Sse Ree E eS OruCE er reer eeeeer eee VLADIMIR JAKOVLIEVIC BIBLIOTEKA RASKRSCA R JAKE WAN TOVRENOVIC MUSTARA THRULE HISTORIJSKI KORIJENI BAJKE Prevodilac VIDAFLAKER DZEVAD RARAHASAN »SVJETLOST« SARAJEVO“98yfury onvng orgizar af fofu 11 ‘afnpsain eur npows as efoy wzaA outes of ta ou ‘soquafing onou oAEATU fsouzt ou BBY “oiN0) Pures “ould uisnIp Hefwyd n fueurs Hepeaod ifjon od opSow fo1q 9s 1q yiloy uofuud owes soruafu. “i auapaaeU Ns aAg “Pil BAOrIMy “epoiqo “efegIgo efgrupod s axofunid eu Isoupo o¥e) O18] a8 OF 921s Pyeas zn efuopoa fiotpen watbjaspo as ep oTHpIstud 0} ou ang “9s *idod eu neaigndn wind eunoys oxyoyau owsiq yer ow 1 ‘eind eunors oxyjoyou rzifuy n 2s wlyael oyleq eu ofueatzod ‘ouens o8nup s ‘outelan oundiod af dod win n ouafegiqon ‘ewtanour eurard vurord ryfeq afueatpasodses ‘ouens | oupof s Ty “eanour Hy eazIs asidod agofoysod vu | wafuvayzod spiqoez ejsour vp0¥03 98 Iq EL ‘pes AR) “B olgemard eunsofurzes wfoas 1q \foy sidod wu 0] {ux 1q 0} “UTINPOYy “azofuaLsd apa[oIsod ans “wropyerey ZoyQUYar pysedo oytjoyou Bu niprues80 outazour nzoogpaid 98 oz 1 afjaejfod oupoan eum pes fea AINVAZI WOAYd YOACOGAAa oss10-109@ Nast "aod suesceony devotees) excexs wongpmes widow sundaLoyt Sesfp pou oayse my ropofagonsteang faoy pefuomnn TAddOwd secrete) ze xan ester oan as “19961 "e1aLiadsaimns osoroired muna}; oasoauaLeaey, voieyyo yousamirog HHdOo TMOTHNEOLON nod mneoreongs dnvmerg yeUBa0 A01seN,Prijeko je potrebno jo3 dodati napomenu koja se odnosi na nagin izlaganja. Bajkovni motivi su tako tijesno medusobno povezani da se, u pravilu, nijedan motiv ne moze razumjeti izolirano. Potreb- fo ih je izlagati po dijelovima. Stoga se na povetku knjige esto nalaze pozivanja na to ito ée se tek razviti, a od druge polovice knjige ~ na to Sto je veé prije bilo izlozeno. : ; Knjiga je zamisijena kao cjelina, i ne treba je Gitati od sradine radi informacije o pojedinim mo- tivima. d U ovoj Knjizi gitalac neée na¢i analizu mnogih mnotiva koje s pravom trazi u takvom radu. Mnogo toga u njoj nije naslo svoje mjesto. Istaknuta je analiza onovnih, najvaznijih bajkovnih likova i motiva, ostalo je djelomice objavjeno veé ranije i ovdje se ne ponavija, a djelomice ée se moZda po- javiti u buduénosti u obliku pojedinaénih ogleda. Knjiga je nastala medu zidovima Lenjingrad- skog dravnog univerziteta. Mnogi od mojih dru- gova u radu su me podrZavali, rado dijeleci sa mnom svoje znanje i iskustvo. Posebno mnogo du- gujem prof. Ivanu Ivanoviéu Tolstoju koji mi je dao dragocjena uputstva, kako za anticki materijal Koji sam upottijebio, tako i za opéa pitanja u radu. Tzrigem mu najdublju i iskrenu zahvalnost. Autor PREDGOVOR DRUGOM IZDANJU Ova je knjiga drugo izdanje istrazivanja V. J. Proppa’ »Historijski korijeni éarobne bajke«, ob- javljenog 1946. godine. Autor, zavrSivsi radu rat- ‘nim godinama, nije mogao jo8 jednom konzultirati izvore radi provjere citata i preciziranja bibliograf- skog aparata, bio je prisiljen da se koristi ranije udinjenim ispisima ili da navodi podatke o izvori- ma po sjeéanju. Slozen i naporan rad na rekon- strukeifi prirutnog aparata knjige wéinila je M. J. Meljc, na emu joj urednici iskreno zahvaljuju. U ovom izdanju provjereni su.citati, provjere- ne su i dopunjene biljeSke. One su oblikovane suk- ladno novim izdavackim normama. Provjerena su mnogborojna pozivanja na razlitite zbornike baj- ki, ispravijene su pogreske u citiranju tekstova baj- ki i numeraciji varijanata bajki. Brojevi bajki iz zbornika A. N. Afanasjeva »Narodne ruske baj- kke« navode se prema izdanju koje je priredio V. J. Propp (Moskva, 1957), buduéi da je suvreme- fim ¢itaocima pristup tekstovima u tri toma, 1936-1940, oteZan zbog dviju okolnosti: zbornik je bibliografska rijetkost i istodobno neprikladan je za citiranje varijanata teksta koje se navode i uz ‘osnovne tekstove i uz tekst Afanasjevljevih napo- ‘mena pod istim brojem. U izdanju zbornika koji je priredio V. J. Prop provedena je kontinuirana nu- meracija svih tekstova. Bajke. iz: Afanasjevijevih »Napomena« navode se pod posebnim brojevima. 7190 Jop souoPreUNFo;sHEA 57 (1 ‘uatiaun ip “ouog“wemyao0c) sdeaant Wp jig UOstO> es -ous} pura04 Koy swssfop 1 OPO ale Teadald ih opt saspar euwnyon, A *,e1oftas ax1zal oZouur vu as apoasad ‘nfnftaefqo ouaftaouod 1 nfnfivefqo af:fuy 98 oAofoly “axnists -opfiog a4sia(aos nyyAzex n eyoda vavnig af euezeA -od wddoig wpiaalfAoyer eayurpey, wououn ¢ SMV AINVAIZVALSI ONAWAYANS VZ AINADVNZ ONIZAIN I >arva: AN@OUVD INSITION PASMAOLSIH« VédOUd fA VOUNY FeaourssesQ ‘WW 'N | eupurosoy A] “eta -epzy Sonzd nfeawzipud os fox iarzen pysyexB008 tuL9) TYsJerZOUyS yolreisez as ngousns rzifuy 1 fod en “efuearzens} [ezspes n nip ‘efuiagesy BY, “oualjar(qo afuearzenst af pey nuowiosA yeuep epg ns efoy e8ifuy eysofm 1} BU OWES as asoUPO efuapery vufegeUZag 1 eu ~1pofod :efuepzt Board msyoq eurasd asoupo a! -Zed agnSou af og as ep Heforseu ns rorupesn) “payfeg augoreg euaf0y YP[sfuorsipy« sod oavadses ouenysuwuz vjeazezi ns” ploy eunfirend o 1 eddosg “f°A w8ifuy eaumpozer nfoy aynemeiqord vyeyedse yrutpefod efuearzenst eu adn ns ouepop ‘ougasjod oq 0} af o%1104, ddoig “ft “A eID nfoy ampezory efuepzt ypft Se IPoaeu ns tuepoqy “zonery auesZIoasd 1 nso -ongold “Ms¥9} N ZeqeM porated os aowtfa “varzeu Toft yrens afuesid af ouarafaorg “exeI19 Ypnfes “eAo3po eurou nponafiud walupafjsod n epey euTA -ofegnis uruo n unso “(¢g6y ‘eaysoyy) nfuepzy wofa -pafjsod eurazd apoaeu 2s sopoyey »euesd wUE|Z« wrozery ‘q afuearzenst eu efuearzog “BoZts YIUAOY -feq vunsidod unpnfereaoSpo euasd ryfeq eaodn axaforg aponeu au fo1upamn ‘nfuepzt woAsd 130A08 -paid 1 ovzeyst of ofoy eddosg “f “A nisipoya eu as pafjoway “auefiten wey Fegn{eseao8po afuozen PARgYPIO now org ‘Buy nfesy eu wUTAc{o7q uipnfexeao8po pod as asouop au podst o4s:nage doba prva knjiga V. J. Proppa »Morfologija bajke« postala je jedna od najpopulamijih knjiga u svjetskoj folkioristici. Proslo je vige od pet deset- Tjeéa od prvog izdanja te knjige (1928. godine), znanost 0 folkloru za to je vrijeme prosla dug i plodotvoran put razvitka, a knjiga V. J. Proppa »Morfologija bajke« ostala je, kao i prije, »funda- mentalno djelo koje nije s vremenom potamnilow’. »Morfologija bajke« i radovi uéenjaka koji su usli- jedili dragocjeni su 2a suvremenu znanost i na podrudju opée teorije, i na podrudju metodike ana- lize folklornih djela. U Sarolikosti materijala, u raznolikosti zadataka povezanih s njegovim prou- Zavanjem, V. J. Propp je uvijek tezio da otkrije je- dinstvo, da shvati sistem, da nade pravac u kojem se moze ostvariti strukturalno, genetsko ili historij- sko istrazivanje. Metoda analize folklornih’ djela ocrtava se iz njegovih radova sa svom svojom otig. ledno’éu, pa ipak V. J. Propp smatra svojom duz- noSéu da jo jednom i uvijek iznova razjasni citao- cu te principe na kojima se temelje njegova istraz vanja. Nije slutajno da gotovo svaka njegova knji- 2g, ili njegov Slanak poéinje s pitanjem metode. Pi- tanja metodologije analize, kako ih postavlja i rje- Sava V. J. Propp, ne odnose se na neki odredeni rad, nego na bilo koje istrazivanje u kojem sistem oso. (Tr. de Hugo Acevedo). (Buenos Aires). (1972); 14) Las raises historias del cuenta CT. by Jose Martin Arancibia). Madrid, Editor al Fundamentos, 1974; 15) Les racines historiques du conte merveil- Teux/Te du russe par Lise Gruel-Apert. Préface de Daniel Fabre et Jean-Claude’ Schmit. Callimard, 1983; 16) Radacinile istorice ale ‘basmuls fantastic. (Radu Nicolau). Bucureci, 1983; 17) Mahou mu- ‘no Figen (Saitou Kimiko). TOKYO, 1983; 18) Edipo alla lore; Quatiro studi di etnografiastorco-strutturale. A cu s Torino, €. Binadi (1915). ~ Vladimir ake. Beograd, isk, Strukturno tipologiteskoe izuéenie narodno} skazki, ~ U kanji: V. J, Propp, Morfologija skazki. 2-e ied, Moskva, 1969, st. 162. 10 misli i pojedine situacije ne nastaju na putevima spekulativnih hipoteza, koliko god one bile pri- viaéne i oStroumne, nego na temelju skrupuloznog poredbenog prouéavanja i analize cinjenica koje u tom sluéaju gube ilustrativni smisao i postaju real- ni materijal za razmi8ijan;> i uporiéte za zakljucke i rjeSenja. Kajige V. J. Proppa nikada se nisu_shvacale jednoznaéno, o njima se sporilo, one su imale pri- sta8e i protivnike, ali nikada nikoga nisu ostavijale ravnodusnim. Knjige V. J. Proppa pobuduju stva- ralagku misao, njima se stalno vracaju i jo8 ée se dugo vraéati novi naraStaji uenjaka. Zanimanje koje je u 60-tim godinama izazvala »Morfologija bajke« V. J. Propp je tumatio te2- njom k primjeni egzaktnih metoda istrazivanja u humanisti¢kim naukama, prije svega u lingvistici i teorijskoj poetici. Taj je ucenjak predvidio pro- duktivnost strukturalno-tipoloske metode analize bajke, koju je pronasao, ne samo u primjeni na druge Zanrovske varijante bajke, nego i mnogo sire = u prougavanju syjetske knjizevnosti pripovjed- nog karaktera®. ShvaGajuéi velike moguénosti ko- ri8tenja te metode, i Sire, ~ egzaktnih metoda anali- ze umjetniékih djela, V. J. Propp je, medutim, uvi- ‘dao i granice njihove primjene. Egeaktne metode prougavanja umjetnicke knjizevnosti, primijetio je, »moguée su i plodotvorne tamo gdje postoji po- novijivost velikog razmjera. To imamo u jeziku, to 0 maéenju knjige V.J. Proppa »Morfologija bajke« za prouca- -venje pripovijednog folklora vidi pogovor E. M. Meletinskog »Stru {uro-tipologiteskoe tzutenie skazkiw u knjzi: V. Ja. Propp, Morfolo dija skazk, Moskva, 1969, str, 134-162. ~ Pogovor Moletinskog, SStrukturalno-tipolotko prouéavanje bajkew v.u knj-: Vladimir Prop, Morfologiia bajke, Beograd 1982, str. 265-313.€L ‘@fuspz1 Sono ousoupo ‘BoSrup 801 ou Pasar ante 28 after masz 1 = “afuspzs SoBnap wot m8) 6s NE ohg ‘pestuiuor “peers fougag}on 104 arysoquoN ddosg “ef A, “peacfod af eujeuorseusoyur ~ ep eugis ns efoy ®91q epodalis ‘rzojpod foysuaacis 1 foysna eu oul es edlafts afiu tuo 01 uesoxBod o1ez 1 99a - ddoag ‘E'A oad ~ Jegnfiyez of xeyel« ‘vunprzal uysuos “EIS 1 ndoy« euofiioy wozyfeue woygHstazuy ovs “fa nfoas nipaaiod ovsnyod of wos ug ‘edafys wep vurorfeq of ep (apes aues woryesey z1 oftzelizt ~oxd 0} 1q 038 o8au ouanimyur agiA) ozedo ouaesds; oundiod eposeu ypysueavis tpe8 eu efuqaiog “ “y 2ofund vu of oye, “efoemis ynnuyeist Ouse ~s1 efuegeuim yfugor30d op opfpoaop eposeu Zouo Ht Boao: wousyo apes afueavzns ougopeue of Peq 1safegnis ns neuzod ayneu Hfisorsiy 1 “axefod SHOPS 21 eluvforsod afipeis afuer vpeaezeipo af wfoy Ipeid 98 onaasod 1 “eyatjog “] olAeisod af nfoy nuoftzeq nuyofun ovgaid af org o1ez oULRs oF uis ueiserd ao8alu isatrpiozes ‘oxoazt aysfo3siy aaogoftr wz gniiy af oeseu ‘eanow ZouAoyfeq Bost 301 ofueazgnoid eu ness os ep uolyisud “doug “p {A axfeq ougose9 euuctizoy wrysforstpy« n 904 ‘fusey ‘2pefuarew aysuoneis eu oes afuearen “St afoAS o1piues80 vyattog “| af 02g o1Bz 1 994 Bye anlpjez isouanyadsiadsoq wu ouapnso oniq af e129 sod po eddoig “f “A nfuafsiut od ‘ereuefuea eforq BoyJoa Afueargnoid wouzojndnays eu ourAousez ‘eanow Zouroyfeq Zoupaf ayatjog “| afuearzenst ouppfioods ‘afund ex “pgnfiyez Ipdoaas nezeais Heawgnyod ipes8 fouagiuei80 eu 9s ns pey epey Hy ‘nfuvavgnosd woysfisorsty 0 oft vq af pey ep “HO oures aortes8 ougis 1 oaye1 oxaeuzud aft up ped foxpnue eu oures Wy: foysny eu OUTES ‘omar “navfod nusopyjoj nuo If nso teAegnosd ouganiod zr “cet Pesfoog ‘oxfea vfiBoronowy :doag awupelA crytuy A noxfeq ofan eqnosd oysfitos; | ousamynaig« edoug wa1WIpetA 30080 | mato} | Bumynaige song-1227 pops znaesdses 1piq wisfop rs0pylod “dong "EE “A “04 N= soysequons F souumanans “ddoug “ef “A F2f tal|aciqo Meat mores 5u ‘2uIpo8 99g af ualastqo nssnensta97 eddorg“f “A s0A63pQ — “+102 8 “oar 1B16] UeID wp kano esi0Ane,ap soon! wun 9oen “2219-171 9PM IP oiuaniqu Ua uoo "epey Tp eeo}OHON ‘UOnd BEA ‘9C-1 "SL N ‘0961 “WW 195 soMbydde onbnacuooy soUsIe 8p mmnsu.| ap sonte ~ "dang TtperA 9p aBtaano Umcits uote 9 samme “SmENG-1A7T “3 cafes eu pA 1S1 8 380U,pihusfep 1 op fog “dong EA fen ~ oreys urugsHon HoewUO}sURAL “AdOLE "EA, oftu ep onus afiu agdon ddoig “f “a wo) Lig “mas 2491 0 affep nezEyod Oulay ORY “UIpeU foas BU OR) -Pays vfuvarzenst vpeltsayeur ysoundiod af xeft997 “exsoxfod eygojopoisu 1q oq apes? afueavgruer -80 ousafas eunfuearzens: mn;gnoUes O71g wifoy A ‘uepofod o1g afte eBafu ez 1wjnasod fey ovez | “aftr -PAIZENST OFSOjOWOI|ed o1eAIsO 1 O1[sTUEZ eUTEE “pod win n of ddosg “f “A “eureoquesd uTUeI0nIs OU ~rofuin unSnup wxfoy oq 1 arny]Ny supaf WoNAyO Igiueso epel¥ as oye oures vongow “wHnpout ‘of efoy apesd isoudsost vu ysoussofuisn epIq EISLIOTY “Joy esturosa eUACUSO of pey CUPUIPOS WHMREIALiId 1 yoxfeg ougorey eurtualnoy wryshuoIsET« eu OID -e4 af UO “BUNOAZ! ITAQHAUAR uNTUFZo[U LUd>aASOd af efoy “tofeq 0 eddorg ‘f “A o81fuy onup exIporous Taf vig eupod yn-g¢ nyneW nysmI ez PAON, sofuesoftunzessu 1 aavid -sur vypaizezi aftues + oy af vuo ‘afueuziad oysiafas BIBnsod euafjaefqo of oxe NO eUIpos yEIesapNeg 12 nayfeg vfidojopopy« af o¥v1 “eBOIg ‘YeUIpO HUY, “JO ns}u youfusgn nap sporur s¥sojodn-oujeim) jus ysousryNpoId nuyeziaarunau ni We %9xfeq afiGojopoyy« viome efiozod eq of oY “wrEINZ ~94 ylual]9zZ Op IpoA au EporeM! YFUyEZBO euofULd Hsourafun fourenpraipur A -,»nsopyjoy n onreutPokazuje se da su tamo gdje je grada u granicama dostupnosti uistinu bila iscrpljena, temeljna pita- nja ipak bila rijeSena pogresno. Nestalnost viastitih zakljuaka V. J. Propp vi- dio je takoder ponajprije u nedovoljno sirokom (u ovom ili onom konkretnom sluéaju) svladavanju grade. Tako, na primjer, zavrSavajuéi razmatranje dijela »Historijskih korijena« — »Kraj ognjene ri- jekes, dijela koji je sporan u svojim detaljima, V. J. Propp, u teznji da izbjegne usiljenost i okoita- lost zakljuéaka, istiée da ée se nejasnoée u pitanju © porijeklu lika zmaja, koje sada jo8 postoje, u bu- duénosti razjasniti bude li dostupna gira grada. V. J. Propp uvijek se narotito ogradivao u slugajevi- ma kad zbog nepotpuno obuhvadene grade nisu svi detalji dovoljno objasnjeni u analizi koju je iz- veo. Njihovo historijsko prouavanje je stvar bu- duénosti (vidi, na primjer, str. 391). V. J. Propp razmatra folklor kao medunarodnu pojavu koja se ne moze istrazivati »u granicama jednog naroda« (str. 50). Doista, samo usporediva- njem »izvornih modela etnografskih supstrata raz nih naroda« pruza moguénost da se pomosu jed- nih sustava popune »bijele mrlje« drugih’. V. J. Propp je dobro znao da je duboko i svestrano po- znavanje cjelokupne svjetske grade (ukljuéujuci tu mitove, obrede, obiéaje i folklor) nemoguée. »Pa ipak je — pisao je - potrebno razmaknuti gra folkloristiékih istrazivanja. Pritom, svatko ponao- sob mora preuzeti rizik pogreske, neugodnih ne- sporazuma, netognosti itd. Sve je to opasno, pa ipak manje opasno od metodoloski pogresne osno- ve pri besprijekornom sviadavanju pojedinatnog A.A. Ivanova, K voprosu 0 proishotdent skazkah. ~ Sov. etnografja, 1979, N'3, st. 116, ymyslav vol8ebnyh 14 materijala.« (str. 50). Za rusku folkloristiku krajem 30-tih godina bila je to novatorska pozicija. Minu- lih desetljeéa nauka o folkloru obogatila se novim pojedinacnim radovima o posebnim kulturama, 0 posebnim narodima. Ako je u tridesetim i cetrde- setim godinama Sirenje grade na medunarodni ni- vo s ciljem da se proudi geneza bajkovnih motiva bilo dostupno pojedincima, samo uéenjacima tako Siroke erudicije kakvu je posjedovao V. J. Propp, sada je kori8tenje dostatno Sirokog medunarodnog materijala pristupaéno mnogima. V. J. Propp dijelio je u svom radu gradu na on »koja podlijeze objainjenju« (za njega je to bila Zarobna bajka koju je istrazivat morao pozna- ati savreno) i na gradu »koja objainjavac. Iza is- traZivanja ostaje uvijek takozvani »kontrolni mate- rijal« koji se moze uzeti u obzir kasnije, koji moze nadalje precizirati, konkretizirati ranije ustanovlje- nu zakonitost. Natelo se, prema Proppu, »razjas- njava postupno, i ono se ne objaénjava obavezno upravo na ovom a ne na onom materijalu, Zato folklorist ne mora uzeti u obzir kategorigki cijeli ocean materijala, i ako je naéelo ispravno, ono ée iti ispravno na svakom materijalu, a ne samo na tom koji je ukljuéen« (str. 51). Ispravnost metodo- loskib postavki Sto ih je u svoje vrijeme istakao Propp, i koje su se tada tesko prihvacale, potvrdilo je vrijeme. Stavljajuéi u temelj prouéavanja »Historijs korijena éarobne bajke« rusku bajku, V. J. Propp. je ukljudio i cjelokupni, njemu dostupni svjetski repertoar kamo je kao zasebnost pripadala i ruska bajka, Tamo gdje je nedostajala ruska, slavenska grada, Propp se oslanjao na gradu drugih naroda, zato Sto je svoj rad o prougavanju geneti¢kih izvo- ra bajke smatrao kao rad »0 poredbeno-historij- 5-rvrva istmuow rvseoust# ~ 2 : “1st a8 ‘ont 5 “eset Tao. ‘fydour9 efexssou0N| | or,.od “ey A= "euRISy “aa GOA suis yppeogssojopes woARUBUOTE! AuDtHoAd “UESTUN “TY « -oad nzafi|pod 1 fox woarz Bourefisos wyLqo YyIZ9y $1 oA03eN} epeangus wyfeg af ep otI0} Oo EyAEISod af vddosg ‘fA eyamisodiaid euzejod ‘ouroy eurarg “1A now wAoyfeq Hepes T ‘nfuefysrax naoSofu od ‘as ns ysfoy nfjouiey eu exza10d 80} arnamfsut ouipol -od ovnewzei af ddoig »yeparod ruyefoos« eufod afreaoyiz0 oujaryU0y OLY ‘TuNfef A Exfeq 1 OFRI Now fugeuipafod oyey JTeIseH Ns wofoy n IOI -od Zouyeftoos Zouo nfueatpaypo n af ompra yerepez iS “onsojgoud oysfoIsty« urefod OvstziooNd 1 OL u« vpelp ypuopyfoy | efueaosela yrupozeu azyjeuR ysousoajopojd apezeyod asifuy ns ofgo :erozesy ‘Df veues8 emelz« eq nysdosssoupede vz af 01g 07 ors; nyneu nysns ez of BTIq »oxfeq auqor -eQ juaftroy rysfuorsipy« eddorg “f “A earfuy U0} 0 OF1105 “Wor gale affu eBoys ‘afijensny ppoxeu BxOPy}os | wAOTTUT eunsidez mURNEE eySIEZ unufosqoZouu azejodsex eyneu ouofisa afugepes 10 cereuzod ejiq nu offu ‘ovarsidez of ysloy poy ep -oreu oytzaf oeaeuzod ogop af fox “eunin> epesd 8 ‘esidez ouIpOA dUFa[OF WoroITeAy UeL;oAopEZ 1g affu org orez ouzardo oA apex m ovaefiqanodn af ddog “f “A ‘yed isyesd 7) “efts001 efiq af of, “(yp “H8) onper8 nuxopyoy 1 nysyesZouNe efldnys ypgod ns Hoy tuvfjdosng tpyove2 YY ns pey sep n of HEE Eee oO ‘sq 218 “380u,01 cwasfop 1 sonyog =fiay 91 ~esopy toy exUpeds “dong “PF “A -1ue200 | 2yLOUFY Iporeu nfudms wos omeuz eu 90a rel -fize ns ong oytorn SopyguYE | PysflueI00 aor ofou ‘oxfeq — aysiize 1 ays -doisa - ay811q oupeforsa ajezeqod yu wali Bz as Up wAQMIpyEZ EOP OA -ofafu ez Soujesyopered op vddozg “T “A af oan0p per nuzopy[oy mowzes Oupettpens ep fegnyoq “RIOPATOS NY -oproy (apeas nuparue, onyey ez nfeznid jours euraid npes8 pninpaodsey “exopyioy aposuid ayn -o0d 1 a3sA¢ fueaegnosd onrelipers urugneu pisups! oeneus of ddorg “f “A ‘SoxsK0[059A “NV “eforsjoy, “I “I “erqnig-Aag] “] ‘wsozexy “q ‘esuey cy efffsog .»gpozed woAWZ Zouyefioos 1 ZoysWOU -oyp nfynupod n azeyeu 98 porn n e “exon YU -qafu zx axvfod opgefizod nrusefqo eur - afuageur opravdan kad ne bismo Zeljeli Eon ivo slu- Sati §to nam u tom povodu govori sam uéenjak. ZavrSavajuéi prouavanje bajke kao cjeline, Propp zakljutuje: »Letimi¢an retrospektivni pogled na razmotrene izvore pokazui od bajkov- ta, medu njima poscbno mjesto zauzima obred Gijacije« (str. 494). Ispitujuéi rezultate podrobni V. J. Prop je pisao slijedeée: »Mi smo razmot kompleks pojava koje su povezane s i tom inicijacije u muskim kuéama. lo bi pogreino pretpostavl situacija unosila je promjene i u Zivot nastalog | 4eac (str. 208). U poglaviju »Carobni daro mo: »... historijske paralele s posebnim ol pomoénika nisu nas dovele do obreda One'su nas dovele do Samanizma, do kulta pred. konomskim i socijalnim razvit- doSavSi do andela—Cuvara i svetaca kriéanske crkve. Jedna od karika tog raz- vitka je i bajka« (str. 262). Nadalje, u specijalnom kolegiju V. J. Propp je potcrtao misao 0 tome da tata. Jedan od njih je obred ijacije«"*. Nema potrebe da i dalje citiramo V. J. Proppa da bismo nejednoznagnost eso predodabi_ ‘oko poznat i bitan prigovor Proppovoj korijeni arobne bajke« Sto ga put u tisku iznio V. M. Zirmunski a zat munogi prihvatili, svodio se na to da »paleontol ko« prougavanje bajkovnih motiva »ne smije arha- izirati naSe tumatenje tog sadréaja. Snaga i hrab- rost bajkovnog junaka u borbi s divom tudovi8- ijacije’ za hi- potetiénu nethistorh ju tih sideaw." Govoreéi o ne- pozeljnoj arhaizaciji bajke, V. M. Zirmunski stav- ja velo bitnu primjedbu da je u granicama historij- V. Ja. je razmatrao svoju knjigu 0 novama éarobne bajke kao istrazivanje njezine ge- neze. On je Sirio granice postavljenog zadatka sa- mo u onim rijetkim sluéajevima kada je grada pru- Zala moguénost da se prati historijski razvitak ‘onog bajkovnog motiva. Na primjer, u motiva bajkovnog zmaja, koji u procesu historijskog razvitka mijenja svoje oblike i funkci- Je, V. J. Propp pokuSava pratiti njegov razvitak od zaéetka u obredu (tu je on évrsto povezan sa soci- jalnim institutima rodovskog uredenja i s njego- vim ekonomskim interesima) ~ do njegovih kasnih transformacija. Nije rijeé o tome je li autor bio u nije u konkretnim interpretacijama, vaz- \V. Ja, Prop, Russkaja skazka. L., 1984, sr. 243. ¥,M Zirmunsij, Pro, V. Ju Popp, Istorgesie kori vob ‘sir 103. Bst “ens ‘ox Ly ns ‘ois, ‘O18 “esody oonoyenou 99m wouJonuaets 0 efusuaTos 1 SWE? FAEAOTOEOA "NV me af s0f omnig of 0134 esa001d Zoygojoyw ZoseIs po ou -stavzau “oue\sours neeas expey af vioy »o8eus augnse|d« auqosod S0¥sA0[959A "N “V ZENO “eda 803 wanout yyufjouray Z7u ABD MIAzeI I HLIOAS oureysoures eygou af up wowsonIojalp 1 worel O7 -0] vjezeyod eda Boxsueygry ZouAoyafaefupars ye -Bus vugHsvpd« ‘ouroax ‘as oyRy, ,.-euUN Sojelpat “liqzt fezipes yzexzy oup01 as ep woganod wiofuges 2g1A wfoy oSeus ougnseid 9) niu -eaojelp woupeisoures 1oysosd tis agin’ 9s 01 “18np afnfuafus wersis juzorSijax uepat poy ‘sofurud wu ‘edoqpod eygojoqrur efuatius 99599 as org ‘onousO a} efeuzods iqnd aga os ong “euoatrys nuzafu n of vfoy Aouso axZo[oNU nyAZeI eUIaid BSOUPO eAyEN zoq ‘eaigereseais Soures pes wseais efoy o1geul woSeus wo} oUsAisuIpof« HIUsefGo BIOUI I 9s 3z0Ur vunfu n 280) ofouu ‘niiBojorm vu ores ASK afnus au axvfod auopy[og 98 ep oezeyod af FySKo] “Sa, "mnuENS nuTeULOS O61 naoyslu o: c -sBozio foysojouu azafypod 1 oawidez 018) fezupes wfagennun aoyifa wnfefiazes oso) ou “ipuaso] sald ‘tofeq n afnjatp efoy »ngeus nugn: Afefiavsoqez izojouy “(woysAojasen eulaid — yes DAO pod oaeis ouyafanzaq ¥ TYS -UBDSH] LEAS ep fii0a} sysojoyW eyxTUEQpalis vfu “21, », 1ZoIpod [oysuegsy et esoooId ZoysopOIWi ‘vfuefacago Zoujeysoures Soqz o8au “nyxI[q0 WoA if rez WIysULs -od wysvis wugHs oye) 03809 nstu efuefeg BASUED “$Y qelrofaouzed Hoysuesod yodmsod 1 140% “ELL 8 “seqonno “7281 ‘wzqod 1 ¥xKq ofouposeu oulagnat 90u foTUAeiS ppargeperears Soysooyu Soysjor 1yods fo8nsp n« fi ‘nyohts wofupass n 994 ns ep ovzeyod af rysaojas -9A "NV ‘391190 ayRupat wo} ud HRA: -orpod umipyzex oundyod ewefap eu n -staezau azou sooord Pysojouur« euMNafAN WISH 1128 ep Nsoujoyo a} afualugefqo ape Ep 1Z91 UD ‘syoda aysurggry oargepereays oysiaod-ouposeu oudnyojolo wu refund fourzolu n 22980289 94S0] -onfur vfuepeays Boysn anord ednysr -y edo Zounoyofnafupais nfueae -od o afuumns y aqpafumig« myuEl 1 “TISAOTESAA “N 'V offfouraan pysfiz0} 1 of oezpod (epomd efis -ojouus) eda Soysns naerses worrefoys o aafeisng ‘Ly ovzeyst af nfoy vst 4."9q98 OF HofpIA IWAeU OUIS 01g 01 TUHTEIS N HIZEN au agdon 1 npo -yod wofteys aourfod sfiusey neroureu ou ‘Hep 2z -ow eUO 01g 01 OWES HEAalNYEZ« eOU ayods a5 Oy -PAS po “fh “IZIpeS.eUO OIg 01 OULES fod f -egnoid n 8 ep youznu ovnjeus aafeistig “Ty 24D “Uy ays{uoWsIY wO}AEIT urUAOUSO o1Wz af OAT “psouporeu vyeas azels PAsuesio as ytloy zr vftt wood foupoxeu n as ep ouior o oesid aafejsng ‘Td “Pod “Zig af oye] “oyneu axgo]O]Ey o7e}s 19 -uawsspaid gof ns tofpiapasd exopyjoy afueaegnosd oysfuoysiy Bz nuvzA WoUDzOIg “BYefUIQN efuof] -oyod vz ovsod of oyfeq aftorsiy afueargnoig “1qzpopad Ue SONUOYEZAU o gals Big ezow au nzyeue nygnoued vz, ‘oavfod afuoysiy nfuxaegnoid n yes0y tid ory opneurzer ddoig axfeq wsoaz ofuearzenst ofoas af ep Ines! of ondovelo do stvaranja nove metode istrazivanja kako folklornih tako i srednjovjekovnih pojava. Veselovski je smatrao nuznim da se objasni na pojava »prije svega njezinim vremenom i sa- mom tom sredinom u kojoj se ona oéituje, a tek ta- da da se razmaknu granice usporedivanja kad ne- posredni uvjeti ne pruzaju istrazivatu zadovoljava- judi odgovor«.* Posebna slozenost historijskog Prouéavanja mita (kao, uostalom, i bajke) sastofi se, prema mi8ljenju A. N. Veselovskog, u tome sto mitovi rijetko stizu do nas u svom » tuoarsumpal ~ mnuojoy, eu dipg« 1 »dipq frery« RS Up vypNipFeZ op Byealzenst of vjoAop Woy feq wouewarans ¥s »nucjoy, eu edipy« vzifeue eon joprog fa wr0N.10) a1H8 4 dypg “Adoua "ep A uagposog “oIgnzt 90a vPYOJog n 2s 1foy efueA -19z npeftjsopax wo} n soNuoyez nfugesnun rpsain ep nddoig ‘fA af ojpnZowo woyfeq wousur1ans BS »nuooy EU edipg« ofuearpasodsy “yerepez mufjouro) foas orpra ddosg “f “A af auroy n ~ ,.»ozis ‘epex qoyns fe) Oey | HSoUrENs foysfuoysIy N O11, -oyns amg § as org nerds! ‘efafimjord we neNds[« rehalinjosd ypys{tiorsty eqoyns zespo oures o8ou efuapain Souaaignap Zespo UeABIZ OU NAZIS WO} gaofpra ‘ozis osyourzes ‘WoAow! vz anou! ‘oudms -od ddoig “f “A »es0pHioy npiafas n dipge nyueL wousiaz! 9 ‘afeuzods ayspni} ‘eargnap Soyspnfy ny aazes n adeye ayguzer tizeipo ns 1foy 210421 2408 -ofu 1 oou vanour Soures yoy! oouu ouvs ou our -p pnfinzeyod “|s 1 eposeu yruzes eunfuerosafa ‘eur -eqzpopoid wiygojowrm s wruezoaod wunefiuayeur myunoxfequeazt vavfundop ddoig “¢ “A Cpu efu -efeq po aftrepos “epoyd po yeregez ‘afuapor ougor3 -zaq) muefisea nuaoyfeq nyEAg “efuapos eAoqeunt Bousapng forgo mgizer nfendst os ep sougnZour eznid wyfeg ‘oniselqo 28 iq oy soazt rysfosty fox oq epeuoid os ep 2fuz01 oas oupoydou oy1q 1g e8o1s | “uefojsasia efuapoz Bousapny anow of 2p owioz jonfnzeyod eanow Sougnop nzqeue nudeya ipoazt ddoxg “f “A "eanout Zousasp 903 nAouso nys -fuorsiy apeuosd ep yerepez iqas aun 1onfef|aeis -od ‘nsouzeays aysfuoisiy euoruafuig s apofLiereur awopyfoy yn{apaiodsn pfeq n now fer eneUIZeT dog “f ‘A “BxeUNE nfropor wousapny o aqzpop -aid (afiusey 1 auanrund) ouzoryjas eu nsoupo n ouxepunyps ofuragifo winnpaut af afi eI0P{TOy ZOxs “iofas eanour yruafuensosdses po uepel — vfuep -o1 Bousapng anowi 1 oRArzeHs! Ourefioads af ddorg vefuearzenst. Zoysfworsiy rysunst ind ovzeyoda nje tek kasnje. 1 danas, sredinom 80-tih godina XX stoljeéa, titajudi iznova radove roppa, sve smo vi8e uvjereni u opravdanost rijeti sto ih je svojedobno izrekao B. N. Putilov da ée »Ziva stva- ralatka misao utenjaka, njegovo shvacanje folklo- rai natela istrazivanja Koje Je on izgradio, saéuvati svoju plodotvornost, a njihov ée se utjecaj s godi- nama Siriti i uevrstiti, jer uéenjaci tipa V. J. Proppa pripadaju koliko sadainjosti toliko i buduénosti VL. Jeremina trash V. Ja, Proppa.~ ior, Sb step Vi ologiteskie issledovan ‘ako 1975, ste. 13 eviéa Proppa (1895-1970) 1 PRETPOSTAVKE 1, Temeljno pitanje, Sto znati konkretno istra- ti bajku (cxaska), od ega poteti? Ako se ogra- nigimo na usporedbu pojedinih bajki ostat emo u granicama_komparativ razmaknuti granice prougavanja i otkriti_historij- sku_bazu na kojoj je poteo zivot éarobne_bajke (sommreOwas cxasxa). Takav zadatak u istrazivanju nim crtama. U prvi mah dini se da u tom zadatku nema ni- o je i prje pokuSaja dase fotklor pro- lw historijsku Skolu na elu s Vsevolodom Mille- rom. Na primjer, Speranski u svom pregledu ruske narodne knjiZevnosti kaZe: »Nastojimo, proutava- inu, odgonetnuti onaj historijski fakt koji poznatim dogadajem nedemo ni odgonetati historijske tinjenice ni do- njihovu istovetnost s folklorom. Nase je pitanje naGelno druktije. Mi Zelimo istrz m se pojavama (a ne dogadajima) historijske 1M. N. Speranskij, ‘Russkaja ustnaja slovesnost’. M;, 1917, str 22.4 Pa ‘parva nasnio sxsmaousi ~ ¢ I9E-£5€ "18 IXK 7 ‘9261 “HSS NV sou a at ep a ZRH WA Bonn "or “opeY ‘i “(08s eftuooen) nosoyey per ‘soo, “omoAmEN sop SumneyDsueNas 1c ‘SRIUDGOE “T ¢ -vfwarzenyst wxyegod afd oyseysodyaid afoas nuofaord onifyzed ougan -od of ep yegn{pyez seu af vHO} wBons eoIpalisog nsnd n Sagn{idea svj8 of ov) r oyazisodyord ofoas ovanidsroid vy -21A8U 9g1A 1 of 1foy Boyssojaso, Bourefiuad supe ‘ojefiaeisod ru afiu as yep eureyamisodioid 0 alae ofegnis 1u199A - “Yepedid ns fofoy wosely 1 sofaye ns foto 1 woods suvaorafat aaoittr od = nay eqegex8 yn Boqz UL owapaNi ,ousef oundjod eure ns ofoy oygoxSod afoas tlefpiA nstu uojne ures ep 01 0783 :oftend as eljaetsog “Pyaeysodyoud ysousoxd -od rpaaan og03 offu agdon waafegnys r199A n WO) ud ‘ofouu nsoaem ourazour viafuud yiAxeL, + ofwensosdser opdooas igavysod ‘taou nfnysnod o1sag yr ep 1 oMaftr OLA nfeftaet npAeId Ngo Hiugreysefeu as wp notwofuy n ouLafan &) ond agi as ep aqud ap 1g ‘ozeqop eaafiaqez eugs wozIs BUNLACdHOYLe O efLO} BP dUIO} O OWITIOACE UT eq “BOTS NALIGO uTOysUOYS! 1uaAIsfons Supafn nfefjaet apgag 98 1foy to1jqo ns wp afuepeseu of o71q a]o¥g OySULY eueAZoqE) TyAKISOdiaid po EUpaf “BzaA wysfisoysty 1 09g os! afi eh -ojeue ‘onup e ‘ofnfueun ofau eaepaan au BUNZO wngeu paid os souns ‘wnynpew ‘oAsg -"muOZLOY EU weyzt afoy eouns ise yz1q afnzequd 37090) exeunt sei Y2iq epuo ‘eumnes of9u eUNUEp OU oyse3 eunt zw Wi S2FEAS 0 12HIS TAX 2 “908 i$ “TRACISOA N'Y « oye ‘sofurd BN “19a foysfrosty fosoyHfu o ROP |-ofas eavfod nfiap isougns exsfuva ep exatisodiesd Boys BYSEIROjOU wUEAZOEL -ryannsodjard qlusos8od po 2zejod one oyg v801 B0qz onwidn eAesEP 01899 0} 98 BP | owe qneays ‘eyeynz0r yeuzidogdo 1 yruepznod oundyod wurou upesop orgez oureidn 96 oFe HV ‘-aaopes ourefeiqeu ep aqanod eurau | ‘euazorzt B -nd ofoum af efig axfeq efreasgnoid vfuoisiy ” (gn ourapou 01 TA “23feq efueAEMnOIM nfoIstY BU NUIASO DIQNE 98 19 OTEqax nysafu WOAO EN “pes Biomne NsoUgosods ayxQUOWUIqUIOY | nforprus nas eu ezizgo zoq ‘exeoniyyez yrugos3 fod op spon vfueaera{aodoures e1e3sopau O¥ey ovzeyod of rysAojasa, (»XBojourAW [e!80Joo7 «) | yefiBojoum eygojo0z« afifury adosteuseqno) ruafwud en Iporour fofoas euroad isoupo Pn “1 98 ep ipgea oweAs ep ngaziod vu ovavzozodn oupod “181 Sof af FYSA0}989A ‘npex edns -ud ofou ofud ou afoy pyavisodiasd yryou po “ayod gearzenst pyeag ‘7yaeIsodiaid oftagvuz, 2 “per Woro | a effaeisod as afoy afurnd oufjousy of ovyeL | “nonesd W101 n ye10y tAid of azau98 ofueavgnodg “exNSUOPHOS yf pes ‘efiowsau9d uefenosap af or aavfod ozouod ofueavgnorg feq ouqoreg axonz1 ountuse(zex ep [yo of seu “eur -ofta ungnug “afnpngod | afuafan oureArs ysolsosd | af uafur fofoy n 1 exfeq eysn2 erepnpod Nsojsord3. \lzdvajanje Garobnih bajki. Zelimo pronaéi, istfaziti historijske korijene éarobne bajke. O tome Sto mislimo pod pojmom historijski korijeni govo- it éemo kasnije. Prije nego to udinimo nuzno je odrediti termin »éarobna bajka«. Bajka je toliko bogata i raznolika da se né moze proutavati poja- va bajke u cijelosti u gitavom svom opsegu i kod svih naroda. Zbog toga se materijal mora ograniti- ti, a ja ga Ogranitavam Carobnim bajkama. Moja je, znagi, pretpostavka da postoje neke osobite.baj- ke koje mozemo nazvati tarobnima. Zaista sam uvjeren u takvu pretpostavku. Pod Zarobnim baj- kama razumijevat éu te bajke dije sam ustrojstvo razmotrio u knjizi »Morfologija bajke«* U toj knjizi je Zanr Carobne bajke odijeljen dovoljno to’- no, Ovdje ée se prougavati tajZanr bajkt koji poti- nje od nanosenja neke Stete ili gubitka (otmica, protjerivanje i dr.) ili od Zelje da se neSto ima (car Salje sina po Zar-pticu) i razvija se pri odlasku ju- naka iz kuée, susretu s darivaocem koji mu pokla- nja Carobno sredstvo ili pomoénika uz ¢iju pomoé ée_predmet potrage biti pronaden. U daljem toku bajke zbiva se dvoboj s protivaikém (najvazniji je njegov oblik borba sa zmajem), povratak i potjera. U toj kompoziciji su éeste.komplikacije. Junak se vraéa kuéi, braéa ga bacaju u ponor. Nadalje, on opet dolazi, podvrgava se kusnji teSkih zadataka i postaje car i Zeni se ili u svom carstvu ili u.carstvu svog tasta. To jefstiematski sazetak Kompozitijske Jezgretkoja se nalazi u osfovi mnogih i raznolikih sided. Bajke koje izrazavaju tu shemu ovdje ée se nazivati Garobnim bajkama, a one i cine predmet nageg istrazivanja. Dakle, prva pretpostavka glasi: medu bajkama postoji posebna kategorija bajki koje se obitna na- zivaju ¢arobnima. Te bajke mogu se odijeliti od drugih i prou€avati samostalno. Sama Cinjenica odvajanja moze izazvati sumnju. Nije li time naru- Sen princip veze u kojoj moramo prouéavati poja- ve? Na kraju krajeva sve su pojave na 8 dusobno povezane, medutim znanost uvijek izdva- ja pojave koje podilijezu njezinu ispitivanju iz bro- ja svih drugih pojava. Radi se samo o tome gdje se i kako ovdje povlagi granica. Tako su éarobne bajke sastavni dio folklora, ipak nisu takav dio koji bi bio nedjeljiv od te cjeli- ne. One nisu isto 3to je ruka u odnosu prema tijelu ili list v pdnosu prema drvetu. One su, kao dio, ujedno jedna ojelina i ovdje se shvacaju kao ojeli- na. Prougavanje strukture éarobnih bajki pokazuje blisko medusobno srodstvo tih bajki. To je srod stvo toliko blisko da se ne mogu sizei razgranititi jedan od drugoga. To dovodi do dvije dalje, vilo vaine pretpostavke. Eno! ijedan size carobne bajke ne moze.se proutavati bez drugoga, i drugo: nijedan se motiy éarobne bajke ne moze prougava- ti bez njegova.odnosa prema cjelini. Time se rad usmjerava na nageino novi put. Dosad se rad obavijao na ovaj natin: uzeo bi redivanja materijalé izveli zakljuéci. Na primjer, Polivka je prouéavao formulu »mirige ruski duh«, Radermacher motiv o kitu koj ga0 Ijude, Baumgartner motiv o Ijudima koji su se ” 35.“ “me C1 PHF 905 HN HE ~ ofuuafugelqg ‘ouepznod 1 oxoxigeu wforsod euo Sof -0¥ auralua n afupoaztosd ny[qo wouo eupepins afta Bxfeq ep 98 O1ISOC ZOUSOP “FedI ‘01 as org -vfuwarzenst eyain Sojalio zt Supa] -2g0 01 09 19 eRe po 1 vfs wxfeq Bugod cy ‘af ep kof Ylugians zaq owl29 IY "Bsd!a po efisers-oupiiego af euo-woUZiHidey wueroiafan afMmaUpiAsgo “pit euwsues 1 eUMTAaIv wnTUsOpriy “eupnofemz unuafugo s *euifuoy u 5 exfeq PaQgoIED wag “ewEQUd WHANSYOAOU O ou B ‘BUT -2yfeq wugoseg 0 oaerdn gale af ep mseieu ourerour afpag ‘oayseffos ouargedosdn 1 ouvfid ‘ou -geusons 1 “eoundalq exufon 1 “egearfiqorod npze my ‘anoiden “afupoaziord upeu nygnsyeridey eavz -eipo au eyfeg ep igeuz du ‘oxeqep ‘ol “nyfeq AU “Gorey singatkn’ ai uReATETAEY ep tos “ofuud eu ‘ofdou os 1q vp oyfeq ofueaeuzod ouszaod 401 af oufjoaog ,afupoaziord urpeu fey o1g of sexe -npjfeq afm ofan ory afupoazyord- uneW feud HeU Nsojsord ourezous vp Izeyz101d ousel oundyod e803 7] »"B}0A “% Bouaoynp 1 SoxQnIIOd ‘Boupefioos asa00id 01 -agdo afnafan wjoarz Zouyefissyeur ofupoaztosd uty -eN« :vavfod ypjsfizoisty afueaegnoid wz wyavisod tard af epdo gafis afpao af fofoy 0 vyaeisodiarg ‘ind jaeid ourpaf eu soueuz oy -gnstreumy opor afoy axnersodrord ejuioays eyods af BgeU “YeYORIO? N oPOs NsoURUZ oxQHSTTOW -ny ns afo% vyods wanp PyAeIsodieid po nyNZeI Bz ON ‘asny{ny auAoyMp anefod teAegnosd efyeA yl -04 TAouso tu oyAersodied afoas eppeszt 1epoye af eyoda een “eurzyqefioos rods n oMsAtZ HH 9 261 “paws 0H eo we women pce pan oro t N ‘Dd) €261 “PINSIOH FungowoyaayorE wapusy! Satan Sea Sat td oKpouN apUssUI Hct NOSUOTPENN T+ ‘PAL aPGOIEO seaydor Apa 306i my rasmus “pearzenst o1arz af fofoy n ayoda poaztoid 01809 wore azejod ypfoy po ayAeisodhaid ns ep tuozodn ous 994 “eangiuesdo ou youmpoid 28 ow ify “oxfeq suqozeg ops efu -eaegnosd Boupoyzoad 21 azeyziosd afoy ayavisod -jaid ns Oo], ofupeiSpeu earlod ovy eyfeg “y “ewezon witgosnpaur wa -omffr n oures ijeavgnoid nZour as tazts ‘waz1s nur -a1sis nl owes HjeAEgTION SZour os AND “eRON(PIEZ Bafmug01 op oesop omefosafa tq EpuO “Wor wn ueyagop af oy ‘eumnafan wraqey n ALpYsN fer afuend oraeisod af ep oou ‘»ynp Tys owzqes oures aftu “Steisnpo peces efoig ‘Pu9g 1 nppfuod o efuend ye “e: ns euo ‘oSoum ougyud eun efuearzenst Yl CPH NoeapU wouyeatyez o peygaliry ‘eaold efoy 809 © NyLeq OEAenoid af uasuoxoeyy “iofwld BN “TOZIS luqosez nfeaegnosd as uIQeU. HSI EN ‘nfeisnpo wyEQn{py -B2 po | eyEgn{|yez YIAyRY Op tu ozeJop ou LOIN PH (nipny i seurU o7g OUD fep«) nyoaep Heposdte nesuglasice nadi Gemo takoder kod Marksa. Promjenom ekonomske osnove deSava se vise manje ubrzano preokret u cijeloj, golemoj nad- gradnji.«° Rijeci »vike ili manje ubrzano« su vrlo vaane. Promjena ideologije ne deSava se uvijek od- mah poslije promjene ekonomskih podloga. Na- staje nesuglasnost neobiéno zanimljiva i vaina za istradivaga, Ona znaéi da je bajka-nastala na asno- vi-pretkapitalisti¢kin oblika proizvodnje i socijal- nog, Zivota, a kakvih zapravo — to i valja istraZiti. Podsjetimo se da je nesuglasnost upravo takve vrste omoguéila Engelsu da rasvijetli porijeklo po- rodice. Citirajuéi Morgana i pozivajuéi se na Mar- ksa, Engels u »Porijeklu porodice« pige: »’Porodi- ca je’ - kaze Morgan ~ ‘aktivni potetak; ona nikad ne ostaje nepromjenijivom nego prelaz iz nige u vigu formu, u onoj mjeti u kojoj se druStvo razvija od nizeg k visem stupnju. Nasuprot, sistemi srod- stva su pasivni; oni tek kroz duge vremenske raz- make biljeZe progres koji je u to vrijeme ostvarila porodica, a prolaze kroz radikalne promjene tek tada kad se porodica veé radikalno promijenila.« »I upravo tako - dodaje Marks ~ desavaju se op- éenito polititki, pravni, religijski i filozofski siste- mi’«."* Dodajmé sa svoje strane: upravo se tako deéava is bajkom. Dakle,, postanak bajke nije povezan s onom proizvodnom bazom na kojoj se ona potela biljezi- ti potetkom XIX stoljea. To nas dovodi do si deée pretpostavke koju éemo zasad formulirati u najop¢enitijem obliku: bajku valja usporedivati 5 historijskom zbiljom proSlosti i u njoj traziti njezil ne korijene. 38 Ta pretpostavka sadrdi tajanstveni torijska prosiost«. Ako historijsku proslost shvati- mo kako ju je shvaéao Vsevolod Miller, vjerojatno éemo dogi do istog zakljuéka do kojeg je on dosao tvrdedi, na primjer, da je borba sa zmajem Dob: nastala na osnovi historijske éinje- nice 0 krStenju Novgoroda. Prema tome, mi moramo desifrirati pojam his- torijske proslosti, moramo odlugiti sto je zapravo iz te proslosti nuzno za objainjenje bajke. 5. Bajka i socijalni instituti prosfosti. Ako se bajka razmatra kao proizvod koji je nastao na po- znatoj proizvodnoj bazi, onda je jasno da valja tazmotriti oblike proizvodnje kakve ona izrazava. Neposredno, Ijudi u bajci proizvode velo malo gu, a Sire je izrazen lov. Ore se i sije obiéno samo na poéetku pripovijedanja. Podetak najlakée podli- ipovijeda- slobodni bajci samo s gledista njegova objekta ili tehnike tek nas malo pomite u smjeru proutavanja izvora bajke. Nije vazna tehnika proizvodnje kao takva, nego socijalno ustrojstvo koje je njoj sukladno. Tako dolazimo do prvog toénog odredenja pojma historijske pro’losti u odnosu na bajku. Cijelo is- traZivanje svodi se na to da se ustanovi u kakvom su Socijainom ustrojstvu nastali pojedini motivi i cijela bajka. Ali pustrojstvo« je velo opéenit pojam. Valja uzeti u obzir konkretne znakove pojave tog ustroj- stva. Zbog toga ne treba usporedivati bajku s ro- dovskim ustrojstvom, ali se mogu usporedivati ne- 39rr: (GLEBE HS YE OI 4 -ouavidsjou pigoropoyour af afuefeapo oxoy -ifu v “eunpaigo wapeidod af Tegiqo ‘y “posqo ou ® fegiqo o} of epuo “wofueaitjeds nfnfuesyes tpni a8 oye ‘safwnid en “orst aftu 01 ~ Tepigo 1 pag, a uy euNpasqo outop wearzeu ydmisod eaqey, “of turgiod 1 nposud eu agofin up equAs af narafoy aydnysod 2z0u wo HE 3afiAs emnsayt -01190 1 wefeuzods zexpo fey "eBeus YyIuaArstip T efE fidrar of vp ofnprain yoraug_ali jer S TW Hearpasodsn ofiws ou 3s nfu ‘omuagdo woasfonsn wufefioos uirjou s nyileq HeAarposodsn ofits au os 01g Ob OFF} 0181 ON (oe Seus yrystis\ 1uAE}Spard nfeysod a1 o3ngune oUaAISN epes ‘eporud apts auansuefe) owes 9] | ~eaezeipo vaidst 98 ns euntfoy n ayyfs ausepny “| -1s oupozud 1 o8y urpeu arfusefqoau nusofu ett “oy -wupof nfefjaesjoidns as nw ofoy a8vus ouoaignap } Jopoyer nfedmseu eponsd eureyis vs ougopor ‘ouoysn Ty ““aposud ojis edaas afusd ezespo BoAye) WIPLGO Ns aftsoysry MyDQ0d eN “yrysffewozou > -go nfewpdod o8eus oysfjeuraz wafoy n zexpo ‘ny | -oAtz wofugepSeas naoyifu n asepodso$ eurtu ofoy e8eus yrystuea YIU zexpo TugHSEINEs OF9U OBTUp | efidrox efoy ofa. BZaA B WOITINS f ypas teufupes WHUINY wWHUspespo n EINsayTUEU you IMMSUL as OYE] ‘UMINSUT Nn vINSopTTCME ov onrsfosisn 26 018 oy oUDTS “ty “WoIasUE HeAZED agou 28 Jepoyer efISiJax ‘Ny ‘ousgex ougo], “Wor “Biers “cxoymy] wolynspod s nzaa nyau wa! EyLeq ep ouapaftuinid euaepo af 99, ‘paigo s eyfeg “9 “eMINSUE YITO YE Yr40 wofueforsod tpusefgo ans as ozo ay “nqpal -odsn ez vjefyayeur oufjosop eznud au afgnapod 01 WO} vad “SIniTist oAyey Zn pu TuEZaA nstu Hox Our vUNT re *omyNSUT o9a[0js0d peyou nfeaezer ruse{go ‘ognpop ‘os ngour offu ‘oyeqep ‘or Ty Hou yuaoyfeq yrZouut 210471 HNO afueAegnoad oAxE 2 ep ¥ HID id ougaxiod ay1e180 2 af up “mOAIZ qo YrNUNE aAo3en epeanges vyfeq af vp ayavisodiesd po owrzejod wi ‘onern “A “SEIA epal|seu o¥!]qo vaEzeIpO exfeq oAyey ofuend In 07809 word Zafoy vise) Boas oBou ‘woo Boas afjoysafud efeaso au yeunt vp os 99 qezeyog jefeaso Feunl afjorsafisd aficy “reo ofeas fund eu ‘alfep oupra ‘sjefoysod owseAys forgo 1ugHOp ns wofoy n efoazes Souaargrap frpers a ndeya ny ‘onsfont ea T pfeq n wyesq o%11G0 NINOUIZET uipaas ofoas zi azn offuis 3u eysafAou rofiwme3ozgo vavfod wfezeszr op vigop auto} raf oueforel, “turztiq fofons n ou e ‘oxpjep. msolaou zen yeUNE “seep ns oVg O8oU ofigynup yeIq OHIO Wipes exfeq ep ouNpIA ‘safuLd wH ‘oye ‘axfeg opyoftiod mzen wifes foloy n nsojsord aysfurossy euifod afueaipazpo ougor offep afep Op a8 OU], “quafiuoy ourzafu nizen fofu n I ASOT -oid BumNyNSUE UNUTefOOS es Nyfeq HeAIpesodsn ougsniod of ep eyaeisodjaid zeqztoid w80} zy “tu -eaovefan vunifu wo ns H} BABZeIPO vUO Y OFOAN ‘eqaiod Soysropor wwunnansur 8 a¥feq tANOUF Fyzbog neznanog nam razloga nisu se ni jele ni unis- tavale nego zakapale.” Kad bi nam poSlo za ru- kom da pokazemo kakvi motivi potjetu od sliénih obreda, onda bi porijeklo tih motiva bilo do neke mjere veé objasnjeno. Potrebno je sistematski pro- udavati tu vezu bajke i obreda. Takva usporedba moéze bit g0 Sto se to dini u prvi mah. Bajka nije kronika. Iz- medu bajke i obreda, postoje razlititi oblici odno- ite forme povezanosti, i valja te forme uk- ratko razmotriti. 7. Izravna podudarnost bajke i obreda. Najjed- nostayniji primjer je potpuno poklapanje obreda i obitaja s bajkom. Takav se primjer nalazi rij Kako se u bajci zakapaju kosti, upravo se tako po- stupalo i u historijskoj z u ba: ipovi jeda da su careva djeca zatvorena u podrum, da su ‘drzana u tami, da dobivaju hranu tako da nitko ne di, a u historijskoj i upravo se tako i de- Savalo. Nalaz takvih paralela za folklorista je iz vanredno vaian. Te je sukladnosti potrebno razra- ‘ada se esto. moze pokazati da odredeni mo- tiv potjege od ovog itaja, i njegova geneza mote biti objainjen: 8. Preosmisljavanje obreda u bajci. Kako smo veé rekli, izrayno poklapanje bajke i obreda ne susreée se tako Sesto. CeSée se suistéce druktiji su- odnos, drikéija pojava, pojava koju mozemo na- "Y. Ja Propp,VolSebnoe derevo na mogile.~ Sov. dinoga 1934, N15 ae Pas ee 42 »preosmi8ljavanje« ovdje ée se razumijevati pro- ‘mjena u bajci jednog elementa (ili nekoliko eleme- nata) obreda koji je uslijed historijskih promjena drugi koji j obreda. Tako se, na primjer, u bajci pripovijeda da se junak za8iva u kodu krave ili konja kako bi se izbavio iz jame dospio u trideseto carstvo. Njega zatim dohva ptica i prenosi kozu zajedno s junakom na brdo na more kamo junak inate ne bi mogao dospjeti Kako objasniti postanak tog motiva? Poznat je bigaj da se u kozu za¥ivaju pokojnici. Da li dotié- ni motiv potjede od tog obitaja ili ne? Sistemati¢- no prouéavanje tog obi¢aja i bajkovnog motiva po- kazuje nesumnjivo je i potpuno, ne samo u vanjskim ol uu unutrainjem sadrZaju, u smislu tog motiva u tijeku je, iu smislu tog obreda u historijskoj proslos- ti (Vidi VI, 3), uz jednu, ipak, iznimku: u bajci se u kotu zafiva Ziv Sovjek, u obredu je za8iven mrivac. Takva nepodudarnost predstavija jednostavan slu- aj preosmi8ljavanja: u obi¢aju je zasivanje u kozu osiguravalo umrlom da ée dogi u carstyo mrtvih, a u bajci ono mu osigurava da ée dospjeti u trideseto carstvo. Termin »preosmisljavanje« je utoliko prikla- dan Sto upozorava na nastali proces promjena. Ci njenica preosmisijavanja dokazuje da su se u Zivo- tu naroda zbile neke promjene, a te promjene po- vlave za sobom i promjenu motiva. Te promjene u svakom pojedinom sluéaju pokazati i ob- Bse “PES TIX SHBIOGS ySUIBET 4, 389 ed eafan naysfoas n pexauod ‘oundop nassfoas 1 rn AZ PYSHOUOH “« 1978 npoaod wor n sjaSug Zaxoazn ays -wOUoya HIZEN [feIp PBAS ez OUgaNOd I] af “elle -9P NNsH ZI oA0]soP afn¥}]qo JOPFfoJ 1 9s OFL1 JOA jupasgo as org OB *¥70¥SO3 PFTUP 1 Hfo1s0q “oyP[eP aglAns OJaApo vF Iq 02 - epezqo of efuensgnord po ewiaafegns uignup n owe) -snpo “epaiqo T o¥feq nz94 tgatpyagn “ep oveid euIt JsHOPHod “wyexBoms goa eIsLOPH|OJ 1oMposd afiu 01 - ity “ofteavgnosd ourefioads vaofnyez pargo fughop ep wansez axofws 21 op wAouso euiqoaid of vpey Lofud ynfow ns ny, -pasgo £ sof nrusefqo ‘BsOU Bp I ‘epaigo Soualjsruisoasd po agafiod anour ep apeuoad ‘pago 1 Anlour tonfnzarod "ists0p410} ep Isop 9s ozour uigeU fey EN “eAefisrusoard spore} 2s ofeu azumpo au yedi ‘nfu eu nfeoofin n 1 wop -omd 8 iaiog n peu tureuorser nferseu afusey ey “Woporud s aqiog oAjspais ovy isauyseu ‘pal -qO 1 ep auto} 0 of gafny “ep0¥sa1 afviseu afpAQ ‘nsoupo euifu § ns WOAyeS} fH YIAO po ngafiod 1anour Hoy eumfegtgo 1 eumpaigo s -s1odsn vfjea nyfeq :nyaeisodio1d nupaf sof eu seu ds} vupomasd 1 efuepeaqs wm vag 0d -oaou yeueiseu 1 Sous afuargiun ez “asomordns 1. yeryoaad, ez ‘»igsoudnisod pryaid« vz ‘»aa0yoys« ez gnipy ofep euo oures ‘Bapaforsod wBaas ,afuey 2 NITY afep eBNIp Ao OWES. ‘“nsoU jordns eaysunpat ony wxptAzer nfiodaouoy o1Aeis}ou “ROSOUTEAIS BS NPEPYS 1 pSouoidae woind af azig “iisouIUAIS 3} sloeseu w woaynd O8ou Hsowess ezerpo ZouavszI po uoynd UTUOLINIOAS sfeiseU au dz1s ep afnzeyod euG “eu -paA) BUZEA OLA ‘oUjageU “of OY, “aANZ afuagouLId 01 como af fox yrugar8 ofeq yeunf of ed ‘uere1ApO Fuegonodau ~ “wuis n vist ouffoacagop pexouod of vfoy vayz-exforofp efiq Woxeunt of wofoy n fey “Igo “wyyoas uemeuIs peysu ‘fegiqo af ovisod ex1a1 -od 80) woped s on “eAUZ ov asoursd vyfodaip as ep ovaafiyez af ifo% yepasod ovforsod sof of pey yeyseu ovgow aftu (Anour IH) ozIs AvyBL “HsoUreAs foysfyorsty fogaforsod pexeu euasd wsoupo Souan “eo po agofiod peyouod ois ep n{nzeyod sowofu “I aAQ “NaI9z Bavzosdn tfoy ‘eporen ofeersoSe[q vavzouin foy yrusa3 WoAfer oRy nusnseI O1q nfjeupogo|so« 14 Avyer “pazgo fey oBfoys0d of pey syods nsouseays 1)“ SO;MUAU | SO[FUT BU eURpard af nurafoy eigisopng po nyfosalp epeqo|so Hfoy yeunt afnfjaefod ofeq n as 1 “eft msex nafundop af oreqenn 1 ‘aaiafs nyjagod eu 01 os outa “ysoupord epistaez af afoy po ppafis nanz ory nyfoaelp iso -ud as up [ezigo af ovfoisog “ospnu edrysod 104 yeunt ~ vores afapargod 1f0y feuo af 1ofeq quale -Zoy WoO II WosOYN epzow v ‘uefius! 1q 01g 4 -Io 803 afueforsod zn “eoseis oy -wafiqn 01g afiu uo re “eoxe)s ign opeffea of UIQeE yfox eu epaftaodyd as rofeq 1. fegigo of ovfoysog "vumsofurtid ows yusetgo o1g11 “OUI agen “eqzesqoad HeAIzeu outa9 Tur aAafegn|s eUIMY YF OtjOIdns oUsoUpo ‘ofuseUZ II OAL WIAs IouvANgeS HeseWS UTeION vfuEARf} -oid wafegnys unuqosez bepaugo-vqzesqooig “6 ord afidsn ou yaftan euo as ep einsez 0x10} BACUSO ‘wupigoaid of eaafegnys ofoum 7 “efueaeftsrusoasd salud wesef 1 ueaesoupal OVA OWS TOACN,iu svojstvu uzroka, laine predodzbe o ptirodi. 1 premda je ekonomska nuénost bila i s vremenom sve vige postajala glavni pokretaé progresa u po- znavanju prirode, ipak bi bila pedanterija ako bi netko pokugao aci ekonomske uzroke svih tih prvobitnih besmislica.«" Te su rijegi dovoljno jas- ne. U tom povodu potrebno je dodati jos slijedeée: ako isti motiv navodimo na stupnju rodovskog druitva, na stupnju robovlasniékog poretka tipa starog Egipta, antike itd. (a takve usporedbe morat éemo vrio esto Ciniti), pri ¢emu utvrdujemo evo- luciju motiva, ipak ne smatramo potrebnim da s\ ki put posebne laknemo da se motiv nije promi jenio na osnovi evolucije iznutra, veé na osnovi to- ga Sto je dospio u nove historijske okolnosti. éemo nastojati da izbjegnemo ne samo pedanteriju nego i shematizam. No, vratimo se obredu. U pravilu, ako je ut- vrdena veza izmedu obreda i bajke, ores sluzi kao objainjenje odgovarajuces.motiva U Bajek. U usko shematskom pristupu tako uvijek mora biti Fakticki ponekad biva upravo obratno. Dogada se da, iako bajka potjeée od obreda, ipak je obred potpuno nejasan a bajka je satuvala proslost toli- ko potpuno, dobro da obred ili neka dru- a pojava iz proslosti dobiva svoje pravo objainje- nje samo kroz bajku. Drugim rijetima, ima sluéa- jeva kad bajka postaje, pri podrobnijem prougava- nju, od pojave koju valja objasniti, pojava koja ob- ja3njava, ona moze biti izvor za prougavanje obre- da, »Folklorna predanja sibirskog stanovnistva ko- je pripada raznim plemenima posluzila su nam go- tovo kao glavni izvor za rekonstrukciju starih to- ™ F, Bagels , Pis'mo Konradu Smidtu od 27 okt. 1890. g. - K. Marks, F. Engels, So, 1.37, st 419, 46 kade D. K. Zelenin.”* Et- nografi se éesto pozivaju na bajku, ali je ne pozna- ju uvijek. To se posebno odnosi na Frazera. Gran- se diozna 2grada njegove »Zlatne grane« temel na pretpostavkama koje su crpljene iz bajke, p tom iz. pogresno shvaéene i nedovoljno prouene bajke. Totno prouavanje bajke dopustit ée da unesemo niz ispravaka u taj rad i da éak uzdrma- mo njegove tem 10. Bajka.i mit. No, ako obred razmatramo kao jednu od pojava religije, tada ne mozemo zaol ji golema literatura koju mi ovdje u cije- losti zaobilazimo. Na&i ciljevi nisu neposredno po- lemitki. U vecini sluéajeva razgranitenje se zbiva posve formaino. Pristupajuéi ‘ivanju, mi jo8 ne znamo kakav je odnos bajk bog kojemu se posvecivao kult. A na junak sliéno kao Heraklo, odlazi u potragu za.zlat- jabukama je junak umjetnitkog djelal Mit? a kujut po svoitr oblikt, nego po-sv \joj socijainoj funkeiji,* Socijalna funkcija mita ta- koder nijeuvijek jednaka i zavisi od kulturnog ste- yvremennaja skazka, ~ U naueno-obs. dejatel “denburgu 1882-1932. L, 1934, st. 5 534, a7or viva amo NST¥OUSIH = + 108 "2061 “kx0s ~ se pe een Jo amoenyg soury Sra 39 Sogo TY oe sfod BAOTUT HsOIIQHZEI © NUOAOS as zou! nj TUS WO} () “$04 NST N Hedy oftws ou os yu ‘KyeH -paf nstu furednys aoSefu 1 afusgeuz 0} eposeu yitt -seppaid vumafpard n ru py “euprAsgo af owoyeas Pao “yrysfizourjod: + yrygHue npeurz: eyyZey “oyeupef “epwisodafnr-afuageuZ o} ye tofuogeuz oUjelisos eUIT UF ep oUi10} 0 LOAO# outs 90, aHs0oupoyo fou ~genou 1 fousdoyso8nup oundiod o ovy ‘2139 pods! aygoffiq 21 o8ifuy tunpazs n omsofeuzop ors ‘woysals uo Bu ouRgIK 8p af yrfoy po BAowsya1 OS 17 “pes vsapey puw syd emU9A SoID« ¥TUIOGz AOR -ofN “‘Joqsory ovatsidez peyauod ured af fer eNy “myzof Woyso]Fua eu sAMUI afoas nfepud oor -olop pey a108 af gor “oyrafisoduid wo} 1 eg ez -Ra af o7sag ‘asuefiu ‘ysoutpafod ‘fjeiep Huefwen uw afp3yu f ~eavgudoid ofuums aayey? z0q ns {04 1A01sy9} peu ngow seog af o1g Oby eQEAIZENST je OFF CUTS aidez n as ye: “voorpoaard ourod 2n 111 oupessod um ovatsidez y af “Arzaf oeaeuzod af | ep eaLsdo fe QEABPZE OWSOCD “ISI 9GIA F 1A0ISHO} OU 28 as nfesuozerg “ognfeaefjoaopez afiu enafegn|s TUOA n vAOTUN YrUgHs sfuearsider ‘soTez BAY vergeay ogians opsiur of 8} ‘oft 1m euoU oUDIgo ayfeq aysdoino eu 1 outsoid fezojod fe} 9s 1q ep auto} © yedy “ouens o8tup s ‘efueaojalp yrugnyesd >ep } afioezrue8i0 oupefioos “eqeuign ysujesout “fuper TRL YrAodolt 1 ‘oueNs oupal s ‘euswald wid nzordijax ‘eaowu ‘pole pout wzoa eusafh Hea “aprain as afurgod ‘psoueuz foyseozing n Heeger ofupod eyur nfusgeuz woujeltsos 0 ovsnut os ourof | ‘nsousiaez ouyesgo taofegny: 8p (p29) ze61-¢161 Beadie7 Act Pa LD JopHse Jop UoLDsTRE -sneH pun J9pUTy_ Uap Az UDsUNUAUMY EIMOM “D “HOR Tw -ua afinoufeu ni yey. “qwozenst 1 wopoftunsd »qiusm -{nY« po Hsouporeu yyLAIp« esopAJo} Nsoustaez -efod vysiyoisty ovy nfesoust 1actu 98 1 -agpuz oujogeu -epjop po offep se ‘nurofs 0 a10A08 yep 1 afuageuZ 01 nfegafso 1foy peazenst ‘ognpop ‘oft coyfeg afueaofiumnzes vz ontyy nfez ANU N uIQeU fer BN “TEALIGO WOSUOy, -nud 07899 | ‘| -st woas n ouezupes af ny ‘oualigrasoad tofeq foxs -doiaa louourazans n af 01g OUD "wOzZEA WOUpOAZT -o1d wofoas es nz2A 18z1 nstu sof efoy eyMAZEL ZoRsAIOUYS vlipers yLfrues efafp-oFou vayuefireAW si ft “orsof oumosys urases nfewirZ goad ayfeqe nyEzey ,,WOUP,AIT STUIges NSHOPAOS WIEN “BOUTAOTTU WIN OWAAIS -foas af afoy afuageuz ox1[9A s12q0 N wuttzn ou 98 OF -PUNTU fon'sUOPATOJ foyseozing fouaurarAns / “eUIE -feq au e emmaonur esous elfen ypfu nutpeA “vaois Jet yp efloyuny wupefioos afnzenst as oBau tA01sya1 owes nfnizens! au as oye ‘whnpayy ‘oSoum oA ‘qquseqndod 1 [equunogz af yaye foyou fi 409 ns 1 -eyfeq nfearzeu 0899 1AO NUE LAE -esSomre 0. as ep nederyod oundjod ougosnpaur as nfour (eposeu yrusepfiosd Aor ongoso) w1ur | wyfeg “oueumsoy afnyyzer ou oyfeq po 3s 1 “wAvfod efigynup pan ns ‘eporeu YL a ison ‘eavfod vupat ns NsoUAeZIp Op TSOP nste RypTAZeT Woas n tfoy eporeu TAONPY “eposeu euadzemalja i naroda u zavisnosti od stepena njihove kulture. Za nas nisu najvredniji i najvazniji evropski i azijski materijali, kako bi se moglo pomisliti s ob- zirom na teritorijalnu blizinu, nego ameri¢ki mate- rijali, djelomice oceanijski i afticki. Azijski su na- rodi u cjelini na vigem stupnju kulture nego narodi Amerike i Oceanije u éasu kad su ih zatekli Evrop- Jani koji su poteli skupljati etnografsku i folklor- nu gradu; drugo, Azija je najstariji kulturni konti- nent, kotao u koji su se preseljavale bujice naroda, mijeSajuéi se i istiskujuéi se medusobno. Na pro- storu tog kontinenta‘imamo sve stadije kulture od gotovo prvobitnih Ainu do Kineza koji su dosegli najvise kulturne vrhunce, a sada i — socijalisti¢ku kulturu SSSR-a. Zbog toga u azijskim materijali- ma imamo mjesavinu koja izvanredno otezava is- trativanje. Jakuti, na primjer, pripovijedaju priéu © Iiji Muromecu na istoj razini sa svojim vjerojat- no iskonskim jakutskim mitovima. U voguiskom folkloru spominju se konji kakve Voguli ne pozna- ju.” Ovi primjeri pokazuju kako je tu lako pogrije- Siti, prihvatiti preuzeto i tude kao iskonsko. A s obzirom na to da nama nije vazno samo da prouti- mo pojavu kao takvu, samo tekstove, nego nam je vaino prousiti vezu mita i podloge na kojoj je na- stao, tu se skriva velika opasnost za folklorisia. On moze, na primjer, shvatiti pojavu koja je doila iz Indije, kao prvobitno-lovacku, kao ito se ona mo- Ze susresti kod tih lovaca. To se u manjoy mjeri odnosi na Afriku. Tu, do- due, postoje i narodi koji su na vrlo niskom stup- nju razvitka, kao Busmani, i stogarski narodi kao "VN, Cemecov, Ve (voguley)L, 1955, je skazki: Sb, fol'Klora naroda mansi 50 Zulusi, i-zemljoradniéki narodi, narodi koji_veé poznaju kovatku djelatnost. Pa ipak su tu uzajam- ni kulturni utjecaji manji nego u Aziji. Na Zalost, afti¢ki materijali nisu zapisani desto nista bolje ne- go americki. Ipak, Amerikanci Zive u neposred- nom susjedstvu s Indijancima, a Afriku proutava- ju dosljaci, kolonizatori i misionari - Francuzi, Englezi, Holandezi, Nijemci, koji uladu jo manje truda da naute jezik, a kad ga i naude, ne gine to s ciljem da zapi8u folklor. Jedan od najvedih istrazi- vaéa Afrike, Frobenius, ne zna afriéke jezike, Sto mii uopée ne smeta da masovno objavijuje aftitke materijale, né spominjuéi naéin na koji je do njih dosao, sto nas, dakako, prisiljava da se prema nji- ma odnosimo kriti¢ki. 1 Amerika, dodue, nije potpuno slobodna od utjecaja sa strane, ali zbog toga nisu manje pruzili iki materijali to Sto ponekad ne pruzaju ma- s drugih kontinenata. To je znaéenje mitova prvobitnih naroda za pro- uéavanje bajke, i to su poteSkoée koje se javijaju pri prougavanju. votpuno drukéija pojava su mitovi grtko-rimske antike, Babilona, Egipta, djelomice Indije i Kine. -Mitove tih naroda ne poznajemo neposredno od njihovi woraca kakvi su bili narodni nizi slojevi drustva, poznajemo ih u tumagenju knjizevnosti Poznajemo ih iz Homerovih spjevova, Sofoklovih tragedija, iz Vergilija, Ovidija itd, Wilamowitz po- KuSava odre¢i grékoj literaturi bilo kakvu vezu s narodnim stvaralastvom.” Gréka knjizevnost je to- boze isto tako nepodobna za proutavanje narod- nog sigea kao i Nibelunzi Hebbela, Geibela ili = U, von Wilemowite-Moellendorf, Die griechische Heldensage, ingsberichte der preussischen Akademie der Wissen 1925, str. 41-62, 214-242, stfs (980 dy “6E61 * “Ym om Jo peusnoy ~ em acon vO alta grag Ia -§1ui Zouapospo nfueuaejard n o8au oupassodou sax quoajsrepodso8 waizezt ou afupel vp ofnzexod Jofunid fez “oss of 01 1 ‘ofiseus aujmums aqanodn sofunsd oF 1q 01g “(opepesop 1 07822 04 98 o¥@y) np -OA yeaaftjord oysas 9} n tuo 1q pey HHEAYS YON afud owsiq oy -o8nap oygan omy au v ‘(ewe ‘Umar vs pexouod) ngoqd ipnfy nfo wor n oagez :ou -sof o8nup oxgou afi afpag “nposud wu wofeoohn 2 efloz BreMIEAIP 1 of ep of ousef ‘ngrq reazeZ! Iq ep.ngaid pal} ‘sefuud eu ‘oxy “eusel of wurisais; “a uimeAjszepodso8 wyrur 1 epaido wouRA fe) oavrdn 1 5y2ue;s0d Aor od qares ou rysfizojsry-oun -vur-e80} Soqz Tu: unfgoyoy wu equoy 1 eAdfeZ YNEIUA IN -yfa eu oftegofs epeanges wyfeq af ep afnpiain as pey 1 ofewz ney Pistiqz azen Wuoystmpard n sofunad Bu “9s pey BygorZ0d of eaye] “nyIUOIY aIsIA aYoU ovy nyfeq eseuzes 1 euzidws 80)s1Q Bu yefersn oursiq pex exsor3od eqnud Iq b| “pit faggoy “eureou ufgoyox, Bu equoy “fuoy HET ‘nfepedud ayys aayey sodou O43} ey sfox olents T ays fhiqz fouyeos in voz ‘oyfeq SAOUSO OWIIZEN Ep 08 IPIA IEfar 2 ‘efuafigras ourgonsd } eyfeg "| “pepoyg eysfworsmy« euvazoye vyeaofmnzes uy pod af org 1 »nggafiaod« pod va -afyumnzexpod oupigo as 01g ou 1S0f 0} “efuearqz eu -aosez nfeumuez ou ysojgoad for n seu ep Nien OY ours 018 vans ws -g01 oft ‘ayfeq efteavgnosd ypes 1 oqpazodsn tpez euganod af wea efoy msojgord eysfuorsiy« ref -od n ourtsoun afoy afueaipsain afupalysod of ox “eaBap YpUINIIN YRS EUMTAOMU § | Fou “eposeu yjuseppeid-eMNAOIU -s- oUres Su_NeAIpOI -odsn ouganod-nyfeg of ep ryarsodiaid apepQ. “eunpored wngnfereao8po n aqzpopard 2uo HE ano Hsomnsud 0 zeyop tupassod oFy NIZ -epy aonfepeya apefiuard meu ns afoy axortur t ‘s0Azt jupaisodau ovy nenewzes owazout afoy efioeus0) yruseppesd enomur owefnyyzer ‘our “By 804948 po Tefuarel -nad exfeq vysni ep nezeyod as ez0y “pelt WOUAd|sop fn ¥aftAn nsir oy THO ye ‘aqzpopard ouporeu nfeaezespo afuums 2aq 1uQ “aI0Az! sUpazs -od oureait afpao “uoazt maeszi Eposeu YLUsepy wid IAOYW Ns Yop oUgOpors] “efueATZeNs! Sn roap wrofr -2aqopo FUSQOAS TEIALIN, ns nfoy HfiSyar nupafioyo oures omofeuzod woraf “AP UIDTA “PH oy o8ifury« 21 “estdieu yrUQoIS -peu 2] ure ns steuzod wuErdidg oqzpopaig “ox aaid z1 ourafeuzod au sepoyes uti “eUTTAOMUT wIyS swediBa 0 gofts of pex 1 oe of ouztqug “eporeu fuer yIuL0Ty[Oy vunsidez es NeAIpar ou YI BP | “RaFIQO Worsig-nAoyifa T wed osgop oureIoW ITe “1HporED= oupUIsTO=xONUEW Ns vp owoleuzud xed yy “eT -vfupiad 1 ewielo9) wriseuoIyeas ind Bir woe isouporet agupo ofoy “gi ‘edunjoqiN yrueniBu0 ofueaegnosd ez wouseay waotoysIjenja Sto ga na kraju krajeva uvjetuje to isto 8o i samu radnju. Kao ito je mit, tako je i obred proiz- vod nekog mi8ljenja. Objasni t miiljenja riekada je vrlo tesko. Ipak, folklorist je du%an ne samo da uvaéava nego i objasni koje predodzbe tine osnovu nekih motiva. Prvobitno midijenje.ne poznaje apstrakeiju. Ono se manifesti- ia u djelatnostima, u_oblicima socijalne organiza- bajkovni motiv ne moze objasniti vedenih pretpostavki. Tako, na primjer, u osnovi nekih mitova_postoji druktije shvaéanje prostora, vremena i mnostva nego sto je ono na koje smo navikli, Odatle zakljuéak da je potrebno oblike prvobitnog miljenja takoder uzeti u obzir u objai- njavanju geneze bajke. Na to ovdje samo upozora- vamo, i nita vie. To je samo jo8 jedna pretpostav- ka u naiem istrazivanju, Zami8enost tog pitanja je velo velika. Ne moramo se upuitati u ocjenu po- tojecih pogleda na prvobitno misljenje. Za nas je takoder prije svega historijski odredena To nas oslobada od nuznosti da »tuma- &mo« mitove ili obrede ili bajke. Nije rije 0 tu- magenju nego 6.spoznaji historijskih uzroka. Mit ih) a ne realno- -svagdainjih slika. s4 . Genetika i bistria, Nas je rad genetsko is- radivange ge svojoj nuz- ali ono ipak je€ 0 ukruéenim pojavama nego o procesima, tj. 0 nekom pokretu. Seskuspojavueiz-kaje-potjetecbaj- ka;:shva¢ame-t-raamatratstemo-kau. proces. Kad se, na primjer, utvrduje veza nekih motiva bajke i predodzbe o émrti, »smrt« ne shvaéamo kao ap- straktni pojam nego kao proces predodzbi o smrti lozen u svom razvitky. Zbog toga Citalac lje ispisuje historija ili prethistorija odredenih motiva. Bez obzira na po- manje detaljmu razradenost procesa, to jo8 w ije historija. Dogada se da je pojava od koje potjede bajka vrlo jasna sama po sebi, ali u proces nije moguée. Takve su, na pri- imjer, neke vrlo rane forme socijalnog zivota koje juci satuvala bajka (na pri- jacije). Njihova povijest zahtijeva orijsko-etnogratsko istrazivanje, a ist se ne moze uvijek odvaziti na takvo istra- vivanje. Tu se mnogo Sto’ta upire na nedovoljnu razradenost tih pojava u etnografiji. Zbog tog. torijska razrada nije uvijek jednako duboka i Siro- ka. Cesto se valja ograniéiti na konstataciju éinje- nice da postoji veza, i to je sve. Nesrazmjernost historijske razrade izazvana je takoder nejedn kom ravnotezom bajkovnih motiva. Vazniji, »kla- ajke obradeni su potanko, a drugi, ~ kraée i shematienije. Metoda i materijal. Nagela koja smo ovdje jednostavnim. A u stvari njiho- vo ostvarenje izaziva znatne tedkoée. prije svega predstavija sviadavanje matei us "S85 "5 ‘07 3908 ‘e4080g a OHEW shgoasd ox11G0 ‘oaorjun ‘opargo Fy Is OuDgeI of 01g eBons 2] -2quoas ausoyfegolysod 1 exfeg “y{ -eluagafi Bou -ansdst op nsanop eporous euaeidst 09 upty e yen “epez HyAwisod ouavsdsy efpes ofudteu :aigipal® of “BARUP o9NST 98 ofpag “ouaeidsr Uol|Aeysod eftu ye) {epee 018 oFez ouAvidst wuagefy nstu yedr efueyd “woljdhost eisiop nsoudmsop eureortess n jefysoein af afp8 ourey rnyey ep ounpra “HY -eefuoreur nsowAojofo foundiod 1703 afiudfeu as ougigg “efuer “ZENS! YrMAIOPA{Oy tAoUSO n IzeeU OUgIGO 95 10x nd ~pund of urjordns owrezeyzt alpao fox diouurg “wegnipin of fox wo3 eu our +85 9u © ‘nyefisozeu woxeas BU oUAeIdS} NIq 99 oUO ‘ouaeadst ojageu af oye | “ereftiayeur uzO00 oft PRWORIY sZqo n azn LOW BU ISLOTHIO} 0187 “ayeftiaemr wWouo eu ou toAO wu oAeidn ouzen “240 eavfuge{go au as ouo 1 ‘oudnisod vavfusetzes 28 OPQEN “TefisoyeUr TU[013HO¥ af OfeIS0 aag “eA ~efugego vfoy npexd et 1 - eyfeq wBans oftad set ez af-o1 —nfualuselqo.ozafypod vfoy-nper8 wu 98 yar iP ¥PBIS BITy ,-n0) isodsn ousiq ou ep myr #801 B0qz 90a st OUCwSIET NiARIsh -ez ourei0Mm peop ep O11 ‘IOQBU Ipex WoRUAOP MyI]GO wi Bp 11e¥99 OwsIg Pe YK Py BAoITU ‘apasgo wu I ISU “PO as oy, “ourafnzenst Woy eyefuroyem vpiqofp Boy eas ‘eyuoua}s BoxeAS efizion 1 wreweLUeA 000s IE ODE HF 002 WIAS argo n azn 1 ouspoy oMg MEU afi 1 ‘nfefjaeuod rofeq fougorey nas fox aquow Heavgnosd oway afpaQ “eeiusyem Fouzopy -10j nsomUoye? 1 Hsoail;Aouod afweazgnosd of aisip “918 oayer wigndop e[Oy. eAousg “epeAIZeNST WOU “199A S WOZEIS OU 98 OWN N | “opnoU OUTEQEU OO 19 01 - sjo8ug 0704 - 1599 apna [eltoreU 9S af ep wenews ofou ‘ysougnu ausojez 1Acuso wu 2U aigtpays 0} uredmsez “eper ZoA0 WyAvisodiosd Po vupef sopoye) af 0} 1 ‘uepeyAs-nsoppfto=n-oftu. Teforeur oye-yo9-gnZour-efuearzenst-xeyogod af ep ag1poys uednysez ex}0g0d Soures po ef ‘oped “qin foaogafu foas n yefuioqeur fey nepeyAs 29nd -ourou. af epusasd ‘nnswoy nunsin nagod eljea wo] -eflseyeur umn os epey su2 oFsop af ep ofou af oy -F) eunporeu wimpofod 0 “euresny[ny, vaoped Yiupoyraig -eomrafur yluepasod: af 1 nnesa eunfu os effe :efueatzenst ysupeficeds afyio n yep ougnu ofuangoud af onyeL, Fougeupofod nfuearpeyas wrousoyafizdsog td 2A ~ouso ausaudod Iygojoporew po ouised6 afueur xed ed ‘ousedo 07 of ag “py nsougorou ‘eunzeiods -2u yluposneu “s¥sexfod yIz Neznosd exOW gos -ovuod oypeas ‘wong “efaeArzeNs! YRIQNSLOP[O sommes Hinuyeuzes ouganod af yedi vg “donou ou af jefuarew fei avs mq n neavuzog ‘ofjep ovgod ‘98 wz oygouod isavgeut epayBez aswoptjoy velox fugemoasod ns 1 ZopoNdso “eUULsEDISePy feuzojoput “e is vs 1qpaiodsn n fezojod uvfjoaodau n eaafidsop ysuopy[oj wpuo ‘oy o110} af oye ‘on “eaefod wureuomewiaiui’al iopfjog “ep -oxeu Soupaf eureoruesd ‘n “TysI9UNs euejd wugHs neAegtiond eqany-ou ‘sous feaegdon eqan au yy “eum! -eoquRu8 wpjau n eunfue: -egnod s9uazp) ormign ‘iafuud eu ‘nygoxBod of nA “WEL ‘sorte 2) oweleuzud ou Ip “winreotuesS UNTO -ofjaeisod omafuin uiSnap uryau yp crosmyny wou -paf 1 moozts wuumpaf nfeaegiueio jeftsoyeul foAs [WO Ong SWI n aforses as oWS9Q BIPAIZENSI 9ySO1Fnog misljenja i neke socijaine institute smatram predbajkovnim tvorbama, smatram da se pomoéa ajih moze objasniti bajka. Ali folklor se ne iserpljuje u bajci junagki ep koji joj je srodan u sizeima i motivima, postojf Siroko podrudje svakovrsnih predanja,(le- ‘gens itd. Postoji Mahabharata, Odiseja i Ilijada, ‘dde, biline, Nibelunzi itd. Sve te tvorbe ostavit jasniti pomoéu bajke, gesto potjetu od nje. Doga- da se, doduée, i neSto drugo, dogada se da je ep sa- Euvao za nase dane detalje i crte koji nisu prisutni u bajei, koji nisu prisutni ni u kojem drugom mate- rijalu. Tako se, na primjer, u »Nibelunzima« Sieg- fried ubivsi zmaja kupa u njegovoj krvi i postaje neranjiv. Taj detalj je vazan u proutavanju zmaja, Stota objainjava u njegovu liku, a u bajci tog de- talja nema, U takvim sluéajevima kad ne postoji drugi materijal, moze se uzeti u obzir i junacki ep. 15. Perspektive, Pretpostavke od kojih polazi- mo sada su jasne. Jasan je i temeljni zadatak. Po- stavlja se pitanje: kakve nam perspektive razotkri- va takvo uspotedivanje? Pretpostavimo da smo pronaili da se u bajci djeca stavijaju u podrum i da se upravo tako postupalo u historijskoj zbilji Ili da smo pronaili da djevojka zakapa kosti ubije- ne krave, i da se tako postupalo i u historijskoj zbi- Iii, MoZemo li zakljuditi da je u takvim sludajevima motiv uiao u bajke iz historijske zbilje? Bez sum- nje mozemo. Ali, ne nastaje li tada slika neuobiga- jene mozaignosti? To ne znamo, to pitanje i valja . istraditi. ‘Sve:.dosad:postoji: misljenjeda-je-Hajka upilazw-sebanckeelementeprebitnog.socijalnog i pilassebess menteaprve gi Keuituztiopetivota. Vidjet emo da se ona sastoji od nh. Kao rezultat dobit emo sku o izvorima baj- e. 58 Riedenje tog pitanja, unaprijedit ée nae shva- éanje bajke, ali ono ne rjeSava drugo, takoder jos nerijeSeno pitanje: zasto su ljudi o tome pripovije~ dali? Kako se formirala bajka kao pripovijedni Zant? To se pitanje nameée pri postavijanju naieg zadatka. Zato usporedo s ritanjem odakle su_se pojavili pojedini motivi kao sastavni dijelovi sizea, morat éemo odgovoriti na’ pitanje: odakle se po- javiiuje propovijedanje, odakle se zapravo pojav- Kjuje-bajka kao takva? Na to pitanje pokugat emo odgovoriti u po- sljednjem poglaviju, ali odgovor na nj nailazi na jednu poteskoéu. Ovdje se prougavaju samo éa- robne bajke. Akt pripovijedanja éarobnih bajki ne moie se odvojiti od akta pripovijedanja bajki dru- gih Zanrova, na primjer bajki o Zivotinjama. Zbog toga zasad neée biti historijski prouavani drugi Zanrovi, na postavijeno pitanje moze se dati samo prethodni, hipotetiéni odgovor s vecim ili manjim vjerojatnosti i uvjerljivosti. takav rad se ne moze nikada smatrati zavréenim, i naS rad prije uvodi u krug proutava- nja geneze bajke nego sto pretendira na njégovo Konatno rjeSenie, ‘Taj rad moze se uspofediti s istrazivatkom ek- spedicijom u jo8 nepoznate zemlje. Mi biljezimo slojeve, ertamo shematske karte, a detaljna razra- da svakog od tih slojeva je posao 2a buducnost. Slijedeéa etapa moze biti detaljna razrada pojedi- nih motiva i siZea, ali bez izolacije od cjeline. U to etapi nage znanosti vaznije je prousiti povezanost pojava nego detaljno obraditi svaku takvu pojavu ponaosob. ‘Naposljetku, jos jedna napomena koja se od~ nosi na materijal. U osnovu prougavanja postav- jena je ruska bajka, posebno je uzeta u obzir sic- 5919 tomy 5491 wfosson Boron -oundaso)y" veitotpeak ia -gandang ROUGONON Kes -so ‘ind rysTep eu ono af oBour (zaUy) UQK + ‘Jv) »ovsod eu outapr 1m ““-] 994 “Lays «-<991 ZLENEEUIHeIS po O¥9U ep o¥es ‘niuIod pexaut elueaigz “nyosystiey Wiearzezi ‘ouvaryagoou ound “od‘epeusuzi fox WepeBop mnofwmuideu ‘yeu HiG2 1q 20-98 peyo8np Opa wZeU fe} eu HafAtz eFOUL Iq ep | ‘ouloyods ffenqo ep on oures ounzey “efavargz vyeftazer npng 2s Yop ‘oudnisod 491 HUMROzeI Bout “exfeq afuod wofoy “tfjanqo Jeryerey 98 ep tuvzoaod ouseliy oye ougosnpau ayfeq qusmaye ns yy “tengo eusoyfeq a1 efuer Weuuzel po Hegod ojelfea 1q onvsde: . Tpoan vyifeq ‘omeryN ~ weIg 1 7 “eurs 1 s xef}as af orarz : pols furn 49) af oarsfoyods of, “sexs 1 450) cadeu oyyen efteargz HEMO oZ1qn el 29 nooesnig ‘onrfizea afuazojodses af 01 ‘qy “eaisloxods Zoysda afuazojodses ‘aluszojodses Guqesod ‘etsizngo Yeu “Po edORsiijs »rAvzIp foyou n ‘naysieo WOYoU ]\« — axfeq Role yard porya, ‘eaop afuesndeny *| wen n99fq | 4Laldvz 0 “augipoyst oF apes aysny YAoUSO eu nuopy]oj woysluors1y-ousqpesod wayaasod of pox feao :(efuearzens! oujefoeds vaofnyez ¢ eyneued vfuend yxpdo efuagali ofysod yeIepez uejettoods isod ogou as 3eIepEZ AvyeI) agud aysnI ofuearzesyst offu pes seu ep HnUyRIs! OTUSIG ON ‘Teftuorew fuurozour | od 19zn ‘were\sopou el -uoreut rysnu af afp8 our, “nsigezi edyy Zouspespo: pofwyd as 1f04 oupafoss af pex pianvseduioy 2Z “wojeluiseui wiuWoZoUT 1 UIP{SME | Wefjaesposd muvopoder woysiofas n 1Aodyy ns 1p “oWfeq ouqor -e9 adodl SUAOUSO AAS s1ZgO N BUIZN PEY “JOPIIO} jWwezoul vu ou v “JOPFIO} HEWOP seu EU INUaLLO ‘ions afud gearzens! TysIa[a0s es ep ouposd ou -ndjod af eZoig “Hsoueanges woxgop 1 n9goujofumn ‘wouparteazt “woajse80q ‘ngsoyrjouzes WOy!]oA afnygpo 98 1Opy[oy FISNY “TupEuO|NeUIOTU! aol Oy -ou Op zapoye laniour urzafut ns ep -ur vyfeq of ep tjnuowodeu ours 99, “eyfeq eUIaApe aviti Zenu na brigu drugima« (Af. 265); »Putuje ‘on (trgovac) u strane zemlje« (Af. 197); trgovac putuje da bi trgovao, knez ~ odlazi u lov, car ~ u rat, itd.; djeca ili Zena, ponekad trudna, ostaju sa- mi, ostaju bez zaitite. Time nastaje podioga za ne- volju. Nevoljni oblik odlaska je smrt roditelja. Sa smréu ili izbivanjem roditelja podinje vrlo mnogo bajki. Ista situacija mode nastati kad ne odlaze stat riji nego, naprotiv, mladi. Oni odlaze u 3umu po jagode, djevojka odlazi na polje da donese braci zajutrak, careva kéi odlazi da se profeta u vitu itd. 2. Zabrane povezane s napustanjem doma. Od- rasli na neki nadin znaju-da djeci prijeti opasnost. Zrak oko njih ispunjen je tisuéama nepoznat nevolja. Otac ili muz, odlazeéi sam ili da odu djeca, popracuje taj odlazak zabranama. Zabrana je, dakako, prekréena, i time je izazvana, ponekad munjevita, nesreéa: nepos- iugne earevne, koje su posle u vit da se prosecu, ‘odnosi zmaj; neposlusnu djecu, koja su oti§la na ribnjak, zaéara vjestica ~ i oni veé plivaju kao le patke. Zajedno s katastrofom pojavljuje se za- nimiljivost, dogadaji se potinju razvijati. Od tih zabrana zanima nas zasad jedna: zabra- na izlaska iz kuée. »Dugo ju je knez nagovarao, zapovijedao, da ne napudia visoke odaje« (Af. 265). Ili: »Mlinar, kad odlazi u lov, nareduje: "A ti, djevojko, ne odlazi nikamo’ (Vidi 43). »Kéeri, kée- til... budi pametna, éuvaj brata - ne udaljuj se od keuéew (Af. 113). U bajci »Balavi jarac« kéeri su sa- njale ruzan san: »Otac se prestratio, éak je zapovi- Jedio svojoj kéeri—ljubimici da ne iziazi na trijem«. U tim primjerima, kako smo veé spomenuli, ne- poslusnost dovodi do nesreée: »Nije posluiala, izisla je! Jarac ju je, u taj Gas, dohvatio na visoke rogove i odnio na strme obale« (Af. 277). Tu bis- mo mogli pomisliti na uobiéajenu roditeljsku bri- gu o svojoj djeci. Ta i danas roditelji, kad odlaze iz kuée, zabranjuju djeci da idu na ulicu. Ipak, to ni- 02 je sasvim isto. Tu se krije jo’ nesto drugo. Kad otac nagovara kéer »da ne izlazi ni na trijem«, »da ne napusta visoke odaje« i si., onda nije rijec 0 jednostavnoj strepnji nego o nekom dubljem stra- wu. Taj je strah tako velik da roditelji ponekad ne samo da zabranjuju djeci izlazak, nego ih éak za- tvaraju, A zatvaraju ih na takoder neobiéan natin. Zatvaraju ih u kule, u »stupoves, zatvaraju ih u podrume, a podrume padljivo poravnavaju zem- jjom. »Iskopana je duboka jama, ona je uredena, dotjerana kao: palaéa, opskrbljena zalihama da ima i piéa i iéa; poslije toga stavijali su svoju djecu 1u tu jamu, odozgo su napravili strop, nanijeli zem- Iju i naglatko je odozgo poravnali« (Af. 201): ‘Tu je bajka saéuvala spomen o mjerama koje su se nekada stvarno primjenjivale prema carskoj djeci, satuvala ih je pritom za¢udujuée potpuno i togno. 3. Frazer o izolaciji careva. Frazer je u »Zlat- noj grani« pokazao sloZenost tog sustava_tabua Koji je okruzavao careve ili Zrece, vraéeve i njihovu djecu. Svaki je njihov pokret bio propisan kodek- som koji je bilo izvanredno te8ko ispuniti. Jedno od prayila tog kodeksa bilo je - nikada ne napus- tati dvorac. Tog su se pravila ljudi pridréavali u Ja- panu iu Kini sve do XIX stoljeca. Na mnogim Injestima care=bide-koje-nitko-nije-nikadwvidio. Za8to je tako bilo, vidjet cemo uskoro, a sada ée- mo razmotriti.neke druge zabrane kojima je car bio okruzen, a pritom éemo izabrati one najkarak- teristi¢nije, ‘svojstvene—svim raznolikostima tog obitaja. Medu ttn, zabranama Frazer napominje slijedede:“¢ar ne smije-svoje lice pokazati,suneu.i zato se nalazi u stalnoj tmini. Nadalje, on he smij dotaéi zemiju.. Zato je njegovo prebivaliste podig- nto nad zemijom ~ on Zivi u.kuli, Njegovo lice ne smije vidjti nijedan tovjek,zato.on prebiva ¥ pot punoj samoéi, 2's podanicima ili sebi bliskim raz- govara kroz zavjesu. Najstrozim sistemom tabua 639 spirva wiarryo% rasmus ~ 5 {BEL ns Zee) “7 ores “as :ep.cost y une soy fy ~ -yoreys uproar aeGeuneszu ceago fisu9z "yaHI3D-eivtE Sy “B24 nod ong yTufon of oxey« ayfeq nioful cud vu Aousuig tpoavu fepnjs aiffuntuez ougosog “ory aoufu nefpiA-ofrias ow oUF Nalpia BOWIE nfitus ou-quoioayee-ns-1foy 10 “Ipia wBOxati 38 Up euergez of euezanod Upetas WrOMRIGeZ Wo ¢ “(gg ‘wunD) »n “pals oviow uo af fofu ny ‘ynuyzuord ozow ou vy ~baz wupoliu ep vureudtis WNszAg 1 wIaqap OE) s RUBOAP HIQEM« 9s ep eLIpaibu of exfoxatp. Ind vu Wzv1po “Fed! ‘uO “»euqnjo3 s naa] euipo8 urep 98 99 yeIOU! ! eqnjo# N MZoaraud 9s 29 Uo “ealas vByRIZ BUxEIOP OUTE VF OY “sof ‘ousedo asians 0} eSofu ez of ep ovyar af avy ‘Ty. “afjaupor ouzofu avafsod oupafez ep 28 tour ou ‘eujous af untfu s “ea 8] wouaz vpeysod wxforatp af ny -apafins opafas n ouafigiusoaid vouns opatas af ny ou “iofeg foygen oft n 1 rforsod opalas vaoguns euvqez.-,»ejatpia aftu vouns vfox« 1 »ozafpta aftu oouns nfoya :efu -oyuuz Pap wun uNtUa) fe] -AeFeuneazu eAIZEU 3s PY eaaieo eureyfeg UNTYsoxBOU f UNTYSUTZNT A “eu “Sef oundiod af ny violas euesqez “(ot ] “418 “pnyg) »eoseygnur Soupaltu 1pia au ep I “WoOTTelAs BS 90U {wep r‘nofarz vuo 29 eunLfo¥ n aqos apaun WoffueZ Pod a5 ep o1pafinodez af seo-gu “(19¢ “ns “8 °Z) >empos wepas epafas eaxeyiu apng ou ep (euts Bip vloas uz) qeaaingbz fisid burew | ere, ourys “( QUO) »nfepo num) fof mpesdzy« “uu “fou -ndjod n vjezip vaafp as ns vysieg “ajayered nfnz -Pyod “roryesey ySnsp vu ny yess ep 1 “eouNs BAND yelaog as ep ifazar fouponud 0 galt ouaesoupal afiu my eq”-epolas easguns eursqez efjael 994 as ny, “(vl Fv) yeouns oyef rds YE ep iu ‘AoNefA To ~geus nsaUpo ou Yi Bp ‘Zoany n doNNd Ovy “OIAETS Yt ‘owres 1 soefed euutazpod af otpain “exo noluafz Oey “e-1 2081161 “wopuey p> PIE so syed on pus ooge. 11 34 80g wap ay HezEHd ovang af yt fremy« :safuud nag “(¢5 ‘paH) »ere -gnd ea phat “epeang af v8 euQ« “(107 JW OLDS Zor Jv) veutpod rod ez wurestuNUTeE YE o1qys -do 1 ‘nugjor ndafry + euvay eptvere onuesdjo af eSafu vu ‘drys 10st 1seideu 9s ep of opaftaod -8Z« :ifoejoz! foupaf 0 oures 210408 1Aafegnys -apisoupaffe ‘Jofeq n aoafp aysreo efiovjozy "py ‘ropyjoy twowoxans eznid weu nfoy nyYs NNOwWZeI f fiyleq ‘ea FNUIASO 2s OUTED TP “eAdUeD aftovjozt ign as afoy nsompafod aas 1u'‘yeze1y Onuewods of afoy azofwud eas mipoaeu ougoniod afin ‘THeAow “aby NS Iq “Ipzy feSNyOd IsIeUOUE Tye NS PE PHY SwBUNIOJOAP WIfOAS N IuoIOAIEZ Iq THO NS Ye “jao80q ovy WeAoigod as ns rates Tysdong« "1 -psndeu ousfuerquz of nu 1foy sesoap foas ez of uezoa o8uL07 ffery« ‘vowop foas nysndeu onus off ‘woarsuezoq fenews toruepod 1o8afu ns esol -o¥ ‘$119 pysurUag — 1eD« “eposeN-Fopofio-efueyso8 * -vjgreluvang ouprieurof oppeuz ered aftreang olf] Pw “Borg “eporeu afueyso8eyq is1aez nsousefdsn daotafu po t ‘uroyors ‘ew IpAly ‘wosry ‘woqou “Lop ~oTnd peu 90u vuieut af euesidud nzeo HF POA “WSOWARzIp ote! BAEfod af OF OMEIAN * fmzeuour ‘ayeur ayemts0; 92A a8 ns afp8 oure) — loLyy n “NYS “YoW WoleIs n afngofwnd euo as ouaUTy 7 “eUseY ouanejes vaefod vy af ep IptA ezofwud as yrAod -of 21 ON try eu ageysaud apepo F aAafjery ays -1 bu UNljeZ ‘NyLUTY | Nyy eu zed uMBEZ “ep -nyitu Zoysuedef po wegod auafund afons nipoacu afuigod uQ ‘fefuareur foas Tusefgo HI NeIsiAzes rysfuoysty wavgnyod ou 1 sazeny ep iar eller “gigi0zoid zo1y pfepop 23 euexp “uafuerqez sodon af epoaziosd ziu avi “suey afueunid af oueznsyogp Kjevnes. »U nekog je kralja gospo- darica, naginjen je njezin portret, a ona ipak nosi maskes (Sm. 12). Car dolazi k zatvorenom junaku: »Kad je on dodao, carevié mu je rekao: ‘Ne prilazi mi’ — a sm se okrenuo i uzdahnuo naspram cara« (Sm. 303). Tu su nazoéne iste predodzbe koje do- vode do straha od zlog pogleda. Popadija je strpa- na u podrum. »Mene je fietko urekao« (Sm. 357). Viadska bajka satuvala je posljedice koj nastati ako se u obzir uzmu zakljuéci. »Zivjela je u podrumu. Ako ju je netko od muskog puka (tj. mukkaraca), od mladiéa, ugledao, narod je ispas- tao« (Z. V. 105). Vjadska bajka sacuvala je zabra- nu da se spomenu zatvorenici: »A on je u tamni- ci... O njemu se ne smije ni govoriti, odmah éc te 1 (Z. V. 28). Navest éemo markantan primjer ruske bajke adje se pojavljuje zajedno nekoliko oblika zabra- na. Junak dolazi u drugo carstvo, jega i onih koje susrece zapodijeva se slijedeti razgovor: » ~ Kod vas je, domaine, mjesto Siroko, ~ a zasto mu je kula bez ijednog prozora i bez svjetla, Semu ona sluzi? ~ Ah, prijatelju, u toj je kuli zatogena careva kéi, Nju su, kaZu, ovamo dopremili otkad se rodi- daju joj da vidi svjetlo dana. Kad joj kuha- a donosi hranu, samo je pruza ali ne ulazi unutra. Tako ona tamo Zivi, uopée ne za kakav je narod. ne, Ijudi ne znaju kakva je ona, ona ne zna azi, nikada se ne po- Javijuje medu Ijudima« (Sm. 10). 66 ‘Taj zanimljivi primjer ukljuuje jo8 jedan de- i i rana, »Samo je pruza smo da su i carskoj ‘djeci dostavijene namirnice za pet godina (Af. 202). To su, dakako, tudoviine deformacije. Bajke su satuvale i toénije podatke o tome kako se doda- vala hrana. »Otac mu je naredio da uéini kameni stup; da je u njemu, znati, samo krevet, leZaj i pro- zoréié a reSetke da su na njem évrste: samo mali prozordié da se moze kroza nj pruziti hranac (Z. P. 18). Isto tako o djevojei: »Naredeno je da ju se ba- ci u kameni stup... Ostavijen je samo prozorgié da joj se moze dati éaéu vode i krisku kruha iz dana u dan« (Hud. 21). ‘Abhazijska bajka vrlo je dobro satuvala jos dvije zabrane: zabranu da se, dotakne zemlja i za- branu_obiéne i ne: Carska djeca u bran koja ih osposobljava za éudesna svojstva: »Oni su dréali svoju sestru u visokoj kuli. Odgajali su je ta- ko da njezina noga ne dotakne zemlju, ni mekanu travu. Oni su je hranili_samo mozgom a U ruskim bajkama zabrana da se dotakne zem- ja ne iskazuje se izravno, iako proizlazi iz sjedenja u kuli Vidimo, prema tome, da je bajka savuvala sve oblike zabrana koje su nekad okruZivale carsku obitelj: zabranu_svjetla, pogleda, hrane, doticanja zemlje, doticaja s liudima. Sukladnost bajke i his- torijske proslosti je do te mjere potpuna da nam daje pravo da utvrdimo kako bajka odrazava his- torijsku 2bilju. z : “5, Zatodenje djevojke. Ipak, taj nas zakljutak ne moze potpuno zadovoljiti. Dosad smo razmat- rali samo oblike zatofenja i zabrane koje se na nj » Abhazkie skazki. Subumi, 1935, st. 49. (or“IgE epgos] tunis safoy 9 ~ ozeys agysuzns aeeunoazur Heigo fysiag oto el OH -e1] |Jsiut 21 npraiod oy -vfuogstg iprugasafui-outot “HA n epppoaoid as vfoy-exefoaalp woltoejoz! s uap -asodsn af 924 nfuagowez winugiapod rofeq n af efoy ‘SHfOASIp AFT “fiovjoze yrIqGo Irup 1 uepal 1 eALzEI -21 vxfeg “BUAOYENS WYeupaf wx ‘eureqzpopoid yeupaf wu afjaura wfegiqo os eqQ “vzea tUsOdso -au iforsod oxfoaalp nfesrjozt as ep efepiqo roalp Bysieo | 1aoreo nfesjoz} os ep efeyIqo npoUwZy “nsoy neavlisogges nezed ojearfuesqez vuexforsfp wyaye} as BP 0} BU JOPOYE) o1sozodn af sozeig “oyeuzod ougrd af or ‘onsgore7 oes woffpennsuou s 2yforelp ns el foes 8 “afeigo’ ft owrew ‘gon foBtup oundtod m-eveuzéd 503 efubzZai wtiBIq “epnBout ojzA euo af owe ‘eyUa;aAS ypjsueSod 1 soap aysieo ‘ears yruogoye2 wus -ido n yo ofuruods ou 9s osoy vfuezar eueiqez ‘ysougejatid nugasod wa9y foxare afep ws0y wl, "EHD 2192 O[JA aUAdIED aUDQOTEZ vs -oy vanp ore “ouataZy DUEZES “apaisns 01599 98 vfoy wui0 of 99H aAarED 91930) +¥2 ¥soy ving »-eTe ‘eIBYE] 19S9PEAP pO ped 1q auo ‘eouod -ez Boysiozo1d o¥0 Yt efezeatud “o1uaajd afoas 1q vjetdser ‘soruqorey se/8 e[ng 4q pey “MU eUTELZ ovy nyur} ‘nsoy nusexjaid nSnp af peu] ““eIeIA WW sotusdars ru eeu afte efoy njny nysuns n vy -Rorez af nf vatuqore “eu1po8 Z| o11g af fof epey« zundey — 7] wu) Ifeq foxpeUIaTT-n aps) 89. ‘(pas ~ “fuep2s 0) vu asoupo “aporstud n usourepapodau eu 2a 98 Ber) {$5 "M8 'E861 “WAP sh ofeoIoz “e288 “To as ougasod 1ia9} anaies auagorez asoy adnp ANOW, “eurgnp euafu puuez seu pesez ‘nisofw WwoSnIp BU as OULD? T1ABGEZOd asoy Wofoq WONREIZ BS “(09S “Jy) yeonodol] euoaupo ‘eotuoyo1d emerZ :euRAZ “eu estise, af eurares 1 ‘ered op fof eped noruarayd n eusjojds ‘eusamyodou ‘euaptasouneyz “eIsn ws0%, af eurzalN jgeauyod af fof yezoa “ny n align sez af fofu :oupesop tuaoseo af ie “efuaurey SoSemp 1 es -enjn ytuares 1 afu n af ofouut Sepestpn yexz uepog -o[s aftr 1py waste ‘epize|zt afte eUO [Ny Zt OWE “ING Ted T nuosues 0 ngud oureuauods ep o« -jeisop af pesez v ‘Hsaisns eyEIARU agIA n got ODD aS TSOY “ESO 9201 98 Up vuesqez of O], oysauod n uagopafasod fouapoaeu n 1foy uerqez ru ‘ON *2pon fezojod eu onead 1q man8z1 nfegrys wouosdns n ~ souns nofpia sjafuus nstu roruagorez :1uIAyO ns warstuagoez Hafan “nargiusgoyez n ousz sAoytTE 1 9poa a9npng eiseszn BafustpoBoupas op ozip HU “aury fougny n apeusiy ouefipuy« :owrzeyeu e197 -e14 poy ‘oxupefjseu saoyfu 1 ofau onazvo oures ‘au afaizexngo ns ouergnz Hfiqz foysfuorsiy n ‘oF -nup (“CI ‘peg) nuednez of ower | ‘ounyes 2s ural nupod 1y1[9A edoyst 9s nur ep orparen af 1294 ‘unapod 1 izejeu wooelp s oupalez seo urys peyouod rofeg n 0s ep ips effea ‘oN “Po2lp foys =180°6 HoAo vyfeq & “VULEPOA ‘EWTAGIEO 0 LOA -o8 19284 vp OUNpIA ‘o¥feq PUNE UOIeUI s ozeI owages af afoy ajefiuayeur owpaiodsn oxy ‘niu -ogoiez ynuaiapod af 0% 07 eu e1IZq0 Zaq ‘esoupoae zer navodi mit o Danaji.* Istu misao iskazao je von der Leyen u svojoj knjizi.o bajci, a ona je ponov- Ijena i u izdanju Afanasjevijevih bajki u redakeiji Azadovskog, Andrejeva i Sokolova. Doista, Ra- punzel je zatogena kad je navrSila 12 godina, 1j. kad je postala spoino zrela; ona je zatoéena u 3u- mi. Upravo u Sumu su se odvodile djevojke. Pri me su ponekad nosile 8ljemove i skrivale svoje ce. Sjetimo se careve kéeri koja je nosila masku. Postoji jo8 jedno mi8ljenje u korist te uspored- be: poslije zatoéenja djevdjke obiéno slijedi njezin brak,. kako éemo to vidjeti u bajci. Cesto bozan- stvorili zmaj ne otima djevojku, nego je posjecuje u tamnici. Tako se dogada u mitu 0 Danaji, tako se ponekad dogada i u ruskoj bajci. Tu djevojka zatrudni od vjetra. »Bojao se da se ona ne razma- zatvorio ju je u visoku kulu. I zidari su zazida- vrata. Na jednom je mjestu izmedu opeka bila . I jednom je ta carevna vjetar joj jé napuhao tr- buh« (Sev. 42). Zatotenje u kuli_o¢igledno je pri- prema za brak, pritom ne za braks obiénim biéem. nego & bidem botanskog reddy iz kojeg se radacho- anski sin, u tuskoj bajei Ivan Vjetar, a u grékom mitu Perzej. Ce¥ée, ipak, zatogenica nije buduéa majka junaka, nego buduéa junakova Zena, No u cijelosti analogija izmedu obitaja i bajke tu je mnogo slabija od analogije motiva zatogenja care- va i carske djece. U bajci potpuno jednakom zato- Senju podlijezu kako djevojke tako i djetaci, i bra- éa zajedno sa sestrama. Usporedujuéi te Sinjenice, moramo se upitati u kakvoj su vezi ta dva oblika zatotenja inedu so- bom i s bajkom. Zatodenje djevojaka je starije od *'D, Frizer, Zolotaja vet’, str. $63, 70 zatocenja careva. Ono postoji vec_u. najprimitivni- jib, najprvobitnijih-naroda, na primjer-u-Australi- janaca. Bajka éuva oba oblika. Te dvije forme po- tjeGa jedna od druge, medusobno se naslojavaju i asimiliraju, kod &ega se izolacija djevojaka sacuva- jetrila. Izolacija éuvao ci 8 6. Motivacija zatocenja. Nase bi razmatranje bilo nepotpuno kad se ne bismo zaustavili na jos jednom detalju, naime na pitanju St izaziva to za- totenje, kako se ono motivira. Zatotenje careva U historijskoj se zbilji motiviralo time da je »car ili Zrec obdaren nadnaravnim sposobnostima, je otjelovijenje boZanstva, i u skladu s tim vje injem pretpostavlja se da je hod prirodnih pojava u veéoj ili manjoj mjeri pod njegovom kontrolom. Njemiu_se_pripisuje odgovornost za lo8e vrijeme, ab iruge stihijske nevolje«.’ Upravo je to lo poscbnu brigu 0 njemu, navodilo na Tjegovu zastitu odopasnosti, Frazer prihvaéa tu Ainjenicu, ali ne pokusava objasniti zaSto su. po- sa zemljom. ije sliénog ka- ‘o zatocenici- imo da je od kr8e- nja zabrane »narod stradao« (Z. V. 105). U.baici je Hijeé-samo o osobnoj sigurnosti carevica ili careve kéeri. Ali BHigaco-aititi-cara i sama se temelji.na starijoj predodabi, koju Frazer nije obradio, da je taj polozaj. Na njega je upozorio ve¢ Nilsson: sve je ispunjeno nepoznatim Sto ulijeva strah. Tabu n 4ry ~ ui Ze18 Tost “wopuoy -ersfed -yegnipyez wapafyis eu oxvsd wren. nfep 1 -oyzt afpao ows ofoy Heluayeur Ag Apnlyez “1 “eaofegnys YH po efiugreyse af euo :1zojn for n aouns afeuzod au oa0jo8 ‘ouagos 904 of OEY “ey feg oqzpopaid aygruprsofjuioz vavzexzi euniaafeg Ys uN. n THofprA gor owap Oey ‘OUO ‘oUsey ELALL apdon as soung oyu] “fy ‘voung=e8oq wyrusturez uaz BI US PONTE v “voung vUIELiSZ ns auEHeMG TPIPIA sia epeyzu Yl Ipaly “»ed1A9lp “sAdguns« TEICATEZ OI Nifllog Woseys n ns ep oureUZ “11ZG0 nuizn yfeueq o eu Igeazenst ep af ouganod aaafegnys eaye], ,,uetef oey efe8po as afp# nuns 1 apny 21 Isoupo Oufe} 98 a1DIIp OL, “aH0lip 1pox eu ‘opofas oasguns aupedn ngos nuizafu n ify “»E9 “APeTUI YAS 1 voRIeYgnUI YIAs epaysod po oysTep pny n ovzrp yoftan of nf oyez 1 (sBuTY passes 01) Iqznys foroAs 1294 nfovs af onaasod “yiuapoas FyLIOA 01g af fox ‘ovjo« (exaury “aafs) ung eusuiard nfuvpaid n ‘afund eu ‘oes, aye) Oey oysordeu ogou “eueuqez (souso wu ELS yIUgIzeW nfuefidnys orsouspud afta yny n yr rue) nif) wofjuiez pod YeAvIOg ep HigNipyez szour ewfzal|iqo wrupessod umyau od 98 oY], “ousef ans afiu gol m yed! on “tuazeszi ns oftqe|s (1s Fepop | epajfod Buesgez ‘urea sod) azrerey 1oHIgO TeISO ‘29ny efuersndeu puviqez eioZeIZ1 aljoqlet af 1ofeq n sueaqez ey!I40 UR WIAs po — a0alp 1 eyefonafp “euaz aoruno po “(a8 ~oreqeg) a8ep aqeq “efoggey ‘eioylA eAoynp “eA -o88sA ‘vowsel ‘euBsnes po ‘eaofewz nyZIqGo 1 nfnfy] -aefod jofeq n as Hoy ‘euowap po nnngez Teaesny od ipnfj os ns eunfoy euesqez exHIGQo YAS PO “(ECE WS) »91A -ouvsAep weAeD asoupo au af ep ‘notjn eu nfesnd 65 “2S epOs] | ums, oyu fougorsonouesp 4 ep Ost~JeH “OATS AA 26E “L161 “We ‘gef,iiq aap 0 jsenod ef 8 Le61 TW, “vastus “1 “| ouswodeu y poasfud ‘soN0Sporg “Mine EPAS 1sz."d “1 Tos “eggy Teun of 210 mou HU, — "uMPONT Jo 3101~¥10} UL, “WOME “Dd ‘LS "T6L W9FUIGN “WoO AADMUNT “UOSSTIN “AW au of ep ‘nunaseo nfeang ep vurefjtpep oyposeu of 4eQ« :fofeq n ofiusey gol y _,"»dT0Ur agnApo ou 92 ep (apn 21) affoden reper aN« :1uaz foloas WoAod yeg ‘199zeIPO ‘myTUI—1oleq foystedigo n ‘ofjusey oF -ouul Psfipess ‘Oxe af O'S] «x PHIgN | yuEsART nafiu -po ofjodeu npizi oye YF 99 ep 1pes0A08 “epruesqez 01 af un exfewr ‘ofjodeu Ipazeyzt au ns farz« :our -zig foleg foysnjnz n ‘sofuutd wu ‘oye :ouer OLA 994 bfjaef efloeanour as waxes, “2oruno po HNg as To “alp ‘oxyesyy “af asaupo 1 feurz arfod »epeuouzi« a8 ep ed “yesz wzolas auyepn ep ‘ya n nfujog vu wy -oaez 3OAS 21 SIZ! PUAaTeD Bp af oufjoaog “auEIq -ez vfuassy 8oqz zjeseu af efoy afjoasu nfioeanout nygiinafuin n agatin 1 oafp [oyste 0 ndLiq afnp -ngod ayfeq nfuewejard n yess ruzorgipor fey, snoalp nystes 1910 now efoy B9tq afog as 1pnft :uBgOT T Uapoxpo af o1sap oye1 orst ou ‘uaparposu o1sog “agnpop ‘yens af fofeq 7) euouT rAoytf nfu -wods ‘oujoryuoy wases yi nfefsiumez 1 nfeuzod oagop Y! Wo - eurporeu utwes au e ‘eunyexBoma oures ns »neuzodauc vyafaog nfearznyo fo% 1a -ounp ‘ols :treays foupof n nfexeA uOssIEN 1 wo, ovy jesfoua as ep 1901 npsouNSis ws 08 dZ0 WN se>egig eusoyed afizequvs ano8afu efuasoas UD euIpHOY vuzajaid ns ep oye “epoys oURIGE ou ‘nnysn auign Wf apoyseu nur Ep eutasds yaltAn ns vfoy P91 yluoasuefey ns und eure, 1 yerz ‘ou -ng — uoMTg 27e¥ — nfo BZ« ,,"efods Boxyes4 Ind -od oysatr HeISCU RUIPOP po 9 EP BYES po agalioden jozni supstrat naieg motiva je strah od ne- la koje okruzuju Eovjeka. Uzroke te po- Taj strah dovodi do toga da se djevojke koje imaju menstruacjy zatvaraju da 'i se obranile ad opas- nosti. U Sajel se ta pojava odrazava u liku djevoj- ke zatotene u Sumi, pri éemu joj raste duga kosa. S pojavo tim oblicima javijaju u odnosu prema caru i cijeloj njegovoj obitelj jedinosti o zatoSenju careva i zabranama koje prate to zatotenje totno se podu:

You might also like

• The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  

  From Everand

  The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  Mark Manson

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (5813)
• The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are

  

  From Everand

  The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are

  Brené Brown

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1092)
• Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  

  From Everand

  Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  Chris Voss

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (844)
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• Principles: Life and Work

  

  From Everand

  Principles: Life and Work

  Ray Dalio

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (608)
• The Glass Castle: A Memoir

  

  From Everand

  The Glass Castle: A Memoir

  Jeannette Walls

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (1716)
• Grit: The Power of Passion and Perseverance

  

  From Everand

  Grit: The Power of Passion and Perseverance

  Angela Duckworth

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (590)
• Sing, Unburied, Sing: A Novel

  

  From Everand

  Sing, Unburied, Sing: A Novel

  Jesmyn Ward

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1104)
• Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race

  

  From Everand

  Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race

  Margot Lee Shetterly

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (897)
• Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike

  

  From Everand

  Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike

  Phil Knight

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (540)
• The Perks of Being a Wallflower

  

  From Everand

  The Perks of Being a Wallflower

  Stephen Chbosky

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (2104)
• The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers

  

  From Everand

  The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers

  Ben Horowitz

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (348)
• Bad Feminist: Essays

  

  From Everand

  Bad Feminist: Essays

  Roxane Gay

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1018)
• Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future

  

  From Everand

  Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future

  Ashlee Vance

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (474)
• Her Body and Other Parties: Stories

  

  From Everand

  Her Body and Other Parties: Stories

  Carmen Maria Machado

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (822)
• The Outsider: A Novel

  

  From Everand

  The Outsider: A Novel

  Stephen King

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1850)
• The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer

  

  From Everand

  The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer

  Siddhartha Mukherjee

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (271)
• The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)

  

  From Everand

  The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)

  Viet Thanh Nguyen

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (122)
• Angela's Ashes: A Memoir

  

  From Everand

  Angela's Ashes: A Memoir

  Frank McCourt

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (441)
• Brooklyn: A Novel

  

  From Everand

  Brooklyn: A Novel

  Colm Toibin

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (1947)
• The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living

  

  From Everand

  The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living

  Meik Wiking

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (401)
• A Man Called Ove: A Novel

  

  From Everand

  A Man Called Ove: A Novel

  Fredrik Backman

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (4610)
• The Art of Racing in the Rain: A Novel

  

  From Everand

  The Art of Racing in the Rain: A Novel

  Garth Stein

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (4203)
• Steve Jobs

  

  From Everand

  Steve Jobs

  Walter Isaacson

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (807)
• The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century

  

  From Everand

  The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century

  Thomas L. Friedman

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (2259)
• A Tree Grows in Brooklyn

  

  From Everand

  A Tree Grows in Brooklyn

  Betty Smith

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (1929)
• The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)

  

  From Everand

  The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)

  Sarah M. Broom

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (98)
• Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America

  

  From Everand

  Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America

  Gilbert King

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (266)
• Yes Please

  

  From Everand

  Yes Please

  Amy Poehler

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1898)
• Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln

  

  From Everand

  Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln

  Doris Kearns Goodwin

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (234)
• A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story

  

  From Everand

  A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story

  Dave Eggers

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (231)
• The Woman in Cabin 10

  

  From Everand

  The Woman in Cabin 10

  Ruth Ware

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (2521)
• Fear: Trump in the White House

  

  From Everand

  Fear: Trump in the White House

  Bob Woodward

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (738)
• Wolf Hall: A Novel

  

  From Everand

  Wolf Hall: A Novel

  Hilary Mantel

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (3811)
• John Adams

  

  From Everand

  John Adams

  David McCullough

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (2409)
• On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal

  

  From Everand

  On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal

  Naomi Klein

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (74)
• The Light Between Oceans: A Novel

  

  From Everand

  The Light Between Oceans: A Novel

  M.L. Stedman

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (789)
• Manhattan Beach: A Novel

  

  From Everand

  Manhattan Beach: A Novel

  Jennifer Egan

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (792)
• The Constant Gardener: A Novel

  

  From Everand

  The Constant Gardener: A Novel

  John le Carré

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (104)
• Blood Royal by Robert Bartlett

  

  Document675 pages

  Blood Royal by Robert Bartlett

  tradnani2

  100% (5)
• The Unwinding: An Inner History of the New America

  

  From Everand

  The Unwinding: An Inner History of the New America

  George Packer

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (45)
• Torkvato Taso

  

  Document35 pages

  Torkvato Taso

  tradnani2

  No ratings yet
• Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore

  

  From Everand

  Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore

  Jay Sekulow

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (137)
• Little Women

  

  From Everand

  Little Women

  Louisa May Alcott

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (104)
• 1638120600396 - оперативни План (Новембар) Нађа Стевић

  

  Document6 pages

  1638120600396 - оперативни План (Новембар) Нађа Стевић

  tradnani2

  No ratings yet
• Carobna Suma Branko Copic

  

  Document377 pages

  Carobna Suma Branko Copic

  tradnani2

  No ratings yet
• Sugar Chocolate Caramels

  

  Document1 page

  Sugar Chocolate Caramels

  tradnani2

  No ratings yet
• Snow Pudding: Chocolate Sauce

  

  Document1 page

  Snow Pudding: Chocolate Sauce

  tradnani2

  No ratings yet
• Cream Chocolate Caramels

  

  Document1 page

  Cream Chocolate Caramels

  tradnani2

  No ratings yet
• My Book

  

  Document1 page

  My Book

  tradnani2

  No ratings yet
• Opsta Lingvistika 1 (2) CELA VERZIJA

  

  Document16 pages

  Opsta Lingvistika 1 (2) CELA VERZIJA

  tradnani2

  No ratings yet
• Ilijada (Odlomci)

  

  Document15 pages

  Ilijada (Odlomci)

  tradnani2

  No ratings yet