ΠΡΟΤΖΕΚΤ – ΚΥΚΛΑΔΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Αρχικές δραστηριότητες
Μελετάμε τον χάρτη των Κυκλάδων.
1. Να απομνημονεύσουμε τα ονόματά τους.
Μνημονική τεχνική: Σκεφτόμαστε τι μας θυμίζει κάθε όνομα; π.χ. Άνδρος – άνδρας ή Αντρέας, Μύκονος-
τουρισμός, Τήνος-Παναγία, Μήλος-μήλο κ.λπ.
Ακούμε το τραγούδι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου «Κυκλαδίτικο». Προσπαθούμε να γράψουμε τα
ονόματα των νησιών που ακούμε στο τετράδιό μας.
2. Τα ξαναβρίσκουμε στον χάρτη. Συμπληρώνουμε στο τετράδιό μας τα ονόματα από τα μεγαλύτερα
από αυτά (έως 10). Τα εντοπίζουμε στον χάρτη της Ελλάδας.
Κάνουμε δύο ομάδες. Στεκόμαστε στη σειρά. Ένας από κάθε ομάδα, κάνοντας τις κινήσεις των δελφινιών,
πρέπει να φτάσει στον χάρτη και να βρει γρήγορα το νησί που θα πω και να το δείξει. Όποια ομάδα κάνει
καλύτερες φιγούρες σαν δελφίνια και βρει τα περισσότερα νησιά, κερδίζει.
3. Χοροπηδάμε. Όταν χτυπήσω το ταμπουρίνο μένουμε ακίνητοι. Λέω ένα όνομα νησιού. Αν ανήκει
στις Κυκλάδες, διπλώνουμε τα χέρια και παίρνουμε τη στάση ενός κυκλαδίτικου ειδωλίου. (Το
προβάλω στην τηλεόραση). Αν πω όμως ένα άσχετο όνομα, κάθεστε κάτω.

Άνδρος, Νάξος, Πάρος, , Μύκονος, Σέριφος, Αμοργός, Ανάφη, Μήλος, Σαντορίνη, Κίμωλος, Νιος
(Ίος), Σίκινος, Ηρακλειά, Σχοινούσα, Τήνος, Κέρος, Δονούσα, Γυάρος, Μακρόνησος, Θηρασία,

Κέρκυρα , Ρόδος, Κρήτη, Ιθάκη, Κεφαλονιά, Κως, Χίος, Σάμος, Ψαρά, Λήμνος Ικαρία, Καστελόριζο,
Μυτιλήνη, Ζάκυνθος, Εύβοια, Σκύρος, Σκιάθος, Αλλόνησος, Θάσος, Σαμοθράκη, Κάσος, Τήλος,
Νίσυρος, Πάτμος, Κάλυμνος, Αστυπάλαια, Σύμη, Κάρπαθος, Λέρος

ΓΛΩΣΣΑ
Φυλλάδια εργασίας για Κυλάδες
Κείμενα και ποιήματα :
Απόσπασμα από άξιον εστί του Ελύτη.
Κείμενο από βιβλίο της Γιαλουράκη.
Οι στίχοι του Γκάτσου στο τραγούδι «Κυκλαδίτικο»
Οι στίχοι του … «Στη Σέριφο ήσουν πουλί, στη Ρόδο ήσουν παγώνι, στη Σαντορίνη άσπρο σκαλί, στην
Άνδρο Ανεμώνη».
 Σχέδιο Εργασίας «Κυκλάδες» - Γλώσσα -Φυλλάδιο 1 Όνομα: _____________________

Κυκλάδες
Τότε είπε και γεννήθηκεν η θάλασσα
Και είδα και θαύμασα
Και στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς κατ’ εικόνα και ομοίωσή μου :
Ίπποι1 πέτρινοι με τη χαίτη ορθή2
και γαλήνιοι αμφορείς3
και λοξές δελφινιών ράχες
η Ίος η Σίκινος η Σέριφος η Μήλος
Οδυσσέας Ελύτης
Απόσπασμα από το έργο «Άξιον Εστί»
Ποιος μιλάει;
Τι σου θυμίζει ο τρόπος που μιλάει;
Ποιοι είναι οι «μικροί κόσμοι»;
Ποιες εικόνες «ζωγραφίζονται» από τις λέξεις του ποιήματος;

Οι Κυκλάδες μας
Μόνο ένας ποιητής θα μπορούσε να μας υμνήσει έτσι. Είμαστε νησιά γεμάτα ήλιο και φως
στη μέση του Αιγαίου. Ο αγέρας, τα λιόδεντρα, τα πολλά τζιτζίκια, το λιγοστό μας νερό. «Αυτός ο
κόσμος ο μικρός ο μέγας» δεν έχει αλλάξει εδώ και πέντε χιλιάδες χρόνια! Αν ψάξετε πάνω στις
ράχες μας μπορείτε ακόμα να βρείτε μια σπασμένη λεπίδα οψιανού 4 ή και όστρακα, δηλαδή
μικρά κομμάτια αγγείων που μεταχειρίζονται ως σήμερα οι Κυκλαδίτες. Ναι, ναι μην απορείτε.
Είναι φτιαγμένα από τον αιώνιο πηλό – χώμα και νερό- και ζωγραφισμένα από τα χέρια των
κατοίκων μας που μέσα στη φασαρία που κάνουν τα μηχανάκια και τ’ αυτοκίνητα δεν έχουν
πάψει να δημιουργούν.
Τα σπίτια των παλιών Κυκλαδιτών ήταν καμωμένα με πέτρες, ξύλα και χώμα. Τι απέγιναν; Τα
ρούφηξε η γη μας και ο χρόνος. Δεν σας μαρτυράμε σε ποιους θεούς πίστευαν οι προϊστορικοί
μας κάτοικοι, ούτε αν ήξεραν γραφή. Οι άξιοι αρχαιολόγοι σας όμως, βρήκαν τους τάφους. Κι
όταν τα κάτασπρα μαρμάρινα ειδώλια βγήκαν στο φως και κοίταξαν τον αιώνα σας, γαλήνια, με
σβησμένα τα μάτια τους, με διπλωμένα ειρηνικά τα χέρια τους, με το μωρό στην κοιλιά, τότε
καταλάβατε κι εσείς οι άνθρωποι των μηχανών και των υπολογιστών πως το νόημα της ζωής
αυτών των ανθρώπων ήταν το καλό κρασί, η δουλειά πλάι στα ζωντανά τους, στα χωράφια τους,
στη θάλασσα.
Χρήματα δεν είχαν. Αντάλλασσαν τα προϊόντα που τους περίσσευαν. Σ’ αυτή την εκπληκτική
χιλιετία (3200 ως 2200 π.χ.) που τώρα όλος ο κόσμος θαυμάζει, σ’ αυτά τα προϊστορικά χρόνια, οι

1
Άλογα
2
Όρθια
3
Αγγεία με δύο χερούλια που χρησιμοποιούνταν στα αρχαία χρόνια για να αποθηκεύουν κρασί, λάδι, ψάρια και
άλλα τρόφιμα.
4
Οψιανός: πέτρωμα σκληρό και γυαλιστερό που το χρησιμοποιούσαν στην προϊστορική εποχή στις Κυκλάδες για να
φτιάχνουν κοφτερές λεπίδες για τα μαχαίρια τους και τα άλλα εργαλεία τους.
Κυκλαδίτες μας δεν είχαν τηλεοράσεις και πολυκαταστήματα. Τα παιδιά δεν πήγαιναν σε
σχολεία. Μάθαιναν όμως να διαβάζουν τ’ άστρα (αλήθεια τι όμορφα που λάμπουν τα’ άστρα στις
Κυκλάδες!!..). Ήξεραν τους ανέμους. Όταν πήγαιναν για ψάρεμα γνώριζαν κάθε κόλπο και κάθε
ακρωτήρι του νησιού τους. Πρόσεχαν τα κοπάδια, βοηθούσαν στο μάζεμα της ελιάς, στο γνέσιμο
του μαλλιού κι έτρεχαν ελεύθερα πάνω στα βουνά μας να μαζέψουν φαρμακευτικά βότανα. Αυτή
είναι ζωή!!... Και μη φανταστείτε πως τα παιδιά έμεναν αγράμματα. Μάθαιναν την ιστορία του
τόπου τους και τους μύθους. Δεν είχαν ραδιόφωνα αλλά στα πανηγύρια τραγουδούσαν
σπουδαίοι τραγουδιστές κι έπαιζαν λύρα και σύριγγα5. Χαιρόμαστε να ακούμε και τώρα τους
Κυκλαδίτες να τραγουδούν, να πίνουν το κρασάκι τους, να ψαρεύουν στη γαλάζια θάλασσα κάτω
από τον απέραντο ουρανό μας και να έχουν εκείνο το πλατύ χαμόγελο καλοσύνης που μόνο οι
βαθιά φιλοσοφημένοι άνθρωποι διαθέτουν.
( Κείμενο από το βιβλίο της Σ.Γιαλουράκη «Τα Κυκλαδικά Ειδώλια ζωντανεύουν»)

1. «Είμαστε νησιά γεμάτα ήλιο και φως στη μέση του Αιγαίου». Ποιοι/ποιες μιλάνε; .............
2. Στην 1η παράγραφο αναφέρει τα όστρακα. Τι είναι; Είναι κοχύλια ή όχι; Βρες την απάντηση
και υπογράμμισέ την. Αντίγραψέ την εδώ: .....................................................................................
3. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των Κυκλαδίτικων νησιών;........................................................
4. Σε ποια παράγραφο μιλάει για τα ειδώλια; Πώς τα περιγράφει; (Υπογράμμισε μέσα στο
κείμενο).
5. Ποιο ήταν το νόημα της ζωής των Κυκλαδιτών; .......................................................................
6. Τι μάθαιναν τα παιδιά στις Κυκλάδες την εποχή του Χαλκού και τι μαθαίνετε εσείς σήμερα;
Συμπληρώστε τον πίνακα:
Τα παιδιά στις Κυκλάδες την εποχή του Χαλκού Εμείς σήμερα (2019 μ.Χ.) μαθαίνουμε
(3000 π.Χ.) μάθαιναν

Συζητάμε: Γιατί μαθαίνουμε διαφορετικά πράγματα σήμερα από ότι μάθαιναν τα παιδιά τότε;

5
Σύριγγα: Μουσικό όργανο. Υπήρχαν δύο ειδών σύριγγες, η μονοκάλαμη που τη λέμε φλογέρα και η πολυκάλαμη
που ονομάζεται και «σύριγγα του Πάνα» και έχει επτά καλάμια, με διαφορετικό μέγεθος το καθένα.