qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwert

yuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiop
URGENTNA MEDICINA
asdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg
hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzx
cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbn
mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwe
rtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuio
pasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdf
ghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklz
xcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbn
mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwe
rtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuio
pasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdf
ghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklz
 SADRŽAJ

UVOD I OPŠTI POJMOVI U URGENTNOJ MEDICINI 4

NEPOSREDNE OPASNOSTI PO ŽIVOT POVRIJEĐENOG ILI OBOLJELOG 4
PRINCIPI URGENTNE MEDICINE 4
ZNAČAJ URGENTNE MEDICINE 4
CILJ URGENTNE MEDICINE 5
SPECIFIČNOSTI I KARAKTERISTIKE URGENTNE MEDICINE 5
MJERE KARDIOPULMONALNE REANIMACIJE DIJELE SE NA: 5
PODJELA URGENTNE MEDICINE 7
Prva pomoć podrazumjeva: 7
Urgentna medicinska pomoć 7
Posebnosti UMP 8
ORGANIZACIJA I FUNKCIONISANJE URGENTNE MEDICINE 8
Zavod ili stanice hitne pomoći 8
FUNKCIONISANJE URGENTNE MEDICINE 9
DIJAGNOSTIČKI PRISTUP POVRIJEĐENOM I OBOLJELOM SA ASPEKTA URGENTNE MEDICINE 10
ZLATNI SAT 10
PRVI URGENTNI PREGLED 10
Znaci: paradoksalni pokreti grudnog koša 10
Utvrditi da li postoje znaci poremecaja cirkulacije 11
Stanje svijesti i postoji li povreda kičmene moždine 11
OPŠTI URGENTNI PREGLED 12
POVREDE GLAVE 12
POVREDE GRUDNOG KOŠA 12
POVREDE TRBUHA 12
POVREDE EKSTREMITETA 12
POVREDE NERAVA 12
ANATOMIJA DIŠNIH PUTEVA I SRCA 12
KLASIFIKACIJA DIŠNOG SISTEMA: 13
MEHANIKA DISANJA 13
SRCE I CIRKULACIJA 13

1
 SPROVODNI SISTEM SRCA 14
POREMEĆAJI U PUNJENOSTI PULSA SU: 15
KARDIOPULMONALNA REANIMACIJA(REANIMACIJA DISANJA) 17
KARDIOPULMONALNA REANIMACIJA(REANIMACIJA CIRKULACIJE) 20
SMRT 23
ZNACI SMRTI 24
UGRIZI ZMIJA I UBODI INSEKATA 26
UGRIZI ZMIJA 26
KRVARENJE 29
ZNAČAJ KRVARENJA 29
PARAMETRI KOJI ODREĐUJU ZNAČAJ KRVARENJA: 30
POVREDE 34
TERMIČKE POVREDE- OPEKOTINE 41
SMRZAVANJE 42
TOPLOTNI UDAR 43
POVREDE ELEKTRIČNOM STRUJOM 44
POVREDE HEMIJSKIM SREDSTVIMA 45
TROVANJE KAUSTIČNIM SREDSTVIMA 45
NETRAUMATSKA URGENTNA STANJA 46
KARDIOVASKULARNA URGENTNA STANJA 46
KARDIOGENI PLUĆNI EDEM 46
KORONARNA SRČANA BOLEST 46
URGENTNA STANJA RESPIRATORNOG TRAKTA 50
URGENTNA STANJA GASTROINTESTINALNOG TRAKTA 51
URGENTNA STANJA UROGENITALNOG TRAKTA 52
URGENTNA STANJA U AKUŠERSTVU I GINEKOLOGIJI 53
AKUTNI DUŠEVNI POREMEĆAJI 56
ŠOK 58
HIPOVOLEMIČNI ŠOK 59
BESVJESNA STANJA 62
SINKOPA 62
TROVANJA 65
TROVANJA GLJIVAMA 65
TROVANJE ALKOHOLOM 66

2
TROVANJE ŽIVOM 68
TROVANJE BOJNIM OTROVIMA 70
TROVANJE DROGAMA 70

3
UVOD I OPŠTI POJMOVI U URGENTNOJ MEDICINI

Istorijat UM vjerovatno je stara koliko i ljudski rod, Montaigne u vavilonskom drustvu tvrdi
da je svaki čovjek bio ljekar, Biblijski podatak da je Elizej vratio život dječaku
upuhivanjem vazduha u pluća, prva indirektna masaža srca urađena je 1847-Schiffa.

Napoleonov hirurg Larey zadao principe kod velikog broja povrijeđenih da se ukaže pomoć u
prva 24 sata.
Dunat je osnivač oranizovane prve pomoći, najveći broj korisnika prve pomoći su iz oblasti
hirurgije tj. povrijeđenih.

Anamneza i klinički pregled trebaju biti kratki i ekspeditivni (otkriti sve ono što ugrožava
život bolesnika), utvrditi rad srca, disanja i stanja svijesti.

Urgentna Medicina je strogo definisana specifičnošću bitnog slučaja.

UM se bavi urgentnim stanjima, bolestima i povredama koje ugrožavaju vitalne
funkcije, organizma. UM nije zasebna grana medicine nego zadire u sve
medicinske specijalnosti, njihova urgentna stanja ali sa posebnim i jedinstvenim
postupkom u dijagnostici i terapiji akutnih poremećaja zdravlja.

UM svoje djelovanje započinje momentom nastanka hitnog stanja a završava se definitivnim

zbrinjavanjem povrijeđenog ili oboljelog u nadlažnoj ustanovi.

NEPOSREDNE OPASNOSTI PO ŽIVOT POVRIJEĐENOG ILI OBOLJELOG

- prestanak rada srca i disnja
- jako krvarenje
- razvoj šoka
- besvjesno stanje povrijeđenog ili oboljelog
- utvrditi okolnosti trovanja

PRINCIPI URGENTNE MEDICINE

- Što prije(pokupi i žuri )
- Što bolje (ostani i odradi)
- Što prije i bolje (žuri i odradi)

ZNAČAJ URGENTNE MEDICINE

- Značaj urgentne medicine je u potrebi donošenja brzih i ispravnih odluka:
- Definisati stanje ili povredu
- Prepoznavanje vitalne ugroženosti P/O
- Započinjanje reanimacijskog postupka

4
 - Obezbeđenje brzog transporta
-

CILJ URGENTNE MEDICINE

- Urgentna medicinska pomoć je :
- Pružiti UMP P/O na mjestu nastanka,
- Što prije što bolje
- Obezbjediti vitalne funkcije organizma
- Obezbjediti adekvatan transport
-

SPECIFIČNOSTI I KARAKTERISTIKE URGENTNE MEDICINE

- Vrijeme djelovanja UM (od momenta nastanka urgentnog stanja do

definitivnog zbinjavanja)
- Mjesto djelovanja (mjesto nastanka urgentnog stanja)
- Materijalna sredstva( su ograničena ali dovoljna za uspostavljanje dijagnoze i
sprovođenja terapije.
- Vitalne funkcije i život bolesnika ili povrijeđenog su neposredno ugroženi i
od brzine dijagnostičkog i terapijskog postupka zavisi konačan ishod,
postupci moraju biti sinhronizirana: dijagnoza, renimacija i transport.

MJERE KARDIOPULMONALNE REANIMACIJE DIJELE SE NA:

- Mjere osnovnog oživljavanja (BLS masaža srca i umjetno disanje)
- Mjere naprednog oživljavanja( ALS)

BLS (osnovne mjere preživljavanja) osigurati prohodnost dišnih puteva, umjetno disanje,
masaža srca.

ALS (napredne mjere preživljavanja) osnovni princip i koje treba sprovesti kod svakog
životno ugroženog pacijenta.

- Procjena opšteg stanja i ugroženosti pacijenta

- Određivanje logičkih prioriteta (procjena vitalnih funkcija)
- Pružanje tretmana koji provesti unutar sat vremena ABCDE
A(airway) oslobađanje disajnog puta
B(breathing) uspostavljanje disanja
C(circulation) uspostava cirkulacije sa kontrolom krvarenja
D(disability) neurološki pregled
E( expose) pregled pacijenta uz potpuno svlačenje

- Trijažiranje povrijeđenih ili oboljelih prema težini ili stepenu životne

ugroženosti.

5
 - Trijaža razvrstavanje kategoriziraju se pacijenti prema težini povrede,
oboljenja, prioriteti liječenja i šansom za prezivljavanje.
- Osnovna svrha trijaže je kategorizacija pacijenata po hitnosti.
- Trijaža se odvija na nekoliko nivoa: primarna, sekundarna, tercijalna.
- Osnovni princip je usmjeriti resurse tako da koristi ima veliki broj osoba.
- Prioritet I( crveno), prioritet II (žuto), prioritet III(zelena), prioritet IV (crna).
- Primarna- razvrstavaju se u četiri kategorije
- Sekundarna- na osnovu vitalnih funkcija
- Kategorije trijaže:
1. Najlakše povrijeđeni (40%)
2. Potreba neodloziva specijalisticka pomoć (15%)
3. Moze se specijalisticka pomoć odgoditi na izvjesno vrijeme (25%)
4. Imaju male šanse za prezivljavanje (20%)
I- Kategorija (crvena)- ne treba značajan dio resursa, ni vremena
II- Kategorija(žuti)- stabilni, 2 sata zahtjevaju tretman, prelomi dugih kostiju, povreda
kičmenog stuba, opekotine II i III trećeg stepena, otvorene i zatvorene povrede
oka, povrede stomaka, trovanje, šećerna bolest, bolest srca.
III- Kategorija (zelena)- naj lakša grupacija pajenata, nakon 4 sata, uganuča išćašenja,
povrede mekih tkiva,
IV- Kategorija (crna)- mrtve osobe, povrede su teške, srčani zastoj, daju loše prognoze
kod spasavanja.

Kadrovi- oni koje najbolje znaju.

Oprema za trijažu:

- Telefon
- Interfoni i megafoni
- Informatička oprema
- Smjernica za rad ekipa
- Karton povrijeđenog
- Oprema za reanimaciju
- Odgovarajući broj vozila
- Vreče i čaršafi za prekrivanje leševa
- Skala za procjenu bola
- Pulsni oksimetar
- Aparat za mjerenje pulsa i stetoskop
- Sredstva za imobilizaciju
- Sredstva za nadoknadu tečnosti.

Pravila trijaže:

1. Vrijednovati anamnestičke podatke

2. Detaljan pregled P/O

6
 3. Uočiti moguće pogoršanje P/O

PODJELA URGENTNE MEDICINE

- Prva pomoć
- Prva medicinska pomoć
- Urgentna medicinska pomoć

Prva pomoć prilikom zbrinjavanja povrijeđenih podrazumjeva:

Skup mjera i postupaka kojima se spašava život i sprečava dalje pogoršanje zdravlja
povrijeđenih uz primjenu standardnih priručnih ili improvizovanih sredstava.Prva pomoć na
mjestu nesreće ukazuje lice koje se zatekne na mjestu nesreće i raspolaže znanjem o
ukazivanju prve pomoći.

Pod prvom pomoći podrazumjevamo sve radnje i postupke na mjestu povređivanja ili
obolijevanja ili što prije, sa sredstvima kojim raspolažemo a u cilju da se očuva život i spriječi
nepovoljan tok P/O do mjesta gdje će se pružiti viši stepen pomoći.Prva pomoć može biti
samopomoć i uzajamna pomoć. Svrha svih postupaka PP je uspostavljanje poremećenih
vitalnih funkcija jednostavnim metodama.

Prva pomoć podrazumjeva:

- izvačenje povrijeđenog i sprečavanje ponovnog povrijeđivanja
- sprečavanje nastanka ugušenja, prestanak rada srca i disanja.
- privremeno zaustavljanje krvarenja (jedna od metoda)
- previjanje rane
- privremena improvizirana imobilizacija
- postavljanje u adekvatan položaj.

Urgentna medicinska pomoć

Pod UM podrazumjevamo radnje i postupke višeg stepena stručnosti od onih u prvoj pomoći
a podrazumjevaju sprečavanje nastanka stanja ili poremećaja koji neposredno vitalno
ugrožavaju P/O. Ovaj oblik MP pruža ljekar.UMP- bitno je da ima dobru kordinaciju sistem
dojavljivanja, transport, trijažu i dijagnostiku.

Pomoć se sastoji od :

- Osiguranja prohodnosti dišnih puteva

- Osiguranja respiracije, ventilacije i stabilizacije grudnog koša.
- Kontrola krvarenja
- Osiguranje venskog puta
- Prevencija nastanka šoka
- Kateterizacija mokraćnog mjehura
- Plasiranje nazogastrićne sonde

7
 - Imobilizacija standardnim sredstvima imobilizacije- kramerova šina
- Suzbijanje bola
- Primjena antibiotika i Ana-Te.

Posebnosti UMP
- Vrijeme provođenja dijagnostičkog postupka i provođenja terapije je
ograničeno
- Dijagnostički postupak je kratak, ali iscrpan da šta ne promakne što ugrožava
život P/O.
- Liječenje započeti na licu mjesta, na mjestu događanja.

Alarmirajući sindrom polazna tačka u postavljanju dijagnoze kod hitnih slučajeva je

alarmirajući sindrom koji dominira kliničkom slikom. Alarmirajući sindrom je skup svih
simptoma koji ukazuju na povredu određenog organa ili dijela tijela.

Kratka anamneza Pregled P/O po planu ( utvrditi povredu ili funkcionalno stanje organizma,
Potom se utvrđuju vitalne funkcije , obratiti pažnju na položaj pacijenta, manifestacije:
povraćanje, boja kože, zadah, panika pomagači).

ORGANIZACIJA I FUNKCIONISANJE URGENTNE MEDICINE

- Zavodi ili stanice hitne pomoći

- Centar urentne medicine
- Bolnice za urgentna satanja

Zavod ili stanice hitne pomoći

- Vlastiti prostor
- Oprema
- Sanitetska transportna sredstva
- Kadar

Ustanova radi 24 sata, zbrinjava sva urgentna stanja u ustanovi ili na terenu, pravit
komunikaciju sa CUM i bolničkim ustanovama.

UMP- pruža se na mjestu incidenta, u ustanovi UMP i samom transportu.

CUM je dio opšte bolnice ili kl. Centara i po funkcionisanju je neovisan, naslonjen na
bolničke/kliničke kapacitete u CUM-u se pruža UMP na nivou ljekaraspec.urg.med.

Nakon pružanja UMP u CUM-u se dijagnostički pacijent diferencira i može biti

- Upućen kući na ambulatni tretman

- Zadržan na opservaciji 24 sata
- Upućen na jednu od klinika/odjela.

Bolnice za urgentna stanja je zdravstvena ustanova koja zbrinjava sva urgentna stanja.

8
 - Ima vlastite smjestajne kapacitete
- Moraju imati kompletnu dijagnostiku, kadar koji je sposoban smjestiti sva
-

FUNKCIONISANJE URGENTNE MEDICINE

- Nastanak incidenta: koji zahtjeva UMP može biti razlicit po svojoj vrsti,
mjestu incidenta, razlicito vrijeme, razliciti uslovi.
- Detekcija nesrece moze biti nekad jako otežano zbog vremenskih prilika,
vremena nastanka, mjesta događaja.

- Notifikacija:prijava incidenta stanici HP ili CUM pri čemu je vazno dobiti

informacije o mjestu incidenta, karakteru i eventualno broju povrijeđenih.
- Odgovor službe urgentne medicine sastoji se od upućivanja sanitetskog vozila
sa timom na lice mjesta

- Akcija ekipe urgetne medicine na mjestu incidenta i pruzanje UMP koja

podrazumjeva, identificirati – prepoznati i pruziti UMP kojim je život
neposredno ugrožen, prepoznati i pruziti pomoć onima kojima život nije
ugrožen, stabilizirati stanje bolesnika, obezbjediti uslove za transport.

- Transport i iznosenje P/O(transport je važna karika u lancu funkcionisanja

UM treba obezbjediti:što brži sigurniji transport, omogučiti pračenje i
reanimaciju tokom transporta

- Izvačenje P/O:
Ovisi od stanja i tezine povrede
Opsteg stanja P/O
Broja spasilaca
Udaljenosti
Povrijeđenom uvjek prilaziti sa desne strane (nakon procjene stanja P/O odlučuje se i
načinu izvačenja.

9
DIJAGNOSTIČKI PRISTUP POVRIJEĐENOM I OBOLJELOM SA ASPEKTA
URGENTNE MEDICINE

ZLATNI SAT
Zbog specifičnih uvjeta rada i značaja prvog pristupa P/O na dalji tok, evoluacija i izhod P/O
osnovni principi pristupanja su:
1. Dijagnostika mora biti brza, konkretna, racionalna i u funkciji vrste i stupnja P/O,
reanimacije, trijaže i evakuacije
2. Dobiti neophodne informacije od P/O ili od pratnje
3. Prvi pregled mora biti brz za utvrđivanjem opšteg stanja P/O i koji su to očigledni
problemi koji ugrožavaju vitalne funkcije P/O
4. Drugi pregled je sistematičan od glave i utvrđuje povrede ili bolesti koje
ugrožavaju neposredno život ali zbog ne prepoznavanja i nepreduzimanja mjera
mogu zbog sekundarnih promjena posljedično ugroziti život povrijeđenog.

PRVI URGENTNI PREGLED

- Opšte stanje P/O i očigledni problem
- Utvrditi verstu i lokalizaciju povrede
- Polozaj, deformitete, asimetrije
- Znake vanjskih povreda i krvarenja
- Utvrditi prohodnostdišnih puteva (znaci potpunog ili djelomičnog začepljenja
dišnih puteva)
- Produžen i otežan inspirij
- Stridor
- Zabačena glava unatrag
- Naprezanje muskulature vrata i trbuha
- Uvlačenje supraklavikularnih loža i interkostalnih prostora
- Cijanoza lica i okrajina
- Izgubljen pogled
- Utvrditi postoji li adekvatna ventilacija i respiracija(uzroci poremećaja)
- Povrede grudnog koša
- Dupli serijski prelom rebara
- Pneumothoraks i hematothoraks

Znaci: paradoksalni pokreti grudnog koša

- Subkutani emfizem
- Bol pri antero- lateralnoj kompresiji
- Oslabljeno i nečujno disanje
- Perkusijum- hipersonoran zvuk

10
Utvrditi da li postoje znaci poremecaja cirkulacije
- Postoje li znaci unutarnjeg ili vanjskog krvarenja
- Palpabilan puls (art radialis ili art karotis)
- Vrijednost arterijskog pritiska
- Postoji li adekvatna perfuzija- da li postoji protok krvi do periferije
- Postoje li znaci tamponade srca- distendirane(prosirene) vene vrata,
paradoksalan puls)

Stanje svijesti i postoji li povreda kičmene moždine

- Stanje svijesti P/O
- Orijentacija u vremenu i prostoru
- Odgovara li na verbalan podražaj
- Reaguje li na bolne podražaje(pritisak na rubove orbitalnog rama)
- Postoji li povreda kičmene moždine
- Povreda glave sa bolom u vratu i leđima
- Bolna osjetljivost spinalnih nastavaka sa senzacijom u ruke i noge
- Pozitivan test plantarnog nadražaja sa dorzalnom fleksijom palca

11
OPŠTI URGENTNI PREGLED

POVREDE GLAVE
1. Ekstracerebralne povrede(poglavina i kosti)
- Prisustvo krvi ili likvora u ušnim kanalima i nosnicama
- Prisustvo periorbitalnog hematoma
2. Intracerebralne povrede: oštećenje moždanog stabla , fokalne neurološke slabosti, ili
lateralizacija)
- Proširena zjenica koja slabo reaguje na svjetlo (ostećenje na toj strani )
- Pareza- paraliza noge ili ruke (oštećenje mozga na drugoj strani

POVREDE GRUDNOG KOŠA

- Kod povrede donjih 6 rebara mogućnost povrede abdomenalnih organa
- Asimetrija

POVREDE TRBUHA
- Hemoragični sindrom: povreda krvnih sudova
- Penetrantni sindrom: povreda digestivne cijevi
- Retroperitonealni sindrom: urinarni hematom

POVREDE EKSTREMITETA
- Povrede krvnih sudova:krvarenje, hematom, ishemija
- Povrede kosti: angulacije, deformiteti, postoji li pokretljivost, abnormalan
položaj

POVREDE NERAVA
- Plexs brachialis- nepokretna ruka, neosjetljiva
- N. Radialis- viseća ruka
- N. Ulnaris- kandžasta ruka
- N.femoralis- nemogućnost fleksije natkoljenice
- N.ischiadicus- nemogućnost fleksije potkoljenice
- N.peroneus:nemogućnost dorzalne fleksije stopala
- N.tibialis- nemogućnost plantarne fleksije stopala i prsti.
-

ANATOMIJA DIŠNIH PUTEVA I SRCA

Kod ljudi i drugih sisavaca , dišni sistem se sastoji

- Dišnih puteva
- Pluća
- Dišnih mišića koji kretanjem stežu dišne organe kako bi zrak ulazio i izlazio
iz sistema.

12
U dišnom sistemu, pomoću pluća, izmjenjuje se molekule kisika, i ugljen dioksida pomoću
difuzije, između zraka i krvotoka.

KLASIFIKACIJA DIŠNOG SISTEMA:

1. Gornji respiratorni trakt ili provodljiva zona(sprovodni) ova zona poćinje sa
nosom(dišnim organom) koji prelazi u nosnu šupljinu ,a usna u grlo, te do grudne
šupljine gdje se dijeli lijevi i desni bronhij.

Organe za disanje čine: nosna supljina, ždrijelo, grkljan, dušnik i pluća.

2. Donji respiratorni trakt ili respiracijska zona(pluća)

Primarne funkcije nosnih otvora su:

- filtriranje
- Zagrijavanje
- Vlazenje PROVODLJIVA ZONA
- Omogućavanje rezonancije u govoru

PLUĆA – su dišni organ, njihova osnovna funkcija jeste prenosenje kisika iz atkosfere u
krvotok, te prenosenje ugljen dioksida iz krvotoka u atkosferu.

Zauzima najveći dio grudne šupljine, zaštićeni su rebrima, sastoje se od plućnih krila: lijevo
plućno krilo ima 2, a desno 3 režnja.

Plućni mišići imaju glavnu funkciju stezanja i opuštanja pluća, tj. pokretanje disanja

- Udisanje (inspirij)
- Izdisanje(ekspirij)

Unutarnji dio između plućnih krila zove se PLEURA, a vanjski dio rebara POREBNICA.

Pluća su donjim dijelom naslonjena na mišićnu pregradu- DIJAFRAGMU koja se nalazi

između grudne i trbušne šupljine.

MEHANIKA DISANJA
1. INSPIRIJ(UDISANJE)- povećava se volumen grudnog koša( torax), porast
negativnog pritiska između 2 lista pleure(-5 do -10 mmHg) u odnosu na atmosferski
pritisak vanjskog zraka.
2. EKSPIRIJ(IZDISANJE)- elastična vlakna pl. Alveola i ekspiratorna muskulatura
stvaraju veci pritisak od atmosferskog, intrapleuralni pritisak je negativan ( oko 0-5
mm Hg).

SRCE I CIRKULACIJA
Srce je mišićni organ veličine šake i težine oko 300 g, koji se nalazi u grudnom košu. Izvana
je obavijen perikardom koji služi za zastitu xrca od iznenadnih udaraca i trenja plućnih krila.
Samo srce je građeno od poprečno prugastih mišića i podjeljeno je poprečno tj. onemogućava
izmjenu arterijske i venske krvi.

13
Šematski podjeljeno je na desnu vensku i arterijsku lijevu polovinu. Svaka polovina ima
predvorje ili predkomoru(atrij) i komoru(ventrikul). Lijevo srce dijeli od desnog u oblasti
atrija tanki zid (septum interatriale)a u oblasti ventrikula debeli septum interventrikulare.
Između komora i predkomora nalaze se zalisci.

Zalistak između desne predkomore i komore je trodijelni (trikuspidalni zalistak) a između

lijeve predkomore i komore dvodjelni (bikuspidalni ili mitralni zalistak). Funkcija zalistaka je
da osiguravaju jednosmjerni tok krvi iz predkomora u komore i sprećavaju vraćanje krvi iz
komore u predkomoru.

Iz komora izlaze dvije arterije. Iz desne plućna arterija(art.pulmonalis) iz lijeve aorta. U desnu
predkomoru ulazi gornja i donja šuplja vena (vena cawa superior i vena cava inferio, a u
lijevu predkomoru plućna vena (vena pulmonalis).

SPROVODNI SISTEM SRCA

a) Sinusni čvor (nodus sinuatralis Keith Flack)- predvodnik i ubrzivač srčane
kontrakcije
b) Predkomorno- komorni čvor ( nodus atrioventrikularis Aschoff Tawara)-
sprovodnik i usporivać
c) Hissov snop(kod oštećenja predkomornog čvora ili Hiss snopa nastupa srčani
block)
d) Autonomni nervni sistem (simpatikus i parasimpatikus) reguliraju rad
sprovodnog aparata odnosno brzinu ritmičke kontrakcije.

Srce opskrbljuje dvije komorne arterije:

- Arterija coronaric cordis dexstra et sinistra

- Vensku krv srca skuplja sinus coronarius

SISTOLA- je dio srčanog ciklusa tokom kojeg se srčani mišić steže da bi izbacio krv iz
komora.

DIJASTOLA- je dio srčanog ciklusa tokom kojeg se mišić opušta i srce se puni krvlju.

UDARNI VOLUMEN- je količina krvi koja sistolom lijeve komore ulazi u aortu- prosječni
volumen je 70 ml.

MINUTNI VOLUMEN - je umnožak udarnog volumena i funkcije. Odnosno količina krvi

koja izlazi iz srca u jednoj minuti.

KRVNI PRITISAK- je pritisak krvi na zidove krvnih sudova(arterija) u svakom dijelu tijela.
Krv teče kroz krvne sudove upravo zato jer se nalazi pod određenim pritiskom. Stvara se
radom srca kao pumpe.
14
Pri svakom izbacivanju krvi iz srca, pritisak se povisuje, a kod ulijevanja krvi u srce pritisak
se snižava i stoga se mjere dvije vrijednosti krvnog pritiska :gornja i donja vrijednost. Krvni
pritisak je promjenjiv. Krvni pritisak se mjeri putem sfingomanometra. Arterija koja se koristi
za mjerenje krvnog pritiska je nadlaktična arterija.

PULS- puls ili bilo je niz tačnih valova u arterijama sistemskog krvotoka, nastalih
potiskivanjem krvi kontrakcijama lijeve komore. Obično se mjeri na a.radialis gdje se
stavljaju vrhovi prstiju sa vanjske strane ručnog zgloba (strana palca) uz tetivu. Njeznim
pritiskom ojetiće se pulzacije. Pri palpaciji potrebno je obratiti paznju na učestalost
(frekvenciju), pravilnost (ritam), punoću, brzinu uspona i širenja pulsnog vala.

FREKVENCIJA PULSA- Je broj otkucaja srca u minuti. Normalan broj otkucaja je 60-80
o/m, a kod novorođenćadi i me djece je oko 90-160 o/m.

BRADIKARDIJA- je usporen, puls (manje od 60 o/m) može biti fiziološka kod sportaša i
kod teških fizičkih radnika. Patološki bradikardija se javlja kao znak poremećaja u
autonomnom i provodnom radu srca, i hipertireoze povišenog intrakranijskog pritiska, te
primjene nekih lijekova.

TAHIKARDIJA – je ubrzan puls (više od 80 o/m) može biti fizioloska i prolazna pojava pri
naponu i uzbuđenju.

RESPIRATORNA ARITMIJA- za vrijeme udisanja pls je ubrzan za vrijeme izdisaja

usporen. Javlja se kod djece ,mladih i vegetativno labilnih osoba.

EKSTRASISTOLIJA- pravilan ritam pulsa povremeno se prekida u prijevremenim pulsnim

otkucajima koji se mogu javiti pojedinačno ali u pravilnom slijedu kao svaka druga, teća,
četvrta kontrakcija.

APSOLUTNA ARITMIJA- potpuno nepravilni i nejednako punjeni otkucaji srca, znak

oštećenja srćanog mišića.

POREMEĆAJI U PUNJENOSTI PULSA SU:

- Nema pulsa- ne osjeća se puls
- Filiforman- slabo punjen i razvučen, teško se palpira
- Jako punjen- ne može se potisnuti ni jakim pritiskom na arteriju.
- DISANJE- se realizira kroz respiraciju odnosno izmjenu kisika i CO 2 između
stanica organizma i okoline u kojoj organizam živi. Zdrav i odrastao čovjek
diše kroz nos, bez napora i jedva čujno 16-18 puta . kod djece je brzina
disanja veća i zavisi od starosti sto su djeca mlađa frekvencija je veća.

15
FREKVENCIJA DISANJA

- Eupnea -normalna brzina.

- Tahipnea-ubrzano disanje je odraz mnogih poremećaja u organizmu.
( pl.bolesti, visoke temp. Poremećaj metabolizma).
- Bradipnea- usporeno disanje javlja se kod nekih neuroloških oboljenja.
- Apnea- prestanak disanja.

DUBINA DISANJA

- Normalno- ujednačeno, bez napora

- Produbljeno- s naporom, udiše i izdiše veću kolićinu zraka
- Površno- jedna primjetno udisanje i izdisanje male količine zraka.

PATOLOŠKI OBLIZI DISANJA

- Biotovo disanje- duboko disanje sa iznenadnim pauzama u disanju (javlja se

kod menigitisa, oboljenja i povrede mozga)
- Cheyne-stockesovo disanje- disanje sa periodicnim povecanjem i smanjenjem
dubine disanja ( javlja se kod oštećenja mozdanog stabla i kod moždanih
udara).
- Kusmaulovo disanje- duboko, šumno pravilno disanje. Javlja se kod
metaboličke acidoze i dijabetičke kome .
- Agonalno disanje- nepravilno, usporeno disanje sa manje –više dubokim
disanjem ciklusima. Javlja se kod umiručih bolesnika i kod kardio pulmonalne
reanimacije.

PARADOKSNI TIPOVI DISANJA

1. Torako- abdomenalno paradoksno disanje(obostrano – simetrično). Prilikom udisanja

grudni koš se spusta a trbuh podize, a prilikom izdisanja grudni koš se podiše a trbuh
se spusta. Javlja se kod kompletnog poprečnog presjeka kičnene mozdine u nivou
donjeg dijela vratne kičme ili gornjeg dijela grudne kičme.

2. Torakalno paradoksno disanje( jednostrano asimetrično). Kod ovog tipa disanja zdrava
strana grdunog koša se u inspirijumu podize, a druga bolesna strana spusta. Prilikom
ekspiracije zdrava strana se spusta, a bolesna podize. Javlja se kod nestabilnog
klatećeg grudnog koša zbog prijeloma vise rebara, serijski prijelom(fenomen kapka).

16
KARDIOPULMONALNA REANIMACIJA(REANIMACIJA DISANJA)
Reanimacija disanja

- Uzroci poremećaja disanja

- Urgentni dijagnoštički postupci na mjestu incidenta
- Obezbjediti prohodnost disajnih puteva
- Obezbjeđenje respiracije i oksigenacije

Uzroci poremećaja disanja:

PRIMARNI:

1. Oštećenje centra za disanje u moždanom stablu (tumori, krvarenja, povrede)

2. Oštećenje prednjih rogova vratnog i grudnog dijela kičmene moždine sa paralizom
respiratorne muskulature( dječija paraliza, tetanus, mijasenija, povreda kičmene
moždine)
3. Smanjenje disajne povrsine pluća, povrede grudnog koša, bolovi u grudnom košu,
hematotoraks, pneumonija)
4. Poremećaj prolaznisti dišnih puteva(strano tijelo u larinksu, traheji, bronhu, zapadanje
jezika u zdrijelo, utapljanje, krvni podliv, otok larinksa, tumori)

SEKUNDARNI: kada dođe do poremećaja disanja u terminalnim stanjima kao što su jaka
krvarenja, šok,kolaps, opšta izražena slabost.

Urgentni dijagnostički postupci na mjestu incidenta

- Naglim prestankom rada srca i disanja javljaju se alarmantni simptomi naglog

gubitka svijesti
- Težina stanja bolesnika koji je izgubio svijest iskazuje se stupnjem
ugroženosti vitalnih funkcija
- Kako besvjesnog možemo ventilirati

Obezbjediti prohodnost disajnih puteva

- Osnovni uslov za spontalo ili umjetno disanje je prohodnost dišnih puteva

- Postupci za utvrđivanje prohodnosti dišnih puteva su
1. Položaj glave i donje vilice (čim se oslobodi gornji respiratorni put)
2. Čišćenje dišnih puteva (svaki sadržaj iz usta odstraniti)
3. Primjena trostrukog hvata(oslobađa dišni put)
4. Postavljanje onesvješćenog u koma polozaj( potrbuske, licem okrenut na
dole, oslobode se dišni putevi
5. Orofangealni tubus
6. Endotrahealna intubacija- obezbjeđuje optimalnu zastitu dišnih puteva,
indikacija:kod komatoznog i kardiorespiratorne ugrozenosti
7. Konikotomija- urgentna intervencija, rez 1 cm širok, između kartilago
tiroidea i krikoidea u otvor staviti trahealnu kanilu.
17
Obezbjeđenje respiracije i oksigenacije

- Obezbjeđenjem prohodnosti dišnih puteva potrebno je obezbjediti

oksigenaciju ventilaciju sa donošenjem O2 i odstranjivanje CO2, a to znači
pasivno ubaciti zrak u pluća koje je preostalo da diše.
- U prehospitalnim slovima primjenjuju se metode vještačkog disanja:

- USTA NA USTA: kojom direktno iz pluća spacioca ubacujem zrak u pluća

oboljelog, u zraku iz pluća spasioca nalazi se 16% O2- dovoljno da se postigne
zasićenje krvi kiseonikom do 90%.
- Zrak se upuhuje 12-14 puta u minuti ili svakih 5 sekundi. Glava zabačena
unazad, desna ruka ispod vrata bolesnika, lijeva ruka na čelu, kažiprstom i
velikim prstom začepiti nos.

- USTA NA NOS: metoda izbora u primjeni vještaćkog disanja,

- Tehnika rada: prekontrolisati prohodnost puteva, lijeva ruka na čelu i tim

drzati glavu zabacenu unazad, desnom rukom drzati donju vilicu podignutu a
palcem ruke usta drzati zatvorenim.

- Upuhuje se 10-16 puta u minuti stim da na početku treba činiti veći broj
upuhivanja da se doturi veća količina O2, znak da se zrak upuhuje u pluća je
širenje grudnog koša. Paziti i pratiti da se zrak ne upuhuje u želudac.

USTA NA OROFARINGEALNI TUBUS

- Reanimacioni balon-ambu respirator:vještačko disanje se sprovodi preko

maske ili endotrahealnog tubusa. Gumeni balon koji na jednom kraju ima
ventil za ulazak uraka a na drugom kraju ventil reko kog se zrak upuhuje u
pluća.

- Vazno je drzati podignutu vilicu nagore i vrsto priljubiti masku uz ust i nos
unesrećenog, noviji aparati mogu biti vezan za bocom za O2.

Umjetno disanje manuelnim metodama

- Primjenjuje se ako upuhivanje zraka iz bilo kad razloga nije

izvodljivo( povrede nosa, jezika, vilica i gornjih dijelova respiratornog trakta i
trovanje bojnim otrovima, kausticima)
- Najbolja metoda je po Holgen Nielsenu:
- Tehnika : povrijeđeni lezi na prsima, gava okrenuta na stranu saviti laktove,
povrijeđenog ispred i staviti glavu na njih, spasilac je ispred povrijeđenog,
stavi dlanove na donji dio grudnog koša i jako pritisne(pritisak traje 35

18
 sekundi) cim izbacuje zrak iz pluća, a onda uzima nadlaktice povrijeđenog i
vuce prema sebi i gore , frekvencija rada 10-12 manipulacija

Posebne vrste zatajivanja respiracije i cirkulacije

U posebne vrste zatajivanja cirkulacije i respiracije spadaju:

1. Vješanje
2. Utapanje
3. Edem larinksa
4. Traumatska asfikcija
5. Visoka povreda kičmene moždine

VJEŠANJE- vješanje je mehaničko ugušenje koje nastaje kompresijom disajnih puteva i

krvnih sudova vrata. Smrt nastaje zbog asfikcije i inhibicije centara zbog podrazaja vagusa i
smrt je momentalna zbog refleksong zastoja srca.

UMP- podići unesrećenog prekinuti sredstvo oko vrata, započeti odmah vjestacko disanje
usta na nos, ukoliko ne radi srce raditi masazu srca, biti uporan u reanimaciji dok ne
nastupe znaci smrti.

UTAPLJANJE- utapljanje je ugusenje uslijed zapušavanja donjih respiratornih puteva

nekom tekucinom, najcesce vodom

UP-spasavanje iz vode , reanimacija respiraciej i cirkulacije, treba biti uporan u

reanimaciji, dok god neemamo jasne znake smrti.

EDEM LARINGSA- nastaje zbog otoka glasnica i nemogucnosti slobodnog prolaska

zraka u pluca , etiologija edema laringsa je razlicita:povreda grla, udarac u larings,
angioneurološki edem, obod insekta direkton u zdrijelo ili epiglotis, defterije, udisanja
nekih otrova, apsiracijastranog tijela.

HMP- metoda izbora je endotrahealna intubacija ako se ne moze izvesti onda

konikotomija. Kod preosjetljivosti na lijekove antihistaminici, kortikosteroidi.

19
KARDIOPULMONALNA REANIMACIJA(REANIMACIJA CIRKULACIJE)

- Akutni zastoj srca

- Uzroci srcanog zastoja
- Dijagnoza srcanog zastoja
- Urgentni postupci sa bolesnikom
a) Prekordijalni udarac
b) Indirektna masaza srca
c) Elektricna defibrilacija
d) Farmakološka reanimacija
e) Procjena uspjeha reanimacije

Akutni zastoj srca( Kardijak arest)

- Akutni zastoj srca je nagli prekid krvotoka izazvan prestankom rada srca.
- AZS je najdramaticnija situacija u urgentnoj medicini
- Organ koji navise strada prestankom cirkulacije je mozak i vec nakon 4-6 min
pocinju ireverzibilne promjene
- AZS moze nastati bilo gdje i najrazlicitim zivotnim situacijama
- Na osnovu EKG razlikujemo dva tipa AZS.
1. Asistolija( stanje potpunog zastoja srcane aktivnosti)
2. Fibrilacija je stanje nekontrolisane kontrakcije pojedinih misicnih vlakana
srca.

UZROCI SRČANOG ZASTOJA

- Osnovni uzroci akutnog srcanog zastoja su:

1. Hipoksija
2. Hiperkapnija
3. Acidoza u krvii tkivima
4. Refleksni uticaj vagusa na srce.

Stanja koja najčešće dovode do ASZ su:

1. Infarkt miokarda
2. Akutna plućna embolija
3. Cerebrovaskularne bolesti
4. Kateterizacija srca
5. Toksicne doze digitalisa
6. Soli K
7. Ugusenje, vjesanje
8. Anafilaktički šok
9. Hemoragični šok

20
 10. Udar elektricne struje

DIJAGNOZA ZASTOJA SRCA

Postavlja se na osnovu

a) Nestanka srcani tonova

b) Nestanak pulsa art.carotis
c) Sivo bijela boja koze
d) Zjenice porosirene i ne reaguju na svjetlo
e) Prestanak disanja
f) Gubitak svijesti

Urgentni postupak sa bolesnikom

Urgentni postupak mora zapoceti u roku od 3-4 minute.
1. Uz reanimaciju srca neophodna i reanimacija disanja- dvije osobe potrebne
2. Polozaj bolesnika na ledima sa zabacenom glavom unazad na tvdoj podlozi.
3. Prekordijalni udarac:stisnutom pesnicom po donjem dijelu sternuma. Udarac moze
podraziti srce kod asistolije na akciju a kod fibrilacije mogu iste zaustaviti. Ako
nemamo odgovor nakon 2-3 udarca prelazi se na
4. Vanjska masaza srca:zasniva se na cinjenici da se srce u medijastinumu nalazi
izmedu sternuma i kičmenog stuba. Pritisak na donjem dijelu sternuma prenosi se
na srce tako da se mehanički pumpa krv srca u velike krvne sudove. Cilj masaze
srca je a se mehanickim podrazajem srca podstakne na akciju i ubaci krv u velike
krvne zile.

Tehnika indirektne masaze srca

- Bolesnika/povrijeđenu osobu najbolje je postaviti na leđa

- Dlan ruke postaviti na donju trecinu grudne kosti i pritisak se izvodi tenarom i
hipotenarom, drugom rukom pojacavamo pritisak stavljajuci je na nadlanicu
prve ruke. Tezinom tijela pojacavamo pritisak. Pritisak imitira sistolu a
relaksacija dijastolu.

VAZNO- grudna kost treba da se pomjera 3-4 cm. Ritam masaze 60-70 pritisaka u minuti.
Indirektna masaza se sprovodi istovremeno sa vjestackim disanjem. Odnos vanjske masaze i
vjestackog disanja je 5:1 (6:1). Cilj masaze mehanicki podrazaj srca na aktivnost

USPJEH MASAŽE SRCA- Uspjeh masaze se procjenjuje na osnovu:

a) Ako zjenice postaju uze

b) Ako se pojavi puls na art.carotis
c) Gubi se bljedilo i cijanoza
d) Bolesnik pocinje spontano disati
e) Pojava misicnog tona
f) Refleksi
- Kod male djece masaza se izvodi sa dva prsta a kod novorodenčadi sa palcem
21
 - Nezeljeni efekti masaze srca: prelom rebara, povreda jetre, povreda pluća

USPHEJ REANIMACIJSKOG POSTUPKA

Sam uspjeh reanimacijskog postupka ovisi od:

1. Kada je zapoceta KPR u odnosu na vrijeme nastanka srčanog zastoja(što kasnije

zapocnemo sa reanimacijom prezivljavanje je manje)
2. Vrijeme trajanja reanimacije(što trajanje reanimacije duze prezivljavanje je krace.
- Najbolji rezultati su ako vrijeme reanimacije nije duze od 15 minuta
3. Inicijalni rita( uzrok aresta- bolji izhod kod fibrilacije)

Elektricna defibrilacija srca

- Defibrilacija srca se primjenjuje samo kod fibrilacije (treperenja) srca
- Sustina defibrilacije je da struja prelaskom kroz srce vrsi depolarizaciju
srcanih fibrila, prestaju kontrakcije vlakana i kratak period asistolije dok se ne
aktivira sinus-atrijalni čvor i nametne svoj ritam.
- Defibrilator
- Način izvodenja:jedna elektroda na apeksu srca, druga ispod lijeve lopatice.
Postupak se moze ponoviti vise puta. Koristi ga uz EKG kontrolu, nema
efekta kod asistolije.

Farmakološka reanimacija

- Asistolija- adrenalin razblazen u odnosu 1:10

- Natrijum bikarbonat(1mmEq/kg i.v)
- Fibrilacije – 2% lidocain 1mg/kg i.v)

22
SMRT

- SMRT je posljednja faza zivog organizma i njegov prirodni zavrsetak sa

prestankom rada njegovih osnovnih zivotnih funkcija (KVS, RS,NS)
- Nastankom smrti zavrsava se faza umiranja
- Umiranje je proces koji prolazi kroz odredene faze sa iskljucenjem pojedinih
organa u sistemu organizma dok ne nastupi stanje inkopatibilno sa zivotom.
- UM ima za cilj i zadatak da se uplete u neku od faza i pokusa prekinuti proces
umiranja i reanimacionim jerama spasiti život P/O.
- U terminalna stanja spadaju preagonija, gonija i klinička smrt.

PREAGONIJA- može razlicito dugo trajati (pad pritiska, usporenost, ubrzan puls, promjena
boje koze, otezano disanje).

AGONIJA- (predsmrtna borba) je skup predsmrtnih pojava

Znaci agonije: oci mutne i bez boje , uske i upale zjenice sa odsustvom rekleksa, lice
zemljano blijede boje orošeno ljepljivim i hladnim znojem, pomodrele okrjine, poremecena
svijest, nepravilno disanje, neujednacen rad srca itd.

BIOLOŠKA SMRT- neizbjezno sliejdi klinicku smrt ako se ne obavi odgovarajuca

reanimacija ili se ona pokaze neuspjesnom zbog nepovratnog ostecenja vitalnih organa.

SOCIJALNA SMRT- (trajno vegetativno stanje)- s trajnim ostecenjem mozga pri cemu
povrijedena osoba ostaje u nesvjesnom stanju, ali ima aktivan EEG i poneke reflekse. To
stanje treba razlikovati od cerebralne kome pri kojoj je EEG tih i ne postoje mozdani refleksi i
pokreti spontanog disanja. U vegetativnom stanju moze se naizmjenicno pojavljivati buđenje i
spavanje.

KLINIČKA SMRT Klinicka smrt je kraj agonije sa prestankom rada disanja i cirkulacije,
klinicka smrt ne znaci definitivnu smrt. Prestankom rada srca i disanja prestaje oksigenacija i
perfuzija tkiva sa O2 i potrebnim metabolitima zbog cega nastupa hipoksija, a zatim anoksija i
gubitak funkcionalnog , a zatim i anatomskog integriteta organizma. Najmanju toleranciju ns
gubitak O2 ima mozak u kome vec nakon 3-6 min nastaje inverzibilne promjene.

Ostali organi su manje osjetljivi na hipoksiju sto znaci da se ponovnim uspostavljanjem rada
srca i pluca moze uspostaviti funkcija vitalnih organa izuzev mozga. Ukoliko se
reanimacionim mjerama uspostavi rad srca i disanja prije ireverzabilnih promjena na CNS
moguce je spasiti zivot P/O.

23
ZNACI SMRTI
Nesigurni znaci smrti:

- Prestanak rada seca i disanja

- Prosirene zjenice bez reakcije na svjetlost
- Odsustvo pulsa na karotidama
- Bljedilo i hladnoca

Sigurni znaci smrti:

- Zamucene roznjace(1/2-2sata)
- Mrtvacke mrlje(20-45 minuta)
- Mrtvacka ukocenost(2-4 sata)
- Raspad lesa

Najraniji sigurni znaci smrtisu : macje oci , mrtvacke pjege i mrtvacka ukocenost.

MAČIJE OKO- ako se očna jabucica mrtvaca postranicno pritisne , zjenica se izduzuje i
postaje ovalna.

MRTVACKE PJEGE- modroljubicaste su boje. Nastaju zbog slijevanja krvi u najnize

dijelove tijela, vide se na kozi one strane tijela na kojoj mrtvac lezi. U pocetku su pomicne, tj
ako mrtvvaca okrenemo i i pjege ce se preseliti, opet u najnize dijelove tijela. Mrtvacke pjege
pocinju se javljati 30-60 min nakon smrti.

MRTVACKA UKOČENOST- mrtvo tijelo u pocetku je mlohavo. 2-4 sata nakon smrti
zapocinje kocenje pojedinih zglobova, a 6-8 sati nakon smrti cijelo je tijelo ukoceno.
Ukocenost traje 2-3 dana.

CEREBRALNA SMRT

- Stanje nepovratnog prestanka svih mozdanih funkcija(aktivnosti) uz vjestacko

odrzavanje rada srca i disanja u vremenskom periodu od nekoliko sati do
nekoliko dana naziva se mozdana smrt(cerbralna smrt)
- Neurofiziolozi su jos u 11 vijeku konstatirali da disanje vrsi se po mini
impulsima iz mozdanog stabla. Kod gubitka funkcije mozdanog stabla
prestaje podrska ventilacije i javlja se apnea, hipoksija, aritmija, asistolija i
smrt.
- Moderna medicina je tehnologijom vjestackog disanja i cirkulacije u odsustvu
funkcije mozdanog stabla omogucila rad srca i disanja.

24
Dijagnoza cerebralne smrti postavlja se na osnovu:

- Duboke komeđodsustva spontanih pokreta

- Pozitivan apnea test
- Odsustvo reagovana na bolne podrazaje
- Dilatiranezjenice, ne reaguju na svjetlo
- EEG nema znakova mozdane ativnosti
- Dijagnoza se provjerava svakih 6 h.

Dijagnozu mozdane smrti postavlja tim ljekara kod cine: neurolog, neurohirurg i anesteziolog
i proglasava se potencijalnim davaocem organa.

25
UGRIZI ZMIJA I UBODI INSEKATA

UGRIZI ZMIJA
Znaci ujeda zmije: Na mjestu ugriza obicno se vide dvije ubodne ranice od zmijskih zuba
međusobno udaljene 6-8 mm, i ako moze biti i samo jedna ranica ili cak samo ogrebotina. Na
mjestu ugriza sljedeca dva sata javljaju se bol i otok. Kod tezih otrovanja bol nastupa brzo i
neobicno je ostra. Otok se takodzer brzo siri. I moze biti praćen jakim potkoznim krvarenjem.
Na kozi se uz srvenilo mogu javiti mjehurici s krvavim sadrzajem(bule). Neposredno nakon
ugriza javljaju se opci simptomi poput vrtoglavice, mucnina i povracanja, osjecaj opce
slabosti, te otok limfnih čvorova. Blijeda i hladna koza, orošena znojem, uz ubrzan rad srca i
pad krvnog pritiska znakovi su šoka. Nakon čega slijedi smrt.

UMP

Ako zmija nije otrovna – ranu treba obilno isprati vodom, namazati antibiotskom mascu i
zamotati zavojem.

Ako se sumnja na otrovnicu:

1. Ustima se rana ne smije isisavati( aspiren ekstraktor), sukcione pumpice,

2. Ne aplicirati povesku
3. Ne koristiti hladnu kompresiju led u mjestu ujeda( izaziva lokalnu ishemiju i nekrozu
tkiva)
4. Ne zasjecati(ekscidirati) unutar zmijskog ujeda sa nozem ili žiletom
5. Ne davati stradalom stimulanse
6. Ne davati tecnost ili hranu
7. Kontrola bola ili ranih opasnih simptoma otrova
8. Priprema i transport pacijenta u medicinsku ustanovu (bolnicu) uz predhodnu
aplikaciju metode presa bandaže i imobilizacije.

TRETMAN

1. Apsolutno mirovanje da se otrov sporije ciri cirkulacijom

2. Iznad mjesta ujeda blize srcu stavlja se poveska koja komprimira vensku cirkulaciju i
arterisku cirkulaciju.
3. Na mjestu ujeda uciniti rez , spojiti ubode od zuba zmije, usisavanjem krvi.
4. Led na mjestu ujeda ili obloge kuhinjske soli.
5. Previjanje rane
6. Imobilizacija
7. Serum antiviperinum je najbolji antitoksin
8. Rehidracija

OPASNOSTI OD UJEDA OVISI OD:

1. Lokalizacije ujeda

26
 2. Ovisno od god doba
3. Doba dana

8.2. UBODI INSEKATA

ZNACI: crvenilo i oticanje koze oko mjesta uboda bol. Kod osjetljivih osoba i osoba
alergicnih na takve ubode moguca je pojava anafilaktickog šoka koji moze izazvati i smrt.

SIMPTOMI: lokalno intenzivna bol, pojavljuju se papule sa bijelim sredistem, a crvenilo i

edem cija velicina ovisi o dijelu tijela svrbez, žarenje, gubitak osjeta. Kod osjetljivih osoba
pojavljuju se opci simptomi koji su izrazeni u slislu: povisene temperature, tresavice,
mucnine, vrtoglavice, glavobolje, urtikarije, i razvoja edema.

UMP: lokalno se : primjenjuju oblozi sa ledom, antihistaminska ili kortikosteroidna mast.

Kod tezih slucajeva: primjena adrenalina, odnosno noradrenalina, kalcija antihistaminika i
kortikosteroida.

9. STRANA TIJELA

9.1. ZNACI GUSENJA STRANIM TIJELOM:

Strano tijelo moze zapeti vec u grkljanu, kao najuzem dijelu disnih puteva, ili u dušniku,
ili nize u bronhijama, sto uzrokuje prestanak rada pripadajuceg dijela pl. Krila. Strano
tijelo može izazvati djelomicno začepljenje disnog puta. Čuje se hroptavo disanje, hvata
se za zrak, postaje nadrazajni kasalj, glasovi su izobliceni. Obično pomazu snažno
kasljanje i čvrsi udarci po leđima među lopaticama. Pri potpunoj neporolaznosti zraka
unesrećeni ne diše, ne kašlje, ne može govoriti. Prvo problijedi pa poplavi, zbog manjka
kisika u mozgu za pola minute gubi svijest potom prestaje rad srca i smrt nastaje za 4-7
min.

UMP- Spasonosni hvat(Heimlichov hvat)

Heimlichov hvat je jednostavan postupak kojim se strano tijelo izbacuje iz dišnog puta.
Pritiskom na gornji dio trbuha(ispod vrha grdune kosti) povećava se pritisak u trbusnoj
šupljini, s tim da istodobni porast pritiska u plucima, izbacuje strano tijelo iz grkljana ili
dusnika.

Presnažan pritisak na trbuh moze povrijediti želudac, jetru ili slezenu. Zato snagu pritiska
treba prilagoditi dobi i konstituciji osobe koja se guši. Heimlichov hvat provodi se samo kod
osoba s naglim i potpunim zacepljenjem dišnog puta koja ne može disati , govoriti, niti
kašljati.

Heimlichov hvat kod osobe koja stoji ili sjedi(pri svijesti)

27
Unesrećenom se priđe iza leđa i obuhvati se rukama. Stisnuta šaka prisloni se na gornji dio
trbuha, između pupka ili vrha grudne kosti (sternuma). Drugom šakom obuhvati se prva. Brzo
i snažno se pritisne trbuh prema unutra i gore.

Heimlichov hvat kod osobe koja lezi(bez svijesti)

Unesrećeni treba da leži na međima. Dlanovi šake se polože na gornji dio trbuha, između
pupka i vrha grudne kosti. Brzo i snažno pritisne se trbusna stijenka prema dole i naprijed.

Heimlichov hvat kod djece od 1 god do 8 god

Postupak kod djeteta koje stoji ili sjedi je isti kao kod odraslih, a kod djeteka koje lezi pritisak
na trbuh izvodi se samo jednom rukom.

Postupak kod djece do godinu dana

Ne provodi se heimlichov hvat , umjesto toga dijete treba poloziti potrbuske na svoju
podlakticu tako da glava lezi na dlanu i usmjerena je prema dole. Drugim dlanom udari se 4
puta između lopatica. Alternativa je izvrsiti 4 snazna pritiska na gr.koš sa 2 prsta na mjestu
koje se nalazi jedan prst ispod imaginarne linije koja spaja bradavice dozvoljenom dubinom
oko2-2,5 cm. Ovo se može ponoviti nekoliko puta sve dok se obstruirani objekat ne izbaci.

STRANA TIJELA U NOSU

Odstranjivanje se najcešće izvodi hvatalicom, lokalna anestezija. Treba paziti da pri pokusaju
odstranjivanja ne potisne dublje u nos sa ne zapadne u niže dijelove dišnog puta.

STRANA TIJELA U UHU

Živi insket u zvukovodu ubija se ulijevanjem mineralnog ulja ili anestetika u uho.
Odstranjivanje se provodi hvataljkom ili ispiranjem, ali s oprezom da se ne povrijedi bubnjić.
Bakteriju iz uga treba izvaditi uvjek bez odlaganja zbog opasnosti od korozivne povrede.
Nakon odstranjivanja stranog tijela iz zvukovoda preporucuje se nekoliko dana, kapi u uho
antibiotske-kortikosteroidne kapi.

28
KRVARENJE
Pod krvarenjem podrazumjevamo izlazak krvi iz cirkulacionog sistema.

UZROCI KRVARENJA:

1. Povrede(ubod, posjekotina, tupa sila, operativni zahvat)

2. Patoloska stanja(bolest) (izvan krvnog suda, u zidu, lumen krvnog suda)

BOLESTI ILI STANJA KOJA DJELUJU IZVAN KRVNOG SUDA:

- Imflamatorna oboljenja
- Gnojne kolekcije
- Tumori
- Proces ide od imflamacije, superacije, erozija krvne žile i krvarenja.

VRTE KRVARENJA:

Prema vrsti povrijeđenog kr.suda krv. Moze biti:

1. Arterijsko(krv iz rane izlazi u mlazu svijetlocrvene je boje)

2. Venska(krv je tamnocrvena, nema pulzacije , izlijeva se ravnomjerno preko ruba rane)
3. Kapilarno( malo krvarenje koje se zaustavlja spontano tako da nastaje i krasta)
4. Parenhimatozno(nastaje nakon povrede sitnih kr.sudova parenhimatoznih organa)

PREMA LOKALIZACIJI

1. Vanjsko krvarenje(nastaju prekidom kontinuiteta kože tj sa vidljivom ranom)

2. Unutrašnje krvarenje( dolazi do izliva krvi u tjelesne šupljine, šupljine organa045

PREMA UZROKU

29
 1. Slučajna/traumatska krvarenja( izazvana mehaničkom povredom kr. Sudova)
2. Krvarenje zbog bolesti.

PREMA VREMENSKOM INTERVALU OD MOMENTA POVRIJEĐIVANJA

1. Privremeno krvarenje( nastaje u momentu povrijeđivanja)

2. Naknadno krvarenje( javlja se poslije izvjesnog vremena)
3. Sekundarno krvarenje( javlja se tokom 2 sedmice naročito kod posljedica prisutne
nekroze tkiva)

ZNAČAJ KRVARENJA
Se ogleda u gubitku volumena cirkulirajuce krvi iskrvarene što može ugroziti život
povrijeđenog ili oboljelog te ovisno od mjesta i vrte kr. Suda iz kojeg krv vitalno moze
ugroziti organ ili tkivo ispod mjesta krvarenja.

PARAMETRI KOJI ODREĐUJU ZNAČAJ KRVARENJA:

- Vrsta krvarenja
- Brzina krvarenja
- Količina izgubljene krvi
- Lokalizacija krvarenja
- Uzrast
- Spol
- Opše zdravstveno stanje P/O.

BRZINA KRVARENJA- u odnosu na količinu izgubljene krvi je od izuzetnog znacaja, tako

da i manja kolicina izgubljene krvi u kratkom vrmenskom intervalu izaziva veće posljedice.
Akutno krvarenje je opasnije od horicnog .

LOKALIZACIJA KRVARENJA: (vanjsko ili unutrasnje krvarenje)- kod visceralnih

krvinih sudova posljedice se ogledaju na organu koji taj krvni sud snabdjeva krvlju ili
strukture u neposrednoj blizini.

KOLIČINA IZGUBLJENE KRVI: direktno utice na stanje P/O. Neznatno krvarenje ne

ugrozava P/O dok znacajna krvarenja ugrozavaju život P/O. Ukupna kolicina krvi se krece od
7-7,5% ili 1/11 tjelesne tečnosti. Odrasle zdrave osobe podnose bez znatnih smetnji gubitak
krvi do 15% normalnog volumena naročito u ležecem polozaju. Veci gubitak krvi izaziva
pojavu hemoragičnog šoka.

REAKCIJA ORGANIZMA OVISI OD:

- Brzine gubitka krvi, spola, predhodnog zdr. Stanja pacijenta.

- Starije osobe mala djeca, gojazni i iscrpljene osobe teže podnose.

30
PROMJENE U ORGANIZMU NAKON KRVARENJA

U procesu reakcije organizma na krvarenje ima nekoliko mehanizama koji su po vremenu i

značaju razliciti ali u osnovi imaju isti cilj:

- Zaustaviti krvarenje
- Očuvati ili nadoknaditi volumen krvi
- Regeneracija sastojaka krvi

Zaustavljanje krvarenja je prva reakcija organizma koja se razvija u 2 faze:

- Spazam krvnog suda

- Stvaranje koagulacije
- OCIVANJE VOLUMENA CIRKULACIJE KRVI- postize se
preraspodjelom cirkulirajuce krvi tj. centralizacijom krvotoka koji ima za cilj
da se raspoloziva krv bolje iskoristi i dostavi prije svega organima cije su
funkcije od vitalnog znacaja. Dolazi do periferne vazokonstrikcije arterija i
vena zbog cega dolazi do blijedila koze i hladnoce. Krv je centralizirana u
vitalne organe.

NADOKNADA VOLUMENA CIRKULIRAJUCE KRVI- predstavlja drugu fazu u

redukciji organizma na krvarenje koje je sporije ,a postiže se ulaskom tkivne tecnosti
siromasne bjelancevinama u krvne zile. Ovim procesom se popravlja volumen, što je za
organizam najvaznije ali dolazi do pada kvalitete krvi. Pri gubitku 0,5 l krvi normalan volum
se uspostavlja za 12-24 sata, dok gubitak 1l potrebno je 2-3 dana.

DIJAGNOSTIKA I ODREĐIVANJE STEPENA KRVARENJA

Simptomatologija i kl.slika ovisi od:

- Vrste krvarenja(unutarnje , vanjsko)

- Izvora krvarenja(arterije , vene , kapilara)
- Uzrok krvarenja( povreda, bolest)
- Način(brzina) krvarenja( akutno i hronično)
- Lokalizacija krvarenja

OPŠTI SIMPTOMI:

- Slabost, malaksalost, blijedilo

- Zijevanje
- Hladnoća i žeđ
- Svjetlucanje ili mrlja pred ocima
- Zavijanje u ušima
- Pad pritiska i pulsa

KLINIČKI ZNACI:

31
 - Blijeda i hladna koža
- Ubrzano i duboko disanje
- Ubrzan puls
- Pad arterijskog pritiska
- Opšta nemoć bolesnika
- Poremećaj svijesti

Lokalni znaci: rana ili mjesto povrede

Procjena stepena krvarenja je vazna zbog poduzimanja mjera sprečavanja suzbijanja i

liječenja hemoragičnog šoka.

KRVARENJE IZ PRIRODNIH OTVORA- u ovu grupu se kategoriziraju vanjska

krvarenja koja se manifestuju pojavom krvi na prirodnim otvorima. Uzrok krvarenja može biti
razlicit, ali je najčešće bolest ili povreda. Krvarenje iz unutrašnjih organa je samo simptom
bolesti.

KRVARENJE IZ UHA I NOSA

- Otorrhagia (krvarenje iz uha) najčešće nije opasno i obilno, javlja se kod

povrede vanjskog slušnog kanala, rupture bubne membrane ali i kod tumora
uha i povrede baze lobanje. Ispiranje tamponada nisu preporučljivi samo
sterilnu gazu staviti preko uha i P/O transportirati u nadlažnu ustanovu.
- Epistaxis (krvarenje iz nosa) javlja se kod hipertenzije, polipa hemofilije.
Bolesnik se treba nagnuti naprijed, „brada na prsa“, čvrsto zacepiti nosnicu i
tako ga transportovati. Ne puhati nos ne ispirati sodom. HMP- prednja
tamponada nosa.
-

HEMOPTIZIJA I HEMOPTOA- su trmini koji označavaju : iskašljavanje krvi, ako je

manja količina- hemoptizija. Gubitak krvi kod hemoptoe mogu biti značajni i dovesti do šoka.

Uzroci krvarenja: povreda pluća, TBC, bronhiektazije, rak bronha. U službi HMP se moze
malo uraditi: hitan transport, položaj bolesnika tokom transporta je lezeci na leđima sa
podignutim uzglavljem, ne piti i ne jesti.

HEMATHEMESIS(povraćanje krvi)- uvijek je crne boje kao talog od kafe. Najčešči uzrok :
krvareči ulkus želuca i duodenuma, tumori želudca i distalnog dijela jednaka, oroza jetre.
Teška i opasna krvarenja koja mogu dovesti do šoka. Transport- nisko uzglavlje, zabrana jela
i pica, hladan oblog na gornji dio stomaka, led sisati. Ovi pacijenti spadaju u prvi red hitnosti.

32
MELENA( krv u stolici)- ovisno od mjesta krvarenja ovisi boja stolice. Crna katranska
ukazuje na krvarenje iz gornjih dijelova digestivne cijevi, kod krvarenja iz donjih dijelova,
stolica je pomjesana sa krvlju ili poprskana krvlju. Uzroci: ulkus želuca, dianaesterea, tumor
želuca, tumor debelog crijeva, hemoroidalna bolest, infektivne bolesti- uputiti hirurgu ili
infektologu.

HEMATURIJA( krvava mokraća)- praktično svako urološko oboljenje može dovesti do

krvave mokraće. Tumori mjehura, uretre,šupljeg sistema, bubrea, prostate mogu dati krvavu
mokracu, upale... Pacijente uputiti urologu. Krvarenja iz genitalnih organa žene su nadlažnost
ginekologa. Krvarenje u drugoj polovini trodnoce ili prije termina poroda su sumnja na
placentu previju. Krvarenje u prvom tromjesecu- sumnja se na pobačaj.

METRORHAGIJA- krvarenje van menstrualnog ciklusa

MONORRHAGIA- vezana za mentruali ciklus. Pacijenticu transportovati u nadlažnu

ustanovu.

ZAUSTAVLJANJE KRVARENJA

Privremena hemostaza:

- Promjena položaja ekstremiteta

- Digitalna kompresija
- Kompresivni zavoj
- Tamponada rane
- Esmarhova poveska
- Hvatalicom po Peanu ( Peari Demimare)

Definitivna hemostaza- OPŠTE MJERE KOD KRVARENJA

- Neutralisati vitalne parametre

- Adekvatan položaj (autotransfuzija)
- Hitan transport
- Davanje antibiotika, sedative
- Obezbjeđenje cirkulacijskog volumena

33
POVREDE

Pod povredom se podrazumjeva oštećenje tkiva koje dovode do otkazivanja funkcije organa,
uzrokovani različitim mehaničkim, termičkim i hemijskim agensima.
Povrede danas čine 20% ukupnog morbiditeta a 80% usluga urgentne medicine.
Prema uzroku nastanka mogu se podjeliti na:
- Mehaničke( dejstvo tupe sile)
- Toplotne(niska i visoka temperatura)
- Električne ( visoki i niski napon, prirodni elek.)
- Hemijske (baza, kiseline, soli)
- Radijacione(ozračenje rendgenom, atomska bomba)
- Blast povrede

MEHANIČKE POVREDE

Nastaju dejstvom mehaničke sile najčešće u industriji, saobraćaju i sportu

Zavisno od toga da li je koža- sluzokoža otvorena dijele se na:

- Zatvorene

34
 - Otvorene

Rana su mehaničke povrede kod kojih je došlo do povrede integriteta kože ili sluzokože

Obzirom na način nastanka mogu se podjeliti na:

- Excoriatio( oguljotine)
- Vulnus scisum(posjekotine oštrim oruđem)
- Vulnus lacerum(razderotine) dejstvom tupog oruđa
- Vulnus contusum (nagnječenja) nastaju dejstvom tupe sile
- Vulnus punctum ( ubodne rane)
- Vulnus morsum (ujedne rane)
- Vulnus sclopetarium ( rane od vatrenog oružja- prostrelna, ustrijelna i
tangencionalna)
- Vulnus explosivum ( rane od explosivnog sredstva

POVREDE
- Penetrantne rane: koje dovode do otvaranja seroznih ovojnica- pleure,
peritoneuma, sinovija zglobova i dure.
- Nepenetrantne rane: kod kojih ne dolaze do otvaranja seroznih ovojnica
- Perforantne rane koje dovode do otvaranja šupljeg organa.
- Neperforantne rane koje ne dovode do otvaranja šupljih organa.

KOMPLIKACIJE RANE
- Osnovne komplikacije svake rane su infekcija i krvarenje.
- Krvarenje: može biti primarno i sekundarno. Primjeniti u HMP jednu od
metoda zaustavljanja krvarenja.
- Infekcija: prema traumatološkoj doktrini svaka rana je kontaminirana
(izuzetak hirurska infekcija), da li će doći do infekcije ovisi od načina
zbrinjavanja.
- Obično je mješovita infekcija: aerobna i anaerobna
- Zaustavljanje krvarenja, pažljiva obrada rane u prvih 6 sati su preduslovi da
ne dođe do infekcije
- Posebna pozornost kod ujednih rana i dubokih rana sa džepovima i prljave
rane anaerobni (tetanus)
- Antibiotika i SAT

ZBRINJAVANJE RANE

35
 - Zbrinjavanje rane u HMP: skinuti odjecu , privremena hemostaza, sterilan
zavoj, kod opsežnih povreda extremiteta- imobilizacija, kontrola rane tokom
transporta
- Transport- kontrola krvarenja, pratiti vitalne parametre,
- Na ranu staviti samo sterilan zavoj (prvi zavoj, turban, zavoj)
- Greške kod previjanja rane:
ne upustati se u nadlažnost višeg nivoa UP
ne smije se: ne ispirati vodom- akolkoholom, posipati praškom, duhanom, vaditi
strana tijela, stavljati vatu
sačuvati ranu od sekundarnog zagađenja ( rana uvijek mora biti previjena)
Mora se zaustaviti krvarenje

PRELOMI

- Definicija: pred kontinuiteta kosti usljed djelovanja mehaničke sile naziva se

prelom
- Po učestalosti povrede na drugom mjestu iza rana
- Kost ima moć regeneracije vlastitim tkivom
- Podjela preloma: otvoreni i zatvoreni( ovisno o kontinuitetu kože i sluzokože
iznad mjesta preloma)
- Patološki prelomi nastaju kada je kost oštećena patološkim procesom ( tumor,
osteomijelitis, osteoporoza)

- Znaci preloma:
- Izražena bol, nemogućnost, ograničenost pokreta
- Otok, patološka pokretljivost
- Deformacija i skraćenje ekstremiteta
- Komplikacije: razvoj šoka, povreda krvnog suda, nerava, osteomijelitis
- Komplikacije se mogu izbjeći adekvatnim pružanjem pomoći( imobilizacija,
pravilno rukovanje i transport)
- Zbrinjavanje pacijenta sa prelomom:
- Imobilizacija na mjestu povrede, kod otvorenog preloma skinuti odjeću
- Imobilizacija, previti ranu kod otvorenog preloma i zaustaviti krvarenje
- Ne pokušavati u UMP namještanje preloma

IMOBILIZACIJA

- Definicija: stavljanje dijela tijela u položaj nemogućnosti pokretanja.

- Imobilizacijom utičemo značajno da:
- Smanjenje bola, smanjenje mogućnosti krvarenja
- Smanjenje mogućnosti sekundarnog krvarenja

36
Principi imobilizacije:

- GDJE: imobilizaciju treba činiti na mjestu povrijeđivanja prije bilo kakvog

pomjeranja i transporta povrijeđenog
- KADA: što prije – odmah
- KAKO: mora zahvatiti dva susjedna zgloba, da je rade dvije osobe,
exstremitete dovesti u adekvatan položaj, imobilisati dva susjedna zgloba,
izuzetak skočni i ručni zglob, obložiti sredstvo za imobilizaciju vatom-
žuljanje, fiksirati imobilizaciono sredstvo zavojem ili trouglom maramom.
- ČIM: improvizovanim sredstvima, ( daska, dvo, puška), trougla marama,
standardna sredstva imobilizacije( kramerova, tomasova, diterchsova šina,
pneumatske udlage, šanc)

● KRAMEROVA ŠINA: najčešća u upotrebi, jednostavna, neadekvatna za

imobilizaciju nadkoljenice
● TOMASOVA ŠINA: koristi se za imobilizaciju nadkoljenice, različite
dužine, razlikuje se za lijevu i desnu stranu. Šinu čini obloženi obruč, sa dvije
šipke. Važno je da se može raditi exstenzija istom
● DITERICHOVA ŠINA: čine je dvije daščice, različite dužine, sa dijelom
koji se stavlja ispod stopala za exstenziju
● PNEUMATSKE UDLAGA: moderno, praktično sredstvo za imoblizaciju
skočnog zgloba i podkoljenice.

POSEBNE VRSTE IMOBILIZACIJE

- Prelom klavikule: medzenov zavoj
- Nadlaktica: velika Kramerova šina s tim da preko leđa ide dio šine, ruka
savijena u laktu pod 90 stepeni prsti i šaka u fiziološkom položaju
- Podlaktica: kramerova šina, lakat pod 90 stepeni, šaka i prsti u fiziološkom
položaju.
- Ručni zglob: kramerova šina do lakta, prsti i dlan blago savijeni
- Nadkoljenica: najbolje tomasova ili diterichsova šina, ili 3 kramerove šine.
- Podkoljenica: pneumatska udlaga, 2 kramerove šine ( u UMP može se noga za
nogu imobilizirati )
- Skočni zglob ili stopalo: najbolje pneumatska udlaga, ili kramerova šina.
- Nosne kosti i vilica: praćka za nos

IŠĆAŠENJA I UGANUĆA
- Išćašenje (luxatio): podrazumjeva iskakanje kosti iz zgloba
- Znaci išćašenja : bol, ograničen ili nemogućnost pokreta, deformacija i otok
zgloba
- Uganuće (distorsio) je natezanje zglobnih sveza i može biti:
- Distenzija( nategnuće)

37
 - Dirupcija( djelomična ruptura sveza)
- Ruptura( prskanje zglobnih sveza)
- Prva pomoć i tretman: imobilizacija, ne pokušavati najmeštati, analgetika,
transport u nadlažnu ustanovu

POSEBNE VRSTE POVREDE

● Povrede glave: često su udružene sa povredama mozga, čak 2/3 povrijeđenih

imaju izolovanu ili udruženu povredu glave
● Exstracerebralne: ( povreda poglavine i kosti) koje karakteriše jako krvarenje,
prelom kosti, krv i likvor na nos, usta , uši, periorbitalni hematom, poremećaj
svijesti
● Intracerebralne ( oštećenje mozga) koje karakterišu proširene zjenice, gubitak
svijesti, apnea, ne reaguje na svjetlo
● Odgođena simptomatologija, produbljivanje poremećaja svijesti, epi napad,
ne dozvoliti ugušenje.
● Prva pomoć: kod krvarenja- kontrola krvarenja( kompresivni zavoj, kolut od
trougle marame), kos besvjesnog pacijenta- položaj i transport u nadlažnu
ustanovu.

UZROCI POVREDE GLAVE

- Saobraćajne nesreće
- pad sa visine
- udarac u glavu
- Sportske povrede
- Tuča
- Upotreba vatrenog oružja

VRSTE POVREDE GLAVE

- Laceracije
- Prelomi lobanje
- Komocija
- Kontuzija
- Intrakranijalna krvarenja

COMMOTIO CEREBRI

- Predstavlja funkcionalni poremećaj moždanog stabl ( bez neuroloških i

neuroradioloških ispada)
- Klinička slika: gubitak svijesti( kraće od 5 min, nekada duže) amnezija
(retrogradna i antterogradna) vegetativni poremećaji

38
 - Anterogradna amnezija određuje tezinu povrede ( ukoliko traje do 1 h riječ je
o komociji, duže trajanje ukazuje na teže oštećenje mozga)
- Vegetativni simptomi: pad pulsa i pritiska, mučnina, ponraćanje, poremećaj
dusanja.

INTRAKRANIJALNA KRVARENJA

- Epiduralni hematom( iz a. Meningicae mediae najčešće)

- Klinička slika: gubitak svijesti, lucidni intervan( do 48h) ponovni gubitak
svijesti je znak povećanog intrakranijalnog pritiska, fekalni neurološki znaci,
Hutschinsonova zjenica

LIJEČENJE POVREDA GLAVE

OSNOVNI PRINCIPI LIJEČENJA

- Imobilizacija cervikalne kičme (cervikalni ovratnik)

- Održavanje prohodnosti disajnih puteva( primjena obogaćenog kisika)
- Zaustavljanje krvarenja i osiguranje odgovarajuće cirkulacije za održavanje
cerebralne perfuzije.
- Procjena i kontinuirano praćenje nivoa svijesti
- Hitan transport

TERAPIJA SPECIFIČNIH POVREDA GLAVE

- LACERACIJA POGLAVINE( zaustavljanje krvarenja manuelnim

pritiskom sa suhom sterilnom kompresom direktno na ranu, cirkularni zavoj
oko glave).
- PRELOMI ( suha sterilna kompresivna gaza, izbjegavati jak pritisak radi
preverinjara dislokacije prelomljenih fragmenata)
- POTRES MOZGA( transport u bolnicu radi opservacije).
- KONTUZIJA MOZGA I INTRAKRANIJALNO
- KRVARENJE( pratiti nivo svijesti i hitan transport u bolnicu).
- ISTJECANJE CERBROSPINALNOG LIKVORA (ne zatvarati mjesto
mjesto rane, nos ili uši zbog mogućeg povećanja IK pritiska i daljeg oštećenja
mozga, staviti sterilnu gazu radi sprečavanja kontaminacije rane, ali bez
bandažiranja).
- KONVULZIJE( štititi bolesnika od daljnih povreda, primjena 100% kisika).

TRANSPORT BOLESNIKA SA POVREDOM GLAVE

- Kod izolirane povrede glave nakon imobilizacije cervikalne kičme glava mora
biti na nosilima podignuta za 15 cm.
- Upotreba aspiratora zbog održavanja prohodnosti disajnih puteva.

39
 - Ventiliranje bolesnika i primjena kisika.

POVREDE KIČME

- Mogu biti s a i bez povrede kičmene moždine

- Povrede kičme bez povrede kičmene moždine: praćene su bolom, poremećaj
motiliteta i pojavom gibusa na mjestu frakture

VAŽNO
- Adekvatan transport sprečava povredu kičmene moždine
- Povrede kičme sa povredom kičmene moždine: spinalni šok ( hipotenziju
korigirati kortikosteroidima), bradikardija, neurološki deficit, ( koji visi o
visini povrede kompletna oduzetost, respiratorne smetnje( cervikalna kičma),
paralitički ileus, retencija mokraće
- Postupak sa povrijeđenim: ne prenosi povrijeđenog dok se ne obezbjedi
adekvatan transport, kod podizanja povrijeđenog trebaju 4 osobe, staviti nesto
mekano ispod lumbalnog i cervikalnog dijela kičme, bez jastuka , plasiranje
urinarnog katetera, analgetici, antibiotika, kortikosteroidi infuzioni rastvor.

POVREDA LICA

- Rijetko predstavljaju opasnost životu, mogu jako krvariti, te dovesti do

respiratornih problema.
- Prva pomoć: zaustaviti krvarenje, očistiti usnu duplju, obezbediti transport.
- Pacijent se transportuje u sjedećem položaju, ako nije u besvjesnom stanju
izbaciti sadržaj iz usta, iskašljati sadržaj iz traheje.
- Luksacija TMZ_se može na licu mjesta reponirati.

POVREDA GRUDNOG KOŠA I SRCA

- Kod povreda grudnog koša dolazi do ugroženosti disanja.

- Povrede grudnog koša može direktno ili indirektno uticati na srčanu funkciju
- Pneumothoraks ( otvoreni, zatvoreni, ventilni-najteži, hitan tretman)
- Hematotoraks
- Serijski prelom rebara ( paradoksalno disanje)
- Klinička slika: obilna krvarenja, dispnea, šok zbog ugrožavanja cirkulacije i
respiracije, bol, cijanoza.

POVREDE SRCA
- Vise od 50% povrijeđenih umire u prvih 30 minuta.
- Hemoragični šok, srčana tamponada, cijanoza, dispnea
- Mehanizam povrede: penetrantne( hladnimc i vatrenim oružjem) tupa sila
- Pomoć povrijeđenom: hitan transport

40
POVREDE TRBUHA

- Povrede mogu nastati tupom silom, hladnim i vatrenim oružjem

- Povrede trbuha idu u vidu tri sindroma zavisno od vrste povrede:
- Hemoragični sindrom( povreda krvnih sudova i parehimatoznih organa)
- Peritonealni sindrom( povreda šupljih organa- akutni abdomen)
- Retroperitonealni sindrom( povreda organa urotrakta i struktura
retroperitoneuma)
- Simptomatologija: bol, znaci peritonitisa, pad pritiska, pulsa, cijanoza,
prolabiranje organa.
- Pomoć povrijeđenom: ne davati ništa da jedu ili piju, adominalni zavoj,
plasiranje nazogastrične sonde i urinarnog katetera, obezbjediti venski put,
transportovati na leđima sa savijenim nogama u koljenima, ne reponirati
organe u trbušnu duplju, dati infuzione rastvore i antibiotika širokog spektra,
upotreba analgetika je upitna.

POVREDA UROGENITALNOG TRAKTA

Spadaju u red teških povreda, obično udružene sa povredom trbušnih ili grudnih organa.

Etiologija povreda UGT: vatreno oružje, hladno oružje, tupa sila

Patologija: kontuzija, laceracija i ruptura organa

Organi urotrakta: bubreg, ureter, mokraćni mjehur, uretra i vanjske genitalije

- Klasifikacija povreda: otvorene i zatvorene

- Izolovane i kombinovane
- Intra i extraperitonealne

Simptomatologija: bol, krvarenje, hematurija, curenje mokraće, flegmona, šok

Urgentna pomoć povrijeđenom: zaustaviti krvarenje, previjanje rane, kateterizacija,

cistostomija

PRIGNJEČENJE TRUPA I EKSTREMITETA (CRUSH SINDROM)

- Je specificna vrsta povređivanja, najčešće donjih exstremiteta i donjih dijelova trupa,

često su bez rana i bez preloma.
- Nastaju najčešće zatrpavanjem (rudnici) i prignječenjem u industriji
- Mehanizam oštećenja je kompresija koja dovodi do kompromitovanja venske i
limfatične drenaže a potom i artrijske. Te zbog nagnječenja mišićne mase oslobađanje
mioglobulina i posljedično oštećenje bubrezne funkcije
- Simptomatologija: blijed i otečen extremitet, hladan, bol.

41
 - Tretman: što prije osloboditi exstremitet i donji dio tijela, ne zagrijavati dati dosta
tekućine, plasirati TK, kontrola diureze.

TERMIČKE POVREDE- OPEKOTINE

- Termičke povrede nastaju dejstvom povišene ili snizene temperature

OPEKOTINE

- Su povrede koje nastaju dejstvom povišene temperature na površinu tijela- plamen,

vruća para, vrela tečnost, vreli predmeti.
- Opekotine su najčešće kod djece 80%
- Klinička slika tok i evolucija ovisi od: procenta opečene površine, dubine opekotine,
lokalizacije i opšteg zdravstvenog stanja opečenog
- Borba protiv infekcije i šoka.

- Procenat opečene površine se račun na osnovu Wallacova pravila ili pravila devetke.
- Dubina opečene površine se dijeli u 4 stadija
- 1. Zahvaćeni samo epidermis ( koža je crvena, bolna, lokalno otečena)
- 2. Zahvata dublje slojeve kože ali ne stratum germinativum ( mjehurići ispunjeni
bistrom tekućinom, koža bolna crvena)
- Opekotine prvog i drugog stepena ako se pravilno liječe zarastaju za 7-14 dana bez
ožiljka
- 3. Zahvata duboke slojeve ispod stratum germinativum ( koža sivo blijeda,
neosjetljiva, ali pacijent ima jake bolove).
- 4. Koža je karbonizirana kao i potkožno tkivo

- Pored % opečene površine, dubine, vazna je i lokalizacija opečene površine

( funkcionalna opekotina) lice, zglobne poveršine i genitalije.

Postupak sa povrijeđenim:
- Izvačenje iz zone
- Zabraniti da trče ili se valjaju
- Pomogućnosti obmotati ga mokrim čaršafom ili ćebetom
- Ne svlačiti opečenu površinu
- Ne ispirati opečenu površinu i ne stavljati nikakve masti
- Previti opečenu površinu sterilnim zavojem

42
 - Transport u prvih 6 sati
- Hladni napitci ili rastvor sa kuhinjskom soli
- Infuzioni rastvori
- Analgetika i antibiotika
- Transport

Lakše opekotine: do 10% tijela zahvaćeno, dubina 1.-2. Stepena

Srednje teške opekotine: 10-20 %sa različitim stepenom dubine

Teške opekotine: 20 – 60% opečena površina

Kritične opekotine: preko 60% opečene površine

SMRZAVANJE
Pod smrzavanjem podrazumjevamo gubitak toplote u čitavom tijelu uslijed dejstva niske
temperature.
Patogeneza smrzavanja: pod dejstvom niskih temperatura u organizmu nastaju slijedeće
promjene.
- Vazokonstrikcija periferije
- Vazodilatacija zbog poremećaja tonusa
- Usporena cirkulacija, pad RR i pulsa, slaba perfuzija tkiva, hipoksija, anaerobni
metabolizam, acidoza, oštećenje membranskog potencijala, oštećenje ćelije i smrt.

Klinička slika: koža blijeda, hladna, naježena, drhtanje, sluzokoža tamnocrvena, zamor,
ukočenost, apatija, euforija, gubitak refleksa, šok i smrt.

SMRZOTINE

Smrzotina: povrede nastale dejstvom niske temperature ili lokalni gubitak toplote

Niska temperatura je bitan faktor ali veliki uticaj imaju i: vlaga, vjetar, manjak odjeće i obuće,
umor, uhranjenost, pijanstvo, glad, iscrpljenost, bolesti krvnih sudova.

Najčešće se javljaju kod alpinista i u ratu.

Najčešće stradaju istureni dijelovi tijela( ruke, nos, uši). Vazna je dubina smrzotine i velicina
smrznute površine.

Prema dubini razlikujemo 4 stepena( koji se mogu razlikovati tek nakon zagrijavanja)

1. Epidermalne ( crveno, bolno i osjećaj hladnoće)

2. Površni sloj dermisa( otok, napetost kože, bolnost, i neosjetljivost, pojava
mjehurica)

43
 Ukoliko se adekvatno liječe za 10-14 dana izliječenje bez posljedica.
3. Zahvaćen stratum germinstivum i dublje( blijedo siva ploča sa okolnim crvenilom,
krvavi mjehurici)
4. Zahvaćeni svi slojevi kože, mišići, živci, kosti ( ne osjeća taj dio tijela, mjehurići,
znaci gangrene)

Liječenje: skidanje vlažne odjeće, utopljavanje, topli napitci, analgetika , antibiotika, SAT.

SUNČANICA

Sunčanica je stanje koje nastaje direktnim dejstvom sunčanih zraka na nezastićenu glavu.
Javlja se kod dužeg boravka na suncu tokom ljetnih dana, ali kod osjetljivih osoba može i
kratko izlaganje suncu dovesti do ozbiljnih problema koji čak može biti i fatalni.

Mehanizam nastanka: zbog otkazivanja hipotalamične regulacije tjelesne temperature ili

iscrpljenosti žlijezda znojnica

Važno je da kod sunčanice temperatura raste a nema znojenja, tako da tjelesna temperatura
moze dostici do 42 stepena.

Simptomatologija: pacijent se ne znoji, koža suha i topla, simptomi centralnog porijekla zbog
moždanog edema (glavobolja, vrtoglavica, smetenost, psihoza i koma)

Simptomi od strane bubrega i jetre.

Prva pomoć: pacijenta prenijeti u hladne prostorije što prije uzdignuto uzglavlje, hladni oblozi
na glavu, ledena pića u većim količinama, polivanje hladnom vodom, infuzioni rastvori
( hladni) 5% glucose, analgetici, kortikosteroidi( zbog moždanog edema)

Sa tretmanom stati kada temperatura padne ispod 38 step.

TOPLOTNI UDAR
Toplotni udar nastaje kod povišene temperature okoline i prezasićenosti vodenom parom.

Prekomjerno znojenje i gubitak soli iz organizma, uz nemogućnost hlađenja tijela zbog

pretople odjeće ili prezastićenosti vazduha vodenom parom su glavni razlozi nastanka
toplotnog udara.

Simptomi: mučnina, blijedilo, slabost, zijevanje, mrak pred očima, pad pritiska ispod 70 mm
Hg stuba, puls ubrzan a kasnije obično usporen, kada pacijent legne svijest se brzo vraća.

Prva pomoć:

- Ležeći polozaj sa podignutim nogama

- Bradu podici zbog zapadanja jezika

44
 - Poprskati bolesnika hladnom vodom ( nadrazaj receptora na periferiji)
- Ukoliko je sinkopa izazvana bolestimasrca- transportovati u nadlažnu ustanovu.

Tretman: smjestiti bolesnika u rashlađenu prostoriju, osloboditi ga odjeće, polijevanje

hladnom vodom, hladni napitci uz dodavanje kuhinjske soli i mirovanje. Kod problema sa
disanjem pristupiti vjestackom disanju, ili amulatnim uslovima- inf. Fiziološke otopine

POVREDE ELEKTRIČNOM STRUJOM

- Električna energija može izazvati povrede čak i smrt na dva načina: tehničkom
električnom strujom i prirodnim elektricitetom.
- Povrede strujom mogu nastati sa strujom niskog napona do 250 volti i visokog napona
preko 250 volti.
- Za dejstvo električne struje na organizam odlučujuća je količina struje koja prođe kroz
tijelo i uspostavi strujno kolo.
- Oštećenje električnom strujom ovisi od: količine i napona električne energije, dužine
dejstva, načina dodira, vlažnost tijela, odjeće i obuće, podloge na kojoj se nalazi
povrijeđeni.

- Električna struja putuje kroz organizam nervima i krvnom strujom (najmanji otpor)
stoga stradaju najviše srce i mozak.
- Koža dolazi prva u kontakt sa električnom energijom i ista se pretvara u toplotnu
energiju, tako da mogu nastati opekotine koje su male površine ali duboke.
- Povrede gromom: najvećim dijelom ide kožom te ostavlja karakteristične šare u obliku
grančice paprati- crvenoljubičaste boje.
- Električna energija na srcu dovodi do treperenja predkomora- može dovesti do
prestanka rada srca. Unesrećeni je u plavoj asfikciji- prestaje disati, prestaje mu srce
raditi, čitavo tijelo je plavo.
- Kod dejstva električne energije na živčani sistem- nastaje bijela asfikcija, drhtavica
- Postupak sa povrijeđenim: nikad ne dolazi u kontakt sa povrijeđenim prije isključenja
iz kola električne energije, reanimcija cirkulacije i disanja, položaj tijela kod
besvjesnih, previjanje rane sterilnom gazom napitci-čaj, sok i male količine alkohola,
transport u nadlažnu ustanovu.

POVREDE HEMIJSKIM SREDSTVIMA

- Ove povrede nastaju u industriji gdje se radi sa jakim bazama i kiselinama i njihovim
kaustičnim solima.
- Ova sredstva djeluju na kožu direktnim kontaktom izazivajući nekrozu, a unesena u
organizam teška trovanja i oštećenja unutarnjih organa

45
 - Hemijske opekotine kože:
- Kiselina na koži izaziva suhu nekrozu različite boje ovisno od vrste kiseline
- Baze na koži izaziva kolikvacionu nekrozu( vlažna duboka nekroza, nepravilnih
rubova, prljavo siva)

- Prva pomoć: otkloniti kaustično sredstvo sa kože, ne brisati već tufati, spiranje
mlazom vode, primjena antidota za baze najbolje limun, a kiseline rastvor sode
bikarbone ili mlijeko. Previjanje rane, analgetika,antibiotika i transport u nadlažnu
ustanovu.

TROVANJE KAUSTIČNIM SREDSTVIMA

- Unošenjem kaustičnih sredstava u organizam na usta dolazi do oštećenja digestivne

cijevi zbog nekroze sluznice.
- Najčešće nastaje pri pokušaju suicida i kod male djece.
- Nastaje kod uzimanja: žive sode, amonijakom, sirćetom, sonom, oksalnom kiselinom,
cinkov oksid itd.

- Simtomatlgija:jaki bolovi u trbuhu, povraćanje, proliv, znaci šoka. Na usnama i usnoj

duplji znaci nekroze.
- Prva pomoć: čim prije ublažiti ili neutralisati unešeno sredstvo, kod trovanja
kiselinom-mlijeko, trovanje bazama-limun, velike kolićine vode, analgetika(potentni
analgetici- morfin, antibiotika, sedativi, infuzioni rastvori i transport u nadlažnu
ustanovu.

NETRAUMATSKA URGENTNA STANJA

46
 - Cilj i zadatak urgentne medicinske pomoći: je pružanje najosnovnijih mjera za
spašavanje života i otklanjanje neposredne životne opasnosti i pravilno otklanjanje
uzroka koji pogoršava stanje bolesnika i hitni transport.

- Kliničkom slikom urgentnih stanja dominira.

- Bol, povraćanje
- Teško disanje, nesvjestica, pad RR, ubrzan puls,
- Grčevi, proljev itd.
- Početak je nekada sa čitavim nizom simptoma a nekada jako kratak

KARDIOVASKULARNA URGENTNA STANJA

- Kardiogeni plućni edem koronarna srčana bolest
- Poremećaj srčanog ritma Plućna embolija
- Disekantna aneurizma aorte akutna okluzija arterija
- Akutna okluzija vena

KARDIOGENI PLUĆNI EDEM

- Plućni edem je klinički sindrom koji se manifestuje akumulacijom tečnosti u
alveolama ili intersticijalnom prostoru pluća to ima za posljedicu hipoksiju tkiva i
poremećaj funkcije pluća.
- Plućni edem nastaje kod: zatajivanja lijevog srca, mitralne stenoze, preopterećene
cirkulacije, poremećaja srčanog ritma, uremije

- Znaci : zaplašeno lice, blijedilo sa cijanozom, orošen znojem, bolesnik sjedi sa

oslanjanjem na ruke, naporno disanje, kašalj sa iskašljavanjem pjenastog sukrvičnog
sadržaja, tahipnea, nabrekle vene vrata.
- Prva pomoć: polusjedeći položaj, staviti ga pored prozora, bolesnika smirti,
venepunkcija
- UMP: oksigenacija preko maske, aminophillin 250-500mgr, diuretici( lasix do 100
mg), kardiotonici, analgetika.

KORONARNA SRČANA BOLEST

- Koronarna srčana bolest nastaje zbog prekida ili nedovoljne opskrbe zida srčanog
mišića krvlju.
- Najčešće se javlja u obliku: angine pectoris, infarkta srca.

- Angina pectoris: koju karakteriše jak bol u predjelu srca a koji ide niz lijevo rame,
praćen je strahom i tjeskobom, traje 5-15 min.

47
 - Prva pomoć: smiriti bolesnika, kardiopulmonalna reanimacija, mirovanje, olabavljena
muskulatura, nitroglicerin tbl pod jezik.

- UMP: analgetika- fortral, oksigenacija, transport u nadlažnu ustanovu.

Infarkt miokarda

- Previše ljudi umire sa srcem predobrim za umiranje- Beck kardiohirurg

- Veliki broj umire zbog neprepoznavanja bolesti i neadekvatno pružene prve pomoći.
- Uzrok IM- spazma krvnih žila ili ugrušak.
- Zbog nesnabdjevanja krvlju dolazi do odumiranja ćelija
- IM se razvija najčešće 4-6 sati.
- Vazno je reagovati u prvom satu.
- Simptomi: bol u sredogruđu, strah, slabost, gubitak daha, mučnina, povraćanje,
nabrekle vene vrata, vrtoglavica, suha usta, bol duža od 20 min. Ubrzan puls,
promjena, RR, hipotenzija, oznojen, blijed, poremećaj ritma,
- Biohumoralni status i EKG
- Prva pomoć: smiriti bolesnika, kardiopulmonalna reanimacija, mirovanje, olabavljena
muskulatura, nitroglicerin tbl pod jezik.
- UMP: analgetika- fortral, oksigenacija, transport u nadlažnu ustanovu.

Poremećaj srčanog ritma

- Poremećaj srčanog ritma mogu biti veoma urgentna i teška , a manifestuju se u vidu
EKG:
1. Regularna srčana akcija: tahikardija (masaža karotode), bradikardija
2. Iregularna srčana akcija: ekstrasistolija, AV blok, fibrilacija

Dijagnoza se postavlja na osnovu EKG

Tretman- transport u nadlažnu ustanovu
- Kod bradikardije: atropin 2 amp, Alupent 1amp
- Kod tahikardije- xylocain 2% 2.5-5 ml.

Plućna embolija
- Plućna embolija je akutna okluzija pulmonalne arterije ili njenih grana
- Nastaje obično poslije operacija, teških poroda, traume, obično pri prvom ustajanju
- Znaci: jak bol u prsima, blijedo lice, hladan znoj, cijanoza, pada RR, puls se gubi,
smrt.

- Prevencija: položaj bolesnika, vježbe disanja- rad organa, elastični zavoj, fizikalna
kinezi th, što ranije mobilizacija pacijenta
48
 - Tretman: oksigenacija – maska, endotrahealna tubus, intubacija, heparin, kardiotonik,
vodoravan položaj.

Plućna tromboembolija

- Morbiditeti mortalitet od PTE se nije smanjio uprkos: savremene dijagnostike,

sprovođenja profilakse, savremene terapije.
- Obašnjenje: viša stopa prezivljavanja nakon udesa, povećan broj ortopedskih zahvata,
povećan broj operacija na otvorenom srcu, povećan broj hirurških zahvata kod osobe
starije životne dobi.

Hipertenzivna kriza

- Hipertenzivna kriza je stanje povišenog krvnog pritiska kada je sistolni RR od 200

mgHg stuba u bosljednih 12-48 sati.
- Znaci: jaka glavobolja, zamagljen vid, povraćanje, poremećaj svijesti, epi napad,
- Anamnestički podatak: od kada su simptomi
- HTK razlikovati od: CVI, cerebralne embolije, cerebralne hemoragije, rupture
aneurizme cerebri,
- Tretman: diuretika (50-150 mg). Analgetika

Disekantna aneurizma aorte

- Pod aneurizmom podrazumjevamo vrećasto proširenje aorte promjera većeg od

promjera aorte
- Uzroci nastanka aneurizme su različiti, ali najčešće aneurizma nastane na
aterosklerotičnim krvnim sudovima

- Pod disekcijom podrazumjevamo djelomični prekid kontinuteta aorte ( intime, medije)

- Najčešće disekantna aneurizma se javlja na trbušnom i grudnom dijelu aorte.
- Znaci: iznenadna bol u grudima ili trbuhu, pad RR, ubrzan puls, anurija, šok, najčešće
kod osoba starijih od 50 godina koji su hipertoničari, poremećaj svijesti.
- Tretman: horzontalan položaj, mirovanje, kateterizacija antihipertenzivi, transport.

Akutna okluzija arterija

- Akutna okluzija arterija podrazumjeva: naglo iznenadno začepljenje arterije, čime

nastaje prekid protoka krvi i ishemija ispod mjesta okluzije
- Ako se radi o visceralnoj arteriji( opskrbljuje krvlju organ) onda nastaje infarkt, ako se
radi o ekstremitetu- gangrena
- Najčešće na račvištima krvnih žila

49
 - Akutne okluzije mogu biti u formi: akutne tromboze ,embolije.

- Akutna tromboza arterije je naglo začepljenje arterje koja je predhodno bila

promjenjena( ateroskleroza). Obično nastaje kod bolesnika koji imaju aterosklerotično
promjenjene krvne sudove( hipertenzija, dijabetis)
- Znaci: bol, hladnoća, trnenje, blijedilo kože ispod mjesta okluzije i opipanje pulsa,
šepanje.

- Embolija: je naglo začepljenje predhodno zdrave arterije embolusom koji je obično

porijekla iz srca ili grudne aorte.
- Znaci: su isti kao i kod tromboze ali okluzija brže nastaje, nastanak terminalne
ishemije brži ako ne uslijedi adekvatna terapija
- Tretman: analgetika, horizontalni položaj sa lagano spuštanim nogama, izbjegavanje
hladnoće, kompresije, što prije transport u hiruršku ustanovu

Akutna tromboza vena

- Pod akutna tromboza vena podrazumjeva naglo začepljenje vena sa prekidom otoka
krvi, zastoj krvi ispod mjesta začepljenja
- Obzirom na vrstu vena okluzija može zahvatiti: duboke i površne vene
- Tromboza dubokih vena (phlebothrombosisi): nastaje kao posljedica djelovanja tri
osnovna faktora: staza, hiperkoagubilnost krvi, oštećenje zida vene.
- Znaci: bol, otok, cijanoza kože, bolnost na dodir i pokret, javlja se često nakon
opseznih operativnih procedura( kuka, prostate), povrede karlice, poroda.
- Važno: opasnost za nastanak plućne embolije
- Tretman: apsolutno mirovanje, elevacija extremiteta, hladni oblozi, analgetika, hitan
transport.

- Trombophlebitis je stanje upale trombotičnih promjena površnih vena

- Znaci: na mjestu tromboze i upale: crvenilo i topla koža, zadebljanje vene razlicite
dužine, bol pri dodiru i oslanjanju na extremitet
- Važno: opasnost ovisno od lokacije i obima promjena( manja opasnost nego kod
tromboze) od nastanka pplućne embolije
- Tretman: mirovanje, elevacija extremiteta, hladni oblozi, analgetika.

50
URGENTNA STANJA RESPIRATORNOG TRAKTA
- Bronhijalna astma
- Pneumotoraks

Bronhijalna astma

- Je stanje koje se karakteriše teškoćama u disanju različite etiološke uslijed

generaliziranog suženja bronhalnog stabla zbog bronhospazma, edema sluzokože i
zadržavanja sekreta.
- U nastanku bronhalne astme odlučujuću ulogu imaju:
- Preosjetljivot organizma neke materije (alergen), neurogeni poremećaj, infekcija,
astmatični napad- koji traje duže od 24 sati i ne smiruje se na adekvatnu terapiju.

- Početak bolesti je u ranoj mladosti a karakteriše je :

- Usporeno i bučno disanje, produžen expirij sa čujnim škripanjem, suhi kašak,
blijedilo, prekriven ljepljivim znojem sa cijanozom na okrajinama, oslanja se na ruku ,
pacijent zauzima sjedeći položaj.
- UMP: smiriti pacijenta, sjedeći polozaj, iskljuciti pritjecanje alergena, oksigenacija 2-
4 min, aminophyllin 5 mg/kg TT(doza se može ponoviti za 30 minuta),
kortikosteroidi, sedativi, barbiturati
- Sve bolesnike sa astmičnim napadom treba hospitalizirati.

Spontani pneumothorax

- Pneumothorax je prisutvo zraka u intepleuralnom prostoru.

- Najčešći uzrok spontanog pneumotoraksa je :
- Tuberkuloza pluca, zatim emfizemske bule, perforacija plućnog apscesa u pleuru
- Simptomi: bolesnik osjeti jak bol u grudnom košu, a potom ima stalnu bol, otežano
diše, auskutatorno oslabljeno disanje, hipersonoran zvuk na perkusiju.
- Tretman. Polusjedeći položaj, oksigenacija, hitan transport u nadlažnu ustanovu.

51
URGENTNA STANJA GASTROINTESTINALNOG TRAKTA
- Sindrom akutnog abdomena
- Žučna kolika
- Akutni proljev

Sindrom akutnog abdomena

- Pod akutnim abdomenom podrazumjevamo oboljenja unutar trbuha koja zahtjevaju

nadlaznu hiruršku intervenciju. Uzroci akutnog abdomena mogu biti mnogostruki.
Najčešći uzroci akutnog abdomena: perforacija duodenalnog ulkusa, apendicitis,
holecistitis, pankreatitis, ileus, torzija ovarijalne ciste, uklještena kila i druga stanja

- Uzrok abdomenalnog bola

Inflamatorna stanja Opstruktivna stanja Metabolički poremećaj

Appendicitis Volvulus Dijabetička ketoacidoza

Cholecistitis Opstrukcija crijeva

Perforacija organa Invaginacija

Infarkt crijeva

Torkvirana cista jajnika

Uklještena kila

Pankreatitis

Ruptura apscesa

Ruptura mokraćnog mjehura

- Simptomatologija: jaka bol, povraćanje, zastoj vjetrova i stolice

- Upalo lice, oči halonirane
- Jezik suh i obložen, ubrzan puls
- Tvrd trbuh i bolno osjetljv,
- Kod ileusa trbuh je iznad nivoa gr. Koša, meteorističan i napet.

- Tretman: hitan transport u hirursku ustanovu, ne davati analgetike, ležeći položaj sa

savijenim nogama, antibiotika, nazogastrična sonda, urinarni kateter.

Žućna kolika

52
 - Pod žućnom kolikom podrazumjevamo bolove ispod desnog rebarnog luka sa
propagacijom u desnu lopaticu nastali kod: upale žučne kese, konkremenata u žučnoj
kesi, upale ili kamenaca u žučnim vodovima.
- Simptomi: najčešće se javlja nakon uzimanja obilnog obroka
- Bol ispod desnog rebarnog luka, povraćanje, žutilo.
- Tretman: (ukoliko se može iskljuciti perfuzija organa) spasmolitika, transport u
hiruršku ustanovu.

Akutni proljev

- Akutni proljev je najraznovrsniji patološki simptom procesa u trbuhu

- Treba ga posmatrati kao simptom nekog oboljenja kod kog dolazi do izražene
motorike čitovog ili dijela crijeva.
- Najčešći uzroci akutnog proljeva:
- Pokvarene namirnice, preobilni masni obroci, upala sluznice crijeva, akutne infektivne
crijevne bolesti, trovanja, stres.

- Simptomatologija: česte i tečne stolice, bolni tenezmi, grčevi u stomaku, bolesnik je

blijed, zbunjen, teško se kreće, orošen hladnim znojem, halonirane oči, suh jezik,
smanjena diureza, može da nastupi oiligemični šok.

- Tretman: važno je postaviti tačnu dijagnozu: ( iskljuciti perfuzija organa), nadoknada

tečnosti i eketrolita, hospitalizacija i kauzalna terapija.

URGENTNA STANJA UROGENITALNOG TRAKTA

- Bubrežna kolika
- Zastoj mokraće- retentio urinae
- Torzija testisa
- Parafimosa
- Anuria
- Bubrežna kolica( colica renalis) se podrazumjeva bubrežni napad koji je najčešće
izazvan kalkulozom u mokraćnim kanalima, ili solima kristala i krvnim ugrušcima.
- Simptomatologija: iznenada jak bol u slabini koji se širi duž mokraćne cijevi, obično
praćen mučninom i povraćanjem, krvava mokraća
- Tretman: kupirati bol, spazmoliticima ili analgeticima.

Zastoj mokraće ( retentio urinae)

- Se definiše kao nemogućnost pražnjenja mokraće

- Najčešće uzroci su: bolesti prostate( adenoma, karcinom i prostatis)

53
 - Kalkuloza uretre i mokraćnog mjehura
- Povrede uretre i strukture uretre
- Oštećenje kičmene moždine.
- Znaci: bolesnik navodi nemogućnost mokrenja, bol suprapubično, globozno uvećanje
suprapubično( globus vesicae urinariae)
- Tretman: plasiranje urinarnog katetera, punkcija mokraćnog mjehura( cystostomia
minima)

Torzija testisa

- Torzija testisa podrazumjeva uvrtanje testisa oko njegove uzduzne osovine zbog čega
dolazi do kompromitovanja prvo venske a onda i arteriske cirkulacije.
- Simptomi: jak i iznenadan bol, otok i osjetljivost na dodir, crvenilo, infarkcija testisa
- Postupak: u prvih 6 sati transport do nadležnne ustanove

Parafimoza i anuria

- Parafimoza: se definiše kao nemogućnost da se vrati prepucij preko glans penisa, što
dovodi do otoka glans i prepucija, crvenila, jakog bola.
- Tretman: reponiranje prepucija ili hirurški tretman( incizija prepucija)
- Anurija: se podrazumjeva odsutnost mokraće u mokraćnom mjehuru
- Uzroci: su višetruki, mogu biti prerenalni, renalni i postrenalni
- Tretman: slanje u zdravstvenu ustanovu.
-

URGENTNA STANJA U AKUŠERSTVU I GINEKOLOGIJI

- Iznenadni normalni porod
- Ruptura materice u toku trudnoće
- Placenta praevia
- Krvarenje poslije poroda
- Ektopična trudnoća
- Abortus
- Eklampsia

- Iznenadni normalni porod: porod se obavlja u porodilištu ili kod kuće pod nadzorom
stručno osposobljene osobe(ljekar,babice). Uloga HMP je porodilju kada nastupe
nzaci poroda( porođajni bolovi, pucanje vodenjaka), transportuje u nadlažnu ustanovu.

- Uloga UMP je kada se porod dešava u toku transporta ili u kućnim uslovima, gdje
postoje mogućnost komplikacija i opasnost po zivot majke i djeteta.
- Novorođenče ; ugušenje djeteta, ispadanje sa mogućnošću intrakranijalnog krvarenja

54
 - Porodilja: krvarenje zbog neodljuštenja posteljice, rupture porodajnog kanala, atonije
materice.

- Porođajne dobi:
širenje porodajnog kanala(širenje kanala i pucanje vodenjaka)
Rađanje (2 sata)
Rađanje posteljice
Hemostaza ( nastaje nakon rođenja posteljice i traje 2 sata)

- Dati značaj:
1. Normalno rađanje novorođenćeta
2. Ozivljavanje novorođenćeta
3. Kontrola krvarenja

Test ocjene vitalnosti novorođenceta( boja kože ,srčani rad, tonus mišica ,stepen, očuvanosti,
refleksi, pokušaj disanja) od 0-10.

- Tretman: ako porod ide normalno ne intervenisati,

- Pupčanik se na oko 3 cm od pupka dijeteta ligira
- Dijete se uzme za noge i podigne te se lupka po leđima ili stražnjici dok ne proplače
- U prva dva sata treba da se porodi posteljica
- Ako ne dođe do poroda posteljice onda primjeniti credeov postupak.

Ruptura materice u toku trudnoće i porođaja

- Ruptura materice je iznenadno i veoma teško stanje trudnice ili porodilje koje zahtjeva
neodložnu hiruršku intervenciju.
- Ruptura može nastati u prvoj polovini trudnoće kada se klinička slika ne razlikuje od
vanmaterične trudnoće.
- Početak je iznenadan praćen jakim bolom u trbuhu praćen intraabdomenalnim
krvarenjem, dolazi do pada pritiska , puls ubrzan.

- Kod nerupturirane materice dati morfin koji inhibira kontrakcije

- Ruptura materice u drugoj polovini trudnoće ima istu kliničku sliku ali se može
napipati plod u trbušnoj šupljini
- Ruptura materice za vrijeme poroda nastaje tokom kontrakcije i praćena je jakim
bolom, krvarenjem u trbuh i na vaginu
- Znaci: hemoragični šok.
- Tretman: što hitniji transport u nadlažnu ustanovu, infuzije kristaloida, morfij.

Placenta praevia
55
 - Placenta praevia ili nalegla posteljica spada u jednu od najtežih komplikacija trudnoće
i poroda,
- Osnovni znak je krvarenje na genitalije u posljednim danima trudnoće ili tokom
poroda
- Tretman u UMP: svaku porodilju sa krvarenjem treba sto hitnije transportovati u
nadlažnu ustanovu
- Ukoliko se ne prepozna ovo stanje može doci do smrti majke i ploda, javlja se jednom
na oko 700 poroda.
- Ukoliko se ne može obaviti hitan transport najbolje je vaginu tamponirati, ordinirati
infuzione rastvore kristaloida i uterotonici (oxitocin)

Krvarenje poslije poroda

- Ovo krvarenje nastupa poslije poroda i najčešći uzrok su:

- Ruptura grlićs materice, ruptura međice, atonija uterusa
- Ukoli se posteljica ne porodi nakon 2 sata od rođenja dijeteta neophodno je poduzeti
postupak za odstranjenje cijele posteljice( credeov postupak, manuelno odstranjenje
posteljice).
- Krvarenje iz prazne materice: kada je porođen i plod i materica uslijed atonije uterusa
može doći do krvarenja( zamor)
- Tretman: masaža materice, isprazniti materićni mjehur, davati rastvore kritaloida,
oxitocin.

Ektopična trudnoća

- Vanmaterična trudnoća je teško i opasno stanje za trudnicu

- Razlikuju se dva oblika vanmaterične trudnoće: rupturirana i nerupturirana
- Nerupturirana vanmaterična trudnoća: izostanak menstruacije, bol u donjem dijelu
trbuha, genitalno krvarenje
- Rupturirana vanmaterična trudnoća: izražen abdomenalni bol, znaci abdomenalnog
krvarenja, genitalno krvarenje, znaci hemoragičnog šoka.
- Tretman: ležeći položaj i što hitniji transport u nadlažnu ustanovu

Abortus i eklampsija

- Abortus: se podrazujmeva nasilno ili spontano prekidanje trudnoće prije isteka 28

nedelja.
- Znaci: bol u donjem dijelu trbuha i leđima vaginalno krvarenje
- Postupak: uputiti ginekologu
- Ekplampsija: je izuzetno teško toksemično stanje trudnice, koju karakteriše trijas:
edemi, hipertenzija i proteinurija

56
 - Preeklamptično stanje: netipična simptomatologija- glavobolja, diplopije, zamagljenje
vida, konvulzije
- Postupak: hitan transport

AKUTNI DUŠEVNI POREMEĆAJI

Pod akutnim duševnim poremećajem podrazumjevamo promjene bolesnikovog ponašanja
koje ugrožava njegov život ili život njegove okoline ili navodi bolesnika na djela koaj nisu u
skladu sa normama društvenog ponašanja:

- Depresivni sindrom
- Sindrom straha
- Paranoidni sindrom
- Katatono uzbuđenje
- Katatoni stupor
- Delirijum
- Histerija

Depresivni sindrom

- Depresivni sindrom susreće se kod velikog broja psihičkih bolesti( endogene

depresive, manijakalne depresije, alkoholizam) ili najčešće kao vid reakcije na
emocionalni stres
- Kod bolesnika preovladava depresivno raspoloženje sa teškim uspostavljanjem
kontrole i česti prisutnim suicidalnim reakcijama kao vid rješavanja nastale situacije
- Pomoć nam može pružiti osoba kojoj oboljeli vjeruje
- Bolesnika treba što prije hospitalizirati

Sindrom straha

- Sindrom straha: se definiše kao intenzivan strah koji doseže stepen panike koji može
natjerati bolesnika da čini nečekivane postupke prema sebi ili okolini
- Znaci: jako uplašen, oznojen, blijed, ubrzanog pulsa
- Tretman: pacijenta smjestiti u zdravstvenu ustanovu

Delirijum

57
 - Delirijum: se podrazumjeva pomućenje svijesti, nemirom, neorjentisan, nesanica, sa
iluzijama i halucinacijama, čestim strahom zbog kog može učiniti suicid,
- Delirijum se javlja kod honičnih alkoholičara, narkomana povreda mozga
- Tretman: stacionarno liječenje, kod alkoholičara- heminevran

Katatono uzbuđenje i stupor

- Katatono uzbuđenje karakteriše jako psihičko i motorno uzbuđenje, nemirom,

galamom, ružnim riječima, poremećajem mišljenja, odbijanjem hrane, iscrpljenošću
organizma i gubitkom sna.
- Najčešće se sreće kod šizofrenije, psihoze
- Katatoni stupor: karakteriše nepokretnost pacijenta, nekomunikativnost, odbija hranu,
nekontrolise sfinktere. Danima je u krevetu, neće kontakt sa okolinom
- Tretman: hospitalizacija

Histerija (neurosis conversa)

- Histerija je duševna bolest kada oboljeli pokušava da bolešću i njenim simptomima

skrene pažnju na sebe i da sebe obezbjedi neku korist. Za učinjene pogreške trazi
opravdanje i tako iscenira napad bolesti
- Histerični pacijenti mogu imitirati svaku bolest, češće je kod mlađih žena
- Histerični napad se uvijek izvodi pred drugima i svi simptomi imaju karakter
teatralnosti, ali se uvjek čuva da se teže ne povrijedi, nagle promjene
raspoloženja( plač –smijeh), kod isceniranog pokušaja samoubistva pravi minorne
štete sebi, zauzima bizarne položaje, krije pogled.
- Tretman: treba jasno, kratko i ozbiljno mu reci o čemu se radi( dati mu do znanja da
smo svjesni njegove teatralnosti), ukloniti“ gledateljstvo“, kada shvati da će dobiti
injekciju ili smjesten biti u bolnicu odmah se mijenja.

58
ŠOK
Šok je pojava među teškim bolesnicima i teško povrijđenim. Šok zahtjeva intenzivnu pomoć bolesniku
i hitan transport u stacionarnu zdravstvenu ustanovu. Treba preduprijediti razvijanje šoka i pri
pružanju pomoći uticati na uzroke koji dovode do njega.

DEFINICIJA ŠOKA: šok je izuzezno teško stanje organizma gdje su njegove vitalne funkcije
svedene na minimum a razvija se kao odgovor organizma na tešku povredu ili štetnu noksu. To je
bolest cijelog organizma, progredijentna i dinamična.

U osnovi šoka je diskrepanca između volumena cirkulirajućeg korita i količine cirkulirajuće krvi
uslijed čega dolazi do neadekvatne perfuzije tkiva što ima za posljedicu hipoksiju, anoksiju i
porpadanje ćelije.

Važno je :

1. Pratiti stanje svijesti

2. Puls, pritisak
3. Disanje
4. Promjene na koži

Pacijenti imaju nagon za povraćanje.

PARAMETRI NORMALNO ŠOK

KOŽA TOPLA, SUHA, BLIJEDA, HLADNA,

RUŽICASTA VLAŽNA

SVIJEST ORJENTISAN, BUDAN KONFUZAN, POREMEĆAJ

SVIJESTI

PULS I RR 60-100, 140/80 UBRZAN, HIPOTENZIJA

RESPIRACIJA 12-20 UBRZANO I PLITKO

DISANJE

59
U razvoju šoka treba obratiti paznju i na sljedeće parametre:

1. Diureza
2. Nagli i brz porast laktata u krvi pad, bikarbonata i hipoperfuzije tkiva
3. Poremećaj svojesti
4. Periferna cijanoza.

PATOFIZIOLOGIJA ŠOKA

U patofiziologiji šoka krajnji izhod je poremećaj mikrocirkulacije te s toga patofiziologiju i evoluciju

šoka možemo podjeliti u 4 faze.

- PRVA FAZA- vazokonstrikcije: zbog gubitka volumena cirkulirajuće krvi iz bilo kojih
razloga ( krvarenje, opekotine, povraćanje, kapacitet vaskularnog korita postaje veći od
volumena cirkulirajuće krv, dolazi do pada arterisjkog pritiska, protok se usporava, perfuzija
tkiva je slabija. Da bi organizma zaštitio vitalne organe i osjetljiva tkiva na hipoksiju reaguje
lučenjem vazopresina- supstance koja dovode do vazokonstrikcije arteriola periferije čime se
vrši centralizacija krvotoka u vitalne organe – mozga i srce. Uslijed pada perfuzije tkiva
periferije

- DRUGA FAZA- vazodilatacija nastala hipoksija tkiva dovodi do anaerobnog metabolizma i

stvaranja kiselih produkata koji imaj udepresivan efekat na srce, dolazi do acidoze,
relaksacije, prekapilarnih sfinktera i posljedične vazodilatacije, povećava se vaskularno korito,
protok krvi slabi, dolazi do prelaska tečnostiiz vaskularnog u perivaskularni prostor zbog čega
dolazi do hemokoncetrancije i povećane viskoznosti krvi

- TREĆA FAZA- diseminirana intravaskularna koagulacija( DIK)- nastaje uslijed oslobađanja

tromboplastina dolazi do hiperkoagubilnosti krvi i stvaranja i stvaranja ugruška u malim
kapilarama zbog čega se još pogoršava perfuzija i hipoksija ćelija a zatim aktiviranja ćelijskih
enzima i u konačnici smrt ćelije- patelijalna krvarenja u koži.

- ČETVRTA FAZA- IREVERZIBILNI ŠOK: nastaje sa aktiviranjem fibrinolizina uslijed

čega dolazi do fibrinolize sa pokušajem liziranja tromba te nastaje potrošna koagulopatija sa
sklonošću krvarenju uz istovremenu prisutnu tendencu zgrušavanja. Pacijent počinje krvariti
na vanjske otvore.

ETIOLOŠKE KATEGORIJE ŠOKA

- U zavisnosti koji je faktor u nastanku šoka dominantna, šok se može podijeliti u više
etioloških kategorija: insuficijencija cirkulatornog volumena, insuficijencije srca i
insuficijencije perifernog vaskularnog kapaciteta i otpora.

ŠOK SE DIJELI NA:

- Hipovolemični šok
- Kardiogeni šok
- Distributivni šok

60
HIPOVOLEMIČNI ŠOK
Hipovolemični šok nastaje kao posjedica velikog gubitka tečnosti prvenstveno plazme zbog čega
doalzi do smanjenja ili gubitka cirkulatornog volumena, a s obzirom šta se dominantno gubi
razlikujemo:

- Hemoragični šok (vanjsko ili unutrašnje krvarenje)

- Gubitak plazme: opekotine – gubitak plazme i eketrolita, sepsa- sirkulatorni sistem biva
oštećen endotoksinima, nefrotski sindrom- gubitak velikih količina proteina)
- Gubitak vode i ektrolita( prekomjerno znojenje, proliv, bolesti bubrega)

KARDIOGENI ŠOK

Kardiogeni šok nastaje uslijed slabosti srčanog mišića koji nije u mogućnosti da pumpa krv i puni
krvne sudove pod dovoljnim pritskom da bi obezbjedio cirkulaciju.

Kardiogeni šok nastaje kod: tamponade srca, infarkta, masivne plućne embolije, pomećaja ritma,
urođeni ili stečenih srcanih mana

Zbog slabosti mikarda pada minutni volumen, da bi kompenziralo pad volumen scra radi ubrzanom
frenkvencom, posljedično dolazi do smanjenja pritiska i smanjenja diureze.

DISTRIBUTIVNI ŠOK

Kod distributivnog šoka dolazi do poremećaja vazomotornog tonusa i promjene u distribuciji

normalnog cirkulatornog volumena.

Distributivni šok mmože nastati kod anafilaktičke reakcije, neuroloških povreda ( traume glave i
kičmene moždine).

Anafilaktički šok koji nastaje kao posljedica oslobađanja histamina koje dovode do obaranja prtiska i
vazodilatacije. Anafilaktički šok karakterizira: bljedoćom, nemirom, padom krvnog pritiska,
povraćanjem, dispneom, cijanozom, znojenjem, končastim ubrzanim pulsom.

KLINIČKA SLIKA ŠOKA

Subjektivne tegobe i klinička slika šoka zavise od evolutivnog stadija šoka.

Klinička slika se može podjeliti u dvije faze:

PRVA FAZA- razvoja šoka- u kojoj organizam se brani i djeluje kompenzatornim mehanizmom-
vazokonstrikcijom koja dovodi do centralizacije krvotoka.

Subjektivni simptom u prvoj fazi: bolesnik se žali na hladnoću, omaglicu, nemirni su, nemoć, nagon
na povraćanje.

Objektivni simptom u prvoj fazi:

- Koža blijeda, hladna orošena znojem

- Arterijski pritisak normalan ili nešto povišen
- Puls ubrzan, slabo pipljiv na periferiji, ali na art karotis dobro punjen
- Disanje ubrzano, površno

61
 - Diureza smanjena ispod 50 ml na sat

DRUGA FAZA razvoja šoka- (dekompenzaciska faza šoka): ukoliko se ne poduzima ništa ili
neadekvatno šok postepeno prelazi u ireverzibilnu fazu

Pacijent u ovoj fazi je:

- Miran, apatičan, nezainteresovan, ali potpuno svjestan

- Blijedo sive boje, cijanoza okrjina,
- Puls ubrzan i veoma mekan, jedva opipljiv
- Pritisak snižen
- Anurija
- Disanje mirno, plitko, površno

LABARATORIJA: pad p O2, raste p CO2, pada Ph, acidoza

Nemaju sve etiološke kategorije istu kliničku sliku, kod nekih formi, šok može započeti
ireverzibilnom fazom ( masivna iskrvarenja, masivan infarkt miokarda)

LIJEČENJE ŠOKA

- Prva pomoć kod šoka: sastoji se od

- Osiguranje prohodnosti dsajnih puteva i disanja
- Povremeno zaustavljanje krvarenja nekom od metoda
- Imobilizacija( smanjuje bol, sprečava sekundarno krvarenje i oštećenja tkiva)
- Autotransfuzija( polozaj na leđima sa podignutim nogama i sa niskim uzgavljem)
- Sedativa kod agitiranog pacijenta
- Kod pacijenta sa opekotinama može se dati voda u koju je stavljena kuhinjska so.

Hitna medicinska pomoć kod šoka

Poslije uspostavljanja prohodnosti disajnih puteva, obezbjeđenja disanja, uspostavljanja

cirkulacije i privremene hemostaze liječenje šoka je prioritet:

- Provjera i kontrola disanja

- Provjera i kontrola spostavljanje cirkulacije
- Provjera i korekcija privremen hemostaze
- Provjera i korekcija imobilizacije standardnim udlagama
- Suzbijanje boli( analgetika)
- Zastita kod hladnoce
- Korekcija hipovolemije kristaloidima ( 0.1% NaCL, ringer laktat)
- Koloidni rastvori dextran, haemacel ne više davati od 1000- 1500 ml u toku 24 sata u omjeru
1:1 izgubljenog volumena
- Oksigenacija
- Antibiotika
- Kateterizacija mokraćnog mjehura

62
 - Endotrahealna intubacija

Kod kardiogenog šoka ne davati vise od 200-300 ml tečnosti, kod fibrilacija dati xylocain, 2% 2-5 ml.
Kod anafilaktičkog šoka dati antihistaminika, kortikosteroide, kalcium i eventualno adrenalin. Kod
traumatskog šoka i opekotina dati fortral amp.i.v. ne davati morfin kod šoka udruženog sa povredom.

BESVJESNA STANJA
Pod sviješću podrazumjevamo svijest o samom sebi, jasna orjentacija u vremenu i prostoru i
drugim ličnostima, komunikativnost, posjedovanje svih čula i sposobnost reagovanja u
razlicitim situacijama.

Pod besvjesnim stanjem podrazumjevamo naglo pomućenje ili gubitak svijesti. Samo
poremećaj svijesti u odnosu na patofiziološke procese i kliničke manifestacije se dijeli na:

1. SINKOPA (uslovljen naglim poremećajem u regulaciji krvotoka u mozgu)

2. CEREBRALNA KOMA ( gubitak svijesti zbog intrakranijalnih procesa)
3. METABOLIČKA KOMA (nastale endogenim trovanjem zbog poremećaja u
metabolizmu ili egzogenim intoksikacijama)

BESVJESNO STANJE NIJE BOLEST VEĆ SIMPTOM

SINKOPA
Sinkopa ili nesvjestica je prolazan gubitak svijesti čije je najčešće uzrok hipoksija CNS
zbog slabog proticanja krvi kroz mozak.

Nastaje poslije:psihičkog uzbuđenja, udarac u osjetljivi dio tijela, srčanih oboljenja,

iznenadna bol, strah , pad krvnog pritiska, gubitka krvi, izraženog povračanja i proliva,
hipoglikemije, boravka na velikim visinama ali i kod naglog ustajanja.

63
 Simptomatologija: žutica- dominantan simptom, povisena temperatura, povracanje, loše
opšte stanje, krvarenje, psihomotorni nemir.

Prva pomoć zbrinjavanje po principu svih komatoznih pacijenta- opšte mjere, infuzije
levuloze i transport u nadlaznu ustanovu.

UREMIČNA KOMA

Uremična koma je zavrsni stadij trovanja raspadnim produktima metabolizma koji se

normalno izlucuju urinom.

Uremije se po mjestu nastanka dijele na:

- Prerenalne
- Renalne
- Postrenalne
Znaci uremične kome: nezainteresovan i apatičan bolesnik, odbija hranu, svrbez koze,
pospan, mrsav, blijed, jezik suh, povraća, ponekad psihotični, duboko i ubrzano
disanje, povećan krvni pritisak, zadah na amonijak, proljevi, krvarenje na nos, usta i
debelo crijevo, ukoliko se neliječi pada u komu.
Prva pomoć kao i kod drugih koma hitan transport, uz obezbjeđenje sišnih puteva i
odgvarajući položaj.
U HMP dati infuzijone rastvore- fiziološka otopina ili glukozu sa inzulinom.

CEREBRALNA KOMA

Cerebralna koma najčešće nastaje kao povreda mozga, ali i tumora, ICV i rupture aneurizme
mozga.
Sa dijagnostičkog i prognostičkog aspekta veoma je znacajno procjeniti dubinu poremećaja
svijesti i da li poremećaj svijesti ide u smislu poboljsanja ili pogoršanja što je osnovni
znak orjentacije.

Za brzu dijagnozu i procjenu može se koristiti podjela na:

1. Koma: ne reaguje na bolne drazi, zjenice široke ne reaguju na svjetlo, duboko
disanje, ubrzan puls.
2. Plića koma: reaguje na bolne podrazaje, ali necjelishodnim pokretima. Zjenice ne
reaguju na svjetlo- široke.
3. Sopor: reakcija na bolne podrazaje scjelishodnim pokretima, zjenice ne reaguju na
svijetlo-široke.
4. Somnolencija:je plići poremećaj svijesti, bolesnik je pospan, moguć kontakt,
odgovara na jednostavna pitanja, ali nemože odrzavati dugo kontakt, zjenice
reaguju na svjetlo i nešto su šire.
5. Delirijum: je isti nivo poremećaja svijesti kao i somnolenicja, ali je bolesnik
nemiran, agresivan, viće, nekomunikativa, neorjentisan

64
 6. Konfuzija: koperativan, sjedi, odgovara na kraća pitanja, neorjentisan u vremenu i
prostoru, ne zna gdje se nalazi
7. Automatizam: najplići poremećaj svijesti, obavlja čitav niz radnji automatizmom.

PRVA POMOĆ:
- Što hitniji transport u nadlaznu ustanovu
- Obezbjediti respiratorni put
- Spreciti zapadanje jezika
- Aspiracija povraćenih masa
- Koma položaj

URGENTNA MEDICINSKA POMOĆ

- Intubacija
- Airway

METABOLIČKE KOME
Metaboličke kome karakteriše težak poremećaj izmjene materija i trovanje organizma
toksičnim supstancama koje nastaju bilo u toku poremećene izmjene materija ili
toksičnim supstancama koje nastaju bilo u toku poremećene izmjene materija ili
supstancama koje su unesene u organizam.

U diferencijalnoj dijagnozi metaboličkih koma od izuzetne vaznosti su labaratorijski podaci.

Metaboličke kome zahtjevaju hitnu hospitalizaciju, tačnu dijagnozu i opsežno
urgentno liječenje.

HIPOGLIKEMIJSKA KOMA
Koma koja nastaje zbog smanjenja šećera u krvi
Nastaje kod dijabetičara koji se liječe inzulinom, izuzeno rijetko zbog spontane hipoglikemije
i kod uzimanja oralnih antidijabetika.
Predoziranje inzulinom
Smanjenog unosenja hrane

Veliki trošak kalorija( fizički napor, febrilnost)

Simptomi: mučnina, naglo blijedilo, znojenje, osjećaj gladi i straha, uznemirenost, grčevi i
koma.
Fizikalni nalaz: bolesnik oznojen, RR normalan, zjenice nisu proširene, refleksi prisutni,
nema neurološkog ispada, puls jak, nema mirisa na aceton
Postupak sa bolesnikom:

- Prva pomoć : ako je svjestan uzeti šećer ako je komatozan- čišćenje usne šupljine,
spriječiti zapadanje jezika koma položaj
- Medicinska pomoć- 5-20% glukoze i transport u nadlaznu zdravstvenu ustanovu

65
DIJABETIČKA KOMA
Dijabetička koma nastaje kao rezultat anoksije mozga i otećenje tkiva uslid acidoze i
dehidratacije ketonskim tijelima koja nastaju razvojem šećerne bolesti.
Dijabetis može biti: esencijalni i sekundarni
Znaci: glavobolja, osjećaj zamora, mlitavost, česta mučnina i povraćanje, bolovi u trbuhu,
žeđ pretjerano mokrenje, duboko disanje, suh jezik, pospanost, stupor i konačno koma.
Miris na aceton.

Hitna medicinska pomoć: hipotoničan rastvor NaCl, bikarbonati, davanje levuloze koja
prolazi ćelijsku membranu bez inzulina
komatoznog pacijenta uputiti u nadaznu zdravstvenu ustanovu.

HEPATIČNA KOMA
Hepatična koma nastaje kod teških oštećenja jetrenih ćelija( ciroze, trovanja i infektivnih
oboljenja)
Najčešće se javlja kod vojnika na marševima, prostorijama gdje ima dosta soba, industrijskim
prostorijama.

Simptomatologija : zamor, slabost, žeđ, crveno lice, površno disanje, ubrzan i slabo punjen
puls, bolesnik oznojen i topao, ponekad, grčevi, treperenje, pred očima i gubitak
svijesti.

Tretman: smjestiti bolesnika u rashladenu prostoriju, osloboditi ga odjece, polijevanje

hladnom vodom, hladni napitci uz dodatak kuhinjske soli, mirovanje. Kod problema
sa disanjem pristupiti vještačkom disanju, u ambulatnim uslovima infuzia fiziološke
otopine.

TROVANJA

TROVANJA GLJIVAMA
- Najčešća trovanja gljivama događaju se među ljudima koji sami beru gljive ali ih nisu dovoljno
dobro proučili ili tražili stručni savjet. U gotovo svim slučajevima otruju se pojedinci ali i
članovi porodice. činjenica da više trovanja ima kod je godina povoljna za dobar urod
samoniklih gljiva.

- Otrovne vrste gljiva sadrže termostabilne hemijske sastojke koji već u malim količinama u
organizmu čovjeka uzrokuju tako karakteristične simptome trovanja da se mnogo puta može
naknadno ustanoviti vrsta pojedinih gljiva. Trovanje otrovnim gljivama nazivamo micetizam.
- Simptomi trovanja se razlikuju od gljive do gljive nastalih nakon odgovarajućeg vremena od
trenutka konzumacije. Vrlo bitan momenat u trovanjima je brzina prihvaćanja činjenice da je

66
 konzument otrovan tj. da se neprobavljena količina gljiva prinudnim putem prije resorbcije
izbaci iz organizma. Ako je dugo vremena u organizmu nastaju nepopravljive štete koje mogu
za konzumenta završiti katastrofalno. Trovanja gljivama razlikuju se po kliničkim znakovima i
trajanju inkubacije, tj. po vremenu koje protiče od jedenja gljiva do prvih znakova trovanja.

- Osnovni simptomi trovanja gljivama: suženje zjenice oka, jako znojenje, povraćanje, česti
proljevi, iscrpljenost, opća salbost, teško disanje, vrtoglavica i glavobolja, bolovi u trbuhu,
teškoće pri mokrenju, znakovi pijanstva, poremećaji u ponašanju.

- Znakovi trovanja nastupaju već za 6-24 sata. Najprije se pojavljuju bolovi i grčevi u trbuhu,
mučnina sa povraćanjem, jaki proljevi te obilno znojenje. Uz to se javlja jaka žeđ, udovi
postajuhladni i počinju grčevi u listovima. U organizmu nastupaju jako oštećenja jetre, te
znakovi karakteristični za prestanak rada bubrega. Ako se bolesnik pravovremeno ne počne
liječiti u 50 % slučajeva nastupa smrt. Smrt nastupa u 10-15 % slučajeva nakon 7-10 dana.

- UMP: Općenito najvažnije je utvrditi ako je moguće koje su gljive izazvale trovanje. Liječenje
što ranije započne trebalo bi imati bolji efekt. U smjereno je na eliminaciju otrova iz
organizma i igra važnu ulogu u preživljavanju pogotovo kod onih bolesnika koji nisu znatno
premašili letalnu dozu a javili su se na liječenje u prvih 6 sati od konzumiranja gljiva. U te
mjere spadaju: ispiranje želuca, upotreba medicinskog uglja per os, hemoperfuzija preko
ugljenih filtera, trajna sukcija duodenalnog sadržaja radi prečavanja entero-hepatične
recirkulacije otrova koji se u žnačajnu količini izlučuje kroz žuč i forsirana diureza.

TROVANJE ALKOHOLOM
- Pijanstvom se označava psihičko i fizičko stanje osobe koja je konzumirala prekomjernu
količinu alkoholnog pića. Ovisno od koncentracije etilnog alkohola u organizmu postoje
različiti stepeni pijanstva.

I stepen( stanje lakog pijanstva) Crvenilo u licu, glasan govor, povišena mimika i
gestikulacija, pokreti nekoordinirani, osoba je
Koncentracija etil alkohola od 1 do 1,5% samouvjerena i nekritična

II stepen (pijano stanje)
Koncetracija etil alkohola od 1,5, do 2,5,%
Svi opisani znaci se pojačavaju. Osoba može biti
izrazito agresivna. Upadljivo nekritična,
sporije reagira, ima i teškoće u razumjevanju,
usmjeravanju pažnje i ispravnom
razmisljanju.

III stepen ( stanje teškog pijanstva) Opće depresivno djelovanje alkohola dovodi do
teškoća pri hodu, govoru, disanju. Osoba je
Koncetracija etil alkohola je između 2,5 do 3,5% blijeda, orošena znojem i nije sposobna za
bilo kakvu osmišljenu i samostalnu aktivnost.

IV stepen (otrovanost) Osoba modra ( cijanostična), površno, usporeno i

67
 Koncetracija etil alkohola je od 3,5 pa i 4,5% nepravilno disanje. Puls je slab i ubrzan.
Tjelesna temperatura je ispod 37. Orošenje
Uvodi otrovanog u sopor ili komu hladnim znojem. Nekontrolirano urinira i
defecira.

- UMP: alkoholoziranoj osobi obavezno onemogućiti daljnu konzumaciju alkoholnog pića.

Ukoliko je moguće povraćanjem treba izazvati izbacivanje alkohola iz želuca da ne dospije u
cirkulaciju. Pobrinuti se da ne dođe u situaciju samopovrijeđivanja ili povrijeđivanja drugih.
- Kod osoba koje su u stanju teškog pijanstva treba pratiti vitalne funkcije( disanje i rad srca),
osloboditi ih odjeće i obuće, utopliti ih i smjestiti u prozračnu prostoriju. Insistirati na
uzimanju tečnosti i osvježavajućih napitaka.
- Otrovanog u besvjesnom stanju staviti u bočni položaj, ako ne diše povesti postupak
umjetnog disanja, a u slučaju prestanka rada srca provesti postupak KPR sve do pružanja
medicinske pomoći.

TROVANJE ANTIFRIZOM
- Antifriz je uljasta tekućina, hemisjki spada u skupinu alkohola. Najčešća trovanja nastaju kod
djece zbog nepravilnog skladištenja i privlačenja boje. Kolicina od pola litre ove tekućine
izaziva smrt. Klinički izrazeni su znakovi pijanstva koje brzo prelazi u prividnu smrt.
- UMP: ukoliko je izvodljivo potrebno je popiti 2-3dcl vode te izazvati povraćanje. Protuotrov je
etilni alkohol ( žestoka pića 1 dl i zatim svaki sat jedna četvrtina dcl), hitan prevoz u bolnicu.
Kod onih pacijenata koji su bez svijesti ne davati piće i ne izazvati povraćanje, postaviti u
bočni položaj. Ako bolesnik ne diše i srce ne radi provesti postupak KPR.

TROVANJE KISELIMA

- Otrovati se može samo nekom od jakih kiselina, kao što su sirćetna, sumporna, azotna ili
hlorovodonična. ova trovanja lako se poznaju po mirisu koji se jako osjeća na povrijeđenoj
osobi. dejstvo jakih kiselina je vrlo razorno. One uvjek izazivaju više ili manje duboke
opekotine na sluzokozi usta, jezika i jednjaka. Ova trovanja ostavljaju vrlo često teške
posljedice u vidu suženja jednjaka.
- Kiselinama, naročito sirćetnom, često se truju mala djeca, koja ne znajući šta je , popiju
kiselinu zaboravljaju ili ostavljaju na mjestu sa kojeg je mogu dohvatiti. Ali nisu sasvim rijetki
nipokušaji samoubistva nekom od kiselina. Ima i slučajeva zlonamjernih opekotina po licu
azotnom ili hlorovodoničnom kiselinom. Jake kiseline su tekve da je teško popiti više od
jednog, rijetko dva gutljaja, ali i to je dosta da se stvori brzo ozbiljno, oštećenje tkiva u ustima
i jednjaku, pa i kože na licu.
- UMP: hitno uputiti u prvu zdravstvenu ustanovu. Kod životno ugriženih treba provesti mjere
KPR. Ne davati tečnosti i hranu na usta.

TROVANJE BAKROM

68
 - Bakarni sudovi mogu biti jedan od uzroka trovanja bakrom. Bakar u dodiru sa nakiselom
hranom pravi bakarni oksid, koji je u izvjesnoj mjeri otrovan. Radi zastite od trovanja bakrom
bakarni sudovi se kalajišu. Međutim pri dužoj upotrebi bakar se skida, pa se događa da se
takvi polukalajisani sudovi upotrijebe i da uslijeed toga dođe do masovnog trovanja
osobakoje su jele hranu spravljenu takvim sudovima. Znaci trovanja obično su povraćanje,
ponekad proljev i glavobolja.
- UMP: izazvati povraćanje, isprati želudac davanjem vode i ponovo izazvati povraćanje.

TROVANJE PESTICIDIMA

- Do trovanja dolazi najčešće uslijed nepravilnog rukovanja pesticidima i uslijed pogreške ili
nesretnim slučajem, ali su poznati i slučajevi namjernog trovanja.
- Znaci trovanja mogu, u zavisnosti od vrste pesticida, biti vrlo različiti. Većina od njih, manje ili
više, djeluju na nervni sistem i izazivaju glavobolju, vrtoglavicu, paralize uznemirenost i druge
nervne poremećaje. Mongi pak, izazivaju bolove u trbuhu, povraćanje i proljev. Neki od njih
izazivaju gušenje ili pojačano znojenje, suze itd.
- Do trovanja pesticidima može doći preko organa za varenje, za disanje, ili preko kože. Kod
mnogih pesticida trovanje je moguće preko svakog od ovih puteva, ali je jedan od njih imap
najčešći. U zavisnosti od puta kojim te trovanje najčešće moguće, preporučuje se za primjenu
svakog pesticida ili grupe pesticida odgovarajuća zaštita( zastitno odjelo, maska, rukavice,
čizme itd.)
- UMP: simptomska. Pri radu sa pesticidima izuzetno je vazno zapamtiti znakove( simptome)
otrovanja pesticidima napisane na uputama. Ako se takvi znakovi primjete treba odmah
prekinuti posao, hitno obaviti nužno pranje onečišćenih dijelova tijela ili zatražiti ljekarsku
pomoć noseći sa sobom priloženo upustvo o rukovanju sa pesticidom.

TROVANJA LIJEKOVIMA

- Lijekovi unijeti peroralno u toksičnim koncetracijama ( pokušaj samoubistva, zadesi i sl.)

mogu izazvati jake gastrointestinalne poremećaje, povraćanje, grčevite bolove u trbuhu,
često sukrvičave proljeve, hematološke i kardiološke poremećaje, razne nivoe poremećaje
svijesti, komu i smrt kao posljedicu depresije kardiorespiratornog centra (bradikardija,
hipotenzija, tahipnea i apnea).
- UMP: od velike je vaznosti dobiti potadke o kom lijeku i količini se radi, kao i vremenu
njegovog uzimanja. Izazvati povraćanje ili isprati želudac, dati aktivni ugalj. Pacijenta uputiti u
prvu zdravstvenu ustanovu.
- U pojedinim situacijama potrebno je preduzeti i mjere kardiocirkulatorne reanimacije( borba
protiv cirkulatornog šoka) odnosno ordinirati specifični antidot. Uz rehidrataciju obavezna je i
kontrola elketrolitičkog statusa uz forsiranje diureze ukoliko nije već nastupila anurija. Sva
ostala terapija je simptomatska.

TROVANJE OLOVOM

- Trovanje olovom nastaje tek nakon dugotrajnog unosa malih količina olova u organizam, vrlo
rijetko u obliku akutnog trovanja kada se slučajno unesu velike količine. Olovo se akumulira u
organizmu, najviše u kostima gdje ostaje cijeli život. Kada se olovo jednom unese u

69
 organizam, više se praktičnone može odstraniti. Obično je maksimalno dopuštena
koncentracija olova u metru kubnom 0.1 mg.
- Prvi simptomi trovanja pojavljuju se na krvotvornim organima radi djelovanja olova na enzim
koji sudjeluje u sintezi hemoglobina u eritrocitima tj, poremećaju sinteze hema. Dolazi do
anemije uz istodobno pojačano izlučivanje delta aminolevulinske kiseline, te porfirina i
željeza mokraćom.

- Kada dođe do pune manifestacije trovanja pojavljuju se simptomi i u drugim organskim

sistemima. Mučnina, gubitak apetita i kolike s opstipacijom su simptomi crijevnog trovanja.
Slabost nerava koji inerviraju ekstenzore mišiće, najčešće n. Radialis, karakterizira nervni tip
trovanja. kod akutnog trovanja se zbog velikih količina unesenog olova često javlja
encefalopatski tip s izraženim glavoboljama, vrtoglavicom, te komom, konvulzijom pa i smrću
u teškim slućajevima.
- Dijagnostički se ispituje: aktivnost dehidrataze delta- aminolevulinske kiseline, protoporfirin,
DALK u urinu, koproporfirin u urinu, funkcija bubrega, olovo u krvi.
- UMP: simptomska uz primjenu soli kelata, koji se hemijskim putem vežu za olovo u spoj koji
se može odstraniti iz organizma mokraćom.

TROVANJE ŽIVOM
- Do trovanja dolazi uslijed uzimanja njenih spojeva, najčešće sublimata, koji je veoma otrovan.
Znatno rijeđe, ali do trovanja živom dolazi uslijed dugotrajne primjene živinih preparata za
liječenje pojedinih bolesti, a može doći i uslijed upotrebe žive u nekim kozmetičkim
preparatima. U zavisnosti od vrste živinog jedinjenja i nnjegove količine, trovanje živom može
biti akutno ili hronično.
- Akutno trovanje nastaje, uglavnom uzimanjem veće količine sublimata i završava se smrću za
nekoliko sati. Znaci trovanja su jaki bolovi u trbuhu, hladan znoj povraćanje praćeno mukom,
proljev sa mnogo žući, odsustvo mokraće i mokrenja, bolesnik poplavii poslije nekoliko
konulzija nastupi smrt.
- Kod manje akutnog trovanja glavni znak je odsustvo mokraće i mokrenja, zatim, povraćanje i
proljev, u početku sa mnogo žuči a potom i sa krvlju u ispljuvku, sluzokoza usta je crvena i
otečena, jetra je oštećena i osjetljiva. U lakšim slučajevima znaci trovanja su upala sluzokoze
u ustima, naročito oko zuba, bolesnik ima metalan okus u ustima, luči mnogo pljuvačke, ima
proljev,često osip po koži, bjelančevine u mokraći itd.
- U slučaju hroničnog trovanja glavne promjene nastaju u organima za varenje i na nervnom
sistemu. Javljaju se pojačano lučenje pljuvačke, metalan okus u ustima, odsustvo apetita,
povraćanje, hroničan proljev, zapaljenje sluzokože u ustima sa rasklimavanjem i ispadanjem
zuba, koji prije toga pocrne i postani trošni, ponekad se jave tamne mrlje na sluzokoži, na
usnama i obrazima itd.
- Prvi znaci hroničnog trovanja na nervnom sistemu su najprije povećana intelektualna
aktivnost i nervoza, a zatim opća slabost, sanjivost, pokoji put i opće duhovno propadanje,
podrhtavanje tijela itd.
- UMP: simptomatska. Bolesnika kod koga se pojave znaci akutnog trovanja živom treba što
prije uputiti u bolnicu.

70
TROVANJA UGLJEN MONOKSIDOM (CO)

- Trovanja ovim gasom dosta su česta. Najčešća su slučajna ili profesonalna, aima ih i
namjernih i kriminalnih.
- Ugljen monoksid je izrazito toksičan gas bez boje mirisa i ukusa i lakši je od zraka. Spada u
grupu hemijskih zagušljivaca, a izaziva generalna hipoksiju zbog ireverzibilnog vezivanja s
hemoglobinom. Toksični efekat Co nastupa brzo i pri malim koncetracijama.
- Unos u organizam i eliminacija CO vrši se preko pluća, a krajnji toksični učinak je hipoksija
koja nastaje zbog stvaranja karbonil jedinjeja koja zauzimaju prostor za vezivanje kisika ili za
njegov prijenos i iskorištavanje u tkivima i stanicama.
- Sam toksični učinak CO na organizam zavisi još od vremena ekspozicije potencirajućih
faktora; minutnog volimena disanja, mišićnog rada, individualne otpornosti svakog pojedinca,
koncetracije CO i intenziteta hipoksije. Smrtna doza za ljude je 1000-2000 ppm (0.1-0.2%) ako
ekspozicija traje 30 minutra.

- Klinička slika trovanja je netipična. Od koncetracije COHb zavisi intenzitet hipoksije, a od

intenziteta hipoksije zavisi klinička slika, pa se načelno koncetracija COHb u krvi od 10-20%
manifestuje mučninom, glavoboljom, ružicastom bojom kože i usana, i umorom; od 30%
vrtoglavicom, dezorjentacijom u vremenu i prostoru, malaksalošću mišićnom slabošću, a od
40-50% komom, poremećajem rada srca i disanja, decerebracijom i msrću. Kod 18%
otrovanih sreću se komplikacije os strane drugih organskih sistema, a kod 41% zabilježeni su
trajni neurološki ispadi karakteristični za difuznu sponginoznu demijelizaciju mozga.

- UMP: prijemjena hiperbarične oksigenacije na aposlutnom pritisku od 3 bara u trajanju od 90

minuta. Obično je dovoljna jedna seansa. Seansa treba ponavljati na 6 sati ukoliko je svijest
pacijenta i dalje poremećena. Na parcijalnom prisku kisika od 3 bara poluživot eliminacije CO,
iznosi 23,5 minuta. Ako ne postoji mogućnost primjene hiperbačnog kisika treba primjeniti
udisanje 100% kisika na normalnom pritisku uz poluživot eliminacije CO od 80 minuta.
- U najgorem slučaju pacijenta treba iznijeti na čistu atmosferu uz apsolutno mirovanje kada je
poluživoteliminacije CO oko 320 minuta. Održavanje ventilacije i rada srca postiže se
primjenom klasičnih metofa KPR. Ostala terapija je simptomatska.

TROVANJE BOJNIM OTROVIMA

- Bojni otrovi su hemijske materije koje su u stanju da zatruju živa bića, zemljiste i objekte,
životne namirnice i materijalna sredstva, konačno, da kod nezaštićenih lica prouzrokuju
manje ili veće povrede, pa i smrt ,a materijalna sredstva učine neupotrebljivim.
- Dosad poznati bojni otrovi dijele se prema taktičnoj namjeri, na kratkoročne i dugoročne, a
prema dejstvu na organizam, na nadražljivce ( suzavci, kijavci) zagušljivce (fozgen, difozgen,
hlorpikrin), plikavce, nervne otrove, psihotropne supstance, i na radioaktivne bojne otrove.
- Nadražljivci i zagušljivci djeluju na organe za disanje, plikavci na kožu i pristupačnu sluzokozu,
a opći bojni i radioaktivni bojni otrovi na cijeli organizma.

- Zagušljivci su mnogo opasniji. Oni izazivaju kašalj, gušenje, krv u ispljuvku pa i smrt.

71
 - Pikavci napadaju cijelu kožu i izazivaju vrlo teške opekotine, koje sporo i teško zarastaju.
Njihovo djestvo na sluzokozu je još teže i opasnije, najopasnije i najteže je ako se hranom ili
vodom unesu u organizam. Na plućima i djelovima organa za varenje stvaraju ulceracije koje
krvare uz obilnu hipersalivaciju i hipersekreciju.
- Bojni otrovi se upotrebljavaju u tečnom i gasovitom stanju. Napadaju naročito nervni sistem i
krvotok, izazivajući jaku glavobolju i vrtoglavicu, gubitak svijesti pa i smrt.
- Većina bojnih otrova teža je od vazduha, zato se, radi zaštite od njih, treba popeti na neko
uzdignuto mjesto, eventualno drvo, u gradovima na najveći sprat, ako je kuća višestruka.

- UMP: evakuacija iz kontaminiranog područja, upotreba zaštitne maske i ogrtača, čiščenje

disajnih puteva, skidanje odjeće te dekontaminacija tekućom vodom i 1-2% otopinom sode
bikarbone. Kod nervnih bojnih otrova daje se intramuskularno 2 mg. Atropina.

TROVANJE DROGAMA
1. Amfetamini(speed) su hemikalije dobivene sintetičkim putem. Na tržište najčešće dolazi u
tabletama. Amfetamini se injektiraju, gutaju, puše i šmrču. Prevelika doza amfetamina može
uzrokovati vrtoglavicu, drhtanje, uznemirenost, paniku, grčeve u trbuhu, bolove u prsima i
ubrzan rad srca.

2. Kokain je snažan stimulant nervnog sistema, a dovodi do promjena u ponašanju i podizanja

razine energije nalik na učinak amfetamina. Stvara snažnu ovisnost. Najčešće se uzima
ušmrkivanjem, inekcijama te pušenjem. Srčani zastoj i napadi, uz zastoj rada pluća uzroci su
smrti od kokaina. Dodatna opasnost je kokaetilen. Naime, ljudska jetra u kombinaciji kokaina
i alkohola porizvodi kokaetilen, koji povećava euforična svojstva kokaina, a time i rizik od
iznenadne smrti.

3. Ecstasy je sintetička psihoaktivna droga derivat amfetamina s halucinogenim svojstvima,

poznat još kao MDMA. Spada u jače droge iz grupe psihostimulatora. Konzumira se oralno.
Brojni problemi slični i kod amfetamina i kokaina: konfuzija, depresija, problemi sa
spavanjem, izrazita potreba za drogom, ozbiljna tjeskoba i paranoja, pa i psihotične epizode,
mogu se javiti i nekoliko nedelja nakon uzimanja droge. Prirodnosti oštećenjima jestre,
epilepsije, visokom pritisku, glaukomu.Stručnjaci upozoravaju da već i jedana tableta
ecstasya može značiti smrt.

4. Marihuana u bilo kojem obliku izaziva euforiju, uzbuđenje, vizualne i slušne halucinacije,
gubitak osjećaja za vrijeme i prostor. Slabi imunološki sistem organizma pa se javljaju
infekcije. Ubrzava rad srca pa je opasna za one sa srčanim teškoćama.

5. Heroin s opijumom, morfinom i kodeinom, te metadon- heptanonom spada u grupu opijata.

On je jedna od najopasnijih, visoko ovisničkih droga i svojevrsni sinonim za pravu ovisnost.
Povezan je s ozbiljnim zdravstvenim komplikacijama- smrtonosno predoziranje, spontani
podbačaji, propadanje vena, infekcijeske bolesti. Infekcije srčanog tkiva i zalistaka te bolesti
jetre ( hepatitis B i C), HIV infekcija.

72
6. LSD-25 (dietilamid lizergične kiseline) je sintetička droga bez boje i mirisa koja spada u grupu
halucinogenih droga Djelovanje LSD-a je krajnje nepredvidljivo i vrlo opasno.

- UMP: ovisno od doze i općeg stanja pacijenta. Kod predoziranih pacijenata potrebno je
provesti detoksikaciju a u određenim situacijama poremećaja svijesti ( koma) mjere i
postupke za KPR. Nakon stabiliziranja stanja pacijenti se upućuju u centar za borbe protiv
ovisnosti.

73