JEYHUN ALIYEV, İnsan ve dünya
Firavunlar senin uğruna kendi
İnsan ve dünya...
Dünyamız. 4.5 milyar senelik bir
ömrüne hayret, ve daha devam ediyor bu hayat,
yaşanan her şeye şahitlik ederek...
İnsan ilk adımlarını attı üzerinde, ilk
soluğunu senin havandan aldı, onunla yaşadı ta
senin toprağına ebediyen kavuşanadek.
Senden yaranıp sana dönüyoruz,
anadan daha yakın ve azizsin.
Yorganım bulutların, rüyam
denizlerin, ninnim pınarlarının gürültüsü,
yatağım toprağındır...
Sinen üstünde ateşi bulup ısındı insan,
sineni yakarak.
Üzerinde ev yaptı, itiraz etmedin,
yuva oldun ona...Üzerinde tanrıya adanan
mabetler yapıldı, sana yakışır bir şekilde, insan
çehreni Notre Dame, Borobudur yada Bagan
gibi mabetlerle süsledi. Ne mutlu sana
güzelleme yapanlara...
Antik Yunan kahramanı Antaeus,
yere düşmesin diye göğü omuzlarken,
ayaklarını “ana” diye senin üzerine basıyor,
senden güç alıyordu...
İnsan avına yada düşmanına her ok
attığında, hedeften çok sana isabet ediyordu
attığı oklar, ve sen gıkını bile çıkartmıyordun
bu nankörlüğün karşısında. Biz bizi
bombalarken bile seni yakar yıkarız...
Ve kalbinin derinliklerinde,
şahsiyetinin enginliklerinde bir adalet, intikam,
haşmet ve ululuk da barındırıyorsundur. Sen
bir ibretler mecmuasısın, dünya.
Böbürlenen, baş kaldıran, içindeki
ego gereği tanrılaşmak isteyen, hep yüksekleri,
zirveleri zorlayan birey ve toplumlarla
karşılaştığında seyretmişsin onları,
muhtemelen hayretten kaşlarını çatarak.
Onlar kim ki senle
karşılaştırıldıklarında...
Kibirlenenlerin kalplerini
sıvazlayarak, okşayarak heveslerine çanak
tuttun önce, kendini güç sahipleri için eşsiz-
değersiz tutkuya çevirdin, gizlice
gülümseyerek faniliklerine...Onlar da
kudretlerini kendilerinden menkul zannettiler.
JEYHUN ALIYEV, İnsan ve dünya
halklarını köle yaptılar.
Sargon’lar, Aşşurbanipal’lar,
Hammurabi’ler, Pers şehinşahları senden
kopardıklarına inandıkları her karış toprağın
listesini yapıp kayalara, taşlara kazıdılar...O
kayalara ömür verdin de, o sultanlara ömür
vermedin.
Bir masala, bir ibrete dönüştürdün
onları, mezarlarına dönüşerek.
Büyük İskender’in ayaklarının altında
inliyor gibi gözüktün, fakat sonra yuttun onu
genç yaşta, gocunmadan...
Caesar üzerinde Romalılara
kükrerken usluca durdun yerinde. Gel gör ki
senin gözlerin önünde ve senin üzerinde
hançerleyip doğradılar İmparatorlar
İmparatorunu, Ebedi Diktatörü. Hiçbir şey
olmamış gibi, dost ihaneti umrunda olmadan
kucaklayıverdin sinene, kaybettin küllerini.
Şimdi ninni söylüyorsundur ona...
Ne İmparatorları kemiğe çevirdin.
Hanlar hanı Cengiz’i, zaferlere doymayan
Napoleon’u, düşmanlarını sırıtarak öldüren
Stalin’i...dizdin sıraya iktidar ve şöhret
sahiplerini...
Canlar alınmıştır uğruna, gözyaşları
akıtılmış, kanlar dökülmüştür, altında
zamansız ölen, zulüm ve haksızlığa kurban
giden milyonlar medfun.
İcarus seni bırakıp göklere
havalandığında onu güneşin kavurucu
sıcağıyla baş başa bırakıp ölümüne ferman
verdin, ki ayakları yerden kesilen ilk insan olsa
gerek, daha ilk girişiminde gösterdin insanlığa,
sensiz olmayacağını...
Buda gördüğünde üzerinde ve uğruna
oynanan kinli ve kanlı oyunları, senden elini
eteğini koparıp inzivaya çekildi, fakat
ayaklarını senden çekip alamadı. İnsan senden
kopamaz, yasa bu...
Üzerinde rahat bir ömür yaşamak için,
onurla ve güven içerisinde ayak basacak bir
parça vatan arayan Yahudi kavmi iki bin yıldır
oradan oraya kovulup durmuş üzerinde, sürekli
asimilasyon ve tehdit yaşayarak. Vere vere
Hitlerin gaz odalarını vermişsin onlara.
JEYHUN ALIYEV, İnsan ve dünya
Hepimiz, doğar doğmaz bir parçanız
senin. Seninle ölürüz, fakat seninle de yaşarız,
ey yaşam kaynağımız, şahit meleğimiz.
Yaşanan umut, kin, nefret, intikam
fırtınalarının içinden koparıp sakladığın ne
fedakarlıklar, kahramanlıklar vardır
günlüğünde, ne tutkular saklı tarihinde, dünya.
Gothe’nin aşkı, Beethovenin duygu
patlamaları senin üzerinde yaşandı.
Ayvazovski denizlerine, Rembrandt ışığına
tutuldu. Michelangelo senin ziynetine dönüşen
yiğit insanları, Goliath’a taş atmaya hazırlanan
David heykeline yansıttı, Pheidias seni yöneten
“tanrıları” Zeus ve Athena heykellerinde adeta
canlandırdı. Hala başının üzerinde taşıyorsun o
sanat incilerini, taşını da, renkli boyalarını da,
ahşap ve tuvalini de, ilhamını da kendin
vermiştin o sanatçılara, o mucizeler senin bir
parçandı ve belki bu nedenle binlerce yıldır
hala gururla saklıyorsun onları. Fakat üzerinde
gurula durmalarına rağmen, minnacık
görünüyorlar seninle kıyasta.
Güzel toprağım, hayat menbaım,
beşiğim ve mezarım toprak. Müslümanlar
secdeye vardığında, Tanrı ile yüzleşip iç
muhasebesini yaptığında alnını senin üzerine
koyar, bilirsin, bebekler de alnını annesine öyle
dayar.
Her açıdan güzelsin, ama senin
sularınla buluşman var ya, bide ona doymam...
Denizler soğuk dalgalarını senin sıcak
sahillerine her çırptığında İbrahimin ateşe
atılması gelir gözlerimin önüne. O da soğuktan
sıcağa atılmıştı -öldürülmek, ateşe kurban
edilmek için. Denizin dalgalarını sana kurban
etmesindeyse yer yüzüne hayat verme misyonu
yaşar. Ne güzel, biz öldürürüz, sen diriltirsin.
Kalbinin üzerinde akıttığın
nehirlerinde tarihimiz kayıtlı.
George Washington insanlığın ilk
modern demokratik devletini savunurken,
nehirlerden topraklarına, topraklarından
nehirlerine atlayıp durmuş, üzerinden özgürlük
ordularını taşımış sağa sola, nehirlerin kadar
özgür ordularını, ve o nehirlerde mücadele
vermişler, nehirlerinde demokrasi şehitleri
medfun...
Derler ki, Hindistan’ın ilk büyük
imparatoru Ashok’un yaptığı Kalinga
JEYHUN ALIYEV, İnsan ve dünya
savaşında, dökülen insan kanları nehri al
kırmızıya boyamış. Kudretli Ashok bunu
gördüğünde çok etkilenmiş, istememiş böyle
bir şöhreti, tahttan feragat edip kutlu Budanın
yoluna yönelmiş: hani heykellerinde gözleri
dünyaya kapalı yada yarı kapalı, yaşananlara
ironiyle gülümseyen bilge prens var ya, ona
sığınmış...
Şimdi o denizlerde, o nehirlerde
yıkanıyor, temizliğimizi bir tarih müzesine
dönüşen o sularda arıyoruz...
Vücudunu saran elbise misali
ormanlarında ne yürekler devleşmiş. Robin
Hood bereketli ormanlarını hem evi, hem
kalesi olarak kullanmış, fakirlerin imdadına
oradan yetişmiş.
Çimenlerinde, gülistanlarında öyle
güzeller endam göstermiş ki, şair almış başını,
diyarlardan diyarlara kendini sürgün etmiş. E
haklı zavallı, kuğu güzelliğindeki kızlara mı
yansın, çiçeklerden döşediğin zarif halılara mı
kansın, ne yapsın sen söyle...
Bırak şairin boş laflarını, ben sana
gerçek Leyla ile Mecnun’u, Mumtaz ile
Cahan’ı anlatayım. Hindistan’ın Müslüman
imparatoru Şah Cahan karısı Mumtaz Mahal’ı
çok severmiş. Fakat Mahal hatun erken vefat
etmiş, Şah bitmiş...
O kadar ki, Mahal’a olan aşkı onu
kendi dinine bile karşı getirmiş, mezarı üzerine
saray yaptırmış, bilirsin müslümanlar
mezarların üstüne yapı inşa etmezler, o yüzden
Adem’in, Nuh’un mezarını bulamayız...
Fakat aşk din, İmparator, servet falan
dinlemez, Şah’a Mahal’in mezarı üzerinde öyle
bir mabet, öyle bir saray, öylesine güzel bir
mezar yaptırır ki. Bir taça benzer mimarisi, ve
bir mabede...
Yapımı 20 yıldan fazla sürer. Mimar
Ahmad Lahuri bu ölümsüz aşkı yaklaşık yirmi
bin sanatçıyla birlikte, beyaz mermerden ve
diğer en pahalı taşlarla ebedileştirmi. Anlaşılan
mimarın da gönlünde bir aşk acısı varmış,
sevmeyen eller öyle bir ihtişamı bırakın
yapmayı, hayal bile edemez...
Şimdilerde biliyoruz, bağrından
sökülüp alınan o taşlarından bazılarının ağırlığı
6 tona ulaşıyor. Topyekün harcama ise,
günümüzün kuruyla yaklaşık bir milyar dolar.
JEYHUN ALIYEV, İnsan ve dünya
Aşka bak sen, kim bir kadına bir milyar harcar
ki? O parayı şimdilerde insanlar boşanmak için
veriyorlar be, dünya...
En güzel aşk mabedidir bu mezar.
Aynı zamanda en acı aşk mabedi -maşuğun
ölümü üzerine yapılmıştır zira...
Fakat daha da acısı vardır Mahal banu
için yapılan bu ölümsüz ve en pahalı taçın. Şah
Cahan, ömrünün sonlarına yakın oğlu Alamgir
Aurangzeb tarafından devrilip hapsedilir, Taç
Mahal’e girişi yasaklanır.
Aşık, maşukundan hicranın acısıyla
yaşadığı ömrünü, maşukunun mezarına dahi
yaklaşamadan sona erdirir.
Oğul babayı, Yusuf Hayaloğlu’nun
sözleriyle, “dört duvar arasında bile, her yerde
halen sen varsın” dedirtecek duruma düşürür.
İşte, aşka yasağı koyan, bu aşkın meyvesi olan
oğul oluyor - bu aşkın en acı yanı bu.
Peki ama bir insan, babasını annesinin
mezarını ziyaret etmekten neyin uğruna alıkor,
neden bu kadar gaddar olur?
Elbette taht uğruna, başka ne olsun?
Aurangzeb’in Hindistan tarihinin en acımasız
sultanlarından biri olarak görülmesi boşuna
değildir, aşktan anlamayan insan yönetebilir
mi?
Evet, böyle bir aşkın ağırlığını sadece
sen taşıyabilirsin, ey kara toprak...
İnsanoğlu, eline geçirdiği her şeyi
yoketmeye koyulmuş.
İşte, bunca iyilik yaptın bize, sonunda
sana verdiğimiz isim bu: geisha.
Geisha dünya!
Ey Tanrının gelmiş geçmiş en değerli
maddi armağanı, şimdi sıra sende.
Kibirlenme, final bölümündeyiz, sen
de ölüyorsun artık...
Aklı olmayan canlı türleri değil, akıllı
tek tür olan insan senin sonunu getiriyor.
Hemde bu nankörlüğün geri dönüşü olmayan,
tek şeritli bir zalimlik olduğunu, bunun
kendisini de önünde sonunda yokedeceğini
bilen birisi olarak.
Acaip bir mahlukuz, garip bir tipiz. En
vahşi hayvan türü olan aslanların hepsi aynı;
avlanır, doyduğunda istirahatına çekilir. Fakat
kendi türünü avlayarak yaşamaz. Biz farklıyız.
Sadi Şirazi ile Hitler’in aynı türün temsilcisi
JEYHUN ALIYEV, İnsan ve dünya
olduğunu düşünmek ne kadar da hayretverici,
ve de utançverici. Ve görünen o ki, sahnede
Hitlergiller devleşiyorlar.
İşte böyle, adam kendi türünü bile
bizzat kendisi yokediyor, sana mı acıyacak bu
nankör yaratık? İnsanoğlu sonunda senin de
icabına bakıyor, etrafındakı doğayı yokederek
seni Mars’a dönüştürüyor.
Mars’ta da bir zamanlar hayat vardı
diyorlar. Evvel zaman içinde, kalbur saman
içinde, orada da akıllı mahluklar varmış
muhtemelen. Kim bilir, zamanında ne
Konfüçyus’lar, ne Sokrates’ler Mars’taki
yaratıklara öğütler verimişti, yapmayın,
etmeyin diye. Fakat galiba dinlememişler,
görünen o. Hayat masallarını güzel bir sonlukla
bitirmemişler.
Yeryüzüne yaşamın Marstan geldiğini
söyleyenler var...
Allah korusun, yaşamın kaynağı
Mars’tan geliyorsa. Çünkü o halde
genlerimizde bir terminatör bilinci, bir doğa
katili ruhu taşıyoruz ve ecdadımızı taklit
edeceğimiz kesin.
Utanmadan bir de Mars filmleri
çekiyoruz, güya onlar falanca şeyleri yanlış
yapmışlar diye...
Merak etme, sana söz, üzerinde
büyütüp dallandırdığın ağaçları kesip her yeri
beton yapacağız, neki ağaç, gölgesini bile
bulamayacak gelecek nesiller. Onlar, herbiri
bir yaranın melhemi olan yemyeşil bitkileri,
hoş kokulu çiçekleri, masum ve sevecen
hayvanları, bin türlü renkle donana kuşları
tarih belgesellerinden izleyebilecekler sadece.
Dünyanın en pahalı mekanlarından birine
dönüşecek olan hayvanat ve bitki bahçelerinde
görebilecekler onların kırıntılarını, dinazor
fosilleri gibi...yokedeceğiz hepsini.
Nehirlerin, denizlerin petrol ve gaz
kokakacak, sularında balık diye plastik poşetler
yüzecek. Buzullar mı eriyor? Sor bakalım,
kimin umrunda, en gelişmiş, gururlu ve medeni
milletler ellerinde daha çok barut, daha çok
nükleer ve daha çok kan olanlarımız, biz
bununla hava atarız ve bunun derdindeyiz, seni
mi düşüneceğiz...
JEYHUN ALIYEV, İnsan ve dünya
Sürekli ecdadımızla övünüp dururuz,
işte bu nedenle! Biz, buyuz, Mars’tan gelen
ecdadımıza benzeriz.
Arada bir soruyorum kendime, insana
“adalet” diye bir kavramı ortaya çıkarttıran,
“şu yanlıştır da, şu doğrudur” dedirten
durumun ne olduğunu. Acaba ne yaşandı da,
insan ilk kez “adalet” ve “zulüm” kavramlarını
ortaya attı? Sebebin ne olduğunu bilmem, ama
şundan eminim, insan “adalet” kavramını
doğayla başbaşa kaldığında değil, diğer bir
insanın tutumuna, onun davranışına tepki
olarak ortaya koymuştur...
Ve sen, yerküre, geishaların sonu ne
olur insanın ellerinde, bilirsin...

Soluk alıp-vermek,
İleri-geri gitmek,
Yaşamak, ölmek.

Oklar biri diğerine saldırsın,

Ortada çakışıp yarılsın.

Anlamsız bir uçuştaki boşluğum,

Böylece kaynağa dönüyorum.

Gesshu Soko’nun1 bir jisei2 şiiri, 1696.

1
Japon Zen bilgesi, 1618-1696 2
Samurayların harakiriden önce okudukları ölüm şiiri
JEYHUN ALIYEV, İnsan ve dünya