Arkusze maturalne

Arkusz maturalny 3
Zadanie 1. (0–3)
Wykres przedstawia zależność szybkości reakcji enzymatycznej od stężenia substratu.

a) Na podstawie analizy schematu wyjaśnij, czym jest KM, czyli stała Michaelisa.

Arkusz maturalny 3
b) Określ zależność pomiędzy wartością KM a powinowactwem enzymu do substratu.

c) Wyjaśnij, dlaczego szybkość reakcji enzymatycznej nie wzrasta wprost proporcjonalnie do wzrostu
stężenia substratu, tylko wraz ze zwiększaniem stężenia substratu obserwuje się stopniowe spowol­
nienie wzrostu szybkości reakcji.

Zadanie 2. (0–4)
Owoce dzikich gatunków bananów nie nadają się do jedzenia, ponieważ całe są wypełnione dużymi i twar-
dymi nasionami. Z tego względu od tysięcy lat w uprawie bananów jest stosowane rozmnażanie wegeta-
tywne wybranych osobników, których owoce są beznasienne, duże i smaczne. Obecnie większość bananów
uprawianych w monokulturach wywodzi się od jednej odmiany, tzw. Cavendis. Jej owoce odznaczają się
dużymi walorami smakowymi, są także odporne na transport i duże dawki pestycydów oraz dają większe
plony. Światowa Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i  Rolnictwa (FAO) ostrzega, że
banany już niedługo mogą zniknąć z powierzchni Ziemi, ponieważ ich plantacje są zagrożone epidemiami
chorób zakaźnych wywoływanych przede wszystkim przez wirusy i grzyby, np. Mycosphaerella fijiensis.
Naukowcy twierdzą, że ratunek dla bananów kryje się w DNA dzikich odmian, który zawiera ok. 36,5 tys.
genów.

1
 Arkusze maturalne

a) Określ, czy banany rozmnażane w opisany sposób można nazwać klonami. Odpowiedź uzasadnij.

b) Podaj dwie wady stosowanego sposobu uprawy bananów.

1.

2.

c) Uzasadnij konieczność zachowania dzikich odmian bananów dla ratowania przed wyginięciem
odmian hodowlanych.

Zadanie 3. (0–4)
Schemat przedstawia mechanizm regulacji aktywności enzymu fosforylazy w  metabolizmie glikogenu
(n – liczba reszt glukozy).
Arkusz maturalny 3

a) Podaj przykłady narządów człowieka, w których zachodzi proces przedstawiony na schemacie.

1. 2.
b) Wyjaśnij, jaką funkcję pełni kinaza białkowa w metabolizmie glikogenu.

c) Spośród wymienionych hormonów wybierz i podkreśl te, które pobudzają rozkład glikogenu.
insulina glukagon kalcytonina adrenalina parathormon

2
 Arkusze maturalne

Zadanie 4. (0–3)
Na schemacie przedstawiono rodowód dziedziczenia choroby genetycznej w pewnej rodzinie.

a) Na podstawie analizy rodowodu określ, czy jest to choroba uwarunkowana mutacją recesywną
czy mutacją dominującą. Odpowiedź uzasadnij.

b) Na podstawie analizy rodowodu określ, czy jest to choroba sprzężona z  płcią czy choroba auto­
somalna. Odpowiedź uzasadnij.

Arkusz maturalny 3
c) Określ prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u kolejnego dziecka rodziców A.

Zadanie 5. (0–4)
Wśród grup krwi wyróżnia się m.in. grupy układu AB0 oraz czynnik Rh.
a) Podaj elementy morfotyczne krwi, na których znajdują się cząsteczki warunkujące grupy układu
AB0 oraz czynnik Rh.

b) Określ, które komórki organizmu kobiety wytwarzają przeciwciała wiążące się z antygenami krwi­
nek płodu w przypadku konfliktu serologicznego.

c) Określ, jakie jest prawdopodobieństwo urodzenia dziecka o  grupie krwi A  Rh+, jeśli matka ma
grupę krwi AB Rh+, babcia (matka matki) miała grupę A Rh–, a ojciec – grupę 0 Rh–. W tym celu
skonstruuj krzyżówkę genetyczną.

3
 Arkusze maturalne

Zadanie 6. (0–4)
Rysunek przedstawia cykl namnażania HIV – wirusa wywołującego AIDS.
Arkusz maturalny 3

a) Wyjaśnij, jakie znaczenie w cyklu infekcyjnym wirusa ma integracja jego materiału genetycznego
z materiałem genetycznym komórki gospodarza.

b) W terapii zakażeń HIV stosuje się m.in. leki będące inhibitorami enzymów wirusowych. Podaj nu­
mery etapów cyklu namnażania HIV, na których działają podane poniżej leki.
Inhibitor odwrotnej transkryptazy:
Inhibitor proteazy:
c) Podaj, który z oznaczonych na schemacie elementów decyduje o wnikaniu wirusów do limfocytów
T pomocniczych (Th). Uzasadnij swój wybór.

d) W przebiegu zakażenia HIV dochodzi do stopniowego spadku liczby limfocytów Th w organizmie,

co w konsekwencji prowadzi do niemal całkowitego zaniku odporności. Określ, jaki mechanizm
immunologiczny jest odpowiedzialny za opisany proces.

4
 Arkusze maturalne

Zadanie 7. (0–4)
Na grupie 60 ochotników o różnych odcieniach skóry testowano właściwości ochronne pasty cynkowej.
Fragment skóry na ramieniu pokrywano warstwą pasty, a następnie poddawano naświetlaniu lampami
solaryjnymi o widmie światła podobnym do widma światła słonecznego. Po 5 godz. od zakończenia na-
świetlania obserwowano, czy na skórze w miejscu naświetlania pojawił się rumień słoneczny.
Tabela przedstawia wyniki doświadczenia.
Kolor skóry badanych osób bardzo jasny jasny oliwkowy
Odsetek osób, u których rozwinął się
90% 40% 10%
rumień

a) Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia.

b) Opisz skład grupy kontrolnej, która powinna zostać uwzględniona w tym doświadczeniu.

c) Podaj nazwy dwóch procesów odpowiedzialnych za ciemnienie skóry podczas opalania się, w któ­
rych udział biorą melanocyty (komórki barwnikowe).

Arkusz maturalny 3
1.
2.

Zadanie 8. (0–2)
Na schematach przedstawiono wyniki doświadczenia badającego wpływ ciśnienia osmotycznego płynu
zewnątrzkomórkowego na znajdujące się w nim komórki: erytrocyty i komórki roślinne. Numery ozna-
czają kolejność wykonywanych prób.

a) Podaj numery prób kontrolnych.

b) Zaznacz stwierdzenie prawdziwe, odnoszące się do przedstawionego doświadczenia.

A. W środowisku hipoosmotycznym komórki tracą wodę w wyniku osmozy.
B. Plazmoliza zachodzi wyłącznie w komórkach roślinnych.
C. W środowisku hiperosmotycznym komórka zwierzęca traci, a roślinna – pobiera wodę.
D. Osmoza zachodzi spontanicznie, woda przenika z roztworu o wyższym ciśnieniu osmotycznym do
roztworu o niższym ciśnieniu osmotycznym.

5
 Arkusze maturalne

Zadanie 9. (0–3)
Ekosystem jest układem otwartym, przez który przepływa energia. Na każdym wyższym poziomie troficz-
nym łączna ilość energii, którą dysponują organizmy, jest ok. 10-krotnie niższa niż na wcześniejszym po-
ziomie. W związku z tym łączna masa organizmów danego poziomu troficznego jest zazwyczaj mniejsza
od łącznej masy organizmów poziomu niższego, ale jednocześnie większa od masy organizmów poziomu
wyższego.
a) Podaj dwie przyczyny, dla których organizmy wyższego poziomu troficznego dysponują mniejszą
ilością energii od organizmów niższego poziomu.
1.

2.

b) Określ, czy człowiek w przypadku niedoborów żywności powinien wykorzystać dostępny ograni­
czony żyzny obszar jako pole uprawne czy jako pastwisko. Odpowiedź uzasadnij.
Arkusz maturalny 3

Zadanie 10. (0–3)

Atmosfera Ziemi zawiera ok. 78% azotu. Azot występujący w atmosferze jest jednak niedostępny dla roślin.
Zdolność wiązania azotu atmosferycznego i przekształcania go w związki azotowe przyswajalne dla roślin
mają niektóre bakterie. Wśród nich są formy wolnożyjące w glebie i formy żyjące w symbiozie z roślinami.
Poniższe równanie obrazuje proces przekształcania azotu atmosferycznego (N2) do jonów amonowych
(NH4+) – formy przyswajalnej przez rośliny.
N2 + 8e- + 8H+ + 16 ATP ®2NH4+ + 16ADP + 16Pi
a) Spośród wymienionych poniżej procesów wybierz i podkreśl dwa odnoszące się do przekształcenia
wolnego azotu do jonów amonowych. Uzasadnij wybór każdego z nich.
utlenianie redukcja nitryfikacja anabolizm katabolizm

b) Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń dotyczących bakterii wiążących azot atmosferyczny.

Wpisz znak X w odpowiednie miejsca tabeli.
PRAWDA FAŁSZ
1. Proces wiązania wolnego azotu przez bakterie Rhizobium wymaga dużej ilości
energii, którą bakterie pozyskują od roślin w postaci węglowodanów.
2. Wśród bakterii wiążących wolny azot występują bakterie odżywiające się foto-
syntetycznie, chemosyntetycznie lub cudzożywnie.
3. Wszystkie bakterie wiążące wolny azot przyspieszają obieg tego pierwiastka
w przyrodzie.

6
 Arkusze maturalne

Zadanie 11. (0–2)

Wybrane fragmenty cząsteczek DNA człowieka można namnażać w bakteriach po wprowadzeniu do nich
odpowiednich wektorów zawierających te fragmenty lub powielać je metodą łańcuchowej reakcji polime-
razy (PCR).
Podaj dwa argumenty świadczące o tym, że PCR jest lepszą metodą do uzyskiwania kopii wybranych
fragmentów DNA człowieka niż namnażanie DNA w bakteriach.
1.

2.

Zadanie 12. (0–2)

Przodkowie roślin lądowych, opuszczając pierwotne środowisko wodne, narażeni byli na negatywne od-
działywanie wielu czynników, wynikających z odmiennych właściwości fizycznych ośrodka, w którym się
znaleźli, oraz bardzo mocno obniżonego dostępu do wody.
a) Wskaż dwa powody, dla których opuszczenie środowiska wodnego było korzystne dla przodków
roślin lądowych.
1.
2.

Arkusz maturalny 3
b) Podaj po jednym przystosowaniu przodków roślin lądowych do wymienionych poniżej warunków
środowiska lądowego, umożliwiającym im opanowanie tego środowiska.
Gęstość powietrza mniejsza od gęstości wody:

Mniejsza dostępność wody w porównaniu ze środowiskiem wodnym:

Zadanie 13. (0–2)

U kręgowców występują narządy wymiany gazowej w postaci skrzeli lub płuc, odznaczające się jednokie-
runkowym lub dwukierunkowym przepływem wody albo powietrza.
a) Przy każdej kategorii narządów wymiany gazowej (1 lub 2) wymień wszystkie gromady kręgowców,
u których opisane narządy występują u osobników dorosłych.
1. Narządy wymiany gazowej, dla których charakterystyczny jest jednokierunkowy przepływ wody lub
powietrza:

2. Narządy wymiany gazowej, dla których charakterystyczny jest dwukierunkowy przepływ wody lub
powietrza:

b) Uzupełnij schemat, dorysowując dolnym liniom groty strzałek tak, aby przedstawić mechanizm
działania przeciwprądów, wykorzystywany m.in. w narządach wymiany gazowej kręgowców. Wyja­
śnij, na czym ten mechanizm polega.

7
 Arkusze maturalne

Zadanie 14. (0–2)

Rysunek przedstawia przekrój podłużny cebuli jadalnej.

a) Podaj nazwy struktur oznaczonych na rysunku numerami:

1.
2.
3.
b) Podaj dwie cechy widoczne na rysunku, pozwalające zaliczyć
cebulę jadalną do roślin jednoliściennych.
1.

2.

Zadanie 15. (0–2)

Grzyby wchodzą w związki o charakterze mutualistycznym z innymi organizmami, np. z roślinami oraz
z glonami lub sinicami, z którymi tworzą porosty.
Arkusz maturalny 3

Podaj dwa podobieństwa i dwie różnice dotyczące przedstawionych przykładów mutualizmu.

Podobieństwa:
1.

2.

Różnice:
1.

2.

Zadanie 16. (0–2)

W  okresie płodowym w  układzie krwionośnym występuje przewód tętniczy (Botalla) i  otwór owalny.
Przewód tętniczy stanowi połączenie pomiędzy pniem płucnym a aortą, przez które krew preferencyjnie
przepływa z pnia płucnego do aorty. Otwór owalny znajduje się w przegrodzie międzyprzedsionkowej.
Przez otwór owalny krew przepływa z przedsionka prawego do przedsionka lewego. Oba otwory zarastają
niedługo po narodzinach.
a) Określ, jaka jest różnica w przepływie krwi w małym obiegu u płodu i niemowlęcia.

b) Wyjaśnij, jaką funkcję fizjologiczną pełnią otwór owalny i przewód tętniczy.

8
 Arkusze maturalne

Zadanie 17. (0–1)

Woda jest głównym składnikiem środowiska wewnętrznego wszystkich komórek. W przypadku odwod-
nienia niektóre komórki mają zdolność przechodzenia w stan anabiozy, w postaci zarodników lub prze-
trwalników.
Wyjaśnij, dlaczego komórki muszą być odwodnione, aby mogły wejść w stan anabiozy.

Zadanie 18. (0–1)

Z korzenia buraka ćwikłowego wycięto dwie jednakowej wielkości kostki. Jedną z tych kostek umieszczo-
no w chłodnej wodzie wodociągowej (z kranu), a drugą w gotującej się wodzie. W żadnej z przeprowa-
dzonych prób nie doszło do pęknięcia kostki z buraka, a zabarwienie wody pojawiło się tylko w tej próbie,
w której użyto gotującej się wody.
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń dotyczących interpretacji wyników przedstawionego do­
świadczenia. Wpisz znak X w odpowiednie miejsca tabeli.
PRAWDA FAŁSZ
1. Komórki korzenia buraka oddawały wodę do środowiska zgodnie z różnicą
stężeń, dlatego nie doszło do uszkodzenia ścian komórkowych oraz pęknięcia
kostek.

Arkusz maturalny 3
2. Gotująca się woda zniszczyła błony komórkowe, co spowodowało wydostanie
się antocyjanów z wakuoli do środowiska zewnętrznego.
3. W obu próbach woda wpływała do wnętrza komórek buraka, ale ściany komór-
kowe nie uległy uszkodzeniu i dlatego kostki nie pękły.

Zadanie 19. (0–4)

Na rysunkach przedstawiono budowę wora powłokowo-mięśniowego płazińców wolno żyjących (A) oraz
płazińców pasożytniczych (B).

A.
A. B.
B.

a) Podaj dwie różnice w budowie wora powłokowo-mięśniowego płazińców wolno żyjących i płaziń­
ców pasożytniczych oraz wyjaśnij przyczyny występowania tych różnic.
1.

2.

9
 Arkusze maturalne

b) Określ, czym różnią się cykle rozwojowe płazińców wolno żyjących i  płazińców pasożytniczych
oraz wyjaśnij przyczynę tej różnicy.

Zadanie 20. (0–2)

Wirusy, większość bakterii oraz niektóre protisty to patogeny wywołujące wiele groźnych chorób.
Uzupełnij tabelę dotyczącą różnych rodzajów chorób. Wstaw znak X w odpowiednich miejscach tabeli.
Patogeny Droga wnikania do organizmu człowieka
Choroba naruszenie
układ układ
wirusy bakterie protisty ciągłości
pokarmowy oddechowy
skóry
Odra
Arkusz maturalny 3

Malaria
WZW typu B
Borelioza
Tężec

Zadanie 21. (0–3)

Drzewa rosnące w pobliżu nieszczelnych gazociągów wcześnie tracą liście. Wiadomo także, że jeśli umie-
ścimy w papierowej torbie niedojrzałą gruszkę razem z dojrzałym pomidorem, to gruszka szybciej zmięk-
nie. Substancja odpowiedzialna za opisane zjawiska powstaje naturalnie w roślinie, ale nie w owocach, tyl-
ko w innych jej organach. Do owoców dostarczana jest w postaci ACC – swego nieaktywnego prekursora,
który jest rozpuszczalny w wodzie.
a) Wymień nazwę substancji, która jest odpowiedzialna za występowanie opisanych zjawisk.

b) Wyjaśnij, dlaczego roślina transportuje opisaną substancję w postaci prekursora.

c) Podaj przykład praktycznego wykorzystania opisanego zjawiska.

10
 Arkusze maturalne

Zadanie 22. (0–3)

Oporność na antybiotyki  jest coraz częściej występującą cechą u  szczepów  bakteryjnych. Bakterie stają
się oporne na działanie antybiotyków na skutek nabycia genów oporności od innych bakterii lub sponta-
nicznych mutacji. Naukowcy uważają, że coraz powszechniej występująca wśród bakterii lekooporność
jest związana ze zbyt dużym, nieracjonalnym stosowaniem antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt (np.
bydła, trzody chlewnej).
a) Wyjaśnij, w jaki sposób nadużywanie antybiotyków skutkuje zwiększaniem się liczby szczepów bak­
terii opornych na te antybiotyki.

b) Określ, który z przedstawionych na wykresach rodzajów doboru naturalnego (A–C) jest związany
z nabywaniem przez bakterie oporności na antybiotyki. Uzasadnij swoją odpowiedź.

A. B. C.

Arkusz maturalny 3
c) Spośród wymienionych procesów zaznacz ten, dzięki któremu bakterie nabywają geny oporności
na antybiotyki od innych bakterii, oraz wyjaśnij, na czym ten proces polega.
A. Koniugacja.
B. Endocytoza.
C. Crossing-over.
D. Replikacja.

11
Arkusz maturalny 3

Arkusz maturalny 3
Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
1.a) Stała Michaelisa (KM) określa takie stężenie substra- 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 2, stała Michaeli-
tu, przy którym szybkość zachodzenia reakcji osiąga nie sa, s. 13
połowę swojej maksymalnej wartości.
1.b) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne określenie cz. 2, powinowactwo
• Im większa wartość KM, tym mniejsze powinowac- stopnia powinowactwa enzy- enzymu do substra-
two enzymu do substratu. mu do substratu oraz podanie tu, s. 13
• Im mniejsza wartość KM, tym większe powinowac- poprawnego uzasadnienia
two enzymu do substratu.
1.c) Ponieważ następuje wysycenie centrów aktywnych 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 2, wysycenie
enzymu / połączenie wszystkich (lub prawie wszyst- nie uwzględniające wysycenie enzymu substratem,
kich) cząsteczek enzymu z substratem i dalszy enzymu substratem s. 13
wzrost stężenia substratu nie wpływa na przyspie-
szenie reakcji / nie przyspiesza reakcji.
2.a) Tak rozmnażane banany można nazwać klonami, 1 pkt za poprawne określenie cz. 3, naturalne klo-
ponieważ osobniki potomne powstają w wyniku roz- oraz poprawne uzasadnienie ny, s. 133
mnażania wegetatywnego i mają identyczny materiał odpowiedzi
genetyczny jak osobniki rodzicielskie.
2.b) Przykładowe odpowiedzi: 2 pkt za poprawne podanie cz. 3, ochrona daw-
• Uprawa w monokulturach sprzyja rozprzestrzenia- dwóch wad nych odmian i ras
niu się chorób wywoływanych przez wirusy i grzyby. 1 pkt za poprawne podanie zwierząt, s. 232;
• Ponieważ uprawy bananów są bardziej narażone jednej wady monokultury, s. 236
na choroby, do ich zwalczania stosuje się więcej
pestycydów, które zanieczyszczają środowisko /
mogą negatywnie wpływać na inne organizmy /
zwiększają koszty uprawy.
• Rozmnażanie wegetatywne sprzyja małej róż-
norodności / zmienności genetycznej roślin /
zmniejsza pulę genową populacji, przez co są one
bardziej narażone na choroby wywoływane przez
wirusy i grzyby
2.c) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne uzasadnie- cz. 3, pula genowa
• DNA dzikich odmian bananów może zawierać nie z uwzględnieniem moż- populacji, s. 274;
wersje genów / allele warunkujące odporność liwość występowania alleli / ochrona dawnych
na zagrażające uprawom choroby. Przeniesienie wersji genów warunkujących odmian i ras zwie-
takich wersji genów / alleli do odmian uprawnych odporność na choroby w od- rząt, s. 232
mogłoby przyczynić się do ocalenia zagrożonych mianach dzikich
odmian bananów.
• W puli genowej populacji odmian dzikich mogą znaj-
dować się allele warunkujące odporność na choroby,
których brak w puli genowej populacji odmian ho-
dowlanych. Krzyżowanie odmian hodowlanych z od-
mianami dzikimi może skutkować wzbogaceniem o te
allele puli genowej populacji odmian hodowlanych.
3.a) mięśnie szkieletowe, wątroba 2 pkt za poprawne podanie cz. 2, źródła energii
dwóch narządów skurczu mięśnia,
1 pkt za poprawne podanie s. 106; antagonistycz-
jednego narządu ne działanie insuliny
i glukagonu, s. 326
3.b) Kinaza białkowa katalizuje proces przyłączenia gru- 1 pkt za poprawne wyja- cz. 2, fosforylacja
py fosforanowej do fosforylazy, dzięki czemu staje śnienie z  uwzględnieniem i defosforylacja, s. 17
się ona aktywna i powoduje odłączanie od glikogenu aktywacji fosforylazy
cząsteczek glukozy.
3.c) glukagon, adrenalina 1 pkt za poprawne wskazanie cz. 2, antagonistycz-
dwóch hormonów ne działanie insuliny
i glukagonu, s. 326;
adrenalina, s. 323
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych
Arkusz maturalny 3

Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
4.a) Jest to choroba uwarunkowana mutacją dominują- 1 pkt za poprawne określenie cz. 3, analiza rodo-
cą, ponieważ w przypadku mutacji recesywnej cho- rodzaju mutacji oraz popraw- wodów, s. 99
rzy rodzice z pokolenia II nie mogliby mieć zdrowego ne uzasadnienie odpowiedzi
dziecka / zdrowej córki.
4.b) Jest to choroba autosomalna, ponieważ w przypad- 1 pkt za poprawne określenie cz. 3, analiza rodo-
ku dziedziczenia sprzężonego z płcią (choroby uwa- rodzaju choroby oraz popraw- wodów, s. 99
runkowanej mutacją dominującą) chory mężczyzna z ne uzasadnienie odpowiedzi
pokolenia I nie mógłby mieć zdrowej córki.
4.c) 50% 1 pkt za poprawne określenie cz. 3, analiza rodo-
prawdopodobieństwa wodów, s. 99
5.a) Erytrocyty / krwinki czerwone 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, grupy krwi,
elementów morfotycznych s. 188, 189; cz. 3,
krwi allele wielokrotne,
s. 74
5.b) Komórki plazmatyczne / plazmocyty / limfocyty B 1 pkt za poprawne określenie cz. 2, limfocyty B,
komórek s. 214; humoralna
odpowiedź immuno-
logiczna, s. 218, 219
5.c) P: IAIBRr x iirr 2 pkt za poprawny zapis cz. 3, prawdopodo-
F: genotypów rodziców, za po- bieństwo wystąpie-
grupa krwi
ir prawne rozwiązanie krzyżówki nia danego feno-
dziecka
oraz poprawne podanie praw- typu w przypadku
I AR IAiRr A Rh+ dopodobieństwa dziedziczenia dwóch
I Ar IAirr A Rh– 1 pkt za poprawny zapis ge- cech, s. 57; dziedzi-
notypów rodziców, ale niepo- czenie grup krwi,
I BR IBiRr B Rh+ prawne rozwiązanie krzyżówki s. 73, 74
I r
B
I irr
B
B Rh– lub niepoprawne podanie
prawdopodobieństwa
Prawdopodobieństwo urodzenia dziecka o grupie
A Rh+ wynosi 25%.
Uwaga: w zapisie genotypu dopuszczalne jest
użycie litery D zamiast litery R w oznaczeniu allelu
warunkującego grupę Rh+.
6.a) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 1, cykl wirusa
• Integracja umożliwia replikację własnego materiału nie HIV, s. 106; cz. 3,
genetycznego wraz z replikacją materiału gene- enzymy restrykcyjne,
tycznego gospodarza. s. 115
• Zmniejsza jego ekspozycję na mechanizmy odpor-
nościowe zainfekowanego organizmu (np. nukle-
azy / restryktazy / enzymy restrykcyjne).
6.b) Inhibitor odwrotnej transkryptazy – 2 1 pkt za poprawne przypo- cz. 2, proteasomy,
Inhibitor proteazy – 5 rządkowanie etapów cyklu do s. 18; cz. 3, odwrot-
obu leków na transkrypcja,
s. 31
6.c) Jest to receptor CD4, ponieważ do niego przyłą- 1 pkt za podanie poprawne- cz. 1, cykl wirusa
czają się białka / glikoproteiny znajdujące się na go elementu oraz podanie HIV, s. 106
powierzchni wirusa, dzięki czemu może on wniknąć poprawnego uzasadnienia
do komórki (na drodze endocytozy).
6.d) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne określenie cz. 2, komórkowa
• Mechanizmem odpowiedzialnym za ten proces mechanizmu odpowiedź immuno-
jest komórkowa odpowiedź immunologiczna. logiczna, s. 218
• Zakażone HIV limfocyty T pomocnicze są roz-
poznawane i zabijane / pobudzane do apoptozy
(przez limfocyty T cytotoksyczne).
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych

Arkusz maturalny 3
Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
7.a) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawnie sformuło- cz. 1, formułowanie
• Wpływ pasty cynkowej na pojawianie się rumienia wany wniosek wniosku, s. 7
słonecznego (u osób o różnej karnacji / różnym
kolorze skóry).
• Czy pasta cynkowa chroni przed pojawieniem się
rumienia słonecznego (u osób o różnej karnacji /
różnym kolorze skóry)?
• Czy pasta cynkowa chroni przed promieniowaniem
słonecznym?
• Czy właściwości ochronne pasty cynkowej zależą
od karnacji / koloru skóry?
7.b) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne opisanie cz. 1, próba kontrol-
• Powinna to być grupa osób o trzech kolorach składu grupy kontrolnej na, s. 7
skóry (takich jak w próbach badawczych), których
skóra nie zostałaby posmarowana pastą cynkową,
a następnie poddano by je naświetlaniu.
• Po 20 osób o różnych kolorach skóry, nieposma-
rowanych pastą i poddanych naświetlaniu lampą
solaryjną.
7.c) 1. rozpraszanie melaniny 2 pkt za poprawne podanie cz. 2, komórki
2. przekazywanie ziaren melaniny do sąsiadujących dwóch procesów barwnikowe, s. 69;
komórek oraz synteza (nowej) melaniny 1 pkt za poprawne podanie wpływ promieniowa-
jednego procesu nia słonecznego na
skórę, s. 75
8.a) 2, 6 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, próba kontrol-
dwóch numerów prób kon- na, s. 7
trolnych
8.b) B 1 pkt za poprawne zaznacze- cz. 1, osmoza w ko-
nie stwierdzenia mórkach zwierzę-
cych i roślinnych,
s. 62
9.a) 1. Organizmy danego poziomu troficznego zużywają 2 pkt za podanie dwóch po- cz. 3, przepływ ener-
część energii na własne potrzeby. prawnych przyczyn gii w ekosystemie,
2. Nie wszystkie organizmy są zjadane / nie cała 1 pkt za podanie jednej po- s. 199, 200
biomasa organizmów danego poziomu troficz- prawnej przyczyny
nego jest zjadana przez organizmy z wyższego
poziomu.
9.b) Właściwe będzie wykorzystanie tego obszaru jako 1 pkt za poprawne określenie cz. 3, przepływ ener-
pola uprawnego, ponieważ człowiek jako konsument oraz poprawne uzasadnienie gii w ekosystemie,
I rzędu będzie dysponował znacznie większymi za- s. 199, 200
sobami energii / będzie można wyżywić więcej ludzi
(niż w przypadku pastwiska, gdy człowiek byłby
konsumentem II rzędu).
10.a) 1. Redukcja, ponieważ do N2 przyłączane są elektro- 2 pkt za poprawne podkre- cz. 3, obieg azotu
ny i protony (wodorowe). ślenie dwóch nazw procesów w przyrodzie, s. 205
2. Anabolizm, ponieważ przekształcenie N2 do formy oraz poprawne uzasadnienie
NH4+ przyswajalnej przez rośliny wymaga nakładu 1 pkt za poprawne podkre-
energii. ślenie jednej nazwy procesu
oraz poprawne uzasadnienie
10.b) 1. – P, 2. – F, 3. – P 1 pkt za podanie wszystkich cz. 3, mutualizm
poprawnych ocen obligatoryjny między
korzeniami roślin
motylkowatych
a bakteriami z rodza-
ju Rhizobium, s. 188;
obieg azotu w przy-
rodzie, s. 205
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych
Arkusz maturalny 3

Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
11. Przykładowe odpowiedzi: 2 pkt za poprawne podanie cz. 3, PCR, 119;
• W metodzie PCR DNA jest powielany poza organi- dwóch argumentów klonowanie DNA,
zmami żywymi, co uniezależnia proces od hodowli 1 pkt za poprawne podanie s. 221, 222
bakterii (łatwiej go przeprowadzić). jednego argumentu
• W metodzie PCR każda nowo uzyskana czą-
steczka DNA staje się matrycą w kolejnym cyklu
powielania, co bardzo przyspiesza proces w po-
równaniu z namnażaniem DNA w bakteriach, gdzie
jego prędkość zależy od natężenia metabolizmu
tych organizmów.
• W metodzie PCR powielać można fragmenty DNA
różnej długości, natomiast do plazmidu włączyć
można fragment DNA o niewielkiej długości.
• W odróżnieniu od powielania DNA w bakteriach
do PCR można użyć nawet niewielkie ilości DNA,
które mogą być zanieczyszczone
12.a) 1. łatwa dostępność światła 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, wyjście roślin
2. brak konkurencji dwóch powodów na ląd, s. 157
12.b) Gęstość powietrza mniejsza od gęstości wody: 1 pkt za poprawne podanie po cz. 1, adaptacje
wykształcenie tkanki wzmacniającej jednym przystosowaniu do roślin do życia
Mniejsza dostępność wody w porównaniu ze śro- każdego z wymienionych wa- na lądzie, s. 158
dowiskiem wodnym: wykształcenie wiązek przewo- runków środowiska lądowego
dzących / wykształcenie skórki pokrytej (woskową)
kutykulą, ograniczającej parowanie / wykształcenie
struktur pobierających wodę z podłoża / wykształ-
cenie aparatów szparkowych, regulujących parowa-
nie
13.a) 1. Narządy wymiany gazowej, dla których charak- 1 pkt za poprawne wymienie- cz. 1, krągłouste,
terystyczny jest jednokierunkowy przepływ wody nie wszystkich gromad krę- s. 348; ryby, s. 351;
lub powietrza: krągłouste / kręgouste / bezżu- gowców do każdej z dwóch płazy, s. 361; gady,
chwowce, ryby, ptaki kategorii s. 370; ptaki, s. 380;
2. Narządy wymiany gazowej, dla których charakte- ssaki, s. 393
rystyczny jest dwukierunkowy przepływ wody lub
powietrza (ślepo zakończone): płazy, gady, ssaki
13.b) 1 pkt za poprawne doryso- cz. 1, zasada prze-
wanie grotów liniom oraz ciwprądów, s. 429
poprawne wyjaśnienie

Zasada przeciwprądów polega na tym, że w przy-

legających do siebie przestrzeniach / naczyniach /
przewodach dwa ośrodki / płyny / gazy / gaz i płyn
poruszają się w przeciwnych kierunkach, co zwięk-
sza wydajność wymiany pomiędzy nimi substancji /
ciepła.
14.a) 1 – liście asymilacyjne (odżywcze) 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, budowa i funk-
2 – liście spichrzowe trzech nazw struktur cje łodygi, s. 174;
3 – (skrócona) łodyga / piętka modyfikacje budowy
i funkcji liści, s. 182,
183
14.b) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, jednoliścienne,
• wiązkowy system korzeniowy (w osi rośliny) dwóch cech s. 213; porównanie
• liście siedzące (bez ogonków) roślin dwuliścien-
• obecność cebuli (jako organu przetrwalnikowego nych z jednoliścien-
i służącego do rozrodu wegetatywnego) nymi, s. 215
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych

Arkusz maturalny 3
Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
15. Przykładowe odpowiedzi: 2 pkt za poprawne podanie cz. 1, porosty, s. 141,
Podobieństwa: dwóch podobieństw i dwóch 142; cz. 3, mikoryza,
• W obu przypadkach grzyb dostarcza drugiemu różnic s. 189
organizmowi wodę i związki mineralne. 1 pkt za poprawne poda-
• W obu związkach partner grzyba / drugi organizm nie przynajmniej po jednym
jest samożywny. podobieństwie i różnicy lub
• W obu przypadkach grzyb chroni drugi organizm podanie dwóch podobieństw
przed infekcjami. albo dwóch różnic
Różnice:
• W mikoryzie partnerem grzyba / drugim organi-
zmem jest roślina okrytonasienna / drzewo, a w or-
ganizmie porostu glon / zielenica / sinica.
• Grzyb wraz z glonem tworzą nową strukturę – po-
rost, w którym nie można makroskopowo odróżnić
elementów budowy grzyba i glonu, natomiast
w mikoryzie grzyb pozostaje strukturą odrębną od
rośliny.
• Grzyby mikoryzowe znajdują się w glebie / pod
powierzchnią gleby, natomiast grzyby tworzące
porost znajdują się nad ziemią.
• W organizmie porostu grzyb dominuje nad drugim
organizmem, w mikoryzie nie ma takiej dominacji.
16.a) U płodu przez mały obieg przepływa mniej krwi niż 1 pkt za poprawne określenie cz. 2, krążenie krwi,
u niemowlęcia. różnicy w przepływach krwi s. 193
w małym obiegu u płodu i nie-
mowlęcia
16.b) Funkcją otworu owalnego oraz przewodu tętniczego 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 2, budowa serca,
jest zmniejszenie przepływu krwi przez płuca, które nie funkcji otworu owalnego s. 195; rozwój prena-
w okresie płodowym nie pełnią swojej funkcji / nie oraz przewodu tętniczego talny, s. 354, 355
funkcjonują.
17. Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 1, właściwości
• Odwodnienie komórki zmniejsza jej metabo- nie wody, s. 23, 24
lizm, ponieważ cytoplazma ulega zagęszczeniu
i w ośrodku o zwiększonej gęstości wolniej zacho-
dzą reakcje chemiczne.
• Odwodnienie komórki obniża aktywność enzy-
mów, prowadzących jej procesy metaboliczne,
a wymagających środowiska wodnego dla swego
działania.
18. 1. – F; 2. – P; 3. – P 1 pkt za podanie wszystkich cz. 1, właściwości
poprawnych ocen błon biologicznych,
s. 58; osmoza, s. 62;
składniki wakuoli,
s. 75
19.a) 1. Ciało płazińców wolno żyjących pokrywa nabło- 2 pkt za poprawne podanie cz. 1, pokrycie ciała
nek orzęsiony, ułatwiający im lokomocję, a ciało i wyjaśnienie dwóch różnic płazińców, s. 281
płazińców pasożytniczych – oskórek chroniący 1 pkt za poprawne podanie
przed strawieniem przez żywiciela. i wyjaśnienie jednej różnicy
2. Płazińce wolno żyjące w powłoce ciała mają
rozbudowane mięśnie ułatwiające lokomocję,
a płazińce pasożytnicze mają mięśnie zreduko-
wane, ponieważ niemal nie poruszają się w ciele
żywiciela.
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych
Arkusz maturalny 3

Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
19.b) Cykle rozwojowe płazińców wolno żyjących są 2 pkt za poprawne określe- cz. 1, rozmnażanie
zazwyczaj proste, bez postaci larwalnych, nato- nie różnicy oraz poprawne i rozwój, s. 283
miast płazińców pasożytniczych są złożone, często wyjaśnienie
z więcej niż jedną postacią larwalną. Cykle złożone 1 pkt za poprawne określe-
u płazińców pasożytniczych stanowią przystoso- nie różnicy ale niepoprawne
wanie do pasożytnictwa, ponieważ niektóre larwy wyjaśnienie
rozmnażają się bezpłciowo, co ułatwia pasożytom
zakażenie większej liczby żywicieli na różnych eta-
pach rozwoju.
20. 2 pkt za poprawne wypełnie- cz. 1, wybrane
Droga wnikania do
Patogeny organizmu czło- nie pięciu wierszy tabeli choroby wirusowe
wieka 1 pkt za poprawne wypełnie- człowieka, s. 108;
nie czterech wierszy tabeli wybrane choroby
Choro- naru- bakteryjne człowie-
ba układ układ sze- ka, s. 117; choroby
wiru- bak- proti- po- odde- nie
człowieka wywoły-
sy terie sty kar- cho- cią-
wane przez protisty,
mowy wy głości
s. 130
skóry
Odra x x
Malaria x x
WZW
x x
typu A
Bore-
x x
lioza
Tężec x x

21.a) Etylen 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, etylen, s. 243

nazwy substancji
21.b) Substancja ta (etylen) działa w miejscu wydzielania. 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 1, etylen, s. 243
Dostarczanie w postaci prekursora / związku roz- nie, odnoszące się do zależ-
puszczalnego w wodzie umożliwia uwolnienie gazu ności między stanem skupie-
i jego działanie w miejscu docelowym. nia a aktywnością związku
21.c) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, etylen, s. 243
• Do przyspieszenia opadania owoców, w celu jed- przykładu
noczesnego zbioru.
• Do szybszego dojrzewania owoców.
22.a) Nadużywanie antybiotyków prowadzi do selekcji, 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 3, antybiotyko-
w której wyniku przeżywają tylko formy oporne na nie uwzględniające selektyw- oporność, s. 255
ich działanie, co powoduje utrwalenie się tej cechy ne działanie antybiotyku
i rozwój szczepów bakterii opornych na antybiotyki.
22.b) B, ponieważ eliminowane są bakterie wrażliwe na 1 pkt za poprawne określenie cz. 3, rodzaje doboru
antybiotyk, a przeżywają i przekazują swoje geny rodzaju doboru oraz popraw- naturalnego, s. 268
(cechy) tylko bakterie oporne na antybiotyki. ne uzasadnienie
22.c) A, jest to proces płciowy, który polega na okreso- 1 pkt za poprawne zazna- cz. 1, przebieg ko-
wym połączeniu się dwóch komórek bakterii i bez- czenie nazwy procesu oraz niugacji, s. 114
pośrednim przekazywaniu DNA z komórki dawcy do poprawne wyjaśnienie
komórki biorcy.