియాం 19

భస్మ రాశీ కృతాన్ ఏతాన్ పావయే ల్లో క పావనీ
తయా క్లిన్నమ్ ఇదం భస్మ గఙ్గ యా లోక కాన్త యా
షష్టిం పుత్ర సహస్రా ణి స్వర్గ లోకం నయిష్యతి 20
నిర్గ చ్ఛ చ అశ్వం మహాభాగ సంగృహ్య పురుషర్షభ
యజ్ఞ ం పైతామహం వీర నిర్వర్త యితుమ్ అర్హసి 21
సుపర్ణ వచనం శ్రు త్వా సో అంశుమాన్ అతి వీర్యవాన్
త్వరితం హయమ్ ఆదాయ పునర్ ఆయాన్ మహాయశాః 22
తతో రాజానమ్ ఆసాద్య దీక్షితం రఘు నన్ద న
న్యవేదయత్ యథా వృత్త ం సుపర్ణ వచనం తథా 23
తత్ శృత్వా ఘోర సంకాశం వాక్యమ్ అంశుమతో నృపః
యజ్ఞ ం నిర్వర్త యా మాస యథా కల్పం యథా విధి 24
స్వపురం చ అగమత్ శ్రీమాన్ ఇష్ట యజ్ఞో మహీపతిః
గఙ్గా యా శ్చ ఆగమే రాజా నిశ్చయం న అధ్యగచ్ఛత 25
అకృత్వా నిశ్చయం రాజా కాలేన మహతా మహాన్
త్రింశ ద్వర్ష సహస్రా ణి రాజ్యం కృత్వా దివం గతః 26
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏక చత్వారింశ స్సర్గ :
ద్వి చత్వారింశ స్సర్గ :
కాల ధర్మం గతే రామ సగరే ప్రకృతీ జనాః
రాజానం రోచయా మాసు: అంశుమన్త ం సుధార్మికమ్ 1
స రాజా సుమహాన్ ఆసీత్ అంశుమాన్ రఘు నన్ద న
తస్య పుత్రో మహాన్ ఆసీత్ దిలీప ఇతి విశ్రు తః 2
తస్మిన్ రాజ్యం సమావేశ్య దిలీపే రఘు నన్ద న
హిమవత్ శిఖరే రమ్యే తప: తేపే సుదారుణమ్ 3
ద్వాత్రింశ చ్చ సహస్రా ణి వర్షా ణి సుమహాయశాః
తపో వన గతో రాజా స్వర్గ ం లేభే తపో ధనః 4
దిలీప స్తు మహాతేజాః శృత్వా పైతామహం వధమ్
దుఃఖోప హతయా బుద్ధ్యా నిశ్చయం న అధ్యగచ్ఛత 5
కథం గఙ్గా అవతరణం కథం తేషాం జల క్రియా

తారయేయం కథం చ ఏతాన్ ఇతి చిన్తా పరోऽభవత్ 6

 P a g e | 100

తస్య చిన్త యతో నిత్యం ధర్మేణ విదితా౭౭త్మనః

పుత్రో భగీరథో నామ జజ్ఞే పరమ ధార్మికః 7
దిలీప: తు మహాతేజా యజ్ఞై: బహుభి: ఇష్ట వాన్
త్రింశ ద్వర్ష సహస్రా ణి రాజా రాజ్యమ్ అకారయత్ 8
అగత్వా నిశ్చయం రాజా తేషామ్ ఉద్ధ రణం ప్రతి
వ్యాధినా నర శార్దూ ల కాల ధర్మమ్ ఉపేయివాన్ 9
ఇన్ద ్ర లోకం గతో రాజా స్వా౭౭ర్జితే న ఏవ కర్మణా
రాజ్యే భగీరథం పుత్రమ్ అభిషిచ్య నరర్షభః 10
భగీరథ స్తు రాజర్షి: ధార్మికో రఘు నన్ద న
అనపత్యో మహాతేజాః ప్రజా కామః స చ ప్రజా: 11
మంత్రిషు ఆధాయ తద్రా జ్యం గంగ అవతరణే రత:
స తపో దీర్ఘమ్ ఆతిష్ఠ త్ గోకర్ణే రఘు నన్ద న 12
ఊర్ధ్వ బాహుః పఞ్చ తపా మాస ఆహారో జితేన్ద్రియః
తస్య వర్ష సహస్రా ణి ఘోరే తపసి తిష్ఠ తః 13
అతీతాని మహా బాహో తస్య రాజ్ఞో మహాత్మన:
సుప్రీతో భగవాన్ బ్రహ్మా ప్రజానాం పతి: ఈశ్వరః 14
తతః సురగణైః సార్ధమ్ ఉపాగమ్య పితామహః
భగీరథం మహాత్మానం తప్యమానమ్ అథా౭బ్రవీత్ 15

భగీరథ మహాభాగ ప్రీత స్తేऽహం జనేశ్వర

తపసా చ సుతప్తేన వరం వరయ సువ్రత 16
తమ్ ఉవాచ మహాతేజాః సర్వ లోక పితామహ:
భగీరథో మహాభాగః కృతాఞ్జ లి: అవస్థితః 17
యది మే భగవన్ ప్రీతో యది అస్తి తపసః ఫలమ్
సగర స్య ఆత్మజాః సర్వే మత్త ః సలిలమ్ ఆప్నుయుః 18
గఙ్గా యాః సలిల క్లిన్నే భస్మని ఏషాం మహాత్మనామ్
స్వర్గ ం గచ్ఛేయు: అత్యన్త ం సర్వే మే ప్రపితామహాః 19
దేయా చ సంతతి: దేవ న అవసీదేత్ కులం చ నః
ఇక్ష్వాకూణాం కులే దేవ ఏష మే అస్తు వరః పరః 20
ఉక్త వాక్యం తు రాజానం సర్వ లోక పితామహః
ప్రత్యువాచ శుభాం వాణీం మధురాం మధురా౭క్షరామ్ 21
 P a g e | 101

మనోరథో మహాన్ ఏష భగీరథ మహారథ

ఏవం భవతు భద్రం తే ఇక్ష్వాకు కుల వర్ధన 22
ఇయం హైమవతీ గఙ్గా జ్యేష్ఠా హిమవతః సుతా
తాం వై ధారయితుం శక్తో హర: తత్ర నియుజ్యతామ్ 23
గఙ్గా యాః పతనం రాజన్ పృథివీ న సహిష్యతి
తాం వై ధారయితుం వీర న అన్యం పశ్యామి శూలినః 24
తమ్ ఏవమ్ ఉక్త్వా రాజానం గఙ్గా ం చ ఆభాష్య లోక కృత్
జగామ త్రిదివం దేవః సహ సర్వై: మరు ద్గ ణైః 25
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వి చత్వారింశ స్సర్గ :
త్రి చత్వారింశ స్సర్గ :
దేవ దేవే గతే తస్మిన్ సో అఙ్గు ష్ఠ అగ్ర నిపీడితామ్
కృత్వా వసుమతీం రామ సంవత్సరమ్ ఉపాసత 1
అథ సంవత్సరే పూర్ణే సర్వ లోక నమస్కృతః
ఉమా పతిః పశు పతీ రాజానమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 2

ప్రీత: తేऽహం నరశ్రేష్ఠ కరిష్యామి తవ ప్రియమ్

శిరసా ధారయిష్యామి శైల రాజ సుతామ్ అహమ్ 3
తతో హైమవతీ జ్యేష్ఠా సర్వ లోక నమస్కృతా
తదా సా అతిమహత్ రూపం కృత్వా వేగం చ దుస్సహమ్
ఆకాశాత్ అపతత్ రామ శివే శివ శిరసి ఉత 4
అచింతయ చ్చ సా దేవీ గంగా పరమ దుర్ధరా
విశామి అహం హి పాతాళం శ్రో తసా గృహ్య శంకరం 5
తస్యా: అవలేపనం జ్ఞా త్వా క్రు ద్ధ స్తు భగవాన్ హరః
తిరోభావయితుం బుద్ధిం చక్రే త్రి నయన: తదా 6
సా తస్మిన్ పతితా పుణ్యా పుణ్యే రుద్ర స్య మూర్ధని
హిమవత్ ప్రతిమే రామ జటా మండల గహ్వారే 7
సా కదంచిన్ మహీం గంతుం న శక్నోత్ యత్నమా౭౭స్థితా
నైవ సా నిర్గ మనం లేభే జటా మణ్డ ల మోహితా 8
తత్ర ఏవ ఆబంభ్రమత్ దేవీ సంవత్సర గణాన్ బహూన్
 P a g e | 102

తామ్ అపశ్యన్ పున: తత్ర తప: పరమమా౭౭స్థిత: 9

అనేన తోషిత శ్చ ఆసీత్ అత్యర్థం రఘు నన్ద న
విససర్జ తతో గఙ్గా ం హరో బిన్దు సరః ప్రతి 10
తస్యాం విసృజ్యమానాయాం సప్త స్రో తాంసి జజ్ఞిరే
హ్లా దినీ పావనీ చైవ నళినీ చ తధా అపరా 11
తిస్ర : ప్రా చీం దిశం జగ్ము: గంగా శివ జలా: శుభా:
సుచక్షు: శ్చ ఏవ సీతా చ సిన్దు : చ ఏవ మహా నదీ 12
తిస్ర: ఏతా దిశం జగ్ము: ప్రతీచీం తు శుభోదకా:
సప్త మీ చ అన్వగాత్ తాసాం భగీరథ రథం తదా 13
భగీరథో ౭పి రాజర్షి: దివ్యం స్యందనమ్ ఆస్థిత:
ప్రా యాత్ అగ్రే మహా తేజా గంగా తమ్ చ అపి అనువ్రజత్ 14
గగనాత్ శంకర శిర: తతో ధరణిమ్ ఆగతా
వ్యసర్పత జలం తత్ర తీవ్ర శబ్ద పురస్కృతమ్ 15
మత్స్య కచ్ఛప సంఘై శ్చ శింశు మార గణై: తదా
పతత్భి: పతితై శ్చ అన్యై: వ్యరోచత వసుంధరా 16
తతో దేవర్షి గన్ధ ర్వా యక్షాః సిద్ధ గణా: తథా
వ్యలోకయన్త తే తత్ర గగనాత్ గామ్ గతాం తదా 17
విమానై: నగర ఆకారై: హయై: గజ వరై: తథా
పారిప్లవ గతా: చా౭పి దేవతా: తత్ర విష్ఠితాః 18
తత్ అద్భుతతమం లోకే గఙ్గా పతనమ్ ఉత్త మమ్
దిదృక్షవో దేవగణాః సమేయు: అమిత ఓజసః 19
సంపతద్భిః సుర గణై: తేషాం చ ఆభరణ ఓజసా
శత ఆదిత్యమ్ ఇవ ఆభాతి గగనం గత తోయదమ్ 20
శింశుమార ఉరగ గణై: మీనై: అపి చ చఞ్చలైః
విద్యుద్భి: ఇవ విక్షిప్తై: ఆకాశమ్ అభవత్ తదా 21
పాణ్డు రైః సలిల ఉత్పీడైః కీర్యమాణైః సహస్రధా
శారద అభ్రై: ఇవ ఆకీర్ణం గగనం హంస సంప్ల వైః 22
క్వచిత్ ద్ధ ృత తరం యాతి కుటిలం క్వచిత్ ఆయతమ్
వినతం క్వచిత్ ఉద్ధూ తం క్వచిత్ యాతి శనైః శనైః 23
సలిలే నైవ సలిలం క్వచిత్ అభ్యాహతం పునః
 P a g e | 103

ముహుర్ ఊర్ధ్వ పథం గత్వా పపాత వసుధా తలం 24

త చ్ఛంకర శిరో భ్రష్టం భ్రష్టం భూమి తలే పునః
వ్యరోచత తదా తోయం నిర్మలం గత కల్మషమ్ 25
తత్ర దేవర్షి గన్ధ ర్వా వసుధా తల వాసినః
భవ అఙ్గ పతితం తోయం పవిత్రమ్ ఇతి పస్పృశుః 26
శాపాత్ ప్రపతితా యే చ గగనాత్ వసుధా తలమ్
కృత్వా తత్రా ౭భిషేకం తే బభూవు: గత కల్మషాః 27
ధూత పాపాః పున: తేన తోయేన అథ అన్వితా
పున: ఆకాశమ్ ఆవిశ్య స్వాన్ లోకాన్ ప్రతిపేదిరే 28
ముముదే ముదితో లోక: తేన తోయేన సుభాస్వతా
కృతా౭భిషేకో గఙ్గా యాం బభూవ విగత క్ల మః 29

భగీరథో ऽపి రాజర్షి: దివ్యం స్యన్ద నమ్ ఆస్థితః

ప్రా యాత్ అగ్రే మహాతేజా: తం గఙ్గా పృష్ఠ తో అన్వగాత్ 30
దేవాః సర్షిగణాః సర్వే దైత్య దానవ రాక్షసాః
గన్ధ ర్వ యక్ష ప్రవరాః సకిన్నర మహో రగాః 31
సర్పా: చ అప్సరసో రామ భగీరథ రథా౭నుగాః
గఙ్గా మ్ అన్వగమన్ ప్రీతాః సర్వే జల చరా: చ యే 32
యతో భగీరథో రాజా తతో గఙ్గా యశస్వినీ
జగామ సరితాం శ్రేష్ఠా సర్వ పాప వినాశినీ 33
తతో హి యజమాన స్య జహ్నో: అద్భుత కర్మణ:
గంగా సంప్లా వయా మాస యజ్ఞ వాటం మహాత్మన: 34
తస్యా అవలేపనం జ్ఞా త్వా క్రు ద్థో జహ్ను: చ రాఘవ
అపిబత్ తు జలం సర్వం గంగాయా: పరమ అద్భుతం 35
తతో దేవా: సగంధర్వా ఋషయ శ్చ సువిస్మితా:
పూజయంతి మహాత్మానం జహ్నుం పురుష సత్త మం 36
గంగాం చా౭పి నయంతి స్మ దుహితృ త్వే మహాత్మన:
తత: తుష్టో మహాతేజా శ్శ్రోత్రా భ్యాం అసృజ త్పునః 37
తస్మాత్ జహ్ను సుతా గంగా ప్రో చ్యతే జాహ్నవీతి చ
జగామ చ పున ర్గ ంగా భగీరథ రథా౭నుగా 38
సాగరం చా౭పి సంప్రా ప్తా సా సరిత్ప్రవరా తదా
 P a g e | 104

రసా తలమ్ ఉపాగచ్చత్ సిధ్య౭ర్ధం తస్య కర్మణ : 39

భగీరథో ౭పి రాజర్షి: గంగామ్ ఆదాయ యత్నత:
పితామహాన్ భస్మ కృతాన్ అపశ్యత్ దీన చేతన: 40
అథ తత్ భస్మనాం రాశిం గంగా సలిలమ్ ఉత్త మం
ప్లా వయత్ దూత పాప్మాన: స్వర్గ ం ప్రా ప్తా రఘూత్త మ 41
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రి చత్వారింశ స్సర్గ :
చతు శ్చత్వారింశ స్సర్గ :
స గత్వా సాగరం రాజా గఙ్గ యా అనుగత: తదా
ప్రవివేశ తలం భూమే: యత్ర తే భస్మసాత్ కృతాః 1
భస్మని యథా ఆప్లు తే రామ గఙ్గా యాః సలిలేన వై
సర్వ లోక ప్రభు: బ్రహ్మా రాజానమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 2
తారితా నర శార్దూ ల దివం యాతా శ్చ దేవవత్
షష్టిః పుత్ర సహస్రా ణి సగర స్య మహాత్మనః 3
సాగర స్య జలం లోకే యావత్ స్థా స్యతి పార్థివ
సగర స్య ఆత్మజా: తావత్ స్వర్గే స్థా స్యన్తి దేవవత్ 4
ఇయం చ దుహితా జ్యేష్ఠా తవ గఙ్గా భవిష్యతి
త్వత్ కృతేన చ నామ్నా వై లోకే స్థా స్యతి విశ్రు తా 5
గఙ్గా త్రిపథగా నామ దివ్యా భాగీరథీ ఇతి చ
త్రి పథో భావయన్తి ఇతి తత స్త్రిపథగా స్మృతా 6
పితామహానాం సర్వేషాం త్వమ్ అత్ర మనుజాధిప
కురుష్వ సలిలం రాజన్ ప్రతిజ్ఞా మ్ అపవర్జయ 7
పూర్వకేణ హి తే రాజన్ తేన అతియశసా తదా
ధర్మిణాం ప్రవరేణా౭థ న ఏష ప్రా ప్తో మనోరథః 8
తథైవ అంశుమతా తాత లోకే అప్రతిమ తేజసా
గఙ్గా ం ప్రా ర్థయతా నేతుం ప్రతిజ్ఞా న అపవర్జితా 9
రాజర్షిణా గుణవతా మహర్షి సమ తేజసా
మత్ తుల్య తపసా చైవ క్షత్ర ధర్మ స్థితేన చ 10
దిలీపేన మహాభాగ తవ పిత్రా అతి తేజసా
పున ర్న శఙ్కితా నేతుం గఙ్గా ం ప్రా ర్థయతా౭నఘ 11
సా త్వయా సమతిక్రా న్తా ప్రతిజ్ఞా పురుషర్షభ
 P a g e | 105

ప్రా ప్తో ऽసి పరమం లోకే యశః పరమ సమ్మతమ్ 12

యత్ చ గఙ్గా ౭వతరణం త్వయా కృతమ్ అరిందమ
అనేన చ భవాన్ ప్రా ప్తో ధర్మస్య ఆయతనం మహత్ 13
ప్లా వయస్వ త్వమ్ ఆత్మానం నరోత్త మ సదా ఉచితే
సలిలే పురుష వ్యాఘ్ర శుచిః పుణ్య ఫలో భవ 14
పితామహానాం సర్వేషాం కురుష్వ సలిల క్రియామ్
స్వస్తి తే అస్తు గమిష్యామి స్వం లోకం గమ్యతాం నృప 15
ఇతి ఏవమ్ ఉక్త్వా దేవశ
ే ః సర్వ లోక పితామహః
యథా ఆగతం తథా అగచ్ఛత్ దేవ లోకం మహాయశాః 16
భగీరథో అపి రాజర్షిః కృత్వా సలిలమ్ ఉత్త మమ్
యథా క్రమం యథా న్యాయం సాగరాణాం మహాయశాః 17
కృతోదకః శుచీ రాజా స్వ రాజ్యం ప్రవివేశ హ
సమృద్ధా ౭ర్థో నర శ్రేష్ఠ స్వ రాజ్యం ప్రశశాస హ 18
ప్రముమోద చ లోక స్త ం నృపమ్ ఆసాద్య రాఘవ
నష్ట శోకః సమృద్ధా ౭ర్థో బభూవ విగత జ్వరః 19
ఏష తే రామ గఙ్గా యా విస్త రో అభిహితో మయా
స్వస్తి ప్రా ప్నుహి భద్రం తే సంధ్యా కాలో అతివర్త తే 20
ధన్యం యశస్యమ్ ఆయుష్యం పుత్ర్యమ్ స్వర్గ ్యం అతీవ చ
య: శ్రా వయతి విప్రేషు క్షత్రియేషు ఇతరేషు చ 21
ప్రీయన్తే పితర: తస్య ప్రీయన్తే దైవతాని చ
ఇదమ్ ఆఖ్యానమ్ అవ్యగ్రో గఙ్గా అవతరణం శుభం 22
య శ్శృణోతి చ కాకుస్థ సర్వాన్ కామాన్ అవాప్నుయాత్
సర్వే పాపా: ప్రణశ్యన్తి ఆయు: కీర్తి శ్చ వర్ధతే 23
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చతు శ్చత్వారింశ స్సర్గ ః
పంచ చత్వారింశ స్సర్గ ః
విశ్వామిత్ర వచః శ్రు త్వా రాఘవః సహ లక్ష్మణః
విస్మయం పరమం గత్వా విశ్వామిత్రమ్ అథా౭బ్రవీత్ 1
అత్య౭ద్భుతమ్ ఇదం బ్రహ్మన్ కథితం పరమం త్వయా
గఙ్గా అవతరణం పుణ్యం సాగర స్య చ పూరణమ్ 2
తస్య సా శర్వరీ సర్వా సహ సౌమిత్రిణా తదా
 P a g e | 106

జగామ చిన్త యానస్య విశ్వామిత్ర కథాం శుభామ్ 3

తతః ప్రభాతే విమలే విశ్వామిత్రం మహామునిమ్
ఉవాచ రాఘవో వాక్యం కృత ఆహ్నికమ్ అరిందమః 4
గతా భగవతీ రాత్రిః శ్రో తవ్యం పరమం శ్రు తమ్
క్షణ భూతేవ సా రాత్రిః సంవృత్తేయం మహాతపః 5
ఇమాం చిన్త యతః సర్వాం నిఖిలేన కథాం తవ
తరామ సరితాం శ్రేష్ఠా ం పుణ్యాం త్రిపథగాం నదీమ్ 6
నౌ: ఏషా హి సుఖ ఆస్తీర్ణా ఋషీణాం పుణ్య కర్మణామ్
భగవన్త మ్ ఇహ ప్రా ప్త ం జ్ఞా త్వా త్వరితమ్ ఆగతా 7
తస్య తత్ వచనం శ్రు త్వా రాఘవ స్య మహాత్మనః
సంతారం కారయా మాస సర్షి సంఘః స రాఘవః 8
ఉత్త రం తీరమ్ ఆసాద్య సంపూజ్య ర్షిగణం తదా
గఙ్గా కూలే నివిష్టా : తే విశాలాం దదృశుః పురీమ్ 9
తతో మునివర: తూర్ణం జగామ సహ రాఘవః
విశాలాం నగరీం రమ్యాం దివ్యాం స్వర్గ ఉపమాం తదా 10
అథ రామో మహా ప్రా జ్ఞో విశ్వామిత్రం మహా మునిమ్
పప్రచ్ఛ ప్రా ఞ్జ లి: భూత్వా విశాలామ్ ఉత్త మాం పురీమ్ 11

కతరో రాజ వంశోऽయం విశాలాయాం మహామునే

శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛామి భద్రం తే పరం కౌతూహలం హి మే 12
తస్య తత్ వచనం శ్రు త్వా రామ స్య ముని పుంగవః
ఆఖ్యాతుం తత్ సమారేభే విశాల స్య పురాతనమ్ 13
శ్రూ యతాం రామ శక్ర స్య కథాం కథయతః శుభామ్
అస్మిన్ దేశే హి యత్ వృత్త ం శృణు తత్త్వేన రాఘవ 14
పూర్వం కృత యుగే రామ దితేః పుత్రా మహాబలాః
అదితే శ్చ మహాభాగా వీర్యవన్త ః సుధార్మికాః 15
తత: తేషాం నర శ్రేష్ఠ బుద్ధి: ఆసీన్ మహాత్మనామ్
అమరా నిర్జరా శ్చైవ కథం స్యామ నిరామయాః 16
తేషాం చిన్త యతాం రామ బుద్ధి: ఆసీన్ మహాత్మనాం
క్షీర ఉద మథనం కృత్వా రసం ప్రా ప్స్యామ తత్ర వై 17
 P a g e | 107

తతో నిశ్చిత్య మథనం యోక్త ్రం కృత్వా చ వాసుకిమ్

మన్థా నం మన్ద రం కృత్వా మమన్థు : అమిత ఓజసః 18
అధ వర్ష సహస్రేణ యోక్త ్ర సర్ప శిరాంశి చ
వమన్తో అతి విషం తత్ర దదంశు ర్గ గనై శ్శిలా: 19
ఉత్పపాతమ్ అగ్ని సంకాశం హాలాహల మహా విషం
తేన దగ్ధం జగత్సర్వం స దేవా సుర మానుషం 20
అధ దేవా మహాదేవం శంకరం శరణా౭ర్ధిన:
జగ్ము: పశుపతిం రుద్రం త్రా హి త్రా హీతి తుష్టు వు: 21
ఏవమ్ ఉక్త స్త తో దేవై: దేవ దేవశ
ే ్వర: ప్రభు:
ప్రా దురా౭౭సీత్ తతో అత్రై ఏవ శంఖ చక్ర ధరో హరి: 22
ఉవాచ ఏనం స్మితం కృత్వా రుద్రం శూల భృతం హరి:
దైవతై: మధ్యమానో తు యత్ పూర్వం సముపస్థితం 23
తత్ త్వదీయం హి సుర శ్రేష్ఠ సురాణామ్ అగ్రతో హి యత్
అగ్ర పూజామ్ ఇమాం మత్వా గృహాణ ఇదం విషం ప్రభో
ఇతి ఉక్త్వా చ సుర శ్రేష్ఠ: తత్ర ఏవ అన్త ర్ధీయత 24
దేవతానాం భయం దృష్ట్వా శ్రు త్వా వాక్యం తు శార్ఙిణ:
హాలాహల విషం ఘోరం స జగ్రా హ అమృతోపమం 25
దేవాన్ విసృజ్య దేవశ
ే ో జగామ భగవాన్ హర:
తతో దేవా: అసురా: సర్వే మమంథూ రఘు నందన 26
ప్రవివేశ అధ పాతాళం మంథాన: పర్వతో౭నఘ
తతో దేవా: సగన్ధ ర్వా: తుష్టు వు: మధుసూదనం 27
త్వం గతి స్సర్వ భూతానాం విశేషేణ దివౌకసాం
పాలయ అస్మాన్ మహా బాహో గిరిమ్ ఉద్ధ ర్తు మ్ అర్హసి 28
ఇతి శ్రు త్వా హృషీకశ
ే : కామఠం రూపమ్ ఆస్థిత:
పర్వతం పృష్ట త: కృత్వా శిశ్యే తత్ర ఓషధౌ హరి: 29
పర్వత అగ్రే తు లోకాత్మా హస్తేన ఆక్రమ్య కేశవః
దేవానాం మధ్యతః స్థిత్వా మమంథ పురుషో త్త మ: 30
అధ వర్ష సహస్రేణ స దండ: స కమండలు:
పూర్వం ధన్వన్త రి: నామ అప్సరా శ్చ సువర్చసః 31
అప్సు నిర్మథనాత్ ఏవ రసాత్ తస్మాత్ వర స్త్రియః
 P a g e | 108

ఉత్పేతు: మనుజ శ్రేష్ఠ తస్మాత్ అప్సరసో ऽభవన్ 32

షష్టిః కోట్యో అభవన్ తాసామ్ అప్సరాణాం సువర్చసామ్
అసంఖ్యేయా స్తు కాకుత్స్థ యా: తాసాం పరిచారికాః 33
న తాః స్మ ప్రతిగృహ్ణన్తి సర్వే తే దేవ దానవాః
అప్రతి గ్రహణాత్ ఏవ తా చ సర్వా సాధారణాః స్మృతాః 34
వరుణ స్య తతః కన్యా వారుణీ రఘు నన్ద న
ఉత్పపాత మహాభాగా మార్గ మాణా పరిగ్రహమ్ 35
దితేః పుత్రా న తాం రామ జగృహు: వరుణ ఆత్మజామ్
అదితే: తు సుతా వీర జగృహు: తామ్ అనిన్ది తామ్ 36
అసురా: తేన దైతేయాః సురా: తేన అదితేః సుతాః
హృష్టా ః ప్రముదితా శ్చా౭౭సన్ వారుణీ గ్రహణాత్ సురాః 37
ఉచ్చైశ్రవా హయ శ్రేష్ఠో మణి రత్నం చ కౌంస్తు భమ్
ఉదతిష్ఠ న్ నర శ్రేష్ఠ తథైవ అమృతమ్ ఉత్త మమ్ 38
అథ తస్య కృతే రామ మహాన్ ఆసీత్ కుల క్షయః
అదితే: తు తతః పుత్రా దితేః పుత్రా న్ అసూదయన్ 39
ఏకతో అభ్యాగామన్ సర్వే అసురా రాక్షసై స్సహ
యుద్ధ మాసీత్ మహా ఘోరం వీర త్రైలోక్య మోహనం 40
యదా క్షయం గతం సర్వం తదా విష్ణు : మహాబలః
అమృతం స: అహరత్ తూర్ణం మాయామ్ ఆస్థా య మోహినీం 41
యే గతా అభిముఖం విష్ణు మ్ అక్షయం పురుషో త్త మం
సంపిష్టా : తే తదా యుద్ధే విష్ణు నా ప్రభ విష్ణు నా 42
అదితే: ఆత్మజా వీరా దితే: పుత్రా న్ నిజఘ్నిరే
తస్మిన్ ఘోరే మహా యుద్ధే దైతేయా అదిత్యాయో: భృశమ్ 43
నిహత్య దితి పుత్రా న్ తు రాజ్యం ప్రా ప్య పురందరః
శశాస ముదితో లోకాన్ సర్షి సంఘాన్ స చారణాన్ 44
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచ చత్వారింశ స్సర్గ ః
షట్చత్వారింశ స్సర్గ ః
హతేషు తేషు పుత్రేషు దితిః పరమ దుఃఖితా
మారీచం కాశ్యపం రామ భర్తా రమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 1
హత పుత్రా ౭స్మి భగవన్ తవ పుత్రై: మహాబలైః
 P a g e | 109

శక్ర హన్తా రమ్ ఇచ్ఛామి పుత్రం దీర్ఘ తపో ౭ర్జితమ్ 2

సా అహం తప శ్చరిష్యామి గర్భం మే దాతుమ్ అర్హసి
ఈదృశం శక్ర హన్తా రం త్వమ్ అనుజ్ఞా తుమ్ అర్హసి 3
తస్యా: త ద్వచనం శ్రు త్వా మారీచః కాశ్యప స్త దా
ప్రత్యువాచ మహాతేజా దితిం పరమ దుఃఖితామ్ 4
ఏవం భవతు భద్రం తే శుచి ర్భవ తపో ధనే
జనయిష్యసి పుత్రం త్వం శక్ర హన్తా రమ్ ఆహవే 5
పూర్ణే వర్ష సహస్రే తు శుచి: యది భవిష్యసి
పుత్రం త్రైలోక్య భర్తా రం మత్త : త్వం జనయిష్యసి 6
ఏవమ్ ఉక్త్వా మహాతేజాః పాణినా స మమార్జ తామ్
సమాలభ్య తతః స్వస్తీ త్యుక్త్వా స తపసే యయౌ 7
గతే తస్మిన్ నర శ్రేష్ఠ దితిః పరమ హర్షితా
కుశప్ల వనమ్ ఆసాద్య తప: తేపే సుదారుణమ్ 8
తప: తస్యాం హి కుర్వత్యాం పరిచర్యాం చకార హ
సహస్రా ౭క్షో నర శ్రేష్ఠ పరయా గుణ సంపదా 9
అగ్నిం కుశాన్ కాష్ఠ మ్ అపః ఫలం మూలం తథైవ చ
న్యవేదయత్ సహస్రా క్షో యత్ చ అన్యత్ అపి కాంక్షితమ్ 10
గాత్ర సంవాహనై శ్చైవ శ్రమ అపనయనై స్త థా
శక్రః సర్వేషు కాలేషు దితిం పరిచచార హ 11
అథ వర్ష సహస్రే తు దశ ఊనే రఘు నన్ద న
దితిః పరమ సంప్రీతా సహస్రా ౭క్షమ్ అథా౭బ్రవీత్ 12
యాచితేన సుర శ్రేష్ఠ తవ పిత్రా మహాత్మనా
వరో వర్ష సహస్రా ౭న్తే దత్తో మమ సుతం ప్రతి 13
తప: చరన్త్యా వర్షా ణి దశ వీర్యవతాం వర
అవశిష్టా ని భద్రం తే భ్రా తరం ద్రక్ష్యసే తతః 14
తమ్ అహం త్వత్కృతే పుత్ర సమాధాస్యే జయోత్సుకమ్
త్రైలోక్య విజయం పుత్ర సహ భోక్ష్యసి విజ్వరః 15
ఏవమ్ ఉక్త్వా దితిః శక్రం ప్రా ప్తే మధ్యం దివాకరే
నిద్రయా అపహృతా దేవీ పాదౌ కృత్వా అథ శీర్షతః 16
దృష్ట్వా తామ్ అశుచిం శక్రః పాదతః కృత మూర్ధజామ్
 P a g e | 110

శిరః స్థా నే కృతౌ పాదౌ జహాస చ ముమోద చ 17

తస్యాః శరీర వివరం వివేశ చ పురందరః
గర్భం చ సప్త ధా రామ బిభేద పరమ్ ఆత్మవాన్ 18
బిధ్యమాన: తతో గర్భో వజ్రేణ శత పర్వణా
రురోద సుస్వరం రామ తతో దితి: అబుధ్యత 19
మా రుదో మా రుద: చ ఇతి గర్భం శక్రో అభ్యభాషత
బిభేద చ మహా తేజా రుదన్త మ్ అపి వాసవః 20
న హన్త వ్యో న హన్త వ్య ఇతి ఏవం దితి: అబ్రవీత్
నిష్పపాత తతః శక్రో మాతు: వచన గౌరవాత్ 21
ప్రా ఞ్జ లి: వజ్ర సహితో దితిం శక్రో అభ్యభాషత
అశుచి: దేవి సుప్తా ౭సి పాదయోః కృత మూర్ధజా 22
తద౭న్త రమ్ అహం లబ్ధ్వా శక్ర హన్తా రమ్ ఆహవే
అభిన్ద ం సప్త ధా దేవి తన్ మే త్వం క్షన్తు మ్ అర్హసి 27
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే షట్చత్వారింశ స్సర్గ ః
సప్త చత్వారింశ స్సర్గ ః
సప్త ధా తు కృతే గర్భే దితిః పరమ దుఃఖితా
సహస్రా క్షం దురాధర్షం వాక్యం స అనునయా అబ్రవీత్ 1
మమ అపరాధాత్ గర్భో అయం సప్త ధా విఫలీ కృతః
న అపరాధో అస్తి దేవశ
ే తవ అత్ర బల సూదన 2
ప్రియం తు కర్తు మ్ ఇచ్ఛామి మమ గర్భ విపర్యయే
మరుతాం సప్త ం సప్తా నాం స్థా న పాలా భవన్తు ఇమే 3
వాత స్కన్ధా ఇమే సప్త చరన్తు దివి పుత్రకాః
మారుతా ఇతి విఖ్యాతా దివ్య రూపా మమ ఆత్మజాః 4
బ్రహ్మ లోకం చరతు ఏక: ఇన్ద ్ర లోకం తథా అపరః

దివ్య వాయు: ఇతి ఖ్యాత: తృతీయోऽపి మహాయశాః 5

చత్వార: తు సుర శ్రేష్ఠ దిశో వై తవ శాసనాత్
సంచరిష్యన్తి భద్రం తే దేవ భూతా మమ ఆత్మజాః 6
త్వత్కృతే న ఏవ నామ్నా చ మారుతా ఇతి విశ్రు తాః
తస్యా: తద్వచనం శ్రు త్వా సహస్రా క్షః పురందరః 7
ఉవాచ ప్రా ఞ్జ లి: వాక్యం దితిం బల నిషూదనః
 P a g e | 111

సర్వమ్ ఏతత్ యథో క్తం తే భవిష్యతి న సంశయః 8

విచరిష్యన్తి భద్రం తే దేవ భూతా: తవా౭౭త్మజాః
ఏవం తౌ నిశ్చయం కృత్వా మాతా పుత్రౌ తపో వనే 9
జగ్మతు: త్రిదివం రామ కృతా౭ర్థౌ ఇతి నః శ్రు తమ్
ఏష దేశః స కాకుత్స్థ మహేన్ద్రా త్ అధ్యుషితః పురా 10
దితిం యత్ర తపః సిద్ధా మ్ ఏవం పరిచచార సః
ఇక్ష్వాకో స్తు నర వ్యాఘ్ర పుత్రః పరమ ధార్మికః 11
అలమ్బుసాయామ్ ఉత్పన్నో విశాల ఇతి విశ్రు తః
తేన చ ఆసీత్ ఇహ స్థా నే విశాలే ఇతి పురీ కృతా 12
విశాల స్య సుతో రామ హేమచన్ద్రో మహాబలః
సుచన్ద ్ర ఇతి విఖ్యాతో హేమచన్ద్రా త్ అనన్త రః 13
సుచన్ద ్ర తనయో రామ ధూమ్రా శ్వ ఇతి విశ్రు తః
ధూమ్రా శ్వ తనయ శ్చా౭పి సృంజయః సమపద్యత 14
సృంజయ స్య సుతః శ్రీమాన్ సహదేవః ప్రతాపవాన్
కుశాశ్వః సహదేవ స్య పుత్రః పరమ ధార్మికః 15
కుశాశ్వ స్య మహాతేజాః సో మదత్త ః ప్రతాపవాన్
సో మదత్త స్య పుత్ర స్తు కాకుత్స్థ ఇతి విశ్రు తః 16
తస్య పుత్రో మహాతేజాః సంప్రతి ఏష పురీమ్ ఇమామ్
ఆవసత్ అమరప్రఖ్యః సుమతి: నామ దుర్జయః 17
ఇక్ష్వాకో స్తు ప్రసాదేన సర్వే వైశాలికా నృపాః
దీర్ఘా ౭౭యుషో మహాత్మానో వీర్యవన్త ః సుధార్మికాః 18
ఇహ అద్య రజనీం రామ సుఖం వత్స్యామహే వయమ్
శ్వః ప్రభాతే నరశ్రేష్ఠ జనకం ద్రష్టు మ్ అర్హసి 19
సుమతి స్తు మహాతేజా విశ్వామిత్రమ్ ఉపాగతమ్
శ్రు త్వా నర వర శ్రేష్ఠః ప్రత్యాగచ్ఛన్ మహాయశాః 20
పూజాం చ పరమాం కృత్వా సో పాధ్యాయః సబాన్ధ వః
ప్రా ఞ్జ లిః కుశలం పృష్ట్వా విశ్వామిత్రమ్ అథా బ్రవీత్ 21

ధన్యో౭స్మి అనుగృహీతోऽస్మి యస్య మే విషయం మునే

సంప్రా ప్తో దర్శనం చైవ నా౭స్తి ధన్యతరో మయా 22
 P a g e | 112

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్త చత్వారింశ స్సర్గ ః

అష్ట చత్వారింశ స్సర్గ ః
పృష్ట్వా తు కుశలం తత్ర పరస్పర సమాగమే
కథా అన్తే సుమతి: వాక్యం వ్యాజహార మహా మునిమ్ 1
ఇమౌ కుమారౌ భద్రం తే దేవ తుల్య పరాక్రమౌ
గజ సింహ గతీ వీరౌ శార్దూ ల వృషభో పమౌ 2
పద్మ పత్ర విశాలా౭క్షౌ ఖడ్గ తూణీ ధనుర్ధరౌ
అశ్వినావివ రూపేణ సముపస్థిత యౌవనౌ 3
యదృచ్ఛయా ఏవ గాం ప్రా ప్తౌ దేవ లోకాత్ ఇవా౭మరౌ
కథం పద్భ్యామ్ ఇహ ప్రా ప్తౌ కిమ౭ర్థం కస్య వా మునే 4
భూషయన్తౌ ఇమం దేశం చన్ద ్ర సూర్యౌ ఇవా౭మ్బరమ్
పరస్పరస్య సదృశౌ ప్రమాణ ఇఙ్గిత చేష్టితైః 5
కిమ౭ర్థం చ నర శ్రేష్ఠౌ సంప్రా ప్తౌ దుర్గ మే పథి
వర ఆయుధ ధరౌ వీరౌ శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛామి తత్త ్వతః 6
తస్య తద్వచనం శ్రు త్వా యథా వృత్త ం న్యవేదయత్
సిద్ధా ౭౭శ్రమ నివాసం చ రాక్షసానాం వధం తథా 7
విశ్వామిత్ర వచః శ్రు త్వా రాజా పరమ హర్షితః
అతిథీ పరమౌ ప్రా ప్తౌ పుత్రౌ దశరథ స్య తౌ 8
పూజయా మాస విధివత్ సత్కారా౭ర్హౌ మహా బలౌ
తతః పరమ సత్కారం సుమతేః ప్రా ప్య రాఘవౌ 9
ఉష్య తత్ర నిశామ్ ఏకాం జగ్మతు: మిథిలాం తతః
తాం దృష్ట్వా మునయః సర్వే జనక స్య పురీం శుభామ్ 10
సాధు సాధ్వితి శంసన్తో మిథిలాం సమపూజయన్
మిథిల ఉప వనే తత్ర ఆశ్రమం దృశ్య రాఘవః 11
పురాణం నిర్జనం రమ్యం పప్రచ్ఛ ముని పుంగవమ్
శ్రీమత్ ఆశ్రమ సంకాశం కిం ను ఇదం ముని వర్జితమ్ 12
శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛామి భగవన్ కస్య అయం పూర్వ ఆశ్రమః
తచ్ఛ్రుత్వా రాఘవేణోక్త ం వాక్యం వాక్య విశారదః 13
ప్రత్యువాచ మహాతేజా విశ్వమిత్రో మహా మునిః
హన్త తే కథయిష్యామి శృణు తత్త్వేన రాఘవ 14
 P a g e | 113

యస్య ఏతత్ ఆశ్రమపదం శప్త ం కోపాన్ మహాత్మనా

గౌతమ స్య నర శ్రేష్ఠ పూర్వమ్ ఆసీత్ మహాత్మనః 15
ఆశ్రమో దివ్య సంకాశః సురై: అపి సుపూజితః
స చ ఇహ తప ఆతిష్ఠ త్ అహల్యా సహితః పురా 16
వర్ష పూగాని అనేకాని రాజ పుత్ర మహాయశః
తస్య అన్త రం విదిత్వా తు సహస్రా క్షః శచీ పతిః 17
ముని వేష ధరో భూత్వా అహల్యామ్ ఇదం అబ్రవీత్
ఋతు కాలం ప్రతీక్షన్తే న అర్థినః సుసమాహితే 18
సంగమం తు అహమ్ ఇచ్ఛామి త్వయా సహ సుమధ్యమే
ముని వేషం సహస్రా ౭క్షం విజ్ఞా య రఘు నన్ద న 19
మతిం చకార దుర్మేధా దేవరాజ కుతూహలాత్
అథా బ్రవీత్ నర శ్రేష్ఠ కృతార్థేన అన్త రా౭౭త్మనా 20

కృతా౭ర్థో ऽసి సుర శ్రేష్ఠ గచ్ఛ శీఘ్రమ్ ఇతః ప్రభో

ఆత్మానం మాం చ దేవేశ సర్వదా రక్ష మానద 21
ఇన్ద ్ర స్తు ప్రహసన్ వాక్యమ్ అహల్యామ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్

సుశ్రో ణి పరితుష్టో ऽస్మి గమిష్యామి యథా౭౭గతమ్ 22

ఏవం సంగమ్య తు తయా నిశ్చక్రా మ ఉటజాత్ తతః
స సంభ్రమాత్ త్వరన్ రామ శంకితో గౌతమం ప్రతి 23
గౌతమం సందదర్శ అథ ప్రవిశన్తి మహా మునిమ్
దేవ దానవ దుర్ధర్షం తపో బల సమన్వితమ్ 24
తీర్థ ఉదక పరిక్లిన్నం దీప్యమానమ్ ఇవా౭నలమ్
గృహీత సమిధం తత్ర స కుశం ముని పుఙ్గ వమ్ 25

దృష్ట్వా సురపతి: త్రస్తో విషణ్ణ వదనోऽభవత్

అథ దృష్ట్వా సహస్రా ౭క్షం ముని వేష ధరం మునిః 26
దుర్వృత్త ం వృత్త సంపన్నో రోషాత్ వచనమ్ అబ్రవీత్
మమ రూపం సమాస్థా య కృతవాన్ అసి దుర్మతే 27
అకర్త వ్యమ్ ఇదం తస్మాత్ విఫల: త్వం భవిష్యతి
గౌతమేన ఏవమ్ ఉక్త స్య స రోషేణ మహాత్మనా 28
పేతతు: వృషణౌ భూమౌ సహస్రా క్ష స్య తత్క్షణాత్
తథా శప్త్వా స వై శక్రం భార్యామ్ అపి చ శప్త వాన్ 29
 P a g e | 114

ఇహ వర్ష సహస్రా ణి బహూని త్వం నివశిష్యసి

వాయు భక్షా నిరా౭౭హారా తప్యన్తీ భస్మ శాయినీ 30

అదృశ్యా సర్వ భూతానామ్ ఆశ్రమేऽస్మిన్ నివత్స్యసి

యదా తు ఏతత్ వనం ఘోరం రామో దశరథా౭౭త్మజః 31
ఆగమిష్యతి దుర్ధర్ష: తదా పూతా భవిష్యసి
తస్య ఆతిథ్యేన దుర్వృత్తే లోభ మోహ వివర్జితా 32
మత్సకాశే ముదా యుక్తా స్వం వపు: ధారయిష్యసి
ఏవమ్ ఉక్త్వా మహాతేజా గౌతమో దుష్ట చారిణీమ్ 33
ఇమమ్ ఆశ్రమమ్ ఉత్సృజ్య సిద్ధ చారణ సేవితే
హిమవత్ శిఖరే రమ్యే తప స్తేపే మహాతపాః 34
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే అష్ట చత్వారింశ స్సర్గ ః
ఏకోన పంచాశ స్సర్గ ః
అఫల స్తు తతః శక్రో దేవాన్ అగ్ని పురోగమాన్
అబ్రవీత్ త్రస్త వదనః సర్షి సంఘాన్ సచారణాన్ 1
కుర్వతా తపసో విఘ్నం గౌతమ స్య మహాత్మనః
క్రో ధమ్ ఉత్పాద్య హి మయా సుర కార్యమ్ ఇదం కృతమ్ 2

అఫలోऽస్మి కృత: తేన క్రో ధాత్ సా చ నిరాకృతా

శాప మోక్షేణ మహతా తపో అస్య అపహృతం మయా 3
తస్మాత్ సురవరాః సర్వే సర్షిసంఘాః స చారణాః
సుర సాహ్య కరం సర్వే సఫలం కర్తు మ్ అర్హథ 4
శతక్రతో: వచః శ్రు త్వా దేవాః స అగ్నిపురోగమాః
పితృ దేవాన్ ఉపేత్య ఆహుః సహ సర్వై: మరు ద్గ ణైః 5
అయం మేషః స వృషణః శక్రో హి అవృషణః కృతః
మేష స్య వృషణౌ గృహ్య శక్రా య ఆశు ప్రయచ్ఛత 6
అఫల స్తు కృతో మేషః పరాం తుష్టిం ప్రదాస్యతి
భవతాం హర్షణా౭ర్థా య యే చ దాస్యన్తి మానవాః 7
అక్షయం హి ఫలం తేషాం యూయం దాస్యథ పుష్కలం
అగ్నే స్తు వచనం శ్రు త్వా పితృ దేవాః సమాగతాః
ఉత్పాట్య మేష వృషణౌ సహస్రా క్షే న్యవేశయన్ 8
తదా ప్రభృతి కాకుత్స్థ పితృ దేవాః సమాగతాః
 P a g e | 115

అఫలాన్ భుఞ్జ తే మేషాన్ ఫలై: తేషామ్ అయోజయన్ 9

ఇన్ద ్ర స్తు మేష వృషణ: తదా ప్రభృతి రాఘవ
గౌతమ స్య ప్రభావేన తపస శ్చ మహాత్మనః 10
తత్ ఆగచ్ఛ మహాతేజ ఆశ్రమం పుణ్య కర్మణః
తారయ ఏనాం మహాభాగామ్ అహల్యాం దేవ రూపిణీమ్ 11
విశ్వామిత్ర వచః శ్రు త్వా రాఘవః సహ లక్ష్మణః
విశ్వామిత్రం పురస్కృత్య ఆశ్రమం ప్రవివేశ హ 12
దదర్శ చ మహాభాగాం తపసా ద్యోతిత ప్రభామ్
లోకై: అపి సమాగమ్య దుర్నిరీక్ష్యాం సురా౭సురైః 13
ప్రయత్నాత్ నిర్మితాం ధాత్రా దివ్యాం మాయా మయీమ్ ఇవ
ధూమేన అభి పరీత అఙ్గీం పూర్ణ చన్ద ్ర ప్రభామ్ ఇవ 14
స తుషార ఆవృతాం స అభ్రా ం పూర్ణ చన్ద ్ర ప్రభామ్ ఇవ
మధ్యే అమ్భసో దురాధర్షా ం దీప్తా ం సూర్య ప్రభామ్ ఇవ
స హి గౌతమ వాక్యేన దుర్నిరీక్ష్యా బభూవ హ 15
త్రయాణామ్ అపి లోకానాం యావత్ రామ స్య దర్శనమ్
శాపస్య అన్త ముపాగమ్య తేషాం దర్శనమ్ ఆగతా 16
రాఘవౌ తు తత స్త స్యాః పాదౌ జగృహతు స్త దా
స్మరన్తీ గౌతమ వచః ప్రతిజగ్రా హ సా చ తౌ 17
పాద్యమ్ అర్ఘ్యం తథా ఆతిథ్యం చకార సుసమాహితా
ప్రతిజగ్రా హ కాకుత్స్థో విధి దృష్టేన కర్మణా 18
పుష్ప వృష్టి: మహత్ ఆసీత్ దేవ దున్దు భి నిస్వనైః
గన్ధ ర్వ అప్సరసాం చా౭పి మహాన్ ఆసీత్ సమాగమః 19
సాధు సాధ్వితి దేవా: తామ్ అహల్యాం సమపూజయన్
తపో బల విశుద్ధ అంగీం గౌతమ స్య వశా౭నుగామ్ 20

గౌతమోऽపి మహాతేజా అహల్యా సహితః సుఖీ

రామం సంపూజ్య విధివత్ తప స్తేపే మహాతపాః 21

రామోऽపి పరమాం పూజాం గౌతమ స్య మహామునేః

సకాశాత్ విధివత్ ప్రా ప్య జగామ మిథిలాం తతః 22
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏకోన పంచాశ స్సర్గ ః
 P a g e | 116

పంచాశ స్సర్గ ః
తతః ప్రా క్ ఉత్త రాం గత్వా రామః సౌమిత్రిణా సహ
విశ్వామిత్రం పురస్కృత్య యజ్ఞ వాటమ్ ఉపాగమత్
రామ స్తు ముని శార్దూ లమ్ ఉవాచ సహ లక్ష్మణః 1
సాధ్వీ యజ్ఞ సమృద్ధి ర్హి జనక స్య మహాత్మనః
బహూని ఇహ సహస్రా ణి నానా దేశ నివాసినామ్ 2
బ్రా హ్మణానాం మహాభాగ వేదా౭ధ్యయన శాలినామ్
ఋషి వాటా శ్చ దృశ్యన్తే శకటీ శత సంకులాః 3
దేశో విధీయతాం బ్రహ్మన్ యత్ర వత్స్యామహే వయమ్
రామ స్య వచనం శ్రు త్వా విశ్వామిత్రో మహా మునిః 4
నివేశమ్ అకరోత్ దేశే వివిక్తే సలిలా౭౭యుతే
విశ్వామిత్రం ముని శ్రేష్ఠం శృత్వా స నృపతి స్త దా 5
శతానన్ద ం పురస్కృత్య పురోహితమ్ అనిన్ది తమ్
ప్రత్యుజ్జ గామ సహసా వినయేన సమన్విత: 6

ఋత్విజోऽపి మహాత్మాన స్తు అర్ఘ్యమ్ ఆదాయ సత్వరమ్

విశ్వామిత్రా య ధర్మేణ దదు: మన్త ్ర పురస్కృతమ్ 7
ప్రతిగృహ్య తు తాం పూజాం జనక స్య మహాత్మనః
పప్రచ్ఛ కుశలం రాజ్ఞో యజ్ఞ స్య చ నిరామయమ్ 8
స తాం శ్చా౭పి మునీన్ పృష్ట్వా సో పాధ్యాయ పురోధసః
యథా న్యాయం తతః సర్వైః సమాగచ్ఛత్ ప్రహృష్ట వాన్ 9
అథ రాజా ముని శ్రేష్ఠం కృతాఞ్జ లి: అభాషత
ఆసనే భగవాన్ ఆస్తా ం సహ ఏభి: ముని సత్త మైః 10
జనక స్య వచః శ్రు త్వా నిషసాద మహా మునిః
పురోధా ఋత్విజ శ్చైవ రాజా చ సహ మన్త్రిభిః 11
ఆసనేషు యథా న్యాయమ్ ఉపవిష్టా న్ సమన్త తః
దృష్ట్వా స నృపతి స్త త్ర విశ్వామిత్రమ్ అథా౭బ్రవీత్ 12
అద్య యజ్ఞ సమృద్ధి: మే సఫలా దైవతైః కృతా
అద్య యజ్ఞ ఫలం ప్రా ప్త ం భగవ ద్ద ర్శనాత్ మయా 13
ధన్యో అస్మి అనుగృహీతో అస్మి యస్య మే ముని పుంగవ
యజ్ఞ ఉపసదనం బ్రహ్మన్ ప్రా ప్తో అసి మునిభిః సహ 14
 P a g e | 117

ద్వాదశా౭హం తు బ్రహ్మర్షే దీక్షాం ఆహు: మనీషిణః

తతో భాగా౭ర్థినో దేవాన్ ద్రష్టు మ్ అర్హసి కౌశిక 15
ఇత్యుక్త్వా ముని శార్దూ లం ప్రహృష్ట వదన స్త దా
పున: తం పరిపప్రచ్ఛ ప్రా ఞ్జ లిః ప్రయతో నృపః 16
ఇమౌ కుమారౌ భద్రం తే దేవ తుల్య పరాక్రమౌ
గజ సింహ గతీ వీరౌ శార్దూ ల వృషభ ఉపమౌ 17
పద్మ పత్ర విశాలా౭క్షౌ ఖడ్గ తూణీ ధనుర్ధరౌ
అశ్వినా వివ రూపేణ సముపస్థిత యౌవనౌ 18
యదృచ్ఛ యైవ గాం ప్రా ప్తౌ దేవ లోకాత్ ఇవ అమరౌ
కథం పద్భ్యామ్ ఇహ ప్రా ప్తౌ కిమ౭ర్థం కస్య వా మునే 19
వర ఆయుధ ధరౌ వీరౌ కస్య పుత్రౌ మహా మునే
భూషయన్తౌ ఇమం దేశం చన్ద ్ర సూర్యౌ ఇవ అమ్బరమ్ 20
పరస్పరస్య సదృశౌ ప్రమాణ ఇఙ్గిత చేష్టితైః
కాక పక్షధరౌ వీరౌ శ్రో తుమ్ ఇచ్ఛామి తత్త ్వతః 21
తస్య త ద్వచనం శ్రు త్వా జనక స్య మహాత్మనః
న్యవేదయన్ మహాత్మానౌ పుత్రౌ దశరథ స్య తౌ 22
సిద్ధా శ్రమ నివాసం చ రాక్షసానాం వధం తథా
త చ్చా౭౭గమనమ్ అవ్యగ్రం విశాలాయా శ్చ దర్శనమ్ 23
అహల్యా దర్శనం చైవ గౌతమేన సమాగమమ్
మహా ధనుషి జిజ్ఞా సాం కర్తు మ్ ఆగమనం తథా 24
ఏతత్ సర్వం మహాతేజా జనకాయ మహాత్మనే
నివేద్య విరరామ అథ విశ్వామిత్రో మహామునిః 25
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచాశ స్సర్గ ః
ఏక పంచాశ స్సర్గ ః
తస్య త ద్వచనం శ్రు త్వా విశ్వామిత్ర స్య ధీమతః
హృష్ట రోమా మహాతేజాః శతానన్దో మహాతపాః 1
గౌతమ స్య సుతో జ్యేష్ఠ : తపసా ద్యోతిత ప్రభః
రామ సందర్శనాత్ ఏవ పరం విస్మయ మాగతః 2
స తౌ నిషణ్ణౌ సంప్రేక్ష్య సుఖా౭౭సీనౌ నృపా౭౭త్మజౌ
శతానన్దో ముని శ్రేష్ఠం విశ్వామిత్రమ్ అథ అబ్రవీత్ 3
 P a g e | 118

అపి తే ముని శార్దూ ల మమ మాతా యశస్వినీ

దర్శితా రాజ పుత్రా య తపో దీర్ఘమ్ ఉపాగతా 4
అపి రామే మహాతేజా మమ మాతా యశస్వినీ
వన్యై: ఉపాహరత్ పూజాం పూజా౭ర్హే సర్వ దేహన
ి ామ్ 5
అపి రామాయ కథితం యథా వృత్త ం పురాతనమ్
మమ మాతు: మహాతేజో దేవేన దుర౭నుష్ఠితమ్ 6
అపి కౌశిక భద్రం తే గురుణా మమ సంగతా
మాతా మమ ముని శ్రేష్ఠ రామ సందర్శనాత్ ఇతః 7
అపి మే గురుణా రామః పూజితః కుశికా౭౭త్మజ
ఇహ ఆగతో మహాతేజాః పూజాం ప్రా ప్య మహాత్మనః 8
అపి శాన్తేన మనసా గురు: మే కుశికా౭౭త్మజ
ఇహ ఆగతేన రామేణ పూజితేన అభివాదితః 9
తత్ శృత్వా వచనం తస్య విశ్వామిత్రో మహామునిః
ప్రత్యువాచ శతానన్ద ం వాక్యజ్ఞో వాక్య కోవిదమ్ 10
న అతిక్రా న్త ం మునిశ్రేష్ఠ యత్ కర్త వ్యం కృతం మయా
సంగతా మునినా పత్నీ భార్గ వేణ ఇవ రేణుకా 11
తత్ శృత్వా వచనం తస్య విశ్వామిత్ర స్య భాషితం
శతానన్దో మహాతేజా రామం వచనమ్ అబ్రవీత్ 12
స్వాగతం తే నరశ్రేష్ఠ దిష్ట్యా ప్రా ప్తో అసి రాఘవ
విశ్వామిత్రం పురస్కృత్య మహర్షిమ్ అపరాజితమ్ 13
అచిన్త ్య కర్మా తపసా బ్రహ్మర్షి: అతుల ప్రభః
విశ్వామిత్రో మహాతేజా వేద్యం వేత్సి ఏనం పరమాం గతిమ్ 14
న అస్తి ధన్యతరో రామ త్వత్తో అన్యో భువి కశ్చన
గోప్తా కుశిక పుత్ర: తే యేన తప్త ం మహ త్త పః 15
శ్రూ యతాం చ అభిదాస్యామి కౌశిక స్య మహాత్మనః
యథా బలం యథా వృత్త ం తన్మే నిగదతః శృణు 16
రాజా అభూత్ ఏష ధర్మాత్మా దీర్ఘ కాలమ్ అరిందమః
ధర్మజ్ఞ ః కృత విద్య శ్చ ప్రజానాం చ హితే రతః 17
ప్రజాపతి సుత: తు ఆసీత్ కుశో నామ మహీపతిః
కుశ స్య పుత్రో బలవాన్ కుశనాభః సుధార్మికః 18
 P a g e | 119

కుశనాభ సుత: తు ఆసీత్ గాధి: ఇతి ఏవ విశ్రు తః

గాధేః పుత్రో మహాతేజా విశ్వామిత్రో మహామునిః 19
విశ్వమిత్రో మహాతేజాః పాలయా మాస మేదినీమ్
బహు వర్ష సహస్రా ణి రాజా రాజ్యమ్ అకారయత్ 20
కదాచిత్ తు మహాతేజా యోజయిత్వా వరూథినీమ్
అక్షౌహిణీ పరివృతః పరిచక్రా మ మేదినీమ్ 21
నగరాణి చ రాష్ట్రా ణి సరిత శ్చ తథా గిరీన్
ఆశ్రమాన్ క్రమశో రాజా విచరన్ ఆజగామ హ 22
వసిష్ఠ స్య ఆశ్రమ పదం నానా పుష్ప ఫల ద్రు మమ్
నానా మృగ గణా కీర్ణం సిద్ధ చారణ సేవితమ్ 23
దేవ దానవ గన్ధ ర్వైః కిన్నరై: ఉపశోభితమ్
ప్రశాన్త హరిణా కీర్ణం ద్విజ సంఘ నిషేవితమ్ 24
బ్రహ్మర్షి గణ సంకీర్ణం దేవర్షి గణ సేవితమ్
తప: చరణ సంసిద్ధై: అగ్ని కల్పై: మహాత్మభిః 25
సతతం సంకులం శ్రీమత్ బ్రహ్మ కల్పై: మహాత్మభిః
అబ్భక్షైర్ వాయు భక్షై శ్చ శీర్ణ పర్ణ అశనై: తథా
ఫల మూల అశనై: దాన్తై: జిత రోషై: జితే న్ద్రియైః 26
ఋషిభి: వాలఖిల్యై శ్చ జప హో మ పరాయణైః
అన్యై: వైఖానసై శ్చైవ సమంతాత్ ఉపశోభితం 27
వసిష్ఠ స్య ఆశ్రమ పదం బ్రహ్మలోకమ్ ఇవా౭పరమ్
దదర్శ జయతాం శ్రేష్ఠ విశ్వామిత్రో మహాబలః 28
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏక పంచాశ స్సర్గ ః
ద్వి పంచాశ స్సర్గ ః
తం దృష్ట్వా పరమ ప్రీతో విశ్వామిత్రో మహాబలః
ప్రణతో వినయాత్ వీరో వసిష్ఠం జపతాం వరమ్ 1
స్వాగతం తవ చ ఇత్యుక్తో వసిష్ఠేన మహాత్మనా
ఆసనం చ అస్య భగవాన్ వసిష్ఠో వ్యాదిదేశ హ 2
ఉపవిష్టా య చ తదా విశ్వామిత్రా య ధీమతే
యథా న్యాయం ముని వరః ఫల మూలమ్ ఉపాహరత్ 3
ప్రతిగృహ్య చ తాం పూజాం వసిష్ఠా త్ రాజ సత్త మః
 P a g e | 120

తపో అగ్నిహో త్ర శిష్యేషు కుశలం పర్యపృచ్ఛత 4

విశ్వామిత్రో మహాతేజా వనస్పతి గణే తథా
సర్వత్ర కుశలం చ ఆహ వసిష్ఠో రాజ సత్త మమ్ 5
సుఖ ఉపవిష్ట ం రాజానం విశ్వామిత్రం మహాతపాః
పప్రచ్ఛ జపతాం శ్రేష్ఠో వసిష్ఠో బ్రహ్మణః సుతః 6
కచ్చిత్ తే కుశలం రాజన్ కచ్చిత్ ధర్మేణ రంజయన్
ప్రజాః పాలయసే వీర రాజ వృత్తేన ధార్మిక 7
కచ్చిత్ తే సుభృతా భృత్యాః కచ్చిత్ తిష్ఠ న్తి శాసనే
కచ్చిత్ తే విజితాః సర్వే రిపవో రిపు సూదన 8
కచ్చిత్ బలే చ కోశే చ మిత్రేషు చ పరంతప
కుశలం తే నర వ్యాఘ్ర పుత్ర పౌత్రే తవా౭నఘ 9
సర్వత్ర కుశలం రాజా వసిష్ఠం ప్రత్యుదాహరత్
విశ్వామిత్రో మహాతేజా వసిష్ఠం వినయా౭న్వితః 10
కృత్వా ఉభౌ సుచిరం కాలం ధర్మిష్ఠౌ తాః కథాః శుభాః
ముదా పరమయా యుక్తౌ ప్రీయత
ే ాం తౌ పరస్పరమ్ 11
తతో వసిష్ఠో భగవాన్ కథా౭న్తే రఘు నన్ద న
విశ్వామిత్రమ్ ఇదం వాక్యమ్ ఉవాచ ప్రహసన్ ఇవ 12
ఆతిథ్యం కర్తు మ్ ఇచ్ఛామి బలస్య అస్య మహాబల
తవ చై వ అప్రమయ
ే స్య యథా౭ర్హం సంప్రతీచ్ఛ మే 13
సత్క్రియాం తు భవాన్ ఏతాం ప్రతీచ్ఛతు మయా కృతామ్
రాజన్ త్వమ్ అతిథి శ్రేష్ఠః పూజనీయః ప్రయత్నతః 14
ఏవమ్ ఉక్తో వసిష్ఠేన విశ్వామిత్రో మహామతిః
కృతమ్ ఇత్య౭బ్రవీత్ రాజా ప్రియ వాక్యేన మే త్వయా 15
ఫల మూలేన భగవన్ విద్యతే యత్ తవా౭౭శ్రమే
పాద్యే న ఆచమనీయేన భగవ ద్ద ర్శనేన చ 16
సర్వథా చ మహా ప్రా జ్ఞ పూజా అర్హేణ సుపూజితః
గమిష్యామి నమ: తే అస్తు మైత్రేణ ఈక్షస్వ చక్షుషా 17
ఏవం బ్రు వన్త ం రాజానం వసిష్ఠః పున: ఏవ హి
న్యమన్త య
్ర త ధర్మాత్మా పునః పున: ఉదార ధీః 18
బాఢమ్ ఇత్యేవ గాధేయో వసిష్ఠం ప్రత్యువాచ హ
 P a g e | 121

యథా ప్రియం భగవత: తథా అస్తు ముని సత్త మ 19

ఏవమ్ ఉక్తో మహాతేజా వసిష్ఠో జపతాం వరః
ఆజుహావ తతః ప్రీతః కల్మాషీం ధూత కల్మషః 20
ఏహి ఏహి శబలే క్షిప్రం శృణు చా౭పి వచో మమ

సబల స్య అస్య రాజర్షేః కర్తు ం వ్యవసితోऽస్మ్య౭హమ్

భోజనేన మహా౭ర్హేణ సత్కారం సంవిధత్స్వ మే 21
యస్య యస్య యథా కామం ష డ్రసేషు అభిపూజితమ్
తత్ సర్వం కామధుక్ క్షిప్రం అభివర్ష కృతే మమ 22
రసేన అన్నేన పానేన లేహ్య చోష్యేణ సంయుతమ్
అన్నానాం నిచయం సర్వం సృజస్వ శబలే త్వర 23
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వి పంచాశ స్సర్గ ః
త్రి పంచాశ స్సర్గ ః
ఏవమ్ ఉక్తా వసిష్ఠేన శబలా శత్రు సూదన
విదధే కామధుక్ కామాన్ యస్య యస్య యథా ఈప్సితమ్ 1
ఇక్షూన్ మధూన్ తథా లాజాన్ మైరేయాన్ చ వర ఆసవాన్
పానాని చ మహా౭ర్హా ణి భక్ష్యాం శ్చ ఉచ్చావచాన్ తథా 2
ఉష్ణ ఆఢ్యస్య ఓదనస్య అత్ర రాశయః పర్వతోపమాః
మృష్టా ౭న్నాని చ సూపా శ్చ దధి కుల్యా: తథై వ చ 3
నానా స్వాదు రసానాం చ షాడబానాం తథైవ చ
భాజనాని సుపూర్ణా ని గౌడాని చ సహస్రశః 4
సర్వమ్ ఆసీత్ సు సంతుష్ట ం హృష్ట పుష్ట జనా యుతమ్
విశ్వామిత్ర బలం రామ వసిష్ఠే న అభితర్పితమ్ 5

విశ్వామిత్రో ऽపి రాజర్షి: హృష్ట పుష్ట : తదా అభవత్

స అన్త ఃపుర వరో రాజా సబ్రా హ్మణ పురోహితః 6
సఅమాత్యో మన్త్రి సహితః సభృత్యః పూజిత: తదా
యుక్త ః పరమ హర్షేణ వసిష్ఠమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 7

పూజితోऽహం త్వయా బ్రహ్మన్ పూజా౭ర్హేణ సుసత్కృతః

శ్రూ యతామ్ అభిధాస్యామి వాక్యం వాక్య విశారద
గవాం శత సహస్రేణ దీయతాం శబలా మమ 8
రత్నం హి భగవన్ ఏతత్ రత్నహారీ చ పార్థివః
 P a g e | 122

తస్మాత్ మే శబలాం దేహి మమ ఏషా ధర్మతో ద్విజ 9

ఏవమ్ ఉక్త స్తు భగవాన్ వసిష్ఠో ముని సత్త మః
విశ్వామిత్రేణ ధర్మాత్మా ప్రత్యువాచ మహీపతిమ్ 10
న అహం శత సహస్రేణ న అపి కోటి శతై: గవామ్
రాజన్ దాస్యామి శబలాం రాశిభీ రజతస్య వా 11
న పరిత్యాగమ్ అర్హా ఇయం మత్ సకాశాత్ అరిందమ
శాశ్వతీ శబలా మహ్యం కీర్తి: ఆత్మవతో యథా 12
అస్యాం హవ్యం చ కవ్యం చ ప్రా ణ యాత్రా తథైవ చ
ఆయత్త మ్ అగ్నిహో త్రం చ బలి: హో మ: తథైవ చ 13
స్వాహాకార వషట్కారౌ విద్యా శ్చ వివిధా: తథా
ఆయత్త మ్ అత్ర రాజర్షే సర్వమ్ ఏతన్ న సంశయః 14
సర్వస్వమ్ ఏతత్ సత్యేన మమ తుష్టి కరీ సదా
కారణై: బహుభీ రాజన్ న దాస్యే శబలాం తవ 15

వసిష్ఠే న ఏవమ్ ఉక్త స్తు విశ్వామిత్రో ऽబ్రవీత్ తతః

సంరబ్ధ తరమ్ అత్యర్థం వాక్యం వాక్య విశారదః 16
హైరణ్య కక్ష్యా గ్రైవయ
ే ాన్ సువర్ణ అఙ్కుశ భూషితాన్
దదామి కుంజరాణాం తే సహస్రా ణి చతుర్దశ 17
హైరణ్యానాం రథానాం చ శ్వేత అశ్వానాం చతుర్యుజామ్
దదామి తే శతాని అష్టౌ కిఙ్కిణీక విభూషితాన్ 18
హయానాం దేశ జాతానాం కులజానాం మహౌజసామ్
సహస్రమ్ ఏకం దశ చ దదామి తవ సువ్రత 19
నానా వర్ణ విభక్తా నాం వయస్థా నాం తథైవ చ
దదామి ఏకాం గవాం కోటిం శబళా దీయతాం మమ 20
యావత్ ఇచ్ఛసి రత్నం వా హిరణ్యం వా ద్విజోత్త మ
తావత్ దదామి తత్ సర్వం శబళా దీయతాం మమ 21
ఏవమ్ ఉక్త స్తు భగవాన్ విశ్వామిత్రేణ ధీమతా
న దాస్యామి ఇతి శబళాం ప్రా హ రాజన్ కథంచన 22
ఏతత్ ఏవ హి మే రత్నమ్ ఏతత్ ఏవ హి మే ధనమ్
ఏతత్ ఏవ హి సర్వస్వమ్ ఏతత్ ఏవ హి జీవితమ్ 23
దర్శ: చ పౌర్ణ మాస: చ యజ్ఞా శ్చైవా౭ప్త దక్షిణాః
 P a g e | 123

ఏతత్ ఏవ హి మే రాజన్ వివిధా శ్చ క్రియా స్త థా 24

అతో మూలాః క్రియాః సర్వా మమ రాజన్ న సంశయః
బహూనాం కిం ప్రలాపేన న దాస్యే కామ దో హినీమ్ 25
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రి పంచాశ స్సర్గ ః
చతు: పంచాశ స్సర్గ ః

కామ ధేనుం వసిష్ఠో ऽపి యదా న త్యజతే మునిః

తదా అస్య శబళాం రామ విశ్వామిత్రో అన్వకర్షత 1
నీయమానా తు శబళా రామ రాజ్ఞా మహాత్మనా
దుఃఖితా చిన్త యా మాస రుదన్తీ శోక కర్శితా 2
పరిత్యక్తా వసిష్ఠేన కిమ్ అహం సుమహాత్మనా
యా అహం రాజ భృతై: దీనా హ్రియేయం భృశ దుఃఖితా3
కిం మయా అపకృతం తస్య మహర్షే: భావితా౭౭త్మనః
యన్ మామ్ అనాగసం భక్తా మ్ ఇష్టా ం త్యజతి ధార్మికః 4
ఇతి సా చిన్త యిత్వా తు నిశ్వస్య చ పునః పునః
జగామ వేగేన తదా వసిష్ఠం పరమ ఓజసం
నిర్ధూ య తాం తదా భృత్యాన్ శతశః శత్రు సూదన 5
జగామ అనిల వేగేన పాద మూలం మహాత్మనః
శబలా సా రుదన్తీ చ క్రో శన్తీ చ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 6
వసిష్ఠ స్య అగ్రతః స్థిత్వా మేఘ దున్దు భి రావిణీ
భగవన్ కిం పరిత్యక్తా త్వయా అహం బ్రహ్మణః సుత 7
యస్మాత్ రాజ భృతా మాం హి నయన్తే త్వత్సకాశతః
ఏవమ్ ఉక్త స్తు బ్రహ్మర్షి: ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్ 8
శోక సంతప్త హృదయాం స్వసారమ్ ఇవ దుఃఖితామ్
న త్వాం త్యజామి శబళే నా౭పి మే అపకృతం త్వయా 9
ఏష త్వాం నయతే రాజా బలాన్ మత్తో మహాబలః
న హి తుల్యం బలం మహ్యం రాజా తు అద్య విశేషతః 10
బలీ రాజా క్షత్రియ శ్చ పృథివ్యాః పతి: ఏవ చ
ఇయమ్ అక్షౌహిణీ పూర్ణా సవాజి రథ సంకులా 11
హస్తి ధ్వజ సమాకీర్ణా తేన అసౌ బలవత్త రః
ఏవమ్ ఉక్తా వసిష్ఠేన ప్రత్యువాచ వినీతవత్ 12
 P a g e | 124

వచనం వచనజ్ఞా సా బ్రహ్మర్షిమ్ అమిత ప్రభమ్

న బలం క్షత్రియ స్య ఆహు: బ్రా హ్మణో బలవత్త రః 13
బ్రహ్మన్ బ్రహ్మ బలం దివ్యం క్షత్రా త్తు బలవత్త రమ్
అప్రమేయ బలం తుభ్యం న త్వయా బలవత్త రః 13
విశ్వామిత్రో మహా వీర్య: తేజ: తవ దురాసదమ్
నియుఙ్క్ష్వ మాం మహాతేజ: త్వత్ బ్రహ్మ బల సంభృతామ్ 14
తస్య దర్పం బలం యత్నం నాశయామి దురాత్మనః
ఇత్యు క్త స్తు తయా రామ వసిష్ఠః సుమహాయశాః 15
సృజ స్వ ఇతి తదా ఉవాచ బలం పరబలార్దనం
తస్య త ద్వచనం శ్రు త్వా సురభి: సా అస్సృజత్ తదా 16
తస్యా హుమ్భారవాత్ ఉత్సృష్టా ః పప్ల వాః శతశో నృప
నాశయన్తి బలం సర్వం విశ్వామిత్ర స్య పశ్యతః 17
బలం భగ్నా తతో దృష్ట్వా రధే న అక్రమ్య కౌశిక:
స రాజా పరమ క్రు ద్ధ ః క్రో ధ విస్ఫారిత ఈక్షణః 19
పప్ల వాన్ నాశయా మాస శస్త్రై: ఉచ్చావచై: అపి
విశ్వామిత్ర అర్దితాన్ దృష్ట్వా పహ్లవాన్ శతశ: తదా 20
భూయ ఏవ అసృజత్ ఘోరాన్ శకాన్ యవన మిశ్రితాన్
తై: ఆసీత్ సంవృతా భూమిః శకై: యవన మిశ్రితైః 21
ప్రభావద్భి: మహా వీర్యై: హేమ కిఞ్జల్క సన్నిభైః
దీర్ఘ అసి పట్టిస ధరై: హేమ వర్ణ అమ్బర ఆవృతైః
నిర్దగ్ధం తత్ బలం సర్వం ప్రదీప్తై: ఇవ పావకైః 22
తతో అస్త్రా ణి మహాతేజా విశ్వామిత్రో ముమోచ హ
తై: తై: యవన కామ్భోజా: పప్ల వా: చ ఆకులీ కృతా : 23
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చతు: పంచాశ స్సర్గ ః
పంచ పంచాశ స్సర్గ ః
తత: తాన్ ఆకులాన్ దృష్ట్వా విశ్వామిత్ర అస్త ్ర మోహితాన్
వసిష్ఠ: చోదయా మాస కామ ధుక్ సృజ యోగతః 1
తస్యా హుమ్భా రవాత్ జాతాః కామ్బోజా రవి సన్నిభాః
ఊధస: తు అథ సంజాతాః పప్ల వాః శస్త ్ర పాణయః 2
యోని దేశా చ్చ యవనః శకృ దేశాత్ శకా: తథా
 P a g e | 125

రోమ కూపేషు చ మ్లేచ్ఛా హారీతాః స కిరాతకాః 3

తై: తత్ నిషూదితం సైన్యం విశ్వమిత్ర స్య తత్ క్షణాత్
స పదాతి గజం స అశ్వం స రథం రఘు నన్ద న 4
దృష్ట్వా నిషూదితం సైన్యం వసిష్ఠేన మహాత్మనా
విశ్వామిత్ర సుతానాం చ శతం నానా విధ ఆయుధమ్ 5
అభ్యధావత్ సుసంక్రు ద్ధ ం వసిష్ఠం జపతాం వరమ్
హుంకారేణ ఏవ తాన్ సర్వాన్ నిర్దదాహ మహాన్ ఋషిః 6
తే స అశ్వ రథ పాదాతా వసిష్ఠేన మహాత్మనా
భస్మీ కృతా ముహూర్తేన విశ్వామిత్ర సుతా: తదా 7
దృష్ట్వా వినాశితాన్ పుత్రా న్ బలం చ సుమహాయశాః
స వ్రీడ: చిన్త యా౭౭విష్టో విశ్వామిత్రో అభవత్ తదా 8
సముద్ర ఇవ నిర్వేగో భగ్న దంష్ట ్ర ఇవోరగః
ఉపరక్త ఇవా౭౭దిత్యః సద్యో నిష్ప్రభతాం గతః 9
హత పుత్ర బలో దీనో లూన పక్ష ఇవ ద్విజః
హత దర్పో హత ఉత్సాహో నిర్వేదం సమపద్యత 10
స పుత్రమ్ ఏకం రాజ్యాయ పాలయేతి నియుజ్య చ
పృథివీం క్షత్ర ధర్మేణ వనమ్ ఏవ అన్వపద్యత 11
స గత్వా హిమవ త్పార్శ్వం కిన్నరోరగ సేవితమ్
మహా దేవ ప్రసాదా౭ర్థం తప స్తేపే మహాతపాః 12
కేనచిత్ అథ కాలేన దేవేశో వృషభ ధ్వజః
దర్శయా మాస వరదో విశ్వామిత్రం మహా బలం 13
కిమ౭ర్థం తప్యసే రాజన్ బ్రూ హి యత్ తే వివక్షితమ్
వరదో అస్మి వరో య: తే కాఙ్క్షితః సో అభిధీయతామ్14
ఏవమ్ ఉక్త స్తు దేవేన విశ్వామిత్రో మహాతపాః
ప్రణిపత్య మహా దేవమ్ ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్ 15
యది తుష్టో మహా దేవ ధనుర్వేదో మమా౭నఘ
సాంగో పాంగ ఉపనిషదః స రహస్యః ప్రదీయతామ్ 16
యాని దేవష
ే ు చ అస్త్రా ణి దానవేషు మహర్షిషు
గన్ధ ర్వ యక్ష రక్షస్సు ప్రతిభాన్తు మమా౭నఘ 17
తవ ప్రసాదాత్ భవతు దేవ దేవ మమ ఈప్సితమ్
 P a g e | 126

ఏవమ్ అస్త్వితి దేవేశో వాక్యమ్ ఉక్త్వా గత స్త త: 18

ప్రా ప్య చ అస్త్రా ణి రాజర్షి: విశ్వామిత్రో మహాబలః
దర్పేణ మహతా యుక్తో దర్ప పూర్ణో అభవత్ తదా 19
వివర్ధమానో వీర్యేణ సముద్ర ఇవ పర్వణి
హతమ్ ఏవ తదా మేనే వసిష్ఠమ్ ఋషి సత్త మమ్ 20
తతో గత్వా ఆశ్రమ పదం ముమోచ అస్త్రా ణి పార్థివః
యై: తత్ తపో వనం సర్వం నిర్దగ్ధం చ అస్త ్ర తేజసా 21
ఉదీర్యమాణమ్ అస్త ం్ర తత్ విశ్వామిత్ర స్య ధీమతః
దృష్ట్వా విప్రద్రు తా భీతా మునయః శతశో దిశః 22
వసిష్ఠ స్య చ యే శిష్యా: తథైవ మృగ పక్షిణః
విద్రవన్తి భయాత్ భీతా నానా దిగ్భ్యః సహస్రశః 23
వసిష్ఠ స్య ఆశ్రమ పదం శూన్యమ్ ఆసీత్ మహాత్మనః
ముహూర్త మ్ ఇవ నిఃశబ్ద మ్ ఆసీత్ ఈరిణ సన్నిభమ్ 24
వదతో వై వసిష్ఠ స్య మా భైష్టేతి ముహుర్ ముహుః
నాశయామి అద్య గాధేయం నీహారమ్ ఇవ భాస్కరః 25
ఏవమ్ ఉక్త్వా మహాతేజా వసిష్ఠో జపతాం వరః
విశ్వామిత్రం తదా వాక్యం సరోషమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 26
ఆశ్రమం చిర సంవృద్ధ ం యత్ వినాశితవాన్ అసి
దురాచారో అసి యన్ మూఢ తస్మాత్ త్వం న భవిష్యసి 27
ఇతి ఉక్త్వా పరమ క్రు ద్ధో దణ్డ మ్ ఉద్యమ్య సత్వరః
విధూమ ఇవ కాలాగ్ని: యమ దణ్డ మ్ ఇవా౭పరమ్ 28
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచ పంచాశ స్సర్గ ః
షట్పంచాశ స్సర్గ ః
ఏవమ్ ఉక్తో వసిష్ఠేన విశ్వామిత్రో మహాబలః
ఆగ్నేయమ్ అస్త మ్
్ర ఉత్క్షిప్య తిష్ఠ తిష్ఠేతి చ అబ్రవీత్ 1
బ్రహ్మ దండం సముత్క్షిప్య కాల దండం ఇవా౭పరం
వసిష్ఠో భగవాన్ క్రో ధాత్ ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్ 2
క్షత్ర బన్ధో స్థితో అస్మి ఏష యత్ బలం తత్ విదర్శయ
నాశయామి అద్య తే దర్పం శస్త ్ర స్య తవ గాధిజ 3
క్వ చ తే క్షత్రియ బలం క్వ చ బ్రహ్మబలం మహత్
 P a g e | 127

పశ్య బ్రహ్మ బలం దివ్యం మమ క్షత్రియ పాంసన 4

తస్య అస్త ం్ర గాధి పుత్ర స్య ఘోరమ్ ఆగ్నేయమ్ ఉత్త మమ్
బ్రహ్మ దణ్డేన తత్ శాన్త మ్ అగ్నే: వేగ ఇవా౭మ్భసా 5
వారుణం చైవ రౌద్రం చ ఐన్ద ం్ర పాశుపతం తథా
ఐషీకం చా౭పి చిక్షేప రుషితో గాధి నన్ద నః 6
మానవం మోహనం చైవ గాన్ధ ర్వం స్వాపనం తథా
జృమ్భణం మాదనం చైవ సంతాపన విలాపనే 7
శోషణం దారణం చైవ వజ్రమ్ అస్త ం్ర సుదుర్జయమ్
బ్రహ్మపాశం కాలపాశం వారుణం పాశమ్ ఏవ చ 8
పినాకా౭స్త ం్ర చ దయితం శుష్కార్ద్రే అశనీ తథా
దణ్డా స్త మ్
్ర అథ పైశాచం క్రౌ ఞ్చమ్ అస్త ం్ర తథైవ చ 9
ధర్మచక్రం కాలచక్రం విష్ణు చక్రం తథైవ చ
వాయవ్యం మథనం చైవ అస్త ం్ర హయశిర స్త థా 10
శక్తి ద్వయం చ చిక్షేప కఙ్కాలం ముసలం తథా
వైద్యాధరం మహాస్త ం్ర చ కాలాస్త మ్
్ర అథ దారుణమ్ 11
త్రిశూలమ్ అస్త ం్ర ఘోరం చ కాపాలమ్ అథ కఙ్కణమ్
ఏతాని అస్త్రా ణి చిక్షేప సర్వాణి రఘు నన్ద న 12
వసిష్ఠే జపతాం శ్రేష్ఠే తత్ అద్భుతమ్ ఇవా౭భవత్
తాని సర్వాణి దణ్డేన గ్రసతే బ్రహ్మణః సుతః 13
తేషు శాన్తేషు బ్రహ్మాస్త ం్ర క్షిప్త వాన్ గాధి నన్ద నః
తత్ అస్త మ్
్ర ఉద్యతం దృష్ట్వా దేవాః స అగ్ని పురోగమాః 14
దేవర్షయ శ్చ సంభ్రా న్తా గన్ధ ర్వాః స మహో రగాః
త్రైలోక్యమ్ ఆసీత్ సంత్రస్తం బ్రహ్మాస్త్రే సముదీరితే 15
తత్ అపి అస్త ం్ర మహా ఘోరం బ్రా హ్మం బ్రా హ్మేణ తేజసా
వసిష్ఠో గ్రసతే సర్వం బ్రహ్మ దణ్డేన రాఘవ 16
బ్రహ్మాస్త ం్ర గ్రసమానస్య వసిష్ఠ స్య మహాత్మనః
త్రైలోక్య మోహనం రౌద్రం రూపమ్ ఆసీత్ సుదారుణమ్ 17
రోమ కూపేషు సర్వేషు వసిష్ఠ స్య మహాత్మనః
మరీచ్య ఇవ నిష్పేతు: అగ్నే: ధూమ ఆకుల అర్చిషః 18
ప్రా జ్వలత్ బ్రహ్మదణ్డ శ్చ వసిష్ఠ స్య కర ఉద్యతః
 P a g e | 128

విధూమ ఇవ కాలాగ్ని: యమ దణ్డ ఇవా౭పరః 19

తతో అస్తు వన్ ముని గణా వసిష్ఠం జపతాం వరమ్
అమోఘం తే బలం బ్రహ్మన్ తేజో ధారయ తేజసా 20
నిగృహీత: త్వయా బ్రహ్మన్ విశ్వామిత్రో మహాతపాః
ప్రసీద జపతాం శ్రేష్ఠ లోకాః సన్తు గత వ్యథాః 21
ఏవమ్ ఉక్తో మహాతేజాః శమం చక్రే మహాతపాః

విశ్వామిత్రో ऽపి నికృతో వినిశ్శ్వస్య ఇదమ్ అబ్రవీత్ 22

ధిగ్ బలం క్షత్రియ బలం బ్రహ్మతేజో బలం బలమ్
ఏకేన బ్రహ్మ దణ్డేన సర్వా౭స్త్రా ణి హతాని మే 23
తత్ ఏతత్ సమవేక్ష్య అహం ప్రసన్న ఇన్ద్రియ మానసః
తపో మహత్ సమాస్థా స్యే యత్ వై బ్రహ్మత్వ కారకమ్ 24
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచ పంచాశ స్సర్గ ః
సప్త పంచాశ స్సర్గ ః
తతః సంతప్త హృదయః స్మరన్ నిగ్రహమ్ ఆత్మనః
వినిశ్శ్వస్య వినిశ్శ్వస్య కృత వైరో మహాత్మనా 1
స దక్షిణాం దిశం గత్వా మహిష్యా సహ రాఘవ
తతాప పరమం ఘోరం విశ్వామిత్రో మహాతపాః 2
ఫల మూల అశనో దాన్త : చచార పరమం తపః
అథ అస్య జజ్ఞిరే పుత్రా ః సత్య ధర్మ పరాయణాః
హవిష్యన్దో మధుష్యన్దో దృఢనేత్రో మహారథః 3
పూర్ణే వర్ష సహస్రే తు బ్రహ్మా లోక పితామహః
అబ్రవీత్ మధురం వాక్యం విశ్వామిత్రం తపో ధనమ్ 4
జితా రాజర్షి లోకా: తే తపసా కుశికా౭౭త్మజ
అనేన తపసా త్వాం హి రాజర్షి: ఇతి విద్మహే 5
ఏవమ్ ఉక్త్వా మహాతేజా జగామ సహ దైవతైః
త్రివిష్ట పం బ్రహ్మలోకం లోకానాం పరమేశ్వరః 6

విశ్వామిత్రో ऽపి తత్ శృత్వా హ్రియా కించిత్ అవాఙ్ముఖః

దుఃఖేన మహతా ఆవిష్ట ః స మన్యు: ఇదమ్ అబ్రవీత్ 7
తప శ్చ సుమహ త్త ప్త ం రాజర్షి: ఇతి మాం విదుః
దేవాః సర్షిగణాః సర్వే న అస్తి మన్యే తపః ఫలమ్ 8
 P a g e | 129

ఇతి నిశ్చిత్య మనసా భూయ ఏవ మహాతపాః

తప: చకార కాకుత్స్థ పరమం పరమ ఆత్మవాన్ 9
ఏతస్మిన్ ఏవ కాలే తు సత్య వాదీ జితేన్ద్రియః
త్రిశఙ్కు: ఇతి విఖ్యాత ఇక్ష్వాకు కుల నన్ద నః 10
తస్య బుద్ధిః సముత్పన్నా యజేయమ్ ఇతి రాఘవ
గచ్ఛేయం స్వ శరీరేణ దేవానాం పరమాం గతిమ్ 11
స వసిష్ఠం సమాహూయ కథయా మాస చిన్తి తమ్
అశక్యమ్ ఇతి చ అపి ఉక్తో వసిష్ఠేన మహాత్మనా 12
ప్రత్యాఖ్యాతో వసిష్ఠేన స యయౌ దక్షిణాం దిశమ్
తత: స తత్ కర్మసిద్ధ్యర్ధం పుత్రా న్ తస్య గతో నృప: 13
వాసిష్ఠా దీర్ఘ తపస: తపో యత్ర హి తేపిరే
త్రిశఙ్కుః సుమహాతేజాః శతం పరమ భాస్వరమ్ 14
వసిష్ఠ పుత్రా న్ దదృశే తప్యమానాన్ యశస్వినః

సో ऽభిగమ్య మహాత్మానః సర్వాన్ ఏవ గురోః సుతాన్ 15

అభివాద్య ఆనుపూర్వ్యేణ హ్రియా కించిత్ అవాఙ్ముఖః
అబ్రవీత్ సుమహాతేజాః సర్వాన్ ఏవ కృతాఞ్జ లిః 16

శరణం వః ప్రపద్యేऽహం శరణ్యాన్ శరణాగతః

ప్రత్యాఖ్యాతోऽస్మి భద్రం వో వసిష్ఠేన మహాత్మనా 17

యష్టు కామో మహా యజ్ఞ ం తత్ అనుజ్ఞా తుమ్ అర్థథ
గురు పుత్రా న్ అహం సర్వాన్ నమస్కృత్య ప్రసాదయే 18
శిరసా ప్రణతో యాచే బ్రా హ్మణాన్ తపసి స్థితాన్
తే మాం భవన్త ః సిద్ధ్య౭ర్థం యాజయన్తు సమాహితాః
సశరీరో యథా హం హి దేవ లోకమ్ అవాప్నుయామ్ 19
ప్రత్యాఖ్యాతో వసిష్ఠేన గతిమ్ అన్యాం తపో ధనాః
గురు పుత్రా న్ ఋతే సర్వాన్ నా౭హం పశ్యామి కాంచన 20
ఇక్ష్వాకూణాం హి సర్వేషాం పురోధాః పరమా గతిః
పురోధస: తు విద్వాంస: తారయంతి సదా నృపాన్
తస్మాత్ అనన్త రం సర్వే భవన్తో దైవతం మమ 21
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్త పంచాశ స్సర్గ ః
అష్ట పంచాశ స్సర్గ :
 P a g e | 130

తత: త్రిశఙ్కో: వచనం శ్రు త్వా క్రో ధ సమన్వితమ్

ఋషి పుత్ర శతం రామ రాజానమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 1

ప్రత్యాఖ్యాతోऽసి దుర్బుద్ధే గురుణా సత్య వాదినా

తం కథం సమతిక్రమ్య శాఖా అన్త రమ్ ఉపేయివాన్ 2
ఇక్ష్వాకూణాం హి సర్వేషాం పురోధాః పరమో గురు:
న చ అతిక్రమితుం శక్యం వచనం సత్య వాదినః 3
అశక్యమ్ ఇతి చ ఉవాచ వసిష్ఠో భగవాన్ ఋషిః
తం వయం వై సమాహర్తు ం క్రతుం శక్తా ః కథం తవ 4
బాలిశ: త్వం నర శ్రేష్ఠ గమ్యతాం స్వ పురం పునః
యాజనే భగవాన్ శక్త : త్రైలోక్యస్య అపి పార్థివ
అవమానం చ తత్ కర్తు ం తస్య శక్ష్యామహే కథం 5
తేషాం తత్ వచనం శ్రు త్వా క్రో ధ పర్యాకుల అక్షరమ్
స రాజా పున: ఏవ ఏతాన్ ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్ 6

ప్రత్యాఖ్యాతోऽస్మి గురుణా గురు పుత్రై: తథైవ చ

అన్యాం గతిం గమిష్యామి స్వస్తి వోऽస్తు తపో ధనాః 7

ఋషి పుత్రా : తు తత్ శృత్వా వాక్యం ఘోర అభిసంహితమ్
శేపుః పరమ సంక్రు ద్ధా : చణ్డా ళత్వం గమిష్యసి 8
ఏవమ్ ఉక్త్వా మహాత్మానో వివిశు: తే స్వమ్ ఆశ్రమమ్
అథ రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాం రాజా చణ్డా ళతాం గతః 9
నీల వస్త ్ర ధరో నీలః పరుషో ధ్వస్త మూర్ధజః

చిత్య మాల్య అనులేప శ్చ ఆయస ఆభరణోऽభవత్ 10

తం దృష్ట్వా మన్త్రిణః సర్వే త్యక్త్వా చణ్డా ళ రూపిణమ్
ప్రా ద్రవన్ సహితా రామ పౌరా యే అస్య అనుగామినః 11
ఏకో హి రాజా కాకుత్స్థ జగామ పరమ ఆత్మవాన్
దహ్యమానో దివా రాత్రం విశ్వామిత్రం తపో ధనమ్ 12
విశ్వామిత్ర: తు తం దృష్ట్వా రాజానం విఫలీ కృతమ్
చణ్డా ళ రూపిణం రామ మునిః కారుణ్యమ్ ఆగతః 13
కారుణ్యాత్ స మహాతేజా వాక్యం పరమ ధార్మికః
ఇదం జగాద భద్రం తే రాజానం ఘోర దర్శనమ్ 14
కిమ్ ఆగమన కార్యం తే రాజ పుత్ర మహాబల
 P a g e | 131

అయోధ్యా అధిపతే వీర శాపాత్ చణ్డా ళతాం గతః 15

అథ తత్ వాక్యమ్ ఆకర్ణ్య రాజా చణ్డా ళతాం గతః
అబ్రవీత్ ప్రా ఞ్జ లి: వాక్యం వాక్యజ్ఞో వాక్య కోవిదమ్ 16

ప్రత్యాఖ్యాతోऽస్మి గురుణా గురు పుత్రై: తథా ఏవ చ

అనవాప్య ఏవ తం కామం మయా ప్రా ప్తో విపర్యయః 17
సశరీరో దివం యాయామి ఇతి మే సౌమ్య దర్శన
మయా చ ఇష్ట ం క్రతు శతం తచ్చ న అవాప్యతే ఫలమ్ 18
అనృతం నోక్త పూర్వం మే న చ వక్ష్యే కదా చన
కృచ్ఛ్రేషు అపి గతః సౌమ్య క్షత్ర ధర్మేణ తే శపే 19
యజ్ఞై: బహు విధై: ఇష్ట ం ప్రజా ధర్మేణ పాలితాః
గురవ శ్చ మహాత్మానః శీల వృత్తేన తోషితాః 20
ధర్మే ప్రయతమాన స్య యజ్ఞ ం చ ఆహర్తు మ్ ఇచ్ఛతః
పరితోషం న గచ్ఛన్తి గురవో ముని పుంగవ 21
దైవమ్ ఏవ పరం మన్యే పౌరుషం తు నిరర్థకమ్
దైవేన ఆక్రమ్యతే సర్వం దైవం హి పరమా గతిః 22
తస్య మే పరమార్త స్య ప్రసాదమ్ అభికాఙ్క్షతః
కర్తు మ్ అర్హసి భద్రం తే దైవ ఉపహత కర్మణః 23
న అన్యాం గతిం గమిష్యామి న అన్యః శరణమ్ అస్తి మే
దైవం పురుష కారేణ నివర్త యితుమ్ అర్హసి 24
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే అష్ట పంచాశ స్సర్గ :
ఏకోన షష్టితమ స్సర్గ :
ఉక్త వాక్యం తు రాజానం కృపయా కుశి కాత్మజః
అబ్రవీత్ మధురం వాక్యం సాక్షాత్ చణ్డా ళ రూపిణమ్ 1
ఇక్ష్వాకో స్వాగతం వత్స జానామి త్వాం సుధార్మికమ్
శరణం తే భవిష్యామి మా భైషీ: నృప పుంగవ 2
అహమ్ ఆమన్త య
్ర ే సర్వాన్ మహర్షీన్ పుణ్య కర్మణః
యజ్ఞ సాహ్యకరాన్ రాజన్ తతో యక్ష్యసి నిర్వృతః 3
గురు శాప కృతం రూపం యత్ ఇదం త్వయి వర్త తే
అనేన సహ రూపేణ సశరీరో గమిష్యసి 4
హస్త ప్రా ప్త మ్ అహం మన్యే స్వర్గ ం తవ నరేశ్వర
 P a g e | 132

య: త్వం కౌశికమ్ ఆగమ్య శరణ్యం శరణం గతః 5

ఏవమ్ ఉక్త్వా మహా తేజాః పుత్రా న్ పరమ ధార్మికాన్
వ్యాదిదేశ మహాప్రా జ్ఞా న్ యజ్ఞ సంభార కారణాత్
సర్వాన్ శిష్యాన్ సమాహూయ వాక్యమ్ ఏతత్ ఉవాచ హ 6
సర్వాన్ ఋషి వరాన్ వాశిష్టా న్ ఆనయధ్వం మమ ఆజ్ఞ యా
సశిష్యాన్ సుహృద: చైవ స ఋత్విజ: సుబహుశ్రు తాన్ 7
యత్ అన్యో వచనం బ్రూ యాత్ మత్ వాక్య బల చోదితః
తత్ సర్వమ్ అఖిలేన ఉక్త ం మమ ఆఖ్యేయమ్ అనాదృతమ్ 8
తస్య తత్ వచనం శ్రు త్వా దిశో జగ్ము: తత్ ఆజ్ఞ యా
ఆజగ్ము: అథ దేశేభ్యః సర్వేభ్యో బ్రహ్మ వాదినః 9
తే చ శిష్యాః సమాగమ్య మునిం జ్వలిత తేజసం
ఊచు శ్చ వచనం సర్వే సర్వేషాం బ్రహ్మ వాదినామ్ 10
శ్రు త్వా తే వచనం సర్వే సమాయాన్తి ద్వి జాతయః
సర్వ దేశేషు చ ఆగచ్ఛన్ వర్జ యిత్వా మహో దయమ్ 11
వాసిష్ఠం తత్ శతం సర్వం క్రో ధ పర్యాకుల అక్షరమ్
యత్ ఆహ వచనం సర్వం శృణు త్వం ముని పుంగవ 12
క్షత్రియో యాజకో యస్య చణ్డా ళ స్య విశేషతః
కథం సదసి భోక్తా రో హవి: తస్య సురర్షయః 13
బ్రా హ్మణా వా మహాత్మానో భుక్త్వా చణ్డా ళ భోజనమ్
కథం స్వర్గ ం గమిష్యన్తి విశ్వామిత్రేణ పాలితాః 14
ఏతత్ వచనం నైష్ఠు ర్యమ్ ఊచుః సంరక్త లోచనాః
వాసిష్ఠా ముని శార్దూ ల సర్వే తే సమహో దయాః 15
తేషాం తద్వచనం శ్రు త్వా సర్వేషాం ముని పుంగవః
క్రో ధ సంరక్త నయనః సరోషమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 16
యే దూషయన్తి అదుష్ట ం మాం తప ఉగ్రం సమాస్థితమ్
భస్మీభూతా దురాత్మానో భవిష్యన్తి న సంశయః 17
అద్య తే కాల పాశేన నీతా వైవస్వత క్షయమ్
సప్త జాతి శతాని ఏవ మృతపాః సన్తు సర్వశః 18
శ్వ మాంస నియత ఆహారా ముష్టికా నామ నిర్ఘృణాః
వికృతా శ్చ విరూపా శ్చ లోకాన్ అనుచరన్తు ఇమాన్ 19
 P a g e | 133

మహో దయ శ్చ దుర్బుద్ధి: మామ్ అదూష్యం హి అదూషయత్

దూషిత: సర్వ లోకేషు నిషాదత్వం గమిష్యతి 20
ప్రా ణ అతి పాత నిరతో నిర౭నుక్రో శతాం గతః
దీర్ఘ కాలం మమ క్రో ధాత్ దుర్గ తిం వర్త యిష్యతి 21
ఏతావత్ ఉక్త్వా వచనం విశ్వామిత్రో మహాతపాః
విరరామ మహాతేజా ఋషి మధ్యే మహామునిః 22
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏకోన షష్టితమ స్సర్గ ః
షష్టితమ స్సర్గ :
తపో బల హతాన్ కృత్వా వాసిష్ఠా న్ స మహో దయాన్

ఋషి మధ్యే మహాతేజా విశ్వామిత్రో ऽభ్యభాషత 1

అయమ్ ఇక్ష్వాకు దాయాద: త్రిశఙ్కు: ఇతి విశ్రు తః
ధర్మిష్ఠ శ్చ వదాన్య శ్చ మాం చైవ శరణం గతః 2
తేన అనేన శరీరేణ దేవ లోక జిగీషయా
యథా అయం స్వశరీరేణ దేవ లోకం గమిష్యతి 3
తథా ప్రవర్త ్యతాం యజ్ఞో భవద్భి శ్చ మయా సహ
విశ్వామిత్ర వచః శ్రు త్వా సర్వ ఏవ మహర్షయః 4
ఊచుః సమేత్య సహితా ధర్మజ్ఞా ధర్మ సంహితమ్
అయం కుశిక దాయాదో మునిః పరమ కోపనః 5
యత్ ఆహ వచనం సమ్యక్ ఏతత్ కార్యం న సంశయః
అగ్నికల్పో హి భగవాన్ శాపం దాస్యతి రోషితః 6
తస్మాత్ ప్రవర్త ్యతాం యజ్ఞ ః సశరీరో యథా దివమ్
గచ్ఛేత్ ఇక్ష్వాకు దాయాదో విశ్వామిత్ర స్య తేజసా 7
తతః ప్రవర్త ్యతాం యజ్ఞ ః సర్వే సమధి తిష్ఠ తే
ఏవమ్ ఉక్త్వా మహర్షయ: చక్రు : తా: తాః క్రియా: తదా 8

యాజక శ్చ మహాతేజా విశ్వామిత్రో ऽభవత్ క్రతౌ

ఋత్విజ శ్చ ఆనుపూర్వ్యేణ మన్త వ
్ర త్ మన్త ్ర కోవిదాః 9
చక్రు ః సర్వాణి కర్మాణి యథా కల్పం యథా విధి
తతః కాలేన మహతా విశ్వామిత్రో మహాతపాః 10
చకార ఆవాహనం తత్ర భాగా౭ర్థం సర్వ దేవతాః
న అభ్యాగమన్ తదా౭౭హూతా భాగా౭ర్థం సర్వ దేవతాః 11
 P a g e | 134

తతః క్రో ధ సమావిష్టో విశ్వమిత్రో మహా మునిః

స్రు వమ్ ఉద్యమ్య సక్రో ధ: త్రిశఙ్కుమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 12
పశ్య మే తపసో వీర్యం స్వా౭౭ర్జిత స్య నరేశ్వర
ఏష త్వాం స్వశరీరేణ నయామి స్వర్గ మ్ ఓజసా
దుష్ప్రాపం స్వ శరీరేణ దివం గచ్ఛ నరా౭ధిప 13
స్వా౭౭ర్జితం కించిత్ అపి అస్తి మయా హి తపసః ఫలమ్
రాజన్ త్వం తేజసా తస్య స శరీరో దివం వ్రజ 14
ఉక్త వాక్యే మునౌ తస్మిన్ స శరీరో నరేశ్వరః
దివం జగామ కాకుత్స్థ మునీనాం పశ్యతాం తదా 15
దేవ లోక గతం దృష్ట్వా త్రిశఙ్కుం పాకశాసనః
సహ సర్వైః సురగణై: ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్ 16
త్రిశఙ్కో గచ్ఛ భూయ: త్వం న అసి స్వర్గ కృతా౭౭లయః
గురు శాపహతో మూఢ పత భూమిమ్ అవాక్ఛిరాః 17
ఏవమ్ ఉక్తో మహేన్ద్రేణ త్రిశఙ్కు: అపతత్ పునః
విక్రో శమాన: త్రా హీతి విశ్వామిత్రం తపో ధనమ్ 18
తత్ శృత్వా వచనం తస్య క్రో శమాన స్య కౌశికః
రోషమ్ ఆహారయ త్తీ వ్రం తిష్ఠ తిష్ఠేతి చ అబ్రవీత్ 19
ఋషి మధ్యే స తేజస్వీ ప్రజాపతి: ఇవా౭పరః
సృజన్ దక్షిణ మార్గ స్థా న్ సప్త ర్షీన్ అపరాన్ పునః 20
నక్షత్ర మాలామ్ అపరామ్ అసృజత్ క్రో ధ మూర్ఛితః
దక్షిణాం దిశమ్ ఆస్థా య ముని మధ్యే మహాయశాః 21
సృష్ట్వా నక్షత్ర వంశం చ క్రో ధేన కలుషీ కృతః
అన్యమ్ ఇన్ద ం్ర కరిష్యామి లోకో వా స్యాత్ అనిన్ద క
్ర ః 22
దైవతాన్ అపి స క్రో ధాత్ స్రష్టు ం సముప చక్రమే 23
తతః పరమ సంభ్రా న్తా ః సర్షి సంఘాః సుర అసురా:
విశ్వామిత్రం మహాత్మానమ్ ఊచుః సా౭నునయం వచః 24
అయం రాజా మహా భాగ గురు శాప పరిక్షతః
స శరీరో దివం యాతుం న అర్హతి ఏవ తపో ధన 25
తేషాం తద్వచనం శ్రు త్వా దేవానాం ముని పుంగవః
అబ్రవీత్ సుమహత్ వాక్యం కౌశికః సర్వ దేవతాః 26
 P a g e | 135

సశరీరస్య భద్రం వ: త్రిశఙ్కో: అస్య భూపతేః

ఆరోహణం ప్రతిజ్ఞా తం న అనృతం కర్తు మ్ ఉత్సహే

సర్గో ऽస్తు స శరీరస్య త్రిశఙ్కో: అస్య శాశ్వతః 27

నక్షత్రా ణి చ సర్వాణి మామకాని ధ్రు వాణ్య౭థ
యావత్ లోకా ధరిష్యన్తి తిష్ఠ న్తి ఏతాని సర్వశః 28
మత్కృతాని సురాః సర్వే తత్ అనుజ్ఞా తుమ్ అర్హథ
ఏవమ్ ఉక్తా ః సురాః సర్వే ప్రత్యూచు: ముని పుంగవమ్29
ఏవం భవతు భద్రం తే తిష్ఠ న్తి ఏతాని సర్వశః
గగనే తాని అనేకాని వైశ్వానర పథాత్ బహిః 30
నక్షత్రా ణి ముని శ్రేష్ఠ తేషు జ్యోతిష్షు జాజ్వలన్
అవాఙ్ శిర: త్రిశఙ్కు శ్చ తిష్ఠ తు అమర సన్నిభః 31
అనుయాస్యంతి చ ఏతాని జ్యోతీంషి నృప సత్త మం
కృతార్ధం కీర్తిమంతం చ స్వర్గ లోక గతం యథా 32
విశ్వామిత్ర స్తు ధర్మాత్మా సర్వ దేవై: అభిష్టు తః
ఋషిభి శ్చ మహాతేజా బాఢమ్ ఇత్యా౭౭హ దేవతాః 33
తతో దేవా మహాత్మానో మునయ శ్చ తపో ధనాః
జగ్ము: యథా ఆగతం సర్వే యజ్ఞ స్య అన్తే నరోత్త మ 34
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే షష్టితమ స్సర్గ :
ఏక షష్టితమ స్సర్గ :
విశ్వామిత్రో మహాత్మా అథ ప్రస్థితాన్ ప్రేక్ష్య తాన్ ఋషీన్
అబ్రవీత్ నర శార్దూ ల సర్వాన్ తాన్ వన వాసినః 1

మహా విఘ్నః ప్రవృత్తో ऽయం దక్షిణామ్ ఆస్థితో దిశమ్

దిశమ్ అన్యాం ప్రపత్స్యామ: తత్ర తప్స్యామహే తపః 2
పశ్చిమాయాం విశాలాయాం పుష్కరేషు మహాత్మనః
సుఖం తప: చరిష్యామః పరం తత్ హి తపో వనమ్ 3
ఏవమ్ ఉక్త్వా మహా తేజాః పుష్కరేషు మహామునిః
తప ఉగ్రం దురాధర్షం తేపే మూల ఫలా౭శనః 4
ఏతస్మి న్నేవ కాలే తు అయోధ్యా౭ధిపతి: నృపః
అమ్బరీష ఇతి ఖ్యాతో యష్టు ం సముప చక్రమే 5
తస్య వై యజమాన స్య పశుమ్ ఇన్ద్రో జహార హ
 P a g e | 136

ప్రణష్టే తు పశౌ విప్రో రాజానమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 6

పశు: అద్య హృతో రాజన్ ప్రణష్ట : తవ దుర్నయాత్
అరక్షితారం రాజానం ఘ్నన్తి దో షా నరేశ్వర 7
ప్రా యశ్చిత్త ం మహత్ ఏతత్ నరం వా పురుషర్షభ
ఆనయస్వ పశుం శీఘ్రం యావత్ కర్మ ప్రవర్త తే 8
ఉపాధ్యాయ వచః శ్రు త్వా స రాజా పురుషర్షభ
అన్వియేష మహా బుద్ధిః పశుం గోభిః సహస్రశః 9
దేశాన్ జనపదాం తాన్ తాన్ నగరాణి వనాని చ
ఆశ్రమాణి చ పుణ్యాని మార్గ మాణో మహీపతిః 10
స పుత్ర సహితం తాత సభార్యం రఘు నన్ద న
భృగుతుంగే సమాసీనమ్ ఋచీకం సందదర్శ హ 11
తమ్ ఉవాచ మహాతేజాః ప్రణమ్య అభిప్రసాద్య చ
బ్రహ్మర్షిం తపసా దీప్తం రాజర్షి: అమిత ప్రభః 12
పృష్ట్వా సర్వత్ర కుశలమ్ ఋచీకం తమ్ ఇదం వచః
గవాం శత సహస్రేణ విక్రీణీషే సుతం యది 13

పశో: అర్థే మహాభాగ కృత కృత్యోऽస్మి భార్గ వ

సర్వే పరిగతా దేశా యజ్ఞీయం న లభే పశుమ్ 14
దాతుమ్ అర్హసి మూల్యేన సుతమ్ ఏకమ్ ఇతో మమ
ఏవమ్ ఉక్తో మహాతేజా ఋచీక: తు అబ్రవీత్ వచః 15
నాహం జ్యేష్ఠ ం నర శ్రేష్ఠం విక్రీణీయాం కథంచన
ఋచీక స్య వచః శ్రు త్వా తేషాం మాతా మహాత్మనామ్ 16
ఉవాచ నర శార్దూ లమ్ అమ్బరీషం తపస్వినీ
అ విక్రేయం సుతం జ్యేష్ఠ ం భగవాన్ ఆహ భార్గ వ: 17
మమ అపి దయితం విద్ధి కనిష్ఠ ం శునకం నృప
తస్మాత్ కనీయంసం పుత్రం న దాస్యే తవ పార్ధివ 18
ప్రా యేణ హి నర శ్రేష్ఠ జ్యేష్ఠా ః పితృషు వల్ల భాః
మాతౄణాం చ కనీయాంస: తస్మాత్ రక్షే కనీయసం 19
ఉక్త వాక్యే మునౌ తస్మిన్ ముని పత్న్యాం తథైవ చ
శునశ్శేఫ: స్వయం రామ మధ్యమో వాక్యమ్ అబ్రవీత్ 20
పితా జ్యేష్ఠ మ్ అ విక్రేయం మాతా చ ఆహ కనీయసం
 P a g e | 137

విక్రీతం మధ్యమం మన్యే రాజన్ పుత్రం నయస్వ మామ్ 21

గవాం శత సహస్రేణ శునశ్శేఫం నరేశ్వరః
గృహీత్వా పరమ ప్రీతో జగామ రఘు నన్ద న 22
అమ్బరీష స్తు రాజర్షీ రథమ్ ఆరోప్య సత్వరః
శునశ్శేఫం మహాతేజా జగామ ఆశు మహాయశాః 23
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏక షష్టితమ స్సర్గ :
ద్వి షష్టితమ స్సర్గ :
శునశ్శేఫం నరశ్రేష్ఠ గృహీత్వా తు మహాయశాః
వ్యశ్రా మ్యత్ పుష్కరే రాజా మధ్యాహ్నే రఘు నన్ద న 1
తస్య విశ్రమమాణ స్య శునశ్శేఫో మహాయశాః
పుష్కర క్షేత్రమ్ ఆగమ్య విశ్వామిత్రం దదర్శ హ 2
తప్యంతం ఋషిభి: సార్ధం మాతులం పరమ ఆతుర:
విషణ్ణ వదనో దీన: తృష్ణ యా చ శ్రమేణ చ 3
పపాత అఙ్కే మునే రామ వాక్యం చ ఇదమ్ ఉవాచ హ
న మే అస్తి మాతా న పితా జ్ఞా తయో బాన్ధ వాః కుతః 4
త్రా తుమ్ అర్హసి మాం సౌమ్య ధర్మేణ ముని పుంగవ
త్రా తా త్వం హి ముని శ్రేష్ఠ సర్వేషాం త్వం హి భావనః 5
రాజా చ కృత కార్య: స్యాత్ అహం దీర్ఘా యు: అవ్యయః
స్వర్గ లోకమ్ ఉపాశ్నీయాం తప: తప్త్వా హి అనుత్త మమ్ 6
త్వ మే నాథో హి అనాథ స్య భవ భవ్యేన చేతసా
పితా ఇవ పుత్రం ధర్మాత్మన్ త్రా తుమ్ అర్హసి కిల్బిషాత్ 7
తస్య తద్వచనం శ్రు త్వా విశ్వామిత్రో మహాతపాః
సాన్త ్వయిత్వా బహు విధం పుత్రా న్ ఇదమ్ ఉవాచ హ 8
యత్కృతే పితరః పుత్రా న్ జనయన్తి శుభ అర్థినః

పర లోక హితా౭ర్థా య తస్య కాలోऽయమ్ ఆగతః 9

అయం ముని సుతో బాలో మత్త ః శరణ మిచ్ఛతి
అస్య జీవిత మాత్రేణ ప్రియం కురుత పుత్రకాః 10
సర్వే సుకృత కర్మాణః సర్వే ధర్మ పరాయణాః
పశు భూతా నరేన్ద ్ర స్య తృప్తిమ్ అగ్నేః ప్రయచ్ఛత 11
నాథవాన్ చ శునశ్శేఫొ యజ్ఞ శ్చ అవిఘ్నతో భవేత్
 P a g e | 138

దేవతా: తర్పితా: చ స్యు: మమ చా౭పి కృతం వచః 12

మునే: తు వచనం శ్రు త్వా మధుష్యన్ద ఆదయః సుతాః
స అభిమానం నర శ్రేష్ఠ సలీలమ్ ఇదమ్ అబ్రు వన్ 13

కథమ్ ఆత్మ సుతాన్ హిత్వా త్రా యసేऽన్య సుతం విభో

అకార్యమ్ ఇవ పశ్యామః శ్వమాంసమ్ ఇవ భోజనే 14
తేషాం తద్వచనం శ్రు త్వా పుత్రా ణాం ముని పుంగవః
క్రో ధ సంరక్త నయనో వ్యాహర్తు మ్ ఉపచక్రమే 15
నిస్సాధ్వసమ్ ఇదం ప్రో క్త ం ధర్మాద౭పి విగర్హితమ్
అతిక్రమ్య తు మత్ వాక్యం దారుణం రోమ హర్షణమ్ 16
శ్వమాంస భోజినః సర్వే వాసిష్ఠా ఇవ జాతిషు
పూర్ణం వర్ష సహస్రం తు పృథివ్యామ్ అనువత్స్యథ 17
కృత్వా శాప సమాయుక్తా న్ పుత్రా న్ మునివర స్త దా
శునశ్శేఫమ్ ఉవాచ ఆర్త ం కృత్వా రక్షాం నిరామయమ్ 18
పవిత్ర పాశై: బద్ధో రక్త మాల్య అనులేపనః
వైష్ణవం యూపమ్ ఆసాద్య వాగ్భి: అగ్నిమ్ ఉదాహర 19
ఇమే తు గాధే ద్వే దివ్యే గాయేథా ముని పుత్రక
అమ్బరీష స్య యజ్ఞే అస్మిన్ తతః సిద్ధిమ్ అవాప్స్యసి 20
శునశ్శేఫో గృహీత్వా తే ద్వే గాథే సుసమాహితః
త్వరయా రాజ సింహం తమ్ అమ్బరీషమ్ ఉవాచ హ 21
రాజ సింహ మహా సత్త ్వ శీఘ్రం గచ్ఛావహే వయం
నివర్త యస్వ రాజేన్ద ్ర దీక్షాం చ సముపావిశ 22
తత్ వాక్యమ్ ఋషి పుత్ర స్య శ్రు త్వా హర్ష సముత్సుకః
జగామ నృపతిః శీఘ్రం యజ్ఞ వాటమ్ అతన్ద్రితః 23
సదస్య అనుమతే రాజా పవిత్ర కృత లక్షణమ్
పశుం రక్త అమ్బరం కృత్వా యూపే తం సమబన్ధ యత్ 24
స బద్ధో వాగ్భి: అగ్ర్యాభి: అభితుష్టా వ వై సురౌ
ఇన్ద మ్
్ర ఇన్ద ్ర అనుజం చైవ యథావత్ ముని పుత్రకః 25
తతః ప్రీతః సహస్రా క్షో రహస్య స్తు తి తర్పితః
దీర్ఘమ్ ఆయు: తదా ప్రా దాత్ శునశ్శేఫాయ రాఘవ 26
స చ రాజా నర శ్రేష్ఠ యజ్ఞ స్య చ సమాప్త వాన్
 P a g e | 139

ఫలం బహు గుణం రామ సహస్రా క్ష ప్రసాదజమ్ 27

విశ్వామిత్రో ऽపి ధర్మాత్మా భూయ: తేపే మహాతపాః

పుష్కరేషు నర శ్రేష్ఠ దశ వర్ష శతాని చ 28
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వి షష్టితమ స్సర్గ :
త్రి షష్టితమ స్సర్గ :
పూర్ణే వర్ష సహస్రే తు వ్రత స్నాతం మహామునిమ్
అభ్యాగచ్ఛన్ సురాః సర్వే తపః ఫల చికీర్షవః 1
అబ్రవీత్ సుమహా తేజా బ్రహ్మా సు రుచిరం వచః
ఋషి: త్వమ్ అసి భద్రం తే స్వార్జితైః కర్మభిః శుభైః
తమ్ ఏవమ్ ఉక్త్వా దేవశ
ే : త్రిదివం పున: అభ్యగాత్ 2
విశ్వామిత్రో మహాతేజా భూయ: తేపే మహ త్త పః
తతః కాలేన మహతా మేనకా పరమ అప్సరాః 3
పుష్కరేషు నర శ్రేష్ఠ స్నాతుం సముప చక్రమే
తాం దదర్శ మహాతేజా మేనకాం కుశికా౭౭త్మజః 4
రూపేణా ప్రతిమాం తత్ర విద్యుతం జలదే యథా
దృష్ట్వా కన్ద ర్ప వశగో ముని: తామ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 5

అప్సరః స్వాగతం తేऽస్తు వస చ ఇహ మమా౭౭శ్రమే

అనుగృహ్ణీష్వ భద్రం తే మదనేన సు మోహితమ్ 6
ఇత్యుక్తా సా వరారోహా తత్ర వాసమ్ అథా కరోత్
తస్యాం వసన్త్యాం వర్షా ణి పఞ్చ పఞ్చ చ రాఘవ 7
తపసో హి మహా విఘ్నో విశ్వామిత్రమ్ ఉపాగతః
విశ్వామిత్ర ఆశ్రమే సౌమ్య సుఖేన వ్యతిచక్రముః
అథ కాలే గతే తస్మిన్ విశ్వామిత్రో మహామునిః 8
సవ్రీళ ఇవ సంవృత్త : చిన్తా శోక పరాయణః
బుద్ధి: మునేః సముత్పన్నా స అమర్షా రఘు నన్ద న 9
సర్వం సురాణాం కర్మ ఏతత్ తపో అపహరణం మహత్
అహో రాత్రా అపదేశేన గతాః సంవత్సరా దశ 10

కామ మోహా౭భి భూతస్య విఘ్నోऽయం ప్రత్యుపస్థితః

వినిశ్శ్వసన్ మునివరః పశ్చాత్తా పేన దుఃఖితః 11
భీతామ్ అప్సరసం దృష్ట్వా వేపన్తీ ం ప్రా ఞ్జ లిం స్థితామ్
 P a g e | 140

మేనకాం మధురై: వాక్యై: విసృజ్య కుశికా౭౭త్మజః 12

ఉత్త రం పర్వతం రామ విశ్వామిత్రో జగామ హ
స కృత్వా నైష్ఠికీం బుద్ధిం జేతు కామో మహాయశాః 13
కౌశికీ తీరమ్ ఆసాద్య తప స్తేపే సుదారుణమ్
తస్య వర్ష సహస్రం తు ఘోరం తప ఉపాసతః 14
ఉత్త రే పర్వతే రామ దేవతానామ్ అభూత్ భయమ్
అమన్త య
్ర న్ సమాగమ్య సర్వే సర్షిగణాః సురాః 15
మహర్షి శబ్ద ం లభతాం సాధ్వయం కుశికా౭౭త్మజః
దేవతానాం వచః శ్రు త్వా సర్వ లోక పితామహః 16
అబ్రవీత్ మధురం వాక్యం విశ్వామిత్రం తపో ధనమ్
మహర్షే స్వాగతం వత్స తపసా ఉగ్రేణ తోషితః 17
మహత్త ్వమ్ ఋషి ముఖ్యత్వం దదామి తవ కౌశిక
బ్రహ్మణః స వచః శ్రు త్వా సర్వ లోకేశ్వర స్య హ 18
న విషణ్ణో న సంతుష్టో విశ్వామిత్ర: తపో ధన:
ప్రా ఞ్జ లిః ప్రణతో భూత్వా ప్రత్యువాచ పితామహమ్ 19
ప్రత్యువాచ తతో వాచం విశ్వామిత్రో మహా ముని:
మహర్షి శబ్ద మ్ అతులం స్వార్జితైః కర్మభిః శుభైః 20

యది మే భగవాన్ ఆహ తతోऽహం విజితేన్ద్రియః

తమ్ ఉవాచ తతో బ్రహ్మా న తావత్ త్వం జితేన్ద్రియః 21
యతస్వ ముని శార్దూ ల ఇత్యుక్త్వా త్రిదివం గతః
విప్ర స్థితేషు దేవేషు విశ్వామిత్రో మహామునిః 22
ఊర్ధ్వబాహు: నిరాలమ్బో వాయు భక్ష స్త ప శ్చరన్
ఘర్మే పఞ్చతపా భూత్వా వర్షా సు ఆకాశ సంశ్రయః 23
శిశిరే సలిల స్థా యీ రాత్రి అహని తపో ధనః
ఏవం వర్ష సహస్రం హి తపో ఘోరమ్ ఉపాగమత్ 24
తస్మిన్ సంతప్యమానే తు విశ్వామిత్రే మహామునౌ
సంభ్రమః సుమహాన్ ఆసీత్ సురాణాం వాసవ స్య చ 25
రమ్భామ్ అప్సరసం శక్రః సహ సర్వై: మరుద్గ ణైః
ఉవాచ అత్మహితం వాక్యమ్ అహితం కౌశిక స్య చ 26
 P a g e | 141

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రి షష్టితమ స్సర్గ :

చతు ష్షష్టితమ స్సర్గ :
సుర కార్యమ్ ఇదం రమ్భే కర్త వ్యం సుమహత్ త్వయా
లోభనం కౌశికస్య ఇహ కామ మోహ సమన్వితమ్ 1
తథా ఉక్తా సా అప్సరా రామ సహస్రా క్షేణ ధీమతా
వ్రీళితా ప్రా ఞ్జ లి: భూత్వా ప్రత్యువాచ సురేశ్వరమ్ 2
అయం సుర పతే ఘోరో విశ్వామిత్రో మహామునిః
ఘోరం ఉత్సృజతే క్రో ధమ్ మయి దేవ న సంశయః 3
తతో హి మే భయం దేవ ప్రసాదం కర్తు మ్ అర్హసి
ఏవ ముక్త స్త యా రామ రంభయా భీతయా తదా 4
తామ్ ఉవాచ సహస్రా క్షో వేపమానాం కృతా౭ఞ్జ లిమ్
మా భైషీ రమ్భే భద్రం తే కురుష్వ మమ శాసనమ్ 5
కోకిలో హృదయ గ్రా హీ మాధవే రుచిర ద్రు మే
అహం కన్ద ర్ప సహితః స్థా స్యామి తవ పార్శ్వతః 6
త్వం హి రూపం బహు గుణం కృత్వా పరమ భాస్వరమ్
తమ్ ఋషిం కౌశికం రమ్భే భేదయస్వ తపస్వినమ్ 7
సా శ్రు త్వా వచనం తస్య కృత్వా రూపమ్ అనుత్త మమ్
లోభయా మాస లలితా విశ్వామిత్రం శుచి స్మితా 8
కోకిల స్య చ శుశ్రా వ వల్గు వ్యాహరతః స్వనమ్
సంప్రహృష్టేన మనసా తత ఏనామ్ ఉదైక్షత 9
అథ తస్య చ శబ్దేన గీతే న అప్రతిమేన చ
దర్శనేన చ రమ్భాయా మునిః సందేహమ్ ఆగతః 10
సహస్రా క్ష స్య తత్ కర్మ విజ్ఞా య ముని పుంగవః
రమ్భాం క్రో ధ సమావిష్ట ః శశాప కుశికా౭౭త్మజః 11
యన్ మాం లోభయసే రమ్భే కామ క్రో ధ జయైషణ
ి మ్
దశ వర్ష సహస్రా ణి శైలీ స్థా స్య౭సి దుర్భగే 12
బ్రా హ్మణః సుమహాతేజా స్త పో బల సమన్వితః
ఉద్ధ రిష్యతి రమ్భే త్వాం మత్ క్రో ధ కలుషీ కృతామ్ 13
ఏవమ్ ఉక్త్వా మహాతేజా విశ్వామిత్రో మహా మునిః
అశక్నువన్ ధారయితుం కోపం సంతాపమ్ ఆగతః 14
 P a g e | 142

తస్య శాపేన మహతా రమ్భా శైలీ తదా అభవత్

వచః శ్రు త్వా చ కన్ద ర్పో మహర్షేః స చ నిర్గ తః 15
కోపేన స మహాతేజా స్త పో ౭ప హరణే కృతే
ఇన్ద్రియై: అజితై రామ న లేభే శాన్తి మ్ ఆత్మనః
బభూవ అస్య మన శ్చింతా తపో ౭ప హరణే కృతే 16
న ఏవ క్రో ధం గమిష్యామి న చ వక్ష్యే కధంచన
అధవా న ఉచ్చ్వసిష్యామి సంవత్సర శతాన్య౭పి 17
అహం హి శోషయిష్యామి ఆత్మానం విజితేన్ద్రియ:
తావత్ యావత్ హి మే ప్రా ప్త ం బ్రా హ్మణ్యం తపసా ఆర్జితం 18
అనుచ్చ్వస న్నభుంజాన: తిష్ఠేయం శ్శాశ్వతీ స్సమా:
న హి మే తప్య మానస్య క్షయం యాస్యంతి మూర్త య: 19
ఏవం వర్ష సహస్రస్య దీక్షాం స ముని పుంగవ:
చకార అప్రతిమాం లోకే ప్రతిజ్ఞా ం రఘు నందన 20
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చతు ష్షష్టితమ స్సర్గ :
పంచ షష్టితమ స్సర్గ :
అథ హైమవతీం రామ దిశం త్యక్త్వా మహా మునిః
పూర్వాం దిశమ్ అనుప్రా ప్య తపస్ తేపే సుదారుణమ్ 1
మౌనం వర్ష సహస్రస్య కృత్వా వ్రతమ్ అనుత్త మమ్
చకార అప్రతిమం రామ తపః పరమ దుష్కరమ్ 2
పూర్ణే వర్ష సహస్రే తు కాష్ఠ భూతం మహా మునిమ్
విఘ్నై: బహుభి: ఆధూతం క్రో ధో న అన్త రమ్ ఆవిశత్ 3
స కృత్వా నిశ్చయం రామ తప ఆతిష్ఠ త్ అవ్యయం
తస్య వర్ష సహస్రస్య వ్రతే పూర్ణే మహా వ్రత: 4
భోక్తు మ్ ఆరభ్ధ వాన్ అన్నం తస్మిన్ కాలే రఘూత్త మ
ఇంద్రో ద్విజాతి: భూత్వా తం సిద్ధ మన్నమ్ అయాచత 5
తస్మై దత్వా తదా సిద్ధం సర్వం విప్రా య నిశ్చిత:
నిశ్షేషితే అన్నే భగవాన్ అభుక్త్వాఇవ మహాతపా: 6
న కించిత్ అవదత్ తద్విప్రం మౌన వ్రతం ఉపస్థిత:
అధ వర్ష సహస్రం వై న ఉచ్ఛ్వసన్ ముని పుంగవ: 7
తస్య అనుచ్ఛ్వస మానస్య మూర్ధ్ని ధూమో వ్యజాయత
 P a g e | 143

త్రైలోక్యం యేన సంభ్రా ంతమ్ ఆదీపిత మివా౭భవత్ 8

తతో దేవాః సగన్ధ ర్వాః పన్నగా సుర రాక్షసాః
మోహితా: తేజసా తస్య తపసా మన్ద రశ్మయః 9
కశ్మల ఉపహతాః సర్వే పితామహమ్ అథా౭బ్రు వన్
బహుభిః కారణై: దేవ విశ్వామిత్రో మహామునిః 10
లోభితః క్రో ధిత శ్చైవ తపసా చ అభివర్ధతే
న హి అస్య వృజినం కించిత్ దృశ్యతే సూక్ష్మమ్ అప్య౭థ 11
న దీయతే యది తు అస్య మనసా యత్ అభీప్సితమ్
వినాశయతి త్రైలోక్యం తపసా సచరా౭చరమ్ 12
వ్యాకులా శ్చ దిశః సర్వా న చ కించిత్ ప్రకాశతే
సాగరాః క్షుభితాః సర్వే విశీర్యన్తే చ పర్వతాః 13
ప్రకమ్పతే చ పృథివీ వాయు: వాతి భృశా౭౭కులః
బ్రహ్మన్ న ప్రతిజానీమో నాస్తికో జాయతే జన: 14
సమ్మూఢ మివ త్రైలోక్యం సంప్రక్షుభిత మానసం
భాస్కరో నిష్ప్రభ శ్చైవ మహర్షే: తస్య తేజసా 15
బుద్ధిం న కురుతే యావత్ నాశే దేవ మహామునిః
తావత్ ప్రసాదో భగవాన్ అగ్ని రూపో మహాద్యుతిః 16

కాలా౭గ్నినా యథా పూర్వం త్రైలోక్యం దహ్యతేऽఖిలమ్

దేవ రాజ్యమ్ చికీర్షేత దీయతామ్ అస్య యన్ మతమ్ 17
తతః సుర గణాః సర్వే పితామహ పురోగమాః
విశ్వామిత్రం మహాత్మానం వాక్యం మధురమ్ అబ్రు వన్ 18

బ్రహ్మర్షే స్వాగతం తేऽస్తు తపసా స్మ సుతోషితాః

బ్రా హ్మణ్యం తపసా ఉగ్రేణ ప్రా ప్త వాన్ అసి కౌశిక 19
దీర్ఘమ్ ఆయు శ్చ తే బ్రహ్మన్ దదామి స మరు ద్గ ణః
స్వస్తి ప్రా ప్నుహి భద్రం తే గచ్ఛ సౌమ్య యథా సుఖమ్ 20
పితామహ వచః శ్రు త్వా సర్వేషాం చ దివౌకసామ్
కృత్వా ప్రణామం ముదితో వ్యాజహార మహామునిః 21
బ్రా హ్మణ్యం యది మే ప్రా ప్త ం దీర్ఘమ్ ఆయు స్త థై వ చ

ఓంకారోऽథ వషట్కారో వేదా శ్చ వరయన్తు మామ్ 22

క్షత్ర వేదవిదాం శ్రేష్ఠో బ్రహ్మ వేద విదామ్ అపి
 P a g e | 144

బ్రహ్మ పుత్రో వసిష్ఠో మామ్ ఏవం వదతు దేవతాః 23

యది అయం పరమః కామః కృతో యాన్తు సురర్షభాః
తతః ప్రసాదితో దేవై: వసిష్ఠో జపతాం వరః 24
సఖ్యం చకార బ్రహ్మర్షి: ఏవమ్ అస్త్వితి చా౭బ్రవీత్
బ్రహ్మర్షి త్వం న సందేహః సర్వం సంపత్స్యతే తవ 25
ఇత్యుక్త్వా దేవతా శ్చా౭పి సర్వా జగ్ము: యథా౭౭గతమ్

విశ్వామిత్రో ऽపి ధర్మాత్మా లబ్ధ్వా బ్రా హ్మణ్యమ్ ఉత్త మమ్

26
పూజయా మాస బ్రహ్మర్షిం వసిష్ఠం జపతాం వరమ్
కృత కామో మహీం సర్వాం చచార తపసి స్థితః 27
ఏవం తు అనేన బ్రా హ్మణ్యం ప్రా ప్త ం రామ మహాత్మనా
ఏష రామ ముని శ్రేష్ఠ ఏష విగ్రహవాన్ తపః 28
ఏష ధర్మః పరో నిత్యం వీర్యస్య ఏష పరాయణమ్
ఏవముక్త్వా మహా తేజా విరరామ ద్విజోత్త మ: 29
శతానన్ద వచః శ్రు త్వా రామ లక్ష్మణ సన్నిధౌ
జనకః ప్రా ఞ్జ లి: వాక్యమ్ ఉవాచ కుశికా౭౭త్మజమ్ 30

ధన్యో అస్మి అనుగృహీతోऽస్మి యస్య మే ముని పుంగవ

యజ్ఞ ం కాకుత్స్థ సహితః ప్రా ప్త వాన్ అసి ధార్మిక 31

పావితోऽహం త్వయా బ్రహ్మన్ దర్శనేన మహామునే

విశ్వామిత్ర మహాభాగ బ్రహ్మర్షీణాం వర ఉత్త మ 32
గుణా బహు విధాః ప్రా ప్తా : తవ సందర్శనాత్ మయా
విస్త రేణ చ తే బ్రహ్మన్ కీర్త్యమానం మహ త్త పః 33
శ్రు తం మయా మహా తేజో రామేణ చ మహాత్మనా
సదస్యైః ప్రా ప్య చ సదః శ్రు తా: తే బహవో గుణాః 34
అప్రమేయం తప: తుభ్యమ్ అప్రమేయం చ తే బలమ్
అప్రమేయా గుణాశ్చైవ నిత్యం తే కుశికా౭౭త్మజ 35
పితామహ స్య చ యధా, యధా చైవ హి ఉమాపతే :
తృప్తి: ఆశ్చర్య భూతానాం కథానాం నా౭స్తి మే విభో 36
కర్మ కాలో ముని శ్రేష్ఠ లమ్బతే రవి మణ్డ లమ్
శ్వః ప్రభాతే మహాతేజో ద్రష్టు మ్ అర్హసి మాం పునః 37
స్వాగతం తపసాం శ్రేష్ఠ మామ్ అనుజ్ఞా తుమ్ అర్హసి
 P a g e | 145

ఏవమ్ ఉక్త్వా ముని శ్రేష్ఠం వైదేహో మిథిలా౭ధిపః 38

ప్రదక్షిణం చకార ఆశు స ఉపాధ్యాయః స బాన్ధ వః
విససర్జ ఆశు జనకం ప్రీతం ప్రీత మన స్త దా 39

విశ్వామిత్రో ऽపి ధర్మాత్మా సహ రామః స లక్ష్మణః

స్వం వాటమ్ అభిచక్రా మ పూజ్యమానో మహర్షిభిః 40
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచ షష్టితమ స్సర్గ :
షట్ షష్టితమ స్సర్గ :
తతః ప్రభాతే విమలే కృత కర్మా నరాధిపః
విశ్వామిత్రం మహాత్మానమ్ ఆజుహావ స రాఘవమ్ 1
తమ్ అర్చయిత్వా ధర్మాత్మా శాస్త ్ర దృష్ట్తేన కర్మణా
రాఘవౌ చ మహాత్మానౌ తదా వాక్యమ్ ఉవాచ హ 2

భగవన్ స్వాగతం తేऽస్తు కిం కరోమి తవా౭నఘ

భవాన్ ఆజ్ఞా పయతు మామ్ ఆజ్ఞా ప్యో భవతా హి అహమ్ 3
ఏవమ్ ఉక్త ః స ధర్మాత్మా జనకేన మహాత్మనా
ప్రత్యు వాచ ముని: వీరం వాక్యం వాక్య విశారదః 4
పుత్రౌ దశరథ స్య ఇమౌ క్షత్రియౌ లోక విశ్రు తౌ
ద్రష్టు కామౌ ధనుః శ్రేష్ఠం యత్ ఏతత్ త్త ్వయి తిష్ఠ తి 5
ఏతత్ దర్శయ భద్రం తే కృత కామౌ నృపా౭౭త్మజౌ
దర్శనాత్ అస్య ధనుషో యథా ఇష్ట ం ప్రతియాస్యతః 6
ఏవమ్ ఉక్త స్తు జనకః ప్రత్యువాచ మహా మునిమ్
శ్రూ యతామ్ అస్య ధనుషో యత్ అర్థమ్ ఇహ తిష్ఠ తి 7
దేవరాత ఇతి ఖ్యాతో నిమేః షష్ఠో మహీపతిః

న్యాసో ऽయం తస్య భగవన్ హస్తే దత్తో మహాత్మనా 8

దక్ష యజ్ఞ వధే పూర్వం ధను: ఆయమ్య వీర్యవాన్
రుద్ర స్తు త్రిదశాన్ రోషాత్ సలీలమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 9
యస్మాత్ భాగా౭ర్థినో భాగాన్ న అకల్పయత మే సురాః
వర అఙ్గా ని మహార్హా ణి ధనుషా శాతయామి వః 10
తతో విమనసః సర్వే దేవా వై ముని పుంగవ

ప్రసాదయన్తి దేవేశం తేషాం ప్రీతోऽభవత్ భవః

ప్రీతి యుక్త ః స సర్వేషాం దదౌ తేషాం మహాత్మనామ్ 11
 P a g e | 146

తత్ ఏతత్ దేవ దేవ స్య ధనూ రత్నం మహాత్మనః

న్యాస భూతం తదా న్యస్త మ్ అస్మాకం పూర్వకే విభో 12
అథ మే కృషతః క్షేత్రం లాఙ్గ లాత్ ఉత్థితా మమ
క్షేత్రం శోధయతా లబ్ధ్వా నామ్నా సీతా ఇతి విశ్రు తా 13
భూతలాత్ ఉత్థితా సా తు వ్యవర్ధత మమ ఆత్మజా
వీర్య శుల్కేతి మే కన్యా స్థా పితా ఇయమ్ అయోనిజా 14
భూతలాత్ ఉత్థితాం తాం తు వర్ధమానాం మమ ఆత్మజామ్
వరయా మాసు: ఆగమ్య రాజానో ముని పుంగవ 15
తేషాం వరయతాం కన్యాం సర్వేషాం పృథివీ క్షితామ్
వీర్య శుల్కేతి భగవన్ న దదామి సుతామ్ అహమ్ 16
తతః సర్వే నృపతయః సమేత్య ముని పుంగవ
మిథిలామ్ అభ్యుపాగమ్య వీర్యం జిజ్ఞా సవ స్త దా 17
తేషాం జిజ్ఞా స మానానాం శైవం ధను: ఉపాహృతమ్

న శేకు: గ్రహణే తస్య ధనుష: తోలనేऽపి వా 18

తేషాం వీర్యవతాం వీర్యమ్ అల్పం జ్ఞా త్వా మహామునే
ప్రత్యాఖ్యాతా నృపతయ: త న్నిబో ధే తపో ధన 19
తతః పరమ కోపేన రాజానో ముని పుంగవ
అరున్ధ న్ మిథిలాం సర్వే వీర్య సందేహ మాగతాః 20
ఆత్మానమ్ అవధూతం తే విజ్ఞా య ముని పుంగవ
రోషేణ మహతా ఆవిష్టా ః పీడయన్ మిథిలాం పురీమ్ 21
తతః సంవత్సరే పూర్ణే క్షయం యాతాని సర్వశః

సాధనాని ముని శ్రేష్ఠ తతోऽహం భృశ దుఃఖితః 22

తతో దేవ గణాన్ సర్వాన్ తపసా ఆహం ప్రసాదయమ్
దదు శ్చ పరమ ప్రీతా శ్చతురఙ్గ బలం సురాః 23
తతో భగ్నా నృపతయో హన్యమానా దిశో యయుః
అవీర్యా వీర్య సందిగ్ధా స ఆమాత్యాః పాప కర్మణః 24
తత్ ఏతత్ ముని శార్దూ ల ధనుః పరమ భాస్వరమ్
రామ లక్ష్మణయో శ్చా౭పి దర్శయిష్యామి సువ్రత 25
యది అస్య ధనుషో రామః కుర్యాత్ ఆరోపణం మునే
సుతామ్ అయోనిజాం సీతాం దద్యాం దాశరథే: అహమ్26
 P a g e | 147

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే షట్ షష్టితమ స్సర్గ :

సప్త షష్టితమ స్సర్గ :
జనక స్య వచః శ్రు త్వా విశ్వామిత్రో మహామునిః
ధను ర్దర్శయ రామాయ ఇతి హో వాచ పార్థివమ్ 1
తతః స రాజా జనకః సచివాన్ వ్యాదిదేశ హ
ధను: ఆనీయతాం దివ్యం గన్ధ మాల్య విభూషితమ్ 2
జనకేన సమాదిష్ఠా ః సచివాః ప్రా విశన్ పురీమ్
త ద్ధ నుః పురతః కృత్వా నిర్జగ్ముః పార్థివా౭౭జ్ఞ యా 3
నృణాం శతాని పఞ్చాశత్ వ్యాయతానాం మహాత్మనామ్
మంజూషామ్ అష్ట చక్రా ం తాం సమూహు స్తే కథంచన 4
తామ్ ఆదాయ తు మంజూషామ్ ఆయసీం యత్ర తత్ ధనుః
సురోపమం తే జనకమ్ ఊచు: నృపతి మన్త్రిణః 5
ఇదం ధనుర్వరం రాజన్ పూజితం సర్వ రాజభిః
మిథిలా౭ధిప రాజేన్ద ్ర దర్శనీయం యత్ ఇచ్ఛసి 6
తేషాం నృపో వచః శ్రు త్వా కృతా౭ఞ్జ లి: అభాషత
విశ్వామిత్రం మహాత్మానం తౌ చ ఉభౌ రామ లక్ష్మణౌ 7
ఇదం ధనుర్వరం బ్రహ్మన్ జనకై: అభిపూజితమ్
రాజభి శ్చ మహా వీర్యై: అశక్యం పూరితుం పురా 8
న ఏతత్ సుర గణాః సర్వే న అసురా న చ రాక్షసాః
గన్ధ ర్వ యక్ష ప్రవరాః స కిన్నర మహో రగాః 9

క్వ గతి: మానుషాణాం చ ధనుషో ऽస్య ప్రపూరణే

ఆరోపణే సమాయోగే వేపనే తోలనేऽపి వా 10

త దేతత్ ధనుషాం శ్రేష్ఠమ్ ఆనీతం ముని పుంగవ
దర్శయ ఏతన్ మహాభాగ అనయో రాజ పుత్రయోః 11
విశ్వామిత్ర స్తు ధర్మాత్మా శ్రు త్వా జనక భాషితమ్
వత్స రామ ధనుః పశ్య ఇతి రాఘవమ్ అబ్రవీత్ 12
బ్రహ్మర్షే: వచనాత్ రామో యత్ర తిష్ఠ తి త ద్ధ నుః
మంజూషాం తామ్ అపావృత్య దృష్ట్వా ధను: అథా౭బ్రవీత్ 13
ఇదం ధనుర్వరం బ్రహ్మన్ సంస్పృశామి ఇహ పాణినా

యత్నవాన్ చ భవిష్యామి తోలనే పూరణేऽపి వా

 P a g e | 148

బాఢమ్ ఇత్యే వ తం రాజా మునిశ్చ సమభాషత 14

లీలయా స ధను: మధ్యే జగ్రా హ వచనాత్ మునేః
పశ్యతాం నృ సహస్రా ణాం బహూనాం రఘు నన్ద నః
ఆరోపయత స ధర్మాత్మా సలీలమ్ ఇవ తద్ధ నుః 15
ఆరోపయిత్వా మౌర్వీం చ పూరయా మాస వీర్యవాన్
తత్ బభఞ్జ ధను: మధ్యే నర శ్రేష్ఠో మహాయశాః 16

తస్య శబ్దో మహాన్ ఆసీత్ నిర్ఘా త సమ నిస్స్వనః

భూమి కమ్ప శ్చ సుమహాన్ పర్వతస్య ఇవ దీర్యతః 17
నిపేతు శ్చ నరాః సర్వే తేన శబ్దేన మోహితాః
వర్జయిత్వా ముని వరం రాజానం తౌ చ రాఘవౌ 18
ప్రతి ఆశ్వస్తో జనే తస్మిన్ రాజా విగత సాధ్వసః
ఉవాచ ప్రా ఞ్జ లి: వాక్యం వాక్యజ్ఞో ముని పుంగవమ్ 19
భగవన్ దృష్ట వీర్యో మే రామో దశరథా౭౭త్మజః
అత్యద్భుతమ్ అచిన్త ్యం చ అతర్కితమ్ ఇదం మయా 20
జనకానాం కులే కీర్తిమ్ ఆహరిష్యతి మే సుతా
సీతా భర్తా రమ్ ఆసాద్య రామం దశరథా౭౭త్మజమ్ 21
మమ సత్యా ప్రతిజ్ఞా చ వీర్య శుల్కేతి కౌశిక
సీతా ప్రా ణై: బహుమతా దేయా రామాయ మే సుతా 22
భవతో అను మతే బ్రహ్మన్ శీఘ్రం గచ్ఛన్తు మన్త్రిణః
మమ కౌశిక భద్రం తే అయోధ్యాం త్వరితా రథైః 23
రాజానం ప్రశ్రితై: వాక్యై: ఆనయన్తు పురం మమ
ప్రదానం వీర్య శుల్కాయా: కథయన్తు చ సర్వశః 24
ముని గుప్తౌ చ కాకుత్స్థౌ కథయన్తు నృపాయ వై
ప్రీయమాణం తు రాజానమ్ ఆనయన్తు సు శీఘ్రగాః 25
కౌశిక శ్చ తథేతి ఆహ రాజా చ ఆభాష్య మన్త్రిణః 26
అయోధ్యాం ప్రేషయా మాస ధర్మాత్మా కృత శాసనాత్
 P a g e | 149

యథా వృత్త ం సమాఖ్యాతుం ఆనేతుం చ నృపం తదా 27

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్త షష్టితమ స్సర్గ :
అష్ట షష్టితమ స్సర్గ :
జనకేన సమాదిష్టా దూతా: తే క్లా న్త వాహనాః
త్రి రాత్రమ్ ఉషితా మార్గే తే అయోధ్యాం ప్రా విశన్ పురీమ్ 1
( రాజ్ఞో భవనమ్ ఆసాద్య ద్వారస్థా న్ ఇదమ౭బ్రు వన్
శీఘ్రం నివేద్యతాం రాజ్ఞే దూతా న్నో జనక స్య చ
ఇత్యు క్త్వా ద్వారపాలా: తే రాఘవాయ న్యవేదయన్ )
తే రాజ వచనాత్ దూతా రాజ వేశ్మ ప్రవేశితాః
దదృశు: దేవ సంకాశం వృద్ధ ం దశరథం నృపమ్ 2
బద్ధ అఞ్జ లి పుటాః సర్వే దూతా విగత సాధ్వసాః
రాజానం ప్రయతా వాక్యమ్ అబ్రు వన్ మధురా౭క్షరమ్ 3
మైథిలో జనకో రాజా స అగ్నహో త్ర పురస్కృతమ్
కుశలం చ అవ్యయం చైవ సో పాధ్యాయ పురోహితమ్ 4
ముహుర్ ముహుర్ మధురయా స్నేహ సంయుక్త యా గిరా
జనక: త్వాం మహారాజ పృచ్ఛతే సపురస్సరమ్ 5
పృష్ట్వా కుశలమ్ అవ్యగ్రం వైదేహో మిథిలా౭ధిపః
కౌశికా౭నుమతే వాక్యం భవన్త మ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 6
పూర్వం ప్రతిజ్ఞా విదితా వీర్య శుల్కా మమా౭౭త్మజా
రాజాన శ్చ కృతా౭మర్షా నిర్వీర్యా విముఖీ కృతాః 7
సేయం మమ సుతా రాజన్ విశ్వామిత్ర పురస్సరైః
యదృచ్ఛయా ఆగతై; వీరై: నిర్జితా తవ పుత్రకైః 8
త చ్చ రాజన్ ధనుర్ దివ్యం మధ్యే భగ్నం మహాత్మనా
రామేణ హి మహా రాజ మహత్యాం జన సంసది 9
అస్మై దేయా మయా సీతా వీర్య శుల్కా మహాత్మనే
ప్రతిజ్ఞా ం తర్తు మ్ ఇచ్ఛామి తత్ అనుజ్ఞా తుమ్ అర్హసి 10
సో పాధ్యాయో మహారాజ పురోహిత పురస్కృతః
శీఘ్రమ్ ఆగచ్ఛ భద్రం తే ద్రష్టు మ్ అర్హసి రాఘవౌ 11
ప్రీతిం చ మమ రాజేన్ద ్ర నిర్వర్త యితుమ్ అర్హసి
పుత్రయో: ఉభయో: ఏవ ప్రీతిం త్వమ్ అపి లప్స్యసే 12
 P a g e | 150

ఏవం విదేహా౭ధిపతి: మధురం వాక్య మబ్రవీత్

విశ్వామిత్ర అభ్యనుజ్ఞా తః శతానన్ద మతే స్థితః 13
(ఇత్యుక్త్వా విరతా దూతా రాజ గౌరవ శంకితా:)
దూత వాక్యం తు త చ్ఛ్రుత్వా రాజా పరమ హర్షితః

వసిష్ఠం వామదేవం చ మన్త్రిణో అన్యాం శ్చ సో ऽబ్రవీత్ 14

గుప్త ః కుశిక పుత్రేణ కౌసల్యానన్ద వర్ధనః
లక్ష్మణేన సహ భ్రా త్రా విదేహష
ే ు వసతి అసౌ 15
దృష్ట వీర్య స్తు కాకుత్స్థో జనకేన మహాత్మనా
సంప్రదానం సుతాయా౭స్తు రాఘవే కర్తు మిచ్ఛతి 16
యది వో రోచతే వృత్త ం జనక స్య మహాత్మనః
పురీం గచ్ఛామహే శీఘ్రం మా భూత్ కాల స్య పర్యయః 17
మన్త్రిణో బాఢమ్ ఇత్యాహుః సహ సర్వై: మహర్షిభిః
సుప్రీత శ్చ అబ్రవీత్ రాజా శ్వో యాత్రేతి స మన్త్రిణః 18
మన్త్రిణ స్తా న్నరేన్ద ్ర స్య రాత్రిం పరమ సత్కృతాః
ఊషు స్తే ప్రముదితాః సర్వే గుణైః సర్వైః సమన్వితాః 19
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే అష్ట షష్టితమ స్సర్గ :
ఏకోన సప్త తిమ స్సర్గ :
తతో రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాం సో పాధ్యాయః స బాన్ధ వః
రాజా దశరథో హృష్ట ః సుమన్త మ్
్ర ఇదమ్ అబ్రవీత్ 1
అద్య సర్వే ధనాధ్యక్షా ధనమ్ ఆదాయ పుష్కలమ్
వ్రజన్తు అగ్రే సువిహితా నానా రత్న సమన్వితాః 2
చతురఙ్గ బలం చా౭పి శీఘ్రం నిర్యాతు సర్వశః
మమ ఆజ్ఞా సమకాలం చ యానమ్ యుగ్మమ్ అనుత్త మమ్ 3
వసిష్ఠో వామదేవ శ్చ జాబాలి: అథ కాశ్యపః
మార్కణ్డేయ: సుదీర్ఘా ౭౭యు: ఋషిః కాత్యాయన స్త థా 4
ఏతే ద్విజాః ప్రయాన్తు అగ్రే స్యన్ద నం యోజయస్వ మే
యథా కాల అత్యయో న స్యాత్ దూతా హి త్వరయన్తి మామ్ 5
వచనా త్తు నరేన్ద ్ర స్య సా సేనా చతురఙ్గిణీ

రాజానమ్ ఋషిభిః సార్ధం వ్రజన్త ం పృష్ఠ తోऽన్వగాత్ 6

గత్వా చతుర౭హం మార్గ ం విదేహాన్ అభ్యుపేయివాన్
 P a g e | 151

రాజా తు జనకః శ్రీమాన్ శ్రు త్వా పూజామ్ అకల్పయత్ 7

తతో రాజానమ్ ఆసాద్య వృద్ధ ం దశరథం నృపమ్
జనకో ముదితో రాజా హర్షం చ పరమం యయౌ
ఉవాచ చ నర శ్రేష్ఠో నర శ్రేష్ఠం ముదా౭న్విత : 8

స్వాగతం తే మహారాజ దిష్ట్యా ప్రా ప్తో ऽసి రాఘవ

పుత్రయో: ఉభయోః ప్రీతిం లప్స్యసే వీర్య నిర్జితామ్ 9
దిష్ట్యా ప్రా ప్తో మహాతేజా వసిష్ఠో భగవాన్ ఋషిః
సహ సర్వై; ద్విజ శ్రేష్ఠై ; దేవై రివ శతక్రతుః 10
దిష్ట్యా మే నిర్జితా విఘ్నా దిష్ట్యా మే పూజితం కులమ్
రాఘవైః సహ సంబన్ధా త్ వీర్య శ్రేష్ఠై: మహాత్మభిః 11
శ్వః ప్రభాతే నరేన్ద ్ర త్వం సంవర్త యితుమ్ అర్హసి
యజ్ఞ స్య అన్తే నర శ్రేష్ఠ వివాహమ్ ఋషి సమ్మతమ్ 12
తస్య తద్వచనం శ్రు త్వా ఋషి మధ్యే నరా౭ధిపః
వాక్యం వాక్య విదాం శ్రేష్ఠః ప్రత్యువాచ మహీపతిమ్ 13
ప్రతిగ్రహో దాతృ వశః శ్రు తమ్ ఏతత్ మయా పురా
యథా వక్ష్యసి ధర్మజ్ఞ తత్ కరిష్యామహే వయమ్ 14
ధర్మిష్ఠ ం చ యశస్యం చ వచనం సత్య వాదినః
శ్రు త్వా విదేహా౭ధిపతిః పరం విస్మయమ్ ఆగతః 15
తతః సర్వే ముని గణాః పరస్పర సమాగమే
హర్షేణ మహతా యుక్తా : తాం నిశామ్ అవసన్ సుఖమ్ 16
రాజా చ రాఘవౌ పుత్రౌ నిశామ్య పరిహర్షితః
ఉవాస పరమ ప్రీతో జనకేన సుపూజితః 17

జనకోऽపి మహాతేజాః క్రియా ధర్మేణ తత్త ్వవిత్

యజ్ఞ స్య చ సుతాభ్యాం చ కృత్వా రాత్రిమ్ ఉవాస హ 18
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏకోన సప్త తిమ స్సర్గ :
సప్త తిమ స్సర్గ :
తతః ప్రభాతే జనకః కృత కర్మా మహర్షిభిః
ఉవాచ వాక్యం వాక్యజ్ఞ ః శతానన్ద ం పురోహితమ్ 1
భ్రా తా మమ మహా తేజా యవీయాన్ అతి ధార్మికః
కుశధ్వజ ఇతి ఖ్యాతః పురీమ్ అధ్యవసత్ శుభామ్ 2
 P a g e | 152

వార్యా ఫలక పర్యన్తా ం పిబన్ ఇక్షుమతీం నదీమ్

సాంకాశ్యాం పుణ్య సంకాశాం విమానమ్ ఇవ పుష్పకమ్ 3
తమ్ అహం ద్రష్టు మ్ ఇచ్ఛామి యజ్ఞ గోప్తా స మే మతః

ప్రీతిం సో ऽపి మహా తేజా ఇంమాం భోక్తా మయా సహ 4

( ఏవం ఉక్త్వా తు వచనం శతానంద స్య సన్నిధౌ
ఆగతా: కేచిత్ అవ్యగ్రా జనక: తాన్ సమాదిశత్ )
శాసనాత్ తు నరేన్ద ్ర స్య ప్రయయుః శీఘ్ర వాజిభిః
సమానేతుం నర వ్యాఘ్రం విష్ణు మ్ ఇన్ద్రా ౭౭జ్ఞ యా యథా 5
( సాంకాశ్యాం తే సమాగత్య దద్రు శు శ్చ కుశధ్వజం
న్యవేదయన్ యథా వృత్త ం జనక స్య చ చిన్తి తం
త ద్వృత్త ం నృపతి: శ్రు త్వా దూత శ్రేష్ఠై: మహా బలై: )
ఆజ్ఞ యా తు నరేన్ద ్ర స్య ఆజగామ కుశధ్వజః
స దదర్శ మహాత్మానం జనకం ధర్మ వత్సలమ్ 6

సో ऽభివాద్య శతానన్ద ం రాజానం చా౭పి ధార్మికమ్

రాజా౭ర్హం పరమం దివ్యమ్ ఆసనం చ అధ్యరోహత 7
ఉపవిష్టా వుభౌ తౌ తు భ్రా తరౌ అమిత ఓజసౌ
ప్రేషయా మాస తు: వీరౌ మన్త్రి శ్రేష్ఠం సుదామనమ్ 8
గచ్ఛ మన్త్రిపతే శీఘ్రమ్ ఐక్ష్వాకుమ్ అమిత ప్రభమ్
ఆత్మజైః సహ దుర్ధర్షమ్ ఆనయస్వ స మన్త్రిణమ్ 9
ఔపకార్యం స గత్వా తు రఘూణాం కుల వర్ధనమ్
దదర్శ శిరసా చ ఏనమ్ అభివా ద్య ఇదమ్ అబ్రవీత్ 10
అయోధ్యా౭ధిపతే వీర వైదహ
ే ో మిథిలా౭ధిపః
స త్వాం ద్రష్టు ం వ్యవసితః సో పాధ్యాయ పురోహితమ్ 11
మన్త్రి శ్రేష్ఠ వచః శ్రు త్వా రాజా సర్షి గణ స్త దా
స బన్ధు : అగమత్ తత్ర జనకో యత్ర వర్త తే 12
స రాజా మన్త్రి సహితః సో పాధ్యాయః స బాన్ధ వః
వాక్యం వాక్య విదాం శ్రేష్ఠో వైదహ
ే మ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 13
విదితం తే మహా రాజ ఇక్ష్వాకు కుల దైవతమ్
వక్తా సర్వేషు కృత్యేషు వసిష్ఠో భగవాన్ ఋషిః 14
 P a g e | 153

విశ్వామిత్ర అభ్యనుజ్ఞా తః సహ సర్వై: మహర్షిభిః

ఏష వక్ష్యతి ధర్మాత్మా వసిష్ఠో మే యథా క్రమమ్ 15
ఏవ ముక్త్వా నర శ్రేష్ఠే రాజ్ఞా ం మధ్యే మహాత్మనాం
తూష్ణీం భూతే దశరథే వసిష్ఠో భగవాన్ ఋషిః
ఉవాచ వాక్యం వాక్యజ్ఞో వైదేహం స పురోధసం 16
అవ్యక్త ప్రభవో బ్రహ్మా శాశ్వతో నిత్య అవ్యయః
తస్మాన్ మరీచిః సంజజ్ఞే మరీచేః కాశ్యపః సుతః 17
వివస్వాన్ కాశ్యపాత్ జజ్ఞే మను: వైవస్వతః స్మృతః
మనుః ప్రజాపతిః పూర్వమ్ ఇక్ష్వాకు స్తు మనోః సుతః 18
తమ్ ఇక్ష్వాకుమ్ అయోధ్యాయాం రాజానం విద్ధి పూర్వకమ్
ఇక్ష్వాకో స్తు సుతః శ్రీమాన్ కుక్షి: ఇత్యేవ విశ్రు త : 19
కుక్షే: అథ ఆత్మజ: శ్రీమాన్ వికుక్షి: ఉదపద్యత
వికుక్షే స్తు మహా తేజా బాణః పుత్రః ప్రతాపవాన్ 20
బాణ స్య తు మహా తేజా అనరణ్యః ప్రతాపవాన్
అనరణ్యాత్ పృథు: జజ్ఞే త్రిశఙ్కు స్తు పృథో ః సుతః 21
త్రిశఙ్కో: అభవత్ పుత్రో ధున్ధు మారో మహాయశాః
ధున్ధు మారాత్ మహాతేజా యువనాశ్వో మహారథః 22
యువనాశ్వ సుతః శ్రీమాన్ మాన్ధా తా పృథివీ పతిః
మాన్ధా తు స్తు సుతః శ్రీమాన్ సుసంధి: ఉదపద్యత 23
సుసంధే: అపి పుత్రౌ ద్వౌ ధ్రు వసంధిః ప్రసేనజిత్
యశస్వీ ధ్రు వసంధే స్తు భరతో నామ నామతః 24
భరతాత్ తు మహాతేజా అసితో నామ జాతవాన్
యస్య ఏతే ప్రతి రాజాన ఉపపద్యంత శత్రవ :
హైహయ తాలజంఘా శ్చ శూరా శ్చ శశి బిందవ : 25
తాం స్తు ప్రతి యుద్ధ ్యన్వై యుద్ధే రాజా ప్రవాసిత : 26
హితవంతమ్ ఉపాగమ్య భృగు ప్రసవ
్ర ణే వసత్
అసితో అల్ప బలో రాజా మంత్రిభి స్సహిత: తదా
ద్వే చ అస్య భార్యే గర్భిణ్యౌ బభూవతు: ఇతి శ్రు తం 27
ఏకా గర్భ వినాశాయ సపత్న్యై సగరం దదౌ 28
తత : శైల వరం రమ్యం బభూవ అభిరతో ముని :
 P a g e | 154

భార్గ వ: చ్యవనో నామ హితవంతమ్ ఉపాశ్రిత : 29

తత్ర ఏకా తు మహా భాగా భార్గ వం దేవ వర్చసం
వవందే పద్మ పత్రా క్షీ కాంక్షంతీ సుతమ్ ఆత్మన :
తం ఋషిం సా అభ్యుపాగమ్య కాళిందీ చ అభ్యవాదయత్ 30
స తామ్ అభ్యవదత్ విప్ర: పుత్రేప్సుం పుత్ర జన్మని 31
తవ కుక్షౌ మహా భాగే సుపుత్ర: సుమహాబల:
మహా వీర్యో మహా తేజా అచిరాత్ సంజనిష్యతి
గరేణ సహిత శ్శ్రీమాన్ మా శుచ: కమలేక్షణే 32
చ్యవనం తు నమ స్కృత్య రాజ పుత్రీ పతివ్రతా
పతి శోకా౭తురా తస్మాత్ పుత్రం దేవీ వ్యజాయత 33
సపత్న్యా తు గర: తస్యై దత్తో గర్భ జిఘాంయాసయా

సహ తేన గరేణ ఏవ జాతః స సగరోऽభవత్ 34

సగర స్య అసమఞ్జ స్తు అసమఞ్జా త్ అథ అంశుమాన్
దిలీపో అంశుమతః పుత్రో దిలీప స్య భగీరథః 35
భగీరథాత్ కకుత్స్థ శ్చ కకుత్స్థ స్య రఘు స్సుత: 36
రఘో స్తు పుత్ర: తేజస్వీ ప్రవృద్ధ ః పురుషాదకః
కల్మాష పాదో హి అభవత్ తస్మాత్ జాత స్తు శఙ్ఖ ణః 37
సుదర్శనః శఙ్ఖ ణ స్య అగ్నివర్ణః సుదర్శనాత్
శీఘ్రగ: తు అగ్నివర్ణ స్య శీఘ్రగ స్య మరుః సుతః 38
మరోః ప్రశుశ్రు క: తు ఆసీత్ అమ్బరీషః ప్రశుశ్రు కాత్

అమ్బరీష స్య పుత్రో ऽభూత్ నహుషః పృథి వీపతిః 39

నహుష స్య యయాతి స్తు నాభాగ స్తు యయాతిజః

నాభాగ స్య భభూవ అజ: అజాత్ దశరథో ऽభవత్ 40

అస్మాత్ దశరథాత్ జాతౌ భ్రా తరౌ రామ లక్ష్మణౌ
ఆది వంశ విశుద్ధా నాం రాజ్ఞా ం పరమ ధర్మిణామ్
ఇక్ష్వాకు కుల జాతానాం వీరాణాం సత్య వాదినామ్ 41
రామ లక్ష్మణయో: అర్థే త్వత్ సుతే వరయే నృప
సదృశాభ్యాం నర శ్రేష్ఠ సదృశే దాతుమ్ అర్హసి 42
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే సప్త తిమ స్సర్గ :
ఏక సప్త తిమ స్సర్గ :
 P a g e | 155

ఏవం బ్రు వాణం జనకః ప్రత్యువాచ కృతా౭ఞ్జ లిః

శ్రో తుమ్ అర్హసి భద్రం తే కులం నః పరికర
ీ ్తితం 1
ప్రదానే హి ముని శ్రేష్ఠ కులం నిర౭వశేషతః
వక్త వ్యం కుల జాతేన త న్నిబో ధ మహా మునే 2
రాజా అభూత్ త్రిషు లోకేషు విశ్రు తః స్వేన కర్మణా
నిమిః పరమ ధర్మాత్మా సర్వ సత్త ్వవతాం వరః 3
తస్య పుత్రో మిథి: నామ మిథిలా యేన నిర్మితా
ప్రథమో జనకో నామ జనకాత్ అపి ఉదావసుః 4
ఉదావసో : తు ధర్మాత్మా జాతో వై నన్ది వర్ధనః
నన్ది వర్ధన పుత్ర స్తు సుకేతు: నామ నామతః 5
సుకేతో: అపి ధర్మాత్మా దేవరాతో మహాబలః
దేవరాత స్య రాజర్షే: బృహద్రథ ఇతి శ్రు తః 6
బృహద్రథ స్య శూరో అభూత్ మహావీరః ప్రతాపవాన్
మహావీర స్య ధృతిమాన్ సుధృతిః సత్య విక్రమః 7
సుధృతే: అపి ధర్మాత్మా ధృష్ట కేతుః సుధార్మికః
ధృష్ట కేతో స్తు రాజర్షే: హర్యశ్వ ఇతి విశ్రు తః 8
హర్యశ్వ స్య మరుః పుత్రో మరోః పుత్రః ప్రతీన్ధ కః
ప్రతీన్ధ క స్య ధర్మాత్మా రాజా కీర్తిరథః సుతః 9
పుత్రః కీర్తిరథ స్యా౭పి దేవమీఢ ఇతి స్మృతః
దేవమీఢ స్య విబుధో విబుధ స్య మహీధక
్ర ః 10
మహీధక
్ర సుతో రాజా కీర్తిరాతో మహాబలః
కీర్తిరాత స్య రాజర్షే: మహారోమా వ్యజాయత 11
మహారోమ్ణ స్తు ధర్మాత్మా స్వర్ణరోమా వ్యజాయత
స్వర్ణరోమ్ణ స్తు రాజర్షే: హ్ర స్వరోమా వ్యజాయత 12
తస్య పుత్ర ద్వయం జజ్ఞే ధర్మజ్ఞ స్య మహాత్మనః

జ్యేష్ఠో ऽహమ్ అనుజో భ్రా తా మమ వీరః కుశధ్వజః 13

మాం తు జ్యేష్ఠ ం పితా రాజ్యే సో ऽభిషిచ్య నరాధిపః

కుశధ్వజం సమావేశ్య భారం మయి వనం గతః 14
వృద్ధే పితరి స్వర్యాతే ధర్మేణ ధురమ్ ఆవహమ్
భ్రా తరం దేవ సంకాశం స్నేహాత్ పశ్యన్ కుశధ్వజమ్ 15
 P a g e | 156

కస్యచిత్ తు అథ కాలస్య సాంకాశ్యాత్ అగమత్ పురాత్

సుధన్వా వీర్యవాన్ రాజా మిథిలామ్ అవరోధకః 16
స చ మే ప్రేషయా మాస శైవం ధను: అనుత్త మమ్
సీతా కన్యా చ పద్మాక్షీ మహ్యం వై దీయతామ్ ఇతి
తస్య అప్రదానాత్ బ్రహ్మర్షే యుద్ధ మ్ ఆసీన్ మయా సహ 17
స హతో అభిముఖో రాజా సుధన్వా తు మయా రణే
నిహత్య తం ముని శ్రేష్ఠ సుధన్వానం నరాధిపమ్ 18
సాంకాశ్యే భ్రా తరం శూరమ్ అభ్యషిఞ్చం కుశధ్వజమ్
కనీయాన్ ఏష మే భ్రా తా అహం జ్యేష్ఠో మహా మునే 19
దదామి పరమ ప్రీతో వధ్వౌ తే ముని పుంగవ
సీతాం రామాయ భద్రం తే ఊర్మిళాం లక్ష్మణాయ చ 20
వీర్య శుల్కాం మమ సుతాం సీతాం సుర సుతోపమామ్
ద్వితీయామ్ ఊర్మిళాం చైవ త్రి: వదామి న సంశయః 21
దదామి పరమ ప్రీతో వధ్వౌ తే రఘు నన్ద న 22
రామ లక్ష్మణయో రాజన్ గోదానం కారయస్వ హ
పితృ కార్యం చ భద్రం తే తతో వైవాహికం కురు 23
మఘా హి అద్య మహా బాహో తృతీయే దివసే ప్రభో
ఫల్గు న్యామ్ ఉత్త రే రాజన్ తస్మిన్ వైవాహికం కురు 24
రామ లక్ష్మణయో: అర్థే దానం కార్యం సుఖోదయమ్ 25
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ఏక సప్త తిమ స్సర్గ :
ద్వి సప్త తిమ స్సర్గ :
తమ్ ఉక్త వన్త ం వైదేహం విశ్వామిత్రో మహామునిః
ఉవాచ వచనం వీరం వసిష్ఠ సహితో నృపమ్ 1
అచిన్త్యాని అప్రమేయాని కులాని నర పుంగవ

ఇక్ష్వాకూణాం విదేహానాం న ఏషాం తుల్యోऽస్తి కశ్చన 2

సదృశో ధర్మ సంబన్ధ ః సదృశో రూప సంపదా
రామ లక్ష్మణయో రాజన్ సీతా చ ఊర్మిళయా సహ 3
వక్త వ్యం చ నర శ్రేష్ఠ శ్రూ యతాం వచనం మమ
భ్రా తా యవీయాన్ ధర్మజ్ఞ ఏష రాజా కుశధ్వజః 4
అస్య ధర్మాత్మనో రాజన్ రూపేణ అప్రతిమం భువి
 P a g e | 157

సుతా ద్వయం నర శ్రేష్ఠ పత్న్య౭ర్థం వరయామహే 5

భరత స్య కుమార స్య శత్రు ఘ్న స్య చ ధీమతః
వరయేమ సుతే రాజన్ తయో: అర్థే మహాత్మనోః 6
పుత్రా దశరథ స్య ఇమే రూప యౌవన శాలినః
లోక పాలోపమాః సర్వే దేవ తుల్య పరాక్రమాః 7
ఉభయో: అపి రాజేన్ద ్ర సంబన్ధేన అనుబధ్యతామ్
ఇక్ష్వాకోః కులమ్ అవ్యగ్రం భవతః పుణ్య కర్మణః 8
విశ్వామిత్ర వచః శ్రు త్వా వసిష్ఠ స్య మతే తదా
జనకః ప్రా ఞ్జ లి: వాక్యమ్ ఉవాచ ముని పుంగవౌ 9
కులం ధన్య మిదం మన్యే యేషాం తౌ ముని పుంగవౌ
సదృశం కుల సంబన్ధ ం యత్ ఆజ్ఞా పయథః స్వయమ్ 10
ఏవం భవతు భద్రం వః కుశధ్వజ సుతే ఇమే
పత్న్యౌ భజేతాం సహితౌ శత్రు ఘ్న భరతౌ ఉభౌ 11
ఏక అహ్నా రాజ పుత్రీణాం చతసౄణాం మహా మునే
పాణీన్ గృహ్ణన్తు చత్వారో రాజ పుత్రా మహా బలాః 12
ఉత్త రే దివసే బ్రహ్మన్ ఫల్గు నీభ్యాం మనీషిణః
వైవాహికం ప్రశంసన్తి భగో యత్ర ప్రజాపతిః 13
ఏవమ్ ఉక్త్వా వచః సౌమ్యం ప్రత్యుత్థా య కృతాఞ్జ లిః
ఉభౌ ముని వరౌ రాజా జనకో వాక్యమ్ అబ్రవీత్ 14

పరో ధర్మః కృతో మహ్యం శిష్యోऽస్మి భవతోః సదా

ఇమాని ఆసన ముఖ్యాని ఆస్యతాం ముని పుంగవౌ 15
యథా దశరథ స్య ఇయం తథా అయోధ్యా పురీ మమ
ప్రభుత్వే న అస్తి సందేహో యథా౭ర్హం కర్తు మ్ అర్హథః 16
తథా బ్రు వతి వైదేహే జనకే రఘు నన్ద నః
రాజా దశరథో హృష్ట ః ప్రత్యువాచ మహీపతిమ్ 17
యువామ్ అసంఖ్యేయ గుణౌ భ్రా తరౌ మిథిలేశ్వరౌ
ఋషయో రాజ సంఘా శ్చ భవద్భ్యామ్ అభిపూజితాః 18
స్వస్తి ప్రా ప్నుహి భద్రం తే గమిష్యామ: స్వమ్ ఆలయమ్
శ్రా ద్ధ కర్మాణి సర్వాణి విధాస్య ఇతి చా౭బ్రవీత్ 19
తమ్ ఆపృష్ట్వా నరపతిం రాజా దశరథ స్త దా
 P a g e | 158

మునీన్ద్రౌ తౌ పురస్కృత్య జగామ ఆశు మహా యశాః 20

స గత్వా నిలయం రాజా శ్రా ద్ధ ం కృత్వా విధానతః
ప్రభాతే కాల్యమ్ ఉత్థా య చక్రే గోదానమ్ ఉత్త మమ్ 21
గవాం శత సహస్రా ణి బ్రా హ్మణేభ్యో నరాధిపః
ఏక ఏకశో దదౌ రాజా పుత్రా న్ ఉద్దిశ్య ధర్మతః 22
సువర్ణ శృఙ్గా ః సంపన్నాః స వత్సాః కాంస్య దో హనాః
గవాం శత సహస్రా ణి చత్వారి పురుషర్షభః 23
విత్త మ్ అన్యత్ చ సుబహు ద్విజేభ్యో రఘు నన్ద నః
దదౌ గోదానమ్ ఉద్దిశ్య పుత్రా ణాం పుత్ర వత్సలః 24
స సుతైః కృత గోదానై: వృత స్తు నృపతి స్త దా
లోకపాలైర్ ఇవాభాతి వృతః సౌమ్యః ప్రజాపతిః 25
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే ద్వి సప్త తిమ స్సర్గ :
త్రి సప్త తిమ స్సర్గ :

యస్మిన్ తు దివసే రాజా చక్రే గోదానమ్ ఉత్త మమ్

తస్మిన్ తు దివసే శూరో యుధాజిత్ సముపేయివాన్ 1
పుత్రః కేకయ రాజ స్య సాక్షాత్ భరత మాతులః
దృష్ట్వా పృష్ట్వా చ కుశలం రాజానమ్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ 2
కేకయా౭ధిపతీ రాజా స్నేహాత్ కుశలమ్ అబ్రవీత్

యేషాం కుశల కామోऽసి తేషాం సంప్రతి అనామయమ్ 3

స్వస్రీయం మమ రాజేన్ద ్ర ద్రష్టు కామో మహీపతిః

తద౭ర్థమ్ ఉపయాతోऽహమ్ అయోధ్యాం రఘు నన్ద న 4

శ్రు త్వా తు అహమ్ అయోధ్యాయాం వివాహా౭ర్థం తవ ఆత్మజాన్
మిథిలామ్ ఉపయాతాన్ తు త్వయా సహ మహీపతే 5

త్వరయా అభ్యుప యాతోऽహం ద్రష్టు కామః స్వసు: సుతమ్

అథ రాజా దశరథః ప్రియ అతిథిమ్ ఉపస్థితమ్ 6
 P a g e | 159

దృష్ట్వా పరమ సత్కారైః పూజా౭ర్హం సమపూజయత్

తత: తామ్ ఉషితో రాత్రిం సహ పుత్రై: మహాత్మభిః 7
ప్రభాతే పున: ఉత్థా య కృత్వా కర్మాణి కర్మవిత్
ఋషీన్ తదా పురస్కృత్య యజ్ఞ వాటమ్ ఉపాగమత్ 8
యుక్తే ముహూర్తే విజయే సర్వ ఆభరణ భూషితైః
భ్రా తృభిః సహితో రామః కృత కౌతుక మఙ్గ ళ:
వసిష్ఠం పురతః కృత్వా మహర్షీన్ అపరాన్ అపి 9
పితు: సమీప మా౭౭శ్రిత్య తస్థౌ భాతృభి: ఆవృత:
వసిష్ఠో భగవాన్ ఏత్య వైదేహమ్ ఇదమ౭బ్రవీత్ 10
రాజా రశరథో రాజన్ కృత కౌతుక మఙ్గ ళైః
పుత్రై: నరవర శ్రేష్ఠ దాతారమ్ అభి కాఙ్క్షతే 11
దాతృ ప్రతిగ్రహీతృభ్యాం సర్వా౭ర్థా ః ప్రభవన్తి హి
స్వ ధర్మం ప్రతి పద్యస్వ కృత్వా వైవాహ్యమ్ ఉత్త మమ్ 12
ఇత్యుక్త ః పరమోదారో వసిష్ఠేన మహాత్మనా
ప్రత్యువాచ మహాతేజా వాక్యం పరమ ధర్మవిత్ 13
కః స్థితః ప్రతిహారో మే కస్య ఆజ్ఞా సంప్రతీక్ష్యతే

స్వగృహే కో విచారోऽస్తి యథా రాజ్యమ్ ఇదం తవ 14

కృత కౌతుక సర్వస్వా వేది మూలమ్ ఉపాగతాః
మమ కన్యా ముని శ్రేష్ఠ దీప్తా వహ్నే: ఇవ అర్చిషః 15

సజ్జో ऽహం త్వత్ ప్రతీక్షోऽస్మి వేద్యామ్ అస్యాం ప్రతిష్ఠితః

అవిఘ్నం కురుతాం రాజా కిమ౭ర్థం హి విలమ్బతే 16
తత్ వాక్యం జనకే న ఉక్త ం శ్రు త్వా దశరథ: తదా
ప్రవేశయా మాస సుతాన్ సర్వాన్ ఋషి గణాన్ అపి
తతో రాజా విదేహానాం వసిష్ఠమ్ ఇద మబ్రవీత్ 17
కారయస్వ ఋషే సర్వాన్ ఋషిభి స్సహ ధార్మిక
రామ స్య లోక రామ స్య క్రియాం వైవాహికీం విభో 18
తథా ఇతి ఉ క్త్వా తు జనకం వసిష్ఠో భగవాన్ ఋషి: 19
విశ్వామిత్రం పురస్కృత్య శతానందం చ ధార్మికం
ప్రపా మధ్యే తు విధివత్ వేదీం కృత్వా మహా తపా: 20
అలం చకార తాం వేదిం గంధ పుష్పైః సమంతతః
 P a g e | 160

సువర్ణ పాలికాభి శ్చ ఛిద్ర కుంభై శ్చ స అంకురై: 21

అధ అంకుర ఆఢ్యై: శరావై: చ ధూప పాత్రై: స ధూపకై:
శంఖ పాత్రై: సృవై స్సృగ్భి: పాత్రై : అర్ఘ్యాభి పూరితై: 22
లాజ పూర్ణై శ్చ పాత్రీభి: అక్షతై: ఆభి సంస్కృ తై:
దర్భై: సమై: సమాస్తీర్య విదివత్ మంత్ర పూర్వకం 23
అగ్నిమ్ ఆదాయ వేద్యాం తు విధి మంత్ర పుర స్కృతం
జుహావ అగ్నౌ మహా తేజా వసిష్ఠో భగవాన్ ఋషి: 24
తత: సీతాం సమానీయ సర్వ ఆభరణ భూషితాం
సమక్షమ్ అగ్నే సంస్థా ప్య రాఘవ అభిముఖే తదా
అబ్రవీత్ జనకో రాజా కౌసల్యానన్ద వర్ధనమ్ 25
ఇయం సీతా మమ సుతా సహ ధర్మ చరీ తవ
ప్రతీచ్ఛ చ ఏనాం భద్రం తే పాణిం గృహ్ణీష్వ పాణినా 26
పతివ్రతా మహా భాగా ఛాయ ఏవ అనుగతా సదా
ఇతి ఉక్త్వా ప్రా క్షిపత్ రాజా మంత్ర పూతం జలం తదా 27
సాధు సాధ్వితి దేవానాం ఋషీణాం వదతాం తదా
దేవ దుందుభి నిర్ఘో ష : పుష్ప వర్ష: మహాన్ అభూత్ 28
ఏవం దత్వా తదా సీతాం మంత్రో దక పురస్కృతాం
అబ్రవీత్ జనకో రాజా హర్షేణ అభిపరిప్లు త : 29
లక్ష్మణ ఆగచ్ఛ భద్రం తే ఊర్మిళామ్ ఉద్యతాం మయా
ప్రతీచ్ఛ పాణిం గృహ్ణీష్వ మా భూత్ కాలస్య పర్యయః 30
తమ్ ఏవమ్ ఉక్త్వా జనకో భరతం చ అభ్యభాషత
గృహాణ పాణిం మాణ్డ వ్యాః పాణినా రఘు నన్ద న 31
శత్రు ఘ్నం చా౭పి ధర్మాత్మా అబ్రవీత్ జనకేశ్వరః
శ్రు తకీర్త్యా మహా బాహో పాణిం గృహ్ణీష్వ పాణినా 32
సర్వే భవన్త ః సౌమ్యా శ్చ సర్వే సుచరిత వ్రతాః
పత్నీభిః సన్తు కాకుత్స్థా మా భూత్ కాలస్య పర్యయః 33
జనక స్య వచః శ్రు త్వా పాణీన్ పాణిభి: అస్పృశన్
చత్వార: స్తే చతసౄణాం వసిష్ఠ స్య మతే స్థితాః 34
అగ్నిం ప్రదక్షిణం కృత్వా వేదిం రాజానమ్ ఏవ చ 35
 P a g e | 161

ఋషీన్ చైవ మహాత్మానః సహ భార్యా రఘూత్త మాః

యథో క్తేన తథా చక్రు : వివాహం విధి పూర్వకమ్
కాకుస్థై: చ గృహీతేషు లలితేషు చ పాణి షు
పుష్ప వృష్టి: మహతి ఆసీత్ అన్త రిక్షాత్ సుభాస్వరా 36
దివ్య దున్దు భి నిర్ఘో షై: గీత వాదిత్ర నిస్వనైః
ననృతు: చ అప్సరః సంఘా గన్ధ ర్వా శ్చ జగుః కలమ్ 37
వివాహే రఘు ముఖ్యానాం తత్ అద్భుతమ్ అదృశ్యత 38
ఈదృశే వర్త మానే తు తూర్య ఉద్ఘు ష్ట నినాదితే
త్రి: అగ్నిం తే పరిక్రమ్య ఊహు: భార్యా మహౌజసః 39
అథో పకార్యాం జగ్ము స్తే సదారా రఘు నన్ద నా :
రాజా౭ప్యనుయయౌ పశ్యన్ సర్షి సంఘః సబాన్ధ వః 40
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే త్రి సప్త తిమ స్సర్గ :
చతు స్సప్త తిమ స్సర్గ :
అథ రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాం విశ్వామిత్రో మహామునిః
ఆపృచ్ఛ్య తౌ చ రాజానౌ జగామ ఉత్త ర పర్వతమ్ 1
ఆశీర్భి: పూరయిత్వా చ కుమారాం శ్చ స రాఘవాన్
విశ్వామిత్రో గతే రాజా వైదేహం మిథిలా౭ధిపమ్
ఆపృష్ట్వా అథ జగామ ఆశు రాజా దశరథః పురీమ్ 2
గచ్ఛంతం తం తు రాజానమ్ అన్వగచ్చన్ నరాధిప:
అథ రాజా విదేహానాం దదౌ కన్యా ధనం బహు 3
గవాం శత సహస్రా ణి బహూని మిథిలేశ్వరః
కమ్బళానాం చ ముఖ్యానాం క్షౌమ కోట్య౭మ్బరాణి చ 4
హస్తి అశ్వ రథ పాదాతం దివ్య రూపం స్వలంకృతమ్
దదౌ కన్యా పితా తాసాం దాసీ దాసమ్ అనుత్త మమ్ 5
హిరణ్య స్య సువర్ణ స్య ముక్తా నాం విద్రు మస్య చ
దదౌ పరమ సంహృష్ట ః కన్యా ధనమ్ అనుత్త మమ్ 6
దత్త్వా బహు ధనం రాజా సమ౭నుజ్ఞా ప్య పార్థివమ్
ప్రవివేశ స్వ నిలయం మిథిలాం మిథిలేశ్వరః 7
రాజా౭పి అయోధ్యా౭ధిపతిః సహ పుత్రై: మహాత్మభిః
ఋషీన్ సర్వాన్ పురస్కృత్య జగామ స బలా౭నుగః 8
 P a g e | 162

గచ్ఛన్త ం తు నర వ్యాఘ్రం సర్షి సంఘం స రాఘవమ్

ఘోరాః స్మ పక్షిణో వాచో వ్యాహరన్తి తత స్త తః 9
భౌమా: చైవ మృగాః సర్వే గచ్ఛన్తి స్మ ప్రదక్షిణమ్
తాన్ దృష్ట్వా రాజ శార్దూ లో వసిష్ఠం పర్య పృచ్ఛత 10
అసౌమ్యాః పక్షిణో ఘోరా మృగా శ్చా౭పి ప్రదక్షిణాః
కిమ్ ఇదం హృదయ ఉత్కమ్పి మనో మమ విషీదతి 11
రాజ్ఞో దశరథస్య తత్ శృత్వా వాక్యం మహాన్ ఋషిః
ఉవాచ మధురాం వాణీం శ్రూ యతామ్ అస్య యత్ ఫలమ్ 12
ఉపస్థితం భయం ఘోరం దివ్యం పక్షి ముఖాత్ చ్యుతమ్
మృగాః ప్రశమయన్తి ఏతే సంతాప: త్యజ్యతామ్ అయమ్ 13
తేషాం సంవదతాం తత్ర వాయుః ప్రా దుర్ బభూవ హ
కమ్పయన్ మేదినీం సర్వాం పాతయన్ చ దృమాన్ శుభాన్ 14
తమసా సంవృతః సూర్యః సర్వే న వేదుషుర్ దిశః
భస్మనా చ ఆవృతం సర్వం సంమూఢమ్ ఇవ తత్ భయమ్ 15
వసిష్ఠ ఋషయ: చ అన్యే రాజా చ స సుత స్త దా
స సంజ్ఞా ఇవ తత్ర ఆసన్ సర్వమ్ అన్యత్ విచేతనమ్ 16
తస్మిన్ తమసి ఘోరే తు భస్మ చ్ఛన్న ఇవ సా చమూః
దదర్శ భీమ సంకాశం జటా మణ్డ ల ధారిణమ్ 17
భార్గ వం జామదగ్న్యం తం రాజ రాజ విమర్దనం
కైలాసమ్ ఇవ దుర్ధర్షం కాలాగ్నిమ్ ఇవ దుస్సహమ్ 18
జ్వలన్త మ్ ఇవ తేజోభి: దుర్నిరీక్ష్యం పృథగ్జనైః
స్కన్ధే చ ఆసజ్య పరశుం ధను: విద్యు ద్గ ణోపమమ్ 19
ప్రగృహ్య శర ముఖ్యం చ త్రిపురఘ్నం యథా హరమ్
తం దృష్ట్వా భీమ సంకాశం జ్వలన్త మ్ ఇవ పావకమ్ 20
వసిష్ఠ ప్రముఖా విప్రా జప హో మ పరాయణాః
సంగతా మునయః సర్వే సంజజల్పు: అథో మిథః
కచ్చిత్ పితృ వధ అమర్షీ క్షత్రం న ఉత్సాదయిష్యతి 21
పూర్వం క్షత్ర వధం కృత్వా గత మన్యు: గత జ్వరః
క్షత్రస్య ఉత్సాదనం భూయో న ఖలు అస్య చికీర్షితమ్ 22
ఏవమ్ ఉక్త్వా అర్ఘ్యమ్ ఆదాయ భార్గ వం భీమ దర్శనమ్
 P a g e | 163

ఋషయో రామ రామేతి మధురాం వాచమ్ అబ్రు వన్ 23

ప్రతిగృహ్య తు తాం పూజామ్ ఋషి దత్తా ం ప్రతాపవాన్

రామం దాశరథిం రామో జామదగ్న్యోऽభ్య భాషత 24

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే చతు స్సప్త తిమ స్సర్గ :
పంచ సప్త తిమ స్సర్గ :

రామ దాశరథే వీర వీర్యం తే శ్రూ యతేऽద్భుతమ్

ధనుషో భేదనం చైవ నిఖిలేన మయా శ్రు తమ్ 1
తత్ అద్భుతమ్ అచిన్త ్యం చ భేదనం ధనుష: తయా
తత్ శృత్వా౭హమ్ అనుప్రా ప్తో ధనుర్ గృహ్య పరం శుభమ్ 2
తత్ ఇదం ఘోర సంకాశం జామదగ్న్యం మహత్ ధనుః
పూరయస్వ శరేణ ఏవ స్వబలం దర్శయస్వ చ 3

తత్ అహం తే బలం దృష్ట్వా ధనుషో ऽస్య ప్రపూరణే

ద్వన్ద ్వ యుద్ధ ం ప్రదాస్యామి వీర్య శ్లా ఘ్యమ్ ఇదం తవ 4
తస్య తద్వచనం శ్రు త్వా రాజా దశరథ స్త దా
విషణ్ణ వదనో దీనః ప్రా ఞ్జ లి: వాక్యమ్ అబ్రవీత్ 5
క్షత్ర రోషాత్ ప్రశాన్త : త్వం బ్రా హ్మణ స్య మహాయశాః
బాలానాం మమ పుత్రా ణామ్ అభయం దాతుమ్ అర్హసి 6
భార్గ వాణాం కులే జాతః స్వాధ్యాయ వ్రత శాలినామ్
సహస్రా క్షే ప్రతిజ్ఞా య శస్త ం్ర ప్రక్షిప్త వాన్ అసి 7
స త్వం ధర్మపరో భూత్వా కాశ్యపాయ వసుంధరామ్
దత్త్వా వనమ్ ఉపాగమ్య మహేన్ద ్ర కృత కేతనః 8
మమ సర్వ వినాశాయ సంప్రా ప్త : త్వం మహా మునే
న చ ఏకస్మిన్ హతే రామే సర్వే జీవామహే వయమ్ 9
బ్రు వతి ఏవం దశరథే జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్
అనాదృత్యైవ తత్ వాక్యం రామమ్ ఏవ అభ్యభాషత 10
ఇమే ద్వే ధనుషీ శ్రేష్ఠే దివ్యే లోకా౭భి విశ్రు తే
దృఢే బలవతీ ముఖ్యే సుకృతే విశ్వకర్మణా 11
అతిసృష్ట ం సురై: ఏకం త్ర్యమ్బకాయ యుయుత్సవే
త్రిపురఘ్నం నర శ్రేష్ఠ భగ్నం కాకుత్స్హ యత్ త్వయా 12
ఇదం ద్వితీయం దుర్ధర్షం విష్ణో : దత్త ం సురోత్త మైః
 P a g e | 164

తత్ ఇదం వైష్ణవం రామ ధను: పరమ భాస్వరం

సమాన సారం కాకుత్స్థ రౌద్రేణ ధనుషా తు ఇదమ్ 13
తదా తు దేవతాః సర్వాః పృచ్ఛన్తి స్మ పితామహమ్
శితి కణ్ఠ స్య విష్ణో శ్చ బలా బల నిరీక్షయా 14
అభిప్రా యం తు విజ్ఞా య దేవతానాం పితామహః
విరోధం జనయా మాస తయోః సత్యవతాం వరః 15
విరోధే చ మహత్ యుద్ధ మ్ అభవత్ రోమ హర్షణమ్
శితి కణ్ఠ స్య విష్ణో శ్చ పరస్పర జిగీషిణోః 16
తదా తు జృమ్భితం శైవం ధను: భీమ పరాక్రమమ్

హుంకారేణ మహా దేవః స్త మ్భితోऽథ త్రిలోచనః 17

దేవై: తదా సమాగమ్య సర్షి సంఘైః స చారణైః
యాచితౌ ప్రశమం తత్ర జగ్మతు: తౌ సురోత్త మౌ 18
జృమ్భితం తత్ ధను: దృష్ట్వా శైవం విష్ణు పరాక్రమైః
అధికం మేనిరే విష్ణు ం దేవాః సర్షి గణా స్త దా 19
ధనూ రుద్ర స్తు సంక్రు ద్ధో విదేహేషు మహా యశాః
దేవరాత స్య రాజర్షే: దదౌ హస్తే స సాయకమ్ 20
ఇదం చ వైష్ణవం రామ ధనుః పర పురం జయమ్
ఋచీకే భార్గ వే ప్రా దాత్ విష్ణు ః స న్యాసమ్ ఉత్త మమ్ 21
ఋచీక స్తు మహాతేజాః పుత్ర స్య అప్రతికర్మణః
పితు: మమ దదౌ దివ్యం జమదగ్నే: మహాత్మనః 22
న్యస్త శస్త్రే పితరి మే తపో బల సమన్వితే
అర్జు నో విదధే మృత్యుం ప్రా కృతాం బుద్ధిమ్ ఆస్థితః 23
వధమ్ అప్రతిరూపం తు పితుః శ్రు త్వా సుదారుణమ్
క్షత్రమ్ ఉత్సాదయన్ రోషాత్ జాతం జాతమ్ అనేకశః 24
పృథివీం చ అఖిలాం ప్రా ప్య కాశ్యపాయ మహాత్మనే
యజ్ఞ స్య అన్తే తదా రామ దక్షిణాం పుణ్య కర్మణే 25
దత్త్వా మహేన్ద ్ర నిలయ: తపో బల సమన్వితః
( స్థితో౭స్మి తస్మిన్ తప్యన్ వై సుసుఖం సుర సేవితే
అద్య తు ఉత్త మ వీర్యేణ త్వయా రామ మహా బల )
 P a g e | 165

శ్రు తవాన్ ధనుషో భేదం తతోऽహం ద్రు తమ్ ఆగతః 26

తత్ ఇదం వైష్ణవం రామ పితృ పైతామహం మహత్
క్షత్ర ధర్మం పురస్కృత్య గృహ్ణీష్వ ధనురుత్త మమ్ 27
యోజయస్వ ధనుః శ్రేష్ఠే శరం పర పురం జయమ్
యది శక్నోషి కాకుత్స్థ ద్వన్ద ్వం దాస్యామి తే తతః 28
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే పంచ సప్త తిమ స్సర్గ :
షట్ సప్త తిమ స్సర్గ :
శ్రు త్వా తత్ జామదగ్న్య స్య వాక్యం దాశరథి స్త దా
గౌరవాత్ యన్త్రిత కథః పితూ రామమ్ అథా బ్రవీత్ 1
శ్రు తవాన్ అస్మి యత్ కర్మ కృతవాన్ అసి భార్గ వ
అనురున్ధ్యామహే బ్రహ్మన్ పితు: ఆనృణ్యమ్ ఆస్థితః 2
వీర్య హీనమ్ ఇవా౭శక్త ం క్షత్ర ధర్మేణ భార్గ వ
అవజానాసి మే తేజః పశ్య మే అద్య పరాక్రమమ్ 3
ఇతి ఉక్త్వా రాఘవః క్రు ద్ధో భార్గ వ స్య వరా యుధమ్
శరం చ ప్రతిసంగృహ్య హస్తా త్ లఘు పరాక్రమః 4
ఆరోప్య స ధనూ రామః శరం సజ్యం చకార హ

జామదగ్న్యం తతో రామం రామః క్రు ద్ధో ऽబ్రవీత్ వచః 5

బ్రా హ్మణో అసి ఇతి పూజ్యో మే విశ్వామిత్ర కృతేన చ
తస్మాత్ శక్తో న తే రామ మోక్తు ం ప్రా ణ హరం శరమ్ 6
ఇమాం వా త్వత్ గతిం రామ తపో బల సమార్జితాన్
లోకాన్ అప్రతిమాన్ వా౭పి హనిష్యామి యత్ ఇచ్ఛసి 7
న హి అయం వైష్ణవో దివ్యః శరః పర పురం జయః
మోఘః పతతి వీర్యేణ బల దర్ప వినాశనః 8
వరా౭౭యుధ ధరం రామ ద్రష్టు ం సర్షి గణాః సురాః
పితామహం పురస్కృత్య సమేతా: తత్ర సంఘశః 9
గన్ధ ర్వ అప్సరస శ్చైవ సిద్ధ చారణ కిన్నరాః
యక్ష రాక్షస నాగా శ్చ తత్ ద్రష్టు ం మహత్ అద్భుతమ్ 10
జడీ కృతే తదా లోకే రామే వర ధనుర్ధరే
నిర్వీర్యో జామదగ్న్యో అసౌ రమో రామమ్ ఉదైక్షత 11
తేజోభి: హత వీర్యత్వాత్ జామదగ్న్యో జడీ కృతః
 P a g e | 166

రామం కమల పత్రా క్షం మన్ద ం మన్ద మ్ ఉవాచ హ 12

కాశ్యపాయ మయా దత్తా యదా పూర్వం వసుంధరా

విషయే మే న వస్త వ్యమ్ ఇతి మాం కాశ్యపో ऽబ్రవీత్ 13

సో ऽహం గురు వచః కుర్వన్ పృథివ్యాం న వసే నిశామ్

కృతా ప్రతిజ్ఞా కాకుత్స్థ కృతా వై కాశ్యపస్య హి 14
తత్ ఇమాం త్వం గతిం వీర హన్తు ం న అర్హసి రాఘవ
మనో జవం గమిష్యామి మహేన్దం్ర పర్వతో త్త మమ్ 15
లోకా: తు అప్రతిమా రామ నిర్జితా: తపసా మయా
జహి తాన్ శర ముఖ్యేన మా భూత్ కాలస్య పర్యయః 16
అక్షయ్యం మధు హన్తా రం జానామి త్వాం సురేశ్వరమ్

ధనుషో ऽస్య పరామర్శాత్ స్వస్తి తేऽస్తు పరంతప 17

ఏతే సుర గణాః సర్వే నిరీక్షన్తే సమాగతాః
త్వామ్ అప్రతిమ కర్మాణమ్ అప్రతిద్వన్ద ్వమ్ ఆహవే 18
న చ ఇయం మమ కాకుత్స్థ వ్రీడా భవితుమ్ అర్హతి
త్వయా త్రై లోక్య నాథేన యత్ అహం విముఖీ కృతః 19
శరమ్ అప్రతిమం రామ మోక్తు మ్ అర్హసి సువ్రత
శర మోక్షే గమిష్యామి మహేన్దం్ర పర్వతో త్త మమ్ 20
తథా బ్రు వతి రామే తు జామదగ్న్యే ప్రతాపవాన్
రామో దాశరథిః శ్రీమాన్ చిక్షేప శరమ్ ఉత్త మమ్ 21
స హతాన్ దృశ్య రామేణ స్వాన్ లోకాన్ తపసా౭౭ర్జితాన్
జామదగ్న్యో జగామ ఆశు మహేంద్రం పర్వతోత్త మం 22
తతో వితిమిరాః సర్వా దిశా చ ఉప దిశ స్త థా
సురాః సర్షి గణా రామం ప్రశశంసు: ఉదా౭౭యుధమ్ 23
రామం దాశరథిం రామో జామదగ్న్యః ప్రశస్య చ
తతః ప్రదక్షిణీ కృత్య జగామ ఆత్మగతిం ప్రభుః 24
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే బాలకాండే షట్ సప్త తిమ స్సర్గ :
సప్త సప్త తిమ స్సర్గ :
గతే రామే ప్రశాన్త ఆత్మా రామో దాశరథి: ధనుః
వరుణాయ అప్రమయ
ే ాయ దదౌ హస్తే స సాయకమ్ 1
అభివాద్య తతో రామో వసిష్ఠ ప్రముఖాన్ ఋషీన్
 P a g e | 167

పితరం విహ్వలం దృష్ట్వా ప్రో వాచ రఘు నన్ద నః 2

జామదగ్న్యో గతో రామః ప్రయాతు చతురంగిణీ
అయోధ్యా అభిముఖీ సేనా త్వయా నాథేన పాలితా 3
(సందిశస్వ మహా రాజ సేనాం త్వత్ శాసనే స్థితాం
శాశనం కాంక్షతే సేనా చాతకాళి: జలం యథా)
రామ స్య వచనం శ్రు త్వా రాజా దశరథః సుతమ్
బాహుభ్యాం సంపరిష్వజ్య మూర్ధ్ని చ ఆఘ్రా య రాఘవమ్ 4
గతో రామ ఇతి శ్రు త్వా హృష్ట ః ప్రముదితో నృపః
పున: జాతం తదా మేనే పుత్రమ్ ఆత్మానమ్ ఏవ చ
చోదయా మాస తాం సేనాం జగామ ఆశు తతః పురీమ్ 5
పతాకా ధ్వజినీం రమ్యాం తూర్యో ద్ఘు ష్ట నినాదితామ్
సిక్త రాజ పథాం రమ్యాం ప్రకర
ీ ్ణ కుసుమోత్కరామ్ 6
రాజ ప్రవేశ సుముఖైః పౌరై: మఙ్గ ళ వాదిభిః
సంపూర్ణా ం ప్రా విశత్ రాజా జనౌఘైః సమలంకృతామ్ 7
పౌరై: ప్రత్యుద్గ తో దూరం ద్విజై శ్చ పుర వాసిభి:
పుత్రై: అనుగత: శ్శ్రీమాన్ శ్రీమద్భి శ్చ మహా యశా: 8
ప్రవివేశ గృహం రాజా హిమవత్ సదృశం పున :
ననంద స్వజనో రాజా గృహే కామై: సుపూజిత: 9
కౌసల్యా చ సుమిత్రా చ కైకేయీ చ సుమధ్యమా
వధూ ప్రతిగ్రహే యుక్తా యా శ్చా౭న్యా రాజ యోషితః 10
తతః సీతాం మహాభాగామ్ ఊర్మిలాం చ యశస్వినీమ్
కుశధ్వజ సుతే చ ఉభే జగృహు: నృప పత్నయః 11
మఙ్గ ళ ఆలాపనై: హో మై: శోభితాః క్షౌమ వాససః
దేవత ఆయతనాని ఆశు సర్వా స్తా ః ప్రత్యపూజయన్ 12
అభివాద్య అభివాద్యాన్ చ సర్వా రాజ సుతా స్త దా
(స్వ స్వం గృహమ్ అథ ఆసాధ్య కుబేర భవనోపమం
గోభి ర్ధనై శ్చ ధాన్యై శ్చ తర్పయిత్వా ద్విజోత్త మాన్)
రేమిరే ముదితాః సర్వా భర్త ృభిః సహితా రహః 13
 P a g e | 168

కుమారా: చ మహాత్మానో వీర్యేణ అప్రతిమా భువి 14

కృత దారాః కృత అస్త్రా శ్చ స ధనాః స సుహృ జ్జ నాః
శుశ్రూ షమాణాః పితరం వర్త యన్తి నరర్షభాః 15
(కాలే కాలే తు నీతిజ్ఞా : తోషయంతో గురుం గుణైః)
కస్యచిత్ అధ కాలస్య రాజా దశరథ స్సుతం
భరతం కైకయీ పుత్రమ్ అబ్రవీత్ రఘు నందన: 16
అయం కేకయ రాజ స్య పుత్రో వసతి పుత్రక
త్వాం నేతుమ్ ఆగతో వీర యుధాజిత్ మాతుల స్త వ 17
ప్రా ర్ధిత: తేన ధర్మజ్ఞ మిథిలాయామ్ అహం తథా
ఋషి మధ్యే తు తస్య త్వం ప్రీతిం కర్తు మ్ ఇహా౭ర్హసి 18
శ్రు త్వా దశరథస్య ఏతత్ భరత: కైకయీ సుత:
అభివాద్య గురుం రామం పరిష్వజ్య చ లక్ష్మణం
గమనాయ అభిచక్రా మ శత్రు ఘ్న సహిత స్త దా 19
ఆపృచ్ఛ్య పితరం శూరో రామం చ అక్లిష్ట కారిణం
మాతౄ శ్చా౭పి నర శ్రేష్ఠ శతృఘ్న సహితో యయౌ 20
గతే తు భరతే రామో లక్ష్మణ శ్చ మహాబల:
పితరం దేవ సంకాశం పూజయా మాసతు స్త దా 21
పితు: ఆజ్ఞా ం పురస్కృత్య పౌర కార్యాణి సర్వశ:
చకార రామో ధర్మాత్మా ప్రియాణి చ హితాని చ 22
మాతృభ్యో మాతృ కార్యాణి కృత్వా పరమ యంత్రిత:
గురూణాం గురు కార్యాణి కాలే కాలే౭న్వవైక్షత 23
ఏవం ధశరథ ప్రీతో బ్రా హ్మణా నైగమా స్త దా
రామ స్య శీల వృత్తేన సర్వే విషయ వాసిన: 24
తేషామ్ అతి యశా లోకే రామః సత్య పరాక్రమః
స్వయమ్భూ: ఇవ భూతానాం బభూవ గుణవ త్త రః 25
రామ స్తు సీతయా సార్ధం విజహార బహూన్ ఋతూన్
మనస్వీ తద్గ తమానస్య స్త స్యా నిత్యం హృది సమర్పితః 26
ప్రియా తు సీతా రామ స్య దారాః పితృ కృతా ఇతి
గుణాత్ రూప గుణా చ్చా౭పి ప్రీతి: భూయో౭భ్యవర్ధత 27
తస్యా శ్చ భర్తా ద్విగుణం హృదయే పరివర్త తే
 P a g e | 169

అన్త ర్జా తమ్ అపి వ్యక్త మ్ ఆఖ్యాతి హృదయం హృదా 28

తస్య భూయో విశేషేణ మైథిలీ జనకా త్మజా
దేవతాభిః సమా రూపే సీతా శ్రీ: ఇవ రూపిణీ 29

తయా స రాజర్షి సుతోऽభిరామయా;

సమేయివాన్ ఉత్త మ రాజ కన్యయా

అతీవ రామః శుశుభేऽతి కామయా ;

విభుః శ్రియా విష్ణు : ఇవ అమరేశ్వరః 30
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రా మాయణే, ఆది కావ్యే, శ్రీమద్వాల్మీకీయే, చతుర్వింశత్
సహస్రికాయాం, సంహితాయాం, బాలకాండే, సప్త సప్త తిమ స్సర్గ :
చరితం రఘునాధ స్య శతకోటి ప్రవిస్త రం,
ఏకైక మక్షరం ప్రో క్త ం మహా పాతక నాశనం .
యద౭క్షర పద భ్రష్టం మాత్రా హీనంచ యత్ భవేత్
త త్సర్వం క్షమ్యతాం దేవ నారాయణ నమోస్తు తే.
బాలకాండ: సమాప్త :
శ్రీ సీతా రామచంద్రా ౭ర్పణ మస్తు
****************************************************