ISTISKIVANJE ISPLAKE U PROCESU CEMENTACIJE

U procesu cementacije su prisutne dve pojave:

- cementni rastvor i isplaka nisu kompatibilne tečnosti pa prisustvo
isplake u cementnom rastvoru utiče na osobine cementnog rastvora i obratno
- isplaka i cementni rastvor su ne-Njutnovski fluidi.

Kod isplake, cementnog rastvora i drugih ne-Njutnovskih tečnosti, brzina

proticanja nije linearno proporcionalna pritisku kojim se na njih deluje. To
dolazi otuda što je viskozitet ovih tečnosti promenljiva veličina zavisna od
brzine smicanja, odnosno od brzine proticanja. Ova pojava objašnjava se
strukturnom građom ovih tečnosti. Čestice dispergovane faze zbog svojih
dimenzija pružaju drugačije otpore kretanju nego molekuli realnih, Njutnovskih
tečnosti. Sa početkom kretanja fluida a zatim sa povećanjem brzine proticanja,
čestice se postepeno orjentišu u smeru proticanja, pa se menja unutrašnji otpor
kretanju, odnosno viskozitet. Da bi se za ovakve i slične ne-Njutnovske tečnosti
mogao unapred odrediti režim proticanja, neophodno je poznavati reološke
karakteristike ovih tečnosti kao i odnos pritiska i brzine proticanja tokom
vremena.

Viskozitet ne-Njutnovskih tečnosti nije konstanta, već zavisi od:

 viskoziteta tečne faze,

 veličine, broja o oblika čvrstih čestica,
 sile među česticama.

Plastični viskozitet predstavlja povećanje naprezanja na smicanje iznad

tačke tečenja i uzrokovan je otporom mehaničkog trenja (sl.1.12). Trenje se
javlja između čvrstih čestica, između čvrstih čestica i tečne faze i u samoj
tečnoj fazi. Čvrste čestice u isplaci, cementnom rastvoru i razdeljivačima su:
cement, bentonit, barit, oteživači (kvarc, hematit itd.), karboksilmetilceluloza
itd. kao i one koje su procesu bušenja nepoželjne: pesak, glina, krečnjak,
dolomit. Njihovo prisustvo u fluidu je razlog porasta plastičnog viskoziteta.
 S u b la m in ir a n i to k
T u r b u le n ta n to k
L a m in ir a n i to k

N a p r e z a n je n a s m ic a n je
D
μ p= P la s tič n i v is k o z ite t

C
B
μ a= P r iv id n i v is k o z it e t

B r z in a s m ic a n ja

Sl. 1 Kriva toka viskozno-plastične tečnosti

Naprezanje na smicanje je potrebno da dovede fluid iz stanja mirovanja

do početka tečenja (tačka A na sl. 1.). To je druga komponenta otpora pri
protoku tečnosti a kao rezultat elektrohemijskih privlačnih sila u fluidu. Ovo
naprezanje je uzrokovano prisustvon pozitivnih i negativnih jona na površini
čestica u fluidu. Granica tečenja zavisi od površinskih svojstava čestica,
zapremine i koncentracije čestica kao i elektične sredine, odnosno, od
koncentracije i tipova jona u tečnoj fazi. Viskozno plastične tečnosti podležu
zavisnosti koju je predložio Bingham:

dv
t=mP dr
+t y gde je: (1)

t - naprezanje na smicanje
t y - Binghamova tačka tečenja
m P - plastični viskozitet
dv
dr
- gradijent brzine

Viskozno- plastične tečnosti karakteriše faza mirovanja i pri primeni sile

do određene jačine (tačka A na sl. 1.). Dva parametra definišu protok ovog
fluida:
dv
 vrednost t y za dr
=0
 nagib prave linije m P - plastični viskozitet
 U laminarnom režimu protoka, m P - plastični viskozitet, je konstantan dok
se prividni viskozitet definisan odnosom naprezanje na smicanje / brzina
smicana smanjuje sa povećanjem brzine smicanja kao što je prikazano na sl. 2.

S u b la m in a r n i L a m in ir a n i T u r b u le n tn i
N a p r e z a n je n a s m ic a n je

to k to k to k

µ a- P r iv id n i v is k o z it e t

µ P - P la s tič n i v is k o z it e t

B r z in a s m ic a n ja

Sl. 2. Viskozitet viskozno - plastičnih tečnosti

Za određivanje plastičnog viskoziteta, granice tečenja i jačine gela ne-

Njutnovskih tečnosti koristi se Fanov viskozimetar. Pomoću instrumenta se
mogu očitati vrednosti sile smicanja pri šest različitih brzina. Konstrukcija
instrumenta omogućava da se odrede naprezanja na smicanja između dva sloja
fluida koji se kreću brzinom V f :

2r
Vf= 60
·p · n gde je: (2)
V f - brzina fluida (cm/s)
r - poluprečnik obrtnog bubnja (cm)
n - broj obrtaja bubnja u minuti (min 1 )

Brzina smicanja g (sec 1 ) data je izrazom:

Vf
g= (3)
d
gde je d- razmak između pokretnog i nepokretnog bubnja instrumenta (cm)

2r
g = 60  d ·p · n = 1.703· n (4)
Na osnovu ove formule izračunate su brzine smicanja za različite brojeve obrtaja
bubnja:

Broj 600 300 200 100 6 3

obrtaja

Brzina
smicanja 1022 511 340 170 10 5

Plastični viskozitet i granica tečenja određuju se kao razlike naprezanja na

smicanje pri 600 i 300 obrtaja u minuti, odnosno razlici naprezanja na smicanje
pri 300 ob/min i plastičnog viskoziteta.

pv =q 600 - q 300 (Pas)

gt = 0,4788·( q 300 -pv ) (Pa)

gde je:
pv - plastični viskozitet
gt - granica tečenja
q 600 - naprezanje na smicanje na 600 o/min
q 300 - naprezanje na smicanje na 300 o/min