გურამ დოჩანაშვილი - მოთხრობები PDF

www.PDF.ChiaturaINFO.
GE
სარჩევი
1. კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა ----------------------------------------------------- 3
2. ერთი რამის სიყვარული, დაფარვა რომ სჭირდება ანუ მესამე ძმა კეჟერაძე------------------- 41
3. ყველაზე კარგი პაპა--------------------------------------------------------------------------------------- 86
4. ჩვენს ეზოში წვიმა მოდის.და შავ ტანსაცმლიანი მამაკაცი---------------------------------------- 97
5. პირველი კონცერტი-------------------------------------------------------------------------------------- 114
6. თანამგზავრი---------------------------------------------------------------------------------------------- 125
7. იგი სიყვარულისთვის იყო გაჩენილი ანუ გრიშა და მთავარი----------------------------------- 135
8. იქამდე------------------------------------------------------------------------------------------------------ 163
9. მთვარიანი ღამე (ფიქრები ფიროსმანზე)------------------------------------------------------------ 228
10. მთის გადაღმა-------------------------------------------------------------------------------------------- 260
11. მიხეილი და ალექსანდრე------------------------------------------------------------------------------ 272
12. მუსიკოსი-------------------------------------------------------------------------------------------------- 301
13. მხიარული ბორცვი-------------------------------------------------------------------------------------- 307
14. ნაბიჯი----------------------------------------------------------------------------------------------------- 320
15. ორნი აქა _ იქ---------------------------------------------------------------------------------------------- 339
წიგნის ელექტრონული ვერსია მოამზადა

საიტმა: www.PDF.ChiaturaINFO.GE
www.PDF.ChiaturaINFO.GE
კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა
1
ყველაფერი დაიწყო იმით, რომ ხელმძღვანელმა დამიბარა და თქვა:
- თქვენს მომავალ ნაშრომში უნდა აისახოს ქალაქის ტიპის დასახლებაში მცხოვრებ მუშა-
მოსამსახურეთა ყოველდღიური საქციელის ასპექტების ასახვა და გამომჟღავნდეს
კანონზომიერებანი, რომლებიც განსაზღვრავენ მის დამოკიდებულებას ცხოვრების
პირობებისადმი. საზოგადოების ფუნქციონირებისა და განვითარების იმ მხარეებში,
რომელსაც ამჟამად გაცილებით მეტი ყურადღება ექცევა, ვიდრე აქამდე, პატარა ადგილს
როდი იჭერს ყოფა-ცხოვრება, წარმოების გარეთა სფერო ადამიანის საქციელსა და
მოქმედებაში. ასანთი ხომ არა გაქვს?
მე ჩემი ბედი... - არა მქონდა.
- ერთის მხრივ მეცნიერულ-ტექნიკური პროგრესი, - განაგრძო მერე ხელმძღვანელმა, -

და ამასთანავე თანამედროვე ეტაპზე ყოფა-ცხოვრებითი მოვლენების სრულყოფა...
- გავალ, გიშოვნით...
- არა, არა, მაინც განებებას ვაპირებ და... ადამიანის ცხოვრებისეულ მოქმედებაში

წარმოების გარეთ, მისი საქციელი ყოველდღიურ საქმიანობაში თანდათან უფრო
მნიშვნელოვანი ელემენტი ხდება მის ყოფა-ცხოვრებაში. და ამიტომაც ხაზგასმული
ყურადღება უნდა მიექცეს მის თავისუფალ დროს, რომლის სფეროც განისაზღვრება ჯერ
ერთი, იმით, რომ წარმოადგენს ადამიანის ფორმირების ერთ-ერთ ფაქტორს შედის რა
კომპონენტად მისი ცხოვრებისა და მოქმედების კომპლექსში; მეორე - რომ ასეთი
გამოკვლევა გვეხმარება ადამიანზე სასარგებლოდ ზემოქმედების მნიშვნელოვანი
მექანიზმების გამოვლენაში მთლიანად; დაა, მესამე - რომ ეს სფერო ნაკლებადაა
შესწავლილი, ვიდრე ეკონომიური და სოციალური განვითარების სხვა, არანაკლებ
მნიშვნელოვანი კომპონენტები.
პატარა ხანს შეჩერდა და მე ვთქვი:
- დიახ.
- თავისუფალი დროის გამოყენების შესწავლა ამ კუთხით, - განაგრძო მერე

ხელმძღვანელმა, - ძალიანაც აქტუალურია, და მისი გადამუშავება წარმოადგენს არა
მხოლოდ თეორიულ, არამედ პრაქტიკულ ინტერესსაც ერთსა და იმავე დროს.
რასაკვირველია, ერთი წლიური თემისათვის ეს თემა საკმარისზე მეტად ფართოა.
ამიტომ საკითხი ასე უნდა დავაყენოთ: თქვენ უნდა შეისწავლოთ ყოველდღიური
წარმოების გარეთა საქციელი და მისი დამოკიდებულება ცხოვრებისეული
პირობებისაგან და უნდა შემოვიფარგლოთ გარკვეული პროფესიის ადამიანების
კონკრეტიზირებით, ხოლო პროფესიის არჩევა თქვენთვის მომინდია. იმედია, გამიგეთ.
- როგორ არა.
- ხოლო რაც შეეხება იმ კითხვებს, რომლებიც თქვენ უნდა დაუსვათ თქვენს მიერ
არჩეული პროფესიის ადამიანებს, ესე იგი, რესპოდენტებს, აი ამ ხუთ გვერდზეა
მოცემული. მათი პასუხები უნდა იყოს მკაფიო, მოკლე და ამოწურული.
- ერთდროულად?
- რასაკვირველია. ხოლო თუ წააწყდებით რაიმე გაუგებრობას, გართულებას,

ყოველთვის შეგიძლიათ მომმართოთ... სამსახურის საათებში. გუშინ დაცვაზე იყავი?
- კი.
- როგორ ჩაიარა?
- ისე, ჩვეულებრივად.
- ბევრი ხალხი იყო?
- არა უშავს, კი.
- შენიშვნები ბლომად ჰქონდათ?
- არა, არც ისე... შიგადაშიგ.
- ჰო, კინაღამ დამავიწყდა, - გაახსენდა ხელმძღვანელს - აუცილებლად ყურადღება უნდა

მიექცეს მატერიალურ-ეკონომიურ ფაქტორს რესპოდენტთა კეთილდღეობისა თუ
საქმიანობის გამოვლენაში მთლიანად.
იმავ საღამოს ანკეტა გადავათვალიერე, ყოველი შეკითხვა გასაგები, მარტივი და

ამასთანავე საინტერესო იყო - მე მიყვარს ჩემი დარგი. უფრო სწორად, მომწონს -
შეკითხვების დასმა უცნობი ადამიანებისათვის, ახალი გუნება-განწყობანი, ხანდახან
ფარული ჰუმორი, მაგრამ, რაც მთავარია, ენერგია, ენერგია, მიზანდასახულობა,
ყველაფერია ერთად. ვის რას მოსწონს, ანდა პირიქით, ესე იგი - რა არ მოსწონს, ერთი
ერთს ამბობს, სხვა - მეორეს, მესამე - მეოთხეს და შენ კი იწერ, იწერ, მიდის საქმე. მაგრამ
მეორე დღეს, დილით, რესპოდენტთა პროფესიის შერჩევა გამიჭირდა. ქარხნები -
ხმაურიანია და თანაც დაღლილი ადამიანები ამომწურავად არ გპასუხობენ,
გამყიდველებს სადა სცალიათ - ათასგვარ სურსათ-სანოვაგეს სწონიან, სახლებში კი ვერ
ჩამოუვლი, რასაკვირველია; მძღოლები შენთვის ვერ დაკარგავენ ძვირფას დროს, ექთან-
ექიმთა რესპოდენტობა გამორიცხულია, რადგან ისინი ხანდახან დილიდან საღამომდე
მორიგეობენ, მე კი მაინტერესებს ისეთი პროფესიის ხალხი, რომლებიც მუდამ ერთსა და
იმავე დროს იწყებენ და ამთავრებენ სამუშაოს. კარგა ხანს ვიწვალე, და გონებას ისევ
მზერამ აჯობა - ერთ წყნარ ქუჩაზე ფოტოვიტრინას მოვკარი თვალი. ოო, სწორედ ეს
გამომადგებოდა - ფოტოგრაფები უმთავრესად ხალისიანი, მოლაპარაკე ხალხია, და
თმადავარცხნილი მუშტრის მოლოდინში დროც საკმარისი აქვთ, ანკეტა რომ
საფუძვლიანად შეივსოს. ამასთანავე ისინი რეალურად უყურებენ ცხოვრებას,
ყოველივეს ზუსტად მაფიქსირებელი ფოტოობიექტივის საშუალებით, მე მხნედ შევაღე
კარი, შევაბიჯე, ვთქვი: „გამარჯობათ“, მომესმა სასურველი „გაგიმარჯოს“, ვკითხე:
„გცალიათ?“ - იმან კი მითხრა: „მა რისთვისა ვარ“, მაგრამ ჩემი მისვლის მიზეზი რომ
ავუხსენი, ცოტათი შეცბა. თავით-ფეხამდე შემათვალიერა, მე კი ვცდილობდი
ვყოფილიყავ მის თვალში გულღია, სასიამოვნო ახალგაზრდა კაცი, ჰალსტუხი
გავისწორე და გაუღიმე წრფელი ადამიანის ღიმილით, იმას კი გვერდზე გადაეხარა თავი
და შემომცქეროდა მე, სრულიად უცხოს, ვისაც მაინტერესებდა მისი თავისუფალი დრო.
და სანამ მდგომარეობას გაამწვავებდა ერთის მხრივ ბუნებრივი შეკითხვით „რა თქვენი
საქმეა“, სწრაფად ავუხსენი, რომ ვარ ისეთი კომპეტენტური დაწესებულებიდან,
როგორიცაა ჩვენი, და რომ უნდა ჩამოვუარო მისი პროფესიის ადამიანებს, რათა გავიგო,
თუ როგორ ატარებენ თავისუფალ დროს, უყვართ თუ არა კინო, სპორტი, ან ტელევიზია,
როგორია მათი ოჯახური მდგომარეობა, კომუნალური პირობები, და სხვა, და სხვა, და
მხოლოდ ორჯერ რაღაც შეუტოკდა სახეზე, როცა ვახსენე გამოთქმა „სხვადასხვა
ორგანოები“ და სიტყვა „ინსტანცია“, მაგრამ მაშინვე შევცვალე ლექსიკა, რაც ესოდენ
საჭიროა ამგვარ შემთხვევაში და უბრალო რიგითი სიტყვებით ავუხსენი, რომ ანკეტები
დაგვეხმარება ჩვენ, მკვლევარებს, გავიგოთ მისი მისწრაფებანი თუ შენიშვნები, და
ყოველივე ეს ხელს შეგივწყობს მათი შემდგომი ცხოვრების შეძლებისდაგვარად
უკეთესად მოწყობისათვის, აღმავლობისათვის და იგი მაშინვე შეიცვალა, რადგან
ამოისუნთქა და თქვა: „აგაშენა ღმერთმა“.
ჩვენ ვსაუბრობდით კარგად, გულწრფელად, კმაყოფილი ლამაზმანების სურათების

გარემოცვაში, რესპონდენტი მპასუხობდა მკაფიოდ, სხარტად, მე დროდადრო
ვხუმრობდი და ის რომ იცინოდა, ჰალსტუხს ვისწორებდი, რატომღაც მიყვარს
ჰალსტუხის წვალება, ალბათ იმიტომ, რომ ისიც მაწვალებს, მაგრამ ჩვენს საქმეში
ჰალსტუხი - აუცილებელია, ყოველ შემთხვევაში მე ასე მწამს, რესპონდენტის კი სწამდა,
რომ მსუბუქი მუსიკა სჯობს კლასიკურს, ხოლო სპორტული გადაცემა - ინტერვიუს
სოფლის მეურნეობის მუშაკთან, რომ გრძელ რიგში დგომა არაა მაინცდამაინც
სასურველი და გაჭედილ ტრამვაიში ფეხისწვერებზე დგომას გაცილებით ურჩევნია
ნახევრადცარიელ ტრანსპორტში ფანჯარასთან მიყუჟვა და კერძო ავტომანქანების
ნომრების თვალიერება - რომელია უფრო ბედნიერი, სულ რაღაც თხუთმეტიოდე წუთში
ანკეტა შევსებული იყო წესითა და რიგით, გზადაგზა ერთმანეთს ვუამბეთ ორიოდ
მხიარული ანეკდოტი, ოღონდ ჩემები - სჯობდა, და კიდევ უფრო გამიადვილდა მეორე
ანკეტის შევსება სამიოდ კვარტლით მაღლა, ბაღთან, რადგან იმ ფოტოგრაფთან ჩემით
მოხიბლულმა პირველმა რესპოდენტმა მოკლე ბარათი გამატანა - „მიშა, ამ ბარათის
მომტანი ჩვენი კაცია“. სავსებით დამაკმაყოფილებელი იყო მესამე ანკეტაც, რომელიც
უზომოდ მოწყენილი ფოტოგრაფის მოკლე პასუხების მიხედვით შევავსე. მერე ავედი
სამსახურში, ხელმძღვანელთან, „როგორაა საქმეები, ა“, მკითხა იმას, „მშვენივრად, -
ვუპასუხე მე, - უკვე შევუდექი“. „კაი, კაცო“, გაუკვირდა და მხარზე მეგობრულად
დამკრა ხელი. ძალიან კარგია, როცა ხელმძღვანელი არის ასეთი ახალგაზრდა, ჯან-
ღონით სავსე კაცი, ათლეტი, როგორც იტყვიან, და ამასთანავე ზომიერადაა აყოლილი
მოდას - ოდნავ, ძალიან ოდნავ ჩამოგრძელებული ბაკენბარდებით, ასევე წელში ოდნავ
გამოყვანილი პიჯაკითა და ოთხკუთხაცხვირიანი ფეხსაცმელებით, გულის გარეთა
ჯიბეში კი - ჰალსტუხის ფერის იდენტური ცხვირსახოცი. ანკეტებს ათვალიერებდა,
„კარგად გიმუშავია, კარგად, - თქვა ხელმძღვანელმა, - ოღონდ კომუნალური პირობები
ორ ჯგუფად კი არ უნდა დაგეყო, როგორც ეს შენა გაქვს აღნიშნული - კარგ და ცუდ
ქვეჯგუფებად, არამედ სამად - პირველი: უზრუნველყოფილნი ყველა კომუნალური
მომსახურებით, როგორიცაა - წყალგაყვანილობა, კანალიზაცია, ცენტრალური გათბობა,
გაზი, აბაზანა ან შხაპი და ცხელი წყალი; მეორე: უზრუნველყოფილნი ძირითადი
კომუნალური მომსახურებით, როგორიცაა წყალგაყვანილობა, კანალიზაცია,
ცენტრალუტი გათბობა და მესამე - უკანალიზაციოები, ისე კი, კარგად გიმუშავია, ასე
თუ განაგრძობ, ძალიან კარგი იქნება, აბა, შენ იცი, როგორ არიან თქვენები?..“ ასე
გულთბილად მესაუბრებოდა, გადასწვდა სხვადასხვა ამბებს, მშვენიერ გუნებაზე იყო,
მაგრამ მერე, არ ვიცი, რა გაახსენდა, პატარა ხანს ჩაფიქრდა, მზის საწინააღმდეგო
სათვალე გაიკეთა, მკერდზე დაიბჯინა ნიკაპი და მკაცრად თქვა:
- და როგორც უკვე გითხარით, თავისუფალი დროის გატარება ორი რიგის

მაჩვენებლებით ხასიათდება: ა - საქმიანობის ჩამოთვლით, საქციელის სახეობებით დაა,
ბე - მონაცემებით ხანგრძლივობის, ინტენსიობისა და ასე შემდეგ ამ საქმიანობათა
რაოდენობრივი პერიმეტრების.
ასე იყო თუ ისე, მშვენივრად აეწყო საქმე, მაგრამ მომდევნო დღეს, ხუთშაბათს,
დილაადრიან, სწორედ იმას გადავაწყდი, ვინც გამამწარა და რაღა გადავაწყდი - ჩემივე
ფეხით შევაბიჯე იმ დასაწვავ ფოტოკაბინეტში. არც გაუგია ჩემი შესვლა, სადღაც შორს,
გადაკარგულში იციქრებოდა. თვალები უელავდა, მინის მაგიდას დაყრდნობოდა და,
წინგადახრილი, ისე დაჟინებით იყურებოდა ჩემი სხეულის გავლით სადღაც, ძალიან,
ძალიან შორს, თითქოს მეც მინისა ვიყავ და მაშინვე ტანმა მიგრძნო, რაღაც ხიფათს რომ
შემამთხვევდა, მაგრამ მაინც ჩავახველე და რომ გამოერკვა, დაბნეულმა გამიღიმა და
მითხრა: - მობრძანდით, მობრძანდით, პასპორტისთვის თუ...
მაშინ მე გეგმაზომიერად დავუწყე ახსნა, რისთვისაც მივედი, ყურადღებით მისმენდა და

ეტყობოდა, მყისვე რომ ხვდებოდა ყველაფერს, მაგრამ მაინც გამაწყვეტინა:
- ბოდიში, თქვენ თავად გადასწყვიტეთ თუ... - და დააყოლა: - ღმერთო, როგორ

მაგონებთ ვიღაცას...
- არა, ხელმძღვანელმა გამომგაზავნა.
- მაპატიეთ, მაგრამ... უნდა ვიცოდე, ვინაა ის ხელმძღვანელი, რა კაცია... ნეტავ ვის
ჰგავხართ...
- რა, ხელმძღვანელი აქ მოვიყვანო? - ჰუმორით ვკითხე, თუმცა უკვე ოდნავ

გაღიზიანებულიც ვიყავ.
- არა, არა, მოყვანა რა რაჭიროა, ორიოდ სიტყვით დაახასიათეთ, წარმოდგენა რომ

მქონდეს, ფაქტიურად ვისთან მაქვს საქმე...
- აბა, როგორ გითხრათ... ახალგაზრდა კაცია, ახოვანი, ენერგიული, თანამედროვე...

ახალგაზრდობის მიუხედავად, რამდენიმე თანამშრომელი მიგვაბარეს და ჩვენთან
მუშაობა ძალიან კარგად დაიწყო.
- ძალიან კარგად დაიწყო? - გამაწყვეტინა.
- დიახ! - და გაბრაზებულმა გავუმეორე, - ძა-ალიან კარგად დაიწყო.
- ეჰ, - თქვა კაცმა და მოიწყინა, - მარშალმა ედმონდო ბეტანკურმაც ძა-ალიან კარგად

დაიწყო, მაგრამ მერე როგორც დაამთავრა, მშვენივრად ვიცით...
- ვინ მარშალი, რას ამბობთ... - შევკრთი მე.
- ვინ და ბეტანკური, აბა აურელიანო-სქელს ხომ არ... - და შუბლზე შემოირტყა ხელი, -

უჰ, აქამდე როგორ ვერ მივხვდი - თქვენ ძალიანა ჰგავხართ აურელიანო-სქელს, სანამ
გასუქდებოდა, - და გაიოცა: - ბიჭო, ბიჭო, როგორა ჰგავს?!
- ვინ სქელს, რა სქელს... - ავღელდი მე.
- ვის და მარშალის ბიძაშვილს, აი, დიეგომ რომ გამოიჭირა... ვერ გაიხსენეთ?..

ეულალიას ქმარი! ჰმ!.. ზუსტად ისეთივედ წარმომედგინა ყმაწვილკაცობაში, როგორიც
ახლა თქვენა ხართ, სანამ ძალიან გასუქდებოდა... რა უცნაური დამთხვევაა... მეც არა
ვთქვი, სად შემხვედრია-მეთქი?
და, წარმოგიდგენიათ? - მკითხა:
- თქვენ ახსნით ამას?
თვალები აუციმციმდა, „გიჟია თუ რა?“ - ერთი კი გავიფიქრე, მაგრამ გიჟები ხომ არ

მსახურობენ, რასაკვირველია, და მკაცრად დავეკითხე:
- როგორ ბედავთ სამსახურში... ნასვამ მდგომარეობაში, ჰა!
- მე? მე და ნასვამი?! - გაიოცა და უცებ საყვედურით შემომაცქერდა, - ააა, მივხვდი,

თქვენ ბეტანკურიანი რომანი არ წაგიკითხავთ, არა, ხომ?
- არა, - მივუგე, - ბოლოს და ბოლოს, თქვენ შეგიძლიათ, პასუხი რომ გამცეთ კითხვებზე?
- სიამოვნებით, სიამოვნებით... ბოდიში, და არც ანსელმოიანი რომანი? ლჲოსასი, მარიო

ვარგასის...
- ა... არა.
- და... კორტასარი?
- ეეე... არა.
მეგონა, გამკიცხავდა, მაგრამ შურით ამათვალიერა:
- ბედნიერი კაცი ყოფილხართ!
- რატომ?
- რატომ და წინ ისეთი დიდი ბედნიერება გელით, მე კი ეს ბედნიერება უკვე განვლილი

მაქვს. ეეჰ...
- რა ბედნიერება?
- პირველად წაკითხვის. ესე იგი, თქვენ სამხრეთ...
- ბოდიშს ვიხდი, მაგრამ, - ვეღარ მოვითმინე, - თუ არა ვცდები, რესპონდენტი თქვენა

ბრძანდებით და არა მე.
- რესპონდენტი რა არის? - მსუბუქად დაინტერესდა.
- ვისაც ეკითხებიან.
- აა, და თქვენ კი გემატებათ „კო“? ოღონდ თავში - კორესპონდენტი...
- არა, არა, მე - ინტერვიუერი ვარ.
- კი ბატონო, მკითხეთ.
მაგრამ აქ კაბინეტში ვიღაც მორცხვი კლიენტი შემოიძურწა. რესპოდენტმა ბოდიში

მომიხადა, კლიენტს - პალტო გაახდევინა, დასვა, თავი აუწია, გაახედა, გამოახედა,
ჰალსტუხი შემიხსნა, იმას მოარგო კისერზე, ოთახი ძალიან გაანათა, უზარმაზარ
აპარატში შეჰყო თავი, კლიენტს ნიკაპი ააწევინა, ობიექტივს რაღაცა მოარგო, მერე
მოხსნა, თქვა: ჰოპ!“ - და ჰალსტუხი ისე უხერხულად შეხსნა, ყულფი დაშალა. უღრმესი
მადლობით დამიბრუნა, მაგრამ ვეღარ გავიკეთე, რადგან ჰალსტუხის განასკვა არ ვიცი,
დილაობით ძმასა ვთხოვ ხოლმე. რესპოდენტმა კი მწუხარედა თქვა: „მეც რომ არ ვიცი?“
პალტოს ცალ სახელოში მლავგაყრილ, გვერდზე გადახრილ კლიენტს უთხრა: „ხვალ
არა, ზეგ“, ქვითარი გამოწერა, მიაჩეჩა, გადაახდევინა „ბ“ - ოთხმოცი კაპიკი, გაუღიმა -
„კარგად იყავი, გენაცვა“, და მომიბრუნდა, თავით ფეხამდე მზადმყოფი:
- ბოდიში, მაგრამ სამსახურის საათებია და... აბა, შევუდგეთ.
ანკეტიდან ხელის ზურგით განზე გადავაჩოჩე ჰალსტუხი და შევუდექი:
- გვარი!
- კეჟერაძე.
- სახელი!
- ვასიკო.
- ვასილი?
- დიახ, დიახ, - შეცბა, - მაპატიეთ, „კო“ - ეს ხომ თქვენია - კორესპონ...
- კორესპონდენტი არა ვარ-მეთქი! - მკაფიოდ გავუმეორე, - არამედ ინტერვიუერი,

გასაგებია? დაბადების წელი!
- ოცდაცხრა.
- ათას ცხრაას... არა? - ჰუმორით ვკითხე.
- რასაკვირველია.
- სქესი!
- ვასილი მქვია, - იმანაც ჰუმორით მომიგო.
ჩავწერე, „მამრ...“
- პროფესია...
- მხატვრული ფოტოგრაფი.
და პირდაპირ საქმეზე გადავედით, ასე დავეკითხე:
- გიყვართ თუ არა თქვენი საქმე?
აქ კი უგულოდ მიპასუხა:
- ისე, რა...
- რატომ?
იმან კი დაკვირვებით, ოდნავ ნაღვლიანად შემათვალიერა, მიყურა, მიყურა და თქვა:
- მე ძალიან მიყვარს ლიტერატურა.
პატარა ხანს ჩუმად ვიყავით. მერე ვკითხე:
- სპეციალური?
გაეღიმა და თქვა:
- არა, მხატვრული ლიტერატურა.
უხერხულად ვიგრძენი თავი, მაგრამ იხტიბარი მაინც არ გავიტეხე:
- კი ბატონო, მაგაზედაც მივალთ, მაგ ტიპიტ შეკითხვაც შედის ანკეტაში...
- აარა, არა, - ისევ გაეღიმა, - მაგაზე კი არ „მივალთ“, არამედ მაგითი იწყება და მაგითი
თავდება.
- რა?
- რა და თქვენი შეკითხვები - ჩემისთანა რესპონდენტისათვის.
- რა იცით, ჯერ ეს ერთი, თქვენ?! - სერიოზულად გავცხარდი, - აგერ, მე ახლა უნდა

გკითხოთ, თუ როგორია თქვენი ბინის კომუნალური მომსახურების პირობები - ძალიან
კარგი, ცუდი თუ საშუალო, და რა შუაში იქნება აქ ლიტერატურა, და ისიც ვიწრო
გაგებით - მხოლოდ მხატვრული?
- ჰეე, - ჩაეცინა და ანკეტაში მოურიდებლად ჩაიჭყიტა, - მიუხედავად იმისა, რომ მე არ

გამაჩნია ცენტრალური გათბობა, მე მაინცა მაქვს ძალიან კარგი პირობები, თუ გნებავთ
კომუნალური უწოდეთ და რაც გინდათ, სხვა.
- ეს როგორ?
- როგორ და მაქვს წიგნების ორი უზარმაზარი კარადა, თაროები, მოხერხებული

სავარძელი და ტორშერი - მხარს ზემოთ, ნათურა...
- და ეგ ხომ კომუნალური პირობები არაა?
- გააჩნია ვისთვის... - და უცებ აგდებულად შემომაცქერდა, - ესე იგი, მხატვრული - ეს

ვიწრო გაგებითაა, არა?
- დიახ. იმიტომ, რომ არსებობს ლიტერატურა დოკუმენტური, მეცნიერული,
პოპულარული, სახელმძღვანელო...
- ბროშურა გამოგრჩა, კარგო...
- თუნდაც, თუნდაც, - არ დავიხიე, შეუპოვრობა - მთავარია - განვაგრძე, - კინოფილმები

თუ გიყვართ?
- არა.
- რატომ?! - გავვოცდი.
- დაფინანსებული კონკურენტია.
- ვისი?..
- არ მომწონს-მეთქი - გონებაზე მეტად თვალს ახარებს და იმიტომ.
ჩავწერე „არა“, და მომდევნო შეკითხვა წინა პასუხისა გამო შეუფერებელი აღმოჩნდა, -

როგორი ფილმები მოწონთ განსაკუთრებით?
იმან კი მითხრა:
- ტიტრებიანი. გასაგებია?
ჩემზე ნაკლებად არც იმას სცოდნია გაბრაზება. გული მომივიდა, მაგრამ აქ კვლავ
შემოვიდა მუშტარი, კაცი კი, რომელმაც თქვა, რომ ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა,
გარისხებული ჩანდა და უნებურად მუშტარზე იყარა მცირეოდენი ჯავრი - დაჯექ,
დაჯეო, ასე უთხრა, და ისეთი ძლიერი სინათლე ჩართო, ნათურები გაბმით
აზმუვლდნენ, მერე ნიკაპი მკაცრად აუწია და უცებ მოლბა, თავზე გადაუსვა ხელი,
„თქვენ რა შუაში ხართ, ბოდიში, თმა აგწეწიათ ცოტა...“ იმანაც, ერთხანს შემკრთალმა,
გულიანად გაუღიმა, შეხმატკბილდნენ, ერთი - გაქვავებული იჯდა, მეორე - აპარატს
უტრიალებდა, „ჰოპ“, თქვა რესპოდენტმა, პალტოს ჩაცმაში დაეხმარა, მაგრამ მუშტარი
იძახდა: „არა, არა, ჩემით...“ ღიმილითვე გაუწოდა ქვითარი და მუშტარმა ფრთხილად
რომ მიიხურა კარი, შევცბი - სულ სხვა კაცი შემომცქეროდა, გამომწვევი, უნდო...
- თუ გნებავთ, ხვალ განვაგრძოთ, ხვალაც ამ კვირისაა, - ჰუმორი მოვიშველიე მე.
- არა, არა, მკითხეთ.
და აქ შევურჩიე კითხვა, რომელსაც არავითარი კავშირი არ უნდა ჰქონოდა მის

გატაცებასთან - ასე დავეკითხე:
- მოდაზე რა აზრის ბრძანდებით? როგორი ტანსაცმელი მოგწონთ...
მაგრამ იმან თქვა:
- ფართოჯიბიანი. ისე კი სულ ერთია...
- როგორ თუ ფართოჯიბიანი? რისთვის...
- ნებისმიერი წიგნი რომ ჩაეტიოს.
არა, ეს სულელი იყო, ვიღაცა, და წამოვდექი.
- ბოდიში, მაგრამ... ხელმძღვანელი მიცდის.
- ახოვანი და ენერგიული? რა გაეწყობა, კარგად ბრძანდებოდეთ...
ამრეზილი მათვალიერებდა, სანამ კალმისტარს გულის ჯიბეში ჩავიდებდი, ანკეტას -

პორტფელში, და სწრაფად გავეშურე კარისაკენ, მაგრამ დამადევნა:
- აი, ეს დაგრჩათ.
ჰალსტუხი იყო.
- მშვიდობით, მშვიდობით... - და ფრთხილად ჩავიდე პალტოს ჯიბეში, რომ არ

დამჭმუჭნოდა.
- იცით რა? - მითხრა, - თქვენ ისევ მოხვალთ...
- არასოდეს! - გავბრაზდი, მთელი საათი დამაკარგინა.
- ვნახოთ, თუ არა...
- რა იცით!
- არ შეიძლება, ასე უსახელოდ რომ დავშორდეთ ერთმანეთს, - ჯერჯერობით ჩვენი

საუბარი იუმორისტულ ჟურნალში დაბეჭდილ მასალას ჰგავდა.
- ჩვენ უკეთესი საუბარი არც გამოგვივა! - პირში მივახალე.
- რატომ, რატომ, ჯერ სადა ხართ... აი ნახავთ, უკეთესად თუ არ ავლაპარაკდე.
- მე კი ფეხის დამდგმელი აქ აღარა ვარ და...
- ვნახოთ, - გაეღიმა.
გამწარებული გამოვედი, შუბლზე ხვითქი გადამდიოდა. ოფლის შესამშრალებლად
ცხვირსახოცისათვის ჩავიყავი ჯიბეში ხელი, ამოვიღე, მოვისვი კიდეც, მაგრამ სხვა რამ
ნივთი ჩანდა...
ჰალსტუხი იყო.
ხელმძღვანელს სვიტერი ეცვა, მშვენივრად ნაქსოვი, ძლიერი სხეული გამოკვეთოდა,

გიჟდებიან ქალები - ყოველ შემთხვევაში, გარკვეული ნაწილი მაინც. უცხომ რომ
შეხედოს, ნამდვილი ათლეტია, მეცნიერი და ასეთი აღნაგობა? საუბარიც რომ
დამაჯერებელი აქვს - ტერმინებით აღსავსე, რთული და მახვილი, რანაირი გამოთქმა
გინდა იმან რომ არ იცოდეს, ნამდვილი უცხო სიტყვათა ლექსიკონია. ერთი ვერ გამიგია
- თუმცა ლამაზი თვალ-წარბი აქვს, მაინც ძალიან უყვარს მზის საწინააღმდეგო
სათვალის ტარება, ახლაც უკეთია, სავარძელში ზის, ჩემს მიერ მიწოდებულ ანკეტას
კითხულობს და დროდადრო ამბობს: „საინტერესოა, საინტერესოა...“ მე, გაბადრული,
ადგილზე ვცმუკავ, ბოლო ანკეტაზეა, საცაა - შემაქებს. ერთი უცნაური ჩვევა მაქვს,
დიდად საკვირველი - ძალიან თუ ვღელავ, მეძინება ხოლმე. ერთი ორჯერ გაუგებრობას
მივაწერე ეს ინციდენტი, მაგრამ მერე, როცა გახშირდა, ექიმს ვეჩვენე. იმან წერილი
გადაიკითხა, გულდასმით გამსინჯა და თქვა, რომ საგანგაშო არაფერია, მსგავში
შემთხვევები ცნობილია მედიცინის ისტორიაში, და განსაკუთრებით ისაა საინტერესო,
რომ ეძინებათ მხოლოდ უსიამოვნო ამბის მოლოდინში, სხეული თურმე მექანიკურად
გამოირთვება, მაგრამ სასიამოვნო მღელვარების დროს კი არა, როგორც, მაგალითად -
ახლა - სრულებითაც არ მერევა თვლემა შექების წინ. ისე, რა თქმა უნდა,
თანამშრომლებისთვის არ გამიმხელია ჩემი ეს ჩვევა, ისინი რას გაიგებენ, რომ ზოგიერთ
შემთხვევაში სხეული თავისთავად, მექანიკურად გამოითიშება ხოლმე მოსალოდნელი
საფრთხის წინ, არამედ ერთი ხელის მოსმით დაასკვნიან - ბოთეა - და მორჩა...
ხელმძღვანელი ღიმილით მიყურებს, ამბობს: „კარგად გიმუშავია, ყოჩაღ...“ სამი სიტყვა
მითხრა, სამივე კარგი - „ყოჩაღ“, „კარგად“ და „გიმუშავია“, - ამდენი როდის მოასწარი,
ა?“ მე ვიღიმები, მორცხვად ვხრი თავს, ხელმძღვანელი კი მხარზე მადებს ხელს და
ამბობს: „ძალიან კარგად დაგიწყია...“ რაღაც უცნაური ფრაზა მახსენდება, სადღაც
გაგონილი, ვიღაცამ მითხრა ახლა, ახლახანს, ენის წვერზე მიტრიალებს, არ მსიამოვნებს
კი, და - ჰო, მახსენდება, ის სულელი - ედმონდო რაღაც გვარმაც კარგად დაიწყო,
მაგრამ... „ანკეტათა საერთო რიცხვი შესაძლოა ერთით მეტიც ყოფილიყო, - ვეუბნები
ხელმძღვანელს, - მაგრამ იმ ერთთან შეუძლებელი იყო მუშაობა...“ „და თავი გაანებე?“
„დიახ“, - გაუბედავად ვპასუხობ, მაგრამ ხელმძღვანელი ამბობს: „კარგად მოქცეულხარ.
თუკი რესპონდენტი თავს არიდებს პასუხის გაცემას, შენც მაშინვე თავი უნდა გაანებო
და სხვაზე გადახვიდე... რესპოდენტების მეტი რაა?!“ „დიდი უცნაური კაცი იყო, - სახე
მეჭმუხნება, მაგრამ მაინც ვუღიმი, - ყველაფერს, ყოველივეს, ერთი კუთხით უდგებოდა,
შეუძლებელი იყო მასთან მუშაობა...“ „რომელი კუთხით?“ - მეკითხება ხელმძღვანელი,
მხიარულება დასთამაშებს ტუჩებზე. „ლიტერატურულით, და ისიც ვიწრო გაგებით,
ყველაფერს მხოლოდ მხატვრული ლიტერატურის კუთხით უდგებოდა...“
„ლიტერატურული კუთხითო, შენ ამბობ? - ოდნავ დაინტერესებული მეკითხება, - ეს
როგორ?“ „როგორ და... - ვიხსენებ, - აი, მაგალითად, თქვა, ძალიან კარგ კომუნალურ
პირობებში ვიმყოფები, რადგან მაქვს წიგნის კარადები, თაროები და ნათურაო...“ „აჰაჰა,
- მოხდენილად იცინის ხელმძღვანელი, - არა სცოდნია, კომუნალური მომსახურება
რასაც ნიშნავს... კიდევ?“ „კიდევ... - ვიხსენებ, - ჰო! მოდაზე ვკითხე, როგორი მოგწონთ-
თქო, იმან კი - ფართოჯიბიანი, წიგნი რომ ჩაეტიოსო. აბა?!“ „ნუთუ?“ - ამბობს
ხელმძღვანელი, - და მე ახლავე აგიხსნით, თუ რატომ“. ოთახში მიდი-მოდის, ბოლთასა
სცემს, მე ფეხზე ვდგავარ და თვალს ვაყოლებ - „სწორად უთქვამსო!..“ აჰ, ეს რა მითხრა,
რაღაცა უსიამოვნოს მოლოდინში თვლემა მერევა და უცებ მახსენდება: „დიახ, დიახ,
როგორი ფილმები მოგწონთ-მეთქი და ტიტრებიანიო!“ „რატომ...“ „ალბათ იმიტომ, რომ
ტიტრებია წასაკითხი...“ და ასე უყვარს ლიტერატურა? ოჰო! - ხელებს იფშვნეტს
ხელმძღვანელი, - ეს კაცი არ უნდა დავკარგოთ...“ ისევ ბოლთასა სცემს, „უყურე შენ, -
დაფიქრებული მიმზერს, და უცებ კითხვას კითხვაზე მაყრის, - და თქვენ გგონიათ, რომ
მასიურ, შაბლონურ პასუხებს გაცილებით არა სჯობს ინდივიდის არსებობა? რომელიც
მთელ ამ კომპლექსს პასუხობს მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი, სურვილისდა
მიხედვით ამორჩეული საქმიანობის კუთხით? და თქვენ გგონიათ, რომ მხატვრული
ლიტერატურა ხელწამოსაკრავია, როგორც ასეთი? რა სჯობია ხანდახან, სიგრილეში,
მაგალითად, დიკენსის კითხვას? და განა ლიტერატურა კულტურული დასვენების ერთ-
ერთი საუკეთესო საშუალება არ არის?“ აქ კი ხელმძღვანელი ჩერდება და აშკარად
ეტყობა, რომ თავის საკუთარ, მომავალ ნაშრომზე ფიქრობს, რადგან ასეთ დროს თავს
სწორედ ასე, ოდნავ გვერდულად და ზემოთკენ შემართავს ხოლმე, და ხდება ჯიუტი,
სწორუპოვარი, მუქი სათვალიდან მის გამჭოლ, სუსხიან მზერასა გვრძნობ, და,
წარმოგიდგენიათ? - მკაცრად მეუბნება: „დღესვე მიბრძანდით ხსენებულ
რესპოდენტთან და შეავსეთ ანკეტა მისი პასუხისა და სურვილის მიხედვით და
გახსოვდეთ, რომ ხანდახან საინტერესო ინდივიდის ჩვენებანი შესაძლოა მეტ ინტერესს
მოიცავდეს, ვიდრე ათობით ადამიანის მდგრადი პასუხი. მაგრამ მე ჯერ უნდა
დავრწმუნდე, რომ იმ კაცს მართლაცდა ზედმიწევნით უყვარს ლიტერატურა, ესე იგი,
კულტურული დასვენების ესა თუ ის დარგი და შემდგომ, თუკი მხატვრული
ლიტერატურა მართლაცდა მუქ წითელ ხაზად გასდევს მთელ მის ცხოვრებას, უნდა
გამოვარკვიოთ - რატომ, - და ოდნავ მოლბა, - აბა, შენ იცი, წადი...“
ფეხები უკან მრჩებოდა, მაგრამ რა მექნა, ასე იყო საჭირო - მივდიოდი კაცთან, რომელსაც
ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა. დაღმართებში ჩავდიოდი, ქუჩა მოყინული იყო და,
კიდევ კარგი, ნახერხი მოეყარათ და ისე ძალიან აღარ მისხლტებოდა ფეხი. მაინც
ფრთხილად ჩავდიოდი, და ხანდახან ისე უეცრად წამომივლიდა: „ვისთან მივდივარ! რა
ჯანდაბა მინდა!..“ უგუნებოდ ვიყავო, რა სათქმელია - გაამწარებული ვიყავ... და ვიღაც
ქალი რომ წაიქცა, ცოტათი გამომიკეთდა გუნება - გავიღიმე. მაგრამ ნაცნობ
ფოტოკაბინეტს რომ მივადექი, ისევ ავწრიალდი, გავნერვიულდი, მთქნარება ამიტყდა.
ოთახში სინათლე ენთო, ღონე მოვიკრიბე, ენერგიულად შევაღე კარი და შევცბი - არავინ
იყო. პატარა ხანს გაოცებული ვიდექ, სანამ მოგუდული ხმა არ შემომესმა: „ახლავე
გამოვალ, სურათებს ვბეჭდავ...“ მივაყურე და ვიწრო კარი დავინახე, სწორედ იქიდან
მომესმა ხმა. სავარძელზე ჩამოვჯექი, ვიცდიდი. ცუდია, როცა იმას ელოდები, ვისი
დანახვაც არ გსიამოვნებს, კელდებს მოვავლე თვალი, სურათებიდან უმთავრესად მე
მიმზერდნენ, ზოგს კი განზე ექცია პირი, ანდა თავი ნაზად დაეხარა, ყველაზე მეტად
სათვალიანი ბავშვის დაჟინებული მზერა არ მესიამოვნა, მერე მკერდმოღლეტილ ქალს
მივაპყარი თვალი, ის კი განზე გულგრილად იხედება, თვალთმაქცი, აჰ, საცაა
რესპონდენტი გამოვა, ვღელავ, ძალიან ვღელავ, სიმძიმე, მძიმე, ქალი ახლა ჩემსკენ
იყურება, მაგრამ აღარაფრის თავი აღარა მაქვს, დავმძიმდი, დავმძიმდი, მძიმდი...
ვმძიმდები, მდები, თავი გამანებეთ, ვამბობ, თუ ვფიქრობ, აღარც კი ვიცი, ვდუნდები, ის
კი არ მეშვება, მხარზე მსუბუქად მადებს ხელს, და ნაზი, შემპარავი ხმა: „იანო, იანო...“
„არა, არა, მცირე ნალექი“, ვამბობ თუ ვფიქრობ, მძიმეა, მძიმე, ისევ მოვეშვი, ვეშვები,
ვეშვი... და ისევ ჩემი მხარი, იგივ შემპარავი: „ლიანო, ლიანო...“ თავი დამანებეთ,
აღარაფერი მინდა, ოღონდ მომეშვით, მაცალეთ, მაცალეთ, ტროლეიბუსი მსუყედ
მისრიალებს ნაწვიმარზე, მცირე ნალექი, ის კი ისევ, ისევ, ოღონდ უფრო ღონივრად და
მისი შემპარავი, ეშმაკური „რელიანო, რელიანო“, და ტაშის შემოკვრა, თვალს ვახელ, მე
მიყვარს ტაში, თვითონ ვუღებ სურათს, ოღონდ იისფერ ფოკუსში გაორებული და
ბუნდოვანი ჩანს, მაგრამ მკაფიოდ მესმის „ურელიანო, ურელიანო...“ და ცხადად ვხედავ,
რა ქალი, რის ქალი - რესპონდენტია! ჩამძინებია, უნებურად, რა თქმა უნდა და ის კი
მხარს მინჯღრევდა თურმე და მაღვიძებდა: „აურელიანო... მოხვალ-მეთქი, აკი გითხარი,
აურელიანო!“
რა ახირებული თვისებაა მაინც ორგანიზმისა ეს - მისჯილი დაძინება უსიამოვნო

შეხვედრის წინ, და მაინც იხტიბარს არ ვიტეხ, ფეხზე ვდგები, ვამბობ: „წუხელის
დიდხანს ვიმუშავე, გათენებამდე წიგნებს ვფურცლავდი...“ „დაბრძანდით,
დაბრძანდით, მხატვრულს ხომ არა?“ - მეკითხება რესპონდენტი, ისევ თავისი წამოიწყო,
თუმცა, ამით ხომ ჩემს წისქვილზე ასხამს წყალს, ხელმძღვანელის დარიგება მახსენდება,
საბოლოოდ ვფხიზლდები, ვამბობ: „განმაგრძოთ შეკითხვები...“ და მყისვე მპასუხობს:
„რასაკვირველია, რასაკვირველია... - და ვიწრო კარისაკენ თავს ატრიალებს, იძახის, - შენ
მანამ ხსნარი დაამზადე, კლიმ“. ეს კლიმი ვიღაა, ვფიქრობ და მაშინვე მიხსნის:
„ასისტენტია ჩემი...“ პორტფელს ვხსნი, ანკეტას მაგიდაზე ვდებ, კალმისტარს
ფრთხილად ვიმწყვდევ თითებშუა - ცოტა მელანი გასდის - და ვეკითხები:
- ბევრი თავისუფალი დრო გეკარგებათ?
მპასუხობს:
- იოტისოდენადაც არა.
მიკვირს:
- ეს როგორ?!
იმასაც უკვირს:
- აბა, რატომ უნდა დავკარგო?!
„აა, ვერ მიმიხვდით, - თავაზიანად ვუხსნი, - რა თქმა უნდა, თქვენ არ გინდათ დროის
დაკარგვა, მაგრამ ხომ მგზავრობთ ტრანსპორტით, ხომ უნდა შეიაროთ გასტრონომსა თუ
მაღაზიაში, ხომ უნდა დაიმზადოთ ვახშამი, ანდა სასადილოში ისაუ...“ და
მაწყვეტინებს: „პირიქით, პირიქით, თქვენ ვერ მიმიხვდით - მე ნამდვილად არ
დავკარგავ დროს, თუკი დავდგები რიგში, ან თუ ერბო-კვერცხს შევიწვავ, ანდა
ტრამვაით თუ ვიმგზავრებ...“
ვღიზიანდები:
- რატომ?
„იმიტომ რომ, - ამბობს, - თქვენ ლიტერატურის სიყვარული მხოლოდ და მხოლოდ

წიგნის კითხვა გგონიათ? და ყოველივე იმას, რასაც წაიკითხავ, გააზრება არ უნდა?
დიდი ამბავი, ტრამვაიში თუ დაჯდები ან დადგები, ყირამალა დგომისასაც კი შეიძლება
ფიქრი“. „კი მაგრამ, რაზე?“ „რაზე და რასაც წაიკითხავ, იმაზე… ან, რაც გაგახსენდება…“
ოოხ, ხელმძღვანელი… მაინც განვაგრძობ:
- და თუ ხასიათზე არა ბრძანდებით?
- ჰეე, - ეღიმება, - სწორედ მაშინ უფროა საჭირო, როცა ხასიათზე არა ხარ.
- რატომ?
- ხასიათზე რომ მოხვიდე.
გიჟია, ვიღაცაა, ოხერი… თანაც მიყურებს და განცვიფრებული ამბობს: „ღმერთო, როგორ

ჰგავხართ აურელიანო სქელს, სანამ გასუქდებოდა… ხომ არ გეწყინებათ აურელიანო
რომ დაგიძახოთ?“
რაებს მიბედავს!
- თუ შეიძლება ეტიკეტი დაიცავით, - ამაყად ვამბობ, - თამაზი მქვია მე!
ხელისგულს მაჩვენებს, თავით ფეხებამდე მორჩილებაა:
- კარგი, თამაზი, კარგი, გენაცვა.
მზერას ვარიდებ.
„ადამიანს ერთი გასაოცარი თვისება აქვს“, -ყოველგვარი შესავლის გარეშე,
ჩაფიქრებული იწყებს და ვამჩნევ, იცვლება - თვალები ისე ეშმაკურად აღარ უციმციმებს,
სულ სხვა კაცია ჩემს წინ, რაღაცნაირად ღრმად მოწყენილი, დაფიქრებული, ჩემს მიღმა
იყურება, და რაღაც უცნაურ ამბავს მიყვება, წარმოგიდგენიათ? - გომბეშოზე. თურმე
გომბეშო უმოძრაო მწერს ვერა ხედავს, და მხოლოდ მაშინ შენიშნავს, თვალწინ თუ
ჩაუფრენს და მაშინვე გადასანსლავს, და თუ შორიახლოს მწერი არაა, გომბეშოს
თვალწინ ნაცრისფერი ეკრანი აქვს, და მხოლოდ მაშინ გაუცოცხლდება მზერა, მწერი
რომ ჩაუფრენს. და თურმე ასე იმიტომაა, ყოველთვის რომ უყურებდეს გარემოს და
ფერებს აღიქვამდეს, დაღლილობას ვერ გაუძლებს და მოკვდება, რადგან ტვინი ძალიან
მარტივადა აქვს მოწყობილი…
- ადამიანი კი, - ამბობს, - ადამიანის ტვინი პირიქითაა, თუ არ იფიქრა, თუ არ დაინახა

და არ იოცნება, სწორედ მაშინ იფიტება და კვდება, და რიგში დგომა რა ისეთი გაჭირვება
და დროის დაკარგვაა - იდექი და იფიქრე შენთვის, ფიქრს ვინ დაგიშლის…
ძალაუნებურად ყოველთვის გაიგებ ან დაინახავ რაიმეს, თუ არა გჯერათ, თვალები
დახუჭეთ, ასე… რაიმეს თუ გრძნობთ?..
- არა.
- არც არაფერი გესმით?
- არა.
- აბა, დაიძაბეთ.
საიდანღაც წვეთავდა და შორიდან მანქანის ხრიალი აღწევდა.
- ხომ გესმით?
- კი.
- და ყურებზედაც რომ მიიფაროთ ხელები, მაინც წარმოიდგენთ რაიმეს - ადამიანი ასეა

მოწყობილი. აბაა, სცადეთ...
დავინტერესდი, ხო იცი, და თვალები დავხუჭე, ყურებზედაც მაგრად მივიკარი

ხელისგულები. პატარა ხანს ასე ვიყავი, ერთხანს მხოლოდ აჭრელებულ სიშავეს
ვგრძნობდი, და რესპონდენტის ჯინაზე ვცდილობდი, არაფერი წარმომედგინა, მაგრამ
უეცრად ცხადად დავინახე გაჩაჩხული სა???, ახალგაზრდა, იქნებოდა ასე, თვრამეტი-
ოცი წლის, თმა გვერდზე გადაევარცხნა, წარმოუდგენლად დაბალი იყო და ცქვიტი,
გამწარებული ისვამდა ჯაგრისს დასვრილ სახელოზე და აი, მაშინ კი მართლაც ძალიან
გამიკვირდა, საიდან გაჩნდა-მეთქი, დავიბენი და, კიდევ კარგი, რესპოდენტმა მითხრა:
„ეს ჩემი თანაშემწეა, კლიმი“.
გულზე მომეშვა: ის ვიწრო კარიც ღია იყო და მაშინვე ყველაფერს მივხვდი - აბა, როგორ
გავიგებდი იმის შემოსვლას, თვალდახუჭული, და ყურებზედაც ხელისგულები მქონდა
მიტყაპნილი...
- სასიამოვნოა, - ყოჩაღად თქვა კლიმმა და პაწია მარჯვენა გამომიწოდა. მეც გავუშვირე

ხელი, ჩამომართვა, თითებზე დამხედა, „კალმისტარს გასდის? მაჩვენეთ...“ ვაჩვენე,
გამომართვა, ზემოდან წარბშეკრული დააცქერდა, მერე სინათლეზე გახედა, უჯრიდან
მკვირცხლად ამოიღო რაღაც, მოარგო, მოყვითალო სითხეც წაუსვა ფუნჯით, სული
შეუბერა, ატრიალა, ატრიალა და დამიბრუნა:
- ინებეთ, წესრიგშია.
რესპოდენტმა კი სიამოვნებით აღნიშნა:
- ცეცხლია, ცეცხლი... - და ისევ მე, მე მომიბრუნდა, - დაინახეთ რამე?
- როდის?
- თვალდახუჭულმა...
- კი - აპარატი.
- ჰოო, აი, ხომ ხედავთ, აპარატიც კი ჩაგრჩათ გულში და... - ისევ დაფიქრებული
მიმზერს. - და ქვეყნად რამდენი რომანია ისეთი, რომელიც გაცილებით საინტერესოა,
ვიდრე ყოველნაირი აპარატი დედამიწის ზურგზე, აი, მაგალითად, თუ წაგიკითხავთ...
რომელი ერთი გკითხოთ, უცებ დავიბენი... რომელი ვკითხოთ, კლიმ?
- მადამ ბოვარი, - მოწიწებით წარმოთქვამს კლიმი.
- ჰო, აუ თუნდაც, ქალბატონი მადამ ბოვარი თუ წაგიკთხავთ?
- ეეე... არა, - ვეუბნები, მაგრამ ვაი ამ პასუხს, ისე შემომცქერის და მეკითხება, - მაგ
პასუხისთვის რომ შეგაქოთ, ხომ არ ვიქნები გულწრფელი?
- არა.
- ჰოდა, მაშინ, არაფერს გეტყვით.
ის ციცქნა კლიმიც კი დამანამუსებლად მიმზერს, ლაწირაკი, და თუმცა იშვიათად

მეცვლება ფერი, ვწითლდები:
- აუცილებლად წავიკითხავ.
- ოო, - ამბობს და მხარზე მადებს ხელს, ახლა სულ სხვა კაცია, ალერსით მიყურებს,
შემომღიმის, მოკლედ, შევაყვარე თავი.
და რადგან სასწრაფოდ უნდა დაებეჭდა ათი წლის წინათ კურსდამთავრებულ ვიღაც

ენერგეტიკოსთა სურათები, სწორედ იმ ვიწრო კარში შევედით, და მქრქალ სიბნელეში,
ბაც წითელ შუქზე, თან ვსაუბრობდით და თანაც სურათებს ამჟღავნებდა. მპასუხობდა
მოკლედ, მკაფიოდ, აუღელვებლად, ვისარგებლე და ძალიან რთული შეკითხვა
დავუსვი, რომელზედაც უცებ, ერთბაშად ვერავინ პასუხობს: „მოგწონთ ცხოვრება?“ იმან
კი მაშინვე ასე მომიგო: „გააჩნია, იმ დღეს როგორი ავტორი შემხვდება...“ ვსაუბრობდით,
და რაღაც ხსნარში ჩაგდებულ ქათქათა ფოტოქაღალდზე ვიღაცის წარბი
ამოიზნიქებოდა. მერე - ტუჩები, თვალები, თმა, „იბადებიან, - იხუმრა რესპოდენტმა, -
ხანდახან ისეთი საინტერესო პერსონაჟი შემხვდება, მაპატიეთ, მაგრამ, აი, თქვენსავით,
აჰ, როგორ ჰგავხართ აურელიანოს, ოღონდ გასქელებამდე, თამაზი ჩემო, როგორ, აი, ეს
კი, მაგალითად, - პინცეტი დაადო რომელიღაც ახალშობილს, - უწყინარი კაცი უნდა
იყოს, თქვენ წარმოიდგინეთ, არიან ბოროტებიც, და გაბღენძილს რა გამოლევს,
გვხვდებიან სათნოებიც, გამოვდივარ თუ არა კრებებზე? არა, არა, ჯერ ეგ ერთი,
ფოტოგრაფებს იშვიათად გვიწვევენ კრებებზე, და გინდაც ყოველდღე გვქონდეს, მაინც
არ გამოვალ სიტყვით - არ შემიძლია ერთნაირად მივმართო სხვადასხვა განათლებისა და
ხასიათის ადამიანებს, როგორ შეიძლება მიმართო ორ კაცს ერთნაირად, მაშინ, როდესაც
ერთს წაკითხული არა აქვს... რომელიმე დიდი მწერალი დაასახელე, კლიმ... ჰო, აი თუ
ერთს არ წაუკითხავს სტენდალი, მეორეს კი გადაბულბულებული აქვს, განა შეიძლება
ამ ორ კაცს ერთი და იგივე სიტყვებით მიმართო? ახლა ეს ფირი დავბეჭდოთ, კლიმ...
ხოლო რაც შეეხება მომდევნო შეკითხვას, თუ რომელი მეცნიერება მიტაცებს, ესე იგი
მიყვარს - არა? მიძნელდება პასუხის გაცემა. მეცნიერებაში საკმარისად ვერ ვერკვევი და,
ეე... შეიძლება, ჯერ ისა ვთქვა, რომელი არ მიყვარს? აი თუნდაც, მათემატიკა... ეს ვისი
სახეა, ღმერთო ჩემო, კლიმ, ეს რა თვითკმაყოფილი გამომეტყველება აქვს,
წარმოუდგენელია, - ნედლ სურათს დასცქერის, - ახლა, ამ კაცის რა უნდა ირწმუნო,
ნეტავ ვინაა, ან როგორ იქცევა სამსახურში, ოჯახში, ეს სურათი ერთხელაც დაბეჭდე,
კლიმ, კაბინეტში ჩამოვკიდოთ, თვალნათლივ ადგილას - მაგის შემხედვარე, ყველა
მიხვდება, თვითკმაყოფილება როგორი ცუდია, იმას ვამბობდი, ხომ ცნობილია, რომ
მათემატიკა ზუსტი მეცნიერებაა, მაგრამ ყოველთვის არაა ასე, ერთ უხეშ მაგალითს
მოგიყვანთ... ბავშვობისდროინდელი ნაცნობი მყავს, ფუფუნებაში იზრდებოდა,
საბრალო, და რომ დაკაცდა, მშობლიური ფუფუნება მერეც არ მოკლებია და, საწყალს,
ზეთი ჩამოსდიოდა სახეზე, და ახლაც ერთთავად მშიერის გამომეტყველება აქვს
სწორედ იმიტომ, რომ მუდამ მაძღარია და განა შეიძლება, როდესმე დანაყრდე, თუ
მუდამ მაძღარი ხარ, და იცით, რა მოინდომა? ტრაბახა გახდა, დასვენებულ ტვინზე და
სწორედ ამ კაცისთანა თვითკმაყოფილი იერი დაირტყა...
კლიმი გულდასმით უსმენს, და უცებ შეწუხებული ამბობს:
- უჰ, სულ გავაშავე...
თურმე კლიმს დაავიწყდა ხსნარში ჩადებული სურათის ამოღება, ჩანახშირებული სახე

ჩანს, კაცი კი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა, ამბობს: „ეგ არაფერი, კლიმ,
ქაღალდის მეტი რა გვაქვს...“ „კი, მაგრამ რატომ უნდა გამეშავებინა“, - შეწუხებულია
კლიმი, რესპონდენტი კი ჩაშავებულ ქაღალდზე სცნობს სწორედ იმ კაცს,
თვითკმაყოფილს, და აგდებულად ამბობს: „გააშავე თორემ, მაგასაც აკადემიაში
ირჩევდნენ... ჰო, მათემატიკაზე მოგახსენებდით, - განაგრძობს, - აი, ვთქვათ, დგას
ქუჩაში ის ვაჟბატონი, ნაფუფუნებარი, და მის გვერდით კი... ვინმე დიდი მწერალი
დაასახელე, კლიმ, ძალიან დიდი... ოო, მაგაზე უკეთესს რას მეტყოდი, ჰოდა, ვთქვათ,
დგანან ერთად უნებურად ამაყი, ჩამოძენძილი, მშიერი, ხელგამხმარი, დიდებული
ესპანელი ინვალიდი და გვერდით კი უდგას ეს ჩვენი ნაცნობი, ვიგინდარა, წეღან რომ
დაგიხასიათეთ, მერე რა, სხვადასხვა ეპოქაში რომ ცხოვრობდნენ, მაშინაც კი იქნებოდა
ვინმე ასეთი, ვთქვათ, ერთად დგანან - ოცნებით სავსებით შეიძლება საუკუნეთა წიაღში
გასეირნება - ჰოდა, ჩემოივლის იმდროინდელი ჩამორჩენილი, ანდა, შესაძლოა, ნიჭიერი
მათემატიკოსიც კი და რომ ჰკითხავენ - რამდენი კაცი დგას ქუჩაში? - იტყვის: „ორი...“
აბა, გეკითხებით, განა ეს პასუხია? როგორ თუ „ორი“ - ის და ის - ესე იგი - ერთი პლუს
ერთია? აჰ, არა, არა, ხანდახან არაა მათემატიკა ზუსტი მეცნიერება, ლიტერატურაში კი,
ჩემო კარგო, ეჰ, ასეთი უზუსტობა არასოდეს არ მოხდება, ყველაზე უკანონები
მეცნიერება თუმცაღა კია... „უკანონებო“ ამ შემთხვევაში სულ სხვა სიტყვაა, ტკბილო...
ვერავინ იტყვის, ესპანეთში ერთ დროს ორი მხედარი რომ დაბორიალობდა - არა, ერთი,
მაღალი, გამხდარი - დაბორიალობდა და მეორე - დაბალი, მსუქანი - დაჰყვებოდა...
ამოიღე, ამოიღე, კლიმ, კიდევ გაშავდა? შენ რა გითხარი...“ - ეღიმება.
მქრქალ სინათლეში ვდგავართ, ვსაუბრობთ, ანკეტას ვავსებ...
„ცოლ-შვილი თუ მყავს? არა, არა მყავს, საცოლე კი, გაგიხარია, მყავდა. მაგრამ მე იმის
შემდეგ ცოლს ვეღარ მოვიყვან, ისე კი, რა დაგიმალოთ და ქალებში კი დავდივარ
ხანდახან, ორგანიზმი მაინც თავისას ითხოვს, ცოლის მომყვანი კი... არა, აღარ ვარ.
გინდა, გიამბო? ყველაფერს გეტყვით - ისე ვუყვარდი, ისე მიყვარდა... ვისზედაც
უნდოდა, იმაზე გავეცვალე, ნებისმიერ ადამიანზე - იქნებოდა ეს ტანმორჩილი,
გამხდარი ინტელიგენტი თუ დიდხელება გლეხი, სათვალიანი მუსიკოსი თუ მუშა,
ალალი ღიმილით სახეზე, ანდა, თუნდაც ფიზიკოს-ლირიკოსი, ბოლო დროს გაჩნდა
ადამიანთა ასეთი კატეგორიაც, არ ვიცი, რა აქვთ საერთო ერთმანეთთან, რითმის გარდა
და, მოკლედ, ვინც გინდა ის ყოფილიყო, მაგრამ არა, არაა, სწორედ იმას მანაცვალა,
რასაც ყველაზე, ყველაფერზე მეტად ვერ ვიტან - თვითკმაყოფილს და
თვითკმაყოფილებას... ჩამოიარა იმან, ერთ დროს საცოლემ, ეჰ, საიდუმლონარევი,
შორეული სილამაზით აღსავსემ, როგორიცაა სიტყვა... „მოიისფრო“, გვერდით კი
მოჰყვებოდა კაცი, ისეთი უსიამო გამომეტყველებით სახეზე, როგორიცაა სიტყვა...
„გავძეხი“, და მე კი განზე ვიდექ, ზედმეტი, როგორც სიტყვა „მაშასადამე...“ ოო, ამოიღე,
ამოიღე, კლიმ, ძლივს არ გამოვიდა?“
ვიდექით, ვსაუბრობდით...
8
ხელმძღვანელი დაკვირვებით მიმზერს, მზის საწინააღმდეგო სათვალეც კი მოუხსნია და

ასე მიყურებს, პირდაპირ, ჯიქურ, მე ანკეტას ვაცნობ, ყველა პასუხი - ეს რაღაც საერთოა
მხატვრულ ლიტერატურასთან, როგორც ასეთი, ხელმძღვანელი ხან მე მისმენს, ხანდახან
კი აშკარად თავის მომავალ ნაშრომზე ფიქრობს, რადგან დროდადრო თავს სწორედ ასე,
ოდნავ გვერდულად და ზემოთკენ შემართავს ხოლმე და შორეულ სივრცეში
ცალწარბაწეული იყურება, და დროდადრო მკვირცხლად ამბობს: „აჰაჰა... ჰაჰა... კარგია,
კარგი...“ მე ვრცლად ჩაწერილ პასუხებს ვაცნობ - დასახელებულ რესპოდენტს არ უყვარს
მათემატიკა, რადგან მწერალი სერვანტესი პლუს ვინმე ვიგინდარა არ არის ორი, ესე იგი
ერთი პლუს ერთი; რომ საცოლე წაართვა კაცმა, რომელიც ჰგავდა სიტყვას „გავძეხი“;
მიაჩნია, რომ იოტისოდენადაც კი არ ჰკარგავს თავისუფალ დროს, რადგან გაჭედილ
ტრამვაიში მგზავრობისას ფიქრობს ლიტერატურაზე, ოღონდ ვიწრო გაგებით, ისევ და
ისევ მხოლოდ მხატვრულზე, და ყველაფერს თანმიმდევრულად ვეუბნები
ხელმძღვანელს, ისიც დროდადრო გულდასმით მისმენს, ფაქტების კონსტატირებას
ვახდენთ. „არ მეკარგებაო, არა?“ - ხმადაბლა, იდუმალი ხმით მეკითხება ხელმძღვანელი,
- „არაო, არა, - ვეუბნები, - წარმოგიდგენიათ?“ „ეს ხომ შესანიშნავია, შესანიშნავი, -
ამბობს, - აი, ინდივიდი - მესმის... და თქვენ თუ გესმით, რომ გადავაწყდით
პერიმეტრიულად ისეთ მკვეთრ, მკაფიოდ გამოხატულ ინდივიდს, რომელიც
შესძლებდა ეპასუხა კითხვებზე, რომლის წიაღიცაა გაცილებით უფრო მნიშნველოვანი
სფერო და განა მხატვრული ლიტერატურა ხელწამოსაკრავია, როგორც ასეთი? განა
მხატვრულ ლიტერატურას არ ემსახურებოდნენ კალმით ტოლსტოი, გერცენი, ეე... და
მთელი რიგი საქვეყნოდ გამოჩენილი ადამიანებისა? კარგია, კმარა, - ამბობს და მიმზერს,
- მოდით, წავიდეთ, დასახელებული რესპონდენტი დიახაც რომ რთული
კითხვებისთვისაა ზედგამოჭრილი, - და ოდნავ ღელავს, - ადგილზევე ვნახოთ... ნეტავ,
სამსახურში თუ იქნება...“ „აბა სად იქნება, - ვამშვიდებ, - სად უნდა იყოს, თუ არ“...
„კარგით, წავიდეთ...“ - მკაცრად მეუბნება.
ქუჩაში მივაბიჯებთ, ორნი, ხელმძღვანელი და მე. თუმც აღელვებულია, ნაბიჯი მაინც

მტკიცე აქვს, გამართულია, პალტო კოხტად აზის ათლეტურ ტანზე, აქოჩრილი თმა აქვს,
გამჭოლი მზერა, რაღაცით არწივსა ჰგავს, გაბედული. მე მსიამოვნებს, მიხარია
ხელმძღვანელთან ერთად სიარული, ასე, ტოლივით გვერდიგვერდ და მხარდამხარ,
იმასაც ვნატრობ, ნეტავ ვინმე ნაცნობმა დამინახოს. ჩვენ მივუყვებით ქალაქის ქუჩებს,
ვუახლოვდებით კაცს, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა, ხელმძღვანელი
იდაყვზე ხელს მკიდებს, და თავის გეგმებს მიზიარებს - ჯერ რამდენიმე მარტივ
შეკითხვას დაუსვამს, რა თქმა უნდა, ლიტერატურასთან დაკავშირებით... არა ზოგად
ლიტერატურასთან დაკავშირებით, არამედ ვიწრო გაგებით... და მე არ უნდა ჩავერიო
მათ საუბარში, თუკი არ მომმართავენ - აქ შეიძლება ერთადერთმა წინდაუხედავმა
სიტყვამაც კი გააფუჭოს მდგომარეობა... გასაგებია? „რა თქმა უნდა“. ასე. და თვალებშიაც
არ უნდა მივაჩერდე რესპოდენტს. თავი უხერხულად რომ არ იგრძნოს, „ქვეყანა რომ
გადაბრუნდეს, - მწარედ მეღიმება, - ეგ უხერხულობას არ იგრძნობს...“ „რატომ?“ „რა
ვიცი...“ „საინტერესოა ესეც, - ამბობს ხელმძღვანელი, და მაინც, ნუ შეაცქერდები...“
„სულ არ შევხედავ“. „არა, ესეც არაა საჭირო... ხაზგასმა... უკიდურესობაში არ უნდა
ჩავარდეთ... ხანდახან უნდა შეხედოთ...“ „ხანდახან შევხედავ, - ვპირდები, - აიი, იქაა...“
„აჰა! - ამბობს ხელმძღვანელი და მკლავზე მაგრად მიჭერს ხელს, - იცით რა, თამაზ? მე
გარეთ დაგელოდებით, თქვენ კი წინასწარ უთხარით, რომ მასთან საუბარი სურს თქვენს
კოლეგას, ასაკითა და თანამდებობით უფროსს - წინასწარ რომ გავაფრთხილებთ, უფრო
სიმპათიით განეწყობა, მე კი ისეთ პოზიციას დავიკავებ, რომ მისი ფანჯრიდან
გამოვჩნდე, ავივლი, ჩავივლი, გასაგებია? - და უცებ ამბობს: - თუმცა, არა, არა შევიდეთ
ერთად...“
კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა, ვიღაც საფუძვლიანად

დეკოლტირებულ, თავით ფეხამდე ათრთოლებულ ქალს სურათს უღებს: „ეგრე, არა,
არა, ზემოთ აიხედეთ, ზევით, მაღლა-მეთქი, ცოტათი კიდევ, ოო, მარცხნივ მიაბრუნეთ
თავი, ოდნავ, ოდნავ, ნუ იძაბებით, ნუ, ნუ ღელავთ, ქალბატონო, დამშვიდდით და
გაიხსენეთ რაიმე ისეთი, აი, ნამდვილად კარგი რამ, ბავშვობა გაიხსენეთ თუნდაც, ლაღი,
უდარდელი, უკან გადავარდით... არა, ეგრე კი არა, არამედ აზრობრივად, უკან
გადავარდით ოცდაათიოდე... ეე, ოცი წლით, ოოო, ეგრე, იფიქრეთ ბედნიერ ბავშვობაზე,
ჩქარა კასეტა, კლიმ, მხრებზე ხომ არ გცივათ? ბარეღამ შენ ჩადგი, კლიმ, გაიწაფე ხელი,
ოო, ჩვენი აურელიანოც მოსულა, გაგიმარჯოს, არა, თქვენ არა, ქალბატონო, რატომ
დაიქნიეთ თავი, სულ გაიფუჭეთ პოზა, ასწიეთ თავი, ასწიეთ, თვალები ცოტა
გაიფართოვეთ, დაძაბეთ ქუთუთოები, არა, არა, ეგრე ძალიან ნუ დააჭყეტთ, ოოო, ეგრე,
ნუ ღელავთ... აი, თქვენ ახლა ზედმეტად დამშვიდდით და ისევ დაგავიწყდათ
სვებედნიერი ბავშვობა, გაიხსენეთ, გაიხსენეთ, მერე რა, დიდი ხნის უკან რომ... ხომ არა
გცივათ, არა, ხო? ძალიან კარგი...“.
როდის-როდის მორჩა, ძლივს დაადგა საშველი. აქ კი ყველამ თავისი საქმე იპოვა, ჩემს
გარდა, უეცრად ყველა აფაცურდა: კაცი ჯიბეებს იჩხრეკს, ტანსაცმელზე ხელისგულებს
იტყაპუნებს, უჯრაში იქექება; კლიმი სასწრაფოდ აქრობს მძლავრ სინათლეს - ნათურებს
ასვენებს, მერე აპარატს უკირკიტებს, „ჩემი ფანქარი ხომ არ გინახავს“? - ეკითხება კაცი,
„არა, - პასუხობს კლიმი, - უჯრაში არ იდო?“ ამასობაში კი ხელმძღვანელი, თავაზიანი
ღიმილით, ბეწვისსაყელოიანი პალტოთი ხელში, შემცივნულ ქალს უახლოვდება,
პალტოს ქალის შიშველი მხრების სიმაღლეზე სწევს, ეუბნება: „ჩაიცვით, ქალბატონო, არ
გაცივდეთ... დააა...“ ქალმა ერთი კი ახედა, სანამ პალტოს ჩასაცმელად შეტრიალდებოდა
და ახლა კეფაზედაც კი, ზვინად დადგმულ თმაზედაც კი - წარმოგიდგენიათ? - ეტობა,
რომ მოსწონს... „ვერ იპოვეთ?“ „ვერა, კლიმ, - შეწუხებულა კაცი, - ქვითარი რითი
გამოვწერო...“ „ძალიან გციოდათ?“ - მომხიბვლელად ეკითხება ხელმძღვანელი, ხმას
იტკბობს, ლამაზია, ეშხიანი. „ა-არა, არც ისე“, - ამბობს ქალი, ლამაზია, ბუნჩულა.
„უჯრაში ნახეთ?“ „კი, და არაა“. „სად უნდა იყოს“, შეწუხებულა კლიმიც, ხელმძვანელი
კი - „ახლა ხომ გათბით?“ - ამბობს. ქალი თავდახრილი დგას, ხელმძღვანელი შუა
თითით მაჯიდან განზე სწევს ლამაზი პერანგის სახელოს, საათზე ამაყად იხედება, ქალი
დროს შოულობს და წამით თვალს ავლებს სახეზე, სულ ერთი წამით, მაგრამ ახლა, ისევ
თავდახრილმა, ზეპირად იცის, წარბი როგორი აქვს ხელმძღვანელს, ცხვირი და ტუჩი,
და მოსწონს, მოსწონს, აჰ, როგორ მოსწონს, კაცს კი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ
უყვარდა, სულაც არ მოსწონს, ფანქარი რომ გაქრა, საგონებელშია ჩავარდნილი. „აი,
ახლა ყელზედაც კი გეტყობათ, რომ გათბით, - ამბობს ხელმძღვანელი, - თქვენ არასოდეს
არ უნდა შეგცივდეთ, მუდამ თბილად უნდა იყოთ“, ეუბნება, უყურებს, უყურებს,
თვალებით ელოლიავება. ქალს ლოყა ბეწვის საყელოზე უდევს, ხელმძღვანელს თითქოს
თვალს არიდებს, მაგრამ მოსწონს, მოსწონს, უჰ, როგორ მოსწონს, და ჩვენ რომ არა, აქავე
დაეძგერებოდნენ ერთმანეთს, „ეგებ აურელიანოსა აქვს კალმისტარი?“ - აზრს აწვდის
კლიმი, „ოოო, მართლა, - უხარია კაცს და მაშინვე ახსენდება, - არა, არა, მაგისას გასდის...
და ამას რომ ვკითხოთ?“ - ხელძღვანელზე ამბობს. ის კი ქალისკენ გადახრილა, და შიგ
თვალებში ჩაჰღიმის, „ბოდიში, კალმისტარი ხომ არ...“ - ამბობს კაცი, მაგრამ
ხელმძღვანელს არ ესმის, გართულაი, ყოჩაღი კლიმი კი პოულობს რომელიღაც წიგნში
ჩადებულ ფანქარს, კაცი ქვითარს ავსებს, თავაზიანად აწვდის კლიენტს, ისიც,
წასასვლელად ემზადება - სქელ, ფუმფულა თავშალს იხვევს, ხელმძღვანელი კარს უღებს
და ქალს ორ პატარა საფეხურზე ასვლას შველის - მის იდაყვს პეშვში ისვამს, ამბობს:
„დროებით...“ და ოთხნიღა ვრჩებით, ორი - ორზე, მაგრამ კაცმა ჯერ არ იცის, ჩვენ რომ
ერთად ვართ, კლიენტი ჰგონია, ეკითხება: „თქვენ პასპორტისთვის თუ...“
ხელმძღვანელი კი გულიანად უღიმის: „არა, არა, მე ჩემს თანამშრომელს მოვყევი...“
„თამაზის? - უკვირს კაცს და უცებ ახსენდება: - აა, ეს თქვენა ხართ, ხელმძღვანელი,
ახალგაზრდა და ენერგიული, რომელმაც, თამაზის სიტყვით, ძალიან კარგად დაიწყო?
- დიახ, დიახ...
და უცებ, გაოგნებული კაცი ამბობს:
- კლიმ, მეჩვენება თუ...
- არა, არა...
- რეები ხდება... როგორა ჰგავს, ა? კოპიოა, კოპიო...
- აბა? - უკვირს კლიმსაც და ბარძაყზე ხელს ირტყამს, - როგორა ჰგავს, საკვირველია...
- მე?.. ვის, ა? - შემკრთალია, მაგრამ არ იმჩნევს ხელმძღვანელი, ვითომცდა გულგრილად

ინტერესდება, - კინოფილმიდან?
- აჰ, არა, არა... - ხელს ასავსავებს კაცი.
- აბა?
- წიგნიდან, წიგნიდან... სასწაული გამიგია, მაგრამ ასეთი?! - კლიმ, ხომ ზედგამოჭრილი

ჯანჯაკომო სემინარიოა, ა, ნუთუ არ გენიშნა, კლიმ?
- მენიშნა კი არა, ისაა და ეგ არის, - ყოჩაღად პასუხობს კლიმი.
- ბოდიში, ეგ რომელი?.. - ამბობს ხელმძღვანელი, ჯერ კიდევ კარგად უჭირავს თავი.
- აიი, პირველი შვილი, მარშალის უფროსი ძმა.
- ვინ მარშალი...
- ვინ და ბეტანკური! აბა ეს კი არა, - ჩემზე უთითებს, წარმოგიდგენიათ? და უცებ

აღფრთოვანებული ამბობს, - იცით, მსგავსებას თუ დავუჯერებთ, თქვენ თამაზისი რა
გამოდიხართ?
- რა...
- პაპა!
- ეს როგორ?
- ჯანჯაკომო ხომ არიადნა კარრასკოსგან ჰყავდა, არა? - მეხსიერებას იმოწმებს კლიმი.
- ვინ ჯანჯაკომო, რა მარშალი... - ახლაღა იბნევა ხელმძღვანელი. არეულობაა -

მტრისას... ოთხივენი გაკვირვებულნი შევცქერით ერთმანეთს.
- ააა, მივხვდი, - ამბობს კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა, - თქვენ

ბეტანკურიანი რომანი არ წაგიკითხავთ, არა, ხომ?
- ა-არა, ხომ... - ამბობს ხელმძღვანელი, მშვიდდება, - არა ტყუილი რა საჭიროა...

ნაწარმოებია ასეთი?
- ჰე! არის და... და არც ლჲოსა? მარიო ვარგასი...
- ეეე... არა,
- და კორტასარი?
- მმუ... არა.
და უცებ კაცი ღონივრად ართმევს ხელს:
- მომილოცავს, მომილოცავს, ბედნიერი კაცი ყოფილხართ, ბედნიერი...
- რატომ?! - უკვირს ხელმძღვანელს.
- რატომ და ისეთი დიდი სიამოვნება გელით...
- რა სიამოვნებაა?
კაცი კი ამბობს:
- პირველად წაკითხვის.
ხოლო აქ ხელმძღვანელს თავისი მომავალი ნაშრომი ახსენდება - თავს ოდნავ

გვერდულად და ზემოთ სწევს, სახე უმკაცრდება, სკამზე ჯდება, თითებს
მინაგადაფარებულ მაგიდაზე აკაკუნებს, ამბობს:
- შეიძლება, რამდენიმე შეკითხვა მოგცეთ?
- კი ბატონო, სიამოვნებით, - ამბობს კაცი, დაკვირვებით უმზერს.
და კლიმს ეუბნება:
- ხელი რომ არ შეგვიშალონ, ეს ჩამოკიდე.
„ეს“ - ოთხკუთხა მუყაოა, და „შესვენება“ ქართულ-რუსულად აწერია ზედ.
10
აქამდე რაც იყო, არაფერიც არ იყო, მთავარი ახლა იწყება - მე და კლიმი

სეკუნდანტებივითა ვართ, ხელმძღვანელი და ახირებული რესპონდენტი პირისპირ
სხედან. სუყველაფერი გამზადებულია: კალმისტარი - მომარჯვებული, ანკეტა -
გადაშლილი, რესპონდენტი სმენადაა ქცეული, ხელმძღვანელი თვალმოჭუტული
უყურებს, და არა ჩქარობს, არა, იმას უნდობლად უმზერს კლიმი, მე კი დაეჭვებული
შევცქერი რესპოდენტს - ორი - ორზე ვართ.
და ხელმძღვანელი ამბობს:
- მოცემულ ანკეტაში უმნიშვნელოვანესი ფუნქციონირება არ შეიძლება გამოყენებულ

იქნას ტრადიციულ შეკითხვათა ხერხემალზე დაყრდნობით, რაც თავისთავად
დაკავშირებული იქნება ყოფა-ცხოვრებისა და, საერთოდ, ცხოვრების წესის
გათვალისწინებით, და მაშასადამე მათი ადგილი უნდა დაიკავოს გარემოს
ურბანიზაციის კომპლექსური მაჩვენებლების...
აქ კი რესპონდენტი აწყვეტინებს:
- კი ბატონო, მკითხეთ...
- რა გკითხოთ?! - განცვიფრებულია ხელმძღვანელი, ოდნავ ღიზიანდება, არ უყვარს,

როცა აწყვეტინებენ, - ჯერ ეს ერთი, რა იცით, რა უნდა გკითხოთ...
- არ მითქვამს ვიცი-მეთქი... თუმცა, როგორ არ ვიცი, - ამბობს რესპონდენტი, - თქვენ
უნდა შეისწავლოთ ჩემი თავისუფალი დრო და ჩემივე ყოფა-ცხოვრება მომავალი
აღმავლობისათვის, თუ არა ვცდები, არა?
- და ყოველგვარი შესავლის გარეშე გკითხოთ?
- რა თქმა უნდა, შესავალი - ეს ხომ თამაზმა ჩაატარა უკვე. და ისიც ვიცი, რომ მე -
რესპონდენტი ვარ, და ინტერვიუერი - თქვენ.
- კაარგით, - ცივად უღიმის ხელმძღვანელი, - ესე იგი, თქვენ გიყვართ მხატვრული

ლიტერატურა, არა?
- რა დასამალია და, ძლიერ.
- ძაალიან კარგი... და ჟურნალ-გაზეთებიც?
- ეს, სხვათა შორის, ძალიან არასწორი გამოთქმაა - „ჟურნალ-გაზეთები“, - სწყინს

რესპონდენტს, - რადგან ჟურნალი - ერთია, გაზეთი კი სხვა... რატომ მიაწებეს
ერთმანეთს სამუდამოდ, წარმოდგენა არა მაქვს.
- აჰა... და რომელი მწერალი მოგწონთ?
- რომელი საათია, კლიმ? - მოულოდნელად ასეთ კითხვას სვამს რესპონდენტი.
- ოთხს უკლია ჩერექი, - პასუხობს კლიმი.
- ოო... იმათ ჩამოთვლად ვეღარ მოვასწრებ - მუშაობას ხუთზე ვამთავრებთ.
აი, სწორედ აქ ხელმძღვანელმა პირველად დამიბღვირა.
მერე კი ჰკითხა:
- რას იზამთ, ვინმეს თუ შეამჩნევთ, რომ ბიბლიოთეკაში წიგნს ხევს?
გვგონია, რომ იტყვის: „დავკლავ საკუთარი ხელით“, „ყელს გამოვღადრავ“, „მილიციას

გამოვუძახებ“, მაგრამ რესპონდენტი ძალიან მშვიდად გვპასუხობს: „წიგნს გააჩნია...“
ასეთ პასუხს არ მოველოდით, ვიბნევით, კლიმი კი: „კარგი ხართ, მაესტრო“, - ამბობს.
- თქვენ მარტო ცხოვრობთ?
- არა, ორნი ვართ, - ყოჩაღად პასუხობს რესპონდენტი, - მე და ჩემი ძმა, გრიშა კეჟერაძე.
მესამე ძმაცა გვყავს, ოო, ისაა, რაცაა, ორივე გვჯობს, ოღონდ ჩვენთან ერთად არა
ცხოვრობს, სოფელ-სოფელ დადის. მე და გრიშა თუ... აბა, როგორ გითხრათ... ჰო! მე და
გრიშა თუ სამოთხრობო ხალხი ვართ, ის ძმა - მესამე - სარომანოა, მაშ!
- და თქვენთან რომელიც ცხოვრობს, თქვენსავით უყვარს ლიტერატურა?
- ვის, გრიშას? არა... სიყვარულით როგორ არ უყვარს, მაგრამ ჩემსავით ძლიერ - არა. ეეჰ,
იმასაც ჰქონდა თავისი პრობლემა - გატაცება, მაგრამ უკიდურესობაში ჩავარდა, რადგან
ყველას ემუსაიფებოდა, განურჩევლად, მერე კი გადაწყვიტა ჩუმად იყოს, ეეჰ, ახლა
პიანინოებს აწყობს და ჩუმადაა.
აი, სწორედ აქ ხელმძღვანელმა მეორედ დამიბღვირა.
და მერე მაინც ალაპარაკდა, როგორც სჩვევია, დამაჯერებლად, გამოთქმით:
- აი, ის ფაქტი, თქვენ რომ ლიტერატურა გიყვართ, ძალიან კარგია, ეს არის

კულტურული დასვენების ერთ-ერთი გამართლებული საშუალება. ერთ-ერთი-მეთქი,
ვამბობ, - ამბობს ხელმძღვანელი, - მაგრამ რა დააშავა, მაგალითად, სახვითამ
ხელოვნებამ, ანდა სუფთა ჰაერზე გასეირნებამ, ანდა დიდებული მუსიკის მოსმენამ,
როგორიცაა სხვადასხვა გამოჩენილი კომპოზიტორები, დიახ... ანდა სამეჯლისო
ცეკვებზედაც ხომ შეიძლება სიარული, რადიოს მოსმენა, ტელევიზოტი, თავისი
საინტერესო გადაცემებით მრავალფეროვან თემებზე, ან სპორტის რაიმე სახეობა,
ვთქვათ, ჭადრაკი, ანდა მხატვრული ლიტერატურის კითხვა... - და უცებ ახსენდება, -
თუმცა არა, არა, ეს ხომ გაქვთ... და, დიახ, იმას ვამბობდი, აი, ჭადრაკი, მეტად კარგია და
საერთოდაც...
სიჩუმეა, ვიცდით.
- განაგრძეთ, განაგრძეთ, - ამბობს უცებ კლიმი - ხელმძღვანელს ასწავლის, რა ქნას და რა

არა, თავხედი გამიგია, მაგრამ ასეთი? კაცს მაინც ჰგავდეს, დაბალია, დიდთავა, პატარა,
ლაწირაკი, დაფეხვილი...
და განრისხებული ხელმძღვანელი ენერგიულ, ურთულეს შეკითხვაზე გადის, ახლა ისევ

თამამია, შეუპოვარი:
- თქვენს ნება-სურვილზე რომ იყოს, - ამბობს ხელმძღვანელი, - ცხოვრებას როგორ

მოაწყობდით...
- ჩემსას, საკუათარს?
- აარა, გენაცვალე, - ინადით ეუბნება ხელმძღვანელი, - საზოგადოების!
- ღმერთო ჩემო... - მღელვარედ წარმოსთქვამს რესპონდენტი, - მომეყურა თუ... მთელი

ცხოვრება ამ შეკითხვას ველოდებოდი!
- მართლა? - განცვიფრებულია ხელმძღვანელი, - გიფიქრიათ ამაზე?
- სხვა რა მიკეთებია, - დაფიქრებული ამბობს რესპონდენტი და უცებ მხნევდება, -
გიამბოთ?
- როგორ მოვაწყობდი? - კაბინეტში დადის, დაიარება, ბოლთასა სცემს, სურათებს

შესცქერის: ღრმა დეკოლტეიან ქალებს, როგორც წესი, სერიოზული გამომეტყველება
აქვთ, ალბათ, თამამი დეკოლტეს გასაწონასწორებლად, მკერდდაფარულნი - იღიმებიან,
არის გამონაკლისიც - ღიმილი და დეკოლტე ერთად, ორიოდ ქალს ყალბი ტრაგიზმი
აღბეჭდია სახეზე, აგერ, ის კაციც, გუშინ სამჯერ რომ გააშავეს, თვალსაჩინო ადგილზეა
სტენდში, აქავეა ვიღაც ყმაწვილი, ბოროტად იღიმება, ისიც თვალსაჩინოდაა
წარმოდგენილი, ცოტათი ქვემოთ - ვიღაცაა, სუფთა გაიძვერა, იმის გვერდით კი
უნდობლად იმზირება წვრილტუჩა კაცი. არის კეთილი სახეებიც, ბავშვი იღიმება,
„როგორ მოვაწყობდი? - ამბობს რესპონდენტი, ცოცხლდება, - როგორ და მთელ ქალაქ
კარცერებით მოვფენდი“. „რაო? - ყურს არ უჯერებს ხელმძღვანელი, - როგორ თუ... ეს რა
- დესპოტიზმია?“
- არა, გეთაყვათ, დესპოტიზმისაგან ღმერთმა დამიფაროს, - ღიმილით ამშვიდებს

რესპონდენტი, - ეს არ იქნება კარცერი ჩვეულებრივი გაგებით, ეს იქნება კარცერ-
ლუქსი...
- როგორ თუ ლუქსი?!
- თქვენი გაკვირვება სამართლიანია, - ეთანხმება რესპონდენტი, - არის ქვეყნად

სიტყვები, რომლებისთვისაც ძალზედ ძნელია გვერდიგვერდ ყოფნა, ამ შემთხვევაშიც
ასეა, სად „კარცერი“, და სად „ლუქსი“, მაინც არ არსებობს დედამიწაზე ისეთი ორი
სიტყვა, ოდესმე ერთმანეთს რომ არ შეეხამოს, ახლაც ასეა, - ეს იქნებოდა კარცერი-
ლუქსი, წიგნებიანი თაროებით სავსე, რბილი, მოხერხებული სავარძლით, კოხტა
მაგიდაზე ნათურა - სოკოთი, ეს იქნებოდა კარცერი - ოცნება ყოველი წიგნის
მოყვარულთათვის, რას იზამ, ყველას არ შეუძლია ბიბლიოთეკაში კითხვა, და ვინც
თავისი ფეხით შევა ჩემს მიერ შემოღებულ მოწყობილობაში, მაშინ ეს ოთახი იქნება
უბრალოდ - ლუქსი, მრავალთათვის კი - კარცერი-ლუქსი... აი, სწორედ აქედან უნდა
დამეწყო - მე და ჩემნაირები, ეე, ჩემნაირები - ეს იქნებოდა უთვალავი კლიმი, ქუჩა-ქუჩა
ვივლიდით, აი, ვთქვათ, მივდივართ... მივდივართ, ავიარეთ, ჩავიარეთ, კედელს ორი
ჯეელი მიყუდებია, დგანან, მასლაათობენ, იფურთხებიან, დგანან, არსად არ აპირებენ
წასვლას, ფეხებზე ჰკიდიათ, რომელი საათია, რა დროა, ღამეა თუ შუადღე, დგანან,
გოგოებს ეანგლებიან, წაუსტვენენ, წაუღიღინებენ, ხანდახან ერთმანეთს გაეხუმრებიან
თავისებურად - პანღურს ამოარტყამენ ერთურთს, იკრიჭებიან და სწორედ ამ დროს მე
და ჩემნაირები - ტაც! - ხელს ვსტაცებთ და ზემოაღწერილ კარცერში მიგვყავს...
- ძალით? - აინტერესებს ხელმძღვანელს, და პირველად იწერს რაღაცას.
- დიახ, დიახ, ძალისძალათი. - მტკიცედ ამბობს რესპონდენტი, შეუვალია, - შესაძლოა,

ხელის ამოტრიალებაც კი დაგვჭირდეს. იცით რა, გეთაყვათ, ზოგს მშობლების
ზემოქმედებისა სჯერა, ზოგს - სკოლის, ზოგს - ორგანიზაციის, სხვას - უჯრედისა, ზოგს
- ცემა-ტყეპისა და კიდევ რა ვიცი რისა აღარ, მაგრამ, ჩემის აზრით, ეს ჩემი ლუქსი, აჰ,
უბადლოა - დგას ჩვენი ჯეელი, რაღა თქმა უნდა, ცალკე ვათავსებთ, ამ ჩვენს კარცერში,
ჭერში შტერივით იყურება, ფანჯარაზე გისოსებია აკრული, კარიც, რასაკვირველია,
დახშულია, გარეთ რომელიმე - რომელიმე კლიმი დარაჯობს, სკამზე ჩამომჯდარი,
მუხლებზე - წიგნით, ჩვენი ჯეელი კი უყურებს მაგიდას, სკამსა და... კარადა-თაროებს,
მაგრამ ჯერჯერობით - არაფერი. მიდის ქათქათა საწოლთან, წვება, იყურება, იყურება,
თვალი უშტერდება და იძინებს. მშობლები, რა თქმა უნდა, გაფრთხილებულნი არიან,
„ნუ გეშინიათ, ქალბატონო, თქვენი შვილი კარცერ-ლუქსშია“, „კი ბატონო, კი, ოღონდ ეგ
ქუჩა-ქუჩა წანწალს გადაეჩვიოს და...“ ჯეელი იღვიძებს, უყრებს ჭერს, შია... რა
მოგართვათ, ეკითხება გარედან რომელიმე კლიმი, ჩაი, რძე, კაკაო... კაკაო იყოს, ამბობს
ჯეელი, რატომ დამიჭირეთ... მაგრამ რომელიმე კლიმი ამ შეკითხვაზე არა პასუხობს,
სულ სხვა რამეს ეუბნება - რამდენი კოვზი შაქარი გნებავთ? ოთხი, ამბობს ჯეელი,
რატომ დამიჭირეთ, რომელიმე კლიმი კი - ყველი რომელი გიყვართ, გუდის, იმერული
თუ სულგუნი? სულგუნი, რატომ დამიჭირეთ... რომელიმე კლიმი კი საუზმეს უმძრახად
აწვდის, ჯეელი საუზმობს, პურზე კარაქს უსვამს, კვერცხს ნაჭუჭს აცლის, ცოტათი
ერთობა, სიგარეტი ნებავს? კი ბატონო, სიამოვნებით, „მზიური“, „კოლხიდა“, „ლუქსი“.
მაგრამ სხვა რამ გასართობი? - აჰ, არა, არა, აპაპაპაპა - არავითარი რადიო, ტელევიზორი,
ტელეფონი, ჩვენი ოთახი მხოლოდ ლუქსი კი არა, კარცერიცაა ცოტათი... ჩვენი ჯეელი
კი აბოლებს და ჭერში იყურება... ჭერი კი ანბანითაა მოხატული - ა, ბ, გ, დ, ე... ხომ კარგი
აზრია, კლიმ?
კლიმი რას იტყვის - რა თქმა უნდა, „შესანიშნავიაო“ - ამბობს.
- მერე მოდის სადილობის დროც... პირველი თავი, მეორე, მესამე, სალათა როგორი
გნებავთ, ზეთით, ძმრიანი თუ უძმრო, რატომ დამიჭირეთ, ა! არაა შენი საქმე - რომელიმე
კლიმი - და აქ თუ ღრიალი და ხელ-ფეხის ქნევა ატეხა, უნდა უთხრათ: „თუთ!..“ - და
ისადილებს. მერე ისევ ახედავს ჭერს, ჭერზე - ანბანია, და ამ დროს ნებისმიერი კლიმი
დაუდევრად ეტყვის - თუ გინდა გადაფურცლე რამე, აი იქ კარადაში, წიგნებია...
გამოაღებს, ჯერ საბავშვო წიგნები იქნება, დიდასოებიანი, ნახატებიანი, „თხა და გიგო“,
„მელია და მწყერჩიტა“, ვთქვათ... და თუ თავისი ნება-სურვილით გადაიკითხავს, ხომ
კარგი და თუ კითხვას გულს ვერ დაუდებს, რომელიმე კლიმი კატეგორიულად ეტყვის:
„იქამდე არ გაგანთავისუფლებთ, სანამ სანამ კარადაში მოთავსეულ წიგნებს არ
წაიკითხავთ...“
- ეს ხომ ძალადობაა, - ამბობს ხელმძღვანელი, - კონკრეტულმა პიროვნებამ საკუთარი

ინიციატივით უნდა შეირჩიოს ამა თუ იმ საზოგადოებრივ ღონისძიებათაგან...
- მე ჯერ მხოლოდ ყმაწვილ-უსაქმურზე მოგახსენეთ, ბატონო, - უხსნის რესპონდენტი, -

აბა მე რა უფლება მაქვს, ვინმე პატიოსან ქიმიკოსს ვსტაცო ხელი და დავამწყვდიო... - და
უცებ ღრმად ჩაფიქრებული ამბობს, - ისე კი, უწიგნურ ქიმიკოსსაც თუ აწყინოს,
მამაძაღლი ვიყო...
11
- ჰ-ჰ! - ნერვიულობს ხელმძღვანელი, აფორიაქებულია, ღაწვ-ყელს თითებით იმოწმებს -

გაპარსულია თუ არა, კლიმს უყურებს, ახსენდება: - კი მაგრამ, რომელიმე კლიმმა რაღა
დააშავა, მთელი დღე რად უნდა უყარაულოს და მოემსახუროს უსაქმურს?
- ჯერ ეს ერთი, მე აღვნიშნე, რომ მუხლებზე წიგნი ექნება გადაშლილი, მეორეც,

ყოველთვის შეიძება უწყინარი გართობა...
- როგორ?
- სიტყვით.
- როგორ თუ სიტყვით?!.
- ახლავე აგიხსნით. აი, ვთქვათ, აი... ჰო, აი თუნდაც თამაზი ავიღოთ, ჩვენი. რა
თანამდებობა აქვს?
- უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელია.
- ძალიან კარგი. ადრე ვინ იყო...
- ადრე - ლაბორანტი.
- აჰაა... და დააწინაურეთ?
- დიახ.
- აჰა!.. ესე იგი, სიტყვა უმცროსი ამ შემთხვევაში დაწინაურებას ნიშნავს?
- დიახ.
- ჰოდა, საგულისხმო გამოთქმას მივიღებთ - „გავაუმცროსთანამშრომლეთ...“
აი, აქ კი ხელმძღვანელმა მესამედ დამიბღვირა.
- ახლა საწინააღმდეგო მაგალითი ავიღოთ - ვთქვათ, თამაზი კვლავ ლაბორანტია.

როგორ გამოთქვამდა თავისი პირით ამას?
- ისევ ლაბორანტი გავხდი, - ამას ხელმძღვანელი ამბობს...
- არა, რომ ჩამოაქვეთეს, ისიც უნდა იგრძნობოდეს.
- ისევ ლაბორანტად ჩამომაქვეითეს.
- მოკლედ!
- ლაბორანტად ჩამომაქვეითეს.
- უფრო მოკლედ!
- ჩამომაქვეითეს.
- ლაბორანტი სადღაა?! ერთი, ერთადერთი სიტყვით უდნა გამოთქვათ, ისე რომ

ჩამოქვეითებაცა და ლაბორანტობაც გამოიხატებოდეს.
- ერთი სიტყვით შეუძლებელია.
- რატომ?
- აბა, თქვება სცადეთ, თუ შესაძლებელია.
კაცი კი ამბობს:
- შესანიშნავ სიტყვას მივიღებთ: „ჩამომალაბორანტეს“ - ხომ შესაძლებელი ყოფილა? აი,

ასე ითამაშებდა სიტყვით რომელიმე კლიმი.
ხოლო კლიმი: - კარგი ხართ, მაესტრო, - ამბობს.
აჰ, ხელმძღვანელი... მეოთხედ დამიბღვირა.
სიჩუმეა, კლიმი აღტაცებული შესცქერის რესპონდენტს, რესპონდნეტი თავისას

ფიქრობს, თავისასვე ფიქრობს ხელმძღვანელი, და მხოლოდ მე არ ვიცი, რა ვქნა, რა
გავაკეთო, ჰალსტუხს ვაწვალებ, და მახსენდება საშინელი, საზარელი სიტყვა
„ჩამომალაბორანტეს...“ არა, ეს მაინც ვის გადავაწყდით, ჩამევლო ჩემთვის, არხეინად, რა
იქნებოდა, თუმცა, რა ვიცოდი, ახლა კი გვიანღაა - ხელმძღვანელია დაინტერესებული,
მაგრამ, მგონი, ისიც ნანობს, აქ რომ მოვიდა და მაინც, ასე ამბობს, ენერგიულია,
დალოცვილი:
- ლიტერატურას როგორ შეარჩევდით?
- თავიდან? როგორც უნდა, ჯანდაბას, თვითონ შეირჩიოს, იქნება ეს სკეტჩები, სიმენონი

თუ დასტად აკინძული ჟურნალი „ნიანგი“, ისე კი, ჟიულ ვერნით დაწყება ყველაფერსა
სჯობს, მთავარია, ჯერ მაგიდასთან ჯდომა ისწავლოს, ფეხების ხან სკამქვეშ შეკეცვა, ხან
კი - გაშლა, წიგნის გადაფურცვლა ისწავლოს, სარჩევის თვალიერება, მერე თანდათან
მივაწვდით... აბა, კლიმ... ჰო, „სამ მუშკეტერს“, მარკ ტვენს, რომელიც რა ვქნა, მომკალი
და არ მიყვარს, ო ჰენრის, მერე წამოვიდოდნენ უფრო სერიოზული მწერლები, კლიმ,
ორი კაცი მომაწოდე... მშვენიერია - ჯეკ ლონდონი, რომელიც ორმხრივ დააინტერესებს
და რა თქმა უნდა, შეიძლება ჰიუგოს პროზაც, რომანტიულს რომ ეძახიან, სწორედ ისაა
და თან ოდნავ ძნელი წასაკითხი, მერე კი ცოტას ამოვასუნთქებდი, „უთავო მხედარი“,
„აივენგო“, ვთქვათ... და მოდი, კლიმ, ახლა კი ვუბოძოთ ის დიდი მწერლები, რომლებიც
საოცრად ადვილად იკითხებიან... ჰოო, მერიმე, ჩეხოვი... ერთიც! სწორია, სწორი - ესე
იგი. მივცემდით მერიმეს, ჩეხოვსა და მოპასანს, შემდეგ კი რისკის დროც დადგებოდა,
რაიმე ძნელი, ოღონდ რომანი არა, ნამეტანი იქნება - ჯერ მოთხრობა შევუგდოთ, კლიმ...
აჰ, არა, არა, რა დროს მაგისი „სიკვდილი ვენეციაშია“, რას ამბობ, კაცო... მოკლედ დაიმე
ისეთი, და მერე ისევ შედარებით ადვილი, შედარებით-მეთქი, ოდნავ ძველმოდური...
ჰოო, თუნდაც დიკენსი...
- ოო, დიკენსი კარგია, კარგი, - უხარია ხელმძღვანელს, - დავიდ კოპერფილდი.
- ვითომ? - აგდებულად შესცქერის რესპონდენტი, მაგრამ ხელმძვანელი ისეა

გახარებული, ვერაფერს ამჩნევს. ამბობს: - რა თქმა უნდა, ძალიან კარგია, კარგი,
ჩრდილში, ხანდახან დიკენსი...
- ხანდახან დიკენსი და აქა-იქ ტოლსტოი, არა? - დამცინავად უყურებს კლიმი, პატარა,

კრუხის პალო, ლაწირაკი, რესპონდენტი კი ამბობს:
- მწერლების ჩამოთვლას აღარა აქვს აზრი, სავსებით საკმარისია... ახლა მხოლოდ სახეზე
უნდა შევხედოთ ჯეელს. როგორი გამომეტყველებით კითხულობს... და თუ
საკმარისადაა ჩაფლული, გავუშვებთ.
- როგორ მიხვდებით?..
- გამომეტყველებით.
- მერედა, რა გამოვა ამით?..
- ვისგან?
- თქვენი ჯეელისგან?..
აქ კი რესპონდენტი საზეიმოდ აცხადებს:
- რა გამოვა, და... რომელიმე კლიმი!
პატარა ხანს ჩუმად არიან, მერე კი ხელმძღვანელი ჯიუტად განაგრძობს:
- და ამით რაღა გამოვა?..
- რომელიმე კლიმისაგან? მეტი რაღა უნდა გამოვიდეს, დალოცვილო - მივიღებთ

ადამიანს, ვისაც ძლიერ უყვარს ლიტერატურა.
- ლიტერატურა, ლიტერატურა, - ღიზიანდება ხელმძღვანელი, - დიდი ამბავი!..
- რაო? რა? - ყურს არ უჯერებს განცვიფრებული რესპონდენტი, - ნუთუ ამის ახსნაც
საჭიროა?
- სცადეთ, - მე გისმენთ.
- ვცადო? - დაფიქრებული ამბობს რესპონდენტი, თვალებში უყურებს, - ვცადო? მაშინ,

ჯერ მარტივად აგიხსნით - ყოველი ნორმალური მოთხრობის წაკითხვის შემდეგ ხდები
ოდნავ უკეთესი, ვიდრე ხარ, უფრო ჭკვიანი, ვიდრე იყავი, და, სხვათა შორის, - აქ
ეღიმება, - მე თანდათან უფრო ვრწმუნდები, რომ ადამიანისათვის საჭიროა ჭკუა... - და
სახე უმკაცრდება, - ეს, როგორც მოგახსენეთ, მარტივი ახსნაა, მაგრამ ესეც საკმარისია -
უკეთესი ხდები... ახლა კი შედარებით რთულად აგიხსნით...
ოთახში ბოლთასა სცემს... მიდი-მოდის... დადის...
აჰ - სიჩუმეა.
12
- ქვეყნად არსებულ ხმაურთაგან ერთს გამოვყოფდი - ხმადაბლა, კრძალვით ამბობს

რესპონდენტი, - ყველაზე საშინელს, უსიამოს, გულდამწყვეტსა და ვინ იცის, კიდევ რა -
ესაა პირველი გორახის დაცემა საფლავში ჩადგმულ კუბოს სახურავზე, გაგახსენდათ,
არა? ყრუ ხმაურია, საზარლად ფშვნადი... ესეც არ იყოს, შეუძლებელია, ხანდახან ძილი
არ გაგიტყდეს და, ბნელი ღამით, უეცრად დაღვიძებულს, უცნაური, განსხვავებული
სიცხადით წარმოგიდგება სიკვდილი, რომელიც, დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ და,
მოვა... ეს ერთადერთია, ერთადერთი, რაც დანამდვილებით იცი, მაგრამ დღისით,
მზისით, ოჰოჰო, ხალხში, უჰ რა გულზე ხართ, ფრუტუნით იბანთ პირს, საუზმობთ, და
შებოლილ ძეხვს ისე ღონივრად ღეჭავთ, თითქოს რკინა იყოს, ერთმანეთს ხვდებით და
ზოგი - უფროსი ბრძანდებით, ზოგიც - უმცროსი, არ არსებობს მხოლოდ ტოლი, ეს
თქვენთვის, უმეტესობისათვის, მისალოცთათვის - „მისალოცი“, ხომ იცით, ჩემებურად
რასაც ნიშნავს - ვისაც პირველად წაკითხვის მრავალი ბედნიერება წინა აქვს და მე და
კლიმი კი, აბა, რამ გაგვყო, მიწოდეთ მე თუნდათ ფოტოკაბინეტის მთავარი დირექტორი
და იმას - თანაშემწე, მაინც ერთნი ვართ, რადგან: ჩვენ ძლიერ გვიყვარს ლიტერატურა,
და თქვენგან, მისალოცთაგან განსხვავებით, დაწინაურებას სულაც არ ვცდილობთ, და
სიკვდილისაც ნაკლებად გვეშინია, რადგან მრავალჯერ მოვმკვდარვართ და ყველაფერი,
აჰ, ყველაფერი გამოგვიცდია - მეფედ ვუკურთხებივართ, სიკეთისთვის ხის ხმლით
გვიბრძვია, ხან დაფნა დაგვიდგამს თავზე, ხანაც - ეკალი, სქელი ხალიჩაც გაუშლიათ
ჩვენს სავალ გზაზე, ყვავილ-მოყრილი და ნაკვერჩხლებზეც შიშველი ფეხისგულებით
გვივლია... ქარაფშუტულად გვიქაქანია, მოცლილნი, ენას ვატლიკინებდით და ესეც
მომხდარა, ბაგედახშულთ, უთქმელთ, დიდხანს გვიტარებია უცხო საიდუმლო, ეჰ, ის
ხმაური მაინც გვესმოდა... და ბევრი, ბევრი სიცოცხლე გვინდოდა, ბევრნაირი,
სხვადასხვა და ჩვენ-ჩვენს ოთახებში, მაგიდისაკენ თავდახრილნი, ათასნაირი
სიკვდილით მოვმკვდარვართ, - ზღვაში ჩავძირულვართ, ქუსლში დავჭრილვართ,
გილიოტინაზე ავსულვართ, ფათერაკგადახდილნი, საწოლში მშვიდად
გარდავცვლილვართ, დავღუპულვართ გარშემორტყმულნი, კატისთვალება ვაჟკაცის -
ელ სორდოს გვერდით, სხვაც მოგვიკლავს და მერე გვინანია, ოოო, რა უცნაურად...
როგორ... მიწისთვის გვიკოცნია და მისი წმიდათაწმიდა ნამცეცები აგვყოლია ტუჩზე,
შურის საძიებლად ავმხედრებულვართ, გვივლია, გვივლია, გვიწანწალნია დაკლაკნილ
გზებზე, წვიმა გვინახავს - ჰეე, ბევრნაირი, და მაინც, კლიმ, მგონია, რომ ყველაზე უკეთ
ბუნინთან წვმიდა, თოვლად მოგვსვლია მსუბუქი სევდა, და ყინვა - მჭახე, კრიალა,
გლუვი... ის ხმა კი, ის ხმა მაინც გვესმოდა, დილაადრიან გამოვდიოდით, სისხამი
დილით ქუჩებში მუდამ უცნაური ხალხია - მათ გამოუძინებელ, მოწყენილ სახეებზე
მაინც იგრძნობა რაღაც სურვილი, ბუნდოვანი ძალა, იმედად გვეწვეთება ვიღაცის
„გაუმარჯოს“, და ქუჩაში უმიზნოდ, უმიზეზოდ დახეტიალობ, რადგან ყველაფერში -
დაბნეულად შეყვარებული ხარ, ადამიანის ფასიც იცი და გახსენდება, მაინც რომ
აუცილებელია ხანდახან სიმარტოვე და რომ შეიძლება ხანდახან ქალაქგარეთ
გასეირნება, რომ კიდევ არსებობს ღულელებისა და ნიჩბისის ტყე, და ღრმა
გამოქვაბულები, სადაც შეგიძლია დიდხანს იჯდე, მოკუნტული, სიბნელესა და
სინოტივეში და მერე, გამოსვლისას, მზის ძალუმ შუქზე თვალები ახამხამო და,
ხელმეორედ დაბადებულმა, გაიფიქრო რომ ქვეყანა - დიდია და მშვენიერი, და როცა
ათასგვარ სიკეთეს იგემებ, დაწყებულს უბრალოთი, როგორიცაა, ვთქვათ, გაგანია
სიცხეში ზღვა და გათავებულს ზოგადი, ჭეშმარიტი ბედნიერებით, რომლის გამხელაც
ბოდიში და, არ შეიძლება - თვითონ უნდა მიხვდეთ და, მიმხვდარი, შეიძლება პირქუშიც
გახდე, მაგრამ ეს - სიყვარულის სიპირქუშეა, ეჰ... ოკეანე ხარ, დიდი, მოქნილი
თევზებით სავსე, ხან - გაცოფებული, თავსდატეხილ გრიგალებს უყეფ, ხანაც - მშვიდი,
ბლანტე და ფსკერზე ზარმაც ფიქრებად ირხევიან ფერად-ფერადი მცენარეები, ოკეანე
ხარ, მზეზე იზმორები და ღამით, უნებურად გაღვიძებული, ისევ სიკვდილზე ფიქრობ
და გრძნობ, რომ მუდამ ორთქლდები, რომ აუცილებლად დაიწრიტები და შენი
თევზებიც სულს დაღაფავენ... მაგრამ როგორც არ უნდა მოიწყინო, გაიტეხო გული, შენს
ჯიუტ თევზებს საკვები მაინც უნდათ და ისევ დავბოდიალობთ ქვეყნად, ამ
დალოცვილი დედამიწის ზურგზე, რა არ გადაგვხდენია და, ღმერთო ჩემო, სულ რომ
არაფერი, რამდენი ქალი გვყვარებია, ვინაა ჩვენთან მარანია და ტენორიო, რადგან
მთავარი დონ ჟუანები - ეს ჩვენა ვართ, მე და რომელიმე კლიმი - დონ ჟუან
მკითხველიოები, ჰეეი, ვინ არ გვყვარებია, რანაირიღა ქალი - ნატაშა, ლაღი, პირველ სამ
წიგნში თავდავიწყებით, მეოთხეში კი, რა ვქნა და - აღარ, სონეჩკა მყვარებია,
უსპეტაკესი, ლაფში ამოსვრილი, ტონკა, უტყვი, უთქმელი, შორეული და მაინც ისე, ისე
ახლობელი... ემე თანატოგენოსი - ყველაზე მტკივნეულად და ემა ბოვარიც კი, ის
საძაგელი... ანტონია, ჩემი საბრალო, ყველაზე უცნაურად, ყველაზე მწვავედ და სელინა,
კვამლში აცეკვებული... კლაუდია, ქალბატონი შოშა, ოო, ამაყი და პილარი, ოღონდ
ტერნერა, საშიშ წკვარამში, იმ ბოლის სუნით... და მზია, მზია ჭინჭარაული, ხევსურის
ქალი, ეჰ, მე კი არა, კიბეს, კედელსა და სკივრსაც უყვარდა და ვინ იცის, კიდევ
რამდენი... სად არ ვყოფილვარ, მისალოცებო, რა არ მომივლია, გაღუნული დანით -
მაჩეტეთი ეკლიანი ბუჩქები - კაატინგა მიკაფია, ოკეანეში თეთრ მტრედს დავდევდი,
მგონი, მიყვარდა, მთათა მწვერვალზე მიოცნებია და ამისათვის ოო, როგორ
ვუწამებივართ, კატას - ცხრა სიცოცხლე აქვს, მე კი, ვისაც ასე მიყვარს ყოველივე ეს, ჰეე,
რამდენი, რამდენნაირი სიცოცხლე მინახავს და თქვენ კი, მისალოც ინტერვიუერებს,
გაინტერესებთ თუ რამდენ წუთს ვკარგავ ვერმიშელის რიგში, მე კი სწორედ მაშინ, ვინ
იცის, სად და როგორ დავბოდიალობ - დიდებული რამაა თვალი, მაგრამ სულ სხვაა
ფანტაზია, ასყურა და ასთვალიანი და კაცი ვერ იტყვის, თუ ვინაა ჭეშმარიტად ნამყოფი
პერუსა და ნიგერიაში, მე, თუ რომელიმე ჩიბუხგაჩრილი ლოცმანი, რომელმაც გემით
მთელი მსოფლიო შემოიარა.
- ნიგერია საიდანღა იცით? - ჯუქურ ეკითხება ხელმძღვანელი, მგონია, რომ სიტყვაზე

გამოიჭირა, მაგრამ რესპონდენტი ამბობს:
- ნიგერიაში, საყვარელო, სამი კარგი მწერალია - შიიონკა, ჩინუა აჩებე და გაბრიელ

ო\\\'ხარა.
არაა, ამასთან არ შეიძლება ლაპარაკი, და თუმცა ხელმძღვანელი აღარ მიბღვერს და

თვალსაც კი მარიდებს, მაინც ვგრძნობ, რომ გაცეცხლებულია და ისევ მახსენდება ის
საზარელი „ჩამომალაბორანტეს“, კაცი კი, ვითომ აქაო და არაფერი, ისე განაგრძნობს:
- იყო მკითხველი, ეს თავისთავად სასწაულია, მკითხველი - ეს სწორედ ისაა, ვისაც

შეგიძლია ისედაც ვიწრო საძილე ტომარაში შეყვარებულებს შორის იწვე და სულაც არ
იყო ზედმეტი, ეს - სასწაულია და მეტსაც გეტყვით, ზედმეტი კი არა, აუცილებელი ხარ,
რადგან ავტორმა ასე ინება.
- რა ინება? - ამბობს ხელმძღვანელი, დაბნეულია.
- იყო ტომარაში.
- რატომ ინება?..
- იმიტომ, რომ აღწერა, - უხსნის რესპონდენტი.
მერე კი ამბობს:
13
- არის რაღაც საერთო ღვინის სმასა და კითხვას შორის, მე მგონი ის, რომ ორივეს ეგრეთ
წოდებული პიროვნების თავისუფლებასთან მივყავართ, ოღონდ ერთი - მიშვებული,
აგდებული და ულამაზო თავისუფლებაა, უპასუხისმგებლობით გამოწვეული, მეორე კი
- შემართებული, გამოცდილი და ყოვლისშემძლე, ამამაღლებელი, გესმით? ოო, რა
სიამოვნებით გამოვამწყვდევდი ლოთებს ჩემს კარცერ-ლუქსში, რადგან
თავისუფლებისადმი გარკვეული მისწრაფება აქვთ, იმათ კი მსხვილ-მსხვილ ვაჭრებს
მივაყოლებდი, პატარა ვაჭრუკანებს კი არა, არამედ მსხვილებს, მსხვიილებს, და თუ
იცით, რატომ? აჰ, რარიგ მიყვარს ისინი, და როგორი გულშემატკივარი ვარ მათი, თქვენ
ხომ არ იცით. ნუ მიგაჩნიათ ისინი ბედნიერებად, და რაც მთავარია, ძვირფასებო, ნუ
გშურთ იმათი - რაც არ უნდა მაღლა ასწიონ ცხვირი, რაგინდ თავხედნი და გაბღენძილნი
იყვნენ, მაინც ყჃ?არა, გარდამავალი წამი, როცა საკუთარი თავი ყველამ ვიცით... ნუ
გშურთ იმათი ნურც იშვიათი საჭმელ-სასმელი, როცა, საფუძვლიანად დანაყრებულთ,
ბუნდოვნად ხახვი და პური ენატრებათ და ვერც კი ხვდებიან; და ჩვენ, მკითხველებს,
არც იმათი ქონება შეგვშურდება, რადგან დონ კიხოტი უფრო რეალურია, ვიდრე ყველა
ბეჭედი და შკაფი-მაფი დედამიწის ზურგზე, რადგან დონ კიხოტი - იდეალურია... ისე
კი, სხვათა შორის, სიტყვამ მოიტანა და ფიზიკოსები თუ ვერასოდეს შექმნიან
„პრეპენტუუმ მობილეს“, ლიტერატურამ უკვე შექმნა - ეს სწორედ „დონ კიხოტია...“
იმიტომ კი არა, რომ უფრო ადვილია, არა - უბრალოდ, ლიტერატურას შესაძლებლობა
აქვს მეტი, ვიდრე ათასნაირ ლაბორატორიებსა და დანადგარებს, ჰოდა, იმას
მოგახსენებდით, მოვათავსებდი მსხვილმან-მსხვილმანებს ჩემს კარცერ-ლუქსში, სულ
ანა-ბანათი დავაწყებინებდი - იმიტომ კი არა, რომ არ იციან, არა, თანმიმდევრულ
მეთოდშია საქმე - და იქამდე მეყოლებიან გამოკეტილნი, სანამ „შვლის ნუკრის
ნაამბობის“ კითხვისას შვლის მწვადი კი არ გაახსენდებოდათ, არამედ სულ სხვა რამ,
უფრო მთავარი... და არ გეგონოთ, რომ კარცერ-ლუქსთა ფინანსური საკითხი არ მაქვს
გადაწყვეტილი - სხვადასხვა „დოსააფებთან“ და საწევროებთან ერთად შემოვიღებდი
გადასახადს კარცერ-ლუქსთათვის, ეს იქნებოდა ჭეშმარიტად ნებაყოფლობითი, თვეში -
მანეთი, და ერთის მხრივ ეს არც ისე ბევრია, რადგან თვეში მხოლოდ ერთ ბოთლ ცუდ
ღვინოს უდრის - ქართველი კაცისთვის, დიდი ამბავი... და შეიცნობდნენ, ბოლოს და
ბოლოს, ნამდვილ, დიდ მწერლებს...
- ჯერ ეს ერთი, - აწყვეტინებს ხელმძღვანელი, გაღიზიანებულია, - რა იცით თქვენ,

რომელია დიდი მწერალი და რომელი - არა? ამის გაგებას ხანდახან საუკუნეები
სჭირდება!
- ოო, ეს ნამდვილად კარგი შეკითხვა იყო, სრულიად ბუნებრივია თქვენი ინტერესი,

ახლავე აგიხსნით... საიდან დავიწყო... რაღა თქმა უნდა, არიან სუსტები, თავ-თავიანთი
უსიცოცხლო, უცხვირპირო პერსონაჟებით, რომლებიც ისევე ზედმეტნი და
არაფრისმაქნისნი არიან ჩვენთვის, როგორც... რაიმე ახირებული შედარება, კლიმ... ოო,
შენ რა გითხარი - ზედმეტნი, როგორც ჭეშმარიტი ვაჟკაცისათვის ცუდი გინეკოლოგი, ეს
რა მოიგონე, შენ რა გითხარი, კლიმ... რასაკვირველია, როგორც ყველგან, მწერლებშიაც
გვხვდებიან სპეკულანტები, ადვილ და მომგებიან, კარგბეწვიან ნადირთა მხოცველნი,
როგორიცაა სხვა, და სხვა, მაგრამ თუ ნამდვილი მკითხველი ხარ, მშვენივრად მიხვდები,
რომელია უფრო ძნელი და რომელი - მომგებიანი, ადვილი თემა, რადგან არსებობს
მწერალი - ვაჟკაცი, რაღაცნაირად დინჯად თავზეხელაღებული, ეს უცნაური
მომთვინიერებალი, რომელიც ლომს ხახაში თავს უყოფს, და აგერ, სხვა
მომთვინიერებლებიც - რგოლში ახტუნებს პატარა, ჩახუჭუჭებულ, ყელბაფთიან
ძაღლებს, და არიან სხვა, ჭეშმარიტი მომთვინიერებლებიც - მგლის გახედნა, უბრალოდ,
შეუძლებელია, და ისიც საქმეა, მგელს პატარა ხნით კუდზე სტაცო ხელი, ვიდრე ლომს
ხახაში თავი შეუყო და მერე რა, მგელს შეჭიდებული კაცი ხანდახან ჩამოფლეთილი,
მათხოვარივით ჩამოძენძილი და გაძევებულიც რომ ყოფილა და ძაღლის
გამწვრთნელებს კი მამაც ჰუსართა ბრჭყვიალა ტანსაცმელი აცვიათ ხოლმე, და თუ
მწერლის ჩემეული იდაელიც გაინტერესებთ, გეტყვით, რომ ესაა მგელზე ამხედრებული
ამაყი გლახა, არწივით მხარზე - ისიც არ იწვრთნებაო ამბობენ... დაბოლოს, მარტივად და
გასაგებად გეტყვით, რომ დიდი მწერალი ისაა, ვინც დიდ ნაწარმოებს წერს.
- და მეორეც ერთი, - კვლავ აწყვეტინებს ხელმძღვანელი, გაბრაზებულია, - რა იცით

თქვენ, რომელიც დიდი ნაწარმოები და რომელი - არა?
- მე, საყვარელო, - უცნაურად უღიმის რესპონდენტი, - ჩემი იშვიათი ფიქსატორი მაქვს,

რომელსაც ვერც ერთი უზუსტესი ხელსაწყო ვერ შეედრება - როცა ნამდვილად
ღირებულ რაიმეს წავიკითხავ, იქნება ეს ნაწარმოები მთლიანად თუ ერთი პატარა
ეპითეტი ან შედარება, ვიმეორებ, თუ მართლა კარგი და ღირებულია, მაშინ მარცხენა
ხელზე, მაჯიდან იდაყვამდე, აუცილებლად დამბურძგლავს... რა, არა გჯერათ? - და
რესპონტენტი პერანგის სახელოს მაღლა იწევს, ამბობს: - „დონ კიხოტი“, - მკლავს
გვაჩვენებს და, სიმათლე - სიმართლედ: დაბურძგლულია...
- აი, თქვენ, მაგალითად, - სხვა შეკითხვას აძლევს ხელმძღვანელი, - ჩემთვის გაუგებარი

პრინციპებით ხელმძღვანელობთ - მწერლების დასახელებისას, ანდა იმ ვითომცდა
საყვარელი ქალების ჩამოთვლისას რა წესით სარგებლობთ, მაგალითად, იცავთ თუ არა
ქრონოლოგიას, როგორც ასეთი, ანდა - ალფავიტს... ა?
- ღმერთო, ეს რა თქვა, - შუბლზე ხელისგულს ტკაცანით ირტყამს რესპონტენტი, -

როგორ, საიდან სად - სიყვარული და... ალფაბეტი?! დეე-და, დედა... ეს რა მისალოცი
ყოფილა, ვიღაცაა, არა, კლიმ?
- მისალოცი კი არა, ჰაერშია ასაგდები, ოლიმპიური ჩემპიონივით, - ამბობს კლიმი.
- ცოტა არ იყოს, თავაზიანობას მოვითხოვ, - ამბობს ხელმძღვანელი, განრისხებულია, -

რა გააჭირეთ, ბოლოს და ბოლოს, ამ თქვენი ლიტერატურით საქმე, ასე მეც შემიძლია
გაგაკვირვოთ და აბა, მიპასუხეთ, რა გსმენიათ ჩემს სპეციალობასა და მის ბრწყინვალე
წარმომადგენლებზე, აბა, ვინ იყვნენ ემილ დურგჰაიმი და მაქს ვებერი, ანდა პარსონსი
და მერტონი, რა გსმენიათ პარეტოსა და ფონ ვიზეზე, - ეშხში შედის ხელმძღვანელი,
მიხარია, - ანდა, ვინ იყვნენ შეპანსკი, ბეკერი და პიტირიმ სოროკინი?
- კი ბატონო, ლიტერატურა განზე გადავდოთ, - ამბობს რესპონდენტი, - თქვენ სულ

დაგავიწყდათ, რომ მე ლიტერატურათმცოდნე კი არა ვარ, არამედ - ფოტოგრაფი, და მაგ
რიხით დასახელებულ გვარებს ფოტოგრაფიის კორიფეთა ჩამოთვლით გაგიბათილებთ:
რა გსმენიათ, მაგალითად, დიდ ლუი დაგერზე, ანდა რას მეტყვით კარლ ცეისისა და
იოფისის მიღწევებზე, რა კავშირია, თუ იცით, ფოტოგრაფიასა და პოლიგრაფიას შორის
და აბა, ერნსტ ლეიტცმა რა გამოიგონა? როგორი ყოვნით უნდა გადაიღოთ სურათი
თუნდაც აი, ასეთ ამინდში და მაქს ალპერტზე რა აზრის ბრძანდებით? ანდა როდჩენკოს,
მიკულინისა და ოცუპის რომელი ნამუშევრები მოგწონთ... - და შემპარავად ეკითხება: -
ა?
აქ კი ხელმძღვანელმა მეხუთედ დამიბღვირა. უუჰ, რა სიტყვაა - „ჩამომალაბორანტეს...“
- და მაინც, მაინც იძულებული ვარ, სიმართლე გითხრათ, - დანაღვლიანებული

შესცქერის რესპონდენტი, - ჩემი კარცერ-ლუქსების რეალობისა მაინცდამაინც არა
მჯერა, იმიტომ კი არა, რომ ღირსი არაა - არა... და ისიც სიცრუეა, რომ თუ ბევრს ნახავ
და უამრავი რამ გადაგხდება, სიკვდილის აღარ შეგეშინდება - პირიქით, უფრო
გაგიძნელდება სიცოცხლესთან განშორება, მაგრამ ის მაინც გეცოდინება, სავსე ცხოვრება
რომ გქონდა, ნაწანწალი და ყოვლის მნახველი... და ჩემისთანამ სიკვდილის წინ,
უღონომ, სარეცელზე, შეიძლება ასე წარმოთქვას: „ეჰ, კარგი იყო, ოხერი...“ და
თქვენისთანამ კი ჯანმრთელმა, შესაძლოა ნიშნის მოგებით მკითხოს: „რა - სიცოცხლე
თუ ლიტერატურა...“ მე კი, გაინტერესებთ, რას გეტყვით?
- რას მეტყვით?.. - ეკითხება ხელმძღვანელი, აფორიაქებულია.
- მე კი მოგიგებთ: „და განა სულერთი არ იყო?“
- კარგი ხართ, მაესტრო, - აღფრთოვანებულია კლიმი, რესპონდენტი კი განაგრძობს:
- მე მაინც ვცდილობდი, ბოლომდე არ მეგრძნობინებინა თქვენთვის, მისალოცთათვის,

ჩემი უპირატესობა და პოეზიაზე კრინტიც არ დამცდენია - გიფრთხილდებოდით... ეს
იმიტომ რომ, ჩვენი პაწია საქართველო მსოფლიოს პოეზიურ რუკაზე ერთ-ერთი დიდი,
ძლევამოსილი სახელმწიფოა...
- პოეზია, პოეზია, - დიდი ამბავი, - ამბობს ხელმძღვანელი, - ლაქები აყრია სახეზე.
- ქალაქში, მტვერში, წაიქცა ბავშვი, - ჩურჩულებს რესპონდენტი, - რა უნდა იყოს ამაზე

საზარელი, ამაზე იდუმალი რამ...
- წაიქცა, წაიქცა, - ინადით იძახის ხელმძღვანელი, - დიდი ამბავი, თუ წაიქცა... წაიქცა და

კეთილი გამვლელები კვლავ წამოაყენებენ... ბავშვობაში ვინ არ წავქცეულვართ, მაგრამ
დადებითი გამვლელების მეშვეობით ისევ წამოვმდგარვართ, დიდი ამბავი...
- ღმერთო, ეს რა თქვა! - ხელები ჭერისაკენ აქვს აპყრობილი რესპონდენტს, - გაიგე,

კლიმ? ღმერთო, ეს რა საშინლად ახსნა... და მღელვარედ ეკითხება: - შეგიძლიათ თუ არა,
კვლავ გაიმეოროთ ეს?
- რატომაც არა! - არ იხევს ხელმძღვანელი, მაინც შეუპოვარია, ჯიქური.
- კლიმ! გევედრები, კლიმ, ოცდასამ ნომერში მიირბინე, ვანოსთან, შინ თუ არ დაგხვდა,

აჰა, ჩემი პასპორტი წაიღე და გირაოდ დაუტოვე ვინმეს, ეგებ მაგნიტოფონი გვათხოვონ,
სულ ათი წუთით, ეს წინადადება ჩავიწეროთ და მაშინვე დავუბრუნებთ, კლიმ, გაიქეცი,
აჰა, პასპორტი, - უცნაურად აღტყინებულია, მაგრამ თითქოს ხუმრობს კიდევაც, -
მაგნიტოფონი! ნახევარ სამეფოს მაგნიტოფონში ვაძლევ, კლიმ, მაგნიტოფონში, ეს რა
თქვა, ღმერთო, დადებითი გამვლელების მეშვეობითო, აბა, გაფრინდი...
- ტყუილად ნუ შეაწუხებთ, - ამბობს ხელმძღვანელი, ხმა უკანკალებს, - ახლავე წავალთ.
დგება, მეც ვდგები, კარისაკენ მივემართებით, ჰალსტუხებს ვისწორებთ, პალტოებს

ვიცვამთ, პერანგისამარა რესპონდენტი კი დარჩენას გვევედრება, ლამისაა,
გალოიგლოჯოს ყელი, მაგრამ ხელმძღვანელი შეუვალია, სახელურისაკენ მტკიცედ
მიიწევს, მეექვსედ მიბღვერს, რესპონდენტი კი, ჰოიი, თავხედი, ახლა სურათის
გადაღებას გვთავაზობს: „თქვენი ჭირიმეთ, მაშინ სურათი მაინც გადაიღეთ, ეს ჩემი
კოლექციისათვის საუკუნის სურათი იქნება - აურელიანო-სქელი - გასქელებამდე და
პოლკოვნიკი ჯანჯაკომო სემინარიო - ერთად!“
ხელმძღვანელი კი გაცოფებულია, უხეშად იცილებს მუდარადქცეულ კაცს, ის კი სამფეხა

აპარატს ჩვენსკენ ატრიალებს, მაგიდასთან მირბის ფირის ასაღებად, მაგრამ
ხელმძღვანელი ეუბნება: „ჩვენ არ გვსურს, არა, გესმით?“ და რკინის თითებს
მარწუხებივით უჭერს მაჯაზე. კაცს, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა,
ტკივილისაგან ეღრიცება სახე, ფირი ისევ მაგიდაზე ეცემა, მე და ხელმძღვანელი კი, არა,
ჯერ ხელმძღვანელი და შემდეგ - მე, ქუჩაში გამოვდივართ, და კაციც მოგვდევს,
აპარატით ხელში, ეს, რა თქმა უნდა, ის დიდი სამფეხა აპარატი არაა, ესაა რომელიღაც
ჩვეულებრივი, მომცრო აპარატი, „ფედი“ თუ „ზორკი“, რაღაცას ეძახიან, და ჩვენ
გვიმიზნებს, ხელმძღვანელი პალტოს საყელოს მაღლა იწევს და სახეზე იფარებს, მე
გაოგნებული ვდგავარ, ხელებჩამოყრილი, და ვღელავ, ვღელავ, საცაა - მთქნარება
ამიტყდება, ხელმძღვანელი კი აგურის კედელთან მიდის და სახეს თითქმის ადებს, ასე
დგას, აგურის კედელთან, ხელებაწეული - პალტოს საყელოს იფარებს ლოყებზე, და
თავის მუქ სათვალესაც ცალი ხელით იკეთებს, კაცი კი, რომელსაც ლიტერატურა... და
ასე შემდეგ, ეძახის კლიმს, კლიმიც, რა თქმა უნდა, სახეზეა, კაცი ფოტოაპარატს აწვდის
კლიმს, და ჩემს ხელმძღვანელს, ისეთ ღონიერსა და ენერგიულს, მხრებზე ეჯაჯგურება -
შემობრუნებას უპირებს, თავისი ჭკუით... და მე კი ერთხანს მიკვირს, რომ
ხელმძღვანელი, ნამდვილი ათლეტი და მრისხანე თანაც, რატომ არ გაუქანებს და არ
მიუფშვნის ყბას, მაგრამ მაშინვე ვხვდები, რომ არ შეიძლება დღისით, მზისით, შუა
ქუჩაში რესპონდენტს ყბაში გლიჯო, რაგინდ არ უნდა გაგაბრაზოს, რადგან ეს -
ინციდენტი იქნება ქუჩაში, ინციდენეტი კი, აბა, ვის აწყობს, და რესპონდენტი თუნდაც
რეგისტრირებული გიჟი აღმოჩნდეეს, მაინც, სად წავა საქმე, ყველა გიჟს და სულელს
ყბაში რომ ლეწო, რესპონდენტი კი ისევ ამაოდ ეჯაჯგურება და თუმცა პატარა, ვიწრო
ქუჩაა, მაინც იკრიბება თითო-ოროლა გამვლელი, ფანჯრებიდან იყურებიან, ალბათ
უცნაური შესახედავები ვართ: 1) მზის საწინააღმდეგო სათვალიანი ათლეტი,
პირმიქცეული აგურის კედელთან, ხელებაწეული, 2) მისი პალტოს სახელოს
დაჯაჯგურებული, ამ შუა ზამთარში პერანგისამარა კაცი, 3) მე, მღელვარებისგან
მთქნარებაატეხილი ახალგაზრდა და 4) პაწია კლიმი, ცალ მუხლზე ჩაცუცქული და
აპარატმომარჯვებული - შუა ქუჩაში! და უცებ ვხვდები, რასაც ფიქრობენ გამვლელები
ჩვენზე, ალბათ ქურდი, ოხერი და სპეკულანტები თუ ვგონივართ, სულ მცირე -
მოძრაობის წესების დამრღვევნი, თორემ ისე, სხვას აბა ვის უღებენ ძალისძალათი
ფოტოსურათებს ქუჩაში და კლიმი, ჩაცუცქული, ჯიუტად იცდის, ხელმძღვანელი კი
გამოსავალს პოულობს - ზურგშექცეული, კედელ-კედელ მიჰყვება ქუჩას, ჩვენი
კომპეტენტური დაწესებულებისაკენ, მეც, მისი ხათრით, გვერდულად მივსდევ, და უცებ
რესპონდენტის შემზარავი, ტრაგიკული ყვირილი გვესმის: „ვაიმე, კლიმი! ვაიი, კლიმს
მანქანა დაეჯახა!“
შეშფოთებულნი ვტრიალდებით და სანამ გავარკვევდეთ, რაშია საქმე, ჩაცუცქული

კლიმი ფეხზე დგება, რა მანქანა, რის მანქანა, კლიმი კი მზრუნველად კეტავს
ფოტოაპარატს, რომლიდანაც ორიოდე წამის უკან გაისმა ჩვენთვის, მისკენ
მიტრიალებულთათვის საზარელი, იმათთვის კი სასურველი „ჩხაკ...“ და, ოდნავ
დარცხვენილნი იმით, რომ მაინც თავისი გაიტანეს, კაცი, რომელსაც ლიტერატურა
ძლიერ უყვარდა და იმისი თანაშემწე, კლიმი, სირბილით ეფარებიან თვალს.
ეს ყველაფერი კი დაიწყო იმით, რომ ხელმძღვანელმა დამიბარა და თქვა: „და ამიტომაც

ხაზგასმული ყურადღება უნდა მიექცეს ქალაქის ტიპის დასახლებაში მცხოვრებ
ადამიანთა თავისუფალ დროს, რომლის სფეროც განისაზღვრება, ჯერ ერთი, იმით, რომ
წარმოადგენს ადამიანის ფორმირების ერთ-ერთ ფაქტორს, შედის რა კომპონენტად მისი
ცხოვრებისა და მოქმედების კომპლექსში; მეეორე - რომ ასეთი გამოკვლევა
გვეხმარება...“
ჩამომალაბორანტეს.
1973 წ.
ერთი რამის სიყვარული, დაფარვა რომ სჭირდება ანუ მესამე ძმა კეჟერაძე
- რა სჯობია კარგ, წესიერ, ვაჟკაცურად ლამაზ, განათლებულ მამაკაცს? - იკითხა

ეკატერინე ხომასურიშვილმა, და, თავის სიმართლეში დარწმუნებულმა, საზოგადოებაში
ამაყად მიმოიხედა, - არაფერი.
- რა და კაი ქალი, - მიუგო ბარბაბა ჯაშმა, არც დაფიქრებულა.
ასეა, ვის როგორ...
ვაიმე, რა იყო.. რა იყო მაინც ეს - თავი სკდებოდა, გავარვარებულ-აჟრიალებული, რკინის

სალტით უმოწყალოდ შემოჯარული, განწირული თავი და ყურებიდან გამოძრომას
ლამობდა, და შიშით თვალსაც ვეღარ ვახელდი, ეგება ისევ სიზმრად დარჩეს ყველაფერი
ეს-მეთქი, განაწამებ ბინდბუნდში ვფიქრობდი და, კიდევ ის იყო ძალიან ცუდი,
გულზედაც წვეტიანიდაყვება მაჯლაჯუნა რომ მაწვა და, ვაიმე დედა, მიშველეთ, ძმებო,
თავი იბერებოდა და, ჩემდა გულის გასახეთქად, მევე ვბერავდი უნებურად, თითქოს,
ვსუნთქავდი რადგან, მე ბეჩავი, ცოცხალი ვიყავ, კიდეც ვგმინავდი და ვირწეოდი
კიდევაც, ძმებო, ჩემს თავს ეს რაა, და მკვეთრი, წყვეტილი ბიძგებით მუქარიანი
ახლოვდებოდა ტანკი, და ერთიც რომ ახტა და ისევ დამატყდა თავს მაჯლაჯუნა,
შეშინებულმა მიმოვაპყარ საბრალო მზერა - რა დავინახეე... ჯერ, რა თქმა უნდა,
ვერაფერს მივხვდი, დათუთქულპირდაღებული მივჩერებოდი მკრთალ ლურჯ
ნათურას, საიდუმლოდ რომ დამშტერებოდა და იმ მუქ ლიცლიცში, შეშფოთებულმა,
წამოვიწიე და რა აღმოვაჩინე - გადასავარდნი იყო! და მერე, თითქოს შემშვიდებული,
ყველაფერს მივხვდი - მატარებელში ვიმყოფებოდი, მესამე თაროზე ვიწექ, მძვინვარედ
ცხელ მილზე მედო თავი, და რის წყვეტილბიძგება ტანკი, რა ტანკი - სადღაც ძალუმად
ხვრინავდა ვიღაც და, გულზე ძველებური, ხის ჩემოდანი მაწვა!.. მაგრამ მთავარი
საშინელება მაინც ის იყო, რომ რაღაც განუზომელ-სასტიკად, კოსმიურად ნამთვრალევი
ვიყავ, გვალვადამტყდარ მიწასავით დამსკდომია საყლაპავი და ხახა, მესამე თაროზე
ამირანივით ვიწექ, უსუსურობით მიჯაჭვული და დიდი ჩიტი გულღვიძლს კი არა, თავს
მიკორტნიდა!.. ჩემოდანი განზე გადავახოხე, ამოვისუნთქე, გაჭირვებულმა, და სულ
რაღაც წამით თითქოს ცოტათი მომეშვა, ისევ წამოვიწიე და თავშიაც მაშინვე უხილავი
ვითომ ჩაქუჩი, მაგრამ რაღაც უხილავი - ისეთი ცხადი, ჩამცხეს... და დაოსებული
შეძრწუნებით გამიელვა - აქ რა ჯანდაბა და... აქ რა მინდა მე, ძალიან რბილი,
ორადგილიანი კუპე საკუთრივ მქონდა!
აქ, ამ მესამე თაროზე, რა ძალამ ამაგდო მაინც, გაბრუებულს, დუნედ მიკვირდა და უცებ
გულმა რეჩხი მიყო - ფეხსაცმელები არ მეცვა! ვაიმე... ჯიბეზეც სწრაფად მოვისვი ხელი,
და გარედანვე შევატყვე - მედო. მომეფონა გულს, და შეგუბებული კვნესით, წვალებით
ჩავიხედე - დაბლა, იატაკზე, ჩემი ლურჯი, კრიალა ჩემოდანი წესიერად იდგა,
მესიამოვნა, კი, და იქავ ნაცნობი, მშობლიური, წყვილი ფეხსაცმელი ერთიმეორეზე
კოხტად მიჯრილი ელაგა, გამეხარდა, აჰ! - უფეხსაცმელოდ, მაინც ძნელია... ჩემს
ჩამოსვლას კი ნუღარ იკითხავთ - თავბრუდახვეული, ძლივძლივობით მივჩოჩავდი
დაბლა, მეორე თაროს დავაყრდენი აკანკალებული ხელისგული ჯერ, მერე მუხლი,
მესამე თაროს დაბუჟებული ლოყით ჩამოვეყრდენ, და თვალდახუჭული რომ დავხტი,
მუცლიდან ლურსმანი ამომერჭო თავში, გამწარებულმა კიდევ უფრო მაგრა მოვხუჭე
თვალები და მაინც რომ გავახილე - ცნობისწადილიანნი ვართ - პირველ თაროზე
გაწოლილი, კედლისკენ გადაბრუნებული, ვეებად ამობურცულთეძოიანი ქალის
კოჭთით მიმჯდარი კაცი წამოდგა, გამიღიმა და ჩურჩულით დამეკითხა:
- ჰა, როგორა ხარ... ძველო?
ვინ ოხერი და... მყისვე გავმკაცრდი:
- მე ძველი არა ვარ.
თავს ვერა ვხრიდი და, გაჭიმულმა, ტერფის ცეცებით მოვძებნე ფეხსაცმელი, მომერგო
კოხტად.
- აბა, რა გქვია?
- სიმა.
შეეჭვებულმა ამათვალიერა, და განვუმარტე:
- გერასიმე მქვია, ისე.
- ძალიან კარგი. ხომ არ გეწყინებათ, გერასიმე რომ დაგიძახოთ?
და კვლავ დამეხვა მე ბეჩავს თავბრუ, სუსტად მივუგე:
- არა, არა, რატომ...
ბედშავი ყელი ჩემი, გადამწვარი - ოჰოჰო, ჰუჰუ, ლუდი მინდოდა, და კიდევ უფრო -
ნაღდი ჰაერი, აბარბაცებულმა გადავაბიჯე ვიღაცის ჩანთას, ვიწრო გზას დავადექი,
რელსების ღრჭიალი ამომესმა და გვერდითა თაროს შევეხალე, გავსწორდი ისევ, და
პატარა ხანში ვაგონის გამოღებულ კართან ვიდექ, სახელურზე თითებჩაჭიდებული,
ნიავს ვუშვერდი წყალშესხმულ სახეს, ოდნავ შევფხიზლდი,და ადგრიალებულ შავეთს
რიდით გავცქეროდი, - კი, თენდებოდა თითქოს, კი.. ისიც მომეჩვენა, თითქოს მხარი
მექცა, ასე მეგონა, თბილისისკენ ვბრუნდები-მეთქი, ანდა - კახეთში, სულაც; ასე
პირველად კი არ მომსვლია, ბადენ-ბადენში, მოგზაურობისას, მატარებლიდან კინაღაც
ჩავტხი... აქ მხარზე ფრთხილად დამიკაკუნეს, ელდანაკრავი მოვცილდი გრიალით
მიმავალი, განრისხებული მატარებლის კარს, მივიხედე და - ისევ ის კაცი, ოღონდ ახლა -
ხელრუკზაკიანი, ღიმილით მითხრა:
- აბდარაუდუ?
- რა? - დავიძახე, ბორბლების ხმაურში ძნელად ისმოდა.
ყურში ჩამყვირა:
- ლუდი ხომ არ გინდათ, გერასიმე?
როგორ მიბედავდა! და მკაცრი პასუხის მოსაფიქრებლად რომ დავძაბე აწეწილი ტვინი,

გამახსენდა რომ - ისე ძალიან მინდოდა, ააჰ... ხელი გავუშვირე და, რუკზაკი დადო,
ჩაიმუხლა და მარჯვედ გახსნა, „ჟიგულს“ თავსახური ვაგონისეულ რკინის საფერფლეზე
წააგდებინა, გამომიწოდა, და უჭიქობას რას დაგიდევდით, პირდაპირ ბოთლით
მივიყუდე - ეს მე - და მერე, შვებით რომ ამოვისუნთქე, მაშინვე ვიგრძენი, ღაწვზე რაღაც
უნამუსოდ გაკვანძული ყულფი რომ გამეშალა და ფილტვებმაც უცებ იგრძნეს ჰაერი,
თავის ტკივილი მყისვე შემეშვა, თვალებში სინათლე ჩამიდგა - კაცი ვხდებოდი...
- ერთიც რომ არ გნებავს, გერასიმე?
ეს მონაცვლეობითი „შენ-თქვენ“-ობითი მომართვა მაღიზიანებდა და, საყვედურს

რადგან ვერ ვეტყოდი (გაჭირვებისას ლუდი დამალევინა), გაკრვეული უპირატესობა
მაინც მომინდა და „სეიკოზე“ ხაზგასმულად დავიხედე - ხუთი ხდებოდა, ორი საათიღა
რჩებოდა ადლერამდე, იქ კი, აეროპორტში, კონიაკის ყუთს გამომიტანდა კაცი, ერთ
ჭიქას დავლევდი მხოლოდ, და ლიეპაში საღ-სალამათი ჩავიდოდი, ფუჰ, რამ დამათრო
წუხელ ისე...
დაინტერესდა:
- მაგ საათს დაქოქვა არ უნდა, არა?
- არა!
- და... წყალგამძლეა?
- დიახ... მაშ, როგორ.
- ცეცხლგამძლეც თუა?
- არის, მე მგონი.
აქ მოიწყინა, ასე მეგონა, შეშურდა-თქო, მაგრამ სევდიანად აღნიშნა:
- გინდაც საერთოდ გაფუჭდეს, დროს ვერაფერი შეაჩერებს. ვბერდებით, ძველო...
კიღამ ვიფეთქე, და ისევ ის ერთი ბოთლი გამახსენდა... კიდევ მინდოდა, თანაც...
- კიდევ ხომ არ გსურთ? - მყისვე ამოიცნო.
- რა? - გამეხარდა და, მაინც, ვითომ ვერ მივუხვდი.
- ლუდი - რა...
- რა ვიცი... შეიძლება, შეიძლება.
- აგენაცვალე.
მივიყუდე და, ვსვამდი, აჰ, ვსვამდი, ყელი ლბებოდა, გადამწვარი, გადახრუკული, ქაფი
მალამოდ ედებოდა და, თავგადაწეულს რომ შემომესმა: „ცოტაც მოითმინე, გერასიმე, და
ჭიათურაში ღვინოსაც დავლევთ“, ჯერ არაფრად ჩავაგდე ნათქვამი, გავმხნევდი კიდეც...
და სწრაფად მოვიცილე პირიდან ბოთლი, გაკვირვებული შევაცქერდი:
- ჭიათურაში რა გვინდა... კაცი...
- აბა, მანამდე ჩავიდეთ?
- რატომ მანამდე - ადლერამდე ორი საათის გზაა...
ახლა იმას გაუკვირდა:
- ადლერში რა გვინდა...
- როგორ თუ რა მინდა... - დავიბენი, - იქიდან, ტუთი, ლიეპაში უნდა გავფრინდე.
- აა, - გაეღიმა, - აა, აღარ გახსოვს...
- რა უნდა მახსოვდეს...
- გუშინ რომ დავთქვით, წუხელ...
- რა!..
- ჭიათურაში გამომგზავრება და, როგორც ხედავ, კაცურად შევასრულეთ პირობა

კიდეც...
- თქვენ... ჩვენ წუხელ, როგორ, ერთად ვსვამდით?
- როგორ არა, კი. თავისუფლად.
და, გამახსენდა: წამოდი, წამო, მეუბნებოდა, საქართველო, ჩვენი სამშობლო, ვნახოთ;

აღტაცებული ჩამჩიჩინებდა რომ, ზემო იმერეთი ყველაზე მეტად საქართველოა, რომ
საოცრადაა შეხამებული იქ დასავლეთი და აღმოსავლეთი - ჩვენი; აგერას, აო, გომის
გაგრძელებაა კორბოულ-საჩხერეო, იქაურებიც, შედარებით დინჯი მიხრა-მოხრითა და
სიტყვა-პასუხით, ქართლელებს წააგვანანო, და თანაც ნამდვილი იმერლებიც არიანო, და
მეც, სულელი, თავს ვუქნევდი, ძალიან საინტერესოა-თქო და, ბეჰ! გამახსენდა -
გადავეხვიეთ ერთმანეთს კიდეც, მანამდე კი, ძალიან მწყუროდა (რებეცმა იცის) და
მატარებლის მოლოდინში მძღოლი გავუშვი, განაპირა ჯიხურთან, ბნელში, ერთადერთი
უწყინარი კათხის გამოცლა გადავწყვიტე, იქ კი ვიღაც შემთვრალი ფილოლოგები
ჯგუფად იდგნენ და არ ვიცი, ხუმრობით იყო თუ რა, სამპირიანი ზმნის სადღეგრძელოს
სვამდნენ, ფილოლოგები ხომ უცნაური ხალხია, მათგან ერთი კი შორეული
თანაკლასელი აღმოჩნდა ჩემი, და მართლა გაგვეხარდა თითქოს ერთიმეორე, ვიწრო
დახლზე კათხა მომიჩოჩეს, მოვწრუპე და თავიდან ერთი კი გამიკვირდა - სულ სხვა,
მკაცრი გემოსი ყოფილა ეს ჩვენი ლუდი, რადგან ჩეხური, დანიური, არაბული - სხვაა...
მაინც გამოვცალე და უჩვეულო აღტყინება ვიგრძენ, ერთიც შემივსეს და ვერ მოვახერხე,
დამშვიდობება, არადა, როგორია, შესმა და დაუმშვიდობებლად გაცლა, ვერაფრით
ჩავაგდე გახურებულ კამათში სიტყვა, რადგან სამპირიანმა ზმნამ ვიღაც უპირო კაცი
გაახსენათ და გაცხარებულნი ალაპარაკდნენ იმ ვიღაცაზე, უცნაურია ჩვენი ენა,
ქართული - ზოგი უპიროს რომ ეძახდა, სხვა ორპირს ეძახდა და კიდევ სხვამ,
შვიდასპირიანიაო, ოხერია, გაიძვერაა და გარეწარიო, მაგას ეგეთი კარგი სახელი უნდა
ერქვასო? - დანანებით იძახდნენ, მე კი მომწყინდა, მეორე კათხაც გამოვცალე და
საკმაოდ რომ ავმსუბუქდი, თავაზიანი გამომშვიდობება კვლავ გადავწყვიტე, მაგრამ
ბავშვობის სადღეგრძელო შემომთავაზეს, და ბავშვობა ხომ, დამეთანხმებით, კარგია,
არა? - მესამეც შევსვი, და ისევ იმ კაცს მიუბრუნდნენ, უპიროსა თუ მრავალპირიანს,
ურწმუნოაო, გაიძახოდნენ, თმას იღებავსო, ინჩიბინჩი არაფრისა გაეგებაო, ზოგი რომ
ამას ამტკიცებდა, სხვანი ამბობდნენ, რას ამბობ, კი, კი, როგორ არა, ყველფრის აზრზეა,
მაგრამ ბოროტია, ხელმოცარულიო, და ხელმოცარულს არავითარი თანამდებობა არ
უნდა მისცე, იმიტომ რომ გაბოროტებულია და სხვაც თავისნაირი უნიჭო უნდა
გვერდით, ხელმოცარულიო; მხოლოდ ერთი ფილოლოგი გამოექომაგა, მაგრამ ძალიან
უნიათოდ - რა ქნას იმანაც, საწყალმაო, მერე არ ვიცი, როგორ შესცვალეს სალაპარაკო
თემა, აქვს გურამიშვილი და ვაჟა, ლექსები წარმოსთვას, რას არ გადასწვდნენ, შუბერტიც
კი ახსენეს ორჯერ, ახლა კი ვხვდები, ურევდნენ, მოკლედ, მე კი, შებარბაცებული,
დედმამიშვილების სადღეგრძელოს ვსვამდი, და ახლა რომ ვუკვირდები, სწორედ
დედმამიშვილების სადღეგრძელომ მომიღო ბოლო, ასე მეგონა, რომ ვბარბაცებ,
მეჩვენება-მეთქი, ლუდმა რა უნდა მიყოს-მეთქი და, შესამოწმებლად, ხომ არ დავთვერი-
მეთქი, ჩემ თავს გუნებაში ვამოწმებდი, ვეკითხებოდი და პასუხსაც სწორად ვცემდი:
„აბა, მამაჩემს რა ერქვა-მეთქი?.. - ვახტანგგ-მეთქი... აბა, რომელი წელია ახლა-მეთქი?..
ახლა ათას ცხრაას სამოცდათერთმეტი წელია-მეთქი...“ და ამ ყოფაში რომ ვიყავი,
მოულოდნელად დავინახე, რომ ლუდში არაყსაც ამატებდნენ თურმე და, მე სულელს,
ბითურს, მეამაყა კიდეც ასეთ ვაჟკაცურ ხალხში ყოფნა და რკინიგზის ბაქანზე, გზისა და
მგზავრობის სადღეგრძელო პირველმა შევსვი, და ეს ყმაწვილი, ახლა შეურყვნელი
ლუდით რომ მიმასპინძლდებოდა, არ ვიცი, თანამდებობა შეიტყო ჩემი თუ რა, ამეკიდა
და საქართველოში გასეირნება შემომთავაზა, მეც, ხბო, დიდად აღგზნებული
დავთანხმდი და ხელიხელგადახვეულები მივბარბაცებდით, ვინ ოხერია, ახლა, ვინ
იცის, რაიმე გამოსარჩენიც მომთხოვოს ეგებ კიდეც, და მართლა მითხრა:
- ერთი თხოვნა მაქვს.
- რა... - დავიძაბე.
გაეღიმა და:
- შარვლის ღილები შეიკარით, უხერხულია.
მსწრაფლ დავიხედე და ვთქვი:
- აჰ!
მერე საქმეზე გადავედი:
- ჭიათურაში ვერტმფრენები ჰყავთ?
დაინტერესებულმა ამათვალერა:
- რომელი ფერის გნებავთ...
ძლიერ გავმკაცრდი:
- ნებისმიერი!
- არ ვიცი, არა მგონია... რად გინდათ?
- ადლერში ცხრაზე უნდა ვიყო.
- ლიეპასათვის?
- დიახ. ოთხი საათი კიდევა გვაქვს.
- ჭიათურაში, - დარწმუნებით მითხრა, - როგორც ყველგან, ღამღამობით სძინავთ.
- იქნება ვინმე... მორიგე, პასუხისმგებელი...
- კი, კი, იქნება...
დალაქულ კედელს აზიზად მოვშორდი, მაგრამ შარვალზე დავიხედე და... აჰ, ჩემ მტერს,
მტრისას - ირგვლივ სულ კირით მქონდა მოთხვრილი. ავდექი და, უსუსურობისაგან,
ვაგონის კიბეზე დავჯექ.
- ყოველი შემთხვევისათვის, მაიც... - მითხრა და რუკზაკს ისევ შეუხსნა თავი, - მორიგე-

პასუხისმგებელთან რომ შეხვალთ, წვერგაუპარსაობა არ ივარგებს ნამდვილად... აჰათ,
ინებეთ, ჩამრთველი არ უნდა, თქვენი საათისა არ იყოს, თავისით მუშაობს, - და
აბზუილებული სამართებელი მომაჩეჩა.
კარგი შესახედი კი ვიქნებოდი მოადგილეებსა და თანამშრომელთათვის ახლა - ვაგონის
კიბეზე მჯდარი, ცალი ხელით გაბრუებული ვისვამდი ყელ-ღაწვზე აზუზუნებულ
სამართებელს, მეორე ხელით - ლუდის ნახევრად დაცლილი ბოთლი მეჭირა.
- რას მოგიწყენია რომ მოგიწყენია, ა, გერასიმე - გამამხნევა კაცმა, - ეგეთები ხდება?
ჭიათურაში, დავითარსე.
ჯერ ის იყო და, მატარებლიდან ჩამოსვლისას, ჯარიმა მლეწეს - თბილის-საჩხერეზე,

ადლერის ბილეთის ნაცვლად, ჯიბეში გინდაც დღის კინოსეანსის ძველი ბილეთი
გდებია. კიდევ კარგი რომ, არავინ დამინახა მაინც. მერე იყო და, რომ გადმოვედი, რა
მომელოდაა - იდგა, მიცდიდა... მოვიქუფრე და, რომ ვჭოჭმანობდი, დავემშვიდობო თუ
უმძრახად ჩავუარო-მეთქი, მკითხა:
- კარგი საათის რომელია, ბოდიში?
ეჭვით შევათვალიერე, მაგრამ უცოდველად შემომყურებდა, მივუგე:
- რვის ოცი წუთია. კარგად იყავით.
ყურიც არ გაუბარტყუნებია:
- თუ გინდა, ქიმწმენდაში მიგიყვან, ტკბილო.
- არა, არ მინდა. ახალს ვიყიდი...
- ათზე იღება უნივერმაღი, გერასიმე. აბა?!
ამ მოთხვრილი შარვლით, ვინ ოხერს მივდგომოდი. არადა, რა მექნა...
- ვიცი, რომ არ გინდებვარ, გერასიმე, - წამოიწყო, აქ, ჭიათურაში, უკვე იმერულად

უქცევდა, მაგრამ დამიგდე აბა ყური - მაგ პიჯაკ-შარვლით, ჩემო, თქვენი ამბავი რომ
ვიცი, შორს ვერ წახვალ შენე. აქ, უნივე...
გავღიზიანდი:
- თუ შეიძლება, ზრდილობიანად ილაპარაკეთ! მე შენე არა ვარ.
თავი იმართლა:
- მე შენე უზრდელობით არ მიხსენებია.
- აბა?
- არამედ აკლიმატიზაციისათვის, გენაცვალე.
ელაპარაკე ამას...
მერე, განაგრძო:
- აქ, უნივერმაღში, ვერც თქვენს საკადრისს იშოვნი რამეს - ხელათ გეტყობა, მზა-
ტანსაცმლისათვის დაბადებული რომ არ ხარ.
მართალს ამბობდა, ვიგინდარა - სხვადასხვა ზომის შარვალი და პიჯაკი მინდა, ამიტომ,

თბილისში, კოსტიუმებს მუდამ ატელიეში ვაკერინებ ხოლმე.
- ასე რომ, გერასიმე, - დამაჯერებლად განაგრძო, - ქიმწმენდის გარდა სხვა გზას ვერ
ვხედავ, იმის გახსნა-გაღებამდე კი ორსაათ-ნახევარია და, აგერ აქავე, ყურისძირში,
სასადილოა ადრეული ერთი და, შევიდეთ ვაჟკაცურად შიგ.
აჰ, ესღა მაკლდა, რუკზაკიანი კაცის გვერდით მევლო:
- არა, არ მინდა...
- კაი ბატონო. აბა, მაშინ ახლა შენ თქვი, რა ვქნათ და - ჩემი კისერი.
სასადილოში წავედით, ბოლოს.
სად უნდა ვყოფილიყავ და, სად ვეგდე ახლა: კონდიცირებულჰაერიანი, ვერცხლისფერი

ლაინერის ნაცვლად, ბინდბუნდიან, გაკვამლულ ოთახში ვაპაჭუნებდი თვალებს,
სავარძელში გადაფლვის მაგივრად, ლურსმნებამოჩრილი სკამის კიდეზე დამფრთხალი
ვიჯექ, სახელგანთქმული კონიაკი „თბილისი“ კი არა, მჟავე ღვინო მედგა წინ და
მომხიბვლელ სტიუარდესასაგან ფრიად განსხვავებული - ყელში
ბანჯგვლებამოჯეჯილებული, მძლავრღიპიანი მებუფეტე უნდილად გვემსახურებოდა -
აი, რა მიყო წუხანდელმა დედმამიშვილების სადღეგრძელომ, მყავნდნენ მაინც, თორემ
კი...
სალათა მოგვიტანეს, პური, ყველი - ფიჰ... იგი მადიანად შეექცეოდა. ორიოდ ჭიქა
ყოველგვარი სადღეგრძელოს გარეშე აჟრჟოლებულმა (ძალიან მჟავე იყო) შევსვი, თავის
ტკივილმა საბოლოოდ გამიარა, გავმხნევდი და ბოთლი განზე მივდგი - გათავდა, მორჩა,
ისედაც მეყო ამდენი სმა. იმას ჭიქისთვის პირი არ დაუკარებია, მერე, ანგარიშის
მოლოდინში, ამათვალიერა და მკითხა:
თქვენ ცოლშვილიანი ხართ?
- რა თქმა უნდა, - მივუგე მე.
- ძალიან კარგია, კარგი, ბარაქალა. ისე, სხვათა შორის, დაიარება მოსაზრება, ვითომ
ბრინჯაოს ხანაში ქმარი რომ კვდებოდა, ცოლსაც მიაყოლებდნენ ზედ. არ იყო, ალბათ,
ცუდი წესი - უნდოდა - არ უნდოდა, უფრო გაგიფრთხილდებოდა ცოლი, შენ ხარ ჩემი
ბატონი, მოგივლიდა, შეგინახავდა, აბა, ახლა, ჩვენს დროში, რომ შეიკლავს ზოგ ქმარს
ზოგი ცოლი, ზოგიერთმა, პანაშვიდზე, შეიძლება ხელზედაც კი აკოცოს.
- ვინ ვის... - დავიბენი.
ამიხსნა:
- მეპანაშვიდემ - ცოლს.
და დააყოლა:
- ვხუმრობ, რა თქმა უნდა.
- რამ გაგახსენათ... - და სახე პირველად გამებადრა, - აა, თქვენ ალბათ, ძალიან გაწამებთ
ცოლი...
მაგრამ მომიგო:
- უცოლშვილო ვარ. და არც მყოლია. რა უჩვეულო ასოციაციაა, არა?
რაღაცას ურევდა... მითხრა:
- დადე ეგ შლაპა სკამზე, რომ ჩაგიბღუჯია ხელში. არსად გაგექცევა... სხვათა შორის,
გრიშაც და ვასიკოც უცოლშვილოებია.
- ვინ ოხრებია... - წავიბუტბუტე.
- ძმებია ჩემი. მე - შალვა მქვია.
ის მებუფეტე აღარ ჩანდა, თუმცა, სად გვეჩქარებოდა, ცხრაც არ იყო ჯერ, და სწორედ
აქედან, ცხრას რომ უკლია ოცი წუთი, ის მიკიბულ-მოკიბული ლაპარაკი წამოიწყო, მის
პიროვნებას თურმე მუქ წითელ ხაზად რომ გასდევდა, როგორც იტყვიან. მკითხა:
- სპორტი თუ გიყვართ?
- რა ვიცი, ისე... კი, როგორ არა, საჭიროა.
- კრივშია ერთი ძლიერ ცუდი წესი.
- რომელი... წარბი რომ უსკდებათ?
- აარა, კაცო, ეგ წესი არაა. რომელი და, გამარჯვებულს რომ უთვლიან მოგებას.
- ეს როგორ... - დავიბენი.
- როგორ და, გერასიმე, ერთხელ, ერთადერთხელ, შევესწარი სამართლიან

გადაწყვეტილებას: გამოვიდა რინგზე ორი კაცი, გამოწყობილები ისე, როგორც იმათი
წესი და რიგია, და ჯერ ერთმანეთს დასცხეს, მერე კი ერთმა დაჯაბნა და ურტყა -
თურქის ბარაბანს არ მოხვედრია იმდენი. მაგრამ მერე, მსაჯმა იმ მეორეს, დასიებულს,
ცხვირპირდასისხლიანებულს რომ აუწია ხელი, ატყდა სტვენა დარბაზში, მაგრამ რა
ატყდა, მაგრამ, მე თუ მკითხავთ, ძალიანაც სწორი გადაწყვეტილება იყო...
- ეს როგორ...
- როგორ და, კოხტად - აბა, თან უნდა გირტყან და თან უნდა წააგო? - არა, ბატონო, არა...
როგორი ამბავია, წარმოდგინე შენ - ვიღაცამ სულ ცხვირპირში გირტყას და ამისათვის
ბროლის თასი უნდა მიანიჭონ? არა, ბატონო, არა, მე აქეთურის მომხრე ვარ, უნდა
შეიცვალოს კრივში ეს წესი.
ურევდა, ურევდა...
- ჩვენ, სამ ძმა კეჟერაძეს, მხოლოდ ერთი და გაგვაჩნია, გერასიმე და, დისშვილებიც
გვყავს, აცოცხლოს ღმერთმა. ორი მშვენიერი, წესიერი ბავშვია, მესამე კი - უჰუჰუ,
მტრისას... მსგავსი ახირებული ეკრანზეც არ მინახავს, ცოტათი მე მამსგავსებენ... სახით.
გრიშა და მე ძალიან ვეხმარებით ჩვენს დას ბავშვების აღზრდაში, ვასიკო ისე არა, სულ
წიგნებშია ჩაფლული, და ნათესაურ კრებასავით მოვაწყვეთ რაღაც და, რა ვუშველოთ ამ
ბავშვსო, ვთათბირობდით და სიძემ ჩვენმა, კაი ხვითოა ჩვენი არ იყოს ისიც, წამოაყენა
წინადადება, ჭადრაკზე შევიყვანოთ ბავშვიო, ჭადრაკი - სპორტიცაა, ხელოვნებაც,
ფილოსოფიაც, მელიორაციაცო და მე ვითავე ეს საქმე - ხელჩაკიდებული დამყავდა.
ვარჯიშებზე არა უშავდა რა, შედარებით წესიერად იქცეოდა, ნიჭიც აღმოაჩნდა, მაგრამ,
პირველსავე შეჯიბრებაზე არ მომჭრა თავი? როგორ თუ აფიცერი მომიგეო და, ვიღაცა
სათვალიან მოწინააღმდეგეს, გაუშალა და არ გაარტყა ხელი? აბა... იმ სათვალიანს
მაშინვე გამარჯვება მიაკუთვნეს...
და დააყოლა:
- კრივში როგორც უნდა იყოს კანონით, ისე.
ნამდვილად ურევდა!..
- საერთოდ, სპორტს, პოეზიასთან შედარებით, დიდი უპირატესობა აქვს... - ფიქრებში

წავიდა შალვა, და გამოცოცხლდა: - ფეხბურთი ავიღოთ თუნდაც. ვინმემ რომელიმე
ცნობილი ფეხბურთელის ილეთი რომ გაიმეოროს, გაგიჟდება სიხარულით ხალხი -
დიდისავით ჩაახვია „ხმელი ფოთოლი!“, მიშას ფინტი გააკეთა, ვენაცვალე! უხარია
მაყურებელს, რადგან პირიქით, უკეთესია, ფეხბურთელი ვინმეს თუ ჰგავხარ, მაგრამ აბა,
თუ კაი ბიჭი ხარ, დაწერე ლექსში სადმე - სადაა ხარ, ჩემო ეელიკოო... - სტვენას
დაგიწყებს კარგი საზოგადოება, ხალხი.
შლაპაზე ბუზი დამჯდარიყო, ხელი ავუქნიე.
ისე შეცვალა სალაპარაკო თემა, ვითომც არაფერი:
- და, საერთოდაც, ჩვენ, წერა-კითხვის მცოდნეებს, დიდი დანაშაული მიგვიძღვის ეის

წინაშე.
- რის წინაშე?
- ე-წერტილი ი-წერტილის წინაშე, ესე იგის წინაშე, ესე იგი.
- რატომ... - გავოცდი.
- რატომ და, გერასიმე, დაწერენ ხანდახან მკვლევარები უშველებელ წიგნს, აუარება

ზედმეტი მსჯელობით, ვითომ მოსაზრებებიანს, უვარგისს ყოვლად და, აქაოდა,
ეკონომიას დიდ პატივს ვცემთო, ესე იგის ამოკლებენ - ე-წერტილი, ი-წერილი-ს წერენ.
ესაა, გერასიმე, საქმე? ეკონომია თუ გიყვარს, შე დალოცვილო, ესე იგის რას ერჩი, რატომ
ჩეხავ, იყოს თავისთვის, ამას ის არ სჯობდა, კილონახევარი წიგნი ტყვილა არ დაგეწერა?
ხომა ვარ სწორი...
- რატომ, წესია...
- წესი... - ხელი აიქნია, - წესი კი არა, დამნაშავეები ვართ კაცობრიობა ამ სიტყვების

წინაშე და, ცოტათი მაინც რომ გამოვისყიდოთ, ამის შემდეგ ასე დაუნ დავწეროთ - ესსსე
იგგგი, ხომა ვარ სწორი?
- ექვსი მანეთი, - თქვა მებუფეტემ, თავს დაგვდგომოდა, მაგრამ იყურებოდა შორს.
ფული არაფრით გადამახდევინა, აკი მე დაგპატიჟეო, შალვამ და, უცნაურად

თეთრკანიანი მებუფეტეს შემყურემ, კუპრივით შავი ულვაში რომ ჰქონდა, თქვა:
- ისე, ზანგებს, წესით, გერასიმე, თეთრი წამწამები უნდა ჰქონდეთ.
გამოჩურჩუტდა, მთლად...
ქიმწმენდაში ვიღაც წითური კაცი ტომარას კემსავდა და თან არხეინად ღიღინებდა: - შა-
ავსა შაავი მყვაანს ცხეენიაა...
- კაი გამარჯობა! - შესძახა შალვამ.
- გაგიმარჯოს? - შეათვალიერა ქიმწმენდელმა.
- აგერ, პატივცემულის შარვალ-იდაყვს ვერ მოგვიყვანთ წესრიგში?
ამხედა, დამხედა, ეუცხოვა: - რა ნაჭერია, ბატონო?
- ინგლისური ტრიკოა.
- აჰ, ტრიკოზოლი არ გვაქვს.
- აბა, რა გაქვთ, რა... - ამოვიგმინე.
- რა და - დაკრონზოლი, შალზოლი, კრეპზოლი, ბუკლეზოლი... ტრიკოზოლი არ გვაქვს.
- რასა ჰგავს ეს! - გავფიცხდი, მართლა, - ქიმწმენდაა ეს თუ რა!
- რას ჯდებოდი, ძამია, აბა უწესი ადგილას... მე გირჩიე თუ...
ამის ძამიაც რომ გავხდი...
- ყური დამიგდე, - მკლავზე წავატანე ხელი, - ორ საათში თუ მომიწესრიგებ, ამდენს

გაჩუქებ, - თითებით ვაჩვენე.
- მანათს? - აიბზუა ტუჩი.
- თუმანს, შე კაცო...
- სიტყვა სიტყვაა? - ამაღლებულად შემომაცქერდა.
- კი.
- მაშინ ხვალ არა, ზეგ... ნაშუადღევისთვის. ძალიან ვეცდები.
რა თავს იგდებდა!
- ორ საათში-მეთქი, ადამიანო!
- ორ საათში, პატივცემულო, შეუძლებელია ყოვლად.
- რატომ...
- სიმართლე გითხრა?
- თქვი.
- რა და, გენაცვალე, ამას არავითარი ტრიკოზოლო არ უნდა, უნდა გაიწმინდოს

შეძლებისდაგვარად ჯერ, მერე „ნოვოსტში“ გაირეცხოს, გაშრეს და გაუთოვდეს ბოლოს,
და, გენაცვალე, ხვალინდელ თერთმეტის ნახევრამდე არ ეშველება არაფერი. „ნოვოსტი“
საღამოთი უნდა მომიტანონ ზესტაფონიდან, ქალაქის კარგი ასეთი, მანამდე, გავწმენდ,
შენ ხარ ჩემი ბატონი, გავასუფთავებ, გავუდენ კაშკაშს. იდაყვი მაჩვენე აბა...
მივუშვირე, როგორც შემეძლო... ათვალიერებდა, სული შეუბერა, წკიპურტი გაჰკრა,

კვლავ აღიღინდა: - შაავსა შაავი მყვაანს ცხეენიაა... ახალთახალს დავამგვანებ. რომ
შეგნატროდეს ყრუ-მუნჯი ყველა...
რა შუაში იყო...
- გაქვს შემოდანში გამოსაცვლელი თუ...
- მაქვს, როგორ არა, - მოფარებულში შევედი, შარვალი და ნაქსოვი პერანგი ამოვიღე,

გავძახე, - თერთმეტის ნახევარს ხომ არ გადააცილებთ...
- საჩივრის წიგნის მადლი გამიწყრეს, ჰიჰ... - ჩაეცინა, და გაუმკაცრდა ხმა, - შენ ხომ არ
დაგავიწყდება, - თითები შემოჰყო ფარდაში.
- არა, კაცო, არა... სიტყვა სიტყვაა, ხომ გით... - დავბარბაცდი, შარვლის ტოტი ფეხში
გამებლანდა.
- აკი დაგემართოთ.
გამოვედი და, მოგრძო სარკეში ჩავიხედე, არა მიშავდა რა, ჭიათურის პირობაზე... შლაპა
დავიხურე, ვუსურვე:
- კარგად იყავით.
- აგრე იყოს, - თქვა ქიმწმენდელმა. უზრდელი...
- თქვენ ნამდვილი ქართველები იყოთ, მეტი არაა ჩემი მტერი, - თქვა შალვამ, ქუჩაში
რომ გამოვედით.
მაგრამ უგუნებობამ სასწრაფოდ გადაუარა; დარიგებას მოჰყვა, თავისი ჭკუით:
- შენ თვალსაჩინო კაცი ხარ, გერასიმე და, ქალს თუ ეტყვი შემთხვევით, მიყვარხარო, და
თუ ის შეგესიტყვება - არ მჯერა, ვაი - არ უნდა უთხრა: „ცოლ-შვილს გეფიცები...“ ამას
აჯობებს, ყოჩაღად მიუგო: „დედა ნუ მომიკვდება“, ანდა უბრალოდ: „თუ არ მიყვარდე,
ცუდი ვიყო...“
გიჟია, ოხერი... და რადგან ერთხელ და სამუდამოდ უნდა აღმეკვეთა მისი ეს

თავგასულობა, თანამდებობა პირში ვუთხარი ჩემი, ასე მეგონა, გადანცვიფრდებოდა
ჯერ, და ღრმა პატივისცემით შემომაცქერდებოდა მერე, მაგრამ მშვიდად თქვა:
- რა ვუყოთ მერე... - და მანუგეშა, მანუგეშა კიდეც, წარმოგიდგენიათ? - ჯერ მაინც

შედარებით ახალგაზრდა ხარ...
სულელი იყო. და კარგი აზრი მომივიდა, დადებითი - სისულელეში უნდა ავყოლოდი,

სხვა გზა არ იყო - აბა, დადექი ახლა და ესაუბრე ამას სერიოზულად ქვეყნის ავ-კარგზე,
როგორც იტყვიან... იქ, კაბინეტში, ამისთანები გამიცურებია? და აგდებულად ავხედ-
დავხედე, პირველად შევათვალიერე საფუძვლიანად, დავეკითხე:
- შავები რატომ გაცვიათ ამ გაგანიაში, შალვა-უფროსო?
„უფროსო“-მეთქი, აჰ; იუმორის შესანიშნავი გრძნობა... მაგრამ არ მოტყუვდა, მაშინვე

ბანზე ამიგდო სიტყვა:
- შენ საქართველოს გიყვარს, გერასიმე?
გამომიჭირა - მე, ჩემდა თავად, ამ შეკითხვაზე ვერ გადავუტანდი სიტყვას, ჩემთვის

უხერხულია მაინც საქართველოზე მოყრუება, და დროებით მივუგე:
- კი, როგორ არა...
მაგრამ აქ წარმოთქვა ყოვლად უხამსი, ერთდერთი:
- ისემც...
უზრდელი! ხეპრე...
მერე, კინოთეატრში შევედით... დრო რომ გაგვეყვანა.
კინოთეატრიდან, გედების პარკი დამათვალიერებინა... იმდენი არაფერი - რაღაცნაირი

ხეები იდგა და გედები დაცურავდნენ წყალზე. გრძელ მერხზე ჩამოვჯექით, ჩრდილში,
რადგან მზეზე უფრო ცხელოდა და, საერთოდაც, ცხელოდა. სინოპტიკოსებიც ერთხმად
აღნიშნავდნენ, რომ დიდი სიცხე იყო საქართველოში მიმდინარე 1971 წელს.
- უხდება ტირიფი გედს - აღნიშნა, - რა სულელური ფილმი იყო?
- რატომ... - არ დავეთანხმე, - კეთილშობილებაზე იყო, პატიოსნებაზე, სიწმინდეზე...
- კარგი, გაჩერდი, თუ კაცი ხარ... - შეიჭმუხნა, - ტყუილი იყო თავიდან ბოლომდე...
- რა არ დაიჯერეთ მაინც... - „თქვენობით“ იქით მივმართავდი, წარმოგიდგენიათ?

მაგრამ ასე იყო საჭირო...
- რა და, ჯერ ერთი, ის ქმარი ტყუილად არ ეჭვიანობდა.
- როგორ თუ არა... ხომ გამოირკვა ბოლოს ყველაფერი.
- რა ყველაფერი...
- რა და, ქალის უბიწოება.
- კარგი გაჩერდი, გერასიმე... - აიმრიზა.
- როგორ თუ გაჩერდი... - ავიმრიზე მეც.
- როგორ და, ნამდვილად მოხდა იმათში რაღაც...
- რა რაღაც... რა!
- იცი ის შენ.
- არაფერიც არ მომხდარა, - გავუსაჩივრე ნათქვამი, - ხომ გაირკვა ბოლოს...
- არა, გენაცვალე. მე ყოველთვის ვხვდები, წყვილის დანახვაზე, მომხდარია თუ არა

იმათში რამე... ვხვდები და რა ვქნა.
- რითი...
- ეტყობათ, კოჭებში.
აღვშფოთდი:
- ახლა, შენ უკეთესად იცი სცენარისტზე?
- აბა რა! - გამოცოცხლდა შალვა, - ოთხ თვეს გამნათებლად ვმუშაობდი.
- მაგ ფილმზე?
- არა, თეატრში.
ელაპარაკე ამას...
- არა ხართ სწორი, არა, შალვა, - დამაჯერებლად ვუთხარი. მაგრამ ამ ვაჟბატონზე,

შალვაა თუ ვიღაც, ამან არ გასჭრა, და, საერთოდაც, ჩემს არგუმენტებს არ უჯერებდა,
მაგრამ მე მაინც დაბეჯითებით განვაგრძობდი:
- ბოლოს ხომ გაირკვა ზუსტად ყველაფერი.
- ეკრანზე - კი...
- აბა, სხვა რა გინდა... - ამოვისუნთქე.
- სცენარით გინდაც არაფერი მომხდარიყოს, მაინც მოხდებოდა... იქ.
- სად იქ, შალვა, კაცო...
- სად და ცხოვრებაში.
აყევი ახლა ამას... მაგრამ გავბრაზდი:
- რა იცი შალვა შენ! - გაცხარებულს „თქვენობის“ თავი აღარ მქონდა, - რაზე შეატყვე
მაინც!
- ეტყობათ-მეთქი, კოჭებში... - და დააყოლა, - რა კარგი შლაპაა? იფ...
და მყისვე მისი ჩამოცილება გადავწყვიტე. ამეკიდა, რა, იმასავით... აი, იმასავით. აი, აი
ტკიპასავით, ჰო. კატეგორიულად დავეკითხე:
- თქვენ საით წაბრძანდებით ახლა?
- სად მაქვს თქვენს იქით გზა... - არხეინად მომიგო, კიდევ კარგი, „თქვენ“-ობითში რომ
მაინც ამყვა, მაგრამ მაშინვე გააბათილა - ხომ გადავწყვიტეთ მე და შენ, ერთად
მოგვევლო ჭიათურის რაიონი.
- აარა, გენაცვალე, აარა, - ავნერვიულდი, - იძახით აქ სისულელეებს და...
- სისულელეებს რომ ვიძახდე, კამათი არ ამყვებოდი. ეტყობა, შენც გენიშნა რაღაც...

ტყუილ-უბრალოდ არ კამათობენ. აბა ახლა, მე რომ ვთქვა, მაგალითად, ასეთი რამ -
დუშეთის ფლოტი მსოფლიოში უძლიერესია - შემეკამათები, გერასიმე?
სულელი იყო ვიღაც... ტუტუცი, შტერი... ვინც დედმამიშვილების სადღეგრძელო კიდევ

შესვას, ჩემდა თავად...
- აბა, მოვიაროთ, აბა? - სულწასულად დამეკითხა, - აკი დავთქვით და...
- აარა, ბატონო, სრულიადაც აარა, - ისევ ავთრთოლდი, - ის სულ სიმთვრალის ბრალი
იყო.
- სიმთვრალემ შეგაცდინა, ხომ... - გულდაწყვეტილი დამეკითხა.
- დიახ!
- ცუდია, არა, ცუდი სიმთვრალე?
- ძალიან ცუდი. ვერ ხედავთ, რა დღეში აღმოვჩნდი? სად უნდა ვყოფილიყავ და...
- აბა, ცუდია? - დაკვირვებით მიყურებდა.
- ცუდ სიმთვრალეზე ცუდი ნამდვილად არაფერია ქვეყნად. - მტკიცედ განვუმარტე.
- ერთი რამაა ნამდვილად უფრო ცუდი...
დავინტერესდი აქ:
- რა, მაინც... შალვა?
რაღაცნაირად, სევდიანად შემომცქეროდა, მითხრა:
- რა და, გერასიმე, ცუდი სიფხიზლე. გლახა სიმთვრალეს კიდევ ეშველება... ცუდი

სიფხიზლე თქვი შენ...
სხვა გზა არ იყო - რაღაცით უნდა დამემტკიცებინა ჩემი უპირატესობა, სულ აიგდო
თავი, და გამოსავალს ვეძებდი. საათზე დამეხედა? არა, ეს ხომ უკვე ვცადე და,
უშედეგოდ, სხვა რამ იყო საჭირო, და მსუბუქად ჟრჟოლადავლილმა კუჭმა მიხსნა -
დილით რა ვჭამე, არაფერი და, ცოტათი მშიოდა, და მისი პირველხარისხოვან
რესტორანში დაპატიჟება განვიზრახე, თუკი მსგავსი რამ არსებობდა აქ, ჭიათურაში,
სადმე. თურმე, ყოფილა და იქით გავსწიეთ, იმან - რუკზაკმოკიდებულმა, მე - ჩემოდნით
ხელში, და რადგან გარდერობი ზაფხულობით არ მუშაობდა, ფეხებთან დაიდო იმან
თავისი ბარგი, მე - ჩემი მოწყობილობა, მომცრო კაბინაში ვისხედით, ზედ რომელიღაც
ამღვრეული მდინარის პირას. აქ, რესტორანში, შალვასთან დაძაბული თამაშისას, თავს
საკუთარ მოედანზე ვგრძნობდი, რადგან რესტორნების მაქვს გარკვეული გამოცდილება,
დიახ, და ოფიციანტთან მსწრაფლ ხელში ვიგდე ინიციატივა, რადგან არცთუ ისე
ქართქათა სუფრა გამოვაცვლევინე, მართალია უარესი მოიტანა, მაგრამ მაინც... ცივი
შამპანური დაუდევრად, თითქოსდა უგულისყუროდ ვიკითხე, მოვატანინე ორი, მერე
ერთი უკან გავატანე, მაცივრის უმაღლეს თაროში შესადებად, შევუკვეთე ხბოს მწვადი,
სუკი (ხიზილალას არ ვენდე) და ორი წიწილა, ერთიც - დედალი; სალათა, კუჭმაჭი,
ბორჯომ-ლიმონათი და ყველი რა სახსენებელია, ანდა - მჟავეული. ბაზარში
ოხრახუშისთვის გავაგზავნე დამლაგებელი, წუთში მობრუნდა, და ოხრახუშს
ოსტატურად ვურევდი შამპანურით სავსე ჭიქაში, გაზი რომ გასცლოდა - მძიმეა იგი
სასმელად, დალოცვილი... მერე ქართულ პურზედაც პროტესტი გამოვთქვი,
გასაცხელებლად გავატანე ქუხნაში („კ-“-უხნას კი არ ვამბობ ზოგზოგებივით, ჩვენ,
ზოგიერთმა ქართველმა, თუკი საჭიროა, ვიცით მშობლიური ენის ფასიც), და რომ
გაივსო მშვენიერი, სხვათაშორის ჭიათურის პირობაზე, საჭმელ-სასმელ-სანოვაგით
სუფრა, შალვამ შემაქო:
- ყოჩაღ, გერასიმე. მაქსიმალისტი ყოფილხარ, ჭეშმარიტი ქართველის ერთი თვისება

ნამდვილად გქონია.
- ხომ არ აკლია რამე? - სუფრას გამომცდელად გადავხედე.
- კი.
ეს პირში მითხრა, გავოცდი ძლიერ:
- რა მაინც...
- ერთი, თუ კაცი ხარ, - თითი ასწია, - ლობიო ან შემწვარი კარტოფილი მოატანინე.
- რა, ამეებს აჯობებს?
- ვინც ხორცს არ გეახლება, გერასიმე, იმისთვის - კი. და, თუ არ გეწყინება, მე ღვინოს

დავლევ.
- რატომ...
- გამათამამებს შამპანური. თანაც, მივეჩვევი და... ვინ დამალევინებს მერე.
ფუჰ, უპირატესობა ხელიდან მეცლებოდა. გუნება გამიფუჭდა და, რაღაცნაირად,

მეუხერხულებოდა კიდეც წიწილის კვნეტა, მარტო კაცი ჭამაშიაც ცოდოაო, გაგიგიათ,
ალბათ... მაგრამ უკანდახევა არ მჩვევია, ჭიქა ავწიე:
- გაუმარჯოს ყველაფერ კარგს, რაც ქვეყანაზე არის.
- ერთი ჭიქით სვამ ამას, გერასიმე? - გაკვირვებული შემომცქეროდა.
- ჰა, ორით იყოს, - ვთქვი და მეორე ჭიქაშიც ქაფის უნაზესი ვულკანი ამოვიყვანე, კარგია
შამპანური, ვენაცვალე მას.
- გაუმარჯოს, - თქვა შალვამ, - მაგის იმედით არ ვართ?!
მადა გამეხსნა. სუკი ჩავკბიჩე, აჰ, ოდნავ ძნელად მნებდებოდა, მე რომ მიყვარს, ისე;
ხბოც კარგი იყო, ნაზი, ცვრიანი, და წიწილასაც კურტუმიდან რომ მივადექი, შალვამ
იკითხა:
- თქვენ ხინკალი თუ გიყვართ, ა, გერასიმე?
- გააჩნია გაკეთებულს, - მაინც ვფრთხილობდი, ავწონ-დავწონე სიტყვა.
- მე კი, გერასიმე, ხინკალმა ერთ აღმოჩენამდე მიმიყვანა.
- აღმოჩენამდე? - გავიკვირვე და წამსვე იუმორი მოვიშველიე, - რა, ნიუტონის კანონია?
- არა, ეს კუჭის კანონია, - სერიოზულად მომიგო, - ახლავე აგიხსნი, აგერ ვარ მე და აგერ
ხარ შენ. ხინკალი, გერასიმე, რაც უფრო გშია, სანატრელია უფრო, - შეუდგა ახსნას, -
ჰოდა, წახვალთ სახინკლეში რამდენიმე ჯეელი, დგახარ რიგში და აჰ, ჯერ სხვებს
გამოაქვთ, ნერწყვი გეძალება და შენატრი იმათ. მოაღწევს მერე, როგორც იქნება შენი
რიგი და, მოგაწვდის მაგრამ, რას მოგაწვდის მეხინკლე იგი - ცხელს, აორთქლებულს,
ჯადოსნურ ლანგარს, სულ ციმციმ მოგაქვს, და მრგვალ მაგიდას წრეს შემოარტყამთ,
ფეხზე დამდგარნი; მერე თქვენში ყველაზე დადებითი ადამიანი მეზობლებიდან შავ
წიწაკას ინათხოვრებს და მოაყრის, მაგრამ რას მოაყრის - მწვავეს, მადიანს, ველურს -
უჰუჰუჰ!.. მთლად ათრთოლდები, მაგრამ ცხელია... მერედა, შე კაცო, ფრთხილად აიღე,
შეუბერე სული, კარგად, დაკვირვებით, ცენტრში რომ მოარტყა, უბერე, უბერე,
ფრთხილად მოკბიჩე პატარაზე მერე და ახლა იქ ჩაბერე, ოხშივარი, ჰუჰ! ზედ შიგ ცხვირ-
პირზე გელამუნება, და მერე ფრთხილად, ფრთხილად შეიწოვე გულბოყვდამთუთქავი
წვენი, აჰ, რა ხსნარია, იფჰ! რომ აგრილდება პატარაზე მერე, ღეჭე, ყლაპე და გუნებაში
ნეტარებით იფიქრე: აჰმ-ჰჰ, უხხმ-ჰჰ, და მორიგი ხინკალ-ჭიპის ურნაში ჩასაგდებად
დახრა რომ გაგიჭირდება, ამოიხვნეშებ და გაიფიქრებ - ე, ხომ არ მეყო? არა, კაცო, რა
საკადრისია, აი ის აიღე, ის, გვერდითა ცალი, ოჰოჰ, ცხარეა? - დააყოლე ქაფქაფა ლუდი,
ყელს ვერ ჩაგირეცხს კოხტა-ლამაზად თუ... ახლა, იქითას დასწვდი, ძამიკო, როგორ
გიყურებს, გიყურებს როგორ, აჰ, გეხვეწება, ნუ ეტყვი უარს, აიი, ასე, რა, სუნთქვა
გიჭირს? რა უჭირს მერე, სირბილით ხომ არ დაღლილხარ და, მაინც, მერე, იმ კანონს
მაინც აღმოაჩენ - რომ დანაყრდები კი არა, უკაცრავად პასუხია, ვრცლად რომ გაძღები,
გენაცვალე, რო დამძიმდები, მოფომფლოვდები და თვალზე რული ჩამოგაწვება,
მთვლემარე, ბუნდოვნად იგრძნობ რომ, ისევ ის ბითური ხარ, რაც მანამდე, ხინკლის
ჭამამდე იყავი. აბა?! - კუჭის კანონია ეს, გერასიმე.
სუფრაზე უხერხული დუმილი ჩამოწვა, ბარკალს ხელი ვუშვი.
- რამე ხომ არ მოგართვათ, ბატონო, ხომ არ გამოვაცოცხლოთ სუფრა? - დუნედ იკითხა

ოფიციანტმა, ფანჯარაში იყურებოდა.
- ჰა... არა, - ვთქვი მე.
იმან კი, შალვამ, ასე მომმართა:
- მიირთვით რამე, გერასიმე.
ჩემს პურ-მარილზე, მეპატიჟებოდა!
მაგრამ შამპანურს, ამხანაგებო, თავისი გააქვს. ასე იყო ახლაც, რასაც მეტს ვსვამდი,
ვმსუბუქდებოდი უფრო, და მსიამოვნებდა, ისიც, სულელი, ღვინოს წრუპავდა და
შევსვით სხვადასხვა სადღეგრძელო, ამჩატებული, მეტის პატივით მექცეოდა, მეტი
ზრდილობით, ძლივს არ გაიგო ჩემი ფასი? მაგრამ რაღაცას აპირებდა, მგონი; ეტყობოდა,
რაღაცნაირად, მისივე გამოთქმისა არ იყოს, კოჭებში, თუმცა ფეხები მაგიდის ქვეშ სულ
არ უჩანდა - გამჭრიახი ვარ - ძალიან დატკბა, სულ თვალეში შემომციცინებდა, ბატონო
სიმაც მიწოდა ორჯერ... შვება ვიგრძენი, მჭიდროდ მივეყრდენი სკამის ზურგს, მიდამოს
გავხედე, საბაგირო გზები ჰქონიათ ჭიათურაში, თურმე, კარგია, ყოჩაღ, მომეწონა ეს.
მაგრამ რაღაცა გაბრაზება, მთელი დღე გონებაში რომ მიღიტინებდა, სწორედ ახლა არ
გამახსენდა? წამსვე ვიფიქრე:
- კი მაგრამ, შალვა, შუა ზაფხულში რატომ ათბობდნენ ვაგონს?
მაინცდამაინც არ აღელვებულა, ის კი არა და, მშვიდად მომიგო:
- რა გითხრათ, აბა, ალბათ ნახშირი თუ აქვთ ასათვისებელი...
- როგორ თუ ასათვისებელი...
- ტყვილა ხომ არ გადაყრიან აბა?
- გადაყრა არ სჯობს ხალხის ამოხრჩობას?
- აჰ, ეგ არა თქვათ, საპასუხისგებო საქმეა ტყვილა რაიმეს გადაყრა, თქვენ კი უნდა
მოგეხსენებოდეთ ეს.
გამომიჭირა, ოხერმა და, ეს მდგომარეობა რომ განმემუხტა, მესამე ბოთლი ჩემით

გავხსენი, გამოზომილი, დახვეწილი მოძრაობით და, სანამ ჭიქაში ქაფი ჩადიოდა და
სითხე კი პირიქით, ამოდიოდა, უეცრად ჩემკენ გადმოიხარა და მითხრა:
- ერთი თხოვნა მაქვს, ბატონო სიმა. ნუ გამაწბილებთ...
ერიჰაა! აჰა - თავიდან ვგრძნობდი, რაღაცის გამორჩენა რომ უნდოდა ჩემგან, მაინც
გულთბილად შედარებით, ვთქვი:
- მითხარი, შალვა.
- რა და, ბატონო სიმა, ერთი აზრი მომივიდა, თუკი გვიკადრებთ.
- რატომ არ ვიკადრებ, თუკი ნორმის ფარგლებს არ სცილდება, - და ადამიანურად

გავამხნევე: - ადამიანები ვართ მეც და შენც.
ნასვამი ვიყავი, თორემ ვინ ოხერი გაუყადრებდა თავს.
- რა და, ბატონო სიმა, ღამე მაინც აქ გვაქვს გასათევი და, სასტუმროში ოთახის ძებნას,
აგერ, აქავე, ერთი საათის სავალია ავტობუსით სულ, ბიცოლა ცხოვრობს მკვიდრი ერთი
ჩემი და, მივიდეთ ბარემ, სულ მეხვეწება, წერილობით, ეე, ამოდი ერთი, რა იქნება,
ამხანაგებით, შალვაო და, კაი ქართულად დაგვიხვდება, მშობლიურ-ტკბილად, ბატონო
სიმა, ბევრს კი ვერაფერს შეგპირდებით, მაგრამ სიმინდზე გაზრდილ ქათამს
დაგიკლავთ, ჭყინტი ყველი და პრასი ექნება, ქოთნის ლობიო, კეცის ჭადი და ნამდვილი
ღვინო, ქვევრიდან მცირე ზვირთებად ამოლიკლიკებული, - და საცოდავად დამეღრიჯა,
- ავიდეთ რაა?
- არა, ახ, არა, არავითარ შემთხვევაში, - კატეგორიულად განვუცხადე მე.
- რატომ, ბატონო სიმა...
- რატომ და, ვიცი, წამოიწყება იქ დედმამიშვილების სადღეგრძელოები!
- რა უჭირს მერე...
- არა. - ვთქვი კვლავ მე, შეუვალი ვარ, როდესაც ამას საჭიროება მოითხოვს, მაგრამ
განაგრძო:
- რა იქნება, რა, ბატონო სიმა, პატივი დაგვდეთ...
- არა-მეთქი. აჰ! - ამ შეძახილით გავკიცხე და ხელისგული მაგიდაზე

მრავალმნიშვნელოვნად დავდე. ახლა კი მივხვდი - ამიყვანდა იქ, სადღაც სოფელში,
დამალევინებდნენ რაღაცა ღვინოს, გაშლიდნენ ქეციან პურ-მარილს ისეთ დაბალ
მაგიდაზე, წელში რომ გაგწყვეტს, მერე კი, შემთვრალს, შემაცოდებდნენ თავს - მარტოა
აქ, მოხუცია, გამოყრუვდაო და, თქვენი ჭირიმე, ეგებ ქალაქში გადმოვწეროთო და, ან
მასალა ენდომებათ რაიმე, გამომტყუებდნენ დაპირებას და მისამართს, მერე ქალაქში
რაიმე ძღვენით მომადგებოდნენ და, ამათი თავი მქონდა მე? აქაც კი ვიჯექი გაწყობილ
მაგიდასთან, კოხტად.
- მაშინ, ბატონო სიმა, აქ შევსვათ დედმამიშვილების სადღეგრძელო, - მითხრა.
- აჰ, არა, არა, - გავასავსავე ხელი, - მაგ სადღეგრძელოს დამლევი არ ვარ.
- რატომ, პატივცემულო? - დაინტერესდა.
- იმიტომ. მორჩა! - მკვეთრად მივუგე.
- კაი, ბატონო, - მაშინვე დამეთანხმა, - აბა, მე დავლევ და, მისმინეთ მაინც.
- კი, სმენით - გისმენთ.
- ჩვენ სამნი ძმა ვართ, კეჟერაძეები, და ერთი დაც გვყავს, გაგვიმარჯოს ჩვენ. ერთი
გვყავს კიდევ, ბიძაშვილი, დედის მხრიდან და, დედაჩემი კი სანაძის ქალია, ბატონო
სიმა, დადმამიშვილებში არ გვერჩევა ბიძაშვილი ის.
ძაან არ მაინტერესებდა? ვარიდებდი თვალს...
- ჩვენ, სამნი ძმანი კეჟერაძე და ბიძაშვილი ჩვენი, სულ სხვადასხვა გზით წავედით
ცხოვრებაში: აგერ, მიხეილი ჩვენი, სანაძე, წავიდა დირიჟორად, მუსიკის გზით, გრიშა,
ჩემი ღვიძლი ძმა, წავიდა ადამიანთა შორის უკეთესი ურთიერთობის დამყარების გზით,
ხოლო მეორე ღვიძლი ძმა, ვასიკო, წავიდა ლიტერატურის სიყვარულის გზით.
ალმაცერად გადავხედე აქ:
- და თქვენ? თქვენ საითკენღა წახვედით, შალვა?
- მე ყველაზე რთულ გზას დავადექი, - თქვა მან, - მე წავედი სოფელ-სოფელ წოწიალის

გზით.
- კი მაგრამ, რატომ?
- ერთი რამის სიყვარულით, დაფარვა რომ სჭირდება.
- რაა ასეთი? - ჩავაჯინდი.
- მერე გეტყვით... როდესმე, სხვა დროს.
- რა, ლიეპაში წამომყვებით თუ... - კვლავ იუმორი მივაშველიე.
- აჰ, ლიეპაში რა მინდა, კაცო... ლიეპაში კი არა, აქ ვერ ავსულვარ, ბიცოლას სოფელში,
სადაც...
გავაწყვეტინე:
- თამადაო, ჩანჩალაო... - ვეხუმრებოდი.
- გაუმარჯოს, აბა, ჩემს და-ძმებს კეჟერაძეებს, მიხეილს ჩემსას, თქვენ არ გყავთ, ვიცი.
- რა იცი? ჰა... - დავიბენი.
- კიბეზე არ მითხარით?
- რომელ კიბეზე...
- თბილისის ვაგზლის.
და, ლაპარაკი რომ მსწრაფლ სხვა რამეზე გადამეტანა, ჭიქას წამოვავლე ხელი: -
დედმამიშვილებს გაუმარჯოს.
და, საოცრებავ, არ მივიყუდე? აკი დავთქვი, რომ... არ შეიძლება, გულში ვიძახდი, აარა-
მეთქი, მაგრამ მაინც - ყლუპ, „ეს სადღეგრძელო გაგაფუჭებს - ჩემს თავს ვეუბნებოდი და
მაინც - ყლუპ, „ბოლომდე მაინც ნუ გამოცლი“ - ყლუპ, „რას სჩადი, კაცო“ - ყლუპ, და
გამოვცალე ამასობაში, მე სულელს, მაინც კიდევ მინდოდა, ჭიქა მაგიდაზე იდგა, მე კი
ჭიქაზე შემომეჭდო უგუნური თითები და, გამიგო კიდეც, მყისვე შემივსო, მითხრა:
- ძალიანა გთხოვ, მიხეილის სადღეგრძელოც მიირთვათ, ბატონო სიმა. იგივ

დედმამიშვილია ჩემი...
მაშინვე დავუჯერე:
- ეს გაუმარჯოს ლიტრა... ტერატუტურის... - ენა ამებნა.
- აჰ, არა, არა, ის ვასიკოა... დირიჟორია ეს...
- გაუმარჯოს ყველა დირიჟორს... თავისი ჯოხით...
- აგრე იყოს, ამინ, - და გამამხნევა, - ოო, ეგრე სჯობს, მასე, ბატონო სიმა, ბოლომდე
დაცლა - ვაჟკაცურია.
ახლა რომ ვუკვირდები, იმჯერადაც დედმამიშვილების სადღეგრძელომ დამღუპა -

შექანავებული, ცხვარივით დავდევდი აღგზნებულ შალვას, ვისაც მყისვე დავთანხმდი
სოფლად ასვლაზე, მერე მითხრა, რომ სოფელში ჩემი ამ ძვირფასი ტანსაცმლით
გამოჩენა შეუსაბამობას გამოიწვევდა ერთგვარს, და მაყიდინა უნივერმაღში ხამი ტილოს
შარვალ-ხალათი, ვაი სირცხვილო - სადღაც ბუჩქებში გადავიცვი, მოვჩანდი კიდეც
ალბათ, კარგი სამოსი - ჩემოდანში მზურნველად ჩადო, შლაპაღა შემრჩა ძვირფასი
თავზე, და მილოცავდა აღჭურვილობას ახალს, რომელსაც, მისი შეხედულებით
უბრალოსა და მშობლიურს, „ტყრუშულს“ უწოდებდა, ბიცოლასეული ღობის
სახეობიდან ნასესხებ გამოთქმას; ბილეთების აღებდა დამასწრო, რადგან მე ჩემოდანიანა
ერთ ადგილას ვიყავ, გაღიმებული შემომეგება:
- ა, მაშ, მივდივართ, პატივცემულო ბატონო სიმა?
- კი, - და დავეჭვდი, ნასვამიც კი, საზრიანი ვარ, - კი მაგრამ, იმანო... - სახელი
დამავიწყდა, - ჰო, შალვა... - და სახელი კი გავიხსენე, მაგრამ ახლა სათქმელი
დამავიწყდა, და გავიხსენე ისიც. - აი, ეგ შენი ბიცოლა, შალვა, რომ არ დაგვხვდეს, ა,
შალვა?
ერთხანს მიყურა, და გაუბრწყინდა სახე, ჯიბისკენ წაიღო ხელი:
- აგერ არა მაქვს იმისი სახლის გასაღები?
და ამოაძვრინა კიდეც - პატარა, ოქროსფერი, კოხტა.
- კარგი, შალიკო... - დავეთანხმე, პატარას თითქოს ვბარბაცებდი, დიდი ამბავი, მერე რა...
და მემშობლიურა შალვა მერე უცებ, რა იყო მაინც, რა ჭირი მეტაკა, მხარზე მოვხვიე
ტყრუშულსახელოიანი ხელი: - ჩი-იტი გვრი-ტი მო-ოხ! ვეეუულშიიი...
- ზემო იმერეთს, ბატონო სიმა, ნამდვილ იმერეთს, საქართველოს ვნახავთ... -

აღტაცებული იმეორებდა, გავაწყვეტინე:
- ძალიანაც კარგი.
და ავტობუსთან, უკანასკნელად შეჭოჭმანებულს, ისეთნაირი ვედრებით მითხრა: -

წავიდეთ, რაა...
წავიდეთ, ჯანდაბას, კარგი, - ხელი ჩავიქნიე და ისე - უბრალოდ, ჰაი-ჰარაზე რომ არ

დავთანხმებულიყავ, რიხიანად დავასაბუთე კიდეც, ასე ვთქვი მე: - ლუკმა გავარდეს,
ჯამში ჩავარდეს.
აი ასე ვთქვი მე, მიყვარს ხალხური პოეზია.
პატარა ავტობუსში ჯერ თითქოს სიხალვათე იყო, ჩვენ-ჩვენ ადგილას მოვკალათდით,

მაგრამ როგორც კი დაიქოქა მანქანა, იხუვლა ხალხმა, სად იყვნენ იქამდე მაინც,
შეშფოთებული ზეწამოვიჭერ, მაგრამ ნურას უკაცრავად, ვეღარ ჩავიდოდი, ადამიანი კი
არა, ლაზერის სხივი ვეღარ გააღწევდა გარეთ, და ისევ მოწყვეტით დავჯექი, რადგან
ვიღაცა ქალი მიზანსწრაფულად წამოვიდა ჩემი ადგილისკენ, თავიდან ჯერ ცოტათი
ამან გამომაფხიზლა; შალვამ დაუთმო იმ ქალს თავისი სკამი, და მეც მომიხდა ცოტა
ხანში წამოდგომა, რადგან ქათმები დამადეს მხარზე, ფუჰ, ცოცხალ ქათმებს ვერ ვიტან,
ქათმები შემწვარი ან მოხარშულია მხოლოდ კარგი, ნასვამმა, მძიმედ ავათრიე წელი და
ქათმებიანი ქალი, ჩემს კუთვნილ ადგილზე, არხეინად მოკალათდა! ვიღაცის ფეხებზე
კი ვიდექ, მაგრამ მეც ფეხზე ვიღაცა მადგა, საშინლად ჭყვიტინებდა სადღაც კუთხეში
ცოცხალი გოჭი, აღმართში გაჭირვებით მიხროტინებდა ავტობუსი, და უცებ
სადღაციდან შალვას ხმა შემომესმა:
- რავაა საქმე, გერასიმე, ვინმემ ხომ არ დაგაბიჯა ფეხზე!
ჰაიი, თაღლითი... კვლავ „გერასიმეზე“ გადავიდა, აქ რომ დამიგულა, ამ ხალხში
ჩაჭედილი. თვითონ არ ჩანდა, სადღაც წაეღო მძლავრ ნაკადს, გავიტრუნე და, ისევ,
კვლავაც არ შემომესმა?!
- სად ხარ, გერასიმე, ხომ წაგივიდა ამ შეუჩვევლობაში გული!
ხამსები ყუთში, კიდევ რაღაც წესრიგისდამიხედვით აწყვიან, ალბათ, მე კი, საცოდავს,

ბეჩავს, გადაჩვეულს საერთო ტრანსპორტს, ამ სისასტიკეში გამქირდავი სიტყვების
მოსმენაც მიხდებოდა, მთლად გავიხვითქე, ხალხი კი შალვას ყოველ წამოძახილზე მე
მიყურებდა - ჩემი ტყრუშული შარვალ-ხალათის მიუხედავად, შემიცნეს, უცხო... და
ერთხელაც რომ დამიძახა: „როგორ ხარ, გერასიმე!“ „კარგად“ - ვითომც ომახიანად
გავეპასუხე, მაგრამ ჩემს ფეხებზე მდგარი კაცი ძალიან შეიჭმუხნა და მისაყვედურა: „რაა,
ბატონო, მთლად გამიხეთქე ყურის ბარაბანი“ - ელაპარაკე, ამათ...
იგი კი, შალვა, აღარ იშლიდა: „მოსახვევია ახლა, გერასიმე, გამაგრდი იცოდე კაჟივით!“,
„ორმოა აქ მოსალოდნელი მკვეთრად გადამხრელი, გერასიმე, არ შემარცხვინო!“, „ვინმეს
ტომარა ხომ არ მოგედო, გერასიმე, იმ ნაღრძობ ფეხზე!“, იმდენი იძახა, შემომეცალა
ხალხი თანაც ჩავიდნენ ზოგ-ზოგები და, უფრო უცხოდ და ყასიდად ვიდექ... მერე,
გაჩუმდა, როგორც იქნა და, სიმთვრალეს, თუნდაც გაბზარულს, მაინც თავისი გააქვს -
სულ ცოტათი წინ გადავინაცვლე და ვიღაც ბავშვიან ახალგაზრდა ქალს, თავთით
დავადექი, გულისპირი ჰქონდა შემთხვევით მოღეღილი, წამძლია სულა და თვალი
დავადგი, და რომ ვერ შეემჩნია ჩემი მზერა, აქამდე ხელში ჩაბღუჯული, დაჭმუჭვნილი
შლაპა გავასწორე და ჩამოვიფხატე, და თუმც დაჟინებით, მაინც შენიღბვით ჩავცქეროდი,
მაგრამ ქალი საერთოდ ალღოიანია ხანდახან ოხერი, მაინც მიმიხვდა და, რა ქნა, თუ
იცით? - არ დამიჯერებთ - მთლად ამოიღო ცალი ძუძუ, ბავშვს პირში ჩაუდო და,
ხალხის გასაგონად - წარმოგიდგენიათ? - მიმართა: ჭამე, გენაცვალე, თორემ ბიძია
წაგართმევს... და ამომხედა, აჰ, ჩემი ბედი! მაინცდამაინც ასეთს უნდა გადავყროდი?
ატყდა სიცილი ავტობუსში, მაგრამ რა ატყდა... იმანაც, შალვამ, წამსვე გამომძახა: „რაშია
საქმე, გერასიმე, შენზე ხომ არ იცინიან, ხომ არ მომჭერი თავი!“ ხედავდა ალბათ,
ყველაფერს, ოხერი, მაგრამ რა დავაშავე მაინც ასეთი, დასაცინ-მასხრად რომ ამიგდეს,
გამექცა ისე, უბრალოდ, თვალი, აკი თქვა კიდეც ცნობილმა პოეტმა აკაკიმ - „საამო არის
საცქერლად, დიაცის უბესავითა...“ ექსპონატივით ვიდექ, სიცილით ცრემლმორეული
მთელი ხალხი დიაცის უბესავით ახლა მე შემომყურებდა, კიდევ კარგი რომ, ის ქალი
სადღაც ახლოს ჩავიდა, თუმცა კიდევ კარგი კი არა, პირიქით, უარესი გამოდგა ეს,
რადგან მე მტკიცედ მქონდა გადაწყვეტილი ავტობუსის დატოვება და ჭიათურაში
დაბრუნება, ლიეპა თითქმის აღარ მახსოვდა, ჭიათურაზე ვოცნებობდი,
წარმოგიდგენიათ? - მაგრამ იმ ქალს ხომ ვერ ჩავსდევდი, შემდეგი სოფლისთვის
გადავდე ჩემი ეს განზრახვა, და გადაუხვია კიდევ ავტობუსმა, რაღაც დანჯღრეულ,
საცალფეხო გზაზე ახრიგინდა. ვაჰ, ჩემი ბედი, და საბოლოოდ იმან გამომაფხიზლა,
რაღაც ტომარა რომ შეხტა უცებ და ჩემსკენ გადმოხტა, და სანამ შექანებული გული
დამიმშვიდდებოდა, კიდევ კარგი რომ, მივხვდი - გოჭი ეყოლებოდათ შიგ, თანაც, ფუიჰ,
ცოცხალი.
...ჩემი საათი შვიდის ნახევარს აჩვენებდა, ავტობუსიდან რომ გადმოვედით.
მაინც ძალიან ცხელოდა, მთლად დამისველდა გადახახუნებული შუბლზე მწარედ,

ცხირსახოცი. ეს შალვა ისე დაძაბული იცქირებოდა ირგვლივ, ასე მეგონა, ვიღაცას ეძებს-
მეთქი, უნებურად თვალი გავაყოლე, მეც დავტრიალდი ადგილზე, მაგრამ აჰ, არა,
არავინ ჩანდა. რა ჯანდაბა და ოხრობა აფაციცებდა აბა, სულ ვერ გავიგე... როგორც იქნა
და, მომიბრუნდა, მითხრა:
- ბატონო სიმა, არ გეწყინოთ და, საქართველოს პატარა მონაკვეთი ფეხით გვაქვს

გასავლელი...
მსწრაფლ შევიცხადე:
- ძლიერ შორსაა?
- აგერ იქ, იქით, მანდ არა, აი იქით, სახლები რომ მოჩანს...
კარგა გვარიანი მანძილი ჩანდა, უკმაყოფილოდ ამოვიხვნეშე. ჩემოდანს დავწვდი,

გაბრაზებული ვიყავ. მოსახვევთან ვიღაც ბებერი შემოგვეფეთა, როგორღაც,
დაეჭვებულმა მოგვმართა:
- გამარჯობათ თქვენი?!
- კაი გამარჯობათ, ბატონო, - ხალისიანად შეაგება შალვამ, - როგორი ამინდებია აქეთ?
- რა უჭირს, კარგი, - უთხრა ბებერმა და, თითქოს რიო დე ჟანეიროს გარეუბანში

შევხვედროდეთ ერთმანეთს, გახარებულმა გვკითხა: - ქართველები ხართ, ბიჭებო?
ალბათ შალვას რუკზაკმა თუ შეაეჭვა, ან - ჩემმა შლაპამ, გავღიზიანდი, მივუგე:
- არა!
აის ბებერი დაკვირვებით შემომაცქერდა, მერე დამიყვავა, თავისი ჭკუით: „კაი ბატონო,
კაი ბატონო, კაი ბატონო...“ შალვამ კი, ჩემით ძალიან აშკარად გულდამწვარმა, ვითომ
გამოსავალი იპოვნა:
- ნუ გეწყინებათ, ბიძაჩემო, ნერვიულია...
- რა უჭირს მერე, - თქვა ბებერმა და მხარზე ტომარა შეისწორა, - მასეთები ხდება?

მშვიდობით გევლოთ...
- კარგად ბრძანდებოდეთ, ბატონო, - დაადევნა შალვამ და მაშინვე დაბალის ხმით

მისაყვედურა: - გეთქვა, რაღა - ჰო...
- რატომ უნდა მეთქვა! - გავცხარდი, ნერვიული ვარ, - ქართულად გამოველაპარაკეთ და
რა უნდოდა მეტი! კუდს ხომ არ გავუქიცინებდი კიდევ...
უზრდელი, თავხედი - აქ ორიოდ ნაბიჯით დაიხია და ერთ ადგილას დაკვირვებით,

ხაზგასმულად შემომხედა. წელში გაიმართა, მისაყვედურა მერე:
- უნდა გეთქვა - ჰო...
- არ უნდა მეთქვა, არა!
- შენ იცი შენი საქმე... - სწრაფად დათმო და, კვლავ იაგრესიულა, - მაგრამ შენ შენი საქმე
იცოდე, მეტი არაა ჩემი მტერი...
საცა არა სჯობს გაცლა სჯობსო, უთქვამს ბრძენს, გაჩუმება ვამჯობინე. მაგრამ
მთლიანად ვერ გავეცლებოდი, დედმამიშვილების სადღეგრძელოს გადამკიდე, იმის
ტერიტორიაზე ვიყავ.
- აბა, შევუდგეთ ჩვენ-ჩვენ კუთვნილ გზას, - მხნედ გამოაცხადა შალვამ, - აი, ეს

სიმინდის ყანა გვაქვს გადასალახი, შენ იცი, გერასიმე, როგორც მშრალადაც გამოხვალ,
ხომ არ გეშინია მაჩვის?
- მაჩვის კი არა... - წავიბუზღუნე.
შრიალ-შრიალში, ოღროჩოღროზე მივაბიჯებდი, გული მიცემდა. სად ვიყავ მაინც, საით

მივდიოდი, მაღალ სიმინდში არაფერი ჩანდა, მიცემდა გული. მარტო ვიყავი, შალვა
არსად ილანდებოდა, წახრილს, ქურდულად მიმქონდა ჩემი საკუთარი ჩემოდანი,
ალაბედობით მივიკვლევდი გზას.
- როგორაა საქმე! - როგორც იქნა, შემომესმა.
- კარგად, კარგად! - გახარებული შევეხმიანე.
- ასე იარე, ასე, ჩემი ხმისკენ! ხომ არ გიჭირს რამე!
- არა! - გავძახე.
- თუ გაგიჭირდება რამე, დამიძახე - ვაშლიი! კარგი?
- კარგი, შალიკო!
როგორც იქნა და, გავაღწიე იმ ყანას თავი, და შემომესმა წყლის რაკრაკი, როგორც
იტყვიან. მომცრო ღელესთან შალვა იდგა, დაფიქრებული დასცქეროდა წყალს მერე მე
მიყურა ერთხანს, და გულით მთხოვა:
- ხუთ წუთს ვერ დამითმობთ, პატივცემულო?
- რაშია... საქმე...
- ვიპკურო მინდა, გერასიმე, წყალი...
მხრები ავიჩეჩე. შალვა კი იქვე, მაღალ ბუჩქებში შეიმალა და, პატარა ხნის მერე, საცურაო
ტრუსში გამოწყობილი წარმოსდგა ღელის პირას. რად უნდოდა ასეთი საგანგებო
აღჭურვილობა, კოჭებამდე თუ მისწვდებოდა წყალი; ფეხი რომ შედგა, იმის მაგივრად მე
გამაჟრჟოლა, მაგრამ შალვა მხნედ დაიხარა, ორთავ პეშვით ამოიღო წყალი, გაიმართა და,
ისევ გემრიელად შეისხა მკერდზე, გული დამწყდა და, გაკვირვებული, თანაც შურით
შევქცეროდი, როგორ გრილდებოდა ამ პაპანაქებაში - მთელი ეშხით... მერე ღელეში
საერთოდ გაწვა, ხელ-ფეხს იქნევდა, კოტრიალობდა, მზეზ კი წყალში ნებივრობდა,
ოხერი, და რომ შემომხედა, თითქოს მიმიხვდა შურსა და სურვილს, ნელა წამოდგა,
ხელით მოიჩრდილა სველი სახე, დაკვირვებით მათვალიერებდა, და მერე მკითხა:
- გული ხომ არ გაქვს ცუდი და გლახა?
- არა, მე მგონი.
და უცხო რამ ბგერები, ნაზი და მოთბო, გაერია ხმაში:
- მოდი აბა გერასიმე, წყალში.
...ვხვანჩალობდით, ჰეჰ!
10
სანამ იმ საშინელ ამბავს მეტყოდა, სუყველაფერი კარგად იყო - მასპინძლის სახლი

შორიახლო მეგულებოდა, გაგრილებული, ჩამავალი მზის სხივებქვეშ ვიწექით, ორთავე
თვალი მილულული მქონდა, უგუნებობა გადამეყარა - წყლით. სოველ სახეზე მოთბო
შუქი მადგა, სიგრილეს მწოვდა, ნაზად მთენთავ ნეტარებას მმატებდა, კარგია მაინც, რაც
უნდა უნდა იყოს, მზე. მერე პირქვე გავწექ, ხელები გავშალე, კოხტად დავმძიმდი და, აი
სწორედ მაშინ, მადიანად რომ გავიზმორე, ასე წამოიწყო:
- თუ არ გეწყინებათ, ბატონო სიმა, სიმართლეს გეტყვით.
ვინ თქვა, წინათგრძნობა არ არისო, ნამდვილად არის, რაღაცა ცუდი მაშინვე მიგრძნო
გულმა.
- რა სიმართლეს... კაცო?
- რა და... შემომხედე ჯერ, ვაჟკაცურად, თვალში.
ღელის პირას წამოვჯექი და, მოლოდინით მივაპყარ მზერა, იმას კი განზე გაიხედა,
თითქოს ცოტათი დამორცხვებულმა, თითით აჩიჩქნა მიწა, და მითხრა მერე:
- მე ამ სოფელში არავითარი ბიცოლა არ მყავს, გერასიმე.
სანამ რაიმეს მოვისაზრებდი, და ამოვიღებდი ხმას, იმ ციცქნა ღელის კალაპოტში

ბლომად წყალმა ჩაიარა.
- როგორ თუ...
- არ მყავს და, რა ვქნა. - და ვითომ, ამიხსნა: - თავს ზემოთ ძალა არ არის.
- რანაირად... ა... ბიცოლა ხომ... - და, გაოგნებულმა, უცებ ვიფეთქე, გონება დამებინდა: -
როგორ თუ არ გყავს! რაშია საქმე, ბოლოს და ბოლოს! რაღაც მაპეტიჟებოდი აქეთ... მე
შენ გიჩვენებ! სადაა ტელეფონი!
აქ გაიბადრა, ღიმილ-ღიმილით მითხრა:
- აგერ იქ, ჭალაში, მესამე ხეზე ჰკიდია, გერასიმე.
მაგრამ არ მიმიხედია, არ მოვტყუვდი; გამახსენდა:
- ეს გასაღები რომ მაჩვენე? არა, არა, კი გყავს, როგორ არა, - ათრთოლებული, თავს
ვიმხნევებდი, - კი გყავს ბიცოლა აქ შენ, ეე...
- შალვა, ბატონო.
- კი გყავს ბიცოლა შალვა, აქ, შენ...
- ის გასაღები, ბატონო სიმა, ჩემი ღვიძლი ძმის, ვასიკოს ფოტოატელიისაა. თბილისში,

ღამღამობით, იქ მძინავს ყარაულივით, უხელფასოდ, კოხტად...
- ვინ ვასიკოა... რა ფოტოატელიე...
გაკვირვებულმა, დამანამუსა:
- როგორ, არ გახსოვს ნუთუ, ბატონო სიმა, დედმამიშვილების სადღეგრძელო?
გულშემოყრილი, წყლის პირას ვიჯექ.
11
კარგა ხანი გავიდა, სანამ ვიტყოდი, ხმადაბლა, სხვათა შორის:
- კი მაგრამ, მე აქ რატომ წამომიყვანეთ?
- არ გეწყინება, გამოგიტყდე?
შევხედე:
- არა.
მყისვე წამოდგა, გაიარ-გამოიარა, მითხრა:
- კარგი ადამიანი ხარ შეიძლება შენ, გერასიმე, მაგრამ უნდა გაგაადამიანურო უფრო.
- გამა... ამამადამიანო? - ავიბენი, რაებს ამბობდა, - ისეთი რა მჭირს...
- შენს საქციელში, გერასიმე, გავზალშიც და ისეც, საერთოდ, სამშობლოდავიწყებული

კაცი იგრძნობოდა.
- რადავიწყებული?
- გაიგე, კოხტად.
ერთხანს სიძულვილით შევცქეროდი; რომ შემძლებოდა, ცემით გავასიებდი, მაგრამ

დაკუნთული იყო ოხერი, ტანზე.
- რაზე შემატყვე, მაინც...
- ეტყობათ ხოლმე კოჭებზე, გერასიმე. თანაც, ისე ამაყად, ისე ქედმაღლურად გაუშვი
მძღოლი...
- ეს მაინც როგორ...
- წმინდად გაპარსული ნიკაპი მცირედ და მკვეთრად რომ ასწიე მხოლოდ.
- და შენ... ახლა... უნდა გამამადამ... ადამუნო... იანამურო? - კვლავ ავიბენი, ფუჰ, ეს

მრავალპირიანი ზმნები, მაგრამ მიმიხვდა:
- დიახ.
- კი მაგრამ, როგორ!
- როგორ და, აქ, ზემო იმერეთში ხომ ამოგიყვანე... მიპასუხე, მითხარი!
- კი!
- ხომ გაგაბანინე ტანფეხი საქართველოს წყლით?
- სულ საქართველოს წყალში არ ვარ, შალვა?
- სად, დაკარგულო...
- აბაზანაში, სად...
- აჰ, ის სულ სხვაა.
- რატომ, ვითომ...
- იძახე ახლა რატომ და ვითომ... სხვაა და, რა ვქნა.
აქ რაღაც ჩიტმა უეცრად - ფრთხ და, წამოვიკრიფე, ეჭვებმა დამსერა, ფრთხილად,

შეპარვით დავეკითხე:
- კი მაგრამ, ახლა რაღას მიპირებ...
- ერთი ღამე უნდა გაგათევინო აქ, ზემო იმერეთის ცის ქვეშ, და მერე წადი, სადაც
გენებოს.
- კი მაგრამ, რატომ!
და ისევ ის არ მომიგო, მრავალპირიანი?
- გასაადამიანურებლად, ტკბილო. აგერ, შეხედე, როგორ ღამდება... იხილე საოცრება იგი,

გერასიმე ჩემო!
რა საოცრება, რის საოცრება - უბრალოდ, ბნელდებოდა.
- იცოცხლე, კაია, კარგი, ლიეპა და კარლსრუე, გერასიმე, მაგრამ სამშობლოც უნდა

გიყვარდეს, და რომ გიყვარდეს, უნდა იცნობდე, აბა, იქითკენ გაიხედე, რა ხაზებია,
გერასიმე, და რა სირბილე... აგეე, იქით, ჩრდილებს შეხედე... სად ნახავ ამას, ამ იმერეთს,
ზემო იმერეთის გარდა...
რისი ხაზები, რაის სირბილე... განაგრძობდა ის:
- რა სიმწვანეა, რა უცნაური...
მწვანე იქნებოდა ბალახი და ყანა, რა იქნებოდა აბა... ხმას დაუდაბლა:
- აქ დედამიწა არაა ავად, გერასიმე.
ჩურჩულ-ჩურჩულზე გადავიდა და, საცურაო ტრუსში გამოწყობილი, ათვალიერებდა

არემარეს, როგორც იტყვიან; აღარ მესმოდა იმისი უთავბოლო სიტყვები, ისევ მეტაკა
ჩემი დარდი, ისევ ვიფეთქე:
- კი მაგრამ, რა უფლეა გქონდათ მაინც, აქ რომ წამომიყვანე?
მსწრაფლ გაიკვირვა:
- რა უფლება მასწავლებლობას უნდა...
დავანამუსე:
- მასწავლებელი ხარ ჩემი შენ, შალვა?
- ამ მიდამოში, კი.
- და მე - შეგირდი?
- არა. - მითხრა და, შემომაჩერდა, ამხედ-დამხედა, მათვალიერებდა როგორ...
- რა ვარ, შალიკო, აბა...
- არ გეწყინოს და, ბითური ხარ გერასიმე, შენ.
მაგრამ დაკუნთული იყო ოხერი, ტანზე...
- მიწას კი ნუ ჩაჩერებიხარ, გერასიმე, იყურე ირგვლივ... და არ წააგებ.
ეეჰ, რას გავებდი, მე კი ვიცოდი, დრო ხომ - ფულია... ტყრუშულ ხალათმოხურული,

თავჩაქინდრული ვიჯექი ისევ, იმან კი, შალვამ - თავხედმა, ბრიყვმა, მხარზე ვითომ
ნუგეშის ნიშნად დამადო ხელი:
- რას მოგიწყენია, რომ მოგიწყენია, ა, გერასიმე, რასაა რომ მოგიწყენია, შე კაი კაცო, -
მცირედ შემაჯანჯღარა და, ვითომც გამამხნევა, თავისი ჭკუით, მერე: - ეგ არაფერი, სიმა-
ბატონო, ნამდვილად ვიცი, ორი-სამი საუკუნის შემდეგ შესაძლოა სულერთი იყოს, მე ამ
სოფელში ბიცოლა მყავდა თუ არ მყავდა, აბაა, გერასიმე.
12
ჯერ ის იყო და, შემოგვაბნელდა, სახლები შუქად გადაიქცა, პატარა ხანში მაგრად
ბნელოდა. მე ჩემი თხელი სვიტრი გადავიცვი, მერე - ნაქსოვი პერანგი, მერე -
ჩვეულებრივი იშვიათად კარგი პერანგი (სად ვაფუჭებდი?) და, ისე ძალიან აცივდა,
გაჭირვებულმა მაისურიც კი წვალებით ჩამოვიჭიმე, მაკანკალებდა მაინც, მუხლებზე
ხელებშემოხვეული, მოკუნტული და უმძრახად ვიჯექ. იგი კი, შალვა, რაღა თქმა უნდა,
ახლა - ჩაცმული, მუქშაც აჩრდილად მიმოდიოდა და, მე, ზაფხულის სუსხით
ათრთოლებულს, თავისი ჭკუით, ჭკუას მარიგებდა, მეუბნებოდა ასე:
- იცოდე, თუ გსურს, გაიგო, შენს ირგვლივ მყოფთაგან ვინ როგორია, რაიმე ცუდი
ჩაიდინე, ოღონდ ისეთი კი არა, ქვეყანა რომ დააქციო, არა, მცირედი, გაგიჭირდება თუ
არა შენ ეს, გერასიმე - ხანდახან განგებ რაიმე სისულელე წამოროშე, მოკლედ, ილაპარაკე
მოფიქრებულად და ვინც ყველაზე სულელია, ყველაზე მეტად გაიცინებს ის, წავა,
მოჰყვება ათასგან შენსას, თავისი თავი რომ აღიმაღლოს.
უუჰ, ციოდა... იგი კი მეუბნებოდა ასე:
- ანდა, გერასიმე, ღმერთმა დაგვიფაროს და, შენისთანა გამოსული კაცი უხამსი

ფოტოსურათების შეგროვებას თუ დაიწყებ, ყველაზე მრუში ვინცაა, სხვების დასანახად
ყველაზე მეტად აღშფოთდება ის. ეს იმიტომ რომ, რა ქნას, იმანაც - ჩვენ, ადამიანთა დიდ
უმეტესობას, რატომღაც გვინდა, მუდამ იმაზე უკეთესები ვჩანდეთ, ვიდრე
სინამდვილეში ვაგდივართ, მაგრამ, მსგავს შემთხვევებში მიუხედავად აღშფოთებისა,
სინამდვილეში ვიყიდებით უფრო, ტკბილო.
ფუჰუჰ, ციოდა... საათს დავხედე, თერთმეტის ნახევარი ხდებოდა, ჩემი საათი -

ფოსფორიფიცირებულია, შალვა კი, თავხედი, მეუბნებოდა ასე:
- შენ, გერასიმე, გამომეტყველებაზე გეტყობა ახლაც კი, ბნელში, რაღაც წარმატებისთვის

რომ მიგიღწევია, შენი გაგებით. მაგრამ მორბენალები ავიღოთ თუნდაც, ბატონო სიმა.
თავს რომ დაადებს და რომ გაიქცევა გრძელ მანძილზე შვიდასი კაცი, და საბოლოოდ
სწორის ბოლოს პირველი რომ მიიჭრება ვინმე, აღფრთოვანებულები ვართ ჩვენ, შემყურე
ადამიანები - აჰ, შვიდას კაცში მაინცდამაინც როგორ გაიმარჯვა... მაგრამ, გერასიმე,
სხვანაირად რომ მივუდგეთ საკითხს, ვთქვათ, გავიფიქროთ, რომ ვინმე ერთი,
რომელიღაცა, პირველი ხომ უნდა ყოფილიყო აუცილებლად და ყოველ მიზეზს გარეშე
იმ ზღვა ხალხში, უფრო უბრალოდ მოგვეჩვენება მისი გამარჯვება. არაა ასე?
ბჰ!-რრ, ბუჰრრ... როგორ ციოდა, ციოდა როგორ... იგი კი აგრეთვე მეუბნებოდა ასე:
- ...რადგან საერთო ტრანსპორტსაც აქვს თავისი კარგი მხარეები, გერასიმე. კი, კი

ბატონო, გეთანხმები, არაა კარგი, ავტობუსში ვინმე მტკივან ფეხზე რომ დაგაბიჯებს,
მაგრამ გამოჭედილ ტრანსპორტში, სამაგიეროდ, ადამიანები უნებურად ახლოვდებიან
და ერთმანეთის გულისცემა ესმით, თანაც, საერთო ტრანსპორტში, გერასიმე,
ადამიანები ერთ ჭერქვეშ არიან...
ილაპარაკოს, რა... ლაპარაკობდა კიდეც, მაგრამ აი ასე:
- მარტივი საზომით თუ მივუდგებით, ნებისმიერი ადამიანისთვის ადგილის

მიკუთვნება არაა ძნელი, გერასიმე - ყოველი ადამიანი თავისზე უარესს სჯობს, ხოლო
უკეთესთან შედარებით, უარესია, წყალი არ გაუვა ამას. მაგრამ დიდი საზომით თუ
მივუდგებით, ძალიან ძნელია ამისი განსჯა, რადგან ადამიანები მეტად
სხვადასხვანაირები არიან, თითოეული ადამიანიც კი - მრავალფეროვანია, მაგრამ ერთნი
ვართ მაინც დაახლოებით ყველა, რადგან ადამიანი არაა მარტო.
ააქ კი, გაავცხარდი, გავცხარდი მართლა:
- ადამიანი მარტოა, მარტო, - გესლიანად წავიჩურჩულე, და თავს ავყევი, არ უნდა მექნა,

- ყველამ იცის, რომ მარტო უნდა დაიბადო, მარტოკა უნდა დაადგე ძნელ გზას, პირში
გიცინიან და ზურგს უკან გლანძღავენ. გილოცავენ და შურთ, მარტოკა უნდა მოკვდე
ბოლოს და, ოცდაცხრამეტი და ექვსი რომ გაქვს, ლოგინზე მისავათებული, მარტო ხარ,
აბა, რა ხარ, მარტო...
მყისვე ვიგრძენი, როგორ საოცრად დაინტერესდა, იმ სიბნელეში დაბერილი ნესტოებიც

კი დავუნახე, გაფაციცებით მოელოდა ჩემგან კიდევ რაიმეს გაგონებას, მაგრამ გავჩუმდი,
ნურას უკაცრავად, ისედაც ბევრი ვილაპარაკე. არ დააყოვნა:
- მომვლელს, ექიმს და მსგავს წვრილმანებს, მოდი, გერასიმე, დავანებოთ თავი და, რა

იცი შენ, რომ მარტო ხარ... მითხარი.
- რა ცოდნა უნდა ამას. ასე არის ეს.
- არა, კეთილო, მხოლოდ შენ ფიქრობ ასე, გერასიმე, და გეჩვენება, რომ მართალი ხარ.
- მხოლოდ მე კი არა, ყოველი ჭკუათმყოფელი ასე ფიქრობს და, სხვადასხვა ქვეყნის

ფილოსოფოსებსაც გამოუთქვათ ასეთი აზრი.
- რომ ადამიანი მარტოა?
- დიახ!
აქ ნაღვლიანი ხმა შემომესმა, მაგრამ თურმე თვალთმაქცობდა, როგორც მალე

დავრწმუნდი, ოხერი:
- ესე იგი, ბევრნი ხართ არა, ასეთი აზრის?
- დიახ! - ამაყად გავუმეორე, მაგრამ მომიგო:
- მაშინ, გამოდის, თუნდაც ამიტომ არა ხართ მარტო. კი, გერასიმე.
13
ვისხედით, ბნელში. სამართებელი პირს არ მიხსნიდა, უცხო მხარეში, კუშტად

შევცქეროდი ცალთვალაჭიატებულ სახლებს. შალვა გულაღმა გაშხვართულიყო,
ნაძირალას, რუკზაკზე ედო რეგვენი თავი. მე მოკუნტული ვიჯექი ისევ; ძველებურადვე,
მაკანკალებდა. არა, მაინც სად უნდა ვყოფილიყავ და, სად გადაკარგულში აღმოვჩნდი
ახლა... კიდეც მშიოდა. ხანდახან ვთვლემდი, ნამგზავრს, ნამთვრალევს, გამოძინება
ყველაფერს მერჩია, მაგრამ აკანკალებული კაცი, ამხანაგებო, ვერ დაიძინებ. თანაც,
ახირებული იყო ეს შალვა ვიღაც, გავიხედე და, ჩაძინებულს, მოზრდილი ლოდი
დამიშვას თავში?! მოწმისა მოერიდება თუ რა, ამ სულელური ღელის პირას
მარტოდმარტონი ვიყავით, ბნელში. მაგრამ ბოროტმოქმედს, სიმართლე სიმართლედ,
შალვა არ ჰგავდა - უზრდელი იყო, უბრალოდ, იგი. ჩემი საათი ორს აჩვენებდა, და
მეტსაც უფრო, მისი ფრთხილი ხმა რომ შემომესმა:
- არ გძინავს, გერასიმე?
- არაჰ! - აღმომხდა.
- რატომ არ გძინავს, ა, გერასიმე...
- რა დამაძინებს... რა მინდოდა აქ!
- რუკზაკს გათხოვებ, ბეჭებქვეშ დაიგე...
- არ მინდა, რატომ წამომიყვანე...
- ერთი რამის სიყვარულით...
- რის სიყვარულით, კაცო...
- დაფარვა რომ სჭირდება...
- რატომ სჭირდება...
- უხერხულია გამჟღავნება, იმდენად ნაღდია... - და იდუმალის ხმით დააყოლა, - გულში

სათუთად უნდა ატარო...
- რაა ასეთი...
მთლად დაიდაბლა ის ოხერ ხმა, იმ სიბნელეში, მომაჩურჩულა:
- საქართველოა, გერასიმე, ჩვენი...
კარგა ხანს ისევ ჩუმად ვისხედით. ის ღელე თითქოს ტანზე მდიოდა. ისევ დავიხედე
მაჯაზე, საათი ადამიანის მეგობარია, ოღონდ - პირშიმთქმელი, რა ნელა გადიოდა დრო,
სამის ნახევარი ძლივს ხდებოდა. თუმც მაკანკალებდა, მაინც ერთგვარად გავიტრუნე,
მაგრამ შალვა მხნედ წამოდგა უცებ, მხარზე დამკრა ხელი:
- აბა, წავიდეთ, გერასიმე-ჩემო...
- რა-ჰ!.. სად უნდა... შალვა?
- აგერ, იმს სახლთან მივიდეთ და შევძახოთ ჩვენებურად ომახიანად ერთი...
- რა შევძახოთ რო...
- რა და - მასპინძელოო...
იმ სიბნელეში დაბნეული მივჩერებოდი ჯერ, მერე გავფაციცდი, ყველაფერს მივხვდი

მეგონა:
- აჰ, ბიცოლა გყავს? გყავს ხომ, ა, შალვა...
- იქ, იქ გავიგებთ, ადგილზე გავიგებთ ყველაფერს, გერასიმე...
გამეხარდა, კი. მსწრაფლ წამოვდექი, ჩემოდანს დავწვდი, და მცირე ორმოში

ფეხჩავარდნილს, მაგრად ჩამჭიდა შალვამ ხელი. მცირე ბორცვებზე გადავდიოდით,
ხანდახან მიწა მეკარგებოდა, გულშექანებულს, შალვას თითები მაჯაზე იმედად
შემომჭდომოდა, ასე მივტივტივებდით ღამეში, შეყვარებული ტურისტებივით, ოღონდ
მე ჩემი ჩემოდანი მეკავა ხელში. სადღაც, შორს, ძაან აყეფდა ძაღლი, ჩვენ კი სწორედ
პირველსავე ეზოს მივადექით, შალვამ რუკზაკი შეისწორა ზურგზე, თითები შემიშვა,
ტუჩის კუთხესთან ირიბად მიიდო ხელისგული და შესძახა:
- მასპინძელოო!
გულაჩქროლებული ვიდექი, ვიცდიდი, აჰ, საჭმელი და თბილი ლოგონი ყველაფერს

მერჩია ახლა, მაგრამ ჯერ ხმას არავინ გვცემდა, და შალვამ მეორედაც რომ დაიძახა:
„მასპინძელოო“, მეც, მოუთმენლობისაგან იყო თუ რა, სახლს ძველქართულად
მივაყვირე:
- მასპინძელო, ჰაი გიდი!!
აწ სახლის კარი გამოიღო, შარვალ-პერანგისამარა კაცი გამოვიდა, ერთი კი გამკრა: „აიმ

ბიცოლას საყვარელია თუ რა...“ მაგრამ კაცი რომ მოგვიახლოვნდა, ხელით მოიჩრდილა
(კი, კი მზე და სიცხოე იყო დიდი, როგორ არა...) და დაგვეკითხა:
- რომელი ხარ... რას მიბრძანებთ, ბატონო... ხომ მშვიდობაა. კაი გამარჯობა თქვენი...
- გაგიმარჯოთ, ბატონო, გზა აგვებნა და... - რუკზაკი მაღლა ასწია შალვამ, - თუ

შეგვიკედლებთ... ერთი ღამით... ასე, უცხოებს...
- აუჰ!.. - შეიცხადა კაცმა და ისე ღონივრად გამოაღო კარი ცალი ხელით, (მეორეთი
შარვალი ეჭირა), კინაღამ საერთოდ მოაძრო: - თუ შემოგვიკედლებთო, რა საკადრისია...
მობრძანდით, აგერ... აქეთ, ბატონო...
შინ შეგვიძღვა და, გვეუბნებოდა თან:
- აგერ, აქ დაბრძანდით, ახლავე იქნება ყველაფერი... ქალიშვილი ნავარძეთში
გამითხოვდა და, მარტოხელა კაცის პირობაზე... იქაა ცოლიც... რასაც კი შევძლებ... კი ნუ
დამძრახავთ...
რა ბიცოლა, რის ბიცოლა, თურმე... მაგიდაზე უკვე იდო ყველი, ლობიო, პრასი...
მასპინძელი მონდომებულად დაფაცურობდა, მხოლოდ ერთხელ შედგა, როცა ჩემს
მაისურს, ცოტა არ იყოს, გაკვირვებული შეაცქერდა: - სპორცმენები ხართ?
- რა ვიცი... - მორცხვად მიუგო შალვამ, ფუუჰ, თვალთმაქცი, - ინდივიდუალური

ტურისტობა თუ სპორტსმენობაა...
- რატომ არა, კია, კია, შე კაცო... - გაამხნევა მასპინძელმა, ესეც - ბიცოლაა... ულვაშიც
ედო. რაღაცა მრგვალ ბუხართან ჩაიჩოქა, შეშა ერთმანეთზე კოხტად დააწყო, ასანთი
ყურთან გაიჩხაკუნა.
- როგორ ამინდები იყო აქეთ? - იკითხა შალვამ.
- თქვენი სახელი, ბატონო?
- ამ ჩემ მეგობარს გერასიმე ჰქვია, მე - შალვა, ბატონო.
- ძალიან სასიამოვნოა, მე - სევერიონი მქვია, სევერიონ-ე-საც მეძახიან შიგადაშიგ,

ბატონო.
- ძალიან სასიამოვნოა, ბატონო.
- აქეთ ამინდებს არა უშავდა.
ბუხარში ცეცხლი ატკაცუნდა, და თუმცა ბუხარი, რა თქმა უნდა, ცენტრალურ გათბობას

ვერ შეედრება, მაგრამ სითბოს გამომცემია მაინც ერთგვარი... ჯერ მაისური
გადმოვიხახუნე თავზე, მერე ჩვეულებრივი იშვიათი კარგი პერანგი, მერე - ნაქსოვი
პერანგი, მერე - ჩემი თხელი სვიტრი, ისევ ტყრუშული შარვალ-ხალათის ამარა დავრჩი.
- არ მოიწყინოთ, ბატონო და... საით ყოფილხართ, მართლა?
- აგერ, რაჭიდან გადმოვედით. ამან აიჩემა და... ანიშნა ჩემზე!
- აუჰ, უჰუჰუჰ... ამ ღამებნელში, ბატონო?
- დიახ, სევერიონე-ბატონო.
- თქვენ გქონიათ ვეფხვის გუილ. ახლავე მოვალ მე და, მეზობლის ქალს მოვიხმარ, არ
მოიწყინოთ.
მაგრამ ისევ მარტო რომ დავრჩით, მომაჩურჩულა:
- შენთან, კაბინეტში, ასეთ უდროო დროს რომ მოსულიყო ვინმე, მიიღებდი? ა,

გერასიმე...
- მე კაბინეტში ამ დროს რა მინდა! - წამოვიყვირე.
- მეძახდით, ბატონო? - თავი შემოჰყო მასპინძელმა.
- არა, ბატონო, - მიუგო შალვამ.
ტახტზე წამოვჯექი, მუთაქა მოვიმარჯვე, კედელს მივადე, თვითონ კი - მუთაქას

მივაწექი, თავიც დავადე, მივლულე თვალი...
- საერთოდ, ქართველებს, ექვსი რამა გვაქვს კარგი, - წამოიწყო შალვამ, - ხალხური

სიმღერები, ხალხური პოეზია...
14
რომ გამაღვიძეს, ჩემი საათი ხუთის თხუთმეტ წუთს აჩვენებდა, არა მიშავდა რა,
ცოტათი მაინც ხომ წავუძინე. მხნედ წამოვდექი, ამტანი ვარ მე, ხელებიც კი ერთი-
ორჯერ გავიქნ-გამოვიქნიე, მაგიდისაკენ გავეშურე, იქ კი, შემწვარი ქათამი
დაემატებინათ, ხაჭაპური, ნადუღი, გეენაცვალეე, ტყემალი, თონის პური, ღვინოც, აბა
რა, რა ასმევს ამ ხალხს ამდენს. კარგად არც მეყურებოდა, რა სადღეგრძელოები ითქვა -
შემწვარ ქათამს მივადექი და, გაუმარჯოს-მეთქი, ამას ვამბობდი მხოლოდ და ოდნავ
ვყლუპავდი - კიდევ დათრობა მინდოდა? აარა, ბატონო, აღარ შევცდებოდი, მეყო
ისედაც, ამ ორ თუ სამ დღეში ამდენი, ისე კი, სევერიონემ ჯერ მგონი ჩვენი
მობრძანებისა შესვა, იძახა ვითომ გულითადი რაღაც-რაღაცეები. არა უშავდა რა, არ
სცოდნია აქაც მთლად ურიგო ქათმები, ნადუღიც მესიამოვნა. ასევ ხალისიანად
ლაპარაკობდნენ, ის - სევერიონი და, ეს - შალვა, ყური მივუგდე, ღვინოს აქებდნენ. ჰეჰ,
ბითურები - კონიაკი ქვეყნად იყოს და... მაგრამ აიმ კაცს ვიპოვნიდი ვითომ, ადლერში
რომ უნდა დამხვედროდა? - ვინ იცის... ჩვენ, ადამიანებმა, ხანდახან არ ვიცით, რა
მოხდება... თუნდაც, აი, ეს ფაქტი - სევერიონემ სამი თუ ოთხი ჭიქის შემდეგ თქვა:
- ეჰეჰ, დავთვერი მგონია, ბატონო...
- ჩვენი ბრალია, - შეწუხდა შალვა, - ნამუშევარი იქნებოდით მთელი დღის და,

შუაღამეზე გაგაღვიძეთ და...
- მაგ არაფერი, - გულით მიუგო სევერიონემ, ცოტა თვალები ეხუჭებოდა. მაგრამ უეცრად
გამოფხიზლდა, - კაცო, გავიხედე ამას წინათ და, მესმის კრიახი, მაგრამ რა მესმის, ასე, ეს
დრო თუ იქნებოდა... ავდექი ხელათ, მელა მეგონა, მელა ბევრია, ძალიან ჩვენში, ცალი
ხელით ჯოხი მოვიმარჯვე, მეორეთი... ჯიბის ფარანი, პოლონურია, შევედი ფრთხილად
საქათმეში, დავანთე და - რას ვხედავ, მაჩვი! ერთი ქათმისთვის მოესწრო უკვე ყელის
გამოჭმა, და გაქცევა უნდოდა...
- რას ბრძანებთ, ბატონო, - ზომიერად გაიკვირვა შალვამ - მაჩვი და, ქათმისმჭამელი?
- მეც ეგ არ მიკვირს? - აღნიშნა სევერიონმაც, ძალიან პატარა ყურები ჰქონდა, - მელა არ

გვეყოფოდა? გადაგვარებასაა ეს ბუნება თუ რაშია საქმე, არ ვიცი სწორედ...
- უჰ, ვერ მოგსვლიათ ეგ კარგი ამბავი.
- ეს ჩვენ-ჩვენ მშობლებს გაუმარჯოს, ვისაც გვყავს, ჯამრთელად გვიმ...
ახლაღა გავსინჯე ხაჭაპური და, თითქოს არ იყო ურიგო, წარმოიდგინეთ. გუნება ცოტა
გამომიკეთდა, არადა, კარგად დავნაყრდი უკვე, სუფრასთან ჯდომა აღარ მინდოდა,
ადამიანი უშუალო უნდა იყოს, ვთქვი:
- ახლა პატარას წავუძინებ ისევ, ავტობუსის გასვლამდე კია საათ-ნახევარი. მაინც არ

ვსვამ და შვიდის ნახევარზე გამაღვიძეთ.
სევერიონმა შემომხედა, არაფერი უთქვამს. შალვამ კი, მეტიჩარამ, მყისვე შემარცხვინა:
- არაა ზრდილობა, გერასიმე, ეგ... ეს კაციც მშვენივრად გამოიძინებდა, ჩვენ რომ არ

მოვდგომოდით.
ჰმ, რა გამოჰყავდა? უშუალობა ცუდი ყოფილა, ესე იგი. გავბრაზდი აქ, მაგრამ
სევერიონემ წამოიწყო:
ჩვენს ადათ-წესებს გაუმარჯოს, ძველი დროიდან მოყოლებული და ეს ჩვენი კუთხის

ისტორიასაც გაუმარჯოს, ბატონო. აგერ აქ, ქვემოთ, - ფანჯრისკენ ხელი გაიშვირა
სულელმა, თვალი გავაყოლე - იმ სიბნელეში, ძალიან რამეს არ დავინახავდი?
ხელგაშვერილი განაგრძობდა: - მდინარის პირას, მღვიმეა ერთი, ხერგულას ვეძახით,
ველური ადამიანი ნაცხოვრება ადრე, გეოლოგები ჩამოვიდნენ, გათხრები ჰქონდათ...
- გეოლოგები კი არა, არქეოლოგები ყოფილან, - შევუსწორე, სახელმწიფო

უნივერსიტეტის ისტორიის ფაკულტეტი მაქვს დამთავრებული მე.
- სწორი ბრძანებაა, მოკლედ, თხრიდნენ იმ გამოქვაბულში და ხნიერი ქალი ჰყავდათ

უფროსად, იმ ქალმა გაგვაოცა სწორედ მთელი სოფელი, ისე რომ ადამიანს ჰყვარებოდა
თავისი საქმე? არ გამიგია... ყოველ ნაპოვნ კაჟს დასციცინებდა, დილიდან საღამომდე
ფეხზე იდგა და, რა მშრომელი და, რა ძვირფასი ადამიანი თანაც; ერთი ჩვენებური ქალი
ესტუმრა თბილისში თურმე და, მშვენიერი კარგად ყოფილა მოწყობილი, მაგრამ აქ, ამ
ჩვენ სოფელში მოუწევდა მაინც სულ გული, ერთ ზამთარს და ოთხ ზახფულს მუშაობდა
აქ, თბილისში მანქანა ჰყოლია საკუთარი, სულ არ ახსოვდა, აქ, ამ აღმართ-დაღმართში
ერთი დილა-საღამოს სიარული, ხერგულას კლდეში ტრიალი, თანაც, გვიხსნიდა ჩვენ-
ჩვენ წარსულს, როგორც კი თავისუფალ დროს მოიხელთებდა და, თავიდან თუ ჩუმ-
ჩუმად გვეცინებოდა, ამხელა ქალს კაჟის მოსაბოჭად როგორ მოუცლიაო, მერე,
თანდათანობით, შეგვაყვარა ჩვენც თავისი საქმე, და ბოლოს მივხვდით, რომ ჩვენი
საქმეც კი ყოფილა ეს - მშობელი კუთხის ისტორია, და სიყვარული.
შალვას შევხედე. ისეთი გაბადრული და გაამაყებული იჯდა, იმას აქებდნენ ვითომ.

სულელი...
- ოქროს და ვერცხლს რომ პოულობენ სხვა გეოლოგები, იმათი აღტაცება, ჩემო ბატონო,
არცაა გასაკვირი, მაგრამ ეს ქალი, პატივცემულებო, კაჟს დაეძებდა, პირველყოფილი
ადამიანის შესასწავლად. სხვა არაფერი უპოვიათ ჯერჯერობით მაინცდამაინც ისეთი
ჩვენში, მაგრამ იმ ქალმა დაამტკიცა, თავიდანვე რომ ცხოვრობდნენ აქ, თავიდანვე რომ
გული დაუდია ადამიანს აქაურობაზე თურმე. ჩვენს ისტორიასთან ერთად შალვა-
ბატონო, მოდით, იმ ქალსაც გაუმარჯოს, ქალბატონ ნინოს...
შალვა მოწიწებით წამოდგა, რაღაცეებს ამბობდა, სუფრაზე მედო თავი, ჩამთვლიმა,

ცოტათი...
- დიდი განათლებული კაცი იყო, - ამბობდა სევერიონე, თვალები უჟუჟუნებდა, სულ

წასულიყო ხელიდან, - ჩოთქი არ სჭირდებოდა, ანგარიშობდა ისე...
ექვსის ნახევარი ხდებოდა. გავღიზიანდი, ამათ რაიმე თუ არ უთხარი, გაუნათლებლად

ჩაგთვლიან და, ჩემი სადიპლომო ნაშრომი გამახსენდა, „კატილინას შეთქმულება“,
ძაღლის ნაკბენივით მახსოვს.
- ჩაცმა-დახურვის ყადრიც იცოდა, - განაგრძობდა სევერიონე, ვიღაცას გულმოდგინედ

აქებდა.
- კატილინა შეძლებული ოჯახიდან იყო, - წამოვიწყე მე, - და დიდი გაფუჭებული.

იმდროინდელ რომში სახელი ჰქონდა გავარდნილი, როგორც ყველაფერზე ხელის
მომწერს...
- ძალიან სასიამოვნოა, ბატონო, - ჩამომართვა სიტყვა სევერიონემ, - ყოველთვის

გალსტიკი ეკეთა.
- რა ეკეთა? - გამეღიმა.
- ჰალნსტუნხი, - გაღიზიანებულად მომიგო შალვამ, - გასაგებია? - და უცბად

გამოიცვალა, დატკბა, - წავიდეთ ახლა, გერასიმე, გათენება ვნახოთ.
- რა გათენება... არავითარ შემთხვევაში!
- გინა წვიმა ყოფილიყო, გინა ქარი, ყოველთვის გალსტიკი ეკეთა, - განაგრძობდა

სევერიონი.
- კატილინამ თავის გარშემო შემოიკრიფა ისეთივე აღვირახსნილი ამხანაგები, როგორც
თვითონ იყო.
- წავიდეთ, გერასიმე, რა იქნება, გათენება ვნახოთ...
- რადიოთი სულ მუსიკებს უსმენდა და, თვითონაც იცოდა პიანინოზე დაკვრა, ცალი
ხელით...
- იმდროინდელ ძველ რომში ძალიან ცუდ, აღვირახსნილ ცხოვრებას ეწეოდნენ.

ხანდახან მამაკაცი, - ხმას დავუდაბლე, - ქაილს მაგივრობას ნებაყოფლობით
ასრულებდა.
აქ სევერიონი დაინტერესდა:
- რავა, რომში ხაჭაპურს კაცი აცხობდა? ჩემსავით ყოფილან მაგინი, ბატონო...
სულ ვერ გამიგო...
- შენ რომ იცოდე, გერასიმე, აქ, ზემო იმერეთში, როგორ თენდება... ცხონდები კაცი!
- მე ღმერთი არ მწამს, - კოხტად მოვუჭერი, - კატილინა მთელი სენატის ამოჟლეტას

აპირებდა, მაგრამ არც ციცერონი იყო დოყლაპია.
- ერთხელ, კამპანიაში, ძალიან რომ დათვრა, ორი ხელითაც კი დაუკრა...
- ამისთვის ამოგიყვანე აქ, გერასიმე, და ახლა, საქმე საქმეზე რომ მიდგა, უარს მეუბნები?
ყური არ ვათხოვე:
- კვინტუს კურიუსს რომ არ წამოეყრანტალებინა შეთქმულების ამბავი ქალთან,

უარყოფითად იქნებოდა სენატის საქმე.
- არ მოდიხარ, გერასიმე, აბა?
- იმის სამკერდე ნიშნებს აღარ იკითხავთ? - ამაოდ გვიწვევდა სევერიონი.
- არასადაც არ მოვდივარ, ადრეა ჯერ, კატილინამ რომ...
- პოლონეთის ემბლემიდან დაწყებული...
- რა გინდა აბა, აქ - არა სვამ, აღარ ჭამ, გავიდეთ, გერასიმე, ბუნებაში...
- არა. ცივა იქ...
- ტყის მეგობრის ირმიანი ნიშნით გათავებული...
- აბა, ერთი სადღეგრძელო მაქვს და, - ფეხზე წამოდგა შალვა, - ერთი, ერთადერთი და,
უნდა გამოვცალოთ ეს ჭიქა ბოლომდე ყველამ.
- აგრე იყოს, გისმენთ ბატონო, - დოქს წაატანა ხელი სევერიონმა.
- დალევთ თქვენც, გერასიმე?
- მხოლოდ ერთ ჭიქას?
- ერთადერთს, კი.
რას მიზამდა ახლა, მაინცდამაინც, ის ერთი ჭიქა? მეც დავეთანხმე:
- ჯანი გავარდეს, დავლევ.
შალვამ კი მაღლა შემართა ხელი, და იცით, რა თქვა?
- ეს ჩვენ-ჩვენ დედმამიშვილებს გაუმარჯოს.
აუუჰ, წამოვხტი, კინაღამ ვიკივლე. დავფაცურობდი: „სადაა შლატა... ჩემი სვიტრი რა

იქნა... ჰო, აგერაა... ახლავე მივდივარ!..“
- გაწყენინეთ რამე, ბატონო? - შეიცხადა სევერიონემ, გაელმებული თვალებით

შემომცქეროდა, - რავა ზოგიერთი მაჩვივით იქცევით თქვენ...
15
ძალიანაც კარგი, ესეც, შალვას ჯინზე - გათენებულიყო საკმაოდ, ყოველ შემთხვევაში,

კარგად მოჩანდა ბილიკი; ჩემოდნით ხელში, გულდაჯერებული მივყვებოდი გზას.
ხოლო იგი, შალვა, ზურგრუკზაკიანი, უკან მოდიოდა. მისი დანახვა აღარ მინდოდა,
პატარა ხანს უმძრახად ვიარეთ, ერთხელაც არ წავბორძიკებულვარ, და შემომესმა:
- ასწიე თავი.
კი, მეტი საქმე არა მქონდა, ისედაც გაჭყეპილი ვიყავი აქაურობით, ის არ მერჩია, დაბლა
მეცქირა, ორმოში რომ არ ჩამცდენოდა ფეხი? მაგრამ სერი რომ ავიარეთ, მჭახედ გაისმა:
- გერასიმე, სდექ!
შეცბუნებულმა, მოვიხედე და გავშრი - აჰ, ისე მკაცრად შემომცქეროდა...
- სანამ ლაპარაკს დავამთავრებ, ფეხი რომ მოიცვალო, - განრისხებული მიმზერდა, -
ცუდად იქნება შენი საქმე, იცოდე.
გიჟია, მოძალადე, ოხერი... ადგილზე გავქვავდი, იმან კი სამიოდ ნაბიჯი ქვემოთ

ჩაინაცვლა, შედგა, დაფიქრებული ამომყურებდა, მე - სერზე ვიდექ.
- ჩემი და შენი წინაპრები, გერასიმე, - ხმას დაუდაბლა, - ამ მიწისათვის მუდამ

იბრძოდნენ, და თუ არ რაიმე ღირებული, ვინ სულელს მოეპრიანება ერთთავად
მოღერებული ხმლის ქვეშ ყოფნა. მიხვდი რაიმეს?
მე სერზე ვიდექი.
- რა სისხლისღვრაში გადარჩენილან, რამდენ ბრძოლაში, შენ ყოფილ ისტორიკოსს,

ჩამოგითვალო შემოსევები? და შენს უშუალო წინაპართაგან ერთი მაინც რომ
დაღუპულიყო იმ აურაცხელ, უთვალავ ხიფათში, ნამდვილად არ იქნებოდა ახლა აქ, აი
ამ მიწაზე, ამჟამად მშვენიერი ფეხსაცმელებით რომ დგახარ, გამიგე თუ არა, ა, გერასიმე!
მაგრამ სულაც არ გახსოვს ისინი...
ვიდექი მე სერზე.
- ჩემი და შენი წინაპრები კი, ძმებს და მეზობლებს უდროოდ აი ამ მიწაში მარხავდნენ,

შენ რომ ამ ქვეყნად მოსულიყავ, და საქართველო ჩვენი, გქონოდა. შენთვის, გერასიმე,
ერთმანეთი ცხოვრებაშიც და ბრძოლის ველიდან გაჰქონდათ, იმათითაა სწორედ ეს მიწა
გაპოხიერებული, და მთელი მიდამო, რომელსაც ერთხელაც არ გადაავლე მოწყალე
თვალი შენ, გერასიმე! სულ რომ არაფერი, ამ საოცარ კუთხეში თვალნათლივი
სილამაზეც კი ვერ დაინახე და, ნახშირს რომ ათვისება უნდა, ამაში დამეთანხმე, და რომ
ასეთ სამშობლოს ნახშირზე მეტად უნდა ათვისება, ეს აღარ იცი, ა, გერასიმე?
სერზე ვიდექი მე.
- აქ, ამ მიწაზე, რომელსაც ეგზემასავთი არ მოდებია ჯერაც ასფალტი, დაგაბიჯებინე

ფეხი, უმადურო, ვერაფერს მიხვდი; ნამდვილი გლეხი გაგაცანი, ამ გლეხით გიდგას
პირში სული, მაგრამ რა ამაყად, რა ამაყად, აჰ, შეიფერე ყველაფერი, რითაც
ქანცგაწყვეტილი, ნაშრომ-ნაჯაფი, შუაღამით გაღვიძებული, გაგვიმასპინძლდა, როგორ
გგონია, იმართა იმას ჩვენი რაიმე?
მე ვიდექი სერზე.
- და არც ის იცი, რომ სამშობლო მხოლოდ მინდორ-ველი და მთები არაა, სამშობლო

ადამიანიცაა, გერასიმე. და, სუფრასთანაც, როგორ იქცეოდი - სამშობლოს შეცნობა რომ
გდომებოდა, მჭადზე პრასს შემოახვევდი და ლობიოში ჩააწობდი, შენ კი, მელასავით,
სხვის გაზრდილ ქათამს არხეინად მიადექი და არაფერია ამაში ცუდი, მადლობა მაინც
რომ გეთქვა, მაგრამ აარა, არა, კუთვნილივით მიიღე, თითქოს დაამადლე კიდეც
სტუმრობა და შენ, ვისი წინაპარიც დიდგორის შემდეგ ჭრილობებში მარილს იყრიდა,
კატალინაზე გვაწვდიდი ბრტყელ-ბრტყელ ცნობებს, შეგირცხვა ნამუსი!
ვიდექი მე სერზე.
- წვიმისას, გერასიმე, - ავალწუნებით ამომცქეროდა, - ქუჩაში მანქანიდან თუ

გადაგიხედავს, შეამჩნევდი, რომ ზოგიერთ გამვლელს შარვლის ცალი ტოტი ტალახით
მთლად დაწინწკლული აქვს, მეორე კი - სუფთა. და თუმცა შარვლის ის ტოტი
გაცილებით პეწიანად გამოიყურება, ერთმანეთზე ორივეს თანაბრად მიუძღვით ბრალი -
იმ დასვრილს სუფთატოტიანი ფეხი სტყორცნის ტალახს და ის ამოთხვრილი წესიერად
რომ მიაბიჯებს, იმიტომ გამოიყურება მეორე მშვენივრად და კარგად. მე და შენც ასე
ვართ, გერასიმე, მე თუ რამ ხინჯი მემჩნევა, ისევ შენს გამო და თავად რომ გამოიყურები
კოხტად, ჩემი და ამ გლეხის წყალობითაა, იცოდე. ჩვენ, ადამიანები, მრავალფეხა არსება
ვართ, სხვადასხვა წესით მოარული, და არ ვართ, როგორც შენ ეს გგონია, მარტო,
რადგანაც დიდი სიტყვა - ერი გვქვია, და მე, ვისაც მუდამ მახსოვს ეს, შენ,
სამშობლოდავიწყებული, მხოლოდ პირადი კეთილდღეობით გატაცებულ-აღტაცებული,
წამოგიყვანე აქ, ჩემთვის დროებით რომ აგეწყო ფეხი, ამ წმინდა ღელეშიც კი გაგაბანინე
ტანი, გაყოყოჩებულს, ყინული რომ შემოგცლოდა, მაგრამ, აჰ, ნურას უკაცრავად, მაინც
ვერ შეგაგნებინე ის სითბო, რითაც მე ვცხოვრობ და რითაც ვსუნთქავ. შენ, შენის ჭკუით,
კვლავაც ჩემზე ამაღლებული, გაპრანჭული დარჩი. მაგრამ იცოდე, უსამშობლოდ - კაცი
არა ხარ.
სერზე ვიდექი მე.
- ახლა კი, გერასიმე, უაკანსკნელ არჩევანს გთავაზობ. აგერ, გახედე, ავტობუსი

მოემართება და, თუ იკადრებ, მოაჯექი და წადი, ხოლო, თუ ისურვებ, ორიოდ დღით აქ,
ამ სოფელში დავრჩეთ და იმ ჩვენს მასპინძელს ყანის გათოხნაში მოვეხმაროთ. მიწის
სუნი რომ გეცემა, ეგებ კიდევ გამოვიდეს რაიმე შენგან, გერასიმე. ძალას არ გატან,
როგორც გინდა, ისე მოიქეცი. ასე აჯობებს... - და დარცხვენილმა დაამატა, -
საშობლოსათვის. - მთლად აირია, - რა ვქნა, მიჭირს ხოლმე ამ სიტყვის წარმოთქმა, ეს
ხომ ისეთი სიყვარულია, დაფარვა რომ სჭირდება, იმდენად ნაღდი და ნათელია,
უხერხულიცაა თქმა... მაგრამ, მაიძულე...
ჰოიი, ავტობუსი - ჭიათურაში ქიმწმენდელი კაცი მელოდება, კოსტუმი უნდა

გამომეტანა ჩემი და ის, ლიეპაში, ვინ იცის, როგორ ღელავდნენ, ეგენ ოჯახშიც
ედეპეშნათ, ძალიან მაფასებს და გაგიჟდება ცოლი, ამ შალვას, მოცლილს, ხომ ვერ
ავყვებოდი, თვალი ავარიდე და, ფრთხილად, კიდევ რაიმე რომ არ ეთქვა, ავი
მოლოდინით მხრებაწურულმა ავიარე სერი, ავტობუსს ხელი დავუქნიე, გამიჩერდა და
სკამზეც არ ვიყავი ჯერ დამჯდარი, შალვამ თავი შემოჰყო ფანჯარაში და, ასე მეგონა,
ბრიყვი, უზრდელი, ერთს გემრიელად შემომაგინებდა, მაგრამ, წარმოიდგინეთ, სულ
სხვა რამ შემძახა:
- ნახვამდის, სიმიკოო!
ქიმწმენდაში ყველაფერი რიგზე იყო, ჩემი კოსტუმი კოხტად მოვირგე, ტყრუშული
შარვალ-ხალათი იქვე ჩავაგდე, მდინარეში, და ზესტაფონამდე ტაქსით მივედი, უკანა
სავარძელზე ცოტათი წავუძინე კიდეც. ზესტაფონში მატარებელი დაბარებულივით
დამხვდა, და საბოლოოდ მაშინ გამომიკეთდა გუნება, თვითმფრინავში რომ შევედი;
თავიდან, ადრე, გამოუცდელს, თვითმფრინავის ძალიან მეშინოდა, მერე ნაკლებად
მეშინოდა, მერე შევეჩვიე და სულ აღარ მეშინოდა, მერე კი, პირიქით, მიხაროდა, რადგან
თვითმფირნავი - გზაა, ხოლო გზას, გამოზომილ-დაგეგმილს, შედეგი მოაქვს, და ახლა,
ამჟამად, საბოლოოდ მაშინ მოვედი ხასიათზე, სიმაღლე რომ ავიღეთ, როცა შესანიშნავ
კავკასიონს ზემოდან დავცქერი.
ბოლოთქმის მაგიერ
საქართველო მთაგორიანი ქვეყანაა. გვხვდება დაბლობებიც. წარმოიდგინეთ, მიკრო-

უდაბნოც კი მოიძევება. მოჰყავთ ვაზი, ჩაი, ციტრუსები, კომბოსტო. მოსახლეობის
მოზრდილი ნაწილი ქართველებია. ეროვნულ ტანსაცმელს აღარ ატარებენ. როგორც
ყოველგან, წყაროს წყალი აქაც სჯობს ონკანისას. მოსახლეობა უმეტესწილად ქალაქად,
ხუთ-რვა-ცხრა-თოთხმეტ-თექვსმეტსართულიან სახლებში ცხოვრობს. და ხანდახან
სოფელი ენატრებათ. ქართველებში, ისევე როგორც მსოფლიოს ყოველ კუთხეში,
ხანდახან თავისებური ადამიანებიც შეინიშნებიან. თავისებური ადამიანი, როგორც წესი,
უბოროტოა და ერთგვარი ცნობისწადილის აღმძვრელი, თუმცა გამონაკლისი, როგორც
ყველგან და ყველაფერში, აქაც დასაშვებია. მაგრამ არც ერთი ძმა კეჟერაძე ბოროტი
ნამდვილად არ იყო. და თავ-თავიანთი მიდრეკილება ჰქონდათ.
ღმერთო, კეთილად გეტარებინოს სამთავე საქართველოს ძნელ, მიმოხვეულ გზებზე...
1978 წელი
ყველაზე კარგი პაპა
იმ ჭრელ ქვეყანას ერთი გაუმაძღარი, მდიდარი, ბოროტი მეფე განაგებდა. გადახედავდა
თავის ავლა-დიდებას და ვეზირებს უბრძანებდა:
– აბა, წადით, წამოდით და ქონება მომიტანეთო.
ვეზირებიც ქუჩა-ქუჩა, კარდაკარ დაძრწოდნენ და საცა რაიმეს მოიხელთებდნენ, ტომარაში

თავს უკრავდნენ ხოლმე. მეფე ჯერ ხარბად გადახედავდა შემურულ ქვაბებს, დაგრეხილ
კოვზებს, გაბზარულ ჯამებს, აათვალიერებდა, ჩაათვალიერებდა და აიმრიზებოდა:
– ეს რაა, ეს რად მინდაო.
– სხვა არაფერი არა აქვთ რა, დიდო მეფეო, – მდაბლად დაუკრავდა თავს მთავარი ვეზირი.
– წაიღეთ, წაიღეთ, გადაყარეთო! – ამბობდა მეფე. მერე იტყოდა:
– ვინმეს ხომ არ გაულანძღივარ, რამე ცუდი ხომ არ უთქვამთ ჩემზეო?
– არა, არა, დიდო მეფეო!
– მაშ, ხალხს ვყვარებივარო?
– შენით უდგათ სული, მეფეო!
”რა საყვარელი მე ვარო”, – გაიფიქრებდა მეფე და ვეზირებს დაუცაცხანებდა:
– აბა, ერთი არ მოგიყვანიათ ჩემი გამლანძღავი, სულ თავებს დაგაყრევინებთო.
დაძრწოდნენ ვეზირები ქვეყნად.
ქალაქგარეთ ერთი პატიოსანი, გამრჯე კაცი ცხოვრობდა. ხნავდა, თესავდა, რწყავდა, მკიდა,
საქონელს ზრდიდა, ვაზს ახარებდა. ხალხი უყვარდა, ხალხში დაიარებოდა; რანაირი
გამოთქმა გინდა, იმას რომ არ სცოდნოდა.
იჯდა ერთხელ თავისი ქოხის წინ, ბარს ქლიბავდა. ჩამოიარა დიდმა ვეზირმა, გაიფიქრა, ეგებ
ამას დასცდეს მეფეზე რამეო და ჰკითხა:
– ჩვენი მეფე ხომ კარგიაო?
მიხვდა, რატომაც გაემასლაათა ვეზირი და მიუგო:
– დიდი გერგილიანი მეფეაო.
– რაო? ეს რა თქვიო! – შეუტია ვეზირმა.
გათოკილი მიჰგვარეს მეფეს. თორმეტ კარში გაატარეს, ცხრაკლიტული შეაღეს, მიწისქვეშა

გვირაბებით იარეს, ფარდა გადასწიეს და გამოჩნდა კიდეც ის ჩვენი მეფე.
– მეფევ, შენზე თქვა, გერგილიანიაო!
– თავი მოჰკვეთეთო! – ბრძანა მეფემ.
– რატომ, მეფევ, – მშვიდად მიუგო გამრჯე კაცმა, – ცუდი ხომ არაფერი მიკადრებიაო.
– მიკადრებია რა არიო.
ბევრი სიტყვა არ იცოდა მეფემ. ანდა, საიდან უნდა სცოდნოდა, ქუჩაში ის არ გადიოდა,
ხალხს არ ენახვებოდა, ძეხორციელს არ ესაუბრებოდა იმ თავის ვეზირების გარდა.
– რა და, ცუდი არაფერი მითქვამსო, მეფევ, – აუხსნა კაცმა.
– მართლაო? – ვეზირებს მიუბრუნდა. იმათ მხრები აიჩეჩეს.
– წადით და სიტყვის პაპა მომგვარეთო.
სიტყვის პაპა ერთი თმაწვერდათოვლილი ბრძენი მოხუცი იყო. რომელი სიტყვა გინდა, იმას
არ სცოდნოდა. მოიყვანეს თავის ქოხიდან, მეფეს წარუდგინეს. ასე და ასეო, უთხრეს, ამ კაცმა
მეფეზე თქვა, გერგილიანაიო.
– მერე რაღას ერჩით? – გაიკვირვა სიტყვის პაპამ, – გერგილიანი მოხერხებულ, საზრიან

ადამიანს ნიშნავსო.
– ტყუილად შემაწუხეთო? – თვალები დაუბრიალა ვეზირს მეფემ.
– მეც მომცდინაო, – თქვა კაცმა, – სახნავ-სათესი მქონდაო.
– ჰოდა, – ვეზირს უბრძანა მეფემ, – წაიძრე შენი ბეჭედი და მაგას…… არა, მე მომეციო.
რაღას იტყოდა ვეზირი, ბეჭედი სულ ხვნეშა-ხვნეშით წაიძრო თითიდან. ის დღე იყო და,
გადაეკიდა გამრჯე კაცს ვეზირი.
ერთხელაც უტრიალა, უტრიალა და დაღლილი, მისავათებული კაცი ხის ძირას

დასასვენებლად რომ ჩამოჯდა, მივიდა და უთხრა:
– მაშ, ჩვენი მეფე გერგილიანიაო?
– დიდი ქველმოქმედიაო, – მიუგო კაცმა.
– რაო? ახლა კი გიჩვენებ სეირსო, – დაექადნა ვეზირი. ისევ მიჰგვარეს მეფეს.
– დიდო მეფეო, ამან თქვენზე თქვა… როგორა თქვი?
– ქველმოქმედია-მეთქი!
-ჰო, ქველმოქმედიაო!
– თავი მოსჭერითო.
– რატომ მეფევ, – მშვიდად მიუგო კაცმა, – ცუდი არაფერი მიკადრებიაო.
მოაცდინეს ისევ სიტყვის პაპა, მეფესთან მიიყვანეს.
– ქველმოქმედს კარგ კაცზე იტყვიან, – აუხსნა სიტყვის პაპამ მეფეს, – ქველმოქმედი სიკეთის
ჩამდენსა და გულკეთილს ნიშნავსო.
– ისევ ტყუილად შემაწუხეო?! – დაუცაცხანა ვეზირს მეფემ, -ახლავე შეიხსენი ქამარი და

მაგას… არა, არა, მე მომეციო.
სულ კვნესა-კვნესით გაუწოდა ვეზირმა ძვირფასი თვლებით მოოჭვილი ქამარი. გულში
ბოღმა ჩაიხვია, გამრჯე კაცს უფრო გადაემტერა.
ერთ მშვენიერ დღესაც უტრიალა, უტრიალა და, საღამო ხანს დაღლილმა კაცმა რომ ჩაიძინა,
გააღვიძა და დაუყვირა.
– ჩვენი მეფე ხომ ქველმოქმედიაო!
– გადი, თავი გამანებეო! – გაბრაზდა კაცი, – შენცა და შენს მეფესაც თავში მტრედები
გიფრენენო.
მაშინ კი გაიხარა ვეზირმა. დასტაცეს მეომრებმა გამრჯე კაცს ხელი და სულ კინწისკვრით
მიუყვანეს მეფეს.
– ასე და ასე თქვა შენზე, თავში მტრედები უფრენენო.
მოკურცხლა მაშინვე შიკრიკმა, სიტყვის პაპას ყოველივე ამცნო. ისიც მეფის კარზე გაჩნდა.
ახედ-დახედა გამრჯე კაცს. შეუთვალიერა ნაჯაფი ხელები, ნათელი შუბლი; Yთვალში
მოუვიდა – სიტყვის პაპას გამრჯე ხალხი უყვარდა. ეს კაცი როგორმე უნდა დავიხსნაო,
გაიფიქრა და მეფეს უთხრა:
– ასეთი გამოთქმა თუ გაგიგია, მეფევ, თავში ბზე გიყრიაო?
– არაო.
– როგორ გგონია, ცუდია თუ კარგიაო?
– ალბათ ცუდიაო!
– ჰოდა, ვის თავშიც მტრედები დაფრინავენ, იმას თავში ბზე აღარ ეყრება, გაჰკრავენ,
გამოჰკრავენ მტრედები ფრთებს და გამოანიავებენო.
– მაშ ამ კაცს ჩემზე კარგი უთქვამსო?
-დიახ, მეფევ. ამ კაცს უთქვამს, მეფეს თავში ბზე არ უყრიაო.
ესიამოვნა მეფეს სიტყვის პაპის ახსნა-განმარტება. უცებ ვეზირი გაახსენდა და გაბრაზდა:
– წადი, წადი აქედან, შე… შე ცუდო, შენაო~! – სხვა სიტყვა აღარ იცოდა. აიკერა იმანაც
თავისი გუდა-ნაბადი და გადაიკარგა.
სიტყვის პაპა და ის გამრჯე კაცი კი მეფემ სასახლეში დატოვა. იმათ დიდად არ

ეპიტნავებოდათ სასახლეში ყოფნა.
მეფეს ზღვათა ხელმწიფის ასულის ქება გაეგო და იმისი სიყვარული გულში ჩავარდნოდა.
ზღვათა ხელმწიფეს კი ეთქვა, მხოლოდ და მხოლოდ ჭკვიან კაცს ვატან ჩემს ქალს, სხვას
არავისო. ჰოდა, ამ ჩვენმა მეფემაც სიტყვის პაპას და გამრჯე კაცს უბრძანა, კარგი სიტყვა-
პასუხი უნდა მასწავლოთო.
სიტყვის პაპა ბრძენია და განსწავლული. ქვეყნად ისეთი არაფერია, იმან რომ არ იცოდეს,
მაგრამ ხანდახან ამ მეფესთანა სულელს რომ გადაეყრება, თანაც ის სულელი რაიმეს მკვახედ
რომ უბრძანებს, სიტყვის პაპას ჩუმ-ჩუმად ჩაცინებაც უყვარს. ჰოდა, ეგრე არ უნდა
ბრძანებაო, გამრჯე კაცს თვალი უყო. ისიც მაშინვე მიუხვდა და მეფეს ბევრნაირი გამოთქმა
შეასწავლეს, ოღონდ სულ ყველაფერი პირიქით აუხსნეს. თეთრზე ამბობდნენ, შავიაო,
კარგზე ცუდს ეუბნებოდნენ და ცუდზე – კარგს. მეფემაც თუთიყუშივით დაიზეპირა ეს
სიტყვები და გამოთქმები, ძვირფას ეტლში გაიჯგიმა და ზღვის ნაპირს მიადგა.
ზღვათა ხელმწიფე წყლიდან ამოვიდა, მზეზე თვალები მოჭუტა, ხავსის მოსასხამი შეისწორა
და მეფე აათვალიერ-ჩაათვალიერა. მაშინვე მიხვდა, ვისთანაც ჰქონდა საქმე და ჰკითხა:
– რა იყო, რად დამიძახეო.
– ჭკვიანი ვარ და შენი ქალი უნდა გამატანოო.
– საიდან იცი, ჭკვიანი რომ ხარო.
– საიდან ვიცი და იქიდან, რომ ჰოტროველა ვარო.
– რაო? – ყურებს არ დაუჯერა ზღვათა ხელმწიფემ. – ვინა ვარო?
– ვინა ვარ და ჰოტროველა და გაგრია ვარო.
ზღვათა ხელმწიფესაც უყვარდა ხანდახან განზე ჩაცინება
– ყოჩაღ შენაო! – უთხრა.
– მაშ, მაშო! – გული მოეცა მეფეს.
– ჩემი ასულის წაყვანა თუ გსურს, კარგ ჭკუაზე უნდა იყოო.
– ჰოო, – გაიბღინძა მეფე, – ჭკუაზე აფრაკად ვარო.
– როგორ გამოხვედი ასეთი ჭკვიანიო, – ჩაიფხუკუნა ზღვათა ხელმწიფემ.
– როგორ და, თავში სულ მტრედები მიფრენენო.
– ოფოფებიც ხომ არ გიფრენენო?
– მყავს ერთი-ორი ეგეთიცაო, – იხტიბარი არ გაიტეხა მეფემ.
– მაშ, თავქარიანი ყოფილხარო.
– ვარ და მერე ეგრეო?! თავში სულ ქარბორბალა მიტრიალებსო.
– ეგ მშვენიერი გამოთქმები ვინ გასწავლაო.
– სიტყვის პაპამ და ერთმა გამრჯე კაცმაო.
ჩაეცინა ზღვათა ხელმწიფეს, მერე ჩაფიქრდა და უთხრა:
– ახლა სასახლეში წადი, ის გამრჯე კაცი აქ გამოგზავნე და შენთან იმას გამოვატან ქალსო.
ამაყად დაბრუნდა მეფე სასახლეში. მიავლინა გამრჯე კაცი ზღვათა ხელმწიფესთან. უცადა,
უცადა პატარძალს, მაგრამ არავინ ჩანდა. ის დღე ღამედ რომ გადაიქცა, ასე ეგონა, მთელი
წელი გავიდაო და, გინდაც წელიწადი გასულიყო, რომელი ჭკუათმყოფელი მოუვიდოდა;
– გამრჯე კაცი ზღვათა ხელმწიფის ასულთან ქორწილობდა, სიტყვის პაპა კი…
სიტყვის პაპას დიდი, უზარმაზარი, ქვეყნისტოლა ხურჯინი აქვს ფერად-ფერადი სიტყვებით

სავსე. დადის, დაიარება დედამიწის ზურგზე და, ვინც ყურს კარგად დაუგდებს,
მარგალიტივით სიტყვებს უბოძებს ხოლმე. სიტყვას კი რა შეუძლია! – ადამიანთა
გაბედნიერება, ნუგეში, ალერსი, სიყვარული, გამხნევება. მთათა დანგრევა და ქალაქების
გაშენებაც შეუძლია. სიტყვის პაპას ბუნება და ფიქრი უყვარს, წიგნების კითხვა და
ტკბილმოუბართა სმენა.
და, თუკი ყურს დაუგდებთ, სიტყვის პაპა თქვენს საყვარელ პაპასავით, უამრავ საჩუქარს
გიბოძებთ და, განა მხოლოდ ახალ წელს? არა, არა, ყოველ დღე, ყოველ წუთს, მთელი თქვენი
ლამაზი სიცოცხლის მანძილზე.
ჩვენს ეზოში წვიმა მოდის
...და შავ ტანსაცმლიანი მამაკაცი
ძალიან ცხელოდა. გავარვარებულ ასფალტს ბუღი ასდიოდა. ისეთი სიცხე-პაპანაქება იდგა,
გარეთ არ გამოისვლებოდა. ყველას ეგონა, ნაშუადღევს აგრილდებაო, მაგრამ შეცდნენ – მზე ისევ
იკბინებოდა. ეზოში არავინ გამოსულა, კვირა დღე იყო და ყველანი შინ იყვნენ ჩაკეტილნი.
სიცხით გაბრუებულნი დროდადრო ამოიოხრებდნენ ხოლმე და სველი ცხვირსახოცებით ოფლს
იწმენდდნენ. ჰაერი მძიმე, დახუთული იყო. სუნთქვა გაჭირდა.
რკინის ხვეულ კიბეზე მსუქანი კაცი ჩამოვიდა, ონკანზე რეზინის მილი მიამაგრა და ეზოს
მორწყვას შეუდგა. შესამჩნევად აგრილდა. ფანჯარას ჯერ ერთი კაცი მოადგა, მერე მეორე.
შენ გიშველა ღმერთმა, სარდიონ.
რა კარგად მოიფიქრე, კაცო!
სარდიონს ესიამოვნა და სიამაყეც კი დაეტყო. - ასეა, ასეაო, - სთქვა.
- მოფიქრება არ უნდოდა? - გაიკვირვა დიდულვაშიანმა კაცმა, - მთელი დღე რაღაც მაწუხებდა
და ვერ მივხვდი, რა იყო.
- თქვენ ნუ იცით ყველაფრის გაბუქება, - შენიშნა მაისურიანმა მამაკაცმა მეორე სართულიდან. -
რა მოხდა? კაცმა ეზო მორწყა, რა დიდი ამბავია, არ ვიცი?
- რას ამბობ, ანდრიკო, - ფანჯრის რაფაზე წითელლოყება ქალი გადმოიხარა, - კაცი პატივს გცემს,
უნდა დააფასო.
- ჰო, ჩემი გულისთვის შეწუხდა სწორედ, როგორ არა! - ჩაიცინა ანდრიკომ. - კაცს დაცხა და ეზო
მორწყა, რა მოხდა?
- მერე, ადამიანმა რომ თავის თავსაც ასიამოვნოს და შენც, რა მოხდაო უნდა სთქვა?
- არ ვიცი სწორედ! - დაემოწმა ულვაშა.
- საკვირველია, ანდრიკო, შენი საქმე.
- რას ერჩოდა, ნეტავი, ამ კაცს?
- მიდი, სარდიონ, მიდი, გენაცვალე, ყველას კი ნუ დაუგდებ ყურს, - ურჩია ვიღაცამ.
ანდრიკოს გული მოუვიდა და ოთახში შებრუნდა. იქვე, აივნის კართან შაჩერდა – იქნება ჩემზე
რამე სთქვანო.
მოწინააღმდეგის გაქცევამ სარდიონი გაახარა; წელში გაიმართა. რეზინის მილი ისე ამაყად ეჭირა,
რომ წყლის ჭავლი საგულდაგულოდ გალესილ დანას დაემსგავსა. ნელა, ნაზად ამოძრავებდა
ხელს, თითქოს საყვარელი ქალის სახელს ჩხაპნიდა სილაზე.
მეზობლები სიგრილეს გრძნობდნენ, ალერსიანად დასცქეროდნენ სარდიონს.
- სხვა რომ არაფერი, - სთქვა მიხეილმა, - ფიზკულტურაცაა ეზოს მორწყვა.
- რა თქმა უნდა, - დაეთანხმა ულვაშა და მაშინვე დაეჭვდა. - სადაური ფიზკულტურააო .
- აბა, ვლასოვი ნაღდად მეხანძრე იქნებოდა, - გაისმა აივანზე შეუმჩნევლად გამოსული
ანდრიკოს ხმა,- ჩვენი კარტოზიაც.
სარდიონმა ონკანი დაკეტა და ზევით აიხედა.
- რა გინდა, ჰა! აღარ მომეშვები, ბიძია?
„ბიძია“ ისე იყო ნათქვამი, უცენზურო სიტყვას უდრიდა. ანდრიკო პასუხის გასაცემად მოემზადა
და დაფიქრდა. აშკარად ეტყობოდა, უწმაწური პასუხის თქმას აპირებდა. ლოყებღაჟღაჟა
ქალმა,ელიკომ გადასწყვიტა ყურები დაეცო, მაგრამ უეცრად „ოჰო, ვინ ჩამოსულაო“, მოესმა და
ჭიშკრისაკენ გაიხედა. ეზოში ტანმორჩილი, გამხდარი იდგა. იმ გაგანია სიცხეში შავი კოსტუმი
ეცვა. კისერზე გაბზეკილი პეპელა-ჰალსტუხი ეკეთა, ხელში ორი დიდი ჩემოდანი ეჭირა. ეზო
შრებოდა, მზე აცხუნებდა, ასფალტს ორთქლი ასდიოდა და გამხდარი მამაკაცი თითქოს ნისლში
იდგა. მეზობლებს პატარა, სევდიანი თვალები მოავლო, თავი მდაბლად დაუკრა და უთხრა:
„გამარჯობათ, ხალხო“!
- ოჰ! - გაიკრიჭა ანდრიკო. - „ფოკუსნიკს“ გაუმარჯოს როგორ მოიარე რუსეთი, კარო?
- დიდი მადლობა, კარგად.
- რამდენი ხანია, აქ აღარ ყოფილხარ, შენი ბოქლომი დაჟანგდებოდა,
- არა უშავს, ნაღვლიანად გაიღიმა კარომ, -თქვენი ნებართვით როგორმე გავაღებ.
მისი ოთახის კარზე, თითქმის ყოველთვის, პატარა ბოქლომი ეკიდა; კარო მხოლოდ
ზაფხულობით ჩამოდიოდა თბილისში.სხვა დროს გასტროლებზე დადიოდა სხვადასხვა
ქალაქებში.მეზობლები დიდად არ აფასებდანენ. „გამარჯობის“ მეტს არაფერს ეუბნებოდნენ
ხოლმე. ხანდახან მაინც აუცილებელი იყო კაროსთან გამოლაპარაკება და ყველა ეჭვით ისმენდა
მის მაღალფარდოვან სიტყვებს. ერთადერთი, ვინც ხშირად ელაპარაკებოდა, ანდრიკო იყო,
მაგრამ კაროს არ უყვარდა ეს კაცი. არავინ იცოდა კაროს ასავალ-დასავალი, ნამდვილი სახელიც
კი არ იცოდნენ მისი. „კარო“ ამ პატარა კაცის ფსევდონიმი იყო. ეს გამხდარი მამაკაცი
ჩვეულებრივად იქცეოდა, მაგრამ ყველა მაინც ეჭვის თვალით შესცქეროდა – კარო
ილუზიონისტი იყო.
სარდიონმა კაროს ახედ-დახედა, რეზინის მილი დაახვია და შინ აიტანა. ანდრიკო მეორე
სართულიდან დამცინავად დასცქეროდა კაროს, ის კი ეზოში იდგა, ხელში უზარმაზარი
ჩემოდნები ეჭირა და ამაოდ უცდიდა, როდის გასცემდმემ ხმას. თვითონაც არ იცოდა, რუსეთის
ქალაქებში ყოფნისას რატომ ენატრებოდა ხოლმე მეზობლები – ხალხი, ვის გვერდითაც
წელიწადში სამიოდე თვე თუ ცხოვრობდა.
ხმას არავინ იღებდა და კარომ მისდაუნებურად რამდენიმე ზედმეტი მოძრაობა გააკეთა: ერთი
ჩემოდანი სველ ასფალტზე დადგა, ხელი გულის ჯიბეში ჩაიყო, მერე ისევ ჩემოდანს დასწვდა და
თავის ოთახისაკენ გასწია.
ჩვენი ეზო
ბუხუტი სანიკიძე მეორე სართულზე ცხოვრობდა. სამსახურიდან შვიდის ნახევარზე
ბრუნდებოდა, საშინაო ტანსაცმელს იცვამდა, ხელებს იბანდა და სადილობდა. მერე მეორე
ოთახში გადიოდა, ტახტზე წამოწვებოდა და კედელზე ჩამოკიდებულ დიდ საათს შეხედავდა. ამ
დროს ყოველთვის რვის ათი წუთი იყო ხოლმე.
ბუხუტის ფიქრი უყვარდა. ნასადილევს დაძინება არ შეეძლო, რადგან ათას რამეზე ფიქრობდა.
ტახტზე გულაღმა წამოწვებოდა და ძალაუნებურად განსჯა – მოსაზრებებში იძირებოდა. „ნეტავი
ვინ უფრო მიყვარს, ჩემი სიძე საშა, თუ ჩემი რძალი ნაზიკო?“ ეს მეტად ძნელი გადასაწყვეტი
იყო, რადგან ბუხუტის ძალიან უყვარდა სიძეც და რძალიც. პასუხის გასაცემად აუცილებელი.
ბუხუტი ჯერ წარმოიდგენდა, თითქოს საშამ ხელი მოიტეხა. სიძის შეწუხებულ სახეს რომ
წარმოადგენდა, გული ეტკინებოდა. მერე იმავე მდგომარეობაში ნაზიკოს წარმოიდგენდა, ისევ
ეტკინებოდა გული. არაფერი გამოდიოდა – ორივე ძალიან უყვარდა ბუხუტის. მაგრამ მან იცოდა,
ცხოვრებაში ზუსტად ერთნაირი რომ არაფერი იყო და ისევ ფიქრობდა, მაინც რომელი უფრო
მიყვარსო?
ბუხუტი გარინდებული იწვა და ათას რამეზე ფიქრობდა. მერე სიამაყით იხსენებდა, სამსახურში
ძალიან ჭკვიანი კაცის სახელი რომ ჰქონდა გავარდნილი, მაგრამ ამ დროს სინდისის ქენჯნასაც
განიცდიდა: იმათ რა იციან, ასეთ რამეებზე რომ ვფიქრობო.
მიხეილსაც ჭკვიან კაცად იცნობდა ხალხი. თავი ამაყად ეჭირა, თავშეკავებული კაცი იყო. რჩევა-
დარიგების მიცემა უყვარდა, რაიმე კამათის დროს თანამოსაუბრეებს ჯერ ყურადღებით და
თავის აზრს ყოველთვის ბოლოს გამოთქვამდა ხოლმე. ყველა აფასებდა მიხეილს. ელიკო ხომ
აღმერთებდა – ქალების ჭკუა რა ვთქვი, თორემ ასეთი ადამიანი უცოლშვილო უნდა იყოსო? ამას
ელიკო ისე ხშირად იმეორებდა, რომ ერთხელ თავშეკავებული სარდიონიც კი მოთმინებიდან
გამოიყვანა - ,,ქალებისაგან რა გინდა, შე ქალო, იქნებ მიხეილს არ უნდოდა ცოლი?“ ამაზე
ელიკომ უპასუხა, არა, სარდიონ, გინდაც არ სდომებოდა, იმ ქალების ადგილზე მაინც არ
მოვუსვენებდიო.
ელიკო გაჭირვების დროს ყოველთვის მიხეილს მიაშურებდა ხოლმე. ერთხელ მასთან ძალიან
აღელვებული მივიდა თვალცრემლიანმა სთხოვა, შენი ჭირიმე, მიხეილ, ჩემი ბიჭი დაარიგე,
ვიღაცა გოგო და ეგ თურმე ერთმანეთს გადაჰკიდებიანო. მიხეილმა დინჯად მოუკიდა პაპიროსს
, თავი გაიქნია და შეწუხებულ ქალს თვალი თვალში გაუყარა. მერე ჰკითხა, დღეს რა დღეაო.
შაბათიაო, უპასუხა ელიკომ. მიხეილი დაფიქრდა, გუნებაში რაღაცა აწონ-დაწონა და,
კარგი,სამშაბათს ყველაფერი რიგზე იქნებაო, უთხრა.ელიკოს გული მოუბრუნდა. იმავე საღამოს
მიხეილი ეზოშშში იჯდა. ჭადართან ერ თი მერხი იდგა, იქ უყყვარდა მიხეილს ჯდომა, კარგახნის
შეღამებული იყო, ჭიშკარი რომ გაიღო და ელიკოს ვაჟი შემოვიდა.
- ბიძიკო, მოდიაქ!
ბიჭი მორცხვად მიუახლოვდა.
- ჩამიჯექი აქ. რამდენი წლისა ხარ?
- ჩვიდმეტის.
- ეჰ! - ამოიოხრა მიხეილმა.
ერთ ხანს ჩუმად ისხდნენ, ბიჭი ცოტა გაკვირვებული იყო, მაგრამ არ იმჩნევდა.
- მე ახლა შენ რომ დაგარიგო,-დაარღვია სიჩუმე მიხეილმა, - როგორ გგონია, კარგი მენდომება
შენთვის თუ ცუდი?
- კარგი.
- აბა, ყური დამიგდე, ორიოდე სიტყვა უნდა გითხრა: ახლა უკვე ჭკუა გმართებს. დღეიდან
მარტო კი აღარა ხარ, ორნი ხართ, ორნი, - თვალთან ორი თითი მიუტანა მიხეილმა. ბიჭს შერცხვა
და თავი ჩაღუნა. - ახლა ძალიან უნდა ერიდო უსიამოვნო შემთხვევებს, - განაგრძო მიხეილმა, -
ქუჩაში ერთად რომ მოდიოდეთ და მთვრალი შეგხვდეთ, გვერდი უნდა აუქციო; თუ ამას ვერ
შეძლებ, რასაც გეტყვის, ყველაფერზე დაეთანხმე. რომ გითხრას, მუხას მსხალი აბიაო, აბიათქო,
უთხარი, რა გენაღვლება? ხომ სწორი ვარ? დიახ, ძია მიხეილ.
- და საერთოდ... - მიხეილმა კარგახანს უყურა,
- გესმის ჩემი?
- კი.
-მე რომ ახლა დაგარიგე, როგორ გგონია, კარგი მინდოდა შენთვის, თუ ცუდი
-კარგი.
-აბა, შენ იცი. უფროსებს დაუჯერე და კაცი გამოხვალ.
მაგრამ მიხეილი ყველასთან როდი იყო ასეთი ალერსიანი. დიტოს, მაგალითად, სულ სხვანაირად
ელაპარაკებოდა. დიტო ოცდათხუტმეტი წლის კაცი იყო. სკმაოდ უზრდელი, ბრიყვი და ზარმაცი
ადამიანი გახლდათ. დიტოს კაცად არავინ აგდებდა. ერთადერთი, ვისთანაც მას ხშირი
ურთიერთობა ჰქონდა, მიხეილი იყო. მიხეილს ძალიან უყვარდა მერხზე ჯდომა, დიტოც
ყოველთვის გვერდით მოუსკუპდებოდა ხოლმე. იცოდა, დაფასებული კაცი რომ იყო და
ეტმასნებოდა.
ანდრიკოსი არ იყოს, მეზობლებს გულზე აეც დიტო ეხატებოდათ. მას ყველაზე მეტად სარდიონი
ვერ იტანდა. სარდიონი ოჯახის ერთგული, შრომისმოყვარე კაცი იყო. სამსახურიდან შინისე არ
დაბრუნდებოდა, იღლიაში ამოჩრილი დიდი საზამთრო არ მოეტანა. ამ დღის შემდეგ, როდესაც
ჩვენ პირველად მოვავლეთ ეზოს თვალი, გახურებულ ასფლტს აღარ რწყავდა – ვის უნდა
ვემსახურო, ანდრიკოს თუ დიტოსო? სხვებიც აღარ რწყავდნენ ეზოს; რატომღაც ყველას ეგონა,
სარდიონს ეწყინებაო. ისევ საშინელი სიცხეები იდგა. ყველას სული ეხუთებოდა, ასფალტს ბუღი
ასდიოდა. არაქათგამოცლილნი ბრუნდებოდნენ სამსახურიდან, საღამოს გამოდიოდნენ გრეთ
(ბუხუტი ოთახში რჩებოდა და ფიქრობდა), ზოგს სკამი გამოჰქონდა ეზოში, ზოგი მერხზე
ჯდებოდა და ლაპარაკობდანენ, ანდა ჩუმად ისხდნენ. ცას უყურებდნენ და მსჯელობდნენ,
გაწვიმდებოდა თუ არა.
კარო ფანჯრიდან შესცქეროდა მეზობლებს, კამათში ჩარევა უნდოდა, მაგრამ თავს იკავებდა.
იცოდა, ყველა ეჭვით რომ შეათვალიერებდა, მის დანახვაზე ზოგიერთი აიმრიზებოდა კიდეც.
კაროს ძალიან უნდოდა მერხზე დამჯდარიყო და ყველასათვის ეამბნა, რა ლამაზი ქალაქია
ლვოვი, მაგრამ თავმოყვარეობა ამის უფლებას არ აძლევდა და მოწყენილი კარო იხსენებდა
ხოლმე, რომ „ლვოვში პატარა, კოხტა სახლებია: ორ-სამსართულიანი სახლები სჭარბობს.
ტრამვაიც პატარაა და ვიწრო ლიანდაგზე დადის. ლვოვში დიდი თოვლი იცის. ქალაქის დიდ
პარკში ტევა არ არის, ხალხი ციგურებით დასრიალებს, გორაკებიდან ციგით ეშვებიან. იქ თოვლი
ისეთი ჩვეულებრივი ამბავია, რომ გუნდასაც კი იშვიათად ესვრიან ერთმანეთს. ლვოვში სუფთაა
ქუჩებია. დნეპროპეტროვსკიც კარგი ქალაქია. როსტოვისა არ იყოს, ისიც ფერდობზეა
გაშენებული...“
კაროს ეზოში ერთადერთი მეგობარი ჰყავდა – ნინიკო, ოთხი წლის გოგონა. კაროს ძალიან
მოსწონდა ეს ბავშვი. ნინიკოს ქერა თმა და დიდი, ლურჯი თვალები ჰქონდა. მათი დამეგობრება
ასე მოხდა: ერთხელ კარომ ეზოში დაინახა ნინიკო, დაბლა ჩამოვიდა, ხელი გაიქნია და მის
თითებში ქაღალდის ყვავილი გაჩნდა. გოგონამ გაკვირვებით შეხედა კაროს და ხელი გაუშვირა.
მერე ყვავილი შეათვალიერა და მადლობა გადაუხადა. გოგონას ბოხი, სასაცილო ხმა ჰქონდა.
კარომ გაიღიმა და გამოლაპარაკება გადასწყვიტა:
- რა გქვია?
- ნინიკო,- ჩაიდუდუნა გოგონამ.
- ვისი გოგო ხარ?
- დედიკოსი.
- მე კარო მქვია.
იმ დღის შემდეგ კაროს ყოველთვის გამზადებული ჰქონდა ქაღალდის ყვავილი. ფაინახავდა თუ
არა გოგონას, ხელს გაიქნევდა, ყვავილს გაუწვდიდა და პატარაც ბოხი ხმით მადლობას უხდიდა.
კარო და ნინიკოს დედა არც ესალმებოდნენ ერთმანეთს – მარიამი ძალიან გულჩათხრობილი
გახდა მას შემდეგ, რაც ქმარი გარდაეცვალა. მანამდე მხიარული, ხალისიანი ქალი იყო, მაგრამ ამ
მოულოდნელი უბედურების შემდეგ სულ განმარტოვდა.
ქალს მხოლოდ პატარა ნინიკო დარჩა ნუგეშად, ქერათმიანი, ლურჯთვალება ბავშვი.
კაუჩუკის ხე
ერთხელ კარომ სტუმარი მოიყვანა. საღამოვდებოდა, მიხეილი და დიტო მერხზე ისხდნენ.
ანდრიკო აივანზე იჯდა და გაზეთს კითხულობდა, მარიამი ეზოში სარეცხს ჰფენდა.
მხრებგანიერ, მოქნილ ქალს ყველამ ინტერესით შეხედა. კაროს სტუმარს სევდიანი და მაინც
ოდნავ თავხედური გამომეტყველება ჰქონდა. ამ ქალმა მეზობლების დაჟინებული მზერის
მიუხედავად, ძალიან თავისუფლად აიარა ხვეული კიბე და სანამ კარო ბოქლომს აწვალებდა,
რაღაც გვესლიანად ჩაილაპარაკა მეზობლებზე. მასპინძელს სახეზე არაფერი დასტყობია,
პასუხისაგან თავი შეიკავა, კარი გააღო და ქალი თავაზიანად შეიპატიჟა. მეზობლები
დაფიქრდნენ, მერე ერთმანეთს გადახედეს, ცდილობდნენ გამოეცნოთ, რა დამოკიდებულება
უნდა ჰქონოდათ კაროს და იმ ქალს.
კარომ ყავა აადუღა და ფინჯნებში დაასხა. ქალმა ოდნავ მოსვა და ტუჩი ენის წვერით აილოკა.
-მოგწონს, როზეტა?
-რა უშაცს. შენ უშაქროდ სვამ?
-კი.
ეს იყო და ეს. მერე კარგა ხანს ხმა არ ამოუღიათ. კარომ საყვარელა ფირფიტა მოძებნა და ყველამ
გაიგონა „არაბული ტანგოს“ ნაღვლიანი მელოდია. კარო ქალთან მივიდა, შეხედა და წელზე ხელი
მოხვია. ნელა, მძიმედ ცეკვავდნენ. ქალი ოდნავ მაღალი იყო, მაგრამ კაროს ისე ღირსეულად
ეჭირა თავი, რომ მისი სიდაბლე არც იგრძნობოდა.
-რას აკეთებენ ნეტავ? - იკითხა მიხეილმა. დიტომ რაღაცის თქმა დააპირა, მაგრამ გადაიფიწრა,
თავში ეშმაკური აზრი მოუვიდა და მიხეილს გაუღიმა.
-რავა წიწილაჭამია ლეკვივით იკრიჭები, ბიჭო.
დიტომ ისე უცბად მოიწყინა, რომ მიხეილს მაშინვე გული მოულბა, - ჰო, სთქვი, სთქვი!
დიტომ მიმოიხედა და ტუჩები ყურთან მიუტანა.
- ვითომ?- ჩაილაპარაკა მიხეილმა, ყური გამოიწმინდა და კაროს ფანჯარას ახედა.
ანდრიკო ოთახში შებრუნდა და უფროს შვილს - ათიოდე წლის ვიჭუნას – უთხრა, კაროსთან
მიდი, მამამ მანეთი მასესხეო, ასე უთხარი.
მარიამი ეზოში სარეცხს ჰფენდა, ძალაუნებურად ყურს უგდებდა ტანგოს. მერხზე ჩამოჯდა,
მაგრამ ეზოში მაშინვე სიჩუმე ჩამოვარდა.
-კიდევ ვიცეკვოთ? - ჰკითხა ქალს კარომ.
-ვიცეკვოთ.
მარიამი წამოდგა, ვარდისფერი პირსახოცი დაბერტყა და თოკზე გადაჰკიდა.
კაროს ძალიან გაუკვირდა, კარზე რომ მიუკაკუნეს.
- მამამ მანეთი მასესხეთო.
- კი, ბიჭიკო, - ჯიბეში ხელი ჩაიყო კარომ და საფულე ამოიღო, - იქნებ მეტი გჭირდებათ, ჰა?
- რა ვიცი, მანეთი მასესხეთო.
-გესმის, ალაპარაკდნენ, - აცმუკდა დიტო.
ბიჭი ისე გავიდა ოთახიდან, კარი არ მიუხურავს. კარომ ხელი მსუბუქად ჰკრა სახელურს და
სანამ ჯახუნი გაისმოდა, ქალს მიუბრუნდა:
- ვიცეკვოთ, როზეტა?
- ვიცეკვოთ, კარო.
- რას აკეთებდნენ, ბიჭო? - ანდრიკომ ჩაიმუხლა და შვილს თვალი თვალში გაუყარა.
- არაფერს. აი, მანეთი.
-იჰ...
- რამ აგაცუნდრუკა, კაცო? - დაინტერესდა მიხეილი.
- კიდევ უკრავენ.
- მერე შენ რა?
- მე? არაფერი.
- ჰოდა, იჯექი ჩუმად და ნუ იკრიჭები.
კარო და მისი სტუმარი ნელა, მძიმედ ცეკვავდნენ, კარომ ქალს მხარზე ჩამოადო თავი. იგი
ცეკვავდა, ფიქრობდა და თვალწინ ედგა შაბლონური, მაგრამ მაინც სასიამოვნო სურათი – ზღვის
ნაპირი, ზღვა, კლდე, ტალღები და ძალიან შორს, ცის კიდურზე, თეთრი იალქანი.
ბუხუტი სანიკიძე ტახტზე იწვა და „არაბულ ტანგოს“ უსმენდა.
მარიამი ისევჩამოჯდა მერხზე. როცა სიმღერას ისმენდა, ეგონა, რომ ყველაფერი რიგზე იყო,
უფრო მეტიც – მას ამ დროს სასწაულისა სჯეროდა. სიმღერის დამთავრების შემდეგ კი ძალიან
წყდებოდა გული.
ანდრიკომ აღარ იცოდა, რა ექნა. ძალიან აღიზიანებდა „არაბული ტანგო“. მაგიდის უჯრა გამოაღო
და ელექტროსამართებელი მოიმარჯვა. ძველი ელექტროსამართებელი ხრიგინებდა და
ანდრიკოს სიმღერა აღარ ესმოდა.
ტანგო დამთავრდა და გულნატკენი მარიამი ისევ სარეცხს მიუბრუნდა: სველი პირსახოცი
გაწურა, დაბერტყა და თოკზე გადაკიდებას აპირებდა, როცა კარო და მისი სტუმარი გამოჩნდნენ.
მარიამმა ქალს შეხედა და ძალაუნებურად დააკვირდა. მოქნილი, თამამი ქალი იყო როზეტა.
მიხეილს შეხედა და უხერხულ მდგომარეობაში ჩააყენა, დიტოს შეხედა – გააწითლა კაცი.
ანდრიკოს ძალიან მოეწონა ქალის ტან-ფეხი, მისი სახის დანახვაც მოუნდა. აღარ იცოდა, რა ექნა.
ბოლოს მოიფიქრა – ასანთის კოლოფი აიღო და ეზოში გადააგდო. კოლოფი ქალის
დაბალქუსლიან ფეხსაცმელთან დაეცა. კარომ და მისმა სტუმარმა მაშინვე ზევით აიხედეს,
მიხეილმა და დიტომაც აიხედეს ზევით.
- ბოდიში, ქალბატონო, - ანდრიკომ თავაზიანად დაუკრა თავი.
- არა უშავს, - უთხრა კარომ, - ხდება ხოლმე.
ქალი აიმრიზა, გაბრაზებულმა შეათვალიერა ანდრიკო და ჭიშკრისაკენ გაემართა. კაროც უკან
მიჰყვა, მაგრამ მაშინვე შემოესმა ანდრიკოს თხოვნა - „თუ შეიძლება, ასანთი ამომიგდეთ.“ ვის
ეუბნებით? - დაინტერესდა კარო.
- ჰა? - დაიბნა ანდრიკო, - თქვენ გეუბნებით, აბა, თქვენს მშვენიერ სტუმარს ხომ ვერ ვეტყოდი?
- რატომ არ მეტყოდით? - დაინტერესდა ქალი.ჯერ ერთი, უხერხული იქნებოდა,
- მორცხვად სთქვა ანდრიკომ, მერე ხმაში ისევ თავხედობა შეეპარა,
- მეორეც ის, რომ თქვენისთანა სუსტ არსებას ვერ შევაწუხებდი.
„ძლიერმა არსებამ“ - დიტომ ხმამაღლა გაიცინა. მიხეილმაც ჩაიცინა და ქალს ამაყად დააცქერდა.
ქალი ძალიან გაბრაზდა და მიმოიხედა. უკან დაბრუნდა, ფეხები განზე გადგა, პატარა ჩანთა
კაროს ხელში შეაჩეჩა, უკან გადაიზნიქა, თავი მიწას მიუახლოვა, გაშეშებული მეზობლების
თვალწინ ასანთის კოლოფი პირით აიღო და კვლავ წელში გაიმართა, კოლოფი მარჯვენა ხელში
მოიქცია, მარცხენათი ტუჩი მოიწმინდა, მერე ხელი მოიქნია და ასანთი აივანზე მარჯვედ
შეაგდო, - ინებეთო. შემდეგ კაროს ხელი გამოსდო, ჭიშკართან ცოტა ხნით შეჩერდა,
პირდაღებულ მეზობლებს თვალი მოავლო, გაუცინა და ანდრიკოს ჰაეროვანი კოცნა გაუგზავნა –
ისედაც გაოგნებულ და დამარცხებულ კაცს აშკარად დასცინა.
ორიოდე წუთი გავიდა, ხმა არავის ამოუღია. გაკვირვებით შესცქეროდნენ ჭიშკარს, საიდანაც
ქალი და კარო გავიდნენ.
სხვებზე ადრე მიხეილი გამოერკვა. სახე დამანჭა და სთქვა, მე რომ მაგისთანა ქალიშვილი
მყავდეს, ყელს ფრჩხილით გამოვჭრიდიო.
ჩვენს ეზოში სასწაული ხდება
ისეთი საშინელი სიცხეები არავის ახსოვდა. ასფალტი დნებოდა, ფეხსაცმლის ანაბეჭდი მიწაზე
გარკვევით ჩანდა. სიცხით გაბრუებული, არაქათგამოცლილი მეზობლები უაზროდ
შესცქეროდნენ ერთმანეთს, უიმედოდ ათვალიერებდნენ ცას და ნაღვლიანად ჩაიქნსვდნენ ხელს
– არა, არ გაწვიმდებაო.
საქმეს ეზოს მორწყვაც არ შველოდა – ორთქლს ღია ფანჯრებში ასფალტის ბუღი შეჰქონდა და
ამაზეც ხელი ჩაიქნიეს. საერთოდ ყველაფერზე ჩაიქნიეს ხელი, მოიწყინეს, დანაღვლიანდნენ,
მოეშვნენ. ერთხელ სამსახურიდან დაბრუნებულ სარდიონს საზამთრო კიბეზე დაუვარდა და
გასკდა. მერე თითქოს შეეგუენ სიცხეს – რაჟდენმა სთქვა, ზაფხულში უნდა ცხელოდეს, აბა
როგორ გინდათო. ეს მშვენიერი აღმოჩენა იყო, ამ აზრმა საუცხოოდ იმოქმედა მეზობლებზე,
აუტანელი სიცხე მათთვის უცებ ჩვეულებრივი მოვლენა გახდა. არ მოულაპარაკებიათ, მაგრამ
თითქოს დააკანონეს, რომ სიცხეზე კრინტი არავის დაეძრა. ძველებურად ესალმებოდნენ
ერთმანეთს, ათას რამეს ჰყვებოდნენ, ხუმრობდნენ, იცინოდნენ, მაგრამ ხანდახან მაინც
მოიწყენდნენ, ჩუმად ისხდნენ და ფიქრობდნენ ზაფხულის შხაპუნა, მხიარულ თავაწყვეტილ
წვიმაზე. ფიქრიც კი ერთგვარ ღალატად ითვლებოდა, რადგან ყველა გრძნობდა, რაზე ფიქრობდა
უეცრად მოწყენილი თანამოსაუბრე და ამიტომ, თავი რომ შეექციათ, გასართობ ამბებს
იგონებდნენ.
მარიამს ბავშვი აგარაკზე ჰყავდა გაგზავნილი. კარომ რამდენჯერმე დააპირა გამოლაპარაკებოდა
ქალს, ბავშვის ამბავი გამოეკითხა, მაგრამ თავს იკავებდა. ერთხელ მარიამმა მოზრდილი ყუთი –
ბავშვისთვის გასაგზავნი ამანათი – ეზოში გამოიტანა და სარდიონს სთხოვა, დამიჭედეო. კარო
მათთან მივიდა, ხელი გაიქნია და მარიამს ქაღალდის ყვავილი გაუწოდა, ესეც გაუგზავნეთ
თქვენს პატარა ნინიკოს, იგი მიხვდება, ესოდენ მცირე საჩუქარს ვინც უგზავნისო.
გაკვირვებულმა მარიამმა ყვავილი ყუთში ჩადო და კაროს მადლობა გადაუხადა.
ამ შემთხვევამ დააინტერესა მეზობლები – მოდით, კაროს ვთხოვოთ, იქნებ თავის ნომრები
გვაჩვენოსო.
ერთხელ, როცა კარო შინ ბრუნდებოდა, დიტო ფრთხილად მიუახლოვდა და უთხრა:-
პატივცემულო, მეზობლები გთხოვენ, გვაჩვენო შენი ნომრები, ძალიან გთხოვთ...
კარო დათანხმდა:
- რომელ საათზე გნებავთ?
- დღეს შეიძლება?
- რა თქმა უნდა...
- აბა, შვიდ საათზე გვიჩვენე.
- შვიდზე იყოს, - სთქვა კარომ, - კეთილი და პატიოსანი.
საღამოს შვიდ საათამდე კარომ საგულდაგულოდ გაიუთოვა თეთრი პერანგი და ფრაკი,
საყელოზე პეპელა-ჰალსტუხი მიიმაგრა, დანიშნულ დროზე გამოცხადდა ეზოში და მეზობლებს
თავი მდაბლად დაუკრა.
მეზობლებს ეზოში სკამები ჩაეტანათ, ერთრიგად ისხდნენ და უნდობლად შესცქეროდნენ
კაროს.
კარომ ყველანი შეათვალიერა, აშკარად ეტყობოდა, რომ ღელავდა, შემდეგ ჩვეულებრივი გაზეთი
გაშალა, ყველას აჩვენა ორივე მხრიდან და მეზობლების ცხვირწინ ნაკუწ-ნაკუწად აქცია, ხელში
მოჭმუჭნა, ბოლოს ხელი გაშალა და მეზობლების თვაწინ გაზეთის ნახევები აფრიალდა. არ
გამოუვიდა კაროს ჩანაფიქრი.
მეზობლებმა ერთმანეთს გადახედეს, კარო წამოწითლდა, ერთ ხანს დაბნეული იდგა. მერე
გამბედაობა მოიკრიფა და სთქვა:-არა ვარ შეჩვეული ეზოებში გამოსვლას...
დიტომ ჩაოფრუტუნა, ყველა დამცინავად შეაცქერდა კაროს. იგი ძალიან უხერხულად გრძნობდა
თავს. ოთახისაკენ გასწია, გზაში შემოტრიალდა და თავის გამართლებას შეეცადა – ჩემი სტიქია
ესტრადაა.
მარიამს ძალიან შეეცოდა კარო, თვალი გააყოლა.
ბუხუტი სანიკიძე იმ საღამოს „გრაფიკიდან ამოვარდა“. ეზოდან რომ ამობრუნდა და ტახტზე
წამოწვა, უკვე რვა საათი სრულდებოდა. იგი მხნედ გრძნობდა თავს და წარმოიდგინა, თითქოს
წვიმა მოვიდა. ფანჯრის რაფაზე დაცემული წვეთების ხმაური მისმა სიძემ- საშამ გაიგონა.
ნაზიკოსაც ძალიან გაეხარდა ეს ამბავი, ძლივს არ წამოწვიმაო? გრილი ჰაერით ტკბებოდნენ,
გახარებულნი ისხდნენ ოთახში და წვიმის ხმაურს ყურს უგდებდნენ.
ვიღაცამ დააკაკუნა. კარო შეკრთა, თვალმოჭუტულმა გაიხედა კარისაკენ. ზღურბლზე მარიამი
იდგა. კარო ფეხზე წამოდგა და სტუმარს შეეგება.
- დაბრძანდით.
- გმადლობთ, ერთი წუთით შემოვიარე, - უთხრა მარიამმა და სკამზე ჩამოჯდა. ცოტა ხანს ჩუმად
ისხდნენ.
- გუშინწინ ჩემი ნინიკო ვინახულე.
- მართლა? - გაიღიმა კარომ, - ხომ კარგადაა?
- კარგად არის , გმადლობთ.
- წაღვერში ისვენებს, არა?
- დიახ.
ისევ სიჩუმე ჩამოვარდა. კარო ყოყმანობდა, გამოეტანა თუ არა სტუმრისათვის ორიოდე დღის
წინათ ნაყიდი ლეღვის მურაბა, მაგრამ გადაიფიქრა, ვაითუ არ მოეწონოსო.
- ჩემს გოგონას ძალიან მოენატრეთ.
- მართლა? - გაეხარდა კაროს.
- სულ თქვენ გახსენებდათ ყვავილისათვის დიდი მადლობა დამაბარა.
- ეჰ, ის რა ყვავილია...
- რატომ, მე მომწონს.
- მართლა? - გაეხარდა კაროს, - ერთი წუთით მიტრიალდით, თუ შეიძლება.
მარიამმა ზურგი შეაქცია და სმენად გადაიქცა. უჯრის ხმაური შემოესმა.
- შეგიძლიათ მოტრიალდეთ.
მარიამი ყურადღებით შეაცქერდა კარომ ხელით სწრაფი მოძრაობა გააკეთა – ინებეთ!
ქაღალდის სიფრიფანა ყვავილი იყო. მარიამმა გაიღიმა.
- გინდათ სხვა ნომრებიც გიჩვენოთ?
- რა თქმა უნდა.
კარო ეშხში შევიდა. საწოლის ქვემოდან დიდი ყუთი გამოათრია, მერე ფრაკის სახელოები
დაიკაპიწა, ყუთიდან ჩვეულებრივი გაზეთი ამოიღო. ორივე მხრიდან აჩვენა, შემდეგ მარიამის
თვალწინ ნაკუწ-ნაკუწადაქცია,ხელში მოჭმუჭნა, მერე ხელი გაშალა და...მარიამის თვალწინ
ისევ მთელი გაზეთი აფრიალდა.
გაოცებული მარიამი კაროს გამხდარ ხელებს დააკვირდა.
საოცარი იყო, კაროს ხელში არაფერი ეჭირა – მარიამთან მივიდა და ხელები დაანახვა. უცებ მის
თითებში პაპიროსი გაჩნდა, კარომ პაპიროსი პირთან მიიტანა და გააბოლა! მერე კარომ პირდაპირ
იატაკზე დააგდო პაპიროსი, ფეხიც დაადგა, ისევ სწრაფი მოძრაობა გააკეთა ხელით და... მის
თითებში ახალი პაპიროსი გაჩნდა, არხეინად გააბოლა.
მარიამმა ლოყაზე ჩამოისვა ხელი.
ჯერ სად იყო... კარომ ქაღალდისაგან პარკი გააკეთა, მერე ჭიქიდან წყალი ჩაასხა, პარკი
გადმოატრიალა და... იატაკზე ერთი წვეთიც კი არ დაცემულა. კარომ პარკი გახსნა,
მარიამს მშრალი ქაღალდი აჩვენა, ისევ გააკეთა პარკი, გადმოატრიალა და წყალი იატაკზე
გადააქცია.
ნუთუ მართლა არსებობდა სასწაული?
როგორ არ არსებობდა – კარომ მარიამს ჩვეულებრივი ჯოხი აჩვენა, მაგიდაზე დააკაკუნა, დაიქნია
და... ჯოხი ყვავილების თაიგულად გადაიქცა. თაიგული მოჭმუჭნა, მუჭში ჩამალა, მერე თითები
ნელა გაშალა და... რის ყვავილები – მარიამს ჩვეულებრივი კვერცხი დაანახვა. მაგიდიდან ყუთი
აიღო, თავი ახადა და გადმოატრიალა. ყუთში არაფერი იყო. კარომ ყუთი ისევ მაგიდაზე დადო,
შიგ კვერცხი ჩადო და თავსახური დაახურა. მერე ყუთს შავი ნაჭერიც გადააფარა, მარიამს
შეხედა, შავი ნაჭერი შორს მოისროლა, ყუთს თავი ახადა და... ჰოი, საკვირველებავ – ყუთიდან
ყავისფერი მტრედი ამოფრინდა!
კარომ მარიამს შეხედა, გამოცვლილი ეჩვენა ქალი. დიდხანს უყურა მას და მიხვდა, რომ ქალი
სადაც იყო, ატირდებოდა, მხრები აუცახცახდებოდა, თავს ხელებში ჩარგავდა და ნაწყვეტ –
ნაწყვეტად იტყოდა: ,,კარო, კარო, ძვირფასო!..“
მარიამს თვალი მართლაც ცრემლით აევსო. კარო მიუახლოვდა ქალს და ხმადაბლაუთხრა - ,,მე
დიდი ხანია, ოჯახზე ვოცნებობ“.
რამდენიმე დღის შემდეგ წვიმაც მოვიდა. გათენებისას წამოწვიმა – ჯერ რამდენიმე წვეთი დაეცა
ეზოში, მერე სახურავზე ახტუნავებული წვეთების ჩუმი გუგუნი გაისმა და...
წვიმს, სასიამოვნო სიგრილეა, ახლად გამოღვიძებული მეზობლები ყურს უგდებენ წვიმას,
გაუნძრევლად წვანან და ბურანში მყოფთ ძალიან უხარიათ, რომ წვიმა მოდის. სახურავზე
მსხვილი წვეთები ეცემა, მილში წყალი მოჩხრიალებს. ეზოში პატარა გუბეები დადგა. გუბეში
მოჩანს პატარა, ორსართულიანი სახლი და ცახცახებს. ფანჯრის რაფებზე გაუთავებელი
რაკარუკია, მეზობლები კი ბურანში არიან, ყველას ეზარება ადგომა. ოთახი სავსეა წვიმის
წვეთების ხმაურით დაყველას ასე ჰგონია, თუ საბნიდან ფეხს გამოჰყოფენ,მაშინვე
დაუსველდებათ. წვანან ასე ბურანში და ყურს უგდებენ წვიმას – ჩვენს ეზოში ზაფხულის
შხაპუნა, მხიარული, თავაწყვეტილი წვიმა მოდის.
პირველი კონცერტი
დღეს საღამოთი კონცერტია. ჩემი პირველი სოლო კონცერტი.
ვღელავ. ვცდილობ, დავმშვიდდე _ ხან ჟურნალებს ვათვალიერებ, ხან ეზოში მოთამაშე ბავშვებს
ვუყურებ.
ვერ ვწყნარდები. დავდივარ ოთახში _ ერთი კუთხიდან მეორემდე. რაღაცით უნდა გავირთო
თავი... რა ვქნა?
ჩამქრალ პაპიროსს ვუკიდებ. ტახტზე ვწვები და ჭერს თვალებით ვბურღავ.
დღეს ალბათ ბევრი ხალხი იქნება კონცერტზე. რომ შემეშალოს?.. არა! არ შემეშლება. არ უნდა
შემეშალოს, მაგრამ... რა ვქნა, როგორ დავწყნარდე?
ვდგები და დავდივარ ერთი კუთხიდან მეორემდე.
რა ვქნა?..
კედელზე ჩამოკიდებლ სურათს შევაცქერდი.
სურათიდან პატარა ბიჭუნა მიყურებს და ეშმაკურად მიღიმის. მოკლე შარვალი ჩაუცვამს. ყელზე
დიდი ბაფთა გაუკეთებია. ხელში სათვალე უჭირავს. მისი ღიმილი ჩემზეც გადმოდის და
ვუღიმი.
ეს ხომ მე ვარ, მე...
მე მაშინ პატარა, ძალიან პატარა ბიჭი ვიყავი.
მამაჩემი სხვა ქალაქში გაგზავნეს სამუშაოდ, დედაც თან გაჰყვა. დამტოვეს ბებიასთან.
ყოველი ბავშვივით, თამაში, ცელქობა და განსაკუთრებული შეკითხვები მიყვარდა.
ცოტათი... ცოტათი კი არა, საკმაოდ ახირებული გახლდით.
როგორ მიყვარდა ეზო!..
ბებია და სახლი მაშინ მაგონდებოდა, როცა თამაშით დაქანცულს არაქათი აღარ მქონდა.
ავდიოდი კიბეზე, კარზე ბრახაბრუხს ავტეხდი და ლოყებდაწითლებული და ოფლიანი
სავარძელზე მოვიკალათებდი ხოლმე.
_ უუჰ, შე ყაჩაღო, _ მეუბნებოდა ბებია და ტანსაცმელს მიცვლიდა, _ სათვალიანი და ასეთი
ცელქი!
სათვალეს მაშინვე ვიხსნიდი განაწყენებული, მაგრამ ისევ ვიკეთებდი. ბავშვობიდანვე სუსტი
მხედველობა მქონდა.
ბებიას ჩემი სათვალეების გამოულეველი მარაგი ჰქონდა, რადგან თითქმის ყოველდღე ვტეხდი
მათ _ ხან ველოსიპედით მოვისურვებდი კიბეზე ჩასვლას, ხან ბურთი მხვდებოდა სახეში, ხან
სირბილის დროს წავიქცეოდი ხოლმე.
ეზოდან ამოსული ცოტა ხანს ვისვენებდი.
_ ბებო, რამე წამიკითხე, _ ვეტყოდი ხოლმე შემდეგ.
ბებიაც მიკითხავდა გრიმების ზღაპრებს, მიამბობდა ამირანის ამბავს...
ერთხელ «მუმუ» წამიკითხა.
_ ბებო! _ შევშფოთდი, _ დაიხრჩო?
_ დაიხრჩო...
_ მოკვდა?
_ მოკვდა...
_ რატომ დაიხრჩო, ცოდვა არ არი? _ შევაცქერდი ბებიას და ტირილი დავაპირე.
ტირილი ხმამაღალი მიყვარდა. ისეთ ღრიალს ამოვუშვებდი ხოლმე, რომ...
_ დაიცა, დაიცა, _ დაფაცურდა ბებია, _ ჯერ არ დამიმთავრებია. მუმუმ იცოდა კარგი ცურვა, _
განაგრძო «კითხვა» ბებიამ, _ გასცურა მდინარე, მივიდა გერასიმესთან და ახლაც იქ ცხოვრობენ
კარგად და ბედნიერად... ფქვილი აქა, ქატო იქა, _ დაუმატა დამაჯერებლობისათვის.
მეც დავუჯერე და ცრემლიანი თვალებით გავუღიმე.
როცა გავუღიმებდი, ბებია ყოველთვის მეფერებოდა, თმას თითებით მივარცხნიდა და გულზე
მიკრავდა.
_ ჩეემი პატარა ბიჭი, _ იტყოდა ხოლმე.
«ჩემის» ბებია ყოველთვის აგრძელებდა და მოფერებით «ჩეემის» ამბობდა. მე კიდევ უფრო
ვპატარავდებოდი მის მკლავებში.
_ ჩეემი სათვალიანი ბიჭი, _ ამბობდა ბებია და თვალებში მკოცნიდა.
ჩვენს სახლში მოსულ სტუმრებს მოვალეობად მიაჩნდათ, ჩემზე რაიმე აზრი გამოეთქვათ და, რა
თქმა უნდა, ყოველთვის მაქებდნენ.
ბებია ცდილობდა, არ შეემჩნია ჩემი ქება, მაგრამ ვერ ახერხებდა, იღიმებოდა.
_ რამდენი წლისა ხარ, ნუგზარ? _ მეკითხებოდნენ სტუმრები.
მე საჩვენებელ თითს ცერით ვიჭერდი და სტუმრებს სამ თითს ვუჩვენებდი ხოლმე.
_ უჰ! უკვე დიდი ბიჭი ყოფილა, _ ამბობდნენ ისინი.
მე ვიცოდი, რომ არ ვიყავი დიდი.
_ ბებო! შენ ხომ დიდი ხარ?
_ კი, _ მოგვიანებით მპასუხობდა ბებია. სტუმრებს უხერხულად გაეღიმებოდათ და ლაპარაკს
იწყებდნენ, მაგრამ მე არ ვაცლიდი.
_ ბებო, მე რატომ ვარ პატარა და შენ _ დიდი?
ბებია ბრაზდებოდა.
_ ი-მი-ტომ! _ მეუბნებოდა ნერვიულად.
მე და სტუმრები უხერხულ მდგომარეობაში ვვარდებოდით. ასეთი კითხვების შემდეგ, ცხადია,
ვერ შემაქებდნენ.
გამოსავალს ისევ ბებია პოულობდა.
_ ნუგზარ, აბა უთხარი ბიძია გიორგის _ ვინ დაწერა «თორნიკე ერისთავი».
_ აკაკი წერეთელმა, _ ვპასუხობდი მე.
_ უყურე შენ! _ გაიკვირვებდა ბიძია გიორგი.
ბებია გაიბადრებოდა და განაგრძობდა:
_ მუმუ?
_ მუ-მუ _ ტურგენევმა. მუმუმ ისეთი კარგი ცურვა...
_ ნუგზარ! წადი, გენაცვალე, ეზოში ითამაშე.
ეზოში ჩავრბოდი და ომობანას ვთამაშობდი. სათვალეს ვიხსნიდი და ჯიბეში ვიდებდი _ რომ არ
მომეხსნა, აუცილებლად «გერმანელი» ვიქნებოდი.
გადიოდა დრო.
ჩემი წლოვანების საჩვენებლად აღარ მყოფნიდა ერთი ხელის თითები. სკოლაში შემიყვანეს.
ეზოში ცოტა ხნითღა ჩავდიოდი ხოლმე.
სკოლა კიდევ არაფერი, ბებიამ გადაწყვიტა, რომელიმე ინსტრუმენტზე დაკვრა მესწავლა.
«რომელზე?» _ ფიქრობდა.
_ რომელზე? _ ეკითხებოდა ნაცნობებს.
როიალისა და ვიოლინოს გაგონებაც არ სურდა _ ყველა მაგაზე უკრავსო, ამბობდა, ბებიას
ყოველთვის უნდოდა, რომ განსაკუთრებული ვყოფილიყავი.
ბოლოს ვიოლონჩელზე შეჩერდა.
დაიწყო ჩვენი სიარული მუსიკალურ სკოლაში! ბებია წინ მიმიძღოდა ვიოლონჩელით ხელში, მე
ნოტები მიმქონდა.
როგორ ვბრაზდებოდი, ჩემს ტოლებს ეზოში ფეხბურთი უნდა ეთამაშათ, მე კი... მე უნდა
დამეკრა.
გაბრაზება სწრაფად მავიწყდებოდა, ქუჩაში მრგვალ ქვას ამოვარჩევდი, ფეხს ვურტყამდი და
თავს ფეხბურთელად ვთვლიდი. მივრბოდი თამაშით, ხტუნვა-ხტუნვით. ბებიას მივდევდი, ხან
ვუსწრებდი ხოლმე, ხანდახან ზედმეტად გართული ბებიას ვეჯახებოდი.
_ უუჰ, შე ყაჩაღო, _ ამბობდა მაშინ ბებია, _ სათვალიანი და ასეთი ცელქი!
სათვალის მოსახსნელად ხელი სახესთან მიმქონდა, _ მაგრამ ისევ ვუშვებდი.
გზად ბებიას ნაცნობი ქალი ცხოვრობდა. დღენიადაგ ფანჯარაში იყო გადმომდგარი და ქუჩას
ათვალიერებდა.
_ ნუგზარი როგორა გყავს? _ ეკითხებოდა ბებიას.
_ ცელქობს, _ პასუხობდა ბებია, _ კვირაში ორ სათვალეს ამტვრევს.
გაკვეთილის შემდეგ წინ მე მოვდიოდი ისევ თამაშით, ბებია უკან მომყვებოდა ვიოლონჩელით
ხელში.
ნაცნობი ქალი იდგა ისევ და ქუჩას ათვალიერებდა.
_ ბებო, ეს ქალი «შპიონია?» _ ვეკითხებოდი ბებიას.
_ არ არის შენი საქმე!
სახლში მისვლისას ცოტა ხნით ბებია ეზოში სათამაშოდ მიშვებდა. რას არ ვთამაშობდით _
ლახტს, დამალობანას, დაჭერობანას, ომობანას, ყველაზე ხშირად კი ფეხბურთს. მე ყველაზე
პატარა ვიყავი და ამიტომ მეკარედ მაყენებდნენ. თვადამსხმელად თამაში მერჩივნა, მაგრამ!..
მაინც გატაცებით ვთამაშობდი. ჩვენი ეზოს ნაკრების მეკარე ვიყავი.
_ ნუგზარ, _ დამიძახებდა უცებ ბებია, _ ამოდი, გაკვეთილები მოამზადე.
_ მოიცა რა, მოიცა რა, ბებო...
ბებია არ მიცდიდა.
_ ნუგზარ! ამოდი.
ზანტად ავდიოდი სახლში.
მეცადინეობის შემდეგ ეზოში სტვენით ჩავრბოდი და დამალობანას ვთამაშობდი.
კარგ ადგილს ვიპოვიდი, დავიმალებოდი და ამ დროს...
_ ნუგზარ, _ დამიძახებდა ბებია, _ ამოდი, გენაცვალე, და დაუკარი.
«დაუკარის» ბებია ხაზგასმით ამბობდა.
მე არ ვპასუხობდი. ბებია, როგორც ყოველთვის, არ მიცდიდა.
_ ნუგზარ! ახლავე ამოდი!
ოხვრით ავდიოდი კიბეზე. ბებია ვიოლონჩელით მეგებებოდა.
_ დაუკარი...
იმ წუთში ალბათ ძალიან შეწუხებული და დაღვრემილი გამომეტყველება მქონდა.
_ დაუკარი, ჩეემო კარგო ბიჭო...
ბებია მაგიდასთან სკამს მიდგამდა და სურაზე ნოტებს მიაყუდებდა.
მე ყოველი შემთხვევისათვის უარის თქმას დავაპირებდი, მაგრამ...
_ ნუგზარ! ჩქარა! დაჯექი და დაუკარი.
რაღა გზა მქონდა. ვჯდებოდი და ვუკრავდი.
ვიოლონჩელი კაცი იყო ჩემთვის, ბოროტი კაცი. ეს კაცი მუხლებშუა უნდა დამეყენებინა, მისი
თავი მარცხენა მხარზე უნდა მიმესვენებინა, მარცხენა ხელის თითები ყელზე უნდა შემომეჭდო
მისთვის, ხოლო მარჯვენათი უნდა ამემღერებინა.
ვიოლონჩელს მაშინ ბოხი, ჩახრინწული ხმა ჰქონდა და მთვრალი კაცივით უსმენოდ მღეროდა.
ბებია გვერდით მეჯდა და მიყურებდა, რომ მარჯვენა ხელის მოძრაობა არ შემეჩერებინა.
რა ნელა გადიოდა დრო!
ჩემზე მეტად მეზობლები იტანჯებოდნენ.
_ ვეღარ გაათავა? _ კითხულობდა ერთი.
_ არ იქნა ჩემი მოსვენება, _ ამბობდა სამსახურიდან დაბრუნებული ბუღალტერი.
ჩემი ბოროტი კაცი არავის ერიდებოდა და ჩახრინწული ხმით სიმღერას განაგრძობდა.
_ ვა! ვეღარ გადახერხა? _ ამბობდა მანამდე მოწყენილი მეწაღე სეროჟა და თავისი ხუმრობით
კმაყოფილი კარგ ხასიათზე დგებოდა.
დაკვრის შემდეგ ისევ ეზოში ჩავრბოდი სტვენით.
_ ნუგზარ, _ მითხრა ერთხელ ბებიამ, _ მე ცოტა ავად ვარ. წახვალ მარტო?
_ როგორ ვერ წავალ, _ გავიკვირვე.
_ ვიოლონჩელი ფრთხილად ატარე. სადმე არ დაამტვრიო. აბა, შენ იცი, ჩეემი ჭკვიანი ბიჭი.
კიბეზე მართლაც ფრთხილად ჩამოვიტანე ვიოლონჩელი.
ეზოში ფეხბურთის თამაშს აპირებდნენ ბიჭები.
_ თამაში გინდა? _ მკითხა ეზოს გუნდის კაპიტანმა.
_ კი...
_ დადექი გოლში...
ჩემი კაცი მიწაზე დავაწვინე და დავდექი. ერთი ძნელი ბურთიც ავიღე და ნამდვილ მეკარედ
წარმოვიდგინე თავი. «აი, ნამდვილ კარში რომ ვიდგე, რა იქნებოდა, _ გავიფიქრე, _ ძელებიან
კარში». უცებ ისეთი გადაწყვეტილება მივიღე, რომ ყველას გაუხარდა. ერთი ძელის მაგიერ ხემი
ჩავარჭე მიწაში, ხოლო მეორის ნაცვლად ვიოლონჩელი. ასეთ კარში მდგარი დამინახა ბებიამ...
ერთი კვირის მანძილზე უმეკარეოდ იყო ჩვენი ეზოს ნაკრები...
გადიოდა დრო.
ჩვენ ისევ ერთად დავდიოდით მუსიკაზე.
_ ნუგზარი როგორ არის? _ ეკითხებოდა ფანჯარაზე გადმომდგარი ქალი ბებიას.
_ ცოტათი დაჭკვიანდა, ერთი კვირაა, სათვალე არ გაუტეხია, _ ამაყად პასუხობდა ბებია.
ბებიასთვის ის დღე დღესასწაული იყო, როდესაც მე კონცერტზე ვუკრავდი.
_ ბებო, რომ შემეშალოს, რა მეშველება? _ ვეკითხებოდი შიშით ბებიას.
_ არ შეგეშლება, _ მაიმედებდა ბებია და მეფერებოდა, _ არ შეგეშლება, ჩეემი ჭკვიანი ბიჭი.
როდის იქნება, სოლო კონცერტი რომ გექნება?
დრო არავის და არაფერს უყურებდა. მიდიოდა თავისთვის.
მე უკვე მეჩოთირებოდა მოკლე შარვლის ჩაცმა.
ვიოლონჩელი ისევ კაცი იყო ჩემთვის, ბოროტი კაცი, ოღონდ ისეთი ჩახრინწული ხმა აღარ
ჰქონდა.
ერთხელ ბებია ავად გახდა. დიდხანს იწვა.
ფრთხილად დამქონდა ვიოლონჩელი.
_ თამაში გინდა? _ მეკითხებოდნენ ბიჭები.
_ არა...
მე ღრმად განვიცდიდი ბებიას ავადმყოფობას.
_ ბებო, რამე ხომ არ გინდა? _ ვკითხე ერთხელ.
_ ის დაუკარი.
_ რა?
_ მე რომ მიყვარს.
ბებიას სენ-სანსის «მომაკვდავი გედი» უყვარდა.
ვიოლონჩელი მუხლებშუა დავიყენე, თავი მხარზე მივადებინე, კისერზე თითები შემოვაჭდე და
დავუკარი.
არასოდეს დამიკრავს ისე კარგად...
_ ჩეემი ჭკვიანი ბიჭი. მოდი, მოგეფერო, _ მითხრა ბებიამ და ცრემლები მოიწმინდა.
ისე მომეფერა, როგორც ყოველთვის მეფერებოდა, _ თითებით დამივარცხნა თმა, გულში
ჩამიკრა, თვალებში მაკოცა.
კარი გაიღო და ჩვენი მეზობელი ბუღალტერი შემოვიდა.
_ კიდევ დაუკარი რა, ნუგზარ, _ მითხრა მან, _ მუსიკა ისე მასვენებს...
მე, რა თქმა უნდა, კიდევ დავუკარი.
იმ დღის შემდეგ შევიყვარე ვიოლონჩელი... ის ისევ კაცი იყო ჩემთვის, ოღონდ ისეთი, რასაც
მოსთხოვ, რომ აგისრულებს. მინდოდა და, ბედნიერებაზე, სიხარულზე ავამღერებდი,
მომინდებოდა და, სევდიან ჰანგებს გადმოვაღვრევინებდი.
აღარ მჭირდებოდა დაძალება. აღარც მეზობლებს ვაწუხებდი. პირიქით.
_ დამწვრისა დაუკარი რა... _ მთხოვდა ხოლმე მეწაღე სეროჟა.
ბებია ამაყობდა ჩემით. ხანდახან დაფიქრდებოდა და იტყოდა:
«ჩეემი ბიჭი, როდის გექნება ნეტავ სოლო კონცერტი?»
დრო გადიოდა _ ხან მდორე მდინარესავით მიიზლაზნებოდა, ხან მთის ნაკადივით
მიისწრაფოდა. დრო შეუმჩნევლად მაშინ გადიოდა, როდესაც ვუკრავდი. აღარ ვიყავი პატარა
ბიჭი _ ბებია მხრებამდე ძლივს მწვდებოდა. კონსერვატორიის სტუდენტი გავხდი.
ბებია ერთხელ საწოლზე ჩამომიჯდა და მომეფერა. მივარცხნიდა თმას და მიყურებდა თვალებში.
რაღაცის კითხვას აპირებდა.
_ ჩეემი დიდი ბიჭი, _ გაუბედავად მომმართა, _ არავინ გიყვარს?
კინაღამ გავწითლდი.
_ არა, ბებო, რა დროს ჩემი...
_ რატომ რა დროს... შენ უკვე დიდი ბიჭი ხარ.
იმ წუთს პირველად ვიგრძენი, რომ აღარ ვიყავი ბავშვი.
_ ნუგზარ, ვინმე რომ გეყოლება... ხომ გამაცნობ?
_ კი, ბებო...
ბებია დაფიქრდა.
_ სოლო კონცერტი რომ გექნება, მაშინ გამაცანი, კარგი?
_ კარგი, ბებო...
რამდენი ვიფიქრე იმ ღამეს!
მართლაც, აღარ ვიყავი ბავშვი. ვგრძნობდი, რომ აღარ შემეფერებოდა ცელქობა, ვეღარ
ჩავიცვამდი მოკლე შარვალს, სათვალესაც აღარ გავტეხდი.
მე მხოლოდ მაშინ ვიყავი ბავშვი, როცა ბებია მეფერებოდა. მე ისე ხშირად მენატრებოდა მისი
ალერსი...
_ ბებო, _ ვეუბნებოდი, _ ჩემო ბებო, მომეფერე, რა!
ბებიაც მეფერებოდა, მეალერსებოდა და მეუბნებოდა:
_ ხომ გამაცნობ იმას... შენს სოლო კონცერტზე?
მე ტახტზე ვწევარ და ჭერს ვუყურებ.
დღეს საღამოს კონცერტია. ჩემი პირველი სოლო კონცერტი.
ვღელავ. ჩამქრალ პაპიროსს ვუკიდებ. ბოლი ბოლქვებად მიიწევს ზევით. მერე იშლება და
იფანტება.
რომ შემეშალოს?!
დღეს ალბათ ბევრი ხალხი იქნება კონცერტზე. ვიცი, მეზობლები გვირგვინს მიმზადებენ ჩუმად.
ბევრი ხალხი იქნება. ისიც იქნება...
«იმას ხომ გამაცნობ?» _ მახსენდება ბებიას თხოვნა.
ის კი იქნება იქ, მაგრამ...
ცრემლი ნაოჭში ყოვნდება, მერე ჩარბის ქვევით, ტუჩის კუთხესთან, მერე ნიკაპთან ჩერდება და
მკერდზე მეცემა.
მეორე წვეთი პირველის ნაკვალევზე უფრო სწრაფად მიგორავს და ისიც მკერდზე მეცემა.
ბებო, ჩემო ბებო, როგორ გინდოდა ჩემი სოლო კონცერტის მოსმენა!
თვალებს ვიმშრალებ. საოცრად აწყნარებს ადამიანს თურმე ტირილი...
დღეს საღამოს ჩემს კეთილ, მგრძნობიარე კაცს მუხლებშუა დავიყენებ, თავს მხარზე
მივადებინებ, მარცხენა ხელის თითებს კისერზე შემოვაჭდობ და ავამღერებ. ავამღერებ სუფთა,
ხავერდოვანი ხმით.
ოთახში დავდივარ ერთი კუთხიდან მეორემდე.
შემეშლება?
არა, არ შემეშლება!
ბებო, შენს ხსოვნას მიუძღვნის ჩემი სათნო კაცი თავის სევდიან სიმღერას.
თანამგზავრი
პატარა მატარებელი ბაკურიანიდან ბორჯომში მიდის. ერთ-ერთ ვაგონში სამი კაცია მხოლოდ.
ერთმანეთის პირისპირ სხედან. ორი მათგანი ახალგაზრდაა. ბიჭებს სათხილამურო
ფეხსაცმელები, ვიწრო შარვლები და ჯემპრები აცვიათ – ერთს – წითელი, მეორეს – ცისფერი.
მესამე ხანშიშესული კაცია. მუნდშტუკს მუხლის თავზე თითებით ათამაშებს და ფანჯარაში
იყურება. კაცი ზურგშექცეული ზის ორთქმავლისკენ და მისი მზერა თითქოს რაღაცას მიჰყვება,
ბიჭების თვალებს კი, როცა ისინი ფანჯარაში იხედებიან, თითქოს რაღაც ეგებება. კაცი უფრო
ხშირად იხედება ფანჯარაში. ბიჭებს მობეზრდათ ბაკურიანი. პირველად კარგი იყო –
თხილამურებით სრიალებდნენ, გუნდებს ესროდნენ ერთმანეთს, გორაკიდან ციგით
ეშვებოდნენ. ღამ-ღამობით სეირნობდნენ: მძიმე სათხილამურო ფეხსაცმელების ქვეშ
ჭრიალებდა თოვლი, სადღაც ვალისმოსახდელად აყეფდებოდა ძაღლი, ფანჯრებში ჰქრებოდა
სინათლე – ბაკურიანი ხუჭავდა თვალებს. სამაგიეროდ ცაში ინთებოდნენ ვარსკვლავები...
ბიჭებს მოსწონდათ ყველაფერი, დიდხანს დადიოდნენ თოვლზე, განსაკუთრებით გაუკვალავ
თოვლში სიამოვნებდათ სიარული. ცისფერჯემპრიანმა ფეხი იტკინა ერთხელ, ლოგინში ჩაწვა.
სწრაფად გაიარა არდადეგებმა, დაცარიელდა ბაკურიანი. ცისფერჯემპრიანი ფანჯარასთან იწვა.
წითელჯემპრიანიც სულ სახლში იჯდა, საჭმლის მოსატანად თუ გავიდოდა გარეთ. იყვნენ ასე –
ერთი იწვა, მეორე იჯდა ფა იყურებოდნენ ფანჯარაში. გარეთ ყველაფერი დაეფარა თოვლს...
ხანდახან რაიმეს უყვებოდნენ ერთმანეთს – ჯერ უხალისოდ ლაპარაკობდნენ, მერე
გაახსენდებოდათ რაღაც, უფრო მნიშვნელოვანი. გატაცებით ამტკიცებდნენ რაღაცას.
იწურებოდა კამათის თემა, ისევ ფანჯარაში იყურე ბოდნენ. გარეთ ყველაფერი დაეფარა თოვლს.
თოვლი მობეზრებოდათ უკვე ბიჭებს, თავს მეორე მხარეს ატრიალებდნენ და კედელს
უყურებდნენ. კედელზე ლაქები იყო. ზოგი ლაქა წვერებიან კაცს ჰგავდა, ზოგი დათვს, ზოგი ვინ
იცის რას. ბიჭები ლაქებს უყურებდნენ და ერთობოდნენ.
ახლა ვაგონში სხედან ვიღაც კაცის პირდაპირ.
კაცი ხშირად იყურება ფანჯარაში. ფანჯარაში თოვლი და ხეები ჩანს, მეტი არაფერი. ხეები
ეგებებიან ბიჭებს – ხან თითო-თითოდ, ხან ორ-ორად, ხან ბევრნი ერთად.კაცის მზერა მიჰყვება
ხეებს, ხან თითო-თითოს, ხან ორ-ორს,ხან ბევრს ერთად.
ბიჭებს ჩქარა ბეზრდებათ ფანჯარაში ყურება. ხან ვაგონის ჭერს შეხედავენ, ხან იატაკს, რაიმე
გასართობის პოვნის იმედით. ჭერი ახლახან შეუღებიათ თეთრად, მოდი და გაერთე - ლაქა რომ
ლაქაა ისიც არა აქვს. იატაკის ფიცრები ერთმანეთს მიჰყვებიან და ხაზებს ჰქმნიან, კარგი
გასართობია.
„ნეტა თხილამურები მაინც გადმოვარდეს, რომ გავასწორო“, ფიქრობს ცისფერჯემპრიანი.
წითელჯელჯემპრიანს ძალიან უნდა რომელიმე სიმღერა წაიღიღინოს, მაგრამ კაცის ერიდება.
რითი გაირთოს თავი? კაცი რომ არ იყოს, თემურის უამბობდა მაიაზე. უამბობდა, როგორი კარგი
გოგოა მაია, როგორი მოსიყვარულე გული აქვს. იმდენად მოსიყვარულე, რომ ბაზარში ნაყიდი და
თავქვე დაკიდებული ქათამიც ეცოდება – დაკლავენო. ამ კაცთან რა უნდა თქვას...
„გააჭირა საქმე,“ - ფიქრობს წითელჯემპრიანი და კაცის ჩექმებს უყურებს, - „ამოვიდა და
დაგვიჯდა ცხვირწინ. ხომ ვერ გსდავჯდებოდით. ვერაფერი მომიყოლია. გააჭირა საქმე“.
კაცი არაფერს აშავებს. ზის თავისთვის და იყურება ფანჯარაში. მზერა აცილებს ხეებს – ხან
თითო-თითოს, ხან ორ-ორს, ხან ბევრს...
თოვლი თანდათანობით, შეუმჩნევლად ჰკარგავს სითეთრეს, ნაცრისფერი ხდება. ვაგონში
ნათურები ინთება.
წითელჯემპრიანს კაცის სახის დათვალიერება უნდა. უცებ რომ შეხედოს, იცის, შეამჩნევს კაცი...
ნელა აპარებს სახისკენ მზერას – ჯერ მუხლის თავზე მოთამაშე მუნდშტუკზე აჩერებს, შემდეგ
გულისჯიბის ღილზე. ცოტაც და...
„რა დიდი ცხვირი აქვს“, ფიქრობს წითელჯემპრიანი.
კაცი ისევ ფანჯარაში იყურება.
„რა უაზრო გამომეტყველება აქვს“, ფიქრობს წითელჯემპრიანი. პატარა მატარებელი საკოჭაოში
ჩერდება. ბიჭები უფრო ინტერესით იხედებიან – იქნებ აქ მაინც დაინახონ რაიმე გასართობი.
ბაქანი განათებულია. კედელზე ზარი ჰკიდია. ზართან კაცი ფგას, ისეა შეფუთვნილი, ვერც
გაიგებ, გამხდარია თუ მსუქანი. ბიჭები ხარბად იყურებიან ფანჯარაში, იქამდე იყო მხოლოდ
ხეები და თოვლი და უცებ გაჩნდა ბაქანი, ზარი და კაცი. ეს რაღაც ახალია, რაღაცით
დამაინტერესებელი.
შეფუთვნილი კაცი ბიჭების ისეთ დაჟინებულ მზერას გრძნობს, რომ ცოტათი იბნევა. არ უნდა,
რომ ბიჭებმადაბნევა შეამჩნიონ და, აქაო და ვითომ არაფერიო, გვერდზე იფურთხება.
„ერთი ლაქა მაინც იყოს ამ ჭერზე“.
თოვლი უკვე რუხი ფერისაა. იმ ადგილზე, სადაც ვაგონის სინათლე ეცემა, თოვლი ბზინავს.
ბიჭებამდე ზარის ხმა აღწევს. შეფუთვნილმა კაცმა შეასრულა თავისი მოვალეობა და სადღაც
მიდის. იცის, რომ ბიჭების დაჟინებული მზერა კვალდაკვალ მიჰყვება და ცდილობს კოხტა
ნაბიჯებით იაროს. ხელებს ზომიერად იქნევს, მუხლებს ჩვეულებრივზე მაღლა სწევს, სასაცილო
დაჭიმულობა იგრძნობა მის სიარულში. წითელჯემპრიანს ეღიმება და თავს თანამგზავრებისაკენ
ატრიალებს. თემურიც იღიმება. კაცი მუნდშტუკს აღარ ათამაშებს, მუხლზე აქვს დაბჯენილი.
„რა უაზრო გამომეტყველება აქვს... რამხელა ცხვირი...“
კაცი სადღაც იყურება.
„რა ნახა ნეტავ, ამ ფანჯარაში?“
კაცი არაფერს არ უყურებს, უბრალოდ იყურება.
პატარა მატარებელი განაგრძობს გზას.
კაცის მუხლზე მუნდშტუკი თამაშს იწყებს – ხან იმ ბოლოთი ეხება მუხლს, სიგარეტს რომ
სდებენ, ხან იმით, კაცის კბილები რომ იკავებს.
- გიყვართ? - ეკითხება უცებ კაცს თემური.
- რა? - ვერ იგებს შეკითხვას კაცი და უღიმის.
- თოვლი... გიყვართ-მეთქი თოვლი?
- კი. კარგია თოვლი.
- თქვენ ალბათ ძალიან გიყვართ თოვლი, - ამბობს წითელჯემპრიანი, - თვალი არ მოგიცილებიათ
ფანჯრისათვის.
- ხო... ძალიან მიყვარს. მაპატიეთ
- რატომ გიყვართ? - ეკითხება წითელჯემპრიანი, ოღონდ ისეთი გულუბრყვილო ტონით, რომ
კითხვის ახირებულება არ იგრძნობა.
- რა ვიცი... - ამბობს კაცი, - როცა დათოვლილ მიწას და ხეებს ვუყურებ, სიმშვიდეს ვგრძნობ.
დიდი სიმშვიდეა თოვლში, უზარმაარი... შეიძლება, სიმშვიდეზე ითქვას უზარმაზარი?
- კი, როგორ არა... ყველაფერი შეიძლება იყოს უზარმაზარი.
- ხო... ამიტომ მიყვარს თოვლი.
- სიმშვიდე რომ იგრძნობა? - ეკითხება თემური.
- ხო. მე მიყვარს სიმშვიდე. დიდხანს, დიდხანს ვუყურებ ხოლმე თოვლს... მერე შევაცქერდები
რომელიმე ნაძვს. ნაძვის ტოტებზე თოვლი დევს, არც მოხრილია და არც ირხევა. მაინც
შემეშინდება ხოლმე, რომ ნაძვი არ გაინძრეს და თოვლი არ ჩამოყაროს მხრებიდან... ეგრე რომ
მოხდეს, სიმშვიდე დაირღვევა.
- მე არ მიყვარს სიმშვიდე, - ამბობს წითელჯემპრიანი.
- ხო, შენ ახალგაზრდა ხარ, არც უნდა გიყვარდეს. შენ თოვლი ალბათ იმიტომ გიყვარს, რომ ზედ
თხილამურებით სრიალებ. - და აგუნდავებ.
წითელჯემპრიანს არ მოსწონს კაცის პასუხი. ბრაზდება და ისეთ შეკითხვას ეძებს კაცისთვის,
რომ დასცინოს, მაგრამ არ აგრძნობინოს.
- ბოდიში, თქცენ ლექსებს ხომ არ წერთ?
- არა, - იღიმება კაცი – რატომ მკითხეთ?
- წეღან ისე ღრმად აღწერეთ ზამთრის პეიზაჟი...
- ეჰ, ეგ რა აღწერაა, - ამბობს კაცი – კოეტი რომ ვიყო, მეცოდინებოდა, ითქმებოდა თუ არა
სიმშვიდეზე უზარმაზარი.
კაცი სიგარეტს აბოლებს.
- უზარმაზარი, დაფიქრებით ამბობს – რა კარგი სიტყვაა...
- როგორ კარგი?
- როგორ და ... იცით, მე მეჩვენება, რომ ზოგიერთი სიტყვა საოცრად ლამაზად ეხამება თავის
მნიშვნელობას. ესე იგი სიტყვის ჟღერადობა, ხმოვანება ეთანხმება. მაგალითად ,,ზარბაზანი“...
რაღაც ძლიერი, მრისხანე ისმის ამ სიტყვის წარმოთქმის დროს. თუნდაც სიტყვა „ჩიტი“. ამ
სიტყვაში თითქო ჩანს პატარა, ნაზი არსება, სუსტი და უმწეო... სიტყვა „უზარმაზარიც“, მგონი
შეეფერება თავის მნიშვნელობას. მგონი ვერ გამიგეთ...
მთლიანად ვერა...
აბა თქვით „უზარმაზარი“
უზარმაზარი.
ვერ გრძნობთ რაღაც დიდს, ძალიან დიდს?
ვერა...
მე ვგრძნობ, - ამბობს თემური - მე მგონი „ვეფხვიც“ კარგია.
კი,კარგია,-მაშინვე ეთანხმება კაცი -„ლომი“.
ლომი? „ლომი“, მე მგონი ცუდია. როგორღაც ნაზად ჟღერს.
ხო. სად ის მრისხანე ცხოველი და სად,-კაცი ხმას იწვრილებს, - ლომი.
- „მთვარე“ კარგია, - იგონებს სიტყვებს თემური - „მზე“...არა. მზეს რაღაც უფრო დიდი, უფრო
მჟღერადი სახელი უნდა ერქვას.
ხო,აბა რა,-ამბობს კაცი და უხარია, თემურმა რომ გაუგო.
ჩუმდებიან. წითელჯემპრიანი დგება.
საით, დათო?
ცოტათი გავხურდები,თორემ შემცივდა.
რამ შეგაცივა, ბიჭო...
რა ვიცი...
დათო ხელებს ჯერ აქეთ-იქით იქნნევს, მერე წრეებს ხაზავს ჰაერში. სწრაფად ჯდება და
სწრაფადვე იმართება, თემურის თავისი ნატკენი ფეხი ახსენდება.
-კარგია ახალგაზრდობა, - ეუბნება თემურის კაცი.
დათო რატომღაც უხერხულ მდგომარეობაში ვარდება და თავის ადგილს უბრუნდება.
მატარებელი ჩერდება.
- რა სადგურია, ნეტავ?-ამბობს თემური და ფანჯარაში იყურება.
თოვლი უკვე ლურჯია. მხოლოდ იქ ბზინავს, სადაც სინათლე ეცემა.
- პატარა ცემია, - ამბობს კაცი და ფანჯარაში იხედება – ხო, პატარა ცემია.
დათო კაცს უყურებს და ბრაზდება. რატომ მიანება ვარჯიშს თავი? რატომ ერიდება ამ კაცის?
„რამხელა ცხვირი აქვს... რა სულელური გამომეტყველება“...
ისევ ისმის ზარუს ხმა. ისევ წინ მიდის პატარა მატარებელი.
მართლა აცივდა ცოტათი... ალბათ საიდანღაც უბ ერავს, - ამბობს თემური.
- გახსოვს თემურ, ზღვაზე რომ ვიყავით, ღამით რომ სიცხით ვიხუთებოდით, ღია ფანჯარას რომ
შევყურებდით და ვნატრობდით, ნეტავ საიდანმე დაუბეროსო. გახსოვს?
როგორ არ მახსოვს, ამბობს თემური.
- რა კარგი იყო, გახსოვს, ზღვა, - ამბობს დათო და კარგ ხასიათზე დგება – არაფერი ჯობია ზღვას.
ზღვაც მოგბეზრდა ბოლოს, მახსოვს.
არაფერიც, სრულებითაც არ მომბეზრებია.
როგორ არა...
- რას ამბობ, ზღვას რა მომაბეზრებდა... ეჰ, რა კარგია ზღვა. ჯერ მარტო ის რად ღირს, სილაზე
რომ დაწვები, არა, დაწვები კი არა, დაეგდები და მზეს მიანდობ სხეულს. მზე დაგწვავს,
დაგთენთავს, დაგეუფლება, ვერაფერზე ფიქრობ, აღარ გახსოვს არაფერი, მზეს გრძნობ მხოლოდ.
ბოლოს წამოდგები, ხარ... შეიძლება ითქვას „მზით გაჟღენთილი“?
- შეიძლება, ალბათ... ხარ გაჟღენთილი მზით და შედიხარ გრილ, სასიამოვნო ზღვაში. ისეთ
ლამაზ ზღვაში. აი, ზღვა მართლაც უზარმაზარია. უზარმაზარი ზღვა... ზღვას მართლა უხდება
სიტყვა „უზარმაზარი“, - ამბობს დათო და კაცს უყურებს.
კაცი ფანჯარაში იყურება. მუქი ლურჯი ფერისაა უკვე თოვლი.
„რა უაზრო გამომეტყველება აქვს“, - ფიქრობს დათო და კაცთან ლაპარაკის ხასიათზე დგება –
თქვენ გიყვართ ზღვა?
რა ვიცი, აბა...
როგორ! ალბათ არ გინახავთ არა?
კი, მინახავს...
მერე, როგორ შეიძლება არგიყვარდეთ ზღვა. ზღვა ისეთი ლამაზია, ისეთი დიდებული...ხომ
გინახავთ მზის ჩასვლა ზღვაში?
კი, როგორ არა, მინახავს... - უხალისოდ ამბობს კაცი და ფანჯარას თვალს არ აშორებს.
„როგორ ვიყავი დარწმუნებული, რომ ბუნება უყვარდა“, - ფიქრობს თემური. - მერე, არ
მოგწონებიათ? რა ლამაზია მზის ჩასვლა ზღვაში... - ამბობს დათო და ჭერს უყურებს. ჭერი ხდება
მოლურჯო-მომწვანო და ლურჯი. ლურჯ ფერში ჩნდება ოქროსფერი, მოწითალო დისკი. დისკი
ნელა, აუჩქარებლად ტოვებს ლურჯ სივრცეს და მოლურჯო-მომწვანოში იმალება.
ეჰ, რა კარგია ზღვა, - ამბობს დათო – განა შეიძლება ზღვა არ გიყვარდეს?
ალბათ შეიძლება, - ამბობს კაცი.
- ნუთუ მარტო სიმშვიდე გიყვართ? თუმცა, ზღვაზე ისეთი სიმშვიდეა მზის ჩასვლის დროს...
იცით, მე დაკვირვებული ვარ, როდესაც მზე ზღვაში ჩადის, მზის და ზღვის სანახავად მისული
ადამიანები, რომლებიც ნაპირზე დგანან, ჩუმად ლაპარაკობენ. მათ ეშინიათ სიმშვიდის
დარღვევა.
მე ისეთი სიმშვიდე მიყვარს, თავდავიწყება რომ მოაქვს.
- მერე? განა ზღვა არ იძლევა თავდავიწყების მიზეზს? განა მხოლოდ სიმშვიდეს მოაქვს
თავდავიწყება? ვერაფერი მაგრძნობინებს ისეთ ღრმა თავდავიწყებას, როგორც აღელვებული
ზღვა. უხ, რა კარგია ზღვა, როცა ღელავს...
კაცის ხელი ნერვიულად აკაკუნებს მუხლზე მუნდშტუკს.
- რა კარგია ღელვის ყურება, - ამბობს დათო და სადღაც იყურება – ზღვა შორიფანვე ამზადებს
ტალღას – ჯერ ოდნავ ატოკებს, მერე ატორტმანებს, მერე სხვა ტალღებს უერთებს ბღუჯა-
ბღუჯად, მერე მოიქნევს და... ისმის ხმაური, ტალღა მოდის ნაპირისაკენ, ჯერ დიდ ქვებს
მოაგორებს, მერე კენჭებს, მერე, სულ ბოლოს სილას ებღაუჭება და მე მეჩვენება, რომ ტალღას
აქვს თითები... ნუთუ არ გიყვართ ზღვა?
კაცის სახეზე ყვრიმალები თამაშობენ.
ნუთუ არ გიყვართ მღელვარე, ძლიერი ზღვა?
დამანებე თავი!!! რა გინდა ჩემგან, რა?
კაცი წამომხტარა ადგილიდან. ანთებული თვადებით უყურებს დათოს, თვალებში სიძულვილი
დაუგუბებია, მზადაა მივარდეს.
რა დაგიშავეთ? - გაკვირვებით ეკითხება დათო.
კაცი ხედავს მათ გაკვირვებულ სახეებს. ჯდება. მშვიდდება თითქოს.
მაპატიეთ, - ამბობს კაცი და თავს ხრის.
დათო მხოლოდ ეხლა გრძნობს გაბრაზებას. „რატომ მიყვირა? რატომ, როგორ გამიბედა
უმიზეზოდ ყვირილი?“ იცით რა, - ამბობს დათო – ჩემ ტოლს არ მოვუთმენდი... თქვენ კი...თქვენ
რა უნდა გითხრათ... მამაჩემის ხნის კაცი ხართ...
ასეთ დროს სიჩუმე საჭიროა და აუცილებელი.
იატაკის ფიცრები ერთმანეთს მიჰყვებიან და ხაზებს ჰქმნიან.
დათოს უნდა, რომ შეხედოს კაცს, მაგრამ უცებ შეხედვის ეშინია, იცის, რომ კაციც შეხედავს.
მატარებელი განაგრძობს გზას. მატარებელი თურმე რომელიღაც სადგურზე გაჩერებულა, ცოტა
ხანს მდგარა, მერე ზარიც დაურეკიათ და დაძრულა მატარებელი. დათო ჯერ კაცის ჩექმებს
უყურებს, მერე მის მუხლს, მერე გულისჯიბის ღილს... დათო უყურებს კაცს.
კაცს სულაც არა აქვს დიდი ცხვირი.
კაცს აქვს სევდიანი გამომეტყველება.
- მაპატიეთ, - ამბობს დათო.
- რა გაქვს, შვილო, საპატიებელი, შენ ხომ არ იცოდი... პირიქით, - მე მაპატიეთ,რომ ავყვირდი. მე
შენ კი არ გიყვიროდი... ზღვას ვუყვიროდი, ზღვას...
ისევ სიჩუმე... კაცის მუხლზე თამაშს იწყებს მუნდშტუკი. ხან იმ ბოლოთი ეხება მუხლს, კაცი
რომ კბილებით იჭერს, ხან იმით, სიგარეტს რომ სდებენ.
დათოს უნდა, რომ ანუგეშოს კაცი, ან ისეთი რამ თქვას, კაცს რომ ესიამოვნოს. ვერ პოულობს
სიტყვებს...
ისევ ფანჯარაში იყურება კაცი. მთლად გაშავებულა თოვლი, შავად ჩანს, მაინც თეთრია ალბათ...
- ხო... ძალიან მიყვარს. სულ ის ზღვა მიდგას თვალწინ, მღელვარე ზღვა... თოვლს რომ ვუყურებ,
მავიწყდება ყველაფერი, სიმშვიდეს ვგრძნობ მხოლოდ. ხანდახან შევაცქერდები რომელიმე
ნაძვს. ნაძვს ტოტებზე ბევრი თოვლი ადევს, მაგრამ არ არის მოხრილი, არც ირხევა. მაინც
შემეშინდება ხოლმე, რომ ნაძვი არ გაინძრეს და თოვლი არ ჩამოიყაროს მხრებიდან... ეგრე თუ
მოხდა, დაირღვევა სიჩუმე, თვალწინ დამიდგება ზღვა და გამახსენდება... მეტკინება გული... მე
მიყვარს სიმშვიდე...
კაცი ნაღვლიანად იღიმება და ამბობს: - უზარმაზარი სიმშვიდე.
ისევ ფანჯარაში იყურება კაცი. ისევ წინ მიდის პატარა მატარებელი.
„უზარმაზარი“... ფიქრობს დათო - „მართლა კარგი სიტყვაა ეს ,,უზარმაზარი“.
იგი სიყვარულისთვის იყო გაჩენილი
ანუ გრიშა და მთავარი
სერგო, საერთოდ, მორიდებული ყმაწვილი იყო, ახლა კი, ზღვისპირა ქალაქში რომ
ჩავიდა, ამ გარუჯულ, მზით გამაძღარ ხალხში თავისი სითეთრისა რცხვენოდა და სანამ
შემოღობილ, ეგრეთ წოდებულ „სამედიცინო“ პლაჟზე გასვლას გაბედავდა, საცურაო
მოწყობილობა ჩანთაში ჩაალაგა და ქალაქგარეთ წავიდა. თავისი ჭკუით მიყრუებული
ადგილი შეარჩია და ერთბაშად ძალიან ცივი ეჩვენა ზღვა. აკანკალებული მიარღვევდა
წყალს, სხეული დაებურძგლა, სუნთქვაშეკრული ფეხისწვერებზე დგებოდა. მკერდამდე
რომ შევიდა, რაც არის არისო და თავით გადაეშვა. ხელ-ფეხი გაიქნია თუ არა, მაშინვე
გათბა და ზურგზე გადატრიალდა. სახე სასიამოვნოდ აეწვა, სველ წამწამებში მზემ
იფეთქა. კარგი იყო ზღვა, გახალისდა სერგო, ატეხა ხელების ქნევა, თამაში, წყალი
ააშხეფა, მერე ღრმად შეისუნთქა ჰაერი და პირქვე განერთხა ზღვაზე. ბეჭებზე წყალი
გადასდიოდა, თან მზე აცხუნებდა. გადიდდა სერგო, გაფართოვდა. სამ წელიწადს არ
ყოფილა ზღვაზე და ახლა, ნეტარებით აღვსილი, უზომოდ მადლიერი, თბილ წყალზე
პირქვე იწვა და სიამოვნებისაგან თავისთვის გმინავდა. მერე ჩაყვინთა კიდეც და თავით
რომ ამოხტა, მაშინვე შემოესმა გაუგებარი: „იო მოდო, დელფინა!“
სერგო მოულოდნელობისაგან ისე დაიძაბა, კინაღამ ფეხი გაუშეშდა, მაგრამ წვივზე
საჩქაროდ იჩქმიტა და კისერი ნაპირისაკენ წაიწვრილა. იქ კი ვიღაცა კაცი ხელს იქნევდა:
„იო მოდო, დელფინა, იო მოდო ლა კაზა!“ სერგომ მიიხედა და ყვითელქუდა მოცურავე
დაინახა.
— გამოდი, გეყოფა ამდენი ცურვა, დელფინა, იცი, აქ რა არის?! — გამომწვევად დაუძახა
კაცმა.
— რა! — ზღვიდან ცივად შეჰკივლა ქალმა, ალბათ, დაღლილი თუ იყო.
— გამოდი და... ო, სერპანტინო, ეს ვიღაა?
„ო, სერპანტინო, ეს ვიღაა“ აშკარად სერგოზე იყო ნათქვამი. ისედაც მორიდებული
ყმაწვილი დაიბნა. აღარ იცოდა, რა ექნა და დროებით თავი ჩარგო წყალში. მაინც
შემოესმა:
— ბოდიში, თქვენ აქ რა გინდათ?
სერგომ ჩაახველა, ღონე მოიკრიბა და გასძახა:
— მე ვცურაობ!
— ძალიან კარგი! — დაუყვირა კაცმა.
სერგო ვერ მიხვდა, გულწრფელად თქვა ეს კაცმა თუ დასცინა, მაგრამ ამ ეჭვმა რაღაც
გამბედაობა მაინც შემატა და მცირედი სიამაყით ბრასის სტილით გამოსცურა
ნაპირისაკენ, დინჯად ამოვიდა წყლიდან, უცნობს თვალი აარიდა და შხეფები
ჩამოიფერთხა.
— ბოდიში, თქვენ ქართველი ხართ, არა? — ჰკითხა კაცმა და ზურგზე გადაირტყა ხელი
— ბუზი მოიგერია.
— დიახ.
— მეც ქართველი ვარ, გრიშა მქვია. თქვენ?
— მე — სერგო.
— კი მაგრამ, როგორ გაჩნდით აქ?
— ეს მე? — დაიბნა სერგო.
— აბა, მე?! — გაუკვირდა კაცსაც.
სერგომ იქითკენ მიიხედა, საიდანაც მოვიდა და ერთხანს თითქოს განმარტოებისათვის
მოემზადა, მაგრამ გადაიფიქრა და ნაწყენმა თქვა:
— წავალ მაშინ.
— აჰ, როგორ გეკადრებათ! დაბრძანდით, დაბრძანდით, წამოწექით, ერთად გავშავდეთ,
ზღვა ყველასია.
— არა, მე წავალ.
— რას ბრძანებთ, სად უნდა წახვიდეთ. დელფინა, სტუმარი გვეწვია, მოდი აქ!
— მე სტუმარი არა ვარ და საერთოდ... — აქ კი მართლა განაწყენდა სერგო და პირსახოცს
დასწვდა.
— იო მოდო! — წამოიძახა კაცმა და ხელი გაუწოდა, — ყველანი ამ ქვეყნის სტუმრები
არა ვართ? — გრიშა.
— სერგო.
— ძალიან კარგი! ოო...
ზღვიდან ლამაზი, ტანადი ქალი ამოდიოდა, მუხლამდე წყალში დაღლილი
მოაბიჯებდა, მაინც გამართული იყო, თვალები დაეხუჭა და თავი უკან გადაეწია.
— ოო, ამოხვედი? გაიცანი, დელფინა, ეს ჩემი მეგობარია.
— ასია, — თქვა ქალმა, წამით გახელილი თვალები დახუჭა და მჭიდროდ
შემოტმასნილი რეზინის ქუდი წვალებით მოიძრო, თავი მკვეთრად გაიქნია და თმა
მხრებზე ლამაზად ჩამოეშალა. მერე ისევ თვალდახუჭულმა იკითხა, მზისაკენ მიეშვირა
სახე:
— რას იძახდი, რა გაქვს ჩანთაში?
— ოო, მომენტო, ახლავე გაჩვენებ, — თქვა გრიშამ და სილის ბორცვი გადაქექა, იქიდან
ჩანთა და ტანსაცმელი ამოიღო და გაკვირვებულ სერგოს გაუღიმა:
— ერთხელ, ორმოცდაცხრამეტში, ტანსაცმელი მომპარეს ამდაგვარ მიყრუებულ პლაჟზე
და მას შემდეგ ასეთ ადგილებში შარვალ-ხალათს ვმალავ ხოლმე. ეგება არც მოუპარავთ,
— შეეჭვდა გრიშა, — შეიძლება ვიღაცა, თავისი ჭკუით, მეხუმრა, მაგრამ ფაქტია,
ტანსაცმელი აღარ დამხვდა. შარვალ-ხალათს კიდევ არა უშავს, — ერთი წავა და სხვა
მოვა, — მაგრამ ქალაქში შიშვლად დაბრუნება მაინც უხერხულია. ცუდ დღეში ჩავვარდი
ნამდვილად. შებინდებამდე ვიცადე, მერე კი გზაზე გამოველ, მაგრამ არც ერთმა
შოფერმა არ გამიჩერა მანქანა — შეიძლება გიჟი ვეგონე, უფრო სწორად კი, აშკარად
მეტყობოდა, ფული რომ არა მქონდა, შოფრებისათვის ეს ნაღდი იყო — ტრუსებისამარა
ვიყავი. თანაც, ჩვეულებრივი მაინც ყოფილიყო, საცურაო ტრუსები იყო.
— და ფეხით დაბრუნდით?
— იო მოდო — ფეხშიშველი.
— ბოდიში, „იო მოდო“ რას ნიშნავს? — გათამამდა სერგო.
— ოო, „იო მოდო“ — იტალიური სიტყვებია. მე ძალიან მიყვარს იტალია — ღვთაებრივი
ლაჟვარდის ქვეყანა. არ ვყოფილვარ კი. თქვენ?
— არც მე არ ვყოფილვარ.
— არა, თუ გიყვართ-მეთქი.
— რა ვიცი.
— არ იცით?
— არ იტყვი, ბოლოს და ბოლოს, რა გაქვს ჩანთაში? — ჰკითხა ასიამ, თავი გვერდზე
გადაეწია და ცალ ფეხზე ხტუნავდა. გრიშა მოხიბლული შეაცქერდა და ასია შეჩერდა,
თვალი აარიდა და შორს გაიხედა. სწორად ასხმული, ღონიერი ფეხები ჰქონდა,
შეუმშრალი სხეული მზეზე უბზინავდა.
— ოო, ჩანთაში, — გამოერკვა გრიშა, — ვიტამინებია, ვიტამინატე! — გამოაცხადა და
რიგრიგობით გადმოალაგა: — გულაბი მსხალი — არა შხამი... ყურძენი ტკბილი, არის
შესანიშნავი კარგი ხილი... შავი ქლიავი — კოხტა მშვენიერი საცუცნავი, იო მოდო! და,
და, მეგობრებო, — კონიაკი, მეგობრები შევიყარენით რაკი, იო მოდო, იო მოდო ლა კაზა!
ერთი პატარა ჭიქა აღმოაჩნდათ, რიგრიგობით სვამდნენ. მეორე ჭიქის შემდეგ გრიშას
უფრო აუციმციმდა თვალები და სერგოს მორიგი სადღეგრძელო შესთავაზა:
— ახლა, მეგობრებო, თავი რომ დავაღწიოთ შაბლონურ, მობეზრებულ
სადღეგრძელოებს, მოდით, ისეთი სიტყვები წარმოვთქვათ, რაც ენაზე მოგვადგება,
ოღონდ, — თითი მაღლა ასწია, — იტალიური აღნაგობის სიტყვები უნდა წარმოვთქვათ.
მაშ ასე, მე მგონი, ყველაფერი გასაგებია, მაშ ასე, ვიწყებ, — და ჭიქა მაღლა შემართა და
დაიწყო, — ჩეზარე პატაპუტინა კილამონტე დელაკაპანა... იო მოდო ლა კაზა, ლა კაზა
კირამიმონტე... მამონტო სკარამოჯინა, ვივა, ვივა ი ვივა!
და შესვა:
— ახლა შენ, სერგო.
— მე?
— აბა, მე? შენ, შენ, მე ხომ უკვე ვთქვი. რაიმე ნაცნობი, თუნდაც გაცვეთილი, ოღონდ
მოიტალიურო. თამამად, თამამად, სერგო!
— ფლორენცია... ვენეცია, ნეაპოლი, — თავჩაქინდრულმა წარმოთქვა სერგომ და
გაწითლდა, — რომიც...
— ბრავო! — ტაში შემოჰკრა გრიშამ, — შეგიძლია დალიო, ალალია შენზე. ახლა კი, თუ
იცი, ვისი რიგია, დელფინა?
ასიამ ზღვის მარილიანი ნიავით სახეზე მოფენილი, აცახცახებული თმა ამაყად
გადაიყარა მხრებზე და გამოაჯავრა:
— მენო შენო იტალიანო არ ვიციანო.
— ბრავო, ბრავო, სინიორა! — აღფრთოვანდა გრიშა და ხელზე აკოცა. მერე მაჯაზე
დააკვირდა, დაფიქრდა, მკლავზე თვალი ააყოლა. ყელზე შეუჩერა მზერა, თვალებში
შეხედა. ქალი შეკრთა და დაიძაბა, განზე იყურებოდა, დაჭიმული, მოღერებული,
ერთთავად მოლოდინში იყო.
— ქალი ხარ, რა ქალი, — მოესმა სერგოს და გაოცებული მიაჩერდა გრიშას; თითქოს
ვიღაცა სხვა შესცქეროდა ქალს — დაფიქრებული, თან აღტაცებული, მაინც ნაღვლიანი,
და სიტყვებთან ერთად მიილტვოდა განზე მომზირალი, მოლოდინად ქცეული ასიასკენ.
— ქალი ხარ, რა ქალი, — გაიმეორა გრიშამ და სილაზე მძიმედ დაჯდა, — ზღვის პირას
დგახარ, ზღვისკენ იცქირები. ჯერ ისევ სველი ხარ, ზღვასავით გრილი, ციცქნა წვეთებზე
მზე დაგდგომია... ვინა ხარ, რა ხარ — ასეთი მშვიდი, ასე ამაყი და მაინც გლახასავით
მომლოდინე, მაგრამ... გიხდება — ქალი ხარ, რა ხარ, რა მაგრად დგახარ ამ ცხელ სილაზე
ორივე ფეხით, ღონიერი ფეხები გაქვს, გამძლე და სანდო, მხრები კი ნამდვილი სუსტი,
ნაზი ქალისა — ვიწრო და თხელი... ახლა არ იცი, ამ უცხო კაცთან როგორ მოიქცე, თავი
როგორ დაიჭირო, დევნილი ნადირის უნებური სიამაყით დაგბერვია თხელი ნესტოები,
ზღვისაკენ იცქირები... მე კი არაფრის არ მერიდება — იმასაც ვიტყვი ამ უცხო კაცთან,
რომ როს განვშორდებით და ოდესმე ახლად გადახნულ, ძალუმად ოხშივარადენილ
მიწაზე გავივლი, შენი ტუჩების გემო გამახსენდება... და მთელი შენი მომლოდინე
სხეული. ანდა როგორ უნდა განვშორდეთ, სად უნდა წახვიდე, რომ დამემალო — მე
დაგინახავ, როგორ ზიხარ ფანჯარასთან, სარკეში როგორ იცქირები... და,
დაფიქრებული, წაწვეტებული თითებით ივარცხნი კუპრის ჩანჩქერივით მძიმედ
ჩამოშლილ თმას... ანდა როგორ მიაბიჯებ გაზაფხულის წვიმაში. რა კარგად გხედავ — ეგ
თმა სველი გაქვს, სახეზე წვეთები ჩამოგდის, გალუმპული კაბაც შემოგტმასნია და
მადლიან ნაკვთებს გიჩენს. წვიმს, როგორ გაწვიმს... ანდა — მაშინ როგორ დადიხარ,
ღონიერი ქარით წაქეზებული დიდი ხეები რომ აცახცახდებიან და ერთმანეთზე
საჩხუბრად იწევენ — ვერაფერს ხედავ, თავი ამაყად მოგიღერებია, ყელ-ნიკაპით მიაპობ
ჰაერს და, თვალმოჭუტული, მხოლოდ ქარს უსმენ, ის კი... ჩაგწივის: ქალი ხარ, ქალი...
ვერ დაგივიწყებ, ყველგან გიპოვი, თვით ვენეციაშიც რომ წახვიდე, ჩვეულებისამებრ,
ფანჯარასთან დაჯდები, წელამდე გამოჩნდები და იქვე, წყალშიც, წელამდე უკუღმა
აირეკლები და მე დაგინახავ, აგურის ქალივით ჩაფიქრებულსა და გახევებულს. ვერსად
წამიხვალ — ყინვაში, სუსხში, შორეულ მხარეს ქურქში შეფუთვნილს, სახეალეწილს,
თავშალმოხვეულს, მხოლოდ ეგ მომწვანო თვალები გამოგიშუქდება და მაინც გიცნობ...
ახლა კი, ზღვის პირას გატრუნულს, როცა ჩემი სიტყვები ძალიან გსიამოვნებს და თავად
მეც მსიამოვნებს ასეთი ლაპარაკი და მხოლოდ ეს უცხო კაცია ცოო-ტათი
გაკვირვებული, იძულებული ვარ, თავი გავანებო ამ უცნაური სიტყვების სამყაროს და
ისევ ჩვეულებრივ საუბარზე გადავიდე, რადგან ყოველნაირი შელამაზებული გამოთქმა
მათრობს, მაბრუებს და სინამდვილეს მაცილებს, ეს კი ცუდია... ასე რომ, გადავდივარ
ყოველდღიურობაში, თავისუფლად, დელფინა, შეგიძლია შემსუბუქდე, — და
მოულოდნელად იკითხა: — სერგო, სტვენა იცით?
— მე?
— აბა, მე? შენ, შენ.
— არა, — დაიმორცხვა იმან და დააყოლა, — რატომ მკითხეთ?
— ისე. თქვენ აქაური ბრძანდებით თუ ჩამოსული?
— ჩამოსული.
— დამსვენებელი, არა?
— კი, დამსვენებელი.
— ღიღინიც არ იცით?
— არა. არც ისე...
— ძალიან კარგი. მაშინ მე დავიღიღინებ და მერე ვიცეკვებ ჩემი სიტყვების შედეგად
ოდნავ გაოგნებულ ქალბატონთან — გთხოვთ, გრაციაზა!
სერგო მთლად დაიბნა, ასეთი რამ ჯერ არ ენახა — გრიშამ ქალს წელზე ხელი შემოხვია,
ლოყა ლოყაზე მიადო, დაბალი ხმით სიმღერა წამოიწყო და ზედ ზღვის ნაპირას, სველ
სილაზე აცეკვდნენ. გრიშა თან უცნობ სიმღერას ღიღინებდა:
ოდესას მოადგა-ა
ახალი გემი-ი,
არგენტინიდან მოიტანა
სიმღერა ძველი.
სიმღერა ცნობილია,
მოტივი დაპყრობილია.
სიმღერას ჯონ გრეი ჰქვიაა.
სერგომ წვივებზე პირსახოცი წაიფარა და ჩაიბუტბუტა:
— თქვენის ნებართვით, რომ არ დავიწვა...
მაგრამ ვის ეცალა მისთვის, ვიღას ახსოვდა სერგო — გრიშა სიმღერას განაგრძობდა და
კოხტად ცეკვავდა, ფეხს ისე ადგამდა, თითქოს ქალიანად რაღაცას ეპარებოდა, — მაგრამ
მღეროდა:
სარკეებიან დარბაზში-ი
ცეკვავენ წყვი-ლე-ბი!
კვნესიან სიმე-ბი,
გიტარის შვი-ლე-ბი!
ჯონ გრეი ყველაფრისათვის მზადაა,
ჯონ გრეის ჯიბეში თანხაა,
ჯონ გრეი ყველაფერს გადაიხდი-ს...
და მერე დასძახა:
— კარგი იყო, კარგი!
და ასიას ისევ აკოცა ხელზე, ოღონდ ამჯერად შედარებით გულგრილად.
პატარა ხანს ჩუმად იყვნენ. ძალიან ჩამოცხა, ჩრდილი არსად იყო და მზე უმოწყალოდ
იკბინებოდა.
— მე ახლა წამით დავსველდები და ხელად გამოვალ, — თქვა გრიშამ, გაიქცა,
დგაფუნით შევარდა ზღვაში და თავით გადაეშვა.
ასია შესცქეროდა, როგორ ამოყვინთა გრიშამ, როგორ მიცურავდა, მერე დაუკვირდა
სილაზე მკრთალად დამჩნეულ ნაფეხურებს, აღელდა და სერგოსათვის არ შეუხედავს,
ისე იკითხა:
— სიგარეტი გაქვთ?
— დიახ.
— მომეცით, გეთაყვა, ჩქარა მომეცით.
სერგო უშნოდ დაფაცურდა და როცა ასიამ რამდენჯერმე ღრმად, ხარბად შეისუნთქა
კვამლი და თითქოს ცოტათი დამშვიდდა, ქალს მიაჩერდა. ასია გრძელი თითებით
აწვალებდა სიგარეტს, მერე ცერითა და უსახელო თითით ლამაზად მოიცილა ტუჩზე
შერჩენილი თამბაქოს ნამცეცი და სერგოსაკენ ამჯერადაც არ გაუხედავს, ისე თქვა:
— იცით რა, — და უცბად ქალური ბრაზი დაეტყო ხმაში, ძლიერი და უმიზეზო, —
თქვენ შეიძლება იგი გიჟიც გეგონოთ, მაგრამ ეს ასე არაა. გასაგებად ვლაპარაკობ? თქვენ
შეგიძლიათ ყველაფერი იფიქროთ, — თქვენი ნებაა, — მაგრამ, როგორც გითხარით, ეს
ასე არაა.
— დიახ, — საჩქაროდ დაეთანხმა სერგო.
— და თუ რომელიმე ადამიანი სხვებს არა ჰგავს, ეს არც ისე ცუდია, როგორც შეიძლება
ერთი შეხედვით ვინმეს მოეჩვენოს. ამასაც მიხვდებით?
— დიახ.
— და თუმცა მე მისი მეუღლე არა ვარ, სრულებითაც არ მერიდება განვაცხადო, — ასიამ
შორს მოისროლა სიგარეტი და მოულოდნელად სერგოს თამამად მიაჩერდა, — რომ
მიყვარს იგი.
— დიახ, — ხმადაბლა თქვა სერგომ, თავი ჩაღუნა და პატარა ხნის შემდეგ ქალისკენ
მიიხედა — „ეს რა ხალხში მაქვს საქმე...“ — და უცებ შესძახა: — ჰახ!
თურმე გრიშა წყლიდან ამოვიდა, რეზინის ქუდი წყლით აავსო, მერე შეფიქრიანებულ
სერგოს მიუახლოვდა და გახურებულ ბეჭებზე წყალი დაასხა.
— გესიამოვნათ? — ალალი ღიმილით ჰკითხა გრიშამ.
— მმუ...
— ახლა შენ ჩადი ზღვაში, დელფინა. იცი, რა კარგია?! — ხალისიანად ურჩია გრიშამ და
სერგოს ფერხთით პირქვე გაწვა. უცებ წამოხტა, წამოიძახა: „ჰუუ, რა ცხელია?!“ — და
ისევ დაწვა.
ასიამ კი ქუდი კოხტად მოირგო და ზღვისკენ უცნაურად გაემართა — გავარვარებულ
სილაზე ტერფებს გვერდულად დგამდა, ხელისგულებით კი ჰაერში უხილავ თაროებს
ეყრდნობოდა.
— სერგო, — თავი არ აუწევია, ისე იკითხა გრიშამ, — თქვენ გაქვთ რამე პრობლემა?
— მე — პრობლემა?.. არა.
— სამსახურში კი არა, ცხოვრებაში.
— ა-არა.
— ეს ცუდია, — თქვა გრიშამ. იქვე იწვა და თავი სილაში ჩაერგო, — აი, მე, მაგალითად,
მაქვს...
— დიახ, — ზრდილობისათვის ჩაურთო სერგომ.
— ჩემი პრობლემა ძალიან რთულია, — აღნიშნა გრიშამ და სახიდან სილა ჩამოიფერთხა,
მერე ისევ ჩარგო თავი, — და თუ გაინტერესებთ, მოგახსენებთ კიდეც: მე მინდა, რომ
ჩემი ხელშეწყობით ადამიანები გახდნენ უკეთესები, ვიდრე არიან, — და საჩქაროდ
დააყოლა, — რა თქმა უნდა, ყველას კი არ ვგულისხმობ; ეს მხოლოდ ჩემს ნაცნობებს
შეეხება, ყველას სად გავწვდები.
ჩუმად იყვნენ.
— მაგრამ ეს რთულია, — განაგრძო მერე გრიშამ, — ჰეე, როგორი რთული. ხანდახან
იმის დადგენაც კი ჭირს, ვინ ცუდია და ვინ — კარგი. რამდენჯერ მოგვსვლია: შეხედავ
კაცს — მოგეწონება, გაიცნობ — მოგეწონება, დაგელაპარაკება — მოგეწონება,
დაგელაპარაკება ისევ — უიმე, მტრისას... შემოიკრავ თავში ხელს, როგორ შევცდი, ვინ
მეგონა და... პირიქითაცაა: შეხედავ — აგბურძგლავს, გაიცნობ — დაგბურძგლავს,
დაილაპარაკებს — დაგთუთქავს, მერე კიდევ მოუსმენ, შეხედავ, ახედავ, დახედავ და...
არც ისე ცუდი კაცია. და მერე სულ ერთია — არაა ცუდი. მაგრამ მესამენიც არიან, სერგო
ჩემო, ყველაზე ძნელი ხალხი: შეხედავ — კარგია, გაიხედავ — ცუდი, გაივლი,
გამოივლი, შეხედავ — ისევ კარგია, წახვალ, წამოხვალ — მაინც ცუდი...
წარმოგიდგენია? — ხან კარგი, ხან ცუდი, ხან კარგი, ხანაც... და სულ ასე. საერთოდ კი,
რომ აღინიშნოს, ამ მესამე კატეგორიაში რაოდენობრივად ყველაზე მეტი შედის.
ასეთებისთვისაა, რაღაცას რომ ვცდილობ... ისე, ცხოვრებაში ძალიან ძნელია, კაცი რომ
გამოიცნო, ლიტერატურაში კი, იცოცხლე, გაგიხარია — გმირი ან ცუდია, ან კარგი.
მაგრამ მე მაინც მგონია, რომ უმცირესობაა მხოლოდ კარგი ან მხოლოდ ცუდი,
უმრავლესობა კი ცუდ-კარგია... ასეთია შინაარსობრივად ჩემი აზრი, ამ ცუდ-კარგებს კი,
სერგო ჩემო, მოფერება უნდა, გაგება უნდა, დაყვავება; გაწყრომაც კი უნდა ხანდახან,
დარიგებაც — მთავარია, უშუალო იყო. გაპრანჭულ ხალხს ვერ ვიტან, ის რა კაცია, სანამ
პასუხს გაგცემს, ჯერ გუნებაში რომ აწონ-მოწონის და მერე ვერცხლის ლანგრით
ჭკვიანურ პასუხს მოგართმევს — იმისი სიტყვა სხვაა, ის არაა ნამდვილი სიტყვა. რაღაც
სულელური ანდაზაა: ღვინო და ლუდი ერთნაირად არ უნდა სვაო და პირზე რომ
სიტყვა მოგადგება, კი არ უნდა თქვაო... უნდა თქვა, სერგო, უნდა თქვა, რაღაცას თუ
გინდა მიაღწიო, მაგრამ, ამასთანავე, რაოდენი სიფრთხილე და გაგებაა საჭირო — ამ
სხაპასხუპით ლაპარაკში ფაქიზი უნდა იყო. ახლა, ამ წუთს, ასე რომ გებაასები სილაში
თავჩარგული, თუ იცი, რატომ? რატომ და ჩემმა დაკვირვებულმა მზერამ რომ არ
აგაბნიოს, რომ არ დაიძაბო, არ აიბნე, ასე იმიტომ ვლაპარაკობ, უფრო ბუნებრივად რომ
მისმინო, უფრო დალაგებულად, თავისუფლად, მშვიდად დაფიქრდები, აწონ-დაწონი,
განსჯი, გაიაზრებ... ხომაა ასე? თანაც, ჩემს პრობლემას დიდის გულისყურით მოსმენა
უნდა, რადგან რთულია, როგორც უკვე გითხარი, ნაცნობი შესცვალო უკეთესისაკენ —
რა უნდა იყოს ამაზე რთული? ასე რომ, პრობლემა სერიოზულია, აკი ვთქვი — ხანდახან
ცუდისა და კარგის დადგენაც ჭირს ხოლმე. მაგრამ მთავარია ძიება, დაკვირვება და
პირდაპირობა. ახლა მე ერთი შეკითხვა მინდა დაგისვა და, კაცმა რომ თქვას, ძალიან
მაგარი შეკითხვაა, რადგან უაღრესად პირდაპირია, მაგრამ მაინც ჩემსას უნდა ვეცადო:
აი, შენ, როგორ გგონია, როგორი ხარ — კარგი თუ ცუდი? როგორი ხარ, ა, სერგო — თუ
კარგი ხარ, რატომ და თუ ცუდი, მაინც რატომ? ნუ გერიდება, ხმა ამოიღე, პასუხი გამე,
თამამად, თამამად, სერგო... — და გრიშამ თავი ასწია.
მაგრამ სერგო იქ აღარ იყო.
გრიშას ქალაქგარეთ ჰქონდა ოთახი დაქირავებული. მზის ჩასვლისას ბრუნდებოდა შინ,

წამოწვებოდა ტახტზე, შეჰყურებდა სხვადასხვა ნივთს, ხან — ზერელედ, უფრო ხშირად
— დაკვირვებით, ფიქრობდა ათასგვარ საკითხზე და მერე სასეირნოდ მიდიოდა. ასია
ვაგზალზე რომ გააცილა და ბნელში აბდღვრიალებულ სამ წითელ თვალს დიდხანს
უქნია ცხვირსახოცი, სევდა შემოაწვა, დაღონდა, მაგრამ ქალაქში ავტობუსით რომ
ბრუნდებოდა, ამ საზოგადოებრივ ტრანსპორტში გამოელაპარაკა ერთ ქალს, რამდენიმე
მარტივი შეკითხვა დაუსვა მომღიმარ-აღტაცებული სახით, კომპლიმენტები დააყარა,
მერე აცინა ბევრი, ცურვას გასწავლითო, შეჰპირდა და მეორე დღისათვის შემოღობილ
პლაჟზე პაემანი დაუნიშნა. და როცა ქალი შორიდანვე დაინახა გრიშამ, აღტაცებული
მიაჩერდა და გაუკვირდა კიდეც — ნუთუ ჩემთან მოდის, რა ლამაზი ყოფილა, ნუთუ
ჩემთან მოდის, ეგება სხვაა... ქალი კი მასთან მივიდა, გაუღიმა, გრიშამაც შესცინა და
აღფრთოვანებულმა უთხრა: „იო მოდო... იო მოდო ლა კაზა“, — რითაც აშკარად
ასიამოვნა ქალს. მერე, გრიშამ ხის დაბალი საწოლი რომ მოაჩოჩიალა სილაზე და ახედა,
ქალმა ჩითის ლამაზი, ფართოფოთლებდაყრილი კაბა თავზე გადაიძრო, ხელი გადაისვა
თმაზე და სმენად გადაიქცა: „რა ლამაზი ხართ, — უთხრა გრიშამ, — რა ლამაზი...“ — და
გულიანად გაუღიმა. ქალმა დაიმორცხვა და უეცრად გაიქცა ზღვისაკენ. გრიშა პატარა
ხანს გაკვირვებული უყურებდა, რადგან შექებით აღელვებული ქალი რაღაცნაირად
არაბუნებრივად გარბოდა, მერე კი გრიშაც ერთბაშად მოსწყდა ადგილს და ისიც გაიქცა,
ოღონდ ძალიან ბუნებრივად. ქალი ზედ ნაპირთან შეჩერდა და გრიშამ ხელი ჩასჭიდა და
დაჯერებული ნაბიჯით შეიყვანა ზღვაში. მკერდამდე რომ შევიდნენ, გრიშამ ჯერ აჩვენა,
როგორ ესუნთქა თანაბრად, მერე კი წყალზე გულაღმა დაწოლა ურჩია. ქალი შეეცადა,
მაგრამ ვერ შეძლო და ჩაყურყუმელავდებოდა, გრიშას ხელი რომ არ შეეშველებინა. მერე
მამაკაცმა ისევ დაჟინებით ურჩია გულაღმა დაწოლა და თავიდანვე მიეხმარა — ახლა
გრიშას მკლავებზე გადაწოლილი ჰყავდა ქალი, დასცქეროდა, როგორ გადასდიოდა
სალუქ სხეულზე ზღვის თბილი წყალი, დააცქერდა, უყურა და ენერგიულად ჰკითხა:
„შეიძლება, შენობით რომ დაგელაპარაკოთ?“ „დიახ“, — უთხრა ქალმა. „მაშინ „დიახ“ კი
არა, „კი“ უნდა მითხრათ, — გაეხუმრა გრიშა, — „დიახ“ — ეს თქვენობითია“. და როცა
იმავ საღამოს პაემანზე დიდი ლამაზი ჩანთით მოსული ქალი ბაღის მიფარებულ
კუნჭულში შეიყვანა და აკოცა, მაშინვე გაიფიქრა: „ყველაფერი ეს კარგია, მაგრამ
მთავარია პრობლემა“.
აი, ასეთ დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა გრიშა პრობლემას.
პრობლემა ან, როგორც გრიშა მეორენაირადაც ეძახდა, „მთავარი“, ასეთი იყო: უნდა
ეცადო, რომ შენი წყალობით ნაცნობები გახდნენ უკეთესები, ვიდრე არიან. ქალებთან
ძნელი იყო მთავარზე საუბარი, კაცებთან კი ასე თუ ისე გამოდიოდა. დათა კი, დათა,
პირდაპირ მისწრება იყო — იჯდა და ყურადღებით უსმენდა გრიშას, არასოდეს
გააწყვეტინებდა სიტყვას, დათასთან შესაძლებელი იყო ლაპარაკი ისეთ რთულ
საკითხებზე, როგორებიცაა პოეზია, მუსიკა და იმათი სინთეზი.
— მოდი ახლა, დათა, — რბილად ამბობდა გრიშა, — კარგ და ჭეშმარიტ პოეზიას თავი
გავანებოთ და ხშირი, წყალწყალა პოეზია გავაანალიზოთ. განვიხილოთ თუნდაც
სიმღერებად მოარული ზოგიერთი ცუდი ნიმუში. აი, ვთქვათ, არსებობს ადამიანი და
მოსწონს არც თუ ისე ჭკუიდან შესაშლელი სიმღერა, რომელსაც აქვს ცუდი ტექსტი —
ესე იგი, წარმოადგენს მარტივი მელოდიისა და ცუდი პოეზიის სინთეზს. და მაინც
მოსწონს. ახლა მე გეკითხები შენ — კარგია ეს თუ ცუდი?
— მე მგონია, რომ არც ისე კარგია.
— სწორი ხარ — რა თქმა უნდა. აი, მე, დათა, ვაღიარებ, რომ ხანდახან ცუდი პოეზიაც კი
მოქმედებს ჩემზე და მათრობს. განა ეს კარგია? არ არის კარგი — მთავარი გავიწყდება და
კოხტად მორგებული რითმა, შეწყობილი სტრიქონები გაბრუებს. აი, თუნდაც წარსულში
ჩემი უსაყვარლესი ლექსი სახელოვან ჯონ გრეიზე — სისულელეა თავიდან ბოლომდე,
მაგრამ... — მხრები აიჩეჩა გრიშამ, — მათრობდა.
— როგორი შინაარსი აქვს?
— საზიზღარი, — შეიჭმუხნა გრიშა, — საზიზღარი და გაცვეთილი, მაგრამ მაინც
მხიბლავდა და ამაში იყო ჩემი ნაკლი. ახლა, როგორც იქნა, შევიძულე. შინაარსიო... რა
შინაარსია, გიამბობ და თავად განსაჯე: იყო ერთი ვიღაც ჯონ გრეი. მამაცი ყოფილა,
გაბედული, თანხაც ჰქონდა, შენ ხარ ჩემი ბატონი, და საღამოობით დაიარებოდა
სარკეებიან დარბაზ-რესტორანში, სადაც ღია ფანჯრებიდან იასამნის თავბრუდამხვევი
სურნელი შემოდიოდა. იქ იგი ხვდებოდა ორ ქალს, ორ შესანიშნავ ქალიშვილს —
რიტასა და ციცქნა ნელის. რიტა და ნელი ამხანაგები იყვნენ, მაგრამ ორივეს უყვარდა
ჯონ გრეი, უშიშარი და მოხდენილი ჭაბუკი. ჯონ გრეის კი მხოლოდ ციცქნა ნელი
უყვარდა და ამაში მდგომარეობდა რიტას ტრაგედია. სარკეებიან დარბაზ-რესტორანში
მამაცი ჯონ გრეი ვალს-ბოსტონს ცეკვავდა ნელისთან. ხანდახან, ათასში ერთხელ,
ზრდილობისათვის რიტასაც წაეცეკვებოდა. ყველანი აღტაცებით შეჰყურებდნენ
მოხდენილ ჭაბუკს: ვინც კი სარკეებიან დარბაზში ალკოჰოლს სვამდა და, კვამლში
გახვეული, დაუნდობელ ბანქოს თამაშობდა, — ასეთები კი ბევრნი იყვნენ, —
ხელგაშლილობის შემთხვევაში ჯონ გრეის შეეძლო, ყველა დაეპატიჟებინა, თუგინდ
უგონოდ დათრობამდე, და ყველას წაგებული ფული გადაეხადა, რადგან ჯიბეში თანხა
ეგულებოდა. ამასთანავე, ფოლადივით მტკიცე მის სიტყვას არასოდეს ეკიდებოდა ჟანგი.
და როცა ერთხელ ავი წინათგრძნობით შეპყრობილი, უგუნებო ჯონ გრეი მაგარ სასმელს
წრუპავდა და ბოთლის ორიგინალურ ეტიკეტს დაფიქრებული შესცქეროდა, მასთან
მივიდა ნელის მეგობარი რიტა და ჩასჩურჩულა: „იგი გღალატობს. ციცქნა ნელი ოტელ
„როსშია“ ლამაზ გარისთან ერთად“. და ჯონ გრეი მძიმედ წამოდგა და ოტელ
„როსისაკენ“ გაეშურა. და ჰა, იქ მან იპოვა მითითებული ნომერი, მძლავრი
წიხლისკვრით კარი შეამტვრია და ფანჯრის რაფაზე დაიჭირა ლამაზი გარი და გულში
ღონივრად აძგერა მაგრად გალესილი დანა. მერე ციცქნა ნელის მიუბრუნდა და
ქალიშვილი, რომელიც უყვარდა, ისიც გამოასალმა წუთისოფელს. და აი,
არასახარბიელო მდგომარეობაში მყოფი ჯონ გრეი, უბედური და განადგურებული, იცი,
სად დაბრუნდა? — იგი დაბრუნდა სარკეებიან დარბაზში, სადაც ღია ფანჯრებიდან
იასამნის თავბრუდამხვევი სურნელი შემოდიოდა და სადაც მთვარის შუქზე ტრიალებენ
წყვილები და სადაც კვნესიან სი-მე-ბი, ჰავანური გიტარის შვი-ლე-ბი, და ჰა — ჯონ გრეი
ისევ ყველაფრისთვის მზა-დაა, ჯონ გრეის ჯიბეში თან-ხაა, ჯონ გრეი ყველაფერს
გადაიხდის. აი, აი, მე ისევ აღვფრთოვანდი, დათა, მე ისევ აღვფრთოვანდი!
— და მთავარი დაგავიწყდა, არა?
— აბა?! — გაუკვირდა გრიშას.
— მაგრამ შაბლონური პოეზია-მუსიკით აღფრთოვანება, — განაგრძო მერე გრიშამ, —
დროებითი ამბავია, წამიერი, — მე ასე ვიტყოდი, — მაგრამ მთავარზე ესეც კი
მოქმედებს. თავად მთავარიც მრავალი წვრილი პრობლემისაგან შედგება. აი, თუნდაც,
მე რომ რამდენჯერმე ვახსენე სიტყვა „თანხა“ — ესეც ერთ-ერთი პრობლემათაგანია.
— მართლა?
— აბა, რა — თანხა კაცის ცხოვრებაში გარკვეულ როლს თამაშობს. ერთ ეპიზოდს
გიამბობ და შენ თავად განსაჯე... ეს მოხდა კიკეთში, ზუსტად ორი წლის წინათ. იქ ჩემს
დას გავყევი, რომელმაც შვილები აგარაკზე წაიყვანა და ცოტა-ცოტას ბავშვების
აღზრდაში ვეხმარებოდი. იდგა შუა ზაფხული, ივლისის თვე. ჩვენი ქუჩა, ღობე-ღობე
აყოლებული, ხეხილიანი, ბავშვებით იყო სავსე. ისინი უდარდელად დახტოდნენ,
დარბოდნენ, ჟრიამულობდნენ. ქუჩა ოდნავ დაქანებული, ასფალტიანი იყო, — შენ მერე
დაინახავ, დათა, რომ ამას ექნება მნიშვნელობა, — და უცებ ქუჩის თავში გამოჩნდა
სქელი კაცი, რომელსაც ხელში უზარმაზარი საზამთრო ეჭირა და ძალიან კმაყოფილი
სახე ჰქონდა, რადგან საზამთრო ახალთახალი შემოსული იყო — სწორედ ისე მოჰქონდა,
ბირთვის მკვრელებს რომ უკავიათ თავიანთი ინსტრუმენტი. და წარმოგიდგენია, დათა,
— ქუჩაში სიჩუმე ჩამოვარდა. ბავშვები შესცქეროდნენ მონატრებულ ხილს, კაცმა კი
ამაყი, გამარჯვებული სახით ჩაუარა ყველას და თავის ოჯახში შევიდა. და აი, მაშინ,
დათა, სწორედ მაშინ იყო საჭირო თანხა. მე რომ მაშინ იმდენი თანხა მქონოდა, თუნდაც
ჯონ გრეის რომ ჰქონდა, ტაქსით ჩავგრიალდებოდი თბილისში, დავიქირავებდი
საბარგო მანქანას, ვიყიდდი უამრავ საზამთროს, ჩამოვიტანდი კიკეთში, მძღოლის
დახმარებით გადმოვალაგებდი, გორად დავაწყობდი, მერე ერთ ცალს დავწვდებოდი
ორივე ხელით და დავიძახებდი: ეჰე, შენ, პატარა გოგო, წითელკოპლებიანი კაბა რომ
გაცვია, ეს შენია, დაიჭირე... და საზამთროს დაღმართიან ქუჩაზე ფრთხილად
დავაგორებდი. მერე მეორეს მოვიმარჯვებდი და ისევ გავძახებდი: ეჰეე, შენ, თავხოტორა
ბიჭო, ეს შენია, დაიჭირე... და დავაგორებდი და სულ ასე, სანამ ყველა ბავშვს არ
ჩამოვურიგებდი, მერე კი ჩემს მკვიდრ დისშვილებსაც მივუტანდი. ხომ სწორად
მოვიქცეოდი?
— სწორად მოიქცეოდი.
— ახლა კი შენ წარმოიდგინე, დათა, რა ეღირება ახლადშემოსული საზამთროებით
გატენილი დიდი საბარგო მანქანა და მერე თქვი, თანხა საჭიროა თუ არა, მაგრამ ესეცაა
— ამდენი თანხა ქუჩაში არ ყრია და არც არავინ გაჩუქებს, ხოლო თუ გარკვეული დროის
განმავლობაში დააგროვებ, შეიძლება გადაიფიქრო აღნიშნული ხილის ყიდვა, რადგან
თანხის დაგროვებისას ადამიანი იცვლება. ეს ნაღდია, მერწმუნე, დათა, და ამიტომ, თუ
იცი, რაა საჭირო? — ნუ იყიდი, ძმაო, საზამთროს, სანამ კარგად არ შემოვა, გაიჭირვე
ერთი-ორი კვირა. მე თუ არ ვიყიდი, არა? შენც თუ არ იყიდი, არა? და სხვაც თუ არ
იყიდის, არა? — არც ერთ ბავშვს გული არ დასწყდება.
— კი მაგრამ, — ახლა კი შეფიქრიანდა დათა, — თუ არავინ არ იყიდის, ხომ დაულპებათ
გლეხებს, როგორც იტყვიან, მონაგარი?
— შენ მაგის დარდი ნუ გაქვს, — ხელი ჩაიქნია გრიშამ, — ნუ გეშინია, გამოჩნდებიან
ისეთებიც, რომ იყიდიან. მთავარია, რომ მე და აგრეთვე შენ, ესე იგი, ჩემმა ნაცნობმა, არ
ვიყიდოთ. ესაა მთავარი. პირდაპირ მითხარი, დათა, დასამალი რა გაქვს: ხომ არ იყიდი
ახალშემოსულ ხილს, თანაც, ამბობენ, ხელოვნურად ამწიფებენო?
— არ ვიყიდი, — თქვა დათამ. მასთან ძალიან სასიამოვნო იყო საუბარი.
— ახლა ზომიერების გრძნობის პრობლემას აღარ იკითხავ? დიდი ზომიერებაა საჭირო,
დიდი, ჩემო დათა. ახლა, საცა არ გაიხედავ, ზომიერების გრძნობას ბევრგან არღვევენ.
ავიღოთ თუნდაც არღნის განახლების საკითხი. ხომ იცი, მოქეიფე ხალხს დრო აქვს
ბევრი და შეუდგნენ საქმეს — არღანი კარგი რამე იყო და მოდი, აღვადგინოთო. თქვეს
და გააკეთეს, მაგრამ მე შენ გეკითხები, დათა, რანაირი აღდგენაა ეს, როცა არღანი თავის
დროზე ნაკლები იყო, ვიდრე ახლა?
— კი, კი, მართლა ეგრეა, ხო იცი, — ამბობდა დათა.
— როგორ არ ვიცი, მე პირველმა არ ვთქვი? — და შეფიქრიანებულმა დაამატა, — სხვათა
შორის, ასეთივე მკვეთრად გამოხატული სურათია ჭედური ხელოვნების დარგშიც...
ზომიერების პრობლემა კი, ჩემო დათა, ისე არავის სჭირდება, როგორც მე. და თუ იცი,
რატომ?
— არა.
— პიანინოების ამწყობი ვარ. დაკვრა არ ვიცი, სმენა კი, იცოცხლე, სამი კაცისა მაქვს.
სხვათა შორის, ძალიან დაუფასებელი პროფესიაა; გულმოდგინედ უკრავენ ტაშს
შემსრულებელს და იმას კი არავინ გაიფიქრებს, ნეტავ ვინ მადლიანმა ააწყო ეს
ინსტრუმენტიო. ეჰ, მე კი არა, ხანდახან კომპოზიტორიც კი არ ახსოვთ, იმის
ნაწარმოების შემსრულებელს კი მიხაკებს ესვრიან. ასეა, ვისაც თვალნათლივ ხედავენ,
იმას აფასებენ, წინაპირობა კი — ესე იგი, კომპოზიტორი და სუულ ცოტათი მე — არავის
ახსოვს... ეეჰ, არც ღირს სალაპარაკოდ. ახლა, თუ გინდა, პირდაპირობის პრობლემაც
გადავსიჯნოთ, — შეცვალა თემა გრიშამ, — ზოგიერთი არაა პირდაირი, ესე იგი
უშუალო, და სახეს განგებ ჭმუხნის — ვითომ მაგარია. სხვათა შორის, ხშირად
უმართლებთ კიდეც, ესაა გასაოცარი. აი, ვთქვათ, არსებობს ორი ადამიანი — ბე და ცე.
— ა და ბე რომ გეთქვა, ხომ არ აჯობებდა? — შეეკითხა დათა, ისიც კი ხანდახან
უძალიანდებოდა გრიშას.
— ნუ მასწავლი, თუ შეიძლებოდეს, — აიმრიზა გრიშა, — ა ამ შემთხვევაში
დამკვირვებელია, ესე იგი, მე.
— აა, — თქვა დათამ.
— ხოდა, იმას ვამბობდი, ძალიან ცუდი კანონი აღმოვაჩინე. თუ არსებობს ორი ადამიანი
ერთნაირი ცოდნითა და განათლებით, მაგრამ, დავუშვათ, რომ ბე უჟმურია და ცე კი
გულღია და ალალი, იცი, ვის აფასებენ უფრო მეტად?
— ვის?
— ბე-ს.
— რატომ?
— რატომ და ხალხს ასე ჰგონია, თუ ადამიანი სიტყვას დაგამადლის და ამპარტავნად
მოგექცევა, მაგარიაო. ექიმია ერთი, მაგალითად; იმდენი არაფერი, მაგრამ ისე აქვს
გართულებული ავადმყოფების მიღება და ისე ცივად ექცევა... რა ქვიათ?.. პაციენტები!
ისე ცივად ექცევა პაციენტებს, რომ მთელი ქალაქი მიაწყდა — მაგარიაო... ეს ხომ ცუდია,
დათა?
— ნამდვილად ცუდია.
— პირდაპირობის პრობლემა, არ დაგავიწყდეს, ერთ-ერთი ძნელთაგანია. თუ გინდა,
უფრო დაწვრილებით გადავსინჯოთ. მეშვიდე კლასში ვიყავი და ერთი ეპიზოდი
შემემთხვა, დღესავით მახსოვს; ახლა ხომ ზღვაზე ვარ, ვისვენებ, ვცურაობ, აქეთ-იქით
დავდივარ, ერთი, მეორე, თან რამდენი წელი გავიდა, — იო მოდო, იო მოდო ლა კაზა, —
მაგრამ მაინც მახსოვს. მოგიყვები დალაგებულად: მეშვიდე კლასში რომ ვიყავი,
ანატომიის მასწავლებელი მემტერებოდა, ამომიჩემა რაღაც. რომ მოვიდა გამოცდა,
გამომიძახა და ბილეთზე, ჰა, ჰა, გაჭირვებულ სამიანზე ვუპასუხე. სხვას კი დაუწერდა
ნიშანს, მაგრამ ჩემზე გადაკიდებული იყო და მითხრა: მაშინ, აბა, კეჟერაძე, ერთ
დამატებით კითხვას მოგცემო. რა უნდა მექნა, მივაჩერდი სახეში... გადმოიღო თაროდან
ერთი სქელი წიგნი, გადაშალა შუაზე და მითხრა: აბა, კარგად დააკვირდი და მითხარი,
ქალია თუ კაციო, მოსაფიქრებლად ორ წუთს გაძლევო — და წარწერას ხელი დააფარა.
ვუყურებ სურათს — ვიღაცაა დახატული, წვერები აქვს გულამდე, თავი აქვს
მოტიტვლებული, სათვალეშია. დავფიქრდი... ვფიქრობ ახლა, კაცი რომ იყოს, ამას რა
გამოცნობა უნდა და თანაც ჩაჯინებულია ჩემზე მასწავლებელი და ასეთ ადვილ კითხვას
არ დამისვამდა და... ქალია-მეთქი. რა გაეხარდა! — შე სულელოო, მითხრა, სად გაგიგია
ქალი და ამხელა წვერ-ულვაშიო — და კალმისტარს წაატანა ხელი. აბა, ესაა —
პირდაპირობა რომ გამომეჩინა, ხომ ავცდებოდი მაშინ საშემოდგომოს? ახლა კი მეცინება
ამ ამბავზე, მაგრამ საფუძველი მაინც ჭკუის სასწავლებელია — პირდაპირი უნდა იყო.
არაა ასე, დათა?
— როგორ არაა, — დაეთანხმა დათა. იმასთან ძალიან სასიამოვნო იყო საუბარი.
მაგრამ ყველაზე ძნელად დასაყოლიებელი იყო დიასახლისის მამა, მოხუცი დურუ.
ამ ახოვან კაცს მკვეთრად ჩამოყალიბებული შეხედულებები ჰქონდა და გრიშას ახსნა-
განმარტებანი ოდნავადაც არ აღელვებდა. გრიშას იმასთან საუბრისათვის წვიმიანი
დღეები ჰქონდა გამოყოფილი, როცა გარეთ არ გაისვლებოდა. ისხდნენ ის და დურუ
აივანზე, გვერდიგვერდ, უყურებდნენ, როგორ მძიმდებოდნენ წვიმით ახასხასებული
ფოთლები, მრუმე ღრუბლები ცაზე როგორ გადადიოდნენ, ყურს უგდებდნენ გაბმულ,
თანაბარ შიშინს და გრიშა სამოდე დღის წინათ შეწყვეტილ კამათს ჯიქურ ანახლებდა:
— არა, ნამდვილად არ ხართ სწორი, დურუ ბიძია.
— კაი ახლა, ბაბაჩი, — ცივად დაუყვავებდა ხოლმე დურუ, — ამ ხნის კაცს აღარ მიჯერი?
ფულია ყველაფერი.
— არა!
— რავა არა... — დინჯად ამბობდა მოხუცი.
— თანხა კია ხანდახან საჭირო, — ნაწილობრივ ეთანხმებოდა გრიშა, — მაგრამ
ყველაფერი არაა.
— რაზეა, აბა, საჭირო?
— რაზე და... — პატარაზე შეფიქრიანდებოდა გრიშა, — რაზე და ყოველდღიურ
წვრილმანზე — რომ ჩაიცვა, დაიხურო, სასმელ-საჭმელი გქონდეს, მეგობარი კაცი
რესტორანში თითო ბოთლ ღვინოზე დაპატიჟო. მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, ფული რომ
ყველაფერია.
— კია ყველაფერი, — ჯიუტობდა დურუ, — ამხანაგობა რა გგონია შენ?
— რა, ფულია?
— აპა, რაა... — უკვირდა დურუს, — ახალგაზრდობაში ერთი პირობა კარქათ წამივიდა
საქმე და ფული მქონდა ბევრი. დემესიენ ამხანაგები, რას დემესიენ?! — თაფლი მეცხო
ლოყებზე. სუფრის თავს მსვამდნენ, ბაბაჩი; ეს რა კაციაო, დედაა, ეს ვინააო, ეს რააო, ამას
ვენაცვალეთო, შემოვევლეთო. მარა რო გავკოტრდი და ფული აღარ მიჭყაოდა ჯიბეში,
ეჰ, გაფუჭდა ეგეცო, თქვეს...
— თანხაზე აგებული მეგობრობა თანხასავით ადვილად დაიწვება, — განმარტავდა
გრიშა.
— ბიჭო! ფულზე იქნება მეგობრობა აგებული, აპა, ლამაზი თვალებისათვის კი არ
მეგობრობს ხალხი!
ელაპარაკე ახლა ასეთ კაცს!
— მე რომ სამიოდე წლით ადრე დავბადებულიყავი და იმ თქვენი ვაიმეგობრების
ნაცნობი ვყოფილიყავი, თქვენ რომ ფულს იშოვიდით, გაგეცლებოდით, ხოლო როცა
გაკოტრდებოდით, დაგიახლოვდებოდით და მიგახვედრებდით, რომ ფული არაა
ყველაფერი. აი, სწორედ ასე მოვიქცეოდი.
— მეტი რა გითხრა შენ.
— როგორ თუ რა მითხრა! — აღშფოთდა გრიშა, — აბა, ახლა რომ ვზივარ აქ და
გესაუბრებით, რა ძალა მადგია, თუ იცი, რა განცდა მამოძრავებს?
— რა ვიცი მე!.. — უკვირდა დურუს, — ვიფხანთ ტყვილა ენას.
არა, დურუ არ იყო კარგი მოსაუბრე.
***
მაგრამ ყოველივე ეს გადაგავიწყდება, თუ ბნელი ღამით სილიან ნაპირზე ზიხარ და
მთელი დღით მზეზე ნაგდები, გახურებული სხეული ზღვიდან მონაბერი სიგრილით
იჟღინთება. როცა სიჩუმეში ნაპირს მომწყდარი ტალღა წკარუნით იმსხვრევა ქვებზე და
მერე შიშინით, უხალისოდ დაიხევს უკან, სილაზე კი თეთრი ქაფი ტალღას
ჩაბღაუჭებული თითებივით რჩება და როცა გრიშასავით შეეჭვდები, სინამდვილეა თუ
არა, რომ ახლა სილიან ნაპირზე ზიხარ, უკან გადახრილი და ხელისგულებზე
დაბჯენილი, მკერდზე კი ლამაზი ქალის სუნთქვას გრძნობ, მართლა დაეჭვდები,
სინამდვილეა თუ არა ყოველივე ეს, რადგან ძალიან ბნელა... მაგრამ თითქოსდა შენი
ეჭვების გასაფანტად უეცრად აბდღვრიალებული პროჟექტორი წამით თუ ცას
მიებჯინება, მერე კი ნაპირს მოავლებს თვალს და შემკრთალი ქალი უნებურად
მუხლებზე თუ გადაიჭიმავს კაბას, გაგეხარდება და მერე, სიჩუმეში, გახარებულმა,
გრიშასავით უმიზეზოდ შეგიძლია წარმოთქვა წინადადება, რომელიც ასე თავდება:
„...ხმა აღწევდა“.
— ისინი ნაფერები დალალებისთვის იბრძოდნენ, — თქვა გრიშამ, — სილამაზეში,
მთვარის შუქზე ალესილი დანებით იბრძოდნენ, შორიდან კი გიტარის ნაღვლიანი ხმა
აღწევდა.
— რა ველურობაა, — თქვა ოდნავ შემკრთალმა ქალმა, — მაგრამ რაღაცით მაინც კარგია.
— სიყვარული ურევია და იმიტომ, — აუხსნა გრიშამ, — იქ, სადაც სიყვარული ურევია,
ყოველივე ლამაზდება.
— სიყვარული ორგვარია, — დაიწყო ქალმა, მაგრამ გრიშამ გააწყვეტინა.
— ვიცი, ვიცი — ორგვარი კი არა, შვიდასგვარია, მაგრამ ისინი ნამდვილი
სიყვარულისათვის იბრძოდნენ.
— აა... და რომელი მოერია?
— რა მნიშვნელობა აქვს — ერთ-ერთი.
— საწყალი მეორე, — წაიჩურჩულა ქალმა, — მე ის მეორე შემიყვარდებოდა.
— რა იცი, ეგება ის მეორე იყო ერთ-ერთი...
— რა უცნაური ლაპარაკი იცი, გრიშა, — პატარაზე გაიბუტა ქალი.
— მიყვარხარ და იმიტომ.
— მართლა?
— აბა, რა, განა ეს საკითხავია? — იო მოდო ლა კაზა.
— რატომ გიყვარვარ? — გაცელქდა ქალი.
— ლამაზი ხარ და იმიტომ.
— და სხვა... სხვა არაფერი?
ჰე, რა ძნელია ხანდახან პასუხის გაცემა... მაგრამ გრიშასათვის — არასოდეს. მაშინვე
ჩურჩულით ალაპარაკდა, შესაბამის ატმოსფეროს ჰქმნიდა:
— ამის პასუხი ერთადერთი სიტყვაა, სხვადასხვა ბრუნვაში ორჯერ მოცემული:
ადამიანისთვის ადამიანი. და ის თუ იცი, რა არის ადამიანისთვის ადამიანი?
— რა არის... ახლობელია...
— და სხვა არაფერი?
— რა ვიცი... არ ვიცი.
— ახლავე აგიხსნი, — თქვა გრიშამ და მიმოიხედა, — არის ერთი გამოთქმა, რომ
ადამიანი ადამიანისათვის მგელია, მაგრამ მე, ამ შემთხვევაში შენი ახლობელი, სულ
სხვა თვალსაზრისისა ვარ. და თუ გინდა, რომ აგიხსნა, აბა, თვალები დახუჭე და
დინჯად, ნებისყოფიანად დაითვალე ათამდე.
— და უცებ მაკოცებ, არა?
— არა.
— აბა?!
— თუ გაინტერესებს, დათვალე, თუ არადა...
— კარგი, კარგი. თვალები დავხუჭო და ისე?
— ჰო.
— ერთი, ორი, სამი... — დაიწყო ქალმა და ბოლოს განგებ გააგრძელა, — ცხრა-ა, და — ა,
აა-ათი... ათი! მითხარი ახლა... გრიშა, სადა ხარ?
ზღვა შრიალებდა მხოლოდ.
— გრიშა! — წამოიძახა ქალმა და წამოდგა, — სადა ხარ, გრიშა?
ძალიან ბნელოდა.
— გრიშა! კარგი ახლა, გამოდი, გრიშა! — და ქალი საკუთარმა კივილმა შეაკრთო,
გულზე მიიხუტა თითები, თვალები გაუფართოვდა, სახე დაეძაბა, ბნელს მიაშტერდა და
შიშმა ჟღარუნით დაუარა სხეულში — იქვე, შორიახლოს, უცნაურად გაფარჩხული კუნძი
ეგდო.
— გრიშა! მოდი ჩემთან, გრიგოლ! ხმას აღარ გაგცემ, იცოდე, გრიგოლ!.. — და ქალმა
სილაზე დაჰკრა ფეხი.
გაგიგონიათ?! — ვითომც არაფერი.
„ამ ქალაქგარეთ... ამ ქალაქგარეთ რა მინდოდა, გადაკარგულში, რა ვქნა...“ — გაიფიქრა
ქალმა და კუნძს ფრთხილად აუარა, ცდილობდა, არ შეეხედა და განზე იყურებოდა,
მაგრამ პატარა ორმოში ჩაუვარდა ფეხი და მუხლზე დაეცა. ამან მთლად არია ქალი,
თანაც სიბნელიდან თავად შიში მისჩერებოდა გაყინული, წებოთი ამოვსებული
თვალებით, წამოხტა და თვალდახუჭული გაიქცა სილიან ნაპირზე — საკუთარი ფეხის
ხმაც კი არ ესმოდა, ვიღაცეები კი გრიალით მისდევდნენ, კაბასა და თმაზე ეტანებოდნენ,
სიმწრისაგან თვალდახუჭული, ერთიანად აცახცახებული ქალი კი გარბოდა და უცებ
რაღაცას რომ დაეჯახა, შეჰკივლა, სახეზე აიფარა ხელები და ჩაიკეცებოდა, იმ რაღაცას
წელზე ხელი რომ არ შემოეხვია და არ ეთქვა:
— ეს მე ვარ, მე.
— გრიშა! — წამოიძახა გახარებულმა ქალმა და ჩაეხუტა, — სად იყავი, გრიშა?!
— სად წავიდოდი... შენ, რა, მიგატოვებდი, გეგონა?
— ჰო, — ამოისლუკუნა ქალმა და უფრო ჩაეხუტა, — რატომ შემაშინე, რატომ შემაშინე,
გრიშა?!
— ნუ გეშინია, ნუ ტირი, აბა, შემომხედე... გეყოფა, კარგი, დაწყნარდი და კარგად
დამიგდე ყური — აი, ესაა ადამიანისთვის ადამიანი.
— რა ესაა... რას ამბობ?
— აი, სწორედ ესაა ადამიანისთვის ადამიანი, — უთხრა გრიშამ და თავზე გადაუსვა
ხელი, — შენ მარტო იყავი, სუსტი და უმწეო, შენ მარტო იყავი ამ წკვარამსა და
უკუნეთში, შენს წინ კი უზარმაზარი, გამუქებული ზღვა ავად შრიალებდა, პატარავ, და
შეგეშინდა, მარტო იყავი, მარტოკინა, და ამიტომ შეგეშინდა. შენთვის ხომ ღამე იყო, ხომ
ღამე იყო ამ ორიოდე წუთის წინ, ახლა კი, ჩემთან რომ ხარ, ჩახუტებული და
დაჯერებული, ახლა ხომ დღეა, პატარავ, ხომ დღეა?
— დღეა, გრიშა, დღეა, — ტიროდა ქალი.
— ადამიანი ადამიანისთვის დღეა, — თქვა გრიშამ.
და ქალაქში რომ დაბრუნდნენ, უყურეს, პორტიდან როგორ გავიდა გემი.

დიდი, უზარმაზარი თოკებით მიბმული გემი უძრავად იდგა ნაპირთან, მისი ფერადი
სინათლეები კი კაშკაშით იწელებოდა ტალღებზე. მგზავრები ტრაპით ადიოდნენ გემზე
და ვიღაცა დაგვიანებულს ქოლგასავით ამაყად ეჭირა ყვავილები, თუმცა არ წვიმდა.
გრიშა და ქალი ხელიხელჩაკიდებულები აჰყურებდნენ გემს და უნებურად ყურს
უგდებდნენ რაღაც მხიარულ მარშს, საოცრად რომ არ უხდებოდა მოახლოებულ
განშორებას, და მთავარი ის იყო, რომ ვიღაცეები მიდიოდნენ სადღაც, თანაც გემით, და
ისინი კი რჩებოდნენ აქ, ყავისფერ პორტზე. და ეს მძიმედ გაჩირაღდნებული გემი ნეტავ
დიდხანს მდგარიყო აქ, მაგრამ ტალღაზე დამპალი ფიცრის ნატეხი თანაბრად ირწეოდა
და ჯიუტად ითვლიდა წამებს. და როცა კიბე აკეცეს და ზღვისპირა ქალაქის
თავწაწვეტებულმა საათმა შუაღამის საუწყებლად თორმეტი ჟღრიალა სევდის
ჩამოთვლა დაიწყო, გემის საყვირმაც დაიბღავლა განშორების ნიშნად და ზღვისპირა
ქალაქში ყოველ დარჩენილს თავისი იდუმალი წასვლა ამცნო. და როცა საყვირის
შემაზრზენი ხმისაგან გაოგნებული ქალი გრიშას აეკრა, გემმა ზღვისაკენ დაიხია, მძიმედ
შეტრიალდა და ფერადი სანთლებით დახუნძლული, ტაატით გაეცალა ნაპირს.
და თუმცა ყოველივე ეს ლამაზიც იყო, გრიშას მაინც ხასიათი წაუხდა.
***
— ბიტკი რომელია, მრგვალი?
— კი, კაია.
— აბა, ცუდიაო, ხომ არ იტყვი. მოიტანე სამი. ის ჩქარა იქნება?
— ხელათ.
საქართველოში ხანდახან ისეც ხდება, რამდენიმე ნაცნობი რესტორანში შედის.
გრიშაც სხვებზე უკეთესი თუ არა, ნაკლები არ იყო, ამიტომ ადგა და ისიც შევიდა
რესტორანში. თავდაპირველად სამნი იყვნენ: გრიშა, ქალი და დათა. მერე გრიშამ დათას
ნაცნობ კაცს, გიგლას, ვიღაც ახალგაზრდასთან ერთად შორიახლოს რომ იჯდა, სამი
ბოთლი ღვინო გაუგზავნა თავისი შოკოლადის კანფეტებით. ის კაციც არ აღმოჩნდა
აუგიანი — ერთი ყუთი შამპანური გამოაგზავნა გრიშას მაგიდაზე და ოფიციანტმა
მუხლის დახმარებით ძლივს რომ შედგა მძიმე ყუთი მაგიდაზე, თვითონაც მოვიდა
ერთი ჭიქის შესასმელად, მაგრამ გრიშამ ძალიან დაიჟინა და გიგლა-ბატონი
გადაიპატიჟეს ახალგაზრდასთან ერთად. გიგლას მაგარი სახე ჰქონდა, რკინის კაცი
ჩანდა, ახალგაზრდა კი ორაზროვნად იღიმებოდა, რაც გრიშას არ ესიამოვნა, მაგრამ
სუფრის ხათრით არ შეიმჩნია.
რამდენიმე რიგითი სადღეგრძელო შესვეს. გრიშა ახალგაზრდა კაცს მალულად
ათვალიერებდა, ის კი ისევ უცნაურად იღიმებოდა — თან ორაზროვნად და თანაც
მორცხვად, დროდადრო წითლდებოდა კიდეც.
გრიშას ლაპარაკის ხალისი დაეკარგა, ისე არ სიამოვნებდა ახალგაზრდის ღიმილი.
ამრეზილი მიაჩერდა, მაგრამ მაინც ობიექტურად გაიფიქრა: „ლამაზია, ოხერი...“
დარბაზს თვალი მოავლო და უეცრად სახე გაუბრწყინდა:
— ამას ვის ვხედავ! ჯიბო! ჯიბო, მოდი აქ!
ერთმანეთს გადაეხვივნენ. ჯიბო ზორბა ყმაწვილი ჩანდა, გრიშას ბეჭებზე ღონივრად
უტყაპუნა ფართო ხელისგული. დათა, ქალი, გიგლა და ახალგაზრდა ღიმილით
შეჰყურებდნენ გახარებულ გრიშასა და ჯიბოს.
— ეს ვინ ვნახე, ჩიტო-გვრიტო! საიდან, როგორ? — თვალებში შესციცინებდა გრიშა, —
რომელმა ქარმა გადმოგაგდო, ა, შე ძველო?..
— ჩამოვედი დასასვენებლად! — დაიყვირა ჯიბომ და ისე ხმამაღლა გაიცინა, ყველა
შეკრთა, — რავა ხარ ისე, უ!
— ვარ სტამბულის კაჟივით, — გაახარა გრიშამ და სუფრის წევრებს მიუტრიალდა, —
გაიცანით — ჩემი ბავშვობის მეგობარი ჯიბო. როგორც იტყვიან, გთხოვთ, იცნობდეთ და
სწყალობდეთ. ერთსაც ვიტყვი, ყველაფერი ნათელი რომ შეიქნას თქვენთვის —
ამქვეყნად მრავალნაირი ამხანაგი არსებობს: არსებობს ამხანაგ-თანამშრომელი, ამხანაგ-
მეზობელი, ამხანაგ-კურსელი, ამხანაგ-პურმარილელი, ამხანაგ-უფროსი, ამხანაგ-
ხელქვეითი, ამხანაგ-უბნელი, მაგრამ ბავშვობის ამხანაგი მაინც სულ სხვაა, ჯიბო კი ჩემი
ბავშვობის ამხანაგია. გახსოვს, მამაშენს შარვალი რომ დავუჭერით?
— რავა არ მახსოვს, — აროხროხდა ჯიბო, — მაკრატლით.
— და რომ ეძინა და ჩაიდნით წყალი რომ გადაასხი?
— მახსოვს მაგიც... რავა არ მახსოვს, — გადაფიჩინდა ჯიბო და სული ძლივს მოითქვა, —
სულ იმას იძახდა, შენ მომკლავ, თუ მომკლავო.
— მერე, მართლა თქვენ მოკალით? — გაეხუმრა ახალგაზრდა და გაწითლდა.
— არა, თავისით მოკვდა, — გასერიოზულდა ჯიბო და საჩვენებელი თითი მკერდზე
სამჯერ მიიკაკუნა, — გული...
— გრიშა, ლიმონათი მოატანინე, რა... — სთხოვა ქალმა.
ჯიბოს ლუდის დიდი კათხით დაალევინეს ჯარიმა. იმასაც ბევრი არ უფიქრია —
ზომიერი, მძლავრი ყლუპებით გამოსცალა შამპანურით სავსე კათხა და მერე მაგიდას
ღონივრად დაჰკრა, ძალიან მაღლა აისროლა და ზედ შეშინებული ქალის თავზე
დაიჭირა გამოცლილი სასმისი.
— აი, ხომ ასეთია არა?! — მიუბრუნდა სუფრის წევრებს გრიშა, — მაინც მიყვარს. ეს
იმიტომ, რომ ბავშვობის ამხანაგია. ბარაქალა, ჯიბო!..
— კაცს ტყუილად არ გავაფუჭებ, — ძალიან მოულოდნელად გამოაცხადა გიგლამ, —
ამდენი ხანია, ჩემს ადგილას ვმუშაობ, მაგრამ კაცი არ გამიფუჭებია.
— აგაშენა ღმერთმა! — აღფრთოვანდა გრიშა და ჭიქას წაატანა ხელი, — ეს თქვენ
გაგიმარჯოთ, გიგლა-ბატონო. მაშინვე მივხვდი, კეთილი გულის კაცი რომ
ბრძანდებოდით. არა, მაინც როგორი გულის ადამიანი ხართ, — და აღტაცებულმა
შეუთვალიერა სახე, — ხშირი წარბები გაქვთ, მოკუმული ტუჩები, ბრაზიანი კაცივით,
თვალებიც ბრაზიანი კაცივით გიელავთ, ამაყი და სიტყვაძვირი ბრძანდებით, მაგრამ
სწორედ ისაა დიდებული, რომ ამ შესაშინებელი გარეგნობის მიღმა თქვენში კეთილი
გული ძგერს. დიდხანს ეძგეროს!
— მადლობა, დიდი მადლობა!
— სწორედ ისეთი კაცი ბრძანდებით, — შესძახა გრიშამ, — იტალიელები რომ იტყვიან
ხოლმე: „იო მოდო... იო მოდო ლა კაზა!“
— მადლობა, გენაცვალე, დიდი მადლობა!
— არაა ასე, დათა?
— ასეა, — თქვა დათამ.
— და თავს მოვიჭრი, — მოხიბლული შესცქეროდა გრიშა, — პრობლემა თუ არ
გქონდეთ!
— არის... არის ასეთებიც, — დაეთანხმა გიგლა.
— ხომ ვთქვი, აკი ვთქვი, დათა!
— კი.
და როცა ყველამ ადღეგრძელა, გიგლამ სამადლობელი თქვა:
— დიდი მადლობა, ჩვენი კაცობა და გამტანობა ჩვენს შვილებზე გადაგვეტანოს, რადგან
ჩვენ წავალთ და ისინი დარჩებიან — ასეთია ბუნების გრაფიკი.
— იცოცხლეთ, — უსურვა გრიშამ და იქვე შეეჭვდა, — მშვენივრად კი იყო ნათქვამი,
მაგრამ შვილი რა შუაშია, ჰა? ადამიანი რომ გიყვარდეს, აუცილებლად შვილი და მაზლი
უნდა იყოს? არა, ისე კი არ გამიგოთ, მე დიდი მომხრე ვარ მამაშვილური სიყვარულისა,
მაგრამ ამასთანავე უბრალო ნაცნობიც უნდა გიყვარდეს და გახსოვდეს, და რახან უკვე
დავახლოვდით, ამასაც გეტყვით: შენი წყალობით ადამიანები უნდა გახდნენ უკეთესები,
ვიდრე არიან — აი, პრობლემა.
— ერთი, პატარა ხნით გავალ და მოვალ ამ წუთში, — წამოდგა ჯიბო.
და უცებ ახალგაზრდა ალაპარაკდა:
— თქვენი პრობლემა, როგორც ასეთი, საკმაოდ თბილი და სასიამოვნოა, — დაიწყო მან.
ლაპარაკობდა ძალიან მშვი¬დად, მკაფიოდ და ამაყად, — მაგრამ თქვენი პრობლემა
მიამიტურია, ჩვენს საუკუნეში ეს არაა საკმარისი.
— რაო? — გაუკვირდა გრიშას, — უფრო ზუსტად ხომ ვერ გამოხატავდით თქვენს აზრს?
— სიამოვნებით, — ხელი ოდნავ, დახვეწილად აიქნია ახალგაზრდამ, — მთავარი
ადამიანისათვის ისაა, რომ ცოდნის ზღვარს მიაღწიოს. ეს თავისთავად ძალიან რთულია,
მაგრამ მეორეს მხრივ არც ისე რთულია, თუ ადამიანი ამას სერიოზულად მოინდომებს
და თუ, რა თქმა უნდა, ბუნებრივი მონაცემებიც აქვს, მაგრამ თავის მხრივ მხოლოდ
მონაცემებზეც არაა დამოკიდებული, რადგან ადამიანს უნდა შეეძლოს მონაცემზე
ზრუნვა და შემდგომ თანდათანობით განაფართოვოს იგი.
— რა ქნას?
— განაფართოვოს, განავრცოს, და თუ მარტივად ვიტყვით, გაადიდოს.
— იო მოდო, — გაიკვირვა გრიშამ, — და ყველაფერი გაიგოს?
— ყველაფერი, რა თქმა უნდა.
გრიშამ შეხედა დათას, ქალს, შეჭმუხვნილ გიგლას და დაბნეულმა გაიღიმა:
— თქვენ ალბათ მაინც არ გულისხმობთ ყველაფერს?
— ყველაფერი, — მტკიცედ თქვა ახალგაზრდამ და სუფრაზე თითით უხილავი წრე
შემოხაზა, — არის ყველაფერი.
— კი მაგრამ, როგორ შეიძლება ერთმა ადამიანმა ყველაფერი იცოდეს?
— ძალიან თავისუფლად.
— მაინც ვინაა ასეთი?
— ასეთები ცოტანი, მაგრამ მაინც არიან.
— მაინც?
— აი, თუნდაც... — ოდნავ წამოწითლდა ახალგაზრდა და სულ ცოტათი დაიმორცხვა, —
მე.
— თქვენ? — შეხედა გრიშამ და ნერწყვი გადაყლაპა.
— მე, — გაიმეორა იმან.
— და თქვენ ყველაფერი იცით?
— დიახ, — და უხერხული დუმილის შემდეგ დაამატა, — თუ გნებავთ, მკითხეთ.
— რა?..
— რაც გაინტერესებთ.
— სუყველაფერი?
— რაც გნებავთ — ესე იგი, რაც გაინტერესებთ და რაც გაგეხარდებათ.
„ჰმ, ლამაზია ოხერი“ — გაიფიქრა გრიშამ და იქვე შეკითხვაც დაუსვა:
— აი, ვთქვათ, ვინ გახდება წელს ჩემპიონი ფეხბურთში?
— ჰე!.. — ათვალწუნებით შეხედა ახალგაზრდამ, — თქვენ ახლა ძალიან ცუდი შეკითხვა
დასვით: ჯერ ერთი, ეგ წვრილმანია და მეორეც, მე ვიცი ის, რაც უკვე მოხდა და არა ის,
რაც მოხდება.
— ესე იგი, — გაბრაზდა გრიშა და გამომწვევად მიაჩერდა, — თქვენ იცით ყველაფერი
ის, რაც აქამდე მოხდა და, ამასთანავე, მსხვილმანი?
— დიახ, — თავი მძიმედ დაიქნია ახალგაზრდამ და ისევ გაწითლდა, — თუ არ გჯერათ,
აქვე არა ვარ?
— ყურისძირში, არა? კარგი, ახლავე გკითხავთ! — დაექადნა გრიშა და მიმოიხედა.
ისე იყო აღელვებული, კარგა ხანს ვერაფერი მოიფიქრა. ყოველშემთხვევისათვის მაინც
მაგიდას მოავლო თვალი და განსაკუთრებული ვერაფერი შეამჩნია — მწვანილმოყრილი
კიტრი და პამიდორი, ჭიქები, პური, ბიტკი, სულგუნი, მწვადი, შამპანურიანი ბოთლები.
ქალს ხელი ჩამოედო მაგიდაზე და აწრიალებული გრიშა უნებურად მოეფერა ხელზე.
მერე თითები შუბლზე მიიბჯინა, თითებშუა ჭერისაკენ აღაპყრო თვალები — იქაც
ვერაფერი შეამჩნია; ნათურის დანახვაზე ერთი კი გაიფიქრა: ნუ, ელექტრობა წყლის
ენერგიიდან მოდის, ეს ნაღდია, ამას ხომ არ ვკითხავ... — და ფანჯარაში გაიხედა.
გარეთ ღამე იდგა, რესტორნიდან გასული შუქი ბაცად გადაკვროდა ასფალტის პატარა
ნაგლეჯს და იქით კი სიბნელე იყო, მკვრივი, გაუვალი, და გრიშა მიხვდა, რა იყო
„მსხვილმანი“.
— აი ჩვენ, ადამიანები, როგორ წარმოვიშვით? — მძიმედ წამოიწყო გრიშამ, — ჩვენ
როგორ წარმოვიშვით?
— როგორ ასპექტში — მე და თქვენ თუ ჩვენი საერთო წინაპარი?
— თუ შეიძლებოდეს, ყური დამიგდეთ, — ცივად უთხრა გრიშამ და გაიმართა, —
სწავლულნი ამბობენ, რომ ადამიანის შექმნამდე იყო სხვა ტიპის არსება, იქამდე კი
ათასნაირი მრავალუჯრედიანი ორგანიზმი, იქამდე კი, ვთქვათ, თხუთმეტუჯრედიანი,
იქამდე — ხუთ, ორუჯრედიანი, დაბოლოს — დაბოლოს კი არა, თავიდან — იყო
ერთუჯრედიანი და იმ ერთუჯრედიანიდან თურმე წარმოიშვა, — გრიშამ დიდი წრე
შემოხაზა ჰაერში, — ყოველივე ეს. ახლა კი კეთილი ინებეთ და მიპასუხეთ — როგორ
წარმოიშვა სწორედ ეს ერთუჯრედიანი?
— ეგ რა საკითხია, — ჩაეცინა ახალგაზრდას, — ერთუჯრედიანი წარმოიშვა ბირთვისა
და პროტოპლაზმისაგან. და საერთოდ, თქვენი შეკითხვა ძირფესვიანად მცდარია და
იცით, რატომ? ეს უმარტივესი ბირთვიცა და პროტოპლაზმაც კი უამრავი
ნივთიერებისაგან შედგება.
— კი ბატონო! — დაიძახა გრიშამ, — და როგორ წარმოიშვა ბირთვის უპირველესი
ნამცეცი?
— ბირთვი, — ახალგაზრდამ თითები შეატყუპა და მაღლა ასწია, — როგორც უკვე
აღვნიშნე, მრავალი ნივთიერებისაგან შედგება. მაგრამ თქვენ გაინტერესებთ, როგორ
წარმოიშვა ყველაზე მცირე და პირველადი ნივთიერება, არა?
— ჰო, ჰო!
— ეს ხომ ცნობილი ამბავია, — ალერსიანად დაუყვავა ახალგაზრდამ, — ყველაფერი
წარმოიშვა ნივთიერებიდან, რომელსაც ჰქვია ფოტონი.
— რაო? — ორი თითით ყური მოიმარჯვა გრიშამ.
— ფოტონი.
— და ეს ჯანდაბის ფოტონი როგორღა წარმოიშვა?
— ფოტონს, — დინჯად, გასაგებად წარმოსთქვა ახალგაზრდამ, — ფოტონს წარმოშობა
არ სჭირდება.
— ეს როგორ!
— თავისით არის.
— როგორ თუ თავისით... — დაიბნა გრიშა.
— ფოტონი თავისით არსებობს, იმას წარმოშობა არ სჭირდება, ფოტონი — არის.
— „არის“ კარგია, — გესლიანად ჩაიღიმა გრიშამ, — მე გეკითხებით, როგორ წარმოიშვა.
— ყური კარგად დამიგდეთ და აბა, კარგად ჩაუფიქრდით ჩემს სიტყვებს... თუ გინდათ,
რომ თქვენც განიფართოვოთ ზღვარი — ფოტონს წარმოშობა არ სჭირდება. კარგად
ჩაუფიქრდით?
— რატომ არ სჭირდება, რატომ? — დაიგმინა გრიშამ.
— თავისით არის.
— ჰე... და თქვენ ყველაფერი იცით, არა?
— დიახ, — ჩვეულებისამებრ წამოწითლდა ახალგაზრდა.
— ადვილიც?
— რა თქმა უნდა. ადვილი უფრო ადვილია.
— მე რა მქვია, აბა?
— თქვენ? — გრიშა.
— ლაპარაკიდან გაიგეთ, არა?
— დიახ.
— აბა, მაგრა გამოგიცნია.
— დავლიოთ ერთიც, რა იქნება, — თქვა დაბრუნებულმა ჯიბომ.
— რაო? ჰო, დავლიოთ, დავლიოთ, — ჩაილაპარაკა შეფიქრიანებულმა გრიშამ, — ჩვენ
გაგვიმარჯოს...
— მერე?
— მერე არაფერი — მიირთვით.
სადღეგრძელო რომ შეისვა, გრიშამ ისე მოულოდნელად აიქნია ხელი, ყველა შეკრთა,
დამფრთხალნი მიაჩერდნენ, გრიშა კი ახალგაზრდას ჯიქურ შესცქეროდა:
— და თქვენ ამბობთ, რომ ყველაფერი ეს — ადამიანიდან დაწყებული მონპასი
კანფეტამდე დამთავრებული — რაღაც ფოტონიდან შეიქმნა, არა?
— დიახ, დიახ, — მოფერებით უთხრა ახალგაზრდამ.
— იფ, იფ, რა კარგია?! — დაიბოღმა გრიშა.
— გეყოფათ, ბოლოს და ბოლოს, — თქვა გიგლამ, მაგრამ გრიშას ყურადღება არ
მიუქცევია:
— კარგით, ვთქვათ ეგრეა, დავუშვათ...
— დავუშვათ კი არა, ეგრეა.
— კარგი, ჰო! — შეუძახა გრიშამ, — ეგრე იყოს, შენებურად. ახლა კი აგერ ფანჯარაში
გაიხედე — ცას თუ ხედავ?..
— რა თქმა უნდა.
— ვარსკვლავებს?
— ვარსკვლავებსაც.
— და ახლა იმასაც თუ მეტყვი, რასაც გკითხავ, შენ ყოფილხარ ყველაფერი: აი,
დედამიწის შემდეგ მთვარეა, მერე, თუ არ ვცდები, ვენერა, მარსიო, მზეო და ათასი სხვა
პლანეტა... და შენ თუ მეტყვი, სად თავდება ყოველივე ეს, მართლა შენ იქნები, რაც
იქნები — სადაა სამყაროს ზღვარი?
— ოო, ეს ძალიან ადვილი კითხვაა, — გულზე მოეშვა ახალგაზრდას, რომელიც ერთხანს
თითქოს შეაკრთო მომდევნო შეკითხვის სირთულემ, — აი, კარგად მიყურე, — და
ტეხასური შარვლის უკანა ჯიბიდან ფანქარი და ბლოკნოტი ამოიღო, — ყურადღებით
მოისმინე და მიყურე — აი, ვთქვათ, ეს წერტილი არის ჩვენი დედამიწა, — და შუა
ქაღალდზე წერტილი დასვა, — ეს კი, — და წერტილს პატარა წრე შემოავლო, — მზის
სისტემა, აი ეს კი, სხვა სისტემა, რომელშიც ჩვენი მზის სისტემაც შედის, და ეს კიდევ
სხვა, უფრო დიდი სისტემა, და ეს კი... — და ახალგაზრდამ, მეშვიდე ოღროჩოღრო წრე
რომ შემოავლო, თქვა, — აი ეს კი, ბოლო წრეხაზი, ისაა, თქვენ რომ გაინტერესებთ —
ესაა სამყაროს ზღვარი.
— ვახ! — აღელდა გრიშა, — და ეს ზღვარია, არა?
— რა თქმა უნდა, აბა კარგად დაუკვირდით...
— რამდენი წრეა ესე იგი?
— შვიდი.
— ბოდიში, მაგრამ თქვენ ეს შვიდი წრე ორშაბათ-სამშაბათ-ოთხშაბათ-კვირა ხომ არ
გგონიათ? რაღაა მაშინ ეს მორჩენილი ადგილი მაგ თქვენი ბლოკნოტის ტევად
ქაღალდზე? ანდა ეს მაგიდა, სკამი, აგერ, ჩემო ბატონო, კედელი და მთელი ეს ქალაქი?
— ჰჰე, — გულწრფელად ჩაიცინა ახალგაზრდამ და ისევ იმ პირველ წერტილს დააბჯინა
ფანქარი, — ჩვენ ხომ დავთქვით, რომ ყოველივე ეს ამ წერტილში, ანუ დედამიწაში
შედის?
— აგაშენა ღმერთმა, — გულზე მოეშვა გრიშას, — მე ახლა უკვე ნამდვილად ვიცი, რომ
თქვენ არაფერი იცით.
ახალგაზრდას არ სწყენია. იგი გაღიმებული შესცქეროდა სუფრას და აი, რა
იგულისხმებოდა მის ნაღვლიან ღიმილში — რომ ისეთი ლიტერატურული
ტრადიციების ქვეყანაში, როგორიცაა საფრანგეთი, თავის დროზე ვერ დააფასეს
სტენდალი და აპოლინერი, რომ სერვანტესი შიმშილობდა და რომ ბახის სიცოცხლეში
ყველაზე აღიარებული კომპოზიტორი იყო ვინმე პიკოკი.
მაგრამ ახალგაზრდა სულ სხვას ფიქრობდა:
„არაფერი არ იცის... ბრიყვია“.
გრიშამ კი მეასედ შეათვალიერა და ისევ გაიფიქრა:
„ჰმ, ლამაზია ოხერი... მაგრამ მე უფრო სიმპათიური ვარ“.
— გეყოფათ, ბოლოს და ბოლოს, — თქვა გიგლამ და ხელისგული მრისხანედ დადო
მაგიდაზე.
— ნამდვილად გვეყოფა, გიგლა-ბატონო. მხოლოდ ერთი პატარა შეკითხვა და
ნამდვილად გვეყოფა, — შეჰპირდა გრიშა და ახალგაზრდას მიუბრუნდა, — ყური
დამიგდეთ, მცოდნევ, მე რომ დავრწმუნდე, რომ მართლა ყველაფერი იცით, ერთი
ჩემებური შეკითხვა უნდა მოგცეთ. აი, ისიც: ერთხელ კიკეთიდან მოვდიოდი ტაქსით.
წინ კიდევ ერთი მგზავრი იჯდა და, რა თქმა უნდა, მძღოლიც და უცებ შუაღამისას,
წყნეთში ვიღაც კაცმა ხელი აგვიწია. გავუჩერეთ და ჩემს გვერდით დაჯდა. არც
მთვრალი იყო და არც არაფერი. უცებ ჩაეძინა... როგორ გგონიათ, როგორი კაცი იყო ის
კაცი?
— როგორ გამოიყურებოდა?
— არ ვიცით, ბნელოდა.
— მაშინ... როგორ ეცვა?
— ისევ ბნელოდა, — მოუჭრა გრიშამ.
— ეგრე ძნელია ადამიანის გამოცნობა. არა, საერთოდ, კია ადვილი ადამიანის
გამოცნობა, მაგრამ...
— ადვილია, არა? რის მიხედვით?..
— თუნდაც... — ხელების მიხედვითაც კი შეიძლება: არის ხელი — შემოქმედი, ხელი —
ზარმაცი, ხელი...
— ჰე... და თქვენ ამას უფრო აქცევთ, არა, ყურადღებას?..
— სხვა რაღა რჩება...
— რომ დაიძინა, — ხაზგასმით უთხრა გრიშამ.
— ეგებ მთვრალი იყო.
— არა, მთვრალი არ ყოფილა.
— ეგება ავადმყოფი იყო, არანორმალური.
— არა. ხელში საქაღალდე ფრთხილად ეჭირა და ტაქსის ფულიც მოზომილად
გადაიხადა — ორ მანეთამდე დაწერა მრიცხველმა და იმან სამი მანეთი მისცა.
— და ამის მიხედით ვიმსჯელოთ?
— არა... იმან დაიძინა.
— რა მოხდა, ბოლოს და ბოლოს, რომ დაიძინა? — გაიოცა ახალგაზრდამ.
— რა და შუაღამით, ქალაქგარეთ, უცნობ ხალხს მანქანაში რომ ჩაუჯდები და თუ არც
მთვრალი ხარ და არც ავადმყოფი და მაინც მშვიდად ჩაგეძინება, — ესე იგი კარგი კაცი
ხარ — მიმნდობი... უეჭვებო, — და ახალგაზრდას ამრეზილმა შეხედა, — ყველაფერი თუ
იცი, ყმაწვილო, ეგეც უნდა გცოდნოდა!
— დიდი ამბავი, თუ დაიძინა, — არ თმობდა ახალგაზრდა, — ამაში ზღვარს ვერა
ვხედავ.
— და თქვენ გგონიათ, ზღვარის გარდა სხვას აღარაფერსა აქვს მნიშვნელობა? და არც
იმას აქვს მნიშვნელობა, ადამიანი როგორია?
— როგორია, როგორია! — ცოტათი გაბრაზდა ახალგაზრდა, — აი თქვენ, მაგალითად,
როგორი ხართ?
— მე კარგი ვარ! — დაიძახა გრიშამ.
და ისეთი სიჩუმე ჩამოვარდა, მაშინვე იგრძნობოდა, დიდხანს რომ ვერ გასტანდა.
...პირველმა ჩაიფხუკუნა ჯიბომ, ბავშვობის ამხანაგმა. მერე თვით მოღუშულმა
გიგლამაც გაიღიმა. შემდეგ ორაზროვანი ღიმილი დამცინავ ღიმილად შეეცვალა
ახალგაზრდას. მერე ქალმაც ჩაიხითხითა — „რა ხარ გრიშა, რა ხარ?“ და ბოლოს თვით
დათამაც მიამიტად რომ გაიღიმა, ჯიბომ ხარხარი ატეხა. ახარხარდა გიგლაც, საოცრად
შეეცვალა სახე, თავი უკან გადააგდო და მხრები აუცახცახდა. ფართოდ გაიღიმა
ახალგაზრდამ და ლამაზი კბილები გამოაჩინა. ქალი წვრილი ხმით აკისკისდა და
თვალებზე ცრემლები მოადგა. ცრემლები მოიწმინდა გიგლამაც და ისევ გადასწია თავი,
ამასობაში კი ჯიბომ, ბავშვობის მეგობარმა, ღრმად შეისუნთქა, თითი მიაშვირა გრიშას
და ისე გაბმულად აჭიხვინდა, მთელი რესტორანი იმას მიაჩენდა. გულიანად იღიმებოდა
დათაც და ხალხი მიხვდა, ვისზედაც ეცინებოდათ — მაგიდასთან ექვსნი ისხდნენ, ხუთი
იცინოდა, მეექვსე კი გაოგნებული შესცქეროდა ახარხარებულ თანამესუფრეთ.
— ეს კარგია, კარგი ყოფილა, მართლა კარგი რამე ხარ, გრიშა! — იხრჩობოდა ჯიბო.
გიგლას მუცელზე მიედო ხელები, სკამზე ცახცახებდა, თავი გადაეწია და თითქოს
გამურულ ჭაღს უყეფდა.
— რა ხარ, გრიშა, რა ხარ, შენ რა გითხარი, რანაირი ხარ, იცი? — კისკისებდა ქალი.
— არა, მართლა რანაირი ხარ, ჰა? — ეღიმებოდა დათას.
— გრიშა! რა იკისრე ეს, შე ძველო! — შეუძახა ჯიბომ.
და ღიმილ-ხარხარი იქამდე გაგრძელდა, სანამ გრიშა არ წამოხტა, ოფიციანტთან
მიირბინა, ფული დაუგდო და გასასვლელისაკენ გაეშურა.
ყველანი ერთად გამოედევნენ.
— კარგი ახლა, დამშვიდდი, — უთხრა ჯიბომ და მკლავზე წაატანა თითები, მაგრამ
გრიშამ ხელი ღონივრად დაიქნია და სიტყვებით „გადი, თავი გამანებე“ გზა განაგრძო.
— კარგი, გრიშა, ვიხუმრეთ, ვიცინეთ, რა მოხდა, — შინაურულად შეუძახა გიგლამ.
— მიდი-მიდი, — მხარუკუღმა მიუგდო გრიშამ და კინაღამ ხორაგით დატვირთულ
ოფიციანტს დაეჯახა. უნებურად ფეხისწვერებზე შედგა, წონასწორობა ვერ დაიცვა და
გვერდზე გახტა, დათასაკენ. დათამაც ისარგებლა და არ დააყოვნა:
— კარგი რა, გრიშა...
— თავი გამანებე, შენ ყველაზე ვარესი ხარ! — უთხრა გრიშამ.
— შევრიგდეთ, თუ კაცი ხარ! — შესთავაზა ჯიბომ.
— ბავშვობის ამხანაგი არ იყო, ჩამოგიღებდი კბილებს! — იყო პასუხი.
ქუჩაშიც ასეთივე თანმიმდევრობით მიდიოდნენ: წინ — გრიშა, უკან კი ჯგროდ

მისდევდნენ ჯერ — ქალი, მერე — ჯიბო და დათა, ბოლოს კი გიგლა და მცოდნე.
დროდადრო რომელიმე შეუძახებდა: „კარგი ახლა, შეჩერდი!“ მაგრამ გრიშა
უკანმოუხედავად გაიქნევდა ხელს და ნაბიჯს უმატებდა. ასე გაიარეს პატარა სკვერი და
ხრეში ააშრიალეს, მერე ჩაუარეს მწვანეში ჩაფლულ ეზოს, საიდანაც სინათლე
გამოდიოდა და ამ შუქზე გატრუნულ ფინიას, რომელიც თვალებზე ჩამოყრილი თეთრი
კულულებიდან უჭვრიტინებდა მიმავალ ხალხს და კაცი ვერ შეატყობდა, გულში რა
ედო. ჩაუარეს გახევებულ მეთევზეს, რომელმაც ხმაურზე უკმაყოფილოდ მოაბრუნა
თავი და შორს მოისროლა პაპიროსი. ჩაუარეს დიდ ხეს, რომელზედაც დანით იყო
ამოჭრილი „მ+ზ“ და სხვა ხეებსაც ჩაუარეს. და როცა გრიშამ ჭიშკარს ფეხი ჰკრა და კიბე
აირბინა, ოთახში სინათლე აანთო და საწოლის ქვემოდან დიდი თეთრი ჩემოდანი
გამოათრია, ქალმა ოთახში შესდია, დათა კართან შეჩერდა, ჯიბო — კიბეზე, მცოდნე და
გიგლა კი ეზოში დადგნენ და უხმოდ იყურებოდნენ მაღლა, აივნისაკენ, სადაც
ოთახიდან დროდადრო გრიშას უზარმაზარი ჩრდილი სხლტებოდა.
გრიშამ კი სკამზე სათუთად გადაფენილი პერანგი გაბრაზებულმა მოჭმუჭნა და
ჩემოდნისაკენ რომ ისროლა, ქალი გაუბედავად შეეხო მხარზე და ჰკითხა:
— რაა, რას აპირებ გრიშა, სად მიდიხარ?
— აღარაფერი აღარ მინდა, — თქვა გრიშამ და თეთრი შარვალი მოკეცა, — მე წავალ, მე
დღესვე წავალ ჩემს მოზრდილ ქალაქში, სადაც ახლა გაცილებით მძიმე კლიმატური
პირობებია, და მე აღარ მინდა ზღვა, ნავი, პალმები და ყოველივე ეს, მე წავალ ჩემს
ქალაქში, სადაც ბენზინის მწკლარტე სუნია და სიმხურვალისაგან ასფალტი დნება. მე
აღარ მინდა აქ!
— შენ ხომ კიდევ ერთ კვირას უნდა დარჩენილიყავი. რა იყო, გრიშა, სხვამ თუ გაწყენინა,
მე რატომ მიბრაზდები?
— ყველანი ერთი ხართ, — თქვა გრიშამ, — ორ-ორი ხელი და ფეხი გაქვთ და ერთი ჭკუა.
თავი გამანებეთ, ყველანი ერთი ხართ, მე ჩემს ქალაქში წავალ, სადაც ახლა ბენზინის
სუნია.
— აქაც კია მანქანები, დარჩი, რა იქნება, გრიშა?
— ბენზინის სუნისთვის არ მივდივარ მე! — დიდ ქალაქში უფრო დავიკარგები და
იმიტომ.
— რა გჭირს დასაკარგავი, გრიშა!
— თქვენთვის უნდა დავიკარგო, თქვენთვის, აბა, ჩემთვის კი არა! დიდი ბოდიში, რომ
გაწუხებდით — ან მე არა ვარ თქვენი ღირსი, ანდა — პირიქით.
— და რა არის ბოლოს და ბოლოს ასეთი გაბრაზება?
— გაბრაზება კი არა, — სუნთქვა შეეკრა გრიშას, — ჩემს ადგილას ჯონ გრეი
ამოგხოცავდათ ყველას! — თქვა და ჩემოდანიც დაკეტა. მერე აივანზე გავიდა და მეორე
კარზე დააკაკუნა:
— შინა ხართ? აგერ, ბატონო დურუ, ჩემი ოთახის ქირა.
— რა გეჩქარება, ბაბაჩი?
— ასეა ალბათ საჭირო... — და უცებ გრიშა იმაზედაც გაბრაზდა, ჯიბიდან ქაღალდის
ფული ამოიღო, სულ ნაკუწ-ნაკუწად აქცია და ჰაერში აისროლა, — ა ბატონო, ფული
თუა ყველაფერი!
დურუმ კი გაჭირვებით ჩაიმუხლა, თვალი მოჭუტა: შედარებით მოზრდილ ნაგლეჯს
დააკვირდა და მერე ქვემოდან ამოსცინა:
— სამი მანეთი რა ფულია, ბაბაჩი?
„უუხ... ჯიუტია, ბებერი!“ — გაიფიქრა გრიშამ და კიბეზე დაეშვა. უგანეს და მერე ისევ
გასდიეს. გრიშას მიჰქონდა თავისი თეთრი ჩემოდანი და პიჯაკი მხარზე მოეგდო. უკან
ქალი მისდევდა, მერე — ჯიბო და დათა, ბოლოს კი გიგლა და ახალგაზრდა. ასეთივე
თანამიმდევრობით მიადგნენ ვაგზლის სალაროს და სანამ გრიშა ბილეთს აიღებდა,
მცოდნეს ვიღაცა ძალიან გამხდარი ამოუდგა უკან. ის ქალი ეკუთვნოდა ადამიანთა იმ
კატეგორიას, მატარებელზე დაგვიანების პანიკური შიში რომ აწუხებთ, და უცებ გრიშას
ხუთივემ რომ გასდია და გზა სალაროსაკენ თავისუფალი აღმოჩნდა, შვებით
ამოისუნთქა.
გრიშამ კი ჯიქურ მიაშურა თავის ვაგონს და სანამ გამყოლი ფარნის შუქზე გულგრილად
ამოწმებდა ბილეთს, გამცილებლებს მიუბრუნდა:
— დიდი მადლობა ყურადღებისათვის, ახლა საჭირონი აღარა ხართ, კარგად
ბრძანდებოდეთ!
— კარგი ახლა, დარჩი, რა მოგივიდა, რა ბზიკმა გიკბინა?! — უთხრა ჯიბომ.
— ბავშვობის ამხანაგი არ იყო, მე ვიცი მაშინ... ჰაი, დედასა! — ჩაილაპარაკა გრიშამ და
ვაგონის სამი მაღალი საფეხური აიარა. მერე უფრო ღრმად დააპირა გასვლა, მაგრამ
ვიღაცა წაკუზულ კაცს გადააწყდა, რომელიც მძიმე ტომრებს ეძიძგილავებოდა და
ვაგონის სიღრმეში შესასვლელი გზაც ტომრებით იყო ჩახერგილი.
„ცხოვრებაში ყველგან ნაღდია თითო ასეთი კაცი, — გაიფიქრა გრიშამ, — ხელს რომ
გიშლის, ისეთი...“ — და ისევ ვაგონის კართან დადგა, გამცილებლებს სახეში მიაჩერდა
და იგრძნო, შამპანური რომ მოეკიდა.
„ესენი თუ არ მოვიშორე, ცუდადაა საქმე, ალყაში ვარ“, — გაიფიქრა და საქმეს შეუდგა:
— რატომ გაქვთ ახლა ასეთი ჩვეულებრივი სახე, გიგლა-ბატონო? — გამომწვევად
დააცქერდა ერთ-ერთ გამცილებელს, — რატომ არ იღუშებით, როგორც ეს თქვენთვის
წესი და რიგია?
— მაგი ვიცი მე, როდის რა ვქნა, — თქვა გიგლამ და მოიქუფრა.
— ხომ გაცინეთ ბევრი, გიგლა-ბატონო, ხომ გაგიხარეთ გული? მე კი ისეთი კაცი
მეგონეთ, იტალიელები რომ იტყოდნენ: იო მოდო... იო მოდო ლა კაზა.
განრისხებული გიგლა წასვლას აპირებდა, მაგრამ ცნობისმოყვარეობამ დასძლია და
მცირეოდენი ყოყმანის შემდეგ ფოლადის ბორბალს მიაჩერდა და ისე ჰკითხა:
— რას ნიშნავს მაგი სიტყვები?
— აგი სიტყვები, — გამოაჯავრა გრიშამ, — იტალიური სიტყვებია და სულ სხვა რამეს
ნიშნავს, ვიდრე თქვენ გგონიათ... მაგრამ ისე კი არ იფიქროთ, რომ დაგცინოდით; არა, მე
მქონდა ამ შეუსაბამო წინადადების თქმის უფლება, რადგან მთავარი სიტყვები კი არაა,
მთავარია — ინტონაცია. ხოლო თავისთავად ეს სიტყვები იტალიურია და ნიშნავს: მე
მივდივარ სახლში. „იო მოდო“ — მე მივდივარ, „ლა კაზა“ — სახლში. არ ამიხდა
მართლა? ახლა მე იო მოდო ლა კაზა.
და ხმამაღლა გასძახა:
— იო მოდო! იო მოდო ლა კაზა!
გიგლა კი ჩაფიქრებული წავიდა. ჯერ დაბნეული მიაბიჯებდა, მაგრამ მერე ისევ
მოიღუშა; თავიც ასწია და მრისხანედ მიაჩერდა პირველსავე შემხვედრს, რომელიც
სწრაფად და აშკარად, ქალი აღმოჩნდა, სალაროსთან უკან რომ ამოუდგა და ახლა კი
ასეთ უმიზეზოდ განრისხებულ მამაკაცს ფრთხილად აუარა გვერდი.
— თქვენ, თქვენ არ მიჰყვებით, ყმაწვილო? — ამჯერად ახალგაზრდას დაეკითხა გრიშა
და შეტრიალებულს მიაძახა: — კარგად ბრძანდებოდეთ, ყოველივე კარგს გისურვებთ —
იმ თქვენი ფოტონის მუხლი და ჯანი მოგცესთ!
მაგრამ ახალგაზრდა არ დაბნეულა და უცნაურ-ორაზროვანი ღიმილი უნებურად იმავე
გამხდარ ქალზე შეაჩერა, რომელმაც გაკვირვებულმა ჩაუარა, თვალი გააყოლა და მერე
სანდომიან კაცს მიაშურა:
— ბოდიში, ეს თბილისის მატარებელია?
— კი, — მიუგო დათამ.
— იძახე კი-კი და სულ წინ წახვალ, — გაბრაზდა გრიშა და დათას დაემანჭა. — შენ
ყველაზე ვარესი ხარ, იცოდე. წადი ახლა სახლში.
— კარგი, — თქვა დათამ და წავიდა.
— წადი შენც, ჯიბო... წადი, ჭირიმე, — მოულოდნელად დაუყვავა გრიშამ, — კი
მაწყენინე ძალიან, მაგრამ რა ვქნა — მაინც ბავშვობის ამხანაგი ხარ.
— კარგად იყავი, გრიშა, — შესცინა ჯიბომ.
ქალიღა დარჩა.
მეტისმეტად შესცქეროდნენ ერთმანეთს.
— რა რიცხვია დღეს, ჩიტი? — ჰკითხა ბოლოს გრიშამ.
— ცხრამეტია, მგონი. ჰო, ცხრამეტი.
— ხომ მომწერ?
— აბა, რა...
— მისამართი რომ არა გაქვს?
— უი, მართლა... — ლოყაზე ხელისგული სწრაფად მიიდო ქალმა.
— ქაღალდი და ფანქარი თუ გაქვს?
— არა.
— მაშინ მოკითხვამდე მომწერე — მთავარი ფოსტა, მოკითხვამდე... სახელი და გვარი,
იმედია, გახსოვს.
— აბა, რა, აბა, რა, გრიგოლ კეჟერაძე...
— მემახსოვრები, მემახსოვრები, ჩიტი, გახსოვს, ასკინკილათი რომ გავრბოდით
წვიმაში... და ისიც, ისიც გახსოვდეს, ადამიანი ად...
მაგრამ გამყოლმა გააწყვეტინა:
— ბოლოს და ბოლოს, გაატარეთ მგზავრები, რას დამდგარხართ გზაში!
— ყველანი ერთი ხართ, — ისევ იფეთქა გრიშამ, ქალსაც ნაწყენი მიაჩერდა და ოდნავ
შებარბაცდა, რადგან მატარებელი დაიძრა.
— იო მოდო, — დაიძახა გრიშამ, — იო მოდო ლა კაზა! ძლივს არ გამომადგა ეს
ჭეშმარიტი სიტყვები?
და რადგან გრიშას პატარა ხანს მაინც ეძინა და სადგურ სამტრედიასთან გამოეღვიძა,

მანამდე დრო გვაქვს და მატარებელს ნება-ნება მივყვეთ. სულ სხვაა მატარებელი
დღისით, როცა აფუსფუსებული ქვეყნის ხმას ბორბლების დგრიალი ფარავს და თუ
ხნიერიც არ ხარ და ხიფათის უზარმაზარი სასმელიდან სულ მცირეოდენი მაინც გინდა
მოწრუპო, შეგიძლია, სრულიად უმიზეზოდ კიბეზე დადგე, და როცა ქარი
აზუზუნდება, უეცრად მაცდური სურვილი აგეკვიატება — სახელურს ხელი შეუშვა და
გაითქვიფო რელსების პირას მიყრილ, სისწრაფისაგან უსაშველოდ წაგრძელებულ რიყის
ქვებში, და რომ სახეში გეძგეროს ძლიერი, დაუნდობელი დარტყმა და იდაყვების
გადაყვლეფა ხომ ჯიბეში გიდევს, და რომ ყოველივე ეს იმდენად საინტერესოა,
მართლაც მზადა ხარ, ხელი შეუშვა პრიალა სახელურს, მაგრამ ამის ნაცვლად
შემცივნებული თითები უფრო ღონივრად ბღუჯავენ სადღაც მთაში მოჭრილ ხეს, ახლა
გაჭენებული რკინის სახლის უმნიშვნელო დანამატად რომ ქცეულა. თვალებსაც ჭუტავ
და მაცდურმა სურვილმა ისევ რომ არ დაგიაროს, შორს, მთებისაკენ გაიხედავ, რადგან
როცა შორს იყურები, ისე ძალიან აღარ იგრძნობა სისწრაფე.
მაგრამ თუ მატარებელი მიდის ღამით, და თუ კიბეზე დადგომის მაგვარი რამ მაინც
მოგეპრიანებათ, საკმარისია, ფანჯარა ოდნავ ჩამოსწიოთ და ვიწრო კუპეში
დაურიდებლად შემოჭრილი ხმაური ყოველივეს გადაგაფიქრებინებთ, რადგან ღამით,
მოგეხსენებათ, ძალიან ბნელა და ხმაურსაც სულ სხვა ფასი აქვს. მატარებელი კი, ეს
გაჭიმული, განათებული ღამის მაღვიძარა, სრულიად უცნობ, ჩაშავებულ ადგილებში
მიგრიალებს, ყოველ შემთხვევაში, თქვენი ფანჯრიდან ასე მოჩანს. ხანდახან თუ
მოჰკრავთ თვალს განათებულ აივანს, ანდა ვიღაცის მიერ დანთებულ ცეცხლს, ანდა
შავად ჩაქროლილ ელექტრონის ბოძს, და ფანჯრიდან გავარდნილი სინათლე ტალღად
გადადის იქვე, თქვენი ფანჯრის წინ, მკრთალად აბჟუტებულ მიწაზე და გიკვირთ, ასეთი
მწარე ხახუნისაგან ოდნავადაც რომ არა ცვდება, და მერე თქვენი გაკვირვებაც გიკვირთ,
მაგრამ არც ისე, რადგან თვლემა გერევათ და სიბნელეს შესცქერით, მაგრამ ყოველივეს
ხედავს კაცი, რომელიც ზის მატარებლის თავში, მოწყენილი და მაინც დაძაბული, მის
წინ კი ელავს წყვილი რელსი, მძლავრი პროჟექტორით განათებული, და პატარა თეთრი
ბოძები, რომლებზედაც ციფრების გარჩევაც კი შეიძლება, და მწვანე-მწვანე შუქნიშნები,
და მატარებელი დგრიალით მისდევს საკუთარ სინათლეს და რამდენიც არ უნდა
შთანთქას, წინ სწორედ იმავე სიგრძის განათებული გზაა და კაცს, ვისაც აბარია ეს
უზარმაზარი სახლი მძინარე ადამიანებითა და იმათი ჩემოდნებით, თუ სადმე ძალიან
მოეწყინება, ხელს ოდნავ ასწევს და მაშინვე გაბმული საყვირი დანასავით შეიჭრება
სიბნელეში.
მაგრამ თუ მატარებელს გადავუსწრებთ და იქ დაველოდებით, სადაც არც სოფელია და
არც არაფერი, და თუ სიბნელესაც შეეჩვევით, ცივ რელსსაც შეგიძლიათ ხელი დაადოთ,
რადგან ამ სიბნელეში, სოფლიდან მოშორებით, მხოლოდ და მხოლოდ თქვენ
ბრძანდებით იქაურობის ოდნავ შეშინებული, დაძაბული პატრონი, და მოლოდინში
სმენად გადაიქცევით, რადგან ღამესაც აქვს თავისი ხმები, თქვენთვის გამოუცნობი,
სუსტი და შემაშფოთებელი — იქვე, სიბნელეში, რაღაცეები ხდება. ბუჩქზე ფოთოლი
რომ იმართება, იმასაც ხმა აქვს, მაგრამ თქვენ არ იცით, საიდანაა ეს ჩქამი და ეგება არცაა
ფოთლისაგან და მხოლოდ ჭრიჭინას ხმა თუ დაგამშვიდებთ, რადგან იგი დღისითაც არ
ჩანს, ხოლო თუ ციცინათელამ წამით გაიკვესა, მოგეხსენებათ, დიდი ამბავია. და უცებ
რაღაც აშკარა ცვლილებას გრძნობთ — ირგვლივ ყოველივე მჟღავნდება, და მიიხედავთ,
და იქ კი ჩანს უზარმაზარი თეთრი თვალი და სვეტი, წინ რომ მოუძღვის ღამის
მაღვიძარას და ხეებს, ბუჩქებს და ბორცვებს აჩენს, თქვენ კი ახლა რელსზე ხელის
დადებას ვეღარ გაბედავთ, რადგან იგი აშკარად მატარებლისაა. და უკვე მკაფიოდ
აღწევს თქვენამდე ხმა, რომელიც იზრდება, სინათლესავით მატულობს და თქვენ,
შეცბუნებული, რელსების პირას სინათლისაკენ ზურგშექცევით დაჯდებით, რაღაც
წარმოუდგენლად უზარმაზარი კი თავს დაგატყდებათ აღზევებული თანხმოვნებით:
დრბბ, დრბბ, დ! — და თუ ფეხზე დგახართ, უფრო გაიმართებით წელში, ხოლო თუ
ზიხართ, საცოდავად მოიკუნტებით და თვალებსაც ვეღარ აცეცებთ, ისეთი სინათლეა.
მაგრამ თუ მოგინდებათ მატარებლის დანახვა შორიდან, მაშინ უნდა წაბრძანდეთ
რელსებიდან შორს, ბნელ ღამეში გადაიაროთ ხშირი ბუჩქებით დაფარული ბორცვი,
უნდა იაროთ ძალიან ფრთხილად, რადგან ყოველ ნაბიჯზე მოგეჩვენებათ, თითქოს
სწორედ თქვენს წინ ღრმა ორმოა, და თუ მაინც ძალიან გნებავთ მატარებლის დანახვა,
შეშინებულმა და საკუთარ თავზე დროდადრო გაბრაზებულმა კარგა ხანს უნდა იაროთ
მარტომ, რადგან სხვასთან ერთად ღამის მატარებლის დანახვას აღარ აქვს ის ფასი —
მარტოკა უნდა ბრძანდებოდეთ. და სამაგიეროდ მეორე დღეს, როცა გაიხსენებთ, რა
გასაოცრად და რბილად ჩაიარა უზარმაზარმა შემადგენლობამ, ყვითლად და ლურჯად
განათებული ფანჯრებით, მხოლოდ მეორე დღეს დააფასებთ იმ ახირებულ სურვილს,
რომელმაც ბნელში შეშინებულს ფრთხილად სიარული გაიძულათ. და თქვენ
შეჰყურებდით ღამის მატარებელს, საკუთარ სინათლეს რომ ნთქავდა და ლურჯად
განათებული ფანჯრების დანახვაზე გაიფიქრეთ, რომ ყველა მგზავრს ეძინა, მაგრამ ეს
ასე არაა, თითო-ოროლა კაცს ყოველთვის ღვიძავს ხოლმე, თავისი საფიქრალი აწუხებს
და ჭერს შესცქერის. ყოველ შემთხვევაში, სამტრედიის იქით ნამდვილად ფხიზლობდა
ერთი წამოწოლილი კაცი, რომელიც საშინელმა წყურვილმა გამოაღვიძა.
პირველი, რაც გაიფიქრა, იყო: „სადა ვარ... ჰა!.. ჰო“.
თავატკიებულს პირი უშრებოდა, იწვა და ბურანში ჩაესმა:
— იქ თუ არ იყოს, სამსახურში მიდი. აბა ჰე, ადი, ადი, დაურეკე აუცილებლად.
— კი, კი.
„დათა ხომ არ იყო? — გაიფიქრა გაბრუებულმა გრიშამ, — აჰ, არა, არა“. მატარებელი
ისევ რომ დაიძრა, თანაბარი რწევა ესიამოვნა, თვალი მილულა და უეცრად რკინის
ხიდზე ადგრიალებული ბორბლების ხმამ საბოლოოდ გამოაფხიზლა. იწვა გრიშა ხის
თაროზე, შეჰყურებდა ვაგონის ჭერს. რიონს რომ გასცდნენ, წამოდგა და პირსაბანში
წყალი დალია, მერე ისევ დაწვა. ჭერში ლურჯად აციაგებულ შუქს შესცქეროდა, ლურჯი
სინათლე ფარფატებდა კუპეში.
„არ უნდა მეთქვა, — გაიფიქრა გრიშამ პლატფორმა არგვეთასთან, — როგორ შეიძლება
ახლადგაცნობილ ხალხთან გულის გადაშლა, არ უნდა მეთქვა... მაგრამ ნასვამი ვიყავი“.
„და, საერთოდაც, — გაიფიქრა გრიშამ პლატფორმა საქარასთან, — რა საჭიროა
ლაპარაკი? საქმეს ლაპარაკი არ უყვარს, მე კი... მაგრამ ნასვამი ვიყავი“.
„კარგი კარგია, — გაიფიქრა გრიშამ იქვე, ფეროშენადნობთა ქარხანასთან, — მაგრამ რა
საჭიროა ამის საჯაროდ გამოცხადება?“
ყველაზე მეტი რამ კი სადგურ ზესტაფონთან გაიფიქრა, სადაც მატარებელი დიდი
სადგურის ხათრით მთელი ათი წუთი დგას.
„ხმამაღალ-კარგი არ შეიძლება, — ასე ფიქრობდა გრიშა სადგურ ზესტაფონში, — კარგი
ვარო, რომ ვიძახდი, ტყუილი კი არ მითქვამს, მაგრამ მაინც... ხმამაღალ-კარგი არ
შეიძლება, ესეც ხომ საკუთარი სიკარგის დაგროვებაა, დაგროვება კი, თანხისა არ იყოს,
შეგცვლის... მაგრამ პრობლემა?“
„ხმამაღალ-კარგი არ შეიძლება, — გაიფიქრა გრიშამ, ისევ დიდ სადგურ ზესტაფონში, —
ჩუმ-კარგი უნდა იყო. ვინც რა უნდა თქვას, ვისაც რა უნდა, ის გააკეთოს, შენ კი
სიცუდეში არავის არ უნდა აჰყვე და ჩუმ-კარგი იყო — აი, პრობლემა“.
„კი მაგრამ, — შემოესმა გრიშას სადგურ შორაპნამდე, — სხვა? სხვამ რაღა ქნას?“
„სულელო, სხვას რას დაეძებ, შენს თავს მიხედე, — გაუჯავრდა გრიშა დათას, — მე ხომ
გარკვევით ვთქვი, რომ თვითონ უნდა იყო კარგი, და სხვაც ხომ თვითონაა, სხვაც ხომ
„თვითონაა“ ამ შემთხვევაში, თუკი ისაა მთავარი, რომ თვითონ უნდა იყოს კარგი?
ამიტომ სხვაც თვითონ უნდა იყოს კარგი. შენ იჯექი შენთვის ჩუმად და...“
და სადგურ შორაპანთან საბოლოოდ დაადგინა:
„ხმამაღალ-კარგი არ შეიძლება, — ასე გაიფიქრა გრიშამ საშუალო სადგურ შორაპანთან,
— ჩუმ-კარგი უნდა იყო, ხმამაღალ-კარგი არ შეიძლება — ეს ნაღდია, აი, მთავარი...“
და ისევ ჩაეძინა.
ვაგონის ფანჯრიდან გამოვარდნილი მკრთალი სინათლე კი ისევ ეხახუნება ბუჩქებს,
კენჭებს, მიწას, ეხახუნება და ბოლოს მაინც გაიცრიცება და საერთოდ გაქრება, რადგან...
გათენდა.
გრიშა მიაბიჯებდა თავის ქალაქში, სადაც ჯერ ძალიან არ ცხელოდა, რადგან დილა იყო,
მაგრამ იგრძნობოდა, ნაშუადღევს მართლა რომ დადნებოდა ასფალტი. გრიშა თეთრი
ჩემოდნით ხელში მიაბიჯებდა მშობლიურ ქალაქში და ყოველ ნაბიჯზე ეცვლებოდა
გუნება — ხან ფიქრობდა, რომ მართლი იყო, ხან კი ეჭვი ეპარებოდა ამაში. მაინც
გემრიელად ისუნთქავდა ბენზინის სუნით გაჟღენთილ ჰაერს და დასადნობ ასფალტზე
ისე მიაბიჯებდა.
„მე ზედმეტი არაფერი მინდა, — ფიქრობდა გრიშა, პატარა შადრევანთან მივიდა და
წყალი დალია, — მე მინდა მხოლოდ ჩემი წილი ეს წყალი, ეს ჰაერი, პური, ტანსაცმელი...
ბინა, ავეჯი“.
და აქ იგრძნო, რომ შორს წავიდოდა.
„ზედმეტი მაინც არაფერი მინდა, — გაიფიქრა გრიშამ, — არც განსაკუთრებული, — და
გაახსენდა, — პრობლემას თუ არ ჩავთვლით, მაგრამ ეს ხომ ფუფუნების საგანი არაა“.
მერე გრიშამ მაღაზიაში იყიდა პური, ყველი, კარაქი, დაბალი შადრევნიდან კიდევ
დალია წყალი და გაიმართა თუ არა, ვიღაცა უცნობი კაცი მივარდა.
— გაუმარჯოს!
— გაგიმარჯოს! — გაუკვირდა გრიშას.
— რა რიცხვია, თუ გახსოვს დღეს? — არეულად მიაჩერდა მთვრალი.
— დღეს, ცრამეტი... ოცი!
— ჰოდა, მერე?
— რა მერე?
— აღარ გახსოვს?
— რა უნდა მახსოვდეს?!
— დღეს რომ ჩემთან უნდა მოხვიდე, აღარ გახსოვს, არა? ესაა ჩვენი მეგობრობა?
— კი, მოვალ, — თქვა გრიშამ და გაცლა დააპირა.
— ხომ მოხვალ? — პიჯაკის ღილზე წაეტანა მთვრალი, — რომ არ მოხვიდე, დამკარგავ,
იცოდე!
— როგორ არ მოვალ, აუცილებლად მოვალ.
— ოო, მასე, ყოჩაღ, — შეაქო კაცმა და მხარზე დაჰკრა ხელი, — რვაზე შევიკრიბებით
ზუსტად. აბა, შენ იცი, სულ შინაურები ვიქნებით.
— წყალი არ გაუვა, — ხელისგული აჩვენა გრიშამ, — ხომ ისევ იქა ხარ?
რომ დაემშვიდობა, ერთი კი მალულად გახედა და გაიფიქრა — „ნეტავ ვის მიმამგვანა“...
და ძალიან შეეჭვდა: „დამცინა თუ... ნეტა მართლა ვგავარ ვინმეს?“
გრიშა მიდიოდა ქუჩაში, თეთრი ჩემოდნით ხელში, მხარზე პიჯაკმოხურული,
დაეჭვებული ათვალიერებდა ხალხს, სხვადასხვანაირ სახეებს, და რძის რიგში ბევრი
ადამიანი ერთად რომ დაინახა, უცებ ძალიან აღელდა და ჩაილაპარაკა:
„მე თუ კიდევ ვინმეს ვგავარ, კარგად ყოფილა თქვენი საქმე“.
იქამდე
მონადირეს შეეშინდა და ლელიანში გაწვა, თან ფრთხილად იცქირებოდა. იმ ადგილებში, სადაც
სანდრო ხელმეორედ მოხვდა, ბევრი მაღლივი სახლი დაედგათ, ადრე კი ფიჭვნარი იყო. ძველი
ეკლესიაც წიწვნარში იდგა, იქ იძინებნებდნენ და იღვიძებდნენ, კარგი იყო. არსებას ადამიანის
ტანზე არწივის სახე ედგა, განზე მძვინვარედ ექცია თავი, და მონადირეს უცნაურად აშინებდა-
იცოდე, წავალ, არ მოვბრუნდები. წასულიყო რა, მაგრამ ძალიან ქვურად ჩამოეძერწათ,
მნიშვნელოვანი იყო. იმ ადგილებში ჯერ ოცი წლისა მოხვდა, მერე კი ოცდაცხრა წლის შემდგომ
და გაკვირვებულმა გაიფიქრა-ერთი ამდენიც და, აღარც ვიქნები. არადა, ეს ამდენი წელი საკმაოდ
უცებ გავიდა, თუმცა გზადაგზა მუდამ ხვდებოდა რაღაცები, ცუდიც და კარგიც. ცუდი,რა თქმა
უნდა, გაცილებით მეტი, რადგან ადამიანიიყო ისიც და კარგს უნებურად ვერ ამჩნევდა. მაგრამ
თუკი მიუხვდებოდა, დაფასება იცოდა
დღევანდელ უშნო სახლში ცხოვრობდა, მაგრამ თავიდანვე ძალიან უყვარდა იხა, გინდა ძველი
და მიწაში ნატეხად ნაპოვნი და გინდ ახლად გამომწვარი და უგემოვნოდ მოჭიქულიც კი,
რადგან წიაღით რაღაც ღირსეულ რასმეს აგონებდა. უბრალო, მგრამ შემძვრელი მიხვედრა იყო –
კიდევ ოცდაცხრა წელი და, ნამდვილად აღარ ვიქნები, არადა, ის წინა ოცდაცხრა რა უცებ გავიდა.
ამიტომ ბუნებრივად მოუნდა, რომ რაიმე ღირებული უნდა მოესწრო, მაგრამ რა? მაინც რა...
ხანდახან იმის დადგენაც კი ჭირს ხოლმე, რაა კარგი და ცუდი, ანდა მართალი და არასწორი, და
ნეტა რა უნდა მოესწრო?
მაგრამ სურდა რაღაც.
ხანდახან ისე ძალიან სურდა, ხელებს გამეტებით იქნევდა, მარტო თუ იყო. მაგრამ ხელების
ქნევა რას უშველიდა აფორიაქებულ მასში დიდი – დიდი, სისხლის უფრო სწრაფ მიმოქცევას,
არსებები კი მხოლოდ მაშინ ეცხადებოდნენ, მიბლანტებული თუ იყო. ამიტომ სანდროს
უნებური გაყუჩება სჩვეოდა და საერთოდაც ხშირად მარტოვდებოდა, მაშინაც კი, როდესაც სხვა
ადამიანებთან ერთად ვითომ ზეიმობდნენ რაიმეს. მხოლოდ მაშინ ორ, სამ და ბევრდებოდა,
მელნის საყდარით, ბნელი კალმისტრით თუ ძნელ სითეთრეზე მიბორძიკობდა, მაგრამ ეს
შიგადაშიგა ჩვევა მისთვის თან ძნელი და რაც მთავარია, საეჭვო იყო – უფლება, ჰქონდა? ერთი
შეხეხდვით, რატომ არ ჰქონდა, უნდოდათ და, გამოუმზეურებდნენ, პასუხისმგებლები ვითომც
სხვები იყვნენ, მელნის საყდარით, მაგრამ იცოდა, რომ პასუხის მგებელი მხოლოდ თვითონ იყო;
იმაზედაც კი, რაც მხოლოდ გაუფიქრია, არამცთუ სხვებისთვის თავსმოსახვევზე, თიხის მეუფედ
კი რაღაც მყარი საგანი იყო, ამომკაწვრელი, კარგად ვერ ახსოვდა. აბა, რასა ჰგავდა ეს:
-რა ქენი, როგორ მოიარე.
- ლევიკო თუ ნახე.
- არა, სამტრედიაში იყო წასული.
- რატომ?
- რაღაც საქმეზე.
- შენ რა გითხარი,
ნუთუ ესენიც სიტყვები იყო, სოველი და ხაოიანი ენითა და ხორხით და ბლაგვი ტუჩებით
გადმოფანტული ბგერები, წვდომის მასალა და, სიტყვები, რომლებიც წარმოთქმისა და
ქაღალდზე გადმოტანის გარდაც, ფიქრებშიაც წამდაუწუმ რაღაც არეულად, მაგრამ ბუნებრივად
დგინდებოდნენ. შიშით გარინდული მონადირე კი თავსშიდა სითეთრეში – ურმახ! - და ნაოჭები
უნაცრისფერდებოდა, რადგან არსება, რომელსაც პოხიერი ტვინით მიჯაჭვოდა, გაცილბით საშიში
იყო, ვიდრე ლომი – ურმახ: რადგან მისივე მოდგმისა იყო, ოღონდ ცივ წყაროს გემრიელად
სვამდა, რა დიდი მიხვედრა ამას უნდოდა, სწყუროდა, ალბათ, მაგრამ წყურვილი იქ უფრო იყო,
უხმოუყუიუ სიტყვებით მავედრებელი, როდესც სწვავდნენ, როცა ოთახში ვეღარ დატიეს და
სანდრო იძულებული იყო ისე ნაჩვევი ფურცლების დასტა, აჭრელებული, გადაწერილი,
გადაბეჭდილი, დასტამბული და მოკლედ, ნახმარი, უმაქნისი აწ, იქვე ეზოში შეღამებულზე რომ
გაეტანა და ცეცხლს მისცა მერედა რითი – წუმწუმაა თუ რაღაც ოხრობა, მართლა ოხრობას რომ
ეძახიან, იმით;ეს ამდენი ხნის ნა, ლო, ლი, ავები – არა, ქვემო სიტყვაა ლოლიავი აქ, თითქოს
მორჩილი მაგრამ ყოველივეზე მეტად ჯიუტი, მისი ქაღალდი, ეს მისი ქაღალდის დასტა
უგანგაშო და ჩუმი ტანჯვით ნელა იწვოდა აქ; იწვოდა, ვინაც უჯიუტა და უერთგულა, ვინც,
ისეთი სიმწრით ასამეტყველებელი, ისეთი სიმწრით, თავზარს დაგცემდა წინასწარ რომ
გცოდნოდა, მაგრამ ყოველთვის ერთგული იყო – სიმარტოვისას, ისაა და შენ, და სიერთგულით
ისიც ისევ მხოლოდ “შენ“ იყო, თითებქვეშ მორჩილად გედო, შენ იცოდი და შენმა კაცობამ, ახლა
კი, სადღაც სტამბაში სულ მთლად უშენოდ სხვების ქაღალდზე გადაიტანეს, ის კი,სადღაც
სტამბაში სულ მთლად უშენოდ სხვების ქაღალდზე გადაიტანეს, ის კი, ერთგული,
თავდაპირველი, ოთახში დარჩა, სანდრომ გაიტანა და, უმადურმა, ცეცხლს მისცა და მერედა
რითი – ერთი ასანთის მესამოცედით, იმ ასანთისა, კაპიკი რომ ღირს, და მაშინ ჯერ მხოლოდ
მცირედი სინანულით დასცქეროდა თუ, როგორ იწვოდა ადრე მისი აქეთ დამმწვავი, ოღონდ
ნებსითი, ამორჩეული, დროებითი და, ისიც, სწვოდა, უიმედოდ ცეცხლს მიცემული, ბაცი
ჟრიალით მუქდებოდა და იჭმუჭნებოდა, ცალი მხრივ თრთოდა, და ისევ მისით, ისევ ქაღალდით
აღზევებული წუმწუმის ალი აჭკნობდა, აშმუშნებდა, და ჯერ დაუშლელ, მიმოკრუნჩხულ
პირვანდელ ფერფლად თუმც წყურვილობდა, ალა – თან ცუდად დაიბზარა დაღამის ჰაერში
ატივტივებულ, ციმციმით მოფარფტე მის ნაწილაკებს, აბჟუტებულებს, ნავლშერჩენილებს, ეჰ,
რომელიღაც ძნელ ყოფილ სიტყვებს საითკენღაც განიზავდა მხურვალება, დაბლა კი, შავად
მწყურვილე დასტაში, უცებ დახრილი და საკუთარ უმადურობას მიმხვდარი სანდრო ძლივას
არჩევდა რაღაც ნაფლეთებს - ...რალეთ...რისას...წი..., და გაიმართა, მოიბუზა, პირი იბრუნა, იდგა,
და იდგა, და მერეც რომ დახედა, ძლივსღა ხრჩოლავდა ნაქაღალდარი, ვეღარც სწყუროდა ალბათ,
რადგან სხვა იყო, - ფერფლი, მერე დღისითაც შავ ლაქად იდო, ქარმა გარეკა, გამორეკა,
ნაცეცხლარად კი მაინც მოჩანდა, ხოლო როდესაც წვიმა მოვიდა, ისიც წაიღო, თითქმის წაშალა,
მაგრამ რაღაც სახება მაინც მოჩანდა საკმაოდ დიდხანს, ეს დიდხანს, მაინც რაღა სიტყვაა,
ყველაზე სულელური ალბათ, ეს მაშინაც კი იცოდა სანდრომ, მონადირესაც აკი ეგონა რომ
მისნაირი, ურმახზე საშინელი, წყალს დიდხანს სვამდა, მაგრამ სრულებითაც არა, იმან წყალი
სვა, სვა, სვა, და წავიდა.
***
ზლაზვნით, ტაატით მიაბიჯებდა, არც ცა ჩანდა და არც გადასაკარგავი, ჯერ აარც მიწა იყო და
სულაღაარც წყაოი, სანდრომ ორი ჭიქა „კრემ – სოდა“ ჩამოასხმევინა თეთრხალათიან
გამყიდველს და ერთი ჭიქა თამრიკოს გაუწოდა.
სვამდნენ.
თამრიკო სვენებ – სვენებით წრუპავდა ლაღიძის კარგ, სეროფით გაუმჯობესებულ შუშხუნა
წყალს, სანდრომ კი ორი სწრაფი მიყუდებით გამოცალა ჭიქა და ცოტა არ იყოს, ეუხერხულა.
თანაც, ისე ძალიან არ სწყუროდა, რამ დაახარბა, შორეული კი, მეტისმეტი შეწუხებით
თავზარდაცემული, ძალიან აწრიალებულ შიგანს ჩაშავებული ფრჩხილებით ვერ სწვდებოდა და
გარედან იხოკავდა ყელს, მკერდს, მუცელს, თან უღრუბლო ცას თვალს ვერ აშორებდა, ეს მას
შემდეგ, რაც, სქელი ფრჩხილებით ამოთხარა ბევრი ნაგუბარი,
- კიდევ დავლიოთ?
- მე აღარ მინდა.
- ხომ არ გეჩქარებათ.
- არა, სად ... - შეკრთა გოგონი.
- მაშინ მე ავიღებ, - „კრემ – სოდის“ ქვითარს გულისხმობდა, სალაროსთან კარგა რიგი იდგა,
სანდროც, ჩადგა და თამრიკოს ვითომც იმედიანად გამოხედა, მაგრამ შეძრულ პირისახეზე
დაწრეტილი ღიმილი ედო, შორეულმა ერთიც ღრმული რამ იპოვნა, ძლივას არჩევდა, რადგან
წყურვილისაგან თვალებშიც კი დშრეტოდა სისოვლე და მტვერი გადაჰკვროდა, იმ ღრმულში
ჩაჰყო ხელისგული, ფართოდ დაადო, ნოტიო ჩანდა თითქოს მიწა და შეძრულმა მოთხარა, ხახაში
ჩაიდო, ცოტა ეგრილა და გაბმით ზმუოდა, სანდრო მესამე ჭიქას უკვე არხეინად, ნება- ნებაზედ
სვმდა, თამრიკოს მშვიდად, კეთილად შეიხედა, იმანაც გაუღიმა, პროსპექტზე გავიდნენ,
- საით წავიდეთ?
- საითაც გნებავთ.
- კი? აქეთ ხომ არა? მანდეთ? რატომ არა, კი,
და მარცხნივ გაუხვიეს, სინედლე ეცოტავა თუ ემადლიერებოდა, თავადაც არ იცოდა, ვერა
ხვდებოდა, ალბათ ორთავე რამ ერთად, ისე კი, გაბმით ზმუოდა, თვალებში მიწა რომ არ
ჰქონოდა დიდ ქუთუთოებს დახუჭავდა და ისე იზმუვლებდა, პირიც მიწითვე ჰქონდა სავსე,
ძლივს აბრუნებდა დახეთქილ ენას,
- არა, არა, აქეთ წავიდეთ, - თქვა უცებ სანდრომ, შემოაბრუნა, იდაყვთან შეავლო ხელი.
- სად მანდეთ... - ისევ შეკრთა გოგონი.
- მაღაზიაა აქ ერთი და...
ჭირი, ჯანდაბა, წინადღითაც არ უგემნია რაიმე ძალიან ან მწარე, ან მლაშე, ან ტკბილი, ასე რამ
აღერღა, თავადაც ვერ გაეგო, გამწარებული ფრუტუნებდა შორეული, ხახის დაბზარულ
ნაპრალებში ჩარჩენილი მიწის მოცილებას ხაოიანი ენით ლამობდა.
- თქვენ არ შემოხვალთ?
- მე, რატომ... არა.
- ახლავე, წუთში...
მაღაზიაში სწრაფად შევიდა და თქვა:
- ერთი ჭიქა ბორჯომი... არა, ერთი ბოთლი.
„ბორჯომი“ კარგი იყო, ხახაში თუკი რამ ზედმეტი ჰქონდა, წიწკვნით აშორებდა, თავიც გადახარა
ერთ – ერთ ყლუპზე და შეიჯანჯღარა, დაუამებელ ყელზე ისვამდა ხელს, თამრიკო შეშინებული
უმზერდა მინის იქიდან, შორეულს ნეტარებისგან აძიგძიგებდა, რადგან ძალიან აწვიმდა და
თავაპყრობილს წვიმისათვის ნდომით, ფეხისწვერებზე დაჭიმულად შემდგარს მიეშვირა
ხახადაღებული სახე, დიდი ამბავი თუ გწყურია და სვამ, თუნდაც წყურვილი იყოს არა
ბუნებრივი,
- ბევრი გალოდინეთ?
- არა.
- საით წავიდეთ? - რატომღაც ვითომ იხუმრა: - ქვეყანა დიდია.
- მე მეჩქარება.
- მიგაცილებთ.
- ჰო.
ძალიან თეთრად და მდოვრედ წვიმდა, სითეთრე იყო იქამდე რომ, მზერას აგიმღვრევდა,
შორეული ძლივსღა ახელდა ნაცრისფერ თვალებს, მთელი სხეულიც მოთენთოდა, თვალებივით
ელულებოდა, და ტუჩებით ისევ დასწვდა მოყავისფრო ცას, კვლავ შეითავისა წვიმასავით
ნეტარება და მერე, გახარებულმა, პაწია ენით ვეღარ მოიძია ენისშემშლელი არაფერი და უცებ
თქვა: “დე – და“,
სანდრო ამჯერად ოდნავ მოშორებით, სხარტ ოფიცერთა სახლთან შეჩერდა, თქვა:
- ერთი წუთით,
და იქვე მდგარ შადრევანს ისე დიდხანს და ძალიან დაეწაფა, რომ რო გაიმართა და
მიმოიხედა,თამრიკო აღარ იყო. დიდად არ გაკვირვებულა, წავიდა და წავიდა, რა მოხდა მერე,
დიდი ამბავი დღეს გაცნობილმა რომ ვერ გაგიგოს, შინ ავიდა და, გაუღეს კარი,
- ვინმეს ხომ არ ვუკითხივარ, დე...
რამოდენიმე კვირის შემდგომ კი, როდესაც ცხრამეტისა გახდა და ზედ თავის დაბადების დღეს
ბაღის ძალიან ბნელ კუნჭულში აღმოჩნდა, ოღონდ თამრიკოსთან ერთად ზურგიან მერხზე
მიყუჟული, და როცა სწრაფ – სწრაფი თუ გაბმული კოცნებით ბლომად, სქელი ჯემპრის მიღწევა
მაინც სამჩნევ კერტზე წვდომის ტუჩებით ეფერებოდა, მაგრამ მატყლის ნამცეცი შეჰყვა და
მკერდიდან სახე მოაცილა, გახევდა, ენისწვერით მოიძია ჯემპრის ნამცირალი, ხოლო თამრიკომ
პირველად ჰკითხა:
- რა იყო იმ დღეს, რამ გადაგრია.
- რომელ დღეს.
- აი, მთელი თბილისი რომ დალიე.
ამაზე სანდრომ თუმც გულუბრყვილოდ უპასუხა:
-რა ვიცი, აბა.
მაგრამ ცოტათი იცოდა.
მონადირის მამაც ორმოცდაცხრისა იყო მაშინ და ბოლო ხანებში მოწყენილობას ერთბაშად
მიხვდა და გამოცოცხლება თითქოს უკვე გვიანი იყო, მაგრამ არა, რატომ – მეზობლის ქალი
ვითომ ეზოში საქმიანობდა, მაგრამ მონადირის მამას ხანდახან გუდასმით გამოხედავდა.
მონადირის მამა თავისი საცხოვრებლის ერდოზე ფეხმორთხით ყუთში არის იჯდა, დაშორებულ
მუხლებზე დაებჯინა გაჭიმული თითები, გამართულიყო და ეამაყებოდა, მეზობლის ქალს
მისადმი ლტოლვა რომ ჰქონდა. ნიკო ორმოცს რომ გადასცდა, მერეღა მიხვდა, დაახლოებით რა
იყო ქალი, მონადირის მამაც, რომელსაც ადრე სქელ დედაკაცებთან ერთბაში დატაკება სჩვეოდა,
ახლა სხვაგვარდ ირჯებოდა, კარგახნის განგები უყურადღებობის შემდგომ გულისგამჭოლი,
ბასრი თვალებით შეხედავდა თუნდაც ამ მეზობლის დედაკაცს, ისიც, ლხვებოდა და იძაბებოდა,
მერე კი, მონადირის მამა თავზე რომ დაადებდა მძიმე ხელს, ნელი მუხლმოკვეთით ეშვებოდა
მიწაზე ქალი, მასმიყოლილი მონადირის მამა კი დინჯად, ბოლომდე ჩაუცურებდა უხვ თმაზე
ხელისგულს, მერე პეშვით ნელინელ აუწევდა და როცა კეფასთან შეუგროვებდა, როცა დიდ
მუჭში გამოიმწყვევდა, ხშირს ისე, - თიხასავით ბღუჯას, მთელი არსებით ზმუოდა ქალი,
ოღონდაც მხოლოდღა თვითონ ესმოდა ზმუილი ესე, მონადირის მამა კი, ვინც არ იცოდა ამბორი
და კოცნა, სამაგიეროდ, კარგად უწყოდა სმა, დედაკაცს სვამდა,
- დავუჯერებდი, - უთხრა ნიკომ, - ორმოციოდე წლით ადრე რომ დაეწერა კრეიცერის სონატა.
- ვისა, ტოლსტოის?
- არა, - მე, - გამოაჯავრა ნიკომ, და მოწიწებით დაამატა, - მაინც მხეცია,
ახლა კი, მეზობლის მსხვილი დედაკაცი ეზოში ქვებს რომ აგროვებდა, დახრილიყო და, ზომას
მიმართა, ჩვეული ბიძგით რომ გამოიგდო ღია უბიდან ცალი დიდი ძუძუ, სხვა რა გზა იყო,
გაღვივებული შეწუხებისგან, წამოდგა კიდეც მონადირის მამა, მივიდა კიდეც მეზობლის
დედაკაცთან, და წადილიანი ხელიც რომ წაიღო კიდეც მისკენ და, მოესმა კიდეც:
- მამიი, მამი!
მეზობლის მსხვილმა დედაკაცმა უკმაყოფილოდ ისევ უბეში შეინახა ჩამომძიმებული ხორცი,
სანდროს დაბურძგლა, კრიჭა შეეკრა მონადირის მამას, ერდოზე ძველებურადვე დაჯდა, ოღონდ
შორ -შორა მუხლებზე ახლა იდაყვები ჩამოედო და ხელის მტევნები მუხლებშუა ჩამოჰკიდნოდა,
პირზე წყალი შეისხა სანდრომ, დილა იყო მშვენიერი, კი მაგრამ რას დაგიდევდათ, შინაურული,
მაგრამ ისეთი შეუფერებელი სიტყვები ესმოდა:
- მაამი, მამი! - ქვემოდან ევედრებოდა მონადირე, - ეს რა ამბავია თუ იცი ჩემ თავს შენ, - და
ამრეზილმა სანდრომ კბილების ჯაგრისისაკენ წაიღო ჯაგრისისაკენ წაიღო ხელი, - მაგრამ
სანდრო თითებით ჯაგრისებიან პლასტმასის ჭიქას წამოედო, გადმოუვარდა, მონადირის მამაც
შეჭმუხვნილიყო, ცალი ხელით საკუთარ ნიკაპს ჩაფრენოდა, მეორეთი კი ზედა ტუჩს და
კრიჭაშეკრული, პირის დაღებას ასე ლამობდა,
- რა არსებაა,- იკითხა მეზობლის ქალმა, მაგრამ მონადირეს არც გაუგონია, იმ თავის მამას
ქვემოდან აჰყურებდა.gol.ge./
- სულ მინდორშია, სულ, ხარებთან ერთად ძალიანი სვამს წყალს,სულ წყაროს წინ უწყვია
თავისი ფეხები მას იქ, _ სანდრო სააბაზანოში თუმცა დახრილიყო, მაგრამ სივიწროვისაგან თავს
ჯეროვნად ვერა ხრიდა და ჯაგრისს იატაკზე ხელისგულების სათუო, ბრმა ფათურით ეძებდა,
- ისე ძალიან შემეშინდა, მამავ-ბატონო, ისე ძალიანი, ახლოსაც ვეღარ მივეკარე მას მე იქ,
გამწარებული მონადირის მამა ისე ცდილობდა პირის დაღებას, ტუჩ-ნიკაპიდან სისხლი სდიოდა,
- რაც კი დავთხარე მე თხრილები იქ, სულ ამოავსო მან ისინი იქ, ხაფანგები სულ დამიმტვრია და
გამიფუჭა ამით რასაკვირველია, მთელი პირუტყვი და ნადირი და ოხერი გამომაცალა ხელიდან
მან მე,
ჯანდაბასა და ოხრობას კბილის ჯაგრისის თავი, სანდრო სწრაფად გამოვიდა სააბაზანოდან და
თაროსთან მივიდა, იქ კი თიხის სურა იდგა თიხური, გრილი, და, იმ მონადირის მამასაც ეშველა:
„განახვნა მამამან ბაგენი, ამეტყველდა,
ასე ეუბნება მონადირეს:
ურუქ – ქალაქში“,
თიხა იყო უბრალო და მშვენიერი, და მკაცრზე უფრო მკაცრი, და შორეულზე უფრო შორეული,
„ურუქ-ქალაქში მკვიდრობს გილგამეში,
არავინ უვის თავისზე ძლიერი“,-
მეტყველებდა მამა,
„მტკიცეა ძალი მისი ამ ქვეყნად,
ანუს ლაშქარივით განმტკიცებულა“ ,
თვალები მაგრად დაეხუჭა სანდროს, თიხურს ისმენდა, მეზობლის ქალსაც სულ მივიწყნოდა
ქვები,
„წადი, ურუქისაკენ იბრუნე პირი,
ამცნე ამბავი იმა მოყმისა“ ,
რა სურა იყო მაინც, სანდროს თითების იმ შემოჭდომას როგორ უძლებდა, განხვნილი ბაგით,
როგორ მეტყველებდა მონადირის მამა,
„როსკიპს მოგიჩენს, თან წაიყოლე,
ველურს გახედნის ძლიერი მამრივით“,
ტელეფონი რეკავდა, და კარის ზარიც, ვიღაცაც დიდ ჯოხს ურტყამდა ქვეშაგებს, და მეზობლის
ქალსაც დიდი შემურული პეპელა დასჯდომოდა მხარზე, რას გაიგებდა, თვალებდახუჭული,
„ოდეს ველური ჯოგს წყალთან მიიყვანს,
შემოიძარცვოს ქალმა სამოსელი,
გამოაჩინოს სიმწიფე თვისი“,
და უცებ სურა შეატყდა თითებში, თვალები სიმწრით დაახილა, მაგრამ მაშინვე მიხვდა, - კიდევ
უკეთესი! -და ცოტათი აბზინებულ გადანატეხს მიადო თითი, თითებიდან კი სისხლი სდიოდა,
სისხლი გადასდო, გადანატეხით მიიღო ყელზე, ისევ დახუჭა თვალები და, ისევ მოესმა
„შეხედავს ველური, მიუახლოვდება,
ჯოგი ზურგს შეაქცევს,ველებზე გაზრდილიჩ“.
თვალებდახუჭული, გრძნობდა რიმ, თიხა იყო... თიხა იყო მშვე, ნი, ეერიი და...
რა მითი, რის მითი, გაბრაზებულმა გაახილა თვალები, მტკივან თითებზე მაგრად გადაიხვია
ცხვირსახოცი, ფანჯარასთან მივიდა და იმ თავისი სახლის მეშვიდე სართულის სიმაღლიდან
გადაიხედა, დილა იყო, დილა იყო და,
კაცი მიცუნცულებდა ქუჩაში ერთი, დაბალი და კოხტა, მიდიოდა ჰეჰ - ადვილი ლექსივით:
ხელფასი-ხელზე ასი, იქაც შვიდასი, არაუშავ რა, ადვილი სწამდა, ძბელი პირიქით-არა სჯეროდა,
ნაღდი უნდოდა, ძველ ამბებს მტერობდა, და განრისხებული სანდრო იმას დასცქეროდა და
მიმართავდა:
ურუქის ზღუდეზე ადი, გაიარე,
საფუძველი განჭვრიტე, აგური მოსინჯე,
და პატარა კაცმა თითქოს უსმინაო, შედგა, მაგრამ ჯიბის საათი ამოიღო, დახედა, მერე
შეაჯანჯღარა და ცქვიტ ყურზე მიიღო, ისევ დახედა, ჯიბეზედ შეინახა და ისევ გაცუნცულდა, და
მთელი მისი სხეული, თავი, მოკლე ნაბიჯი, მთელი არსება - „გილგამეში არა, ტოროლა“,
და იმის ბნელ ზურგს უხმო ღრიალით დაჰყვიროდა სანდრო:
განა აგური გამომწვარი არ არის?
განა შვიდმა ბრძენმა არ ჩაუყარა საფუძველი?, -
ყეყეჩო, ბრიყვი,
რა მითი, რის მითი, არამედ, -
იყო!
***
მაგრამ ყოველთვის ასე არ გახლდათ.
- ეჰ, სიყვარული აღარ არსებობს, - აღნიშნა, ნიკომ, - ეჰ, სიყვარულზედ აღარ სტირიან.
დაღამებულზე, სამნიღა ისხდნენ პატარა ბაღში - ნიკო, სანდრო და გარე ბიძაშვილი.
- ადრე, ტიროდნენ, - განაგრძობდა ნიკო, - ადრე ისე ძალიან შეეძლოთ შეყვარება, სიყვარულს
ისე განიცდიდნენ რომ, ძალიან ტიროდნენ. როგორღაც, გრძნობა მეტი ჰქონდათ. არაა ასე?
- ეჰ, თვითმფრინავში, - მიუგო გარე ბიძაშვილმა, - ეჰ, თვითმფრინავში კანფეტებს აღარ
ირიგებიან.
- ტარიელი რა, ვისზედ ნაკლები ვაჟკაცი იყო, მაგრამ ტიროდა და ეს უხდებოდა კიდეც, - კვლავ
განაგრძობდა ნიკო, - კაცი, ვინც შიშველი ხელებით გუდავდა ვეფხვებს და ლომებს, ვისაც
მხოლოდ მათრახით შეეძლო აუარება ხალხის დაფრენა, და ვისი ხმლიანი მკლავის ერთი
მძვინვარე მოქნევითაც ბევრ-ბევრი თავი ცვიოდა დაბლა, მდინარის პირას იჯდა ხოლმე და
ცრემლებს აფრქვევდა, სიყვარულზე ცხარედ სტიროდა.
- ადრე, თვითმფრინავი სანამ აფრინდებოდა, - შენაღვლიანებულიყო გარე ბიძაშვილი,-
ჩამოვლიდა ხოლმე მგზავრთაშუა მშვენიერი კარგი ქალიშვილი ქალი, და კოხტა ლანგრით
გთავაზობდა კანფეტებს. შენც, აიღებდი ორ ცალს, ისე, შეგეძლო მეტიც აგეღო, და
თვითმფრინავი რომ აფრინდებოდა, კანფეტს გაწუწნიდი, გამოწუწნიდი და ისე ძალიან აღარ
დაგიბუჟდებოდა ყურები, რა სჯობდა ამას.
სანდრო კიდე - ჩუმად იჯდა, ხმას არ იღებდა.
- მე როცა ბავშვი ვიყავი, - ხმა შეურბილდა ნიკოს, -წამდაუწუმ მიყვარდა ვიღაც. თუ იცით,
რატომ?
- ყურები დაფრენის დროსაც კი გიგუბდება, დაფრენის დროსაც კარგია კანფეტი.
- იმიტომ რომ, ბავშვი სუფთაა, მიმნდობი...
ღამეულ ბაღში უსაქმოდ მჯდარი ორმოციოდე წლის სამი მამაკაცი... და იმათ ზემოთ,
გაყუჩებული ფოთლები ხეზე... და უფრო ზემოთ – აქაიქა ვარსკვლავები, შუა ქალაქში – კლდე,
და,
მთლად შორეული ჩურჩულ-ჩურჩულით:
უცნაურობა -
„უფროს განმბანე მე უსჯულოებისა ჩემისაგან და ცოდვათა ჩემთაგან განმწმინდე მე; რამეთუ
უსჯულოება ჩემი მე უწყი, და ცოდვა ჩემი წინაშე ჩემსა არს მარადის; შენ მხოლოსა შეგცოდე, და
ბოროტი შენ წინაშე ვჰყავ, რათა...“
მონადირეს ქალაქში რა უნდოდა, მაგრამ ქალაქად მიდიოდა,
- ბავშვს სიკეთისა სჯერა, და სიყვარულიც უფრო იმიტომ შეუძლია რომ... აკი ვამბობ, რომ
სიკეთისა უფრო სჯერა...
მონადირე გალავნიან ქალაქში იმასთან მიდიოდა, ვინც,
აღზევებულიყო კაცთა მოდგმაზე, ტანში ჩადგომოდა ღმერთების ხორცი, მოზვერივით დადიოდა,
ქედმაღალი, ტოლი არა ჰყავდა ლახტის მოქნევაში, დაფდაფის ხმაზე ამხედრებდა მეომრებს,
ხოცა დათვები, ვეფხი და აფთარი, ირემი, ხარი და ქვეწარმავალი, და ყველა ქალწულს იმის
მკლავებში უნდა გაევლო,, დღედაღამ ლაღობდა მისი სხეული, მაგრამ მერე და მერე სიკვდილის
შიში ჯერ შეეპარა და ისე გაუჯდა შემდგომ, დაღონდა, დაშვრა, შიგანი მწუხარებით აევსო,
სიფხიზლით თავი გაიტანჯა, ღაწვები ჩაუცივდა, სახე მიუგავდა შორიდან მავალის,
მათხოვარივით დაღვრემილიყო,
„უჩინონი და დაფარულნი სიბრძნისა შენისანი გამომიცხადენ მე; განმბანო მე და უფროს
თოვლისა განვსპეტაკნე, მასმინო მე გალობა და სიხარული, და იხარებდნენ ძვალნი
დამდაბლებულნი. გარე მიაქციე პირი შენი ცოდვათა ჩემთაგან, და ყოველნი უსჯუოლებანი
ჩემნი აღხოცენ. გული წმიდა დაბადე ჩემთანა...“
- შეყვარება კი – დაჯერებაა.
- რაღა დავიჯერო, კანფეტებსაც კი აღარ ირიგებიან, - თქვა გარე ბიძაშვილმა, თურმე ესმოდა
ყველაფერი.
აქ სანდრომ ვეღარ მოითმინა:
- მერედა, ისეთი რა გაჭირდა!, შენც მიდი და იყიდე სადმე ორი ღერი კანფეტი.
მაგრამ გარე ბიძაშვილმა თქვა:
- ეჰ, ქალიშვილი ქალის მიერ მოცემული ძალიან უფრო გემრიელია.
სანდრომ გარე ბიძაშვილზე ხელი ჩაიქნია, და ნიკოს მიუბრუნდა:
- ძალიან გჯეროდა? - და უცებ აღელდა.
- ვისი.
- ვინც შეგიყვარდებოდა.
- ჰო. აკი გითხარი, სიყვარული - დაჯერებაა.
თავი II
საკვირველი იყო სწორედ: თბილისიდან მანქანით საათიოდეს სავალზე, თიანეთისკენ, გზად,
იყო სოფელი ღულელები და ავტობუსით თუ ჩაუვლიდი, იმდენი არაფერი - სხვადასხვაგვარი,
არცთუ დიდად განსხვავებული შეძლებით აშენებული სახლები იდგა, იქაურები მიმოდიოდნენ,
ზოგს როგორ ეცვა, ზოგს როგორ, მაგრამ რაღაც საერთო მაინცა ჰქონდათ უბრალო ტანსაცმელში,
გაიხედ-გამოიხედავდი დასაბადურის უღელტეხილის შემდეგ რაღა შეგძრავდა, ველი მოჩანდა
და მთები, მაგრამ თუ ყუჩ ობელისკთან ჩაუხვევდი, მიადგებოდი მონატრებულ ჭიშკარს,
წყნარად გახარებულ დეიდა ერმონას გრილ, მზემრავლადნანახ ლოყაზე აკოცებდი, სადმე
მიდებდი ჩანთას, „ჯერ არა მშია“, და დეიდა ერმონამაც კარგად იცოდა, მაშინვე ტყისკენ რომ
დაადებდი თავს.
სანდრო ჯერ მიდიოდა მცირე მოლისკენ, სადაც ვრცელი მუხა იდგა ერთი, დიდად ნაცნობი
კონწიალათი, ჟანგმოდებულ ჯაჭვს აუცილებლად შეახებდა ხელს, არც შეჩერდებოდა და, ისე.
მერე წნორებარიგებულ, მსუყედ შრიალა ღელეს აუყვებოდა, სუფთა ჰაერით იწიწკნებოდა
სანდრო, უცხოდ სუნთქავდა, ქალაქელი, იქ ცა იყო როომ, ხოლო აქაიქ-ძროხა, ცხენი, თხა. მერე
პატარას ჩაივლიდა და, წყარო! ცხვირპირჩარგული, სვამდა, აჰ, სვამდა, ვიღაცაც სვამდა სულ სხვა
წყაროს ოდესღაც, სადღაც, მონადირე კი ლელიანში... მაგრამ ამეებისთვის აღარ ეცალა, სანდრო
იმ სახლის გასწვრივ მიაბიჯებდა,სადაც დიდი ქოფაკები სუმუდამ ჰყავდათ და ახლაც, ღობეს
მომწყდარნი, გაავებულნი, უყეფდნენ, ჰყეფდნენ, ყელჩაფხაჭნილნი, ღობის გამონგრევას
ამაოდ ლამობდნენ და, ლამის იღრჩვებოდნენ ყეფით, მაგრამ ესეც კი, ძველდროინდელი და
მოსალოდნელი, მშობლიურივით იყო. მერე დიდ ველთან გაივაკებდა, შეჩერდებოდა, გახედავდა
და, დაადებდა თავს. სანდრომიდიოდა გადახნულ ველზე, ფეხქვეშ ბელტები ეზნიქებოდა,
ღრმულები აჩნდა ალაგ – ალაგ მიწას, რაღაცეები ცხოვრობდნენ იქა, ბნელ საცხოვრისებს ნაბიჯს
არიდებდა, და მძლავრად გადახნულ, ტორტმანას თითქო, ველს რომ გადაივლიდა, ჯერ – თხილი
და ასკილი, პანტა, კუნელი, მაჟალო, კვრინჩხი, ჰეჰეჰ, ძახველა დაკუნწლული, ფოთლებზე ალაგ
– დაკინწლული მფრინავი ხოჭო, სახელად მაია, ტოტებზე – ნისკარტით ძნელად შესათხზველი
ჩიტის უბრალო ბუდეები, და რკოდაყრილი სქელი ბალახი, სოკო, და ვერც გაიგებდა, ისე
ამოჰყოფდა ქართულა ტყეში თავს.
ვერხვი და ნეკერჩხალი, მუხა, წიფელი... გატრუნულ ხელისგულს ადებდა სანდროძველ, ნაცნობ
ხეებს, და შვებანარევი სიხარულისგან შეძრულ სახეზე – შორი აბლაბუდა, და ფრთხილი სვლა
დაბლითურა ჭანჭრობისაკენ, სადაც ყველაზე მეტად იგრძნობოდა ამა ტყის სული, სახელად
ვითომ – ხუმბაბა... როდის შეარქვა ეს მკაცრი სიტყვა, აღარც ახსოვდა, სადღაც, შორეულ
ბავშვობაში... მაგრამ ხუმბაბა რასა ნიშნავდა ვერ ესმოდა მაფრამ, თითქოსდა ჟღერდა.
ბუნდოვნად იმასაც კი გრძნობდა, რომ მოფერებით შეარქვა ასე, რადგან ხუმბაბა სინამდვილეში
და ღამით თითქოსდა ბევრად უფრო დაუნდობელი და მრისხანე უნდა ყოფილიყო, ვიდრე ეს
მცირეჭინკებიანი ტყე, მგლებიანი თუმც. სანდრო ფრთხილად მიაბიჯებდა ჭანჭრობისაკენ,
დეიდა ერმონას კი უკვე ჩაეყარა ქაფქაფად მდუღარე წყალში სანდროს საყვარელი ხაჭოს
ხინკალი, თავისილურჯი სახლის წინ ფეტვიანა გამოსულიყო და ქათმებს ეძახდა. რა დაძახება
იმათ უნდოდათ, გამალებულნი იკენკებოდნენ, დეიდა ერმონას ხმა ჰქონდაა?- ლმობიერი,
ლმობიერების ერთი, და ამ ხმით კიდე, ნამდვილ და ლამაზ, სხარტ და უბრალო, დალოცვილ
ქართულს ლაპარაკობდა. წყნარად და რბილად იწელებოდნენ დეიდა ერმონას სიტყვების
ხმოვნები სწორედ იქ, საცა საჭირო იყო, „ მოხვევლ?“_ ხმადაბლა იკითხავდა, ფარული მოფერება
თუ უნდოდა; დაგვიანებულ შვილზე კი მოკლედ ჩაილაპარაკებდა: „ მოვიდა“. ხმას არასოდეს
აუწევდა, ადრე დაქვრივებულმა, ოთხი ბიჭი გაზარდა და, არასოდეს აუწევია ხმა, ჩუმი დარდი
კი მუდამ იცოდა. რა უნდა
მომხდარიყო, შინაგან განგაშს რომ აჰყოლოდა, მაგრამ სანდრო მაინც სტუმარი იყო, და
მზე თუმც ჯერ არ ჩასულიყო, ჩაილაპარაკა: „ბიჭი რა იქნა“, პატარა ხნის შემდეგ კი, ამ გაფიქრებას
ერთი პაწიასიტყვა დაემატა, მაგრამ დეიდა ერმონას პირობაზე ძალიან მეტად მნიშვნელოვანი -
„ის ბიჭი რა იქნა“, და თავის უფროს ვაჟს, ახლად მობრუნებულ ,
გადაღლილ გოგის, ეუბნეოდა: „წადი, და მოსძებნე ის ბიჭი“ . „რა, სანდრო ჩამოვიდა?“- უხაროდა
გოგის, მაგრამ ძალიან დაღლილი იყო. „ წადი და მოძებნე, საცა გინდა“. „სანდროს აქ რა
დაკარგავს, დედი, სადმე ავცდები“. „ ვის ვეუბნები, ადამიანო?“ გოგი აზოდან გადიოდა და, უკვე
მორუხოდ შედედებულიყო ჰაერი, ნახირი ნრუნდებოდა სოფლად, ნახირშუა კი, აგერ სანდროც
არ მოდიოდა? გოგი სწრაფად მიაბიჯებდა ძროხებში, ხელებგაშლილი, გულიანად მომღიმარე,
უცაბედ რქებს ხანდახან ხელის ზურგით იშორებდა და, ერთმანეთს რომ გადაეხვეოდნენ,
ჭიშკარს მომდგარ დეიდა ერმონას ძალიან, მაგრამ წყნარად უხაროდა თავისი შვილისა თუ
შვილობილი იყო თუ რა,იმათი ასე შეხვედრისა. წყნარადვე უხაროდა იქაც, თავის პატარა
სახლში,სანდრო ალალად რომ იტყოდა-„ძალიან მშია“, და აორთქლებული ხაჭოს დანახვაზე,
როგორ გაწელავდა: „უუ“. მუხლებზე ხელებდალაგებული, შუქჩამდგარი თვალებით
შესცქეეროდა რა გემრიელადა აწობდა გამდნარ ერბოში უბრალო ხინკალს სანდრო და მერე
ძალიან მშრალად ჰკითხავდა:
- არაყი ხო არ გინდა.
- არა.
- ჰოო, ეგრე, -მოუწონებდა დეიდა ერმონა და, როგორღაც ამაყად დააყოლებდა:-მამაშენიც არა
სვამდა
სანდრო არა სვამდა კი არადა, ხანდახან...მაგრამ აქ, ღულელებში, როცა განგებ და ღიმილით
ჰკითხავდნენ:
- მაშ აბა რა გინდა?
დასამივენი იცინოდნენ სანდროს სულსწრაფად წამონაძახზე:-რძე მინდა, რძეე!
ღულელები ერთადერთი ადგილი იყო ქვეყნად, სადაც სანდროს რძე უყვარდა და, ცხელი
დამძიმედ ქაფდამდგარი, რაღა თქმა უნდა, იქავე დიდი ფინჯანით იდგა.
- ბიჭო არ დაქცადოს, - ეღიმებოდა გოგის, - ქალაქში იმ წყალწყალაებზე ნაჩვევი ხაარ და...
- დაცადოს კიარა... მამაშენიც აეგრ გემრიელად სვამდა.
სანდროს გული ეკუმშებოდა, იმასაც კარგად ახსოვდა ღუღულებში მამა. მაგრამ დეიდა ერმონა
მის დაღონებას ვერ ამჩნევდა, რაც იშვიათად მოსდიოდა; ფიქრობდა წასულიყო:
- საწყალი, პეტრე. იმასაც ეგრე უყვარდა რძე და აქაური ერბო.
- ეჰ, ძია პეტა... - დაღონებოდა გოგიც.
და დეიდა ერმონა მოულოდნელად მკაცრად იტყოდა:
- პაპაშენი - სვამდა.
და ისევ ნაღვლიანდებოდა:
- ეეეჰ, პეტრე- ის უნდა მამკვდარიუო?
მაგრამ გოგი ატყობდა, სანდროს რომ ძნელად გადასდიოდა ლუკმა, და მაშინვე მიახლიდა:
- ის როგორ იყო, შენა და სინკომ ჭუკები რო დახოცეთ?
- დავხოცეთ კი არა...
რამდენჯერაც ჩამოვიდოდა, ეს შეხსენება – ყოველთვის, მუდამ... არადა, არ დაუხოცნიათ,
სოფლის ბიჭებმა თავიანთი ნაქნარი იმას და სინკოს გადააბრალეს. დეიდა ერმონას ოთხი ბიჭი
ჰყავდა, გოგი, ხარება და თენგიზა სანდროზე უფროსები იყვნენ, სინკო კი – ერთი წლით
უმცროსი და, მაშინ, ხუთდაექვს წლისანი, ჭუკებს ჰყარაულობდნენ მინდორში, თან
დანასობანას თამაშობდნენ. უფროსებს სანდროსი, როგორც ქალაქელის, ცოტა-წვალება
უყვარდათ, ლაღად ემასხრებოდნენ და ხან რას ატყუებდნენ და ხან რას, სინკო კი- სანდროს
ჰალალი ძმაკაცი იყო.
და ახლა გულიანად ეღიმებოდა სანდროს, ყოველ მათგანთან შენამთხვევი ფათერაკები
ახსნდებოდა, იგონებდა თუ, როგორ შესვა გოგიმ სუპირველად ცხენზე, როგორ დაემალა ტყეში
ხარება, თენგიზა მოფარებულიდან მგელივით რო ყმუოდა, ეღიმებოდა, მაგრამ დეიდა ერმონამ
უყურა, უყურა დაწყნარად, ნაღვლიანად ჩაილაპარაკა:
- ალი-კვალი მამაა.
ამ ახლობელ ოჯახს კი არა, ეჰ, მთელღულელებსაც ძალიან უყვარდათ პეტრე ექიმი. იმას კი
ღულელებში ერთი ხე ამოჩემებულად უყვარდა, ჭკნობაშეპარული, დეიდა ერმონას ეზოში ყუჩად
მდგარი. იმ ხის ნაყოფი ყველაფერს ერჩია, ეს – მისი ბავშვობის ნერგი იყო და, როგორღაც
მორიდებით მიჰქონდა პირთან გრილ ღულელებში გვიან დამწიფებული ვაშლი, და ეს ვის მერე –
იმ პეტრე ექიმს, ვინც... და უკვე ბნელში, ვაშლის ხეს აჩერებოდა სანდრო, და ხელისგულიც რომ
მიადო, საიდან, როგორ! - გამწარდა კიდეც, ისე მოულოდნელი იყო, აქ, ღულელებში, თვით და
ისისნი, მაგრამ ვინ ეკითხებოდა, მაინც რა იყო ასეთი უტიფარი თავსმოხვეულობა, და,
სწორედაც რომ საკვირველი: დაბნეულობით მოსული სიცხადე! - გაგიგონიათ?.. არა, აარა, მაგრამ
ბნელოდა, ძალიან ბნელოდა, და რაღაცეებს თავიანთ ხვრელებში თუმც ეძინათ კი, მაგრამ მაინც
იშმუშნებოდნენ, ღამე იყო შავი, უშავესი, ღამე იყო შავი, შავი რომ, ურცხვი, და მონადირე
გოგრის ფოთლებში გაწოლილიყო, და ძლივს ესმოდა, როგორ სუნთქავდა როსკიპი შამხათ.
***
ის გამძლე ქალი, დიდი ორფეხის მოსაქცევად რომ გამოატანეს. შამხათ გულაღმა იწვა სწორედაც
რომ საკვირველი – ჩაცმული და, ვარსკვლავებისა და მთვარის ქვეშე, ძნელი რამ ტვირთის
აღსრულებამდე, -
„აჩვენოს ველურს ქალის ხელოვნება“,
ისვენებდა.
იქვე მდინარე ჩამოდიოდა, ცხელ ზაფხულობით წყნარი ევფრატი, დათქმულ ველამდე მთელი
ოთხი დღის სავალი ედოთ, და ახლა, ერთი მცხუნვარე დღის შემდეგ, მდინარის პირას
ისვენებდანენ, მანამდე კი, ზღუდეშემოვლებული ქალაქიდან დილაადრიან რომ გამოვიდნენ,
მონადირემ ერთი კი მიიხედა და, ველების მკვიდრმა, მოწიწებით გაიფიქრა:
„რაბამი ქვები არს და რაბამი შენებულებაი!“,
მაგრამ მოესმა ისეთი შორით იდუმალი რამ:
„ჰხედავა ამათ დიდ – დიდთა შენებულთა? არა დარჩეს ქვაი ქვასა ზედა, რომელი არა
დაირღუეს“,
და მონადირეს შეეშინდა. ახლაც, დამფრთხალი, მთვარის რბილ შუქზე, გოგრის ფოთლებში
პირქვე გართხმულიყო, როსკიპი შამხათ კი გულაღმა იწვა, და რომელიღაც ვარსკვლავს
უმზერდა. ნელა წამოდგა მერე, მონადირეს თავთით დაადგა, მკერდი მოიღეღა,
- ქალი არა ტოროლა, - თქვა მერე ნიკომ, - ქალი ერთია ყველა.
მკერდი მოიღეღა და თიხის კოჭობით საღებავი გაუწოდა, მონადირე კი ჯერ მოიკუნტა, მაგრამ
მშვიდი ხმით: „ვაშლი დამახატე ძუძუზე,მონადირევ“, რომ ჩამოესმა, დინჯად წამოდგა,
ლერწამის ღერი რამ მცირე, მოიმარჯვა, საღებავში ჩააწო, მხარზე დაადო შამხათს მარცხენა,
მარჯვენათი კი იმის ძუძუზე წითელ და დიდ ვაშლს, გრძელყუნწიანს, ნელა ხატავდა,
- როგორ, სუყველა? - ისე-რა გაიკვირა სანდრომ.
- სუყველა არა. დაახლოების შემდეგ ხდებიან ერთი. - მტკიცედ თქვა ნიკომ.
შამხათმა კი მთვარის გრილ შუქში დიდი თვალებით დაიხედა, თქვა: „ჰგავს, კი“, და მოერე
ძუძუც პეშვით შეუშველა: „ამაზე კი ლეღვი დამახატე, მონადირევ“, მაგრამ მონადირემ ლეღვის
დახატვა არ იცოდა,„გველი შემომავლე მაშინ“, თქვა შამხათმადა, გადაიფიქრა: „ზედ არ დამაკლას
გველლლის ხატება იმ ველურმა“, ჰკითხა: „ველურისათვის, არ აჯობებს“, მონადირე კი, დაიხარა
და, შამხათს ძუძუზე მიადო ყური. ასე დახრილი იდგა, ეძიებდა, მაგრამ წარმოდახვისათვის
ხელს უშლიდა შამხათის გულისცემა და ხორცი.
- როსკიპებიც რომ აღარ არიან, - დანანებით წარმოთქვა ნიკომ და ტახტზე გადაწვა, - როსკიპი
ადრე ქალური საქმის ქალ-ხელოვანს ნიშნავდა თურმე, მოგინდებოდა? - დაგაამებდა, თან
დაგცლიდაც და, დაგანაყრებდაც, ყოვლად უსიტყვოდ გაგეცლებოდა მერე, ახლა კი, ქალური
საქმის თვით სულვერმცოდნეც, ასე მეორე, ან მესამე დღეს: „ცოლად მამიყვანე, რაა?..“ - გეტყვის.
მონადირე კი ნელა გაიმართა, სავსე მთვარისკენ შემობრუნებული ქალისათვის ისევ მხარზე
დაედო მარცხენა და, მჭახე თითები უღვივდებოდა, მერე ორივე ხელით თვალებთან ახლოს
მოიმარჯვა იმისი ბევრხელნანახი ძუძუ, არეულმა ჰკითხა:
„ნახევარმთვარე რომ დაგახატო, როსკიპო შამხათ?“ - და დაეწაფა,
- რა მაგარია ზურა კიკნაძე, - თქვა უცებ ნიკომ, - ზურაბ კიკნაძე – ნაღდი მხეცია,
მაგრამ შამხათმა მონადირის ხელები და ბაგე მოიშორა, უთხრა: „ძნელი დღეები მელის.
დასვენება მმართებს. შენ კი ნახევარმთვარე დამასვი მკერდზე. მიდი“.
- ვინაა... - დუნედ იკითხა სანდრომ.
- როგორ თუ ვინაა?!. შენ რა – გილგამეში არ წაგიკითხავს?
- არა. - თქვა სანდრომ. არ ტყუოდა.
პირმოკუმული, ახლა ყვითელი საღებავით ირჯებოდა მონადირე, - შენ და, გილგამეში არ
წაგიკითხავს? - წამოდგა ნიკო, - არ გადამრიო... რატომ!
- რა ვიცი... რაღაც, ვერიდებოდი.
- კი მაგრამ, რატომ.
- არ ვიცი. - არ იცოდა და...ისე, მართლა ერიდებოდა,
ისევ გულაღმა იწვა შამხათ და, საღებავები ზედ აშრებოდა, მონადირეს კი, იმის დამხედვარეს,
კვლავ ჩორეული ჩამოესმა: „სანთელი გუამისაი არს თუალი“, და ისევ შეეშინდა, და ისევ გოგრის
ფოთლებში ჩაწვა, ეძინა იყო თუ რა იყო, უცხო ხილვები შემობურვოდა,
- და არც შენ არ წაგიკითხავს?
მაგრამ გარე ბიძაშვილი ეტყობა სულ სხვა რამეზედ – ჰფიქრობდა, რადგან:
- ნეტა კანფეტებს წყალქვეშა ნავშიაც არ ირიგებიან? - იკითხა გარე ბიძაშვილმა, ყმაწვილი იყო
რომ, რომ, როგორც უქმე დღე, ოღონდ თავისთვის – სარგებლიანი, სანდროს კი არ უყვარდა უქმი
დღეები, ღულელებიდან თუ გამოჰყვა ალბათ, რადგან იქ არად დაგიდევდნენ შაბათ – კვირასა
თუ მელიორატორის დღეს, იქ უთენია იღვიძებდა მთელი სოფელი, რიჟრაჟისთანავე დინჯ
ყალყზე დგებოდა, და მამლის პირველ დაყივლებისთანავე ნელი და რუხი ჟრიალი დაუყვებოდა
ხოლმე მთელ სოფელს, დღე – ახლა იყო, და ცისპირა წყნარი ხეები უფრო ბჟუტავდნენ, და
მძაფრი, მძაფრი, მძაფრად უტყვი მოლოდინი იდგა რომ – სუყველაფერი გრძელი დღისაკენ ჯერ
მოიისფროდ და მერე რუხად, ნაცრისფრად დაძრულიყო და, გარდაუვალი, - წყნარის
ძლევამოსილებით მოდიოდა და ამ ყოვლისმომცველი დაძვრის წინაშე არამცთუ ღამის ძაღლები
აღარ ეყეფებოდნენ, ღელეც კი თითქოს იტრუნებოდა, და მხოლოდ თავწაწვდილი ჭრელი
მამლები მანათობელის დინჯ ამოგორებას სულ ყელჩახრინწვით ეხმარებოდნენ, სხვაფრივ კი –
ვრცელი მოლოდინი იდგა, და უცებ ჩიტთა შორის ყველაზე სხარტი ჯერ მაინც რიდით, დიადი
ნებართვის მცირე მაძიებლივით მორიდებით და მოკლედ შესტვენდა, და, აჰყვებოდნენ, აქ, იქ,
შორს, აქვე, მერე ნელინელ ებერებოდათ ციცქნა ფილტვები, ყურის წამღებად, სანეტაროდ
ჟრიამულებდნენ, და იმათ სიხარულა – კრებულს სისავსისაკენ როგორ ერთვოდა ძროხის
ზმუილი, თხების კიკინი, და რძის ჩხრიალი, და ბატ – იხვებისა და ინდაურების, ღორების,
თეთრი ცხვრებისა და შეშის დაპობის წერტილოვანი ხმა, და მაშინ, სანდროს ბალღობისას ბევრი
ცხენი დაჭიხვინებდა ღულელებში, და ამ უცხოდ მშობლიურ ბუნების კრებულს თბილ და
ღუღუნა ლოგინში გატრუნული, თვალდაჭყეტილი ისე, თითქოს თვალებით ისმენდაო, ისე
უგდებდა შეუჩვეველ ყურს ქალაქელი ბავშვი... ნასაუზმევს კი, თავის კბილა სინკოს მოხალისედ
მიჰყვებოდა მინდორში, ჭუკების მოსამწყემსად.
გოგის კი მაშინ, ადრეულ ჯეილობაში, გვიან – გვიან ნებავდა გაღვიძება და, იმის ნაცვლად რომ,
მაშინ მაინც წამომხტარიყო, გაყუჩებული, დუნედ იწვა. და, სწორედაც რომ საკვირველი – ჯერაც
არასრულწლოვან გოგის მთელ ღულელებში ყველაზე მეტი შრომადღე ჰქონდა, რადგან ასე
კვირაში ორ – სამხელ, ცხენებს ხედნიდა, გახედნაში კი – მთელ შვიდ შრომადღეს უწერდნენ
სოფლის ფარღალალა კანტორაში. თანდაყოლილად ჩაუქი იყო..
მერე, უქმად წოლა რომ მობეზრდებოდა, კედლიფან ჩონგურს გადმოიღებდა და გულზე
არხეინად იჩხაკუნებდა. მერე, ესეც რომ მობეზრდებოდა, შილიფად გამოდიოდა ეზოში და ამაზე
კარგი გასართობი?-სუსტი წკნელებით შეიარაღებულები, სინკო და სანდრო, ხუთდაექვს
წლისანი, ჭუკების მიდორში გასადენად ემზადებოდნენ.
- საით გაგიწევიათ, კაცებო? - ისე ალალად იკითხავდა გოგი, გინდაც არაფერი სცოდნოდა.
სინკო თავს შემართავდა და ამაყად იტყოდა
- ჭუკები უნდა მოვჰმწყემსოთ.
- ჰეეი, აჰაა, ჰაა...- დიდმნიშვნევლურ თავის კანტურს მოჰყვებოდა გოგი,- ემანდ არაფერი
მოიწიოთ,- და ვითომც იმათ ძნელ ბედ- იღბალზე დაფიქრდებოდა.
მერე:
აბა, შენ იცი, ალექსანდრე. მინდორ- ველად ათასი რამეა ჭუკების მტერიდა...
- მტერი არა ისა...- ჩაიბუზღუნებდა სინკო. ძმის ხრიკებს ცოტა ბუნდოვნად, მაგრამ ხვდებოდა.
- შენ მანდ დასჩუმდი, ბალღო. შენისთანაებს წაუგიათ რო თავი...
სინკო სჩუმდებოდა.
გოგი კი საქმიანად განაგრძობდა:
- თუ გინდათ, ხალხნო, ხიფათს რასმე რო არ გადაეყაროთ, მხარმარცხნივ უფრო ხშირად უნდა
იყუროთ, ხალხნო...
მხარმარცხნივ არა ისა...
- დახეთ, დახე რო აღარც მიჯერებს? შენ ისე მოგდის, ბალღო...აი, შვილიშვილიო, პაპასაო... ეე...
დიდედასაო წინდების ქსოვას ასწავლიდაო. მაშ.
სინკო და სანდრო ტყუილად იდგნენ, აბა იმათი ასე გაცდენა შეიძლებოდა?
- ეგ რაღა არი?- შეიცხადებდა უცებ გოგი,- ეგ რაღად გინდათ, ადამიანო!
სინკო ჯერ სდუმდა. მერე ამბობდა:
-დანასობანას ვთამაშობთ. სხვა რა...
- ჰოიი!.. ეგ არ ენახათ ჩემს თვალებსა და...- და თოხით ხელში მომავალ დედას რომ შენიშნავდა,
ახლა იმისკენ იბრუნებდა პირს:
- დედი, ჰხედავ, დეედ?
- რასა...- იბნეოდა დეიდა ერმონა, მაგრამ იმართებოდა და თოხს მეორე ხელში ინაცვლებდა.
- აბა ამათთვის დანის გატნევა შეიძლება? ვინმე ქალი არ გამოსტაცონ გზა-გზად მგზავრებსა.
ამათ ეხლა უდუღთ სისხლი. დეიდა ერმონა კი ტყუილად შემართავდა უთოხო, თავისუფალ
ხელს და დაუცაცხანებდა:
- იი, მცონარავ, მცონარავ, ძილის დამქაშო.
გოგი კი ვითომც დარტყმის ასარიდებლად განზე გახტებოდა და,
იცინოდა, იცინოდა, კვდებოდა სიცილით, და ესის გოგი, ჩვიდმეტი წლისა მაშინ, ხანდახან,
ჩამობნელებულზე, საოცრად გამკაცრდებოდა ხოლმე, დაბამბულ, ბასრკბილებგაუმტარ
შარვალსა და ჯუბას ჩაიცვამდა, ნაჯახს დაავლებდა ხელს და, მგლებიან ღამეში, ტყე - ტყედ
ეძებდა გზააბნეულ ძროხას. ახლა კი, ღულელურ მადლიან დილით, ის რომ გრძელ და ლაღ
სიცილს მოამთავრებდა, სინკო და სანდრო უკვე მინდორში იყვნენ. სინკო არხეინად
მოირთხამდა ფეხს, სანდროს კი, ალბათ გოგის სიტყვების რაღაცა სუსხი გამოჰყოლოდა, რადგან
ბალახზე დაჯდომისა ერიდებოდა და, სინკოს ხმადაბლა ეკითხებოდა:
- აქ, გველი იცის?
- აქ გველს რა უნდა, ადამიანო, - დინჯად ამბობდა სინკო, - მდინარის პირას იცის ხოლმე.
მართლა?
მართლა, ამას წინებზე, - და ხელებს შლიდა, - აი, ამსიდიდო მოკლეს.
და მაინც, მაღალ ბალახში თუ გაივლიდა, და დიდობაშიც, მერეც, მუდამ გველზე დაბიჯებისა
ერიდებოდა. თუკი ცხელოდა, ამბობდნენ რომ, მზის გულზე უფრო გამოდიოდნენ, დიდი მზის
გულზე, უდაბნოში მიაბიჯებდა შემოსილი როსკიპი შამხათ, მონადირე კი წინ მიუძღოდა და ორი
ჯოხით გველებს უფრთხობდა, ისევ გამოჩნდა მერე მდინარე, ცხელ – ზაფხულობით მდორე და
წყნარი, და იქ გატეხეს პური და ყველი, ევფრატიდან წყალი დალიეს, და მონადირე
გაკვირვებული შესცქეროდა იმ ვრცელ სიცხეში შემოსილ შამხათს, ვინაც ტანსაცმელს
სიგრილეშიაც ვერე გუობდა, შამხათს კი მონადირის გაკვირვება შეეცოდა, და თქვა:
„თეთრი მინდა ვიყო “,
და აქეთ – იქით დებივით ალალად რომ მიიძინეს, გათენების ხანს მონადირე შეკრთა, წამოდგა,
ეჩვენებოდა თუ – წყნარ მდინარეში მუხლამდე ჩამდგარიყო როსკიპი შამხათ, და ბაცად-ბაცი
ვარსკვლავებისკენ მიეპყრა პეშვი, რომელზედაც რომ რაღაცა უჯიშო ქვა დაედო და, ქვა კი,
თანდათან, მრგვალ იაგუნდად სხვაფერდებოდა, რაღაც ჩურჩულიც მოესმოდა ტლუ მონადირეს,
შამხათი იყო, მდინარე იყო, ვეღარ გაეგო, თეთრმა როსკიპმა კი მკრთალ ნეკნებზე შეიცნო მზერა,
ნელა შემობრუნდა, თქვა:
„ფრთხილად იყავი“,
და მონადირე ძრწოლაჩაღვრილი დიდი თვალებით ხედავდა თუ, როგორ სასტიკად აღმართულიყ
სწორედ მის თვალწინ ყალყზე შემდგარი ბრტყელთავა გველი და, მზერდქცეული,
სიკვდილივით გაქვავებული, მხოლოდღა ენას ასავსავებდა, და მონადირეს თვალის უნებურად
დახამხამებისაც კი, ეშინოდა, რადგან იცოდა, ურჩი სხეულის რომელიმე სიპაწაწინე შეერეოდა
და – სწორედ იქ ჩააფრინდებოდა ყვითელკბილება გველი, ისიც იცოდა, ასე, უძრავად,
დაუნდობელი უფრო გაძლებდა, მაგრამ თავადაცა და გველს უცებ უბრალო, მაგრამ
იდუმალებით გაჟღენთილი სიტყვები რომ მოესმათ:
„აქეთ შემხედე, აქეთ შემომხედე, ჰეჰ“,#74ff4e
გველი მოდრკა და, შამხათისკენ იქცია თავი, მერე ნელინელ თიხნარზეგაწვა, და გასუსული
კვლავაც მონადირე მხოლოდ თვალის კუთხით გრძნობდა თუ, როგორ იცვამდა რუხ სამოს
შხამათ, მერე, დახრილი, მიწის რთულმკვიდრს, დაბლა მღოღავს, ჭარბთანხმოვნებიანი უცხო
აზრებით თან გრძნეულად, და დამყვავებლურად ესიტყვებოდა, მერე ბრტყელ თავზე დაადო
ხელი, მეორეთი კი იმ მკვიდრ იაგუნდს მცირე ცომივით, მიწაზე ზელდა, და ორთავე ნაზი
ხელისგულით, უსულოსაცა და ძნელსულიერს, უტყვად თრგუნავდა, და ვარსკვლავები აღარ
ჩადნენ, რომ გაიმართა და, ის იაგუნდი ფეხის ნეკათი ფრთხილად, ფაქიზად მიუმარჯვა, და
გასაგებად, მონადირის ენაზე უთხრა:
„წადი, იარე“,
და მადლიერმა გველმა ერთი კი ძაან ამოხედა და, ბრტყელი თავის კვრით, იაგუნდს წინ - წინ
იგორებდა და მიმოხვეულად მიჰქონდა სადღაც, აიმ სისხამზე გველს რა უნდოდა!, მონადირე კი,
ღონემოხდილი, მიწაზე იჯდა. იკითხა, მერე:
„შენ.. ნამდვილი ხარ? “
„მგონი. ცოტათი“
ყოვლად დამაჯერებელი კი გარე ბიძაშვილი იყო, ქალებს რომ მზერას გააყოლებდა – მაინც...
ფაძინებულიც – ასევ. დაძინებმდე, ოცდათხუთმეტს რომ გადასცდა, ღულელებში იშვითადღა
ჩასული სანდრო აუცილებლად ავიდოდა ხოლმე გოგის ახალი დიდი სახლის ზემოთა აივანზე
და, სიგრილეში, იდგა, იდგა, იცქირებოდა. ნათურებჭაღიან სახლებს ჩახჩახი გაუდიოდათ
ღამეულ სოფელში, ეზოებშიც კი ბდღვიალებდა დიდი ნათურა, მაგრამ სანდროს – ფიქრო
ცოდვილო და – ის ღულელები, გაჭირვებული, ბევრად ერჩია, ჭრაქებითა და სანთლებით
მოიდუმალოდ აბჟუტებული, ხოლო ორიოდ შეძლებული, ხოლო ორიოდ შეძლებულ ოჯახს
თვით ნავთის ლამფაც კი ხელეწიფებოდა, ძირითადად კი სანთლებიანი ღამისპირა სოფელი
წყნარად, ციაგით იღვენთებოდა, ახლა კი ვეღარც გაიგებდი, სად ეძინათ და სად – არა, და
გარდასული ბავშვობის საძიებლად ჩამოსულ სანდროს გული და ყელი ეკუმშებოდა, რადგანაც
მაშინ, ბავშვობაში, იყო და ახლა კი აღარ – კალო, იყო წისქვილი და ახლა – სამუდამოდ
ჩაქცეულიყო და მოყავისფრო დიდ სადღვებლებში აღარ აკოწიწებდნენ კარაქს, და, სოხანეზე
ვეღარ დაიარებოდნენ, ხოლო პარკეტი, სანდროს აღქმით, აღარ იყო ხე, და მაინც, სანდროს
მკვიდრად და სამუდამოდ ჩარჩენოდა ის ღულელები, როცა ღობე უფრო იყო ღობე, და ბლის ხეც
კი თითქოს უფრო იყო ხე, და ძველ შინაურ ხეებთაგან დეიდა ერმონას ეზოშიღა ტვრინავდა ის
ერთი ვაშლი, პეტრე-ექიმის ხათრით რომ არა სჭრიდნენ, და, კიდევ კარგი, ალაგ – თონე
შერჩენილიყო, ხელოვნურად განათებული სოფელი თვალს ტკენდა და, აივანზე გამოსული
სანდრო მგელივით სუ ტყისაკენიცქირებოდა, სადაც ისევ ფშვინავდა საშიში და ძველი ხუბაბა,
და თუმც სანდროსავით ცოტათი ისიც შემელოტებულიყო, მაინც ძველებურადვე იფარებდა
მგლებს, და, ყველაფერზე მეტად კარგი, რომ მექანიზატორებსა ა კანტი-კუნტაებს გარდა აქ ისევ
ისე იმ შეურყვნელ, ისეთ უნებურ და გულის ქართულს ლაპარაკობდნენ, რომ სამშობლოთი
ძლიერ შეგძრავდა, ღულელები – ეს მისი სამშობლოს გამმორჩეული ცრემლი იყო, უფრო –
კურცხალი, რადგან სწორედ იქ აღსადგენელად დაეძებდა თავის ბავშვობას, ხოლო ბავშვობა,
მოგეხსენებათ...ეე... - კარგი იყო.
და სანდროს კიდევ ერთი ბავშვობა დაჰყვა, ღულელებისგან მკვეთრად გამორჩეული, სულ
სხვაგვარ ხალხში, და ვერასოდეს დაიდგენდა თუ – რომელი რომელს სჯობდა. თუ ღულელების
გახსენებას ბინდისმიერი რამ, ნაღველნარევი სილამაზე ახლდა, იმ სულ სხვაგვარ ხალხს მუდამ
ჭრელი მზე დასჩახჩახებდათ, და სუყველაფერს, სულ ყველაფერს სიცილი და ხუმრობაერჩიათ,
იმათ გაუხუნარ ნათელად დასდგომოდათ თავთ თუმცა მარტივი, მაგრამ მკაფიო „გიხაროდენ“
და, გარდასახვის ნიჭით ცხებულებს, სხვათა გაკილვის საშუალება ათასში ერთხელ თუ
შემოაკლდსბოდათ, ერთიმეორის გამოჯავრებაც დიდად შეეძლოთ, იმათ ისეთი რა უნდა
გაჭირვებოდათ, რომ არ ეხუმრათ, ნეტა დედამიწის ზურგზე სადმე ხუმრობდა და იცინოდა
ამდენს სხვა ხალხი? აჰ, არა, არა, ალბათ ნაღდად არა.
***
სხედან ვთქვათ, დეიდა კატუტას სამზარეულოში სანდროს ბებია – ფაცა, და მისი
დეიდაშვილები: ოჯახის წყნარი დიასახლისი კატუტა და ფაცხი მერია. სამივენი თბილისის
გულის ერთ დიდ სახლში.რუსთაველის დასაწყისში. სხვადასხვა სართულებზე ცხოვრობენ, და
დეიდა კაკუტასთან უყვართ შეკრება, რადგან იმას ოთახის გარდა ოთახივით სამზარეულოცა
აქვს, იქვეა სანდროც, შვიდიოდ წლისა, და უცებ დერეფნიდან მოკლე და მხიარული შეკივლება
ისმის, მაგრამ მხიარულებისა ჯერ რა იციან, შეკივლებაზე – წამოხტებიან, „რაშია საქმე!?“ და
დერეფანში კი მოქოთქოთებს კატუტასა და მერიას მესამე და, მსუქანი, მრგვალი, კეთილი
დეიდა ჭაპულა და, მეოთხე სართულითა და მოსაყოლი ამბით აქოშინებული, ყელში
სულმომდგარი, დერეფნიდანვე იწყებს:
- გაიგეთ, გაიგეთ?- დასანდროს კოცნის, ზედაც არ უყურებს, - რამხელა გაზრდილა... იმ
შეჩვენებულს... - სულს ძლივს ითქვამს, - რა უქნია!...
- ვინ შეჩვენებულს...
„შეჩვენებული“, ანუ თვალსაჩინო ხუმრობის შემძლე, ნათესაობაში ბლომად ურევიათ და ჭირს
დადგენა.
- ვის და, ბიძინას...არიქათ, არიქათ...დამსვით სადმე! ...ამოხდა სული....
ბიძინა ღოღობერიძეც ბებიას „კვიდრი“ დეიდაშვილია, გამორჩეული თავკაცია ყოველგვარი
მახვილსიტყვაობისა თუ ანცობისა და მერე სად ეს - მცირე სრულიად საქართველოს
მახვილსიტყვაობის დედაქალაქში, თვით ქუთაისში ამა დიდად ნიჭიერ საქმეში პირველ კაცად
ბიძინა უვისთ. და, უკვე სამზარეულოში შემოსული დეიდა
ჭაპულა მძიმედ ეშვება უბრალო ტახტზე, იცინის, იცინის, ხან კედელს კეფით მიეყრდნობა, ხან
მუხლებზე დაიდებს შუბლს და, ისე გემრიელად ,დახუჭულს, სამაგიეროდ ლოყებზე უჩნდება
გახარებული ფოსოები, ისევ იცინის.
- აღარ ამოშაქრავ, შე ქალო? - ვეღარ ითმენს დეიდა მერია.
- არ გადაგვაყოლა? უჰ...
- მაცალეთ...მაცალეთ! - და ისევ ბჟირდება.
როგორც იქნება და ,დაადგება საშველი -ჯერაც პალტოგაუხდელი, წყვეტილად და სიცილნარევი
სვენებ სვენებით ჰყვება:
- ვინცხა ხნიერი პრავადნიკი მომკვტნარა ქუთაისში ბიძინას მეზობელი ერთი..უიი,
უი..დავიხრჩვი ქალი
დეიდა მერია სხვებზე ფიცხია, მაგრამ ისიც ითმენს--„პრავადნიკი“, ეს-უკვე რაღაცით კარგია. თან,
არაქართულ სიტყვებს, რაღაც, შთამბეჭდაობის გასაძლიერებლად თუ კოლორიტისთვის
ხმარობენ gol.ge./
. -ხოდა, შენ ხარ ჩემი ბატონი...გამოუდგამთ თურმე შვაზალაში იმ საცოდავის კუბო... და მოაქვთ
და მოაქვთ თურმე ვენოკები და ყვავილები და ამისთანები...დგანან თურმე ეზოში დუხავოი
მუზიკა და უკრავენ და უკრავენ ჯვარი აქაურობას და,იმ მუსიკას...იხოკავენ თურმე ლოყებს ამ
საცოდავი პრავადნიკის ნათესაობა და ხალხი...ხალხიაა? - სავსე...არის ტირილი და მოთქმა...და
ქე რო ულაგებენ და ულაგებენ თავთით იმ საცოდავს ვარდებს და ყვავილებს...შემოდის თურმე
ამ დროს ბიძინა, პატარა რაცხა გახვეული აქვს ხელში...უიი, უი...
უცდიან, უცდიან რომ...ნამეტანი.
- ჰოდა... მიდის თურმე ეს შეჩვენებული იმ საცოდავთან... დამდგარა მწუხარედ... დაჩერებია...
გაუქნ-გამოუქნევია თავი... შემოუცლია მერე ძველი გაზეთი იმ თავისი გახოულისთვის და...
ხედავენ, მარა რას ზ ხედავენ...
მოლოდინია, მოლოდინი რომ...
- პატარა დროშები ქე როა...ბაირაღებივით...პრავადნიკების...უიი, უი... მომკალით ვინცხა!..ერთი
ყვითელი ფლაჟოკი ერთ ლოყაზე მიუდვია პრავადნიკისთვის და, უთქვამს... სამოთხეში თუ
მოხვდები, ვარლამია... აგი ყვითელი გეიშვირეო და... ახლა მოლოდინს რაღა უჭირს, სუყველანი
იცინიან...
- მერე... ამ ოხერს... მეორე ლოყაზე მეორე წითელი ფლაჟოკი მიუდვია და... ჯოჯოხეთში თუ
მოხვდიო, მაშინო აგი შოუშვირეო... აბა?!
ეეჰ, რამდენი გულიანი სიცილი სმენია იმბავშვობისას სანდროს.
- ჰოოდა, მერე... ნუღარ იკითხვთ... თლათ გაუჩერებიათ დაკვრა ეზოში იმ დუხავოი
მუზიკანტებს... ისეთი სიცილი და კისკისი გამოდის იმ უბედურის ოჯახიდან თურმე... ტრუბაჩს
უკითხავს, ტრუბაჩს... ვაიმე, მოვკვდი... სანდრიკა, წყალი...
რა, რა უკითხავს...
ხვარ გაცოცხლდაო!
პატარა ხანში,მერე, სულს რომ მოითქვამენ:
გეიგო მერე სუყველამ რაშია საქმე და, იცინიან, იცინიან თურმე ხან ბიძინაზე ხან იმ ტრუბაჩის
ნათქვამზე, იცინიან და ისე, ვინმე ნემენცმა შემთხვევით რომ ჩამეიაროს, პრაზდნიკი ეგონება...
დუნია ხალხში ვეღარავინაა კუბოს ამწევი...
და, როგორც იქნება და, გულს ცოტათი რომ მოიოხებენ, სანდროს ბებია, ფაცა ამბობს:
- ახლა, სხვას რომ გაეკეთებია მაგი ამბავი...
- უჰ,მტრისას, მტრისას... მოკლავდნენ, მოკლავდნენ.
- კი, კი, ნამდვილად მოკლავდნენ გენაცვალე.
სანდროს ბებია, ნათესაობაში დიდად გამოჩენილი „შეჩვენებული“ამჯერადყუთში არის
თეორიაში გადადის:
- ასეა. ერთს რაც უხდება, მეორეს...
მაგრამ აქ კარზე აკაკუნებენ.
- მობრძანდით?
შემოდის. ეს ინკასატორია, ანუ „ლამპუჩკის კაცი“
- გამარჯობათ.
იციან, რომ აღმოსავლელია, და ახლა ხაზგასმული ქართულით ალაპარაკდებიან, შეუძლიათ ესეც;
„ლამპუჩკის კაცი“ კი ოთხი ქალის საზოგადოებაში თვალსაჩინოდ იბნევა, თანაც სულ
სხვადასხვაგვარად ლამაზია ოთხივე:დეიდა ჭაპულა კეთილად მომხიბვლელია, და თუ დეოდა
კატუტაში სიმშვიდე და სათნოება სჭვივის, დეიდა მერია შემართულია, დიდი მწვანე
თვალებიმუდამ უელავს, ექვსი წლის სანდროს ბებია კი, ფაცა, ორმოცდაოთხისაა მხოლოდ, თან
გაცილებით ახალგაზრდად გამოიყურება, სუსტი, მაღალი, ძალიან ქალური და ლამაზი ქალია, და
„ლამპუჩკის კაცი“ ცოტათი კი არა, კარგა გვარიანად იბნევადა და ამიტომ დიდად ქედმაღლურად
ირჯება, ამათთვის ქედმაღლობა კი... და ამასხარავებენ. ექილიკებიან, ფარულად;
- დაე, გამარჯვებანი ნუ მოგშლოდეთ ბუნების ძალთაგან... სვებედნიერად გაგიმარჯოთ, ჩემო
ბატონო... მობრძანდით, დაბრძანდით, ბატონო ვამეხ.
- მე ვამეხი არ მქვიან.
- და მაშ აბა განა რა გქვიანთ? ,
- სოლო.
- აჰ, დიდი ბოდიში, ვრცელი ბოდიში, ეს როგორ მოგვივიდა, - ვითომც გულწრფელად
შეიცხადებს დეიდა მერია და, ფაცა ბებიას გადაულაპარაკებს: - სულერთი არაა? მე შენ გეტყვი,
ნამეტანი განსხვავებაა დიდიდიდი ამბავი მაგი თუ სოლოა. ჩვენ - კვარტეტი ვართ.ჯიბეზე
სანდროს არ თვლიან, წყნარადვე ზის, მაგრამ ყველაფერი ამახსოვრდება.
- კარგი სახელია ძალიანი. - ამბობს დეიდა ჭაპულა, - ბარაქალური.
ვალდებულ სტუმარს წარბებიც კი უფაციცდება, ესენი კი რას დაიმჩნევენ, „შეჩვენებულებია“,
მაგრამ შენიღბული სიცილით ისე არიან სავსენი, რომ ნათურის კაცი რაღაცას თითქოს ხვდება,
თან ვერ ხვდება, თან ისევ ხვდება, თან ვერაფერს ხვდება... მაგრამ შინაგანად აფორიაქებულია,
სათვალეს წამდაუწუმ ისწორებს, მიჩერებია მრიცხველს...
რამე ხომ არ დაუშავებია, ჩემო ბატონო...
ვისა...
მრიცხველს, ვოს...
არაა.
- უჰ, არ მოგვეშვა გულზე? იგრე გულდაგულ აჰყურებდით, მეთქი, რამე აუგი ხომ არ ჩაუდენია –
მეთქი...
და, თავაზიანად მიაყრიან:
- ამას წინეებზე ჩვენი ნათურა ვერ იქცეოდა რაღაცა კარგად, ჩემო ბატონო... პაჭუნობდა
ნამეტანს, მაგრამ მერე გადაუარა... ეჰ, ეგ კი არა, ხანდისხან ჩვენც კი გამოვდივართ მწყობრიდან,
ადამიანები... დიახ... დიახა!... მაშა!.. ბარაქალა!.. სანდა საღოლ!... - მიაყრიან და, მერე ხმას
საიდუმლოდ დაუწევენ: - მეზობელი გვყავს ფსხვილი ქალი ერთი... ბლომად ქმრებგანაყარი...
მოგეწონებათ თქვენ... ძალუა...
ჰა!.. ვინ მსხვილი ქალი... მოგეწონებათ თქვენ... რა შუაშია!
- აჰ, არაფერში... ისე – უბრალოდ, მრიცხველზე გაგვახსენდა... ვერ დაგვითვლია იმისი ქმრები,
ჩემო ბატონო... ტყვილი გაგვახსენდა...
„ჩვენ“ - ობით ირჯებიან, რადგან ფარული სიცელქე აერთიანებთ, ერთი დეიდა კატუტაღაა ჩუმად
– წყნარი, კეთილი, სათნო ქალი და, შეჩვენებულებზე, მკრთალად ეღიმება...
- ჩაი მიირთვით, ჩემო ბატონო... ჩინური წესით დაყენებული უფრო გირჩევნიათ თუ, იაპონურ
ყაიდაზე?
ნათურის კაცი კი – კი გრძნობს ამჯერად რაღაცას და, ჩაიბუზღუნებს:
რა დროს ჩაია... ჩაი არა, მაი...
- აჰ,- შეიცხადეს სანდროს ბებია, ფაცა, - ქართულის გადამახინჯების ნებას არავინ მოგცემთ
თქვენ... მაი კი არა, - მაისი.
რა მაისი... რისი მაისი, თებერვალია ახლა... მაისიოო, დახე!
და, ქვითარს რომ შეავსებს:
კარგად იყავით!.. ვაჰ!
და, როგორც კი გავა, დეიდა ჭაპულა და დეიდა მერია ყელს იწიწკნიან:
ფაცა, ფაცა, შენი ჭირიმე, გაცინე რა, გაცინე რა ფაცა...
მაგრამ ბებიას განაზება უყვარს:
როგორ გავცინებ... სად შემიძლია...
დაუჯერებენ, კი:
კაი უჰ! გაფიცებ ყველაფერს, ფაცა...
მაგრამ ბებია ისევ ნაზად ამბობს:
რაღადროს ჩემი მასხრობაა, დავბერდი ქალი...
და აქ დეიდა კატუტა პირველად იღებს ხმას:
სანდრიკას გაფიცებ.
რააო? სანდრიკას გაფიცებო! აჰ... - და ბებია ფაცა მაშინვე ამბობს:
სათვალე მომეცით აბა.ყუთში არის
და გადის.
მერე – კაკუნი და:
მობრძანდით, მობრძანდით! - იძახის გაფაციცებული დეიდა მერია.
და, შემოდის, მაგრამ რა შემოდის – რაღაცით, ყოვლად ვერაუხსნელად, სანდროს ბებია ახლა ის
კაცია, „ლამპუჩკის კაცია“ ბებია ფაცა ახლა, და ძალად შეჭმუხვნილი სახითაც იმას თუმც სულაც
არა ჰგავს, გამომეტყველებით – ახლა ჭეშმარიტად ის კაცია ბებია ფაცა, და, თუმც სუსტი და
გამხდარია, - სწორედაც რომ საკვირველი! - იმ კაცის ტორია ახლა ფაცა-ბებიას სუსტი და
გამხდარი ხელი, და მისი კაბაც კი, კაბაც – გადასარევი! - იმ კაცის პალტოა ახლა, ისერიგ მოურგია
ტანზე, და როცა იტყვის: „გამარჯობათ“, და მრიცხველს ახედავს, გადაფიჩინებულია ბებიას
სამთავე დეიდაშვილი, „ლამპუჩკის“ ახლადმოვლენილი „კაცი“ კი ჯავრს იყრის, რომ ინკასატორმა
ოდნავი ყურადღებაც კი არ მიაქცია სანდრიკას, მისი ღრმა რწმენით, დედამიწის ზურგზე
უპირველეს ბავშვს, და ამბობს: „რა კარგი ყრმაა“, და სანდროს ლოყაზე კოცნის, სანდრიკას აქ
ყველა ეფერება, წამდაუწუმ და ყოველ ნაბიჯზე, და ეს ფერება სანდროსაც რომ დაჰყვა, და იქ,
ღულელებში, სტუმრად რომ ჩაიყვანა თავისი პატარა ქალ - ვაჟი, და რომელიღაც რომ აიყვანა და
ლოყაზე აკოცა, დეიდა ერმონამ იწყინა და თქვა:
- როგორ შეიძლება.
და, სანდროს უტყვ გაკვირვებაზე, დაამატა:
***
- შვილის მოფერება არ შეიძლება, შვილო. გაფუჭებაა.
სანდრომ ესღა მოახერხა:
მ..მაგრამ დეიდა ერმონას შვილებმა მაინც იცოდნენ, დედაიმათი ჩუმჩუმად რომ იფერებოდა.
რომ იტყოდა, ვთქვათ: „საქონელი გარეკე, ბალღო“, ბალღო – ძაან ფაქიზად ჟღერდა, დიდად
განსხვავდებოდა „შეშას აღარ დააპობ, ადამიანო?“ - საგან, ხოლო როდესაც სინკომ კუჭის სამი
ურთულესი ოპერაცია ზედიზედ გადაიტანა და ქალაქში იწვა, დედაიმისმა ერთხელაც ასე
ჩაილაპარაკა: „ენაცვალოს დედილო“, და ისე გაშრა, რომ „დედილო“ - თი თავის თავსაც კი,
უბედურ თავს, რომ მოეფერა; დეიდა ერმონას ხმა ჰქონდა ლმობიერი, ლმობიერების ერთი, და,
დასდგომია ერთხელაც თავთ შავკოპლება ბურვაკს, რომელსაც რამე-რუმეებით პირთამდე სავსე
ტაშტი ჩაუყვია დინგი და, თქვლეფს, თქვლეფს რომ, მეტი აღარ შეიძლება – დინგით სუ ტაშტის
განგრევასა ლამობს, ხრუტუნებს, ღრუტუნებს, ჰქშენს. რაღადროს იმისი მოფერებაა, ღორული
ჰაზრით, დიდებასაა და ეგ არის, მაგრამ-სწორედაც რომ საკვირველი-დეიდა ერმონა თავთ
დასდგომია და, იმ თავისი რბილად წელადი ხმით, დაჰლაპარაკებს: „შეექეც, შეექეც შე ბეჩავო,
შეექეცი“,-ეფერება. და გაკვირვებული სანდრო რომ დაინახა, რომელიღაც შვილით ხელში, განზე
იბრუნა პირი, და, თავი იმერთლა თუ რა, თქვა:
-უენოოა.
და მკრთალი „ჰ“-ც რომ დააყოლა, აფორიაქებულმა სანდრომ,რომელსაც ცოტა რამ გაეგებოდა
ბგერებისა, იმავ საღამოთი სოფლის კლუბის დანჯღრეულ პიანინოზე რომ შეამოწმა ეს „უენოოა-
ჰ“, კი,კი, ნამდვილად ასე ჟღერდა:რე-სი-დო-სი ლაა...სიჰ!..-დეიდა ერმონა:
მღეროდა.
- მე ძალიან მინდა, - თქვა ფიქრებში წასულმა გარე ბიძაშვილმა, - რომ მყავდეს კაი ძვირფასი
იახტა და მთავარ კაი კაბინეტში მედგეს კაი თეთრი-თეთრი როიალი და კაი ლამაზი ზანგის
სუქანი ქალი რომ უკრავდეს ზედ.
- რას იცინით რომ იცინით, - შეიცხადა მერე გარე ბიძაშვილმა,
- ტანი აქვს ცუდი თუ ფეხი! - რომელს, როიალს?
ტანიც კარგი ჰქონდა და ფეხიც, კარგი კი არა, მეტი, მაგრამ რად გინდოდა, განიერი და თალხი
სამოსი თხელ,ვიწრო ქუსლებამდე სცემდა, და იმ დაფიქრებულად ამორიყული სახის დანახვაზე
რომელი უცხო იფიქრებდა თუ, სახელად შამხათ - „მხიარული“, ერქვა.
ძნელი საქმისკენ, დიდი ველურის მოსაქცევად მიაბიჯებდა როსკიპი შამხათ, ტლუ მონადირეს
მიჰყვებოდა; გზად ხან გველ-ხვლიკიანი უდაბნო ედოთ, ხანაც ზანტად დაკლაკნილი ევფრატის
პირა ჭალები და ტაძრის როსკიპს სილით ამომწვარ ფეხისგულებს დროდადრო სოველი თიხა
უგრილებდა. მონადირეს რა - აამ გზებზე ნაჩვევი იყო. იმ წყაროს წინა ბოლო ღამე კი ლეღვნარში
ათიეს.
მართლა ათიეს, რადგან აქეთ-იქით ისევ დებივით ალალად რომ მიიძინეს, მერე იყო და, ლეღვის
ფოთლების ნამცეცები, მწვანედ ბუსუსა მტვერი, მონადირეს დაეყარა და ლეღვისმიერმა
ქავილმა ისე შეაწუხა, რომ ჯერბურანში და მერეც, ძილგამტყდარი და შეწუხებული,
გაბეზრებული, ტანს იხოკავდა. ხანდახან ვითომც წაუყრუებდა შეჩენილ ქავილს, მაგრამ არა,
აარა, არ ასვენებდა, გვერდს წამდაუწუმ იცვლიდა და გორაობდა კიდეც, მაგრამ სიმწრით
გაოფლილ სხეულს ის ნამცეცები კიდევ უფრო ეჟღინთებოდა და მონადირემ გაიფიქრა:„არ
ეგონოს თუ, მისთვის ვბორგავ“, და შამხათისკენ გაიხედა, მაგრამ ვერ ჩანდა, ის.
შიშით დაბურძგლა მონადირეს - „ხომ არ გაიპარა“, ქავილმაც კი გადაუარა -„გილგამეშს რა
გადაურჩება“, ძრწოლადავლილი, ჯერ იდგა და, კიდევ კარგი რომ, ღამის ჰაერში
ნელსაცხებლების მკრთალი სურნელი ფოფინებდა და, მონადირე, ნესტოებდაბერილი, ამ
ბაცადბაც, ტივტივა ბილიკს ფეხისწვერებზე შემდგარი გაჰყვა.
ვრცელ მდინარეში წელამდე ჩამდგარიყო გრძნეული შამხათ, დამძიმებულ პეშვს გულზე მწარედ
იხახუნებდა, და მოქნილი თიხა უფრო მოქნილ თითებს შუა მაინც რომ გამოეცლებოდა,
იხრებოდა და, მორკალული, უხვი ფსკერიდან ახალი თიხით ივსებდა ვიწრო პეშვებს, დახრილს,
მტკივანი მკერდი უხვ მდინარეში ეწობოდა, და ევფრატისეული მტკნარი შვება გრილ ალერსში
რომ გადადიოდა, ქანდაკად იმართებოდა თეთრი შამხათ, და მთვარიანი ღამის ფარატინა შუქზე
იმ თავის დაძაბულ მკერდზე დაიცქირებოდა, და ვაშლისა და ნახევარმთვარის გამკრთალებულ
ბჟუტვას მაინც რომ შეიმჩნევდა, დაწყვილებულ თიხიან პეშვებს ჯერ ისევ მკერდზე, მერე და
მერე კი ყელზე, სახეზე, მისაწვდომ ზურგსა და თმაზედაც კი იხახუნებდა, წყალში ჯდებოდა,
ინთქმებოდა, ვეღარა ჩანდა, „მთელ ნელსაცხებლებს თიხა შეიწოვს, წყალი წაიღებს“,
შეშფოთებულიყო მონადირე, მაგრამ თვალის წყალობად ისევ რომ ამოიმართებოდა სალუქი
ტანი, მონადირეს ახსენდებოდა თუ, როგორ იხილა სულპირველად გრძნეული შამხათ-იმ დიდ,
ღრუბლებსმიბჯენილ ტაძარში, სადაც გამობრძმედილი ამტანი შამხათ საღვთო როსკიპად
მთელის არსებით იღწვოდა და მუშაკობდა.
თუმც მონადირე კენტად იყო, გილგამეშის კაცი მაინც შეუშვეს ვრცელ რუხ ტაძარში, იქ კი
წყვილებად იდგნენ შესაუღლებლები; გახევებულნი, ყურს მიუგდებდნენ შორეული ენქის
სულისთქმას, აიმ ენქისა, რომელსაც რომ დიდი ხნის წინათ, ადრე, მაინც მორქინალ ფურივით
ამაყად რომ შეეგება დამშრალი ევფრატი,სახელად მაშინ-ბურანუნა, მამა ენქიც მისკენ წავიდა,
ბურანუნას არსში გამაგრდა და, წყაროებისა და მარადმედინი მდინარეების სიცოცხლით
დამაჯილდოებელმა,დიადმა ხარმა,თავისი უხვი ნაყოფით აავსო აწ გაყუჩებული და დინჯად
მედანი ვრცელი ფური,და მძლავრი ენქის შორეული სუნთქვა ტრიალებდა იმ ბევრცეცხლიან
ტაძარში,სადაც,სადაც რომ შამხათს გასათხოვართათვის ქალის ძნელი ხელობა კარგად უნდა
ესწავლებინა.ისუსებოდნენ და წრიალა ცეცხლის ბაცი აჩრდილები სახეზე უფრო გადასდიოდათ
რადგან იმათ წინაშე შემაღლებულზე გამოდიოდა რისკიპი შამხათ: ყრუდ შეოსილი, ყუჩად
მდგარ სარეცელთან მიდიოდა, ჯერ ზურგით იდგა, მაგრამ ტანსაცმელზედაც კი ეტყობოდა,
დაფიქრებული, იძაბებოდნენ მხილველები, შამხათ კი მაღლა შემართავდა ხელებს,
შეიფრთხიალებდა და მრგვლად ეცემოდა მისი რუხი და ტლანქი სამოსი და მთლად შიშველი,
ბუნებრივი, დედიშობილა, ჩვეულებრივი ვითომ, მაგრამ სინაზითა და სისალუქით ისე იყო
ჩამოძერწილიი? და,უბაცესი სისხლძარღვებით გამონასკვული, თავადაც ხომ სხეულის ტყვე,
სხვებსაც სხეულით იქით ატყვევებდა და პირმოკუმული, ყვრიმალებდაბერილი კაცებისა და
გაკვირვებისაგან ბაგეგაპობილ ქალთა წინაზე კეფით, კისერით, ზურგით, წელითა და ასე
ქვემოთ, შემაღლებულზე იდგა, ლოდში გლუვად ამოკვეთილ გრილ სარეცელზე წვებოდა მერე,
და ნაღვლიანად მომლოდინე სახე აქვთ, მაყურებელთაკენ მოექცია და, ფერმკთალ სახეზე,
აიმასაც ცეცხლის თავნება აჩრდილები გადასდიოდა.
საღი ქურუმი კი უმი ხორცის ჭამა-ჭამით შემოდიოდა, ხვადი იყო და ბრგე.
იმისკენ იშვერდა ხელებს შამხათ, მყარ სარეცელზე წამოიწევდა, ისა თრთოდა როომ? მაგრამ
თვალთმაქცობით არ მოსდიოდა, არამედ -კარგად ახსოვდა ის პირველი ღამე, კუნაპეტგამჯდატ
ოთახში რომ შეაგდეს და, სადღაც ბნელში რომ მოიკუნტა, გრძელი მკლავების ბრმა ფათურით
იპოვნა ღამის მამაკაცმა გამოუცდელი ქალწული შამხათ, იდაყვებითაც კი დაეძებდა გან-გან.
მერე კი, ნაპოვნს, ხელი დარია. მერე კი, იმ განუკითხავ ხელებს ვიღა დაეძებდა, და ახლაც,
სხეულით ამო გასახედნები მკვეთრად გრძნობდნენ თუ, თავადაც როგორ დაატყდათ ის
პირველი ტკენა, შამხათს სახეზე ელდად რომ აჩნდა, და შესახედავნი რადგან გუშღამ უკვე
გილგამეშგამოვლილები იყვნენ, იმათზე მეტად, უფერუხორცო შეუხედავებს აცახცახებდათ.
მერე ნელინელ განეხვნებოდა მოკუმული ტუჩები შამხათს, და რაღაც კუთვნილს თეთრი ტანით
ძლიერ ისმენდა, მიუგდებდა ყურს, და შესაუღლებლები გაფაციცებით ხედავდნენ თუ, როგორ
სრულდებოდა.
- ჰიეროგამია რა არის?-იკითხა გარე ბიძაშვილმა, - რაღას არ იტყვის თქვენი ენა,
ხოლო მონჯღრეული ქურუმი როცა გვერდზე გადაგორდებოდა, ჯერ განაბული იწვა შამხათ,
მისავათებულს განითამაშებდა, სული უგუბდებოდათ შეუხედავებს, შესახედავნი – ასე თუ ისე
მშვიდად გახლდნენთ, გუშღამინდელი, აკი მაინც ცოც ხლები იყვნენ, მერე კი შამხათ
ძლივსგახელილი ცალი თვალით გააპარებდა მახვილ მზერას ქურუმისაკენ, იმ მძიმე ქურუმს
გუნებაში კოხტად სწონიდა, და გა-დათელილი ლერწამივით ძალიან ნელა წამოიმართებოდა
მერე, მნახველთა თვალწინ წარსდგებოდა უვნებელი, შიშველი, ურცხვი,
- ერთი პატიოსანი ქალი იყო ჩვენში ძალიანი პატიოსანი ერთი, - თქვა გარე ბიძაშვილმა, - ვის
გააბედვინებდა რამეს ის. ერთხელ, შუა პანაშვიდზე, კვიდრი ბიცოლა რო მოუკვდა და
გარდაეცვალა, ვიღაცა აქედან ჩამოსულმა შლიაპიანმა კაცმა სამძიმარზე იმასაც ხელზე რო
დაუპირა კოცნა, აი, ხო ისეთი ვითომ არაფერი, არა? მაგრამ ისეთი კივილი ატეხა, იმ კაცს შლიაპა
გავარდა ხელიდან. დიდი პატიოსანი ქალი იყო ძალიანი. განსაკუთრებით ხალხში. არავისთვის
გადაუდვია მისდღემჩი არაფერი. სხვა ჭირისუფლებმა კი ხელზე კოცნა მშვენიერი კარგად
ჩაყლაპეს.
თავისთვის ბაცად იღიმებოდა როსკიპი შამხათ, და ქვის სარეცელს ნელ წრედ უვლიდა,
შეჩერდებოდა მერე, დაიხრებოდა, საღებავიან თიხის ჯამში ჩაჰყოფდა პეშვს, და ცალ მკლავს
მწვანედ იღებავდა, მერე კი წითლად აივარვარებდა ნახევარ მკერდს, ფეხზე ლურჯ ლაქებს
დაისვამდა დამისი სითეთრე უფრო სჭვიოდა, დიდ მუქ თვალებში შუქჩამდგარი, მკვეთრად
დახრილი, ღონივრად აიკლაკნებოდა მერე, და შესახედად-ღირდა, მაგრამ თვალები მძიმედ
დაეხუჭა მიკარგულ ქურუმს, არად აგდებდა, მოაზროვნე შამხათ კი მათრობელად
სუნამომომდინარ თიხის მოჩუქურთმებულ ჭურჭელს დასწვდებოდა და ნელსაცხებლებს
ძალიან რომ შეიზავებდა, ქურუმისაკენ იხრებოდა, სურნელოვან,მკერდს მსხვილ ბაგეზე სულ
მცირე ხნით, ჩქამად ადებდა, თვალებს ახელდა საღი ქურუმი, მიეტანებოდა, ვერაგი შამხათ კი
უკან გახტებოდა, ღიმილიანი,და რაღაც უცნაურ ცეკვას იწყებდა, ცეცხლივით უგზოდ
ტორტმანებდა, გადაზნექილი, ხელებს იწვდიდა და ჭრელი სხეულის ყოველ კუნჭულს
წყალობად უჩენდა, გაღიმებული ცეკვავდა ქურუმისა და შეგირდთა თვალწინ ამბოხა ქალი-
მხიარული როსკიპი შამხათ, გლუვ სარეცელს უტრიალებდა, და მხტუნავი ცეცხლი გრილილი
შუქებით მთელ ტანსაც ელეთმელეთად უღიმებდა და წამოწევანაკადრებ ქურუმს თვალებსაცა
და ფერად სხეულს შორიდან ამაოდ უჟუჟუნებდა მხიარული დედაკაცი შამხათ, თითით
უხმობდა ჯერ ქურუმი, ხელით ეძახდა მერე, მაგრამ
- იმ შლიაპიანმა ძალიანი ბევრი კი იძახა მე არაფერი არ მინდოდა, მე გულში ცუდი არაფერი
მედოო, - თქვა გარე ბიძაშვილმა, - მაგრამ გაყუთში არისლახეს. აბა ასეთ კივილს
ტყუილუბრალოდ ხომ არ ატეხავდაო. ერთი ბერეტიანიც მიაყოლეს ზედ. ყოვლისშემთხვევაში.
მაგრამ თავს იფასებდა შამხათ, ქალის ბუნებას ისწავებოდა, საღი ქურუმი კი თავად მიდიოდა
მასთან, აიყვანდა და პატარა ხანში ყველანი გრძნობდნენ, რომ ჰქონიათ სხვაგვარი ბაგე, ყელი,
იღლია.
თმები, და ყური, რომ შესძლებიათ ათასგვარი ხრიკის ჩადენა, სხეულს ღონივრად აზმორებდა
შეღებილი და სურნელოვანი როსკიპი შამხათ და, ჩრდილებნარევი გმინვა იდგა, ახლა, კი, ახლა,
დიდი განსაცდელის წინ, სიჩუმეში, ისედაც ვრცელი სხეულის ზედმეტობები თიხის ხახუნით
რომ განიშორა და, ნაპირზე რომ გამოვიდა, იმ დილა-ბნელში, სხეულზე კარგად დაიხედა და, რომ
ვეღარ შეიმჩნია ვეღარაფერი, გაკვირვებულყუთში არის მონადირეს თავდახრილმა და მორცხვმა,
უთხრა:
- მე-მე მინდა ვიყო,
მერე, ლეღვს კრეფდნენ.
დილის ლეღვს ჰკრეფდნენ კაცი და ქალი, მაგრამ ერთმანეთს არ ეკარებოდნენ, რადგან ორთავე
მონადირე იყო, შამხათ კი-უფრო. დედიშობილებს, ლეღვისმიერი ქავილი აწუხებდათ, მაგრამ
შამხათმა იმ თავისი გრძელი სამოსის ჩაცმისთანავე ლეღვის ფოთლები მრგვალ საყელოში
ჩაიყარა, მაგრად შემოიჭირა სადა ქამარი და, დიდი ქავილის მოსურნე გახდა, იქაც, წყაროსთან,
გრილ თიხნარზე მოკუნტულად მჯდარს, დიდი მოქავილე – გაბანჯგვლული შორი ენქიდუ
წამდაუწუმ ელანდებოდა, ვინც არ იცოდა ჯერაც ქალი, სულ მონადირის მამას არა ჰგავდა?
მაგრამ მონადირის მამა შედინჯებულიყო, მეზობლის დედაკაცს ხანდახან თუ შეავლებდა
თვალს, ის კი, მკერდ – ძლიერ – მოღიავებული, მწარედ დახრილი, ქვებსა ჰკრეფდა და
მონადირის მამა როგორც იქნა და, ის იყო, რომ გაიმართა:
მამიი! მამიი!!
„ჯანდაბა და დოზანა“, - შუმერულად გაიფიქრა მეზობლის ქალმა - „და შავი ჭირი... და ლენცოფა
შენ “, მონადირე კი მართლაც ლენცოფანაჭამივით გამორბოდა მათკენ - „მამიი, მამი,
ბაგე შეკვროდა მონადირის მამას, და ვერ აგებდა, რადგან ყელშეხვეულ სანდროს
წყნარად შემოეჭდო თითები სურაზე, სურა კი თიხისა იყო, და წყალს თავისი ბავშვური გონით
ვითომ ითბობდა, ზამთაროი იდგა, გრძელი დეკემბრის თვე, ტკარცალა ღუმელს
შემოსხდომოდნენ დეიდა კატუტა, დეიდა მერია და სანდროს ბებია ფაცა, და ისევ შეკივლება,
ისევ დეიდა ჭაპულა, ისევ-„გაიგეთ, გაიგეთ? იმ შეჩვენებულს...“
- არაფერი გამიგია მე!, არაფერი არ გამიგია მამი ჯერ მე ამისთანა! ძალიან მტრული თვალებით
გამოჰყურებდა დამფრთხალ მონადირეს ქვების უშედეგოდ ამკრეფი დედაკაცი,
- მისულა ის შეჩვენებული ბიძინა აღმასკომშია თუ რაცხა...
- მოდი აქ, ქალო, ჩამოჯექი ჯერ... - და ღუმელთან იმასაც უდგამენ დაბალ სამფეხა სკამს,
ღულელებში კი თოვს, თოვს და საღამოს პირია, შეშას მუყაითად აპობს პერანგისამარა გოგი,
დეიდა ერმონა კი, თბილად ჩაცმული, ღაზლსა და ბანბოვანში, იცდის, იცდის და ათოვს, მერე
ნეკნებზე იდაყვებმიდებულ, მართკუთხა ხელებს გაუშვერს და ქვასავით შეშას ულაგებს
ქვეყნისამტან ხელებზე გოგი, თან, უფრთხილდება: „გეყოფა, დეედ...“ „მამიი, მამიი!“ - ძალიან
შორს, უსაშველოდ შორს, თიჩქოსდა მიუწვდომელში გაჰყვირის მონადირე.იმდენი
ველოდეეთ...“
„მერე და, რაღა მოგარბენინედა, შე...“ - კვლავ შუმერულად გაიფიქრა მეზობლის მსხვილმა
დედაკაცმა, სხვა ენა იმანარ იცოდა და, რა ექნა.
„ორი დღე ისხდნენ წყაროს ნაპირას“,
ორი დღე ითმენდა ქავილს შამხათ,
- ჰოდა, მისულა პირდაპირ გუნდის მეცადინეობიდან ბიძინა უფროსობასთან, იგენს, ხო იცი,
მთელი დღე რომ არაფერი აკეთონ, საღამოობით უყვართ შეკრება...
- და, როგორც იქნა, როგორც იქნა, მამიი,
„ბოლოს მოვიდა ჯოგი წყლის სასმელად,
მივიდნენ მხეცები, წყლით გულს იხარებდნენ,
მათთან ენქიდუც, ველზე ნაშობი“,
საღამოხანს მოვიდნენ,
- ჰოდა, დაუდვია თავი და, შესულა პირდაპირ იგენთან. ნასვამია ცოტა, მარა რა
უჭირს, ბიძინასას ყოლიფერს გუობენ...
„არ დაიღალე, დეედ?..“ „არა“. „მართალი მითხარ“. „მორჩი“. „ეგ რასა - შეშის დაპობასა?“ „ყბეედ“.
- ავიღე, მამი და, პირდაპირ ვუთხარი ძალიანი:
„ჰა იგი, შამხათ, შეიხსენ მკერდი,
და კალთა შენი გადაიშიშვლე;
ოდეს დაგინახავს, ახლოს მოდგება“,
- ოო, ლოტბარს გაუმარჯოს, ლოტბარსო, უთქვამს იგენის თლათ მთავარს, რასა იქმ, ბიძინა, ხომ
მშვიდობააო,
პირშიმთქმელურად ვეუბნებოდი ძალიანი:
„დაე, აიღოს სიმწიფე შენი,
ნუ დაიმორცხვებ, წაართვი ჯანი“,
მშვიდობა კიაო, ბიძინამ, თურმე, მარა სათხოვარი მაქვენ ბატონო, ერთიო. რადარა სათხოვარი,
ამხანაგო ბიძინაო,
„მაშინ შეიხსნა შამხათმა მკერდი,
დაკალთა თვისი გადაიშიშვლა“,
და თეთრ ფეხებზეც რომ იცხუნა ლეღვის ფოთოლი, წამოიმართა, გაშრა ენქიდე, მსგავსი მხეცი
ჯერ არ ენახა,
- რა სათხოვარიო და, ბატონო იმანო, კი ვარ ლოტბარი, მარა გუნდი რო არ მივარგაო? - რატო არ
გივარგაო? - რატოო და, ბატონო იმანო და, შეუხედავი ქალები მყავს ძალიანიო. მღერით,
იცოცხლე, ნამეყანი კარგად კი მღერიან, მარა, რომელიმეზე ხო უნდა შეაჩერონ ხალხმა თვალიო...
ღელელებში, შინ, ორნიღა არიან, ცურვის უცოდინარი ხარება ფლოტშია, თენგიზა და სინკო
ქალაქის საავადმყოფოში წვანან... და გოგიც ძალისძალათი, თავსზემოთ ხუმრობს,
თოვს,
მერე, დავარიგე კიდევ და კიდევ და კვლავ!:
„სამოსი დაფინე, ზედ დაგაწვება,
ნუ მორცხობ, სუნთქვა მისი მიიღე,
აჩვენე ველური ქალის ხელოვნება“,
- მერეო, მე რა გიშველო, ამხანაგო ბიძინაო. - რაო და, ორი ახალი კონსერვატორია
დამთავრებული ლამაზი ქალი უნდა გამიხერხოთო. ერთს აქეთ კიდაროზე დავაყენებ და მეორეს
იქითაზე და ივლის აქეთ-იქით ხალხის თვალიო - დაფიქრებულა, იგენის თლათ უფროსი.
„დეედი, დედ...“ - ცბიერად ეკითხება გოგია, „ერთი კილო რკინა უფრო მძიმეა თუ ერთი კილო
მატყლი?“ დეიდა. ერმონა კი ჯერ გააგრძელებს: „ჰაიი , ჰაიი“ , - დამერე- დასძენს : „ცარიელა
ჭკვავ“ .
- ახლა, ქუთაისში რომელს არ უყვარს ხმაურობა და, იგენის თლათუფროსსაც უთქვამს: მერედა,
ამხანაგო ბიძინა, შენ თითონ არ ხარ ლამაზი, რად გინდა ლამაზი ქალებიო.
მამიი, მამიი, არაფერი არ გამიგია ჯერ მე ამისთანა: „ექვს დღეს და შვიდ ღამეს ნერბავდა
შამხათს, და რა ენქიდუს ვნება“,
- ნერბავდა რა არი? - იკითხა გარე ბიძაშვილმა და, იაზრა, საზრიანი იყო, უი ჰო, ისა...
- ახლა, რა ხუმრობა ახლა ის იყო, მარა, რო ესიამოვნებინათ, ისეთი სიცილ-კისკისი აუტეხიათ
იგენს რომ, იცინიან, იცინიან, და, კვდებიან თურმე სიცილით. ქე რო ჩაშოშმინებულან ძლივს...
უიმე, უი... და ამას, ამას, ამ შეჩვენებულს, ჩვენსას რა უპასუხია თუ იცით... უიმე, უიმე, ვაი...
დავიხრჩვი ქალი! - არა იქნა და არ იქმნა მისი გაჩერება, მამი, რა ნახა ჩემმა საკუთარმა თვალებმა
იქ, მას,
„და რა დაუცხრა ენქიდუს ვნება,
პირი იბრუნა თავისი ჯოგისკენ,
ხედავს ენქიდუ – გარბის ქურციკი,
და ველურ ჯოგსაც ზურგი უქცევია“,
აღარ ამოშაქრავ, შე ქალო?
„წამოდგა ენქიდუ – შეკვრია სხეული,
მუხლები დაუდგა, ჯოგს ვეღარ მიჰყვება,
დასუსტდა ენქიდუ, ვერ ირბენს ძველებურად,
მაგრამ გაბრძენდა, განევრცო გონება.
მობრუნდა, შამხათს მუხლებთან დაუჯდა“,
ჩაშოშმინებულან, ქავილდაამებულია შამხათ, მკერდზე ბანჯგვლები შეთხელებია ველურად
ნამყოფს,
მაცალეთ, მაცალეთ, მოვვითქვა სული,
„ასე ეუბნება ენქიდუს როსკიპი:
მშვენიერი ხარ, ღვთაებას ედრები,
რად დაძრწი ველად გარეულ ჯოგთან?
მოდი, გალავნიან ურუქს წამომყევი,
მიგიყვან ღვთაებრივ, ბრწყინვალე სახლში“,
- უთქვამს, ვაიმე, ვაიმე, მომკალით ვინცხამ, უთქვამს, მე რო არ ვარ ლამაზი, მიტომაც ვდგავარ
ხალხისკენ ზურგით, ჩემო ბატონო იმანო.
„სად გილგამეშია, სიქველით სრული,
ხალხზე რომ მძლავრობს მოზვერივით,
შეიყვარებ შენს თავზე უმეტეს,
რაკი შენც მსგავსი ყოფილხარ მისი.
წამო, დააგდე უდაბნოს საწოლი!“
- კიდო რაში ყოფილა თუ იცით, საქმე? - ძლივს ითქვამს სულს დეიდა ჭაპულა, - ის იმ იგენის
თლათ უფროსი შეუხედავი ყოფილა ნამეტურ!... და პირიზიდიუმებში ხალხისკენ პირით იჯდა!
იცინიან, იცინიან რო, ღუმელის კრთომა სადღა ისმის, ღულელებში კი, დეიდა ერმონას ჭრაქიან
სახლში, ორნიღა სხედან და რძიან ჯამში ხმელა პურს ჰყრიან,
თოვს.
ასეა, - აღნიშნა ნიკომ, - რაა ისეთი, ქალი დროებით რომ ვერ შეძლებს.
დღესავით ცხადია, - თქვა გარე ბიძაშვილმა.
რა იყო ცხადი, - დღე?
მაგრამ ისე ძალიან სხვა რა ამჟღავნებდა იმ აუარება ბუნდოვნებასა და გაუგებრობას,
წამდაუწუმ თვალებში, გონებასა და ფეხებში რომ გედებოდა, როგორც ყოველი დღე...
ცხადი კი არა, დღე – ყოვლად ხილული გაუგებრობა გახდა, სხვები თუ უფრო მკვიდრდებოდნენ
ავსა თუ ნაკლებად მოლიპულ გზებზე, ეს ჭრელი სანდრო მთლად აირია ოცდათვრამეტისა რომ
შესრულდა, განსაკუთრებით – მაშინ.
უბრალოდ მოხდა: მეტის გაგება მოინდომა, ვიდრე შეეძლო.
ძლიერ უბრალოდ – თვალები ძაან დააჭყიტა და, ლამის დაბრმავდა. ერთხანს
„ჰხედავა, კაცთა?“
„ვხედავ კაცთა, ვითარცა ხეთა მიმომავალთა“,
დრო კიდევ იყო.
ქუჩაში კაცი მიბარბაცებდა და სხარტ სიმღერას: „სიყვარული ძნელია“, ძალიან გაბმულად,
გაწელილად ღრიალებდა:სიიიყვა...რუ!,ლიიი ძნეეე-ლიააა,
წვრილსა და სუსტ ხეს დაეჯახა, კინაღამ გადატეხა, მერე ბოდიშივით შეახო განაზებული
ხელისგული მერე კვლავ ტავისაზე დადგა:
- დაა რაააც უუუფრო!, ძნეეეე - ლიააა,
მოხუცი ქალი გაიმართა,რამდენადაც ეს შეეძლო, დააკვირდა და,გულმოდგინედ გადაისახა
პირჯვარი,
- უუუ – ფროოო... - და უცებ სისხარტისაკენ შეამჩატა სიმღერა კაცმა, - საასურველია!,
მოხუცებულმა კი თვალი მიაყოლა და ახლა იმას დაადევნა სწრაფი პირჯვარი,
რუ!, უუულიიი...- და ახლა ისევ გაბმულა ყვიროდა კაცი.
ფხიზელი იყო.
მაგრამ ეს ასე არ ხდებოდა, სასურველი კი გახლდათ.
***
იქით წადი, აქეთ მოდი, სანდროსთვის სამადსამი ცნება უუმთავრესი იყო – ბავშვობა,
თავისუფლება და სიყვარული.
მაგრამ ბავშვობა რა... - ჩავლილია, თავისუფლება რომელ ერთს უგემნია სიცოცხლეში,
სიყვარული კი, იმ სიმღერისა არ იყოს, ძნელი რამ გახლდათ, შეშინებული მონადირე ტახტქვეშ
ძლიერ გატრუნულიყო, რადგან უამური სიტყვა - „ფრთხილად, ფრთხილად,“ წამდაუწუმ
ჩაესმოდა და ეგონა თუ, ალყაში მოქცევას უპირებდნენ, და ეს ვის მერე – მონადირეს, „კარგად
დაუჭირე თავი, ფრთხილად,“ - რა თავი, რის თავი, ახლა მონადირე ცარიელაღა დახუჭული
თვალები და დამფრთხალი გული იყო, „ფრთხილად, წყალი არ გადასცდეს, ფრთხილად,“ - რა
წყალი, რის წყალი, ტახტქვეშ კი არა, ყლუპი რომ ყლუპია, იქაც, წყაროსთანაც კი არ უგემნია,
„ჩეემი სიცოცხლე...“ როდის იყო რომ, დევნილს ასე ეფერებოდნენ, და მონადირემ ფარდაგი
ასწია, თვალები უფრო დაახილა, სულ იმისათვის არა სცხელოდათ, ჰეჰ? - ჩვილს აბანავებდნენ,
და დედის ფაქიზად ნათელს ისე, სხივივით, თითებს, გაკვირვებული დასცქეროდა ტახტზე
შემდგარი მონადირე – ერთი უბრალო ოქროს ბეჭედი რაა, ისიც წაეძრო დედურ თითიდან და,
მეტის სიფრთხილით, აკი ავიც არა ყოფილა? ,,ჩქარა, თქვენ რა კამეჩივით ირჯებით, დეედ,“ -
ისეც მოკაკვულ ბეჩავ დედამთილს ზედმეტები დააყარა, რადგანაც იმას ყავისფრად მორჩილ
ხელებზე უკვე გადაეფინა ხამი აბრეშუმი და, რახანი იყო, ყუჩად აწვდიდა, ,,შეაშველე, ჰაა“,
,,ნეტა მეც მბანდნენ?“ - შურით გაივლო მონადირემ, - ,,ალბათ“. ,,ჭრაქი მომინათე, ჭრაქიი,
დაჰყრუვდი, ქალო? ჩეემი სიცოცხლე...“ კარგა გახვეულ-გამოხვეული ბავშვი კი უკვე ცხვრის
ტყავში იწვა, და ციცქნა სახე მრგვლად უღვიოდა ჭრაქის მფრთხალ შუქზე, და ისე მაგრად
მოეკუმა თვალები და ტუჩები, ცხრამთისიქითა ძილისას მხოლოდ აიმათ რომ იციან და,
სამაგიეროდ, ნესტოებ—დიდად-დაცქვეტილი, საღი იყო რომ? „ჩიტო, ჩიორავ... ვარდოო,“ ეძინა,
იწვა... და მონადირემაც კი, უცხომ, მოფერებით წაიჩურჩულა: „ერთი რამცა სულიერი...“
- სიყვარული არა...ეე... - შეფერხდა ნიკო და ხელი ჩაიქნია.
- ტოროლა? - შეაშველა გარე ბიძაშვილმა.
ნიკომ ალმაცერად გახედა, და ისევ სანდროს მიუბრუნდა:
- რაღადროს სიყვარულია. გაკეთდა ქვეყანა.
და, გაბრაზებით ალაპარაკდა:
- შვილი თუ გიყვარს ადამიანს, დიდი ამბავი, სამაგიეროდ, სულ ოთხკედელშუა გინდა რომ
გყავდეს, ოთხკედელშუა სიყვარული კი, მიმიქარია, თუ გეჩვენება რომ ქალი გიყვარს, არავინაა
შენსავით ბრიყვი ისე იქცევი და ისეთებს ამბობ, საქმე თუ გიყვარს, უბრალოდ, უსაქმურობას
გირჩევნია, მუსიკა თუ გიყვარს, საკუთარი თავი გიყვარს, რადგან ან გართობს და ან გამაღლებს
და თავი თუ გიყვარს, ოო, ყოჩაღ.
- მე ჟანა მიყვარდა,-თქვა გარე ბიძაშვილმა,-მაგრამ ქალიშვილი იყო.
რა იყო მაინც, რამ გააღიზიანა ნიკო ასე ძალიან ბოლო დროს მაინც,
- „საყუარელნო, ნუ ყოველი სული გრწამნ“
კი არა და, აღარაფრისა სჯეროდა, ხელჩაქნეული, თავისთვის სდუმდა, წიგნიც კი აღარ უნდოდა
და, მითუმეტეს, აღარც თეატრი, მაგრამ ხანდახან ფეთქდებოდა, ის დაგუბებული ბოღმა რომ არ
გადმოენთხია, დაიხრჩვებოდა, ადამიანი,მერე ისევ შესაბრალისად დადუმდებოდა, და
ახლობლები ჩუმი განგაშით შეჰყურებდნენ კეფასა და ზურგზე.
„რამეთუ მრავალნი ცრუ – წინაისწარრმეტყუელნი განსრულ არიან სოფლად“,
სანდროს კი მაინც ბევრი რამისა სწამდა. რისა და რისა, ყველაფერს სწორად ვერც იტყოდა,
მაგრამ რაღაცეებისა ბრმად და შიგანით მაინცა სწამდა. თუნდ ბავშვობისა, ჰეეჰ, თუნდ მხოლოდ
ერთი რამ მცირე მონაკვეთი წარმოსახვოდა, როგორ ალალად ეღიმებოდა – აჰ, შაბათ - საღამო,
როცა დეიდაკატუტას კარგ სამზარეულოში ნათესაობა იკრიბებოდა, და ახლაც, ორმოცი წლის
შემდგომ, როგორ მკაფიოდ, და რა ნათლად ხედავდა იმათ ახლობელ სახეებსა და მიმოხვრას,
ძირითადი შემადგენლობა ასეთი გახლდათ: დეიდა კატუტას ქმარ-შვილი, მეუღლესავით წყნარი
და პეთილი ბესო ბიძია, და მათი ქალიშვილები
- მშვიდი, დალაგებული, ფრიადოსანი ლია, და ცელქი და მხიარული სამოსანი ნანა; დეიდა
ჭაპულა ლიასავით მკაცრად ლამაზი ქალიშვილით - მედიკოთი და ქმრით - ბიძია ვახტანგ
ცქიტიშვილით სრულად არ იყო წარმოდგენილი, რადგან მისი უფროსი, ვაჟი, გივი უკვე „დიდი“
იყო და სამზარეულოში, თუნდაც კარგში, ყოფნა დიდადარ ეხალისებოდა; დეიდა მერია თავისი
პატარა ზურიკოთი, ძალიან დედისფერი, ჩახჩახად მწვანე თვალები ჰქონდა, ზურიკო, ვისაც მამა
ჯერ არ ენახა, რომ დაიბადა, მამამისი უკვე ფრონტზე იყო, მერე კი, ომი რომ დამთავრდა,
უნებური ტყვეობისათვის სადღაც გადასაკარგში, სწორად რომ არა-საქართველოში იხდიდა
ძალიან გრძელ სასჯელს და როგორ ჟღერდა ახლაც, ორმოცი წლის შემდგომ, პატარა ზურიკოს
მაშინდელი ხშირად ნათქვამი : „ მამას გეფიცები “, - მაგრამ ბავშვური მიხვედრით მხოლოდ
ნათესაობაში ბედავდა ამას; ბიძია ლევანია ღოღობერიძე, ბიძინას თბიოისელი ძმა;
წარმოგიდგენიათ?- იმ თავისი ძმის პატრონი და, ჩუმი და უთქმელი კაცი, ოღონდ, როგორც
ყოველი ღოღობერიძე, აჰ, ის მღეროფდა? და მისი ვაჟი, „შეჩვენებულობის“ ვრცლად იმედის
მომცემი ჭაბუკი ვალოდია, თვით „დიიდი“ ვალოდია ღოღობერიძის ღირსეული სეხნია და
შვილიშვილი, ისე-რა, ხან შემოივლიდა და ხან არა, მაგრამ მის ირგვლივ ყოველივე მუდამ
მხიარულად ფეთქდა; და სანდრო, თავისი ლამაზი ბებია ფაცათი და ბაბუათი – ყოფილი
„კნიაზითა“ და „აფიცერ“ -ით – მკაცრი, შემართული, დინჯი სილოვან ემხვარით, თვალ-ყურად
ქცეული იდგა ხოლმე და ბებიას მხარზე ეკვროდა.
ესენი იყვნენ.
მართლა, გიტარა!..ეს ბაფთიანი დამქაში პატარა ნანას მკვირცხლ თითებში ისე ყოჩაღად
აჰყვებოდა რატომღაც მხიარულად ნამღერ „სანთელივით დავდნები“-სა და „ცოლი გადამერია“-ს,
საკვირველი იყო სწორედ. როგორ საოცრად, რა ბუნებრივად ეთანხმებოდნენ ერთმანეთს პატარა
ნანას, ლევანია ბიძიას, დეიდა ჭაპულას ხმები, „მეისპე შენ“, აღფრთოვანებით ამბობდა დეიდა
მერია და ნანას ლოყაზე მაგრად ისე რომ, ნაკვალევიანად კოცნიდა, „რა გვაქვენ მეტი საქმე“,
ამაყად პასუხობდა პატარა ნანა და სანდრიკოს შუბლზე წკიპურტს ურტყამდა, სანდრო მაშინვე
იფეთქებდა და მაგიდის ქვეშ შემძვრალ ნანასკენ ძალიან მიიწევდა, მაგრამ ბებია ფრთხილად,
მაჯა რომ არ ეტკინებინა, ისე აჩერებდა: „კაი ახლა, გოგოს უნდა აყვე? ბიჭი ხარ...“ და დეიდა
მერია, - რა წკლიპურტი უნდა დაგარტყას ახლა მაგ გლახის ჭიამ ისეთი რომ, - და პირდაპირ
ყელის გამოწიწკვნაზე გადადიოდა: „შენი ჭირიმე, შენი ჭირიმე რა, ვახტანგ...“
და, რომ აჰყვებოდნენ:
- კაი, რა, კაი ახლა ვახტანგ,
- მიდი რა, შენი ჭირიმე, მიდი,
- გაფიცებ ყველაფერს,
სამდრო შოშმინდებოდა, იცოდა კარგად, რა სანახაობაც მოელოდა – რა და, ვახტანგ ბიძიას
გამოგონილი ერთ-ერთი „მინი-სოლო“ სკეტჩი.
ვახტანგ ბიძიას სიცილისას თვალები დეიდა ჭაპულესავით ძალიან ეჭუტებოდა, თუმცა მსუქანი
სულაც არ გახლდათ. მაგრამ ახლა ნაძალადევად მოწყენილი იჯდა, იტყოდა:
- ვერა.
ფორიაქდებოდნენ:
- რატო, რატო ვახტანგ!..
- რატო შე კაცო...
- რა დაგემართა?!
ვახტანგ ბიძია იდაყვზე ნელა დაიხედავდა, შეძლებისდაგვარად თვალებთან ახლო მიიტანდა და,
- დაჩერებოდა; მერე ხელს ისევ ძალიან ნელა გაშლიდა და,
გაწვალებულ მომლოდინე საზოგადოებას იდაყვის გავლით მიმართავდა:
- ვერ ვარ ხასიათზე რაღაც.
მაშინვე მიაყრიდნენ:
- მოხვალ, მოხვალ !
- კაი ახლა, კაცო,
- პუშკინი არ იპრანჭებოდა მაგდენს,
- ჭაპუნა მოგიკვტნეს თუ არ...
- და ის ყოვლად უბოროტო, ყოვლად „მოგიკვტნეს“, თავის მაინც სჭრიდა რადგან:
- რომელი გინდათ...
ოო, აჟრიამულდნენ, გარსშემოხვეულნი, ყოველს მხრიდან ეხვეწებოდნენ, მხრებზე
ეჯაჯგურებოდნენ, თავ-თავიანთკენ ექაჩებოდნენ და ერთმანეთის ხმები რომ გადაეფარათ,
ზოგიერთები ლაშის შიგ ყურში ჩასძახოდნენსასურველ შეკვეთას , იმ არეულ-დარეულობაში
მხოლოდ დინჯი სილოვან ემხვარი იჯდა თავისთვის – გამართული, ღირსეულად და წყნარად.
- საპარეკმახერო, საპარიკმახერო ვახტანგ!
- საპარიკმახერო აგერ ახლა ამასწინებზე არ დადგა?
- ვერის აბანოში!
- ბოვშები აქ!
- მაშინ სტალინს უყვარდა ბავშვები, დადგი!
- გვიკრავენ საცხა თავს!
- მაშინ... ცალხელა მუზიკანტი?
და, ყველანი ერთხმად აიტაცებდნენ:
- ცალხელა მუზიკანტი! ცალხელა მუზიკანტი დადგი!
და ვახტანგ ბიძიაც – გრძელი ხალათი ეცვა, ჰქონდა ამას მნიშვნელობა – განაცხადებდა:
- სანდრიკას ქუდი მომიტანეთ აბა.
და სანდრიკოსაც, ფაცა ბებიას ხათრით გამნიშვნელოვანებულს, სხვა რა უნდოდა – მაშინვე
დერეფანში გამოვარდებოდა, დგრიალით ჩაირბენდა ხის კიბეს, გზად კინაღამ გადააქცევდა
რომელიმე შემხვედრ მეზობელს – ან ოლია თაბაგარს, ან მარგო გეგუჩაძეს, ან მარუსია
ვოლკოვას ქალს, ან ბეჩავ მარი მარშანიას - „რამ გადარია...“, „რამ შეშალა...“, „სარვალსა შტო-ლი?“
- და დიდი, ძველი, დალოცვილი სახლის მიმოხვეულ დერეფანში აწყვეტილი სირბილით
შეიჭრებოდა ხან მარჯვნივ, ხან მარცხვნივ, სისწრაფე რომ არ დაეკარგა მოსახვევებში ხელის
გულსურტყამდა კედელს, მერე ბოლო ხუთ საფეხურს ერთბაშად აახტებოდა და სხვენის ერთ-
ერთი უსამზარეულო იმ ოთახის, ის, ბებია და ბაბუა რომ ცხოვრობდნენ, იმ მუდამ უბოქლომო
კარს, სანახევროდ მინისა რო იყო, ისე მოულოდნელად შეგლიჯავდა რომ შემკრთალი მონადირე
ძლივსღა ასწრებდა მაგიდის ქვეშ დამალვას, სანდრო კი თავისი სასკოლო ფორმის ქუდს, რკინის
ნიშნება „თ1ს“ - ანუ“ თბილისის პირველი სკოლა“ კოკარდათ რომ ესვა, იღლიაში ამოიდებდა და
რატომღაც ისე დინჯად და საქმიანად გაუყვებოდა აღმა-დაღმა კიბეებსა და დერეფნებს დეიდა
კატუტას ბინისაკენ, რომ მონადირეს სხვა რა დარჩენოდა, უჩუმრად აედევნებოდა და უკვე
მოხურული კარგი სამზარეულოს კარის ჭუჭრუტანაში გაფაციცებითიცქირებოდა.
ვახტანგ ბიძია კი უკვე შემზადებულიყო – ფართო ქამარი შემოეხსნა სა ნაკეცებჩაშლილი გრძელი
ხალათი ლამის მუხლამდე სწვდებოდა, ამონთავისუფლებული მარცხენა ხელი სადღაც წელთან
ჩაემალა და ცარიელა სახელო სუსრად უკონწიალებდა, მოკლედ, „ცალხელა“ უკვე იყო, მაგრამ
მთავარი რამ, „მუზიკანტობა“, ჯერ კიდევ წინ ელოდა და გაფაციცებით ელოდნენ, დამხმარე
საშუალებებს როგორ მოირგებდა. მხოლოდ დეიდა ჭაპულა იჯდა თავდახრილი, ქმრის
წარმატების მღელვარე მოლოდინში, და ნეკა-თითით ტახტის ფარდაგზე უჩინარ წრეებს ნელა
ხაზავდა, ის.
- მეტსაც გეტყვით, - თქვა გარე ბიძაშვილმა, - ჯერ კიდევ ტექნიკუმში, სამეჯლისო ცეკვებზე
დადიოდა.
- და მაინც გათხოვდა, არა? - ჩაეღიმა ნიკოსაც კი.
- აბა!
ვახტანგ ბიძია თმას შუბლზე ჩამოიშლიდა, სანდრიკოს კოკარდიან ქუდს უკუღმა იხურავდა, ასე
რომ „ თ1ს“ კეფაზე აჯდა, ქუდი ძალიან ვიწროდ ჰქონდა, და უკვე ცოტათი ესეც იყო
ღიმისმომგვრელი, იტყოდა: „ საკრავი მომიტანეთ“, და ყველანი ნანას დაუცაცხანებდნენ: „ არიქა
გოგო!... მიდი ჰე, ფანქარი! , “ ჭუჭრუტანისკენ მოკაკვული მონადირე კი ფიქრობდა: „ რა
საკრავია ნეტავ,“ „ მიდი შე შეჩვენებულო შენ... არიქა, ვერ გადადგა ფეხი!... მიდი შე ბოთე... “,
პატარა ნანა კი სუყველას ჯინზე ხაზგასმულად ნელა გამოაღებდა ოთახის კარს, მერე ასევე
დინჯად მიიხურავდა, მიაძახებდნენ: „მაგრად ჩაკეტე, მაგრად... შემოგიცვივდებიან ყაჩაღები“ -
ერთი სული კი ჰქონდათ, მაგრამ, პატარა ნანა აღარ და აღარ ჩანდა. „სადაა ეს ლენჩი!, რასაა რომ
შვება ამდენ ხანს, “ - თვალებს აბრიალებდა დეიდა მერია, “არ გადაგვაყოლა? უჰ“, დასცდებოდა
ბესო ბიძიასაც, ლია და მედიკო კი, ლამაზები ჩუმის ყელმოღერებით ისხდნენ და თვალებს
ხაზგასმულად აფახულებდნენ. „ხომ არ დაეძინა მაგ ლენჩ – მაკვარანცხს... მიდი და ნახე ერთი
ბიჭო...“ პატარა ზურიკომაშინვე ყოჩაღად გაეშურებოდა კარისაკენ, მარჯვედ გამოაღებდა,
თვქალს მიეფარებოდა და, ვალმოხდილი, ამაყად გამოდიოდა მერე: „მოდის“. „ ვითომ, ვითომ?..
ნამდვილად?... მართალს ამბობენ, ბიჭო?“ პატარა ზურიკო კი თვალს მოავლებდა ყველას,
შინაურებში იყო, ამბობდა: „მამას გეფიცებით“. დეიდა მერიას თვალები ძალიან
მოუწყლიანდებოდა, მაგრამ უეცრად შვებით წამოიძახებდა: „აუჰ, აუჰ, ძლივს არ დაგვადგა
საშველი? ბეჩა!...“ მაგრამ პატარა ნანას, აბადა ვინაა თქვენი ბოთეო, ისეთი ფერის ფანქარი
მოჰქონდა რომ, საყოველთაო აღშფოთებას საზღვარი არ ჰქონდა: „შე ბრმა, ბრმა... ვის გაუგია
ლურჯი ფერის... რაა რომ მოგიტანია ეს!,“ „რაშია ნეტავ საქმე, - უკვირდა წელატკიებულ
მონადირეს, - ხურშე გუბალბალამ.“ „რაა რომაა ეს!.. სად გაგიგია ლურჯი სალამური შენ!,“ „ეს რა
ხალხში მაქვს საქმე“ - უწყინრად გაიფიქრებდა ვახტანგ ბიძია, გამოცხადებით კი ასე
გამოაცხადებდა: „ჩქარათ თორემ, გადამივლის აღმაფრენა,“ და: „ მიდი ზურიკო ისევ შენ, მიდი!,
არავინაა შენისთანა კაი ჩვენში!, მიდი ზურიკო, მიდი!, “ „ მივიდეს რა, “ - ამბობდა ნანა, დაბალ
სკამზე ჯდებოდა და ფეხს ფეხზე გადაიკვანტილებდა, გაყოჩაღებული ზურიკო კი ლია-მედიკოს
იმდენად გრძელი და ნაზად აპრეხილი წამწამების, ზედ ორი ცალი სიგარეტი ჩამოუვარდნელად
რომ დაეტეოდა, იმ წამწამების ასე მეოთხე-მეხუთე შეტყუპაზე მსწრაფლ მობრუნდებოდა და
ფიცხი დეიდა მერია ყვითელ ფანქარს გზაშივე რომ გამოსტაცებდა და ვახტანგ ბიძიას
შეაჩეჩებდა, გაკვერვებული მონადირე გაიფიქრებდა: „ეს რა საკრავია... რა საკრავია ეს,“ რა ხმა
უნდა გამოეცა ამ ერთი ბეწო ყვითელ ფანქარს, საკრავიაო?, ჰეჰ, საკრავი აბა მართლაც ის იყო,
გამოუწვავი თიხის კედელზე თუმც ჩუმად კი რომ მიეყუდებინათ, მაგრამ, მდუმარიც,
დაგუბებულ რისხვას იკვროდა, ის ღონიერი საკრავი, ბრძენი ნინსუნას, გილგამეშის მაღალი
დედის მორიგ წინასწარმეტყველებისთანავე თავისივით რომ იშმუშნებოდა, ჭიდილის გზაზედ
დამდშარი გილგამეში კი, ნინსუნას სხივით ძალმიცემული, გალავნიანი ურუქის ზღუდეზე
განდგამდაფეხებს, და თავის საკრავს, ვეება ბუკს ცას მიაბჯენდა, ყველაზე დიდი ფილტვები
ჰქონდა გილგაშემს, მეფეს, და ურუქულ ჰაერს ისე ძალუმად შეისუნთქვამდა, მრავალქალ
ნაგები თითებიც კი ებერებოდა, და.
***
ბუკის ხმაზე აღამხედრებდა სამწყესოს, მაღალი ციდან დასდიოდათ ურუქის მკვიდრებს
მოველურო და სისხლგამყივანი, ბუკგამოვლილიბრძანება მისი, და სხვა რა გზა ჰქონდათ, იმ
საზარელი ხმიანების ასატანად გული უნდა გაემაგრებინა და, გილგამეშიც, უხვად თავნება,
კუთვნილი ბუკით ხმა-ამაზრზენით სამწყესოს გულებს რომ განაქვავებდა, დასძრავდა,
ლაშქარს, აი, საკრავი მართლაც ის იყო, აქკი, აი აქ რა, რა ხდებოდა? - ვახტანგ ბიძია ქუდს
ერთხელაც დაიმაგრებდა, თავს გადასწევდა, იმ ყვითელ ფანქარს, ანუ სალამურს რატომღაც
მომუწულ ტუჩებზე მიიდებდა და, სალამურისებრ იწყებდა სტვენას.
ვახტანგ ბიძია სტვენდა აუცილებლად აღმოსავლურქართულ მელოდიას, ყველაზე ხშირად -
„მთაში სალამურს ვაკვნესებ“ - ს, იყო ამაში რაღაც მუდმივი და ბუნებრივი გამოწვევა თუ
ქილიკი დასავლეთელისა აღმოსავლელისადმი, ოღონდ, რა თქმა უნდა, ღვიძლისმიერი
მხარშიდგომაც ბლომად ერია, ვახტანგ ბიძია ლაღად ჭიკჭიკა ბგერებით სტვენდა, და მთელის
ეშხით მიჰყვებოდა მელოდიას: ამ პირობითი, ცელქი და ვითომი ხელოვნებისგანაც, სახე
წამდაუწუმ ეცვლებოდა და ნეტარებისგან ეჭმუხნებოდა, ცხვირამდე ჩამოშლილ თმაში
შემოქმედებითი აღმაფრენისგან მილულული თვალები ილანდებოდა, სტვენას თუ
დაუდაბლებდა, თავსაც ნელინელ დაბლა ხრიდა, წელშიაც ორად იხრებოდა და ცალი
ჩამოკონწიალებული, გაუქმებული სახელო ლამის იატაკს რომ შეეხებოდა, უეცრად ისეთი
მკვეთრი ბიძგით გასწორდებოდა, სანდრიკოს თუმც კოკარდიანი, მაგრამ პატარა თავსაბური
ნაღდათ ჭერამდე აფრინდებოდა, ცალხელა მუზიკანტს ის ფანქრიანი ხელი წამით ქუდზე რომ არ
დაეჭირა, და, გამართული, ხალისიან სტვენაზე გადადიოდა, ვახტანგ ბიძია თავისი საქმის
ოსტატი იყო: ისე წამიწამ ცვლიდა ამ უბრალო მელოდიაში სევდას და ხალისს, აღმას და
დაღმას,საკვირველი იყო სწორედ, ხოლო დროებითი, სამიოდ წამიანი „უმუზიკო“
სულისმოთქმით რაიმეს კი არ აკლებდა დადგმა – ნაწარმოებს, არამედ აღავსებდა: უეცრად
რომელიმესაკენ მოიკაკვებოდა და ჯიბეზე ძალიან შეაცქერდებოდა ხურდა ფულის ამოცნობის
წყურვილით, და ფანქარსაც ჯიბეზე სულსწრაფად მიუკაკუნებდა, ანდა დეიდა კატუტას
გაცვეთილ პორტმენეს ფანქრიანი თითებით მაინც უსწრაფესად გახსნიდა და ისე ძლიერ
მღელვარედ ჩაიმზირებოდა შიგ, ოღონდ ამა დროს თვალებს ისე ნაღვლიანად იელამებოდა,
ყოვლად უფასო მაყურებლები იცინოდნენ რომ,- გულიანად; ვახტანგ ბიძიამ, როგორც ყოველმა
ჭეშმარიტმა ოსტატმა, იცოდა გამეორების, ხაზგასმისა თუ სულისმოთქმის ერთადერთად სწორი
დრო, რიცხვი და ფასი, ვახტანგ ბიძიამ კარგად უწყოდათუნდაც ისეთი წვრილმანიც, თუ როფის
უნდა აეწია ცალი მხარი, თანაც, როგორ – ნელა, ნელა თუ სწრაფად, და სტვენითი არიის
დამთავრებისას, როგორ მიერტყა ქუსლზე ქუსლი და ოდნავ შემხტარიყო, და ყველანი
ფაციცდებოდნენ, რადგან ცალკაციანი სკეტჩის მთავარი მარილი ახლა ელოდათ: ვახტანგ ბიძია
გრძელ, მუხლებამდე ხალათის კალთას ყვითელი ფანქრის მეშვეობით აიწევდა და ფერდზე
იდაყვით მიიკრავდა, მერეწ ყოფილ ინსტრუმენტს ხვანჯართან მიიტანდა, იქიდან კი
მოულოდნელ თითს გამრჰყოფდა, ფანქარს იმითი ჩაბღუჯავდა. „აჰა, სად ჰქონია დამალული
მარცხენა ხელი“, გაიფიქრებდა მონადირე, ვახტანგ ბიძია კი მცირე ბოდიშით: „მაპატიეთ ჩემო
ბატონო, მარა, არ მაქ მეორე ხელი და ეს უნდა გამოვიყენო ისევ, აბა რა ვქნა, „მარჯვენათი კი
„თ1ს“ - კოკარდიან ქუდს მოიხდიდა და, გადაფიჩინებულსაზოგადოებას ჩამოუვლიდა:
- უმოწყალესად გთხოვთ შემეწიეთ პაჟალუსტა! ნესკოლკოდასტურ კოპეეჩეკ...
„სულელებია?“ - ჰფიქრობდა გაკვირვებული მონადირე, ვინც არ იცოდა ხუმრობის ფასი, მაგრამ
რაღაცას მაინც ხვდებოდა: „მე მგონი, არა,“ და წელში რომ გაიმართებოდა, მაშინვე ხელახლა
აფეთქებული ისეთი სიცილი ესმოდა, მსწრაფლ ჭუჭრუტანისკენ იხრებოდა, მაგრამ ვახტანგ
ბიძიას ფანქრიანი თითისკენ დახედვა და იმისი გაურკვეველი მიმართვა – ფანქარს ეხებოდა თუ
თითს: „პატარაა, მაგრამ მუშა“ რადგან გამოტოვებული ჰქონდა, უცოდინრობით, დაასკვნიდა:
„სულელებია“, და არც ახლა ეწერა დიდხანს გამართვა; რადგან ესმოდა შეშფოთებული: „რა იყო
ქალო... რა მოუვიდა... რა მოგივიდა...“, და ჭუჭრუტანისკენ ეს მერამდენედ გადახრილი
მონადირე კი გაოცებულიყო, ფიცხი და შემართული დეიდა მერია ისე შემძვრელად, კარგი
ბავშვივით. უსუსურად და გულით ტიროდა, ახლა,
„აგერას, წეღან არ იცინოდაძ“ - ახსენდებოდა დაბნეულ მონადირეს, რა იცოდა და, სწორედ
ამასწინდელი სიცილი რომ ატირებდა დეიდა მერიას, ვისაც ნათესაობა შემოხვეოდა და,
- რა იყო, მერი...
- რა გეტაკა შე ქალო...
- მე მაინც მითხარი, მე...
დეიდა მერია კი მჯიღს თვალებში ამოისვამდა, იატაკზე დაიხედებოდა, თქვა:
- სადაა ახლა კაკო...
უგუბდებოიდათ, სუნთქვა, დეიდა მერია კი, გულამომჯდარი.
- სადაა ახლა ჩემი კაკო და... მე აქ ვიცინი და ცეცხლთან ვზივარ და ვთბები.
თანაგრძნობით და ყურადღებით შესცქეროდნენ, სად იყო ახლა კაკო და, მჭრელ ყინულეთში,
გადაკარგულ მოუსავლეთშიდა, ღუმელთან მსხდართ, ღუმელთან ჯდომა ირიდებოდათ, გული
ძალიან ეკუმშებოდათ, ეს იმერლები და მეგრელები და უგამოსავლოდ დაბნეულები? ეს
უხერხულობაში ჩაცვივნული ცქიტიშვილები, ლომაიები, ღოღობერიძეები, კორძაიები, ცალი
ემხვარი და – გამოსავლის ვერ მპოვნელნი? რაღა თქმა უნდა, თითიოეული რაღაცას უთუოდ
გაახერხებდა, მხოლოდ დროშიღა იყო საქმე, მაგრამ კვიმატი ასწრებდა:
- ტურ-ფავ, ტურ-ფააავ, - წამოიწყებდა და გიტარას გადასწვდებოდა.
- ურფავ – ურ-ფააავ, - პირველს ყელმოღერებით აადევნებდა თვალდახუჭული ლამაზი მედიკო
და ბიძათავისს მხარზე ნაზად და ძმაკაცურად გადახვევდა ხელს.
-აავ, აა-აავ,- დიდ თვალებს მილულავდა ბიძამისიც – ლევანია ბიძია და ნიკაპს კიტელის ზედა
ღილზე დაიბჯენდა, სამხედრო არ იყო.
რაად მემდუუ, რიიი,- აგრძელებდა ნანა და თან დეიდათავისს, დეიდა მერიას ბაბთიან,
ბრტყელთავა გიტარას ფერდში შეუჩხიკინებდა.
- გაჩერდი გოგო შენ!
- აად მემდუუ,- მედიკო, ეს.
- უუუ იიიი,- ლევანია ბიძია და, ეს ორი ბავშვი და ბიძაიმათი, ორი თაობა, ისე მღეროდნენ.
- თქვენ რა გითხარით,- თვალებში მადლი ჩაუდგებოდა დეიდა მერიას, იღიმებოდა, - ვის არ
აიყოლიებთ თქვენ,- და, აჰყვებოდათ, - მოა- ცურეეე,ჩეემსკენ ნაავიი.
„სულელებია, სულელებია,- ეჭვი აღარ ეპარებოდა მონადირეს, - აგერას, წეღან არ ტიროდა?“
ვახტანგ ბიძია კი, ხალათზე უკვე კოხტად ქამარშემორტყმული, ახლა ორხელა მომღერლად
გადაიქცეოდა, თითებს მაგიდაზე დააბჯენდა და ლევანია ბიძიას ბანს თავისას შეუამხანაგებდა:
- აა, იიი, ეეე,- და უცებ სხაპასხუპა რეჩიტატივით მიაყრიდა:- მევიცი რამაც აგატირა და გაგახსენა
კაკომერია შეეეენ...
- რამ... ეერთად დაავსხ-დეეთ...რამ!
ვახტანგ ბიძია ხმიერი პასუხით არ პასუხობდა, მაგრამ მაგიდაზე დაბჯენილ თითთაგან აი
სწორედ იმას, პატარა ხნის წინ სალამური რომ ჩაებღუჯა, მაგიდაზე ორჯერ ხაზგასმულად
დააკაკუნებდა.
და, ბავშვებისა და მონადირისათვის იმ მიუხვედრელ სიცილ-კისკისში ნანა და მედიკოღა
აგრძელებდნენ „ტურფავ, ტურფავ“-ს, მაგრამ ვიღას ესმოდა იმათი სუფთა ხმები, დეიდა მერიამ
კი ჯერ არ იცოდა, განრისხებულიყო თუ არა, მერე კი, რაღა თქმა უნდა დეიდა ჭაპულას შემდეგ
ყველაზე გულიანად ის იცინოდა, ძლივას ითქვამდა სულს:
- შენ დეიღუპე და... ვაი... ოჰ შენ მეისპე და დეიღუპე ვხტა... ნგია, შენ...
- რა ვქნათ ბატონო აბა, აღარც ვიხუმროთ?
- კარგა ხუმარა კაცი გვყავდა რაიონის ცენტრში ერთი, ცოტა განაპირაზე
ცხოვრობდა, - თქვა გარე ბიძაშვილმა, - ერთხელაც, თავის მამას ჩუმათ კიტრზე მარილი დაუყარა.
- რომელ კიტრზე... - თქვა ნიკომ, ეტყობა სხვას ფიქრობდა, - რა მარილი...
- მარილი ვთქვი? - დაინტერესდა გარე ბიძაშვილი, - ვაჰ, მე მართლა მარილი
ვთქვი?არა, კაცო, შაქარი დაუყარა, იმას მარილი რომ დაეყარა, რაღა ხუმრობა იქნებოდა, შაქარი
დაუყარა.
„ნაა-ვი, ააა-ვი, - წამოეშველებოდა ხოლმე მაშინ, ბავშვობაში, ადრე, მღერადაბნეულ ბავშვებს
ვახტანგ ბიძია და, ახლა სხვას გადასწვდებოდა: - სიმღერა შენ არ იცი და არაფერი ბესოშეეენ, ხმა
მაინც ამოიღე, გვაჩუქე ორი ღერი სიტყვააა- იიი, რაა რომ ზიხარ გატვრინული...“
- შპიონივითაა მაგი კაცი ჩვენში... - ძალიანმოულოდნელად იტყოდა უთქმელი
ლევანია ბიძია და, რაღა უნდოდათ:
- მე არ დამაბეზღო გაფიცებ ყველაფერს ბესო...
- ნათესავი მაგათ არ იციან და არაფერი...
- არ დამასმინო და, ჭყინტ სიმინდს მოგიხარშავ და თანაც გაჭმევ...
- ერთი რამე გამაგებინა და მომკლა მერე...
- რა...
- სადა აქვს გადამალულლი აპარატურა!..
- ასისტენტიც რომ კარგი შეხვდა, ჩემო ბატონო?
- რომელი ასისტენტი...
- აგერ, კატუტა... გატვრინულია ისიც!
- კიდო კაი რომ, ეს შეჩვენებული ნანა მაინც არ გამოეგვანათ!
- რა უნდა ამ შვა იანვარში ჭყინტ სიმინდს...
ასე, ეჰ, ასე იცინოდნენ და, გარეთ კი, ქალაქში, გარეთ მართლა სუსხი იდგა, ორმოციანი წლები,
რა იყო იმასთან შუა იანვარი, მაგრამ ფაცა ბებია შიშის გამო კი არ გახევებულიყო, არა – პატარა
სანდრო კეფით მიყრდნობოდა მხარზე.
მონადირეს კი ვერა გაეგო ამ ხალხისა, იმ კაცებისა, სანდრო ბიძიებს რომ ეძახდა, და იმ თავისი
მეზობლის დედაკაცის გამო ვერც ამ აკისკისებული ქალებისა მიეხვედრებოდა რა, და სანდროს
პირზე რახან წამდაუწუმ „დეიდა“ ეკერა, უნებურად ეშლებოდა ხოლმე: - თბილისში როდის
ჩამოხვალთ, ერმონა დეიდა?
დეიდა ერმონა ოდნავ შეიჭმუხნებოდა და, -აბა სადაური შენი დეიდა ვაარ, მამიდად გეკუთვნი.
საბარგო მანქანას ელოდნენ, სოფლის განაპირას იდგნენ. ვინა და ვინა და სანდრო და მამამისი
პეტრე და დეიდა ერმონა თავის შვილებიანა.
უმეორებდა:
- თბილისში როდის ჩამოხვალთ, მამიდა ერმონა? დეიდა ერმონა თავზე
დაადებდა ხელს: - ქალაქში რა მინდა, შვილო ისედაც ბევრნი ხართ იქა.
პეტრე ექიმი კი, სუნთქვაშეკრული და გაბადრული ისე, თითქოს შემაღლებულზეიდბა და
აპპლოდისმენტებს იღებდა, სანდროს ყოველ მოძრაობასა თუ ნათქვამს ისეთის დიდის
სიხარულით აღიქვამდა, თითქოსდაც სანდრო იქამომდისინ მუნჯი იყო და – ალაპარაკდა,
ხეიბარი იყო და, აღსდგა.
აი, აქა ვართ ცოტ- ცოტაები.
დეიდა ერმონა თბილისში ნამყოფი როგორ არ იყო, მაგრამ უკვე სოფელ გლდანთანაც კი
სუნთქვა და გული ეხუთებოდა, და ეცოდებოდა სანდრო, უდანაშაულო ბალღი, ვინაც ქალაქში
მთელი ათი თვით მიდიოდა.
შენც, რაღა გინდა ემაგ ქალაქში,- ეუბნებოდა გოგი,- აი, დარჩი და, ინდაურებითვი ისეთი წკნელი
გაგიხერხო, კამეჩსაც ეყოს.
სინკო, ცნობილი მეინდაურე, განზე იყურებოდა.
დარჩი ბიჭო და, - თვალები აუნაპერწკლდებოდა გოგის,- ისეთი გოგო გაგირიგო, წითელლოყება.
სუ ცეცხლი იყოს. მინავლულები როო ხართ იქა...
აქ პეტრე – ექიმიც ვერ იკავებდა თავს – სანდროს რომელი დამტოვებელი აბა ის იყო, მაგრამ
თავად აზრი აღაფრთოვანებდა:
ქორწილიც ვქნათ და კარგი პურიც ვჭამოთ!
მაგრამ მაშინვე მოიბუზებოდა, რადგანაც შვილი თვალებს დაუბრიალებდა. პეტრე ექიმი
ერთადერთი კაცი იყო, ვისთანაც სანდროს დიდი გული ჰქონდა, ეს მეორეკლასელი სანდრო კი
ერთადერთი ადამიანი იყო ქვეყნად, რომლის წინაშეც პეტრე – ექიმი ჩიავდებოდა.
ის ენაძუა რაღა იქნა... იმათი გულისყური სხვაგან გადაჰქონდა დეიდა ერმონას.
საღამოვდებოდა.
ვინაო, დეედ?
დამრეცი სიკა.
დამრეცი სიკა – მძღოლი იყო, მაგრამ სიტყვა ,,შოფერი“ გაცილებით შეეხამებოდა. აი, ეს იმან
წარმოსთქვა პირველად ქართულით წმმინდა ღულელებში ისეთი უცნაური და უამო სიტყვები,
როგორებიც: კუზაო, მატორი, პაჩებნიკი, კარბურატორი, ინსპექტორი, კარდანი, ვალი, სიდენია...
რა უბედურობები იყო. თანაც – ამაყად ეჭირა თავი. ამრეზილად კი შესცქეროდნენ, მაგრამ
სჭირდებოდათ, ქალაქიდან ზოგს რა ჰქონდა ამოსატანი და ზოგსაც რა, კენტი შოფერი კი თან
წუნკალი იყო და თანაც ვაჟკაცობდა, თან – მეზობელს ფულს როგორ გამოვართმევ და თანაც –
ტყუილად რატომ ვატაროვო და, გამოსავალიც, იპოვნა, და იმ თავის მაზუთიან ლექსიკასაც
მშვენივრად იყენებდა:
- ვერ, ვერ წაგიყვან, წინა პაკრიშკები ლისი მააქ.
- რა გააქ?
- წინა – მეთქი, რით ვერ გაიგე, - უკვირდა სიკას.
ღულელებელი ერთხანს სდუმდა; მერე ეტყოდა:
- ფულს მოგცემ, სიკოვ, უბრალოდ კი არ შეგაწუხებ.
- აბა ეს რა მითხარ, რა მითხრა ესა კაცოუ? - შეიცხადებდა შოფერი, - ჯერ ეს ეგ ერთი, მეზობელ
ადამიანს ფულს აბა როგორ გამოვართმევ და მეორეც ისა ფულით დაიჭერ შენ ტორმუზსა?
- რასა?
სამაგიეროდ, სიმონიანთ ხევსა თუ ხევსურთსოფელში ნაყოფიერად მოღვაწეობდა და
მეზობლები ნაწყენ მზერას გააყოლებდნენ, ხშირხშირაობით როგორ ჩაატარებდა თავმინებებულ
ღულელებზე კარადასა თუ ტახტს. უყურეს, უყურეს და მერე არცთუ ღირსეული სახელი სიკო
სიკა – თი რომ შეუცვალეს, არ აკმარეს ეს, და ვიღაცამ ეშხით ,,დამრეცი“ - ც კი წაუმატა. ისე
დამშვენდა იმის მოლენჩოდ ეშმაკურ გამომეტყველებასა და სიტყვა – პასუხს ეს, - კოხტად, აეს ,,
დამრეცი“ კი სწორებით რასა ნიშნავდა, არავინ იცოდა – იმას, რომ ქალაქი ბევრად ქვემოთ იდო?
იმას, საჭემ რო ცოტათი მოხარა? ან, ხელიდან რომ წავიდა, - იმას? სიკამა კიდეე – აბადათუ
დამრეცი ვაარო და, რაღა შორიშორ ვეხეტოო, თავის სოფლელებს დააჯაყჯაყებდა ახლა და
ფულსაც არხეინად ართმევდა – ბარიბარში იყვნენ ვითომდაც, რაღა.
მთვარიანი ღამე
(ფიქრები ფიროსმანზე)
გლეხის ქალს ცალი ხელი ყურძნიანი კალათისათვის შემოუხვევია. მეორე ხელში ერთადერთი
მტევანი უჭირავს. აშკარად ეტყობა, რაღაცას ფიქრობს, ულამაზო ქალია – მრგვალი სახე და
სულელური გამომეტყველება აქვს, მაგრამ ხელში გემრიელი ყურძენი უკავია. მის გვერდით
პატარა ბიჭი დგას, მტევანს შესცქერის, ხელები მაღლა აუწევია და ქალს ყურძენსა სთხოვს.
პატარა ბიჭია, მაგრამ ისეთი სახე აქვს, დაბალი რომ არ იყოს, კაცი გეგონება. მზემ, ქარმა, წვიმამ
გაუუხეშა სახე. მაინცდამაინც არც არის ბედის კმაყოფილი – რამდენჯერ გაუგდიათ დაკარგული
საქონლის საძებრად, რამდენჯერ თავში წამოურტყამთ ხელი, რამდენჯერ დასძინებიათ თაკარა
მზეში… ახლა კი იგი ქალის გვერდით დგას და ყურძნის მტევანს ითხოვს. დიდი და უხეში,
ასაკის შეუფერებელი თითები ახლოს მიუტანია მტევანთან და ქალის თანხმობას ელოდება.
ქალს სულელური გამომეტყველება აქვს და რაღაცას ფიქრობს, ფეხშიშველი ბავშვი კი დგას და
გემრიელ ყურძენს ჯიუტად ევედრება…
ნახატი კედელზე
ნახევრად ჩაბნელებულ სარდაფში ტევა არ იყო. ჰაერი მაგარი ღვინის სუნით იყო გაჟღენთილი.
ყველანი მთვრალები იყვნენ, ქართული ხელგაშლილობით ხარჯავდნენ მთელი დღის
გასამრჯელოს. ჩახლეჩილი ხმით ადღეგრძელებდნენ ერთმანეთს და ღვინო სუფრაზე
იღვრებოდა. ღვინის სუნით გაჟღენთილი ჰაერიც კი მთვრალივით ეპოტინებოდა სანთლებს,
სანთლის ალიც მთვრალივით ბარბაცებდა და მკრთალი სინათლე დაბორიალობდა აწითლებულ
სახეებზე. ღვინით სავსე თასებში ნაკვერჩხლები ტივტივებდნენ და შიგ გაკვირვებით
იცქირებოდნენ მსმელები.
- ღვინო გამოგველია, ბეგო!
ყველა სვამდა – ზოგი ხარბად, ზოგიც ვაი-ვაგლახით. დახლში მედუქნე ბეგო იდგა და ყველს
გულგრილად ჭრიდა. იგი შეჩვეული იყო ღვინისა და თამბაქოს სუნს, მთვრალების ყაყანს;
როგორც კი მოიცლიდა, დახლიდან გამოდიოდა და ერთ-ერთ კედელთან მიდიოდა. იქ, სამფეხა
სკამზე, კაცი იდგა და პირდაპირ კედელზე ხატავდა. რამდენიმე ლამფა ანათებდა კედელს,
სადაც უკვე მაგარი სმა იყო გახურებული: სუფრას ოთხი კაცი შემოსხდომოდა, ტყუპებივით
ჰგავდნენ ერთმანეთს. ორ მათგანს ყანწი ეჭირა, მაგიდის წინ დიდი ტიკი ეგდო, რა გამოლევდა
ღვინოს, მოქეიფეებთან მეარღნე იდგა, კრიალა ჩექმები ეცვა, საქმიანად ატრიალებდა არღანს.
კაცი სამფეხა სკამზე იდგა და ხატავდა. მოქეიფენი დროდადრო შეათვალიერებდნენ მხატვარს
და ხანდახან გამხნევებასაც კი მოუნდომებდნენ:
- მიდი, მიდი, ნიკო!
მხატვარი შეჩვეული იყო ასეთ შეძახილებს. არც შეირხეოდა ხოლმე. თავის საქმეს განაგრძობდა.
- ნიკო, ერთი კურდღელიც მიახატე და! – შეეხვეწა ვიღაცა.
მხატვარი შემოტრიალდა, შეხედა და ნაღვლიანად გაიქნია თავი.
- მიახატე, რა, კურდღელი!
- არა, ძმაო, არ შეიძლება.
- მიახატე რაღა, შენთვის ადვილია.
- რა უნდა აქ კურდღელს?
დიდი, სევდიანი თვალები ჰქონდა მხატვარს. თვალის უპეებში ჩრდილი ედგა, მშვიდად
დასცქეროდა ახირებულ მთხოვნელს.
- აქ არ შეიძლება კურდღლის დახატვა.
მთვრალმა მოიწყინა, ცოტათი გაიბუტა და მოსცილდა:
- არ შეიძლება და ნუ შეიძლება, შენ კარგად იყავი ნიკალა…
თანამოსუფრეებთან დაჯდა და ჩუმად შესჩივლა – არ შეიძლებაო.
- ალბათ, მართლა არ შეიძლება, – უთხრა ერთმა.
- ვითომ?
- ამას დამიხედეთ, ნიკოს ასწავლი?
- ვა, ნიკოს ასწავლის, ხედავთ?!
- ნიკალას შენგან რა ესწავლება, ტუტუცო!..
- გრცხვენოდეს, ბიჭო!..
მთვრალს მართლაც შერცხვა. ისე შერცხვა, რომ სუფრაზე თავი ჩამოდო და სხვა გამოსავალი რომ
ვერ იპოვა, თავი მოიმძინარა. სხვები კი მოჯადოებულივით შესცქეროდნენ კედელს:
- ი, არღანს შეხედე, ნამდვილს არა ჰგავს?
- შენ მოხარშული დედალი ნახე, ფრთაც კი ეტყობა.
- აი, ჭკუიანები ეგენი ყოფილან, სუფთა ჰაერზე სვამენ, მდელოში.
- ჩექმები ნახე, როგორ კრიალებს…
- ვაჰ, ნეტავი ეგ მწვადი დამაღეჭინა!
- შენი მარჯვენის ჭირიმე, ნიკო!
მხატვარი სკამიდან ჩამოვიდა, უკან დაიხია, სხვებსავით შეაცქერდა სურათს. ვიღაცამ ცოტათი
შეუტია კიდეც:
- იქით დადექი, ნიკო, ხომ ხედავ, რომ მეფარები, შუშისა ხომ არა ხარ!
- შუშისა კი არა, ოქროსია, – ფეხზე წამოდგა ვიღაც დარდიმანდი, – ჩვენთან მოდი, ნიკალა.
- ჩვენთან მოდი, ჩვენთან, ნიკო!
ყველა ეპატიჟებოდა, ღრიანცელი ატყდა, ნიკო დარცხვენილი და დაბნეული იდგა, არ უნდოდა,
ვინმესათვის ხათრი გაეტეხა. ყველას ისევ იმ ყარაჩოხელმა აჯობა – ნიკოსთან მივიდა, ხელი
მოჰკიდა და თავისი სუფრისაკენ წამოიყვანა.
ხმაურიანი ქალაქი
მხატვარს ქუჩებში სიარული უყვარდა.
თბილისი სტუმართმოყვარე ქალაქი იყო, ათასნაირი ეროვნებისა და ადათ-წესის ხალხი ირეოდა
აქ. გართობა კი ყველას უყვარდა. რამე მოხდებოდა თუ არა, მაშინვე ატყდებოდა ერთი
ალიაქოთი. ქუჩები ცნობისმოყვარეებით იყო სავსე, მათ ხმამაღლა ლაპარაკი უყვარდათ და
ერთმანეთს ყვირილით უმტკიცებდნენ ყველაფერს. ქუჩის დროებითი სიმშვიდე მოჩვენებითი
იყო – ყველამ კარგად იცოდა ეს. ფაფახების გამყიდველი, თეთრწვერიანი მთვლემარე ბერიკაციც
კი დროდადრო გაფაციცებით ათვალიერებდა ხოლმე ქუჩას. ქუჩაში კი გასართობს რა გამოლევდა
– ფაიტონს რახრახით მიარბენინებდნენ გაოფლილი ცხენები, ხარები დინჯად ეზიდებოდნენ
მძიმედ დატვირთულ ურმებს, ქუჩის კუთხეში თვალზე ქუდჩამოფხატული კინტო იდგა და
უგულოდ ატრიალებდა არღანს, გამვლელები უნდობლად შესცქეროდნენ გიმნაზიელთა
ფორმაში გამოწყობილ ყმაწვილებს და ხანდახან ქუჩაში ძალიან ლამაზი დედაკაციც ჩაივლიდა!
რა გამოლევდა ქუჩაში გასართობს… სულ რომ არაფერი, მწვანილითა და ხილით მოვაჭრე
კინტოების შეძახილები არ მოგასვენებდა, ხანდახან ფაიტონები ერთმანეთს ეჯახებოდნენ და
გაბრაზებული მეეტლეების შიშით ახლო-მახლო მყოფი ქალები ხელისგულებს მაგრად
მიიჭერდნენ ხოლმე ყურებზე, ტანსაცმელჩაჩაჩული მეეზოვე რომელიმე გამოწკეპილ ჩინოვნიკს
ანაზდად გაკრიალებულ ფეხსაცმელზე მიაყრიდა მტვერს და იყო ერთი თვალების ბრიალი…
ხანდახან ორი, არცთუ ისე დარბაისელი მოქალაქე ერთი ციცქნა მიზეზის გამო წაიკიდებოდა
ხოლმე და მაშინვე ატყდებოდა მძიმე მუშტების ბაგაბუგი წითელ ლოყებზე. მოჩხუბრებს
ნაცნობებიც წამოეშველებოდნენ და იყო ერთი დაკა-დაკა და ორომტრიალი. მოჩხუბრები
გულიანად იმუქრებოდნენ, შავ კუბოს ჰპირდებოდნენ ერთმანეთს, ხუთიოდე წუთის შემდეგ კი
აღარაფერი ახსოვდათ.
ხანდახან კაცი იხრჩობოდა მტკვარში, მაგარი ბიჭები წყალში თავით ხტებოდნენ და ღონიერ
მარჯვენას თმაში სტაცებდნენ წყალწაღებულს. მთელ ქალაქში დაირხეოდა ხმა და საღამოობით
პატივისცემით იხსენიებდნენ გადამრჩენელს ღიპიანი ძია-კაცები:
- ეს იმ ვაჟკაცს გაუმარჯოს, რომელმაც რომა…
ყოჩებს გამოიყვანდნენ ხოლმე, შუბლებით ეჯახებოდნენ ერთმანეთს ყოჩები, მამლებსაც
აძიძგილავებდნენ:
- მიდი, შე კვდარო, შენა… მიდი, მიდი… უუჰ, შე დედალო…
საღამოს ქალები თავიანთი სახლის ერდოზე გამოდიოდნენ, ნოხებსა და მუთაქებს
გამოიტანდნენ, არხეინად მოიკალათებდნენ ხოლმე. გათხოვილი ქალები დაირას უკრავდნენ,
გაუთხოვრები ხელებს ტურფად არხევდნენ და ისე ცეკვავდნენ; ხანდახან ვინმე ბედოვლათი
ქვემოდან რაღაცა უწესოს შეუძახებდა და გაკაპასებული ქალები ზევიდან ქოქოლას აყრიდნენ:
- აი, შენ კი გაგიხმა ეგ ენა…
ხალხს სიცილი უყვარდა. როგორ უყვარდა ხალხს სიცილი! ხანდახან კინტო ვინმეს
ენამოსწრებულად უპასუხებდა და ატყდებოდა გაუთავებელი სიცილ – ხარხარი. გამვლელები
ჩერდებოდნენ, ერთმანეთს სხაპასხუპით უყვებოდნენ კინტოს ოხუნჯობას, სიცილისაგან
ჩაბჟირდებოდნენ, სულს ძლივს მოითქვამდნენ ხოლმე, მუცელზე ხელს მიიდებდნენ და
ნეტარებისაგან, სულ „ვაიმე – ვაიმეს“ იძახდნენ. ზოგმა არც იცოდა, რაში იყო საქმე, მაგრამ მაინც
გულიანად იკრიჭებოდა – ამდენი გამხიარულებული ადამიანის დანახვაზე პირზე ღიმილი
მოსდიოდა. ერთი ენამოსწრებული გამოთქმა ყველას კარგ ხასიათზე აყენებდა, სახლისაკენ
კმაყოფილნი მიეშურებოდნენ და გზაში ძალაუნებურად ისმენდნენ მეარღნეებს ცნობილ
სიმღერას „გასათხოვარმა გოგომ თავი მოიწამლა“. ისმენდნენ და უკვირდათ – განა შეუიძლება,
ადამიანმა თავი მოიკლას?
მხატვარი ქუჩაში დადიოდა და გამვლელებს ათვალიერებდა. კარგი კაცი იყო ნიკალა, სხვისი
უბედობა სწყინდა და ბედნიერება ახარებდა, მაგრამ თვალები ყოველთვის ნაღვლიანი ჰქონდა.
დიდი თვალის გუგეები ჰქონდა ნიკალას, შავი თვალები, წვერ-ულვაშიც შავი ჰქონდა და
ტანსაცმელიც შავი ეცვა. შავ მუშამბაზე უყვარდა ხატვა, ხანდახან თეთრ ცხოველებსა და ჩიტებს
ხატავდა და სიამით ევსებოდა გული. ადამიანებსაც ხატავდა ნიკო; ადამიანები გულგრილი,
მოზეიმე გამომეტყველებით უსხდნენ მაგიდას და ხელში ყანწები ეჭირათ. არც ერთ მუშამბაზე
არ იღიმებოდნენ ნიკალას ადამიანები, არც სტიროდნენ, უბრალოდ, გულგრილად ისხდნენ.
იქნება ნიკალას არ ესიამოვნა მათი?
ეჰ, ქალაქელებს რას გაუგებდი. სოფლებში სხვა იყო, სოფლელები, ასე თუ ისე, ერთმანეთს
ჰგავდნენ. აქ კი, ქალაქში, ათასნაირი წესისა და რჯულის ხალხი ირეოდა. იშვიათად თუ
დაეთხოვებოდნენ ერთმანეთს. ამინდი რომ ამინდია, იმაზედაც კი კამათი მოსდიოდათ – ზოგი
ამბობდა, ვაჰ, რა კარგი დღეაო, მეორეს უკვირდა, რას ამბობ, ბიჭო, კარგი კი არა, ის არ გინდაო?
ერთს დიდი მდინარე ეგონა მტკვარი, მეორე ამბობდა, რას ამბობ, ღელეაო. ერთ ქალზე ზოგი
ამბობდა, რასა ჰგავსო, მახინჯიაო, სხვებს კი უკვირდათ: რას ამბობ, შე დაბრმავებულო, ერთი
შეხედე, ზედგამოჭრილი თამარ მეფეაო.
ეჰ, ქალაქელებს რას გაუგებდი…
ერთხელ ერთმა კაცმა პატარა ძაღლი მოიყვანა, რაც უთხრა, ყველაფერი გააკეთებინა.
უბრძანებდა და მიწაზე დააწვენდა, მოინდომებდა და წამოახტუნებდა, აშინებდა და ძაღლი
თავდაყირა კოტრიალობდა. მხოლოდ ერთხელ გაჭირვეულდა პატარა ძაღლი, მაგრამ პატრონმა
ფეხსაცმლის წვერი ფერდში გაჰკრა, ძაღლი აწკავწკავდა და მას შემდეგ ყველაფერს უყოყმანოდ
ასრულებდა.
ხალხს ძალიან მოეწონა ეს გასართობი. სანახაობის დამთავრების შემდეგ, როცა ძაღლის
პატრონმა წოწოლა ბოხოხი მოიხადა და ხალხს ჩამოუარა, ძაღლს შეხედეს. ზოგს ძაღლის
წვალება გაახსენდა, ძაღლის წკავწკავი, მერე თავიანთი სიცილიც, ცოტათი სინდისის ქენჯნაც
იგრძნეს, ერთი, მეორე და მოიწყინეს.
ზოგმა უფრო გაიხარა – ეს არ იყო, მალაყზე რომ გადადიოდაო?
ერთმა თქვა: საწყალი ეს ძაღლი, ამდენ რამეს სანამ ისწავლიდა, როგორ გაწვალდებოდაო?!
მეორემ უთხრა: საწყალი ძაღლი კი არა, მისი პატრონია, ამდენ რამეს სანამ ასწავლიდა, როგორ
გაწვალდებოდაო?!
ეჰ, ქალაქელებს რას გაუგებდა ნიკალა… მაინც ქალაქში დარჩა, ქალაქის შვილობილი გახდა, ასე
არჩია. ხალხს კი ძალიან უყვარდა შავი მხატვარი. ზოგს არც ჰქონდა ნანახი მისი ნახატები, მაგრამ
მაინც უყვარდათ. გუმანით ხვდებოდნენ, კარგი კაცი რომ იყო. რომელიმე დუქანში შევიდოდა
თუ არა, მაშინვე ატყდებოდა ერთი ამბავი:
- ჩვენთან მოდი, ჩვენთან მოდი, ნიკო!
ნიკალაც ხელში აიღებდა სასმისს და სვამდა. ყანწს მოიყუდებდა თუ არა, თავს უკან გადასწევდა
და დუქნის ჭერზე ეზმანებოდა მშობლიური მხარე, სადაც ასეთ მადლიან ყურძენს სწურავდნენ.
ეეჰ, ტკბილო კახეთო…
მეთვალყურე
ყურძნის კრეფა, ფიროსმანი
ზოგი ზედმეტად ცნობისმოყვარე იყო:
- ნიკო, რა გვარისა ხარ?
- ფიროსმანიშვილი.
- სადაური ხარ, ქართლელი?
- არა, კახელი ვარ.
- ვაჰ, კახელიძ მე ქართლელი მეგონე.
ნიკო უხერხულად იღიმებოდა.
- რომელი სოფლიდანა ხარ, ნიკო?
- მირზაანიდან.
-კარგი სოფელია?
- რა ვიცი.
- ვა, არ ყოფილხარ იქა?
- როგორ არა იქ გავიზარდე.
- მერე არ იცი?
- კარგი სოფელია, კი.
დალოცვილი სოფელი იყო მირზაანი. როგორი პური მოდიოდა, რა ვაზი ხარობდა!
- ნიკო, საკარმიდამო გქონდა იქა?
- კი.
- რა უყავი, რამდენად გაყიდე?
- არ გამიყიდია, ეხლაცა მაქვს.
- მართლა? მერე, რაღა გინდა ქალაქში?
- რა ვიცი…
- არ იცი?
ნიკო ხმას არ იღებდა.
- გინდა გამოცანა გითხრა?
- მითხარი, – გაეხარდა ნიკოს.
- გარეთ ატლასი, შიგნით ათასი. რა არი?
- ბროწეული?
- არა.
- აბა?
- ქისა. ეხლა არსად მსახურობ?
- არა.
- რატო?
- რა ვიცი.
- ვა, არაფერი არ იცი? ადრე არ გიმსახურია სადმე?
- კი, რკინიგზაზე ვმუშაობდი.
- რას აკეთებდი?
- გამყოლად ვმუშაობდი, საბარგო მატარებლებზე.
- მერე, რატომ დაანებე თავი?..
- ავად ვხდებოდი. ღია ვაგონში ვიდექი, ზამთრობით ძალიანა მციოდა…
- ჰოო? თითოც დავლიოთ, ეს ჩვენს ძვირფას მშობლებს გაუმარჯოს..
თასებს დადგამდნენ თუ არა, ნიკო შიშით ელოდა ლაპარაკის გაგრძელებას. ცნობისმოყვარე კი
ღვინოს მწვადის ნაჭერს მიაყოლებდა და ეკითხებოდა:
- სხვაგან არსად გიმუშავია, ნიკო?
- კი.
- სადა?
- ჩემი დუქანი მქონდა, რძითა ვვაჭრობდი.
-ვა, შენ ვაჭარიც ყოფილხარ, კაცო?
- არა, მე ვაჭარი არა ვარ.
- მაშ, ვინა ხარ?
ნიკო ჩუმად იჯდა.
- გაკოტრდი?
- არა.
- შენი არ მიკვირს? რატომ აღარ მუშაობ, კაცო?
- მე… ვაჭარი არა ვარ.
- იცი, რას გეტყვი?
ცნობისმოყვარე გრძელი სიტყვისათვის ემზადებოდა, ნიკო თავდახრილი იჯდა და გული
სტკიოდა.
- მე მინდა, შენ რომ კარგი კაცი დადგე, ნიკო. სირცხვილი არ არის, აბა რასა ჰგავხარ, ერთი
სარკეშიც ჩაიხედე, შე კარგი დედ-მამის შვილო… ხვალვე მუშაობა დაიწყე, ანდა შენს სოფელში
წადი, გაიქნიე რაღა ეგ ოხერი მკლავები, სასმელ – საჭმელიც გექნება, ახალ შარვალ-ხალთსაც
იყიდი,სანამდის უნდა იყო ასე, სამადლოდ? ღმერთმა დამიფაროს და ჩემისთანა ადამიანი რომ
გამოლიოს ქვეყანაზე, მერე რაღას აპირებ, ნიკო, ვინ გაჭმევს მაშინ პურს ან ვიღა დაგალევინებს?
რატომა ხარ ასე უქმად, რატომ არა მუშაობ?
- მე… ვმუშაობ.
- მუშაობ? რას აკეთებ რო…
- ვხატავ.
- ხატავ? შენ რა გითხარი, ბიჭო,- გულიანად ეცინებოდა ცნობისმოყვარეს,- ეგ რა მუშაობაა..
ნიკო ხმას არ იღებდა
- ვინ გასწავლა ხატვა?
- არავინ.
- არავინ?- უკვირდა ცნობისმოყვარეს,- მაშ, მე რატომ არ ვიცი ხატვა?
- რა ვიცი, აბა..
ცოტა ხანს ჩუმად იყვნენ, ცნობისმოყვარე დუქნის მოხატულ კედლებს ათვალიერებდა
-ნიკო, ხატვა მასწავლე, ტკიცინა მანეთიანს მოგცემ.
ნიკო არ ბრაზდებოდა:
- როგორ გასწავლო, აბა, ხატვა ისეთი რამეა, თუ შენ თვითონ არ იცი, სხვა ვერავინ გასწავლის
- ეჰ, დავლიოთ მაინც. ეს გაუმარჯოს პურ-მარილის კაცსა…
ღამით, როცა დუქანი ცარიელდებოდა, ნიკო კედელზე ან მუშამბაზე ხატავდა. მერე დუქნის
იატაკზე წამოწვებოდა და შიშით უცდიდა იმ შეკითხვას, ყოველი დაძინების წინ რომ
აეკვიატებოდა ხოლმე: „რატომ არ მიდიხარ სოფელში, ნიკო?“
ძლიერი ხმა იყო, სულის სიღრმიდან ამოდიოდა. ნიკო მაინც წაუყრუვებდა ხოლმე, თვალებს
ხუჭავდა, ინაბებოდა კაცი.
„რატომ არ მიდიხარ-მეთქი, ნიკო?“
ჟირაფი, ფიროსმანი
ჟირაფი საოცარი ცხოველი იყო ჟირაფი. არც ალესილი კბილები ჰქონდა, არც ბასრი ჭანგები,
მტაცებლები რომ მოეგერიებინა. სამაგიეროდ სწრაფი სირბილი იცოდა- გრძელ კისერს უკან
გადასწევდა და თვალუწვდენელ ველზე მიქროდა. დღისით ბალახს სძოვდა, საღამოობით
ნაღვლიანად შესცქეროდა ჩამავალ მზეს. ფრთხილი ძილი იცოდა, პატარა ხმაურზედაც კი ყურებს
დაცქვეტდა ხოლმე და ნამიანი ნესტოები ებერებოდა. მოხერხებულმა მონადირემ ჟირაფი მაინც
დაიჭირა და ახლა, ჩარჩოში გამომწყვდეული, მაინც ამაყად გამოიყურებოდა – მშვილდივით
მოზიდულ ტანზე ლამაზი ლაქები ეყარა, ჩამოქნილ ფეხებზე იდგა, დაჭიმული კისერი
მოეღერებინა და ამაყად, ჯიუტად შესცქეროდა მნახველს.
….ნიკალა იწვა და თავის ნახატებზე ფიქრობდა.
შველი წყალსა სვამს
შველი წყალზე, ფიროსმანი
ზამთარი მიილეოდა თუ არა, ნანატრი სითბო იღვრებოდა ქუჩებში. უცნაური მღელვარება
იპყრობდა ხმაურიანი ქალაქის მცხოვრებთ, ყველას გარეთ მიუწევდა გული, მოხუცები მთელი
დღე სახლის წინ ისხდნენ და მზეს სახეს უშვერდნენ. ყველანი სასიამოვნო მოდუნებას
გრძნობდნენ, თან ცდილობდნენ, ერთმანეთისათვის არ შეემჩნევინებინათ ეს და
მღელვარებისაგან ისეთ სისულეებს იძახდნენ, გული გეტკინებოდა. მერე, ვითომდა არაფერიაო,
ამაყი სახით დაიარებოდნენ ქუჩებში და თითქოს ვერც ამჩნევდნენ, როგორ შემოიჭრა ქალაქში
წელიწადის ახალი დრო. დღისით ერთმანეთის ეჭვიანი მზერა აწუხებდათ, ღამით – მტვერში
ამოგანგლული კატების ჩხავილი. და ასე გრძელდებოდა, სანამ გაზაფხული მთლიანად არ
დაიპყრობდა ხმაურიან ქალაქს – ვარდისფრად და თეთრად გადაიპენტებოდნენ ხეები, მტკვარი
დიდდებოდა, ჩიტები ბრუნდებოდნენ ქალაქში, ის უცნაური აღელვებაც ოდნავ შენელდებოდა
და თვალთმაქცი მოქალაქეები გაოცებით მიმოიხედავდნენ და თითქოს უკვირდათ:
- ხედავ, კაცო, გაზაფხული მოსულა…
- ვა, ერთი ამ ხეებს შეხედე, როგორ აყვავებულა.
- შენ მტკვარი ნახე, როგორ გასუქებულა…
- ვაჰ, გაზაფხულიც მოსულა და!
ნიკალა კი თავგზააბნეული დაიარებოდა ქალაქში, სული ეხუთებოდა, დაღლილივით
სუნთქავდა და რომელიმე დუქანში სამადლოდ დანაყრდებოდა თუ არა, ქალაქგარეთ მიუწევდა
გული. იქ კოკორდაყრილი ხეები იდგა და ერთი ციცქნა ბალახი ხარობდა. ცაც კრიალებდა.
უცნაური სანახავი იყო ახლადაყვავებული ხეების ფონზე შავი მხატვარი. ფეხები განზე გაედგა,
ხელები უღონოდ ჩამოეყარა, თავი უკან გადაეგდო და თვალმოჭუტული ხარბად ისუნთქავდა
ჰაერს. ჰაერში კი გამაბრუებელი სურნელება ტრიალებდა – გაზაფხულის სუნი. და ასე იდგა
ნიკალა და სუნთქავდა, სანამ მოთმინება არ უმტყუნებდა – ნამიან ბალახზე გაგორდებოდა და
ბალახზე ლოყას დებდა წვერგაუპარსავი მხატვარი, მიწის სიყვარულით მუშტებს ურტყამდა
მიწას, თან რაღაცა გაუგებარი, მაგრამ მაინც მშობლიური ძახილი ესმოდა და არ იცოდა, როგორ
ჩაეკლა გულში ამ ძახილით გამოწვეული სევდა. გონებადაკარგულს, მოზღვავებული გრძნობები
ახრჩობდა, გამწარებული, ახლადმოსულ ბალახზე გორაობდა და მიწის ღონიერ ძახილს ყურს
უგდებდა.
ეეჰ, კახეთო!
მხატვარი საღამოობით ბრუნდებოდა ქალაქში. დაღმართზე მძიმედ ჩამოდიოდა, ფერმკთალ
სახეზე მიწის ნამცეცები აჩნდა.
გაზაფხული იცვლებოდა-უფრო გრძელი დღეები დადგა და სითბომაც იმატა. ეს უკვე
გაზაფხულს ჰგავდა – ხალხი ჩრდილს ეტანებოდა, დამრტყმელი ბიჭების ხელისგულისოდენა
ფოთლები მოისხა ხემ. მალე ცხელი ზაფხული დადგებოდა, მოქალაქენი წინასწარ შფოთავდნენ:
- ეჰ, გაზაფხული წავიდა…
- აფსუს, გაზაფხულიც წასულა…
- სად წასულა, კაცო?
- მთაში…
- ეჰ…
„ფრანგი ყოფილა, თანაც მომღერალი…“
აქტრისა მარგარიტა, ფიროსმანი
ნიკოს ყველა კი არ იცნობდა. ზოგი სოფლიდან ქალაქში ჩამოდიოდა, ნათესავთან ერთად ქუჩაში
გამოისეირნებდა და უეცრად ნიკოს თუ მოჰკრავდა თვალს, გაკვირვებით ათვალიერებდა- მუშას
არა ჰგავდა ნიკო, კინტო ხომ არ იყო და არა, არც ხელოსნისა ეტყობოდა რამე და ვაჭრისა ხომ
არაფერი ეცხო.
- ბიჭო, ეს კაცი რა კაცია? – ეკითხებოდა სოფლელი ქალაქელს.
- არ იცნობ? – ეგ კაცი მღებავია, ნიკო ფიროსმანიშვილი.
- პურს მაგითა სჭამს?
- ჰო. ადრე დუქანი ჰქონდა, რძით ვაჭრობდა.
- მართლა? გაკოტრდა?
- არა, ერთ ქალს გადაეყარა.
- ეჰ, ქალს რომ ადამიანი გადაეკიდება…
- თანაც ჩვენებური ქალი კი არ იყო.
- აბა?
- ფრანგი ყოფილა, თანაც მომღერალი. დაიცა, რა ერქვა…
სოფლელი გაფაციცებით შეჰყურებდა ნათესავს; ქალაქელი ფიქრობდა.
- სულ ერთი არ არის, რა ერქვა, – ვეღარ ითმენდა სოფლელი, – მერე?
- ჰოდა, ის ქალი ამაყი ყოფილა, არავის იკარებდა.
- ვა!
- ესეც ამაყია, ვერაფერს ეუბნებოდა.
- ეს კაცი, ესა, ამაყია?
- მერე როგორი! მთელი ქალაქის ბავშვები კუდში დასდევენ, დასცინიან, ამასხარავებენ, კენჭებს
ესვრიან, მაგრამ… ერთხელაც არ მიატრიალებს თავსა, ისეთი ამაყია. საწყალს ხან დუქანში
სძინავს, ხანაც კიბის ქვეშ, ძალიანა წვალობს … ნახატებს კი ყიდის ხანდახან, მაგრამ პურის
ფული მაინც არა აქვს ხოლმე, სამადლოდ აჭმევენ.
- და მაინც ამაყია?
- ჰო.
- ვაჰ, შენი!
- მერე ამან თურმე აიღო და ორი ურემი ყვავილი გაუგზავნა იმ ქალსა.
- რამდენი?
- ორი ურემი.
- სად იშოვა, კაცო….
- მაშინ ვაჭრობდა .
- მერე იმ ქალმა რა უთხრა?…
- მერე იმ ქალმა თავისი გული აჩუქა.
- ვაჰ!
- ნეტავი რა ერქვა, როგორ დამავიწყდა….
- სულერთი არ არის? მაგის გახსენებაში თავი რომ არ შეიწუხო, შენი დარდი არ გეყოფა?
- არა, მაინც… მერე ერთ მშვენიერ დღეს იმ ქალმა ფეხი დაჰკრა და ჩიტივით გაფრინდა.
- ვა, გაფრინდა?
- მაშ.
- ეჰ, ქალს რომ ადამიანი გადაეკიდება მერე ტყუილია.
- ამბობენ, ის ქალი ვიღაცა მდიდარს გაჰყვაო. ამან რომ ეს ამბავი გაიგო, პირველად არცა
სჯეროდა. მერე ყველაფერს თავი მიანება, სოფელსაც, სამუშაოსაც, თავის გულის ბოღმას ეხლა
ხატვაში ჰკლამს.
- შენ გინახავს?
- მაგის ნახატები? როგორ არ მინახავს, იცი რა გემრიელად ხატავს?
- მაჩვენე, რა…
- წამო, მაგაზე ადვილი რა არი, მაგისი ნახატები დუქნებში ჰკიდია. ეს რა კარგი რამე გამახსენე, –
უხაროდა ქალაქელს, – თან თითო ბოთლი ღვინოც დავლიოთ და მაგისი ნახატებიც ვნახოთ.
სწრაფი ნაბიჯით მიდიოდნენ ორთაჭალის ბაღებისაკენ.
- ხო, მართლა! იმ ქალს მადმუაზელ მარგარიტა ერქვა.
- ე რამოდენა სახელი რქმევია, კაცო…
რესტორანი „ელდორადო“
ვიღაცამ ფაიტონი შეაჩერა და ხმამაღლა დაუძახა. ნიკომ შეხედა, იცნო და მორიდებულად
გაუღიმა.
- როგორა ხრ, ნიკო, ხომ მშვიდობაა?
- მშვიდობაა, კი.
- აბა ერთი აქ მოდი.
სამნი ისხდნენ ეტლში. სამივენი მაგარ ბიჭებად ითვლებოდნენ ქალაქში, ცნობილი
დამრტყმელები იყვნენ. განსაკუთრებით ის, ნიკოს რომ გამოელაპარაკა. ისეთი ღონიერი იყო,
კამბეჩუას ეძახდნენ. თუმცა ცხვირი ჩატეხილი ჰქონდა, მაინც ეშხიანი ბიჭი იყო.
- როგორა ხარ, ნიკო? – ხმამაღლა ჰკითხა კამბეჩუამ და დაბეჭდილი მარჯვენა გაუწოდა.
- თავად როგორა ბრძანდებით, რატომ დამიძახეთ?..
დამრტყმელმა ბიჭებმა გაუღიმეს:
- საქეიფოდ წამოდი, ნიკალა.
ფაიტონით მგზავრობა საამაყო საქმედ ითვლებოდა. ფაიტონი ძვირად ფასობდა, მხოლოდ იმათ
შეეძლოთ მეეტლის დაქირავება, ცხოვრებაში სწორ ალღოს რომ აიღებდნენ და ფხას
გამოიჩენდნენ. კამბეჩუას და იმის ძმაკაცებს ფული თავზე არ გადასდიოდათ, მეეტლემ პატივი
სცა მათ და უფასოდ მიჰყავდა ცნობილი ბიჭები ორთაჭალის ბაღებისაკენ, რესტორან
„ელდორადოში“. ძმაკაცებმა კარგად იცოდნენ, რომ ფაიტონს ხალხი ათვალიერებდა და ამიტომ
ისე გაჯგიმულნი ისხდნენ, უცხო კაცს რომ დაენახა, ნასწავლი ხალხი ეგონებოდათ. მხოლოდ
ნიკალა იჯდა თავჩაღუნული.
- კიდევ რა მოგართვათ, შენ ხარ ჩემი ბატონი?
- დოში დაიმახსოვრე?
- კი.
- ყველი, მწვანილი?
- კი.
-მწვადი, ქათამი?
- კი ბატონო.
- აბა, ჯერჯერობით ეგ მოიტანე
დალოცვილი რესტორანი იყო „ელდორადო“. სულო და გულო, რაც გინდოდა, რასაც ინატრებდი.
კახური ღვინო მოიტანა ოფიციანტმა. ნამდვილი კახური ღვინო იყო – მძიმე, სქელი. ისეთი მძიმე
იყო, ყელსა ფხაჭნიდა. თამადად კამბეჩუა დადგა, კოხტა თასებით სვამდაა ღვინოს.
ნიკალას სადღეგრძელოზე რომ მიდგა ჯერი, უკვე შეწითლებულები იყვნენ სახეზე. კამბეჩუას
თასი შეუვსეს და იმანაც დიდხანს არ აცდევინა:
- ახლა, ძმებო, მე იმ კაცს ვენაცვალე, მე იმ კაცის სადღეგრძელო უნდა ვთქვა, ვინც რომ ისეთი
კოხტა და ხოშიანი ხატვა იცის, ყველა რომ ჰალალად ირტყვის, ვენაცვალე მაგ მღებავსო… ეს შენ
გაგიმარჯოს, ჩემო ნიკალა, შენი ჭირიმე, შენი, მოდი, გაკოცო!
ნიკო წამოდგა, კამბეჩუამ გულში ჩაიკრა, ნეკნები ატკინა.
- ვაჰ, ვინც მოსულა, გაუმარჯოს!
- საღამო მშვიდობისა.
თმაგაჩეჩილი კაცი იყო ახლადმოსული, თვალებს აცაცებდა.
- ერთი კარგი ლექსი გვითხარი, ბიჭო!
- ჯერ დაგვლოცოს, კაცო
ახლადმოსულს არ სჭირდებოდა დიდი პატიჟი.
- თქვენს პურისჭამას გაუმარჯოს, შვილები გიცოცხლოთ, მშობლები გიცხონოთ! – თასი
გადაჰკრა, მწვანილი მარილში ამოუსვა და მწვადის ნაჭერიც მიატანა.
- საწყალი მამაჩემი სმას მიშლიდა… – ნაღვლიანად ჩაილაპარაკა კამბეჩუამ, – აბა ერთი კარგი
ლექსი მითხარი, შე კარგი დედ-მამის შვილო.
შემოსწრებულმა ლუკმა საჩქაროდ გადაყლაპა, ჩაახველა და თქვა:
ვინც კი გასათხოვარია,
ყველა გამითხოვდებით,
რაგინდ ბევრი ვიქეიფოთ,
ბოლოს ყველა მოვკვდებით.
- სწორია, ხო იცი, – უფრო მოიწყინა კამბეჩუამ, – ეგ ხომ უშენოდაც ვიცოდით, ერთი მხიარულიც
გვითხარი და!
- მხიარული? მაგაზე ადვილი რა არი:
კარგი ბიჭები იბადებიან… სადა? – ორთაჭალაში.
პურის საჭმელად დაჯდებიან… სადა? – ოქროყანაში!
სუფრაზეა თევზი, ღვინო… კიდევ? – ლავაში!
მტერს იმათთან გამოუვა ცუდად თამაში!!!
- ვაჰ, შენი ჭირიმე, შენი!
- ყანწი მაგას, ყანწი!
კამბეჩუას შეაცქერდნენ ამფსონები, ეგონათ, კმაყოფილი იქნებოდა, მაგრამ კამბეჩუას
შემოსწრებულის თავისოდენა მუშტზე ჩამოედო ნიკაპი და ფიქრობდა. ყველანი გაკვირვებით
შესცქეროდნენ. ბოლოს კამბეჩუა გამოერკვა, თავი მაღლა ასწია და ხმადაბლა იკითხა:
- ნეტავი რატომ მიყვარხარ, ნიკალა, ესე?
დათვი კი, მთვარის შუქზე მოხვედრილი დათვი, განაბულიყო და საოცარ ძახილს ყურს
უგდებდა. რამდენი იარა ამ დათვმა… ძალიან მშიერი, საჭმელის საძებრად დაცოცავდა ბნელ
ღამეში. ამაოდ ყნოსავდა ჰაერს, ღამის სიბნელეში გატრუნულ ჩირგვებს ეჭვით შესცქეროდა…
გადაიარა დიდი მინდორი, სადაც უზარმაზარი კურდღლებივით ეყარნენ თეთრი ლოდები…
ჩამიჩუმიც კი არსაიდან ისმოდა, არსად იყო საკვები, დათვი გახდა, გაილია, ტორებიღა დარჩა
ძველებურად უზარმაზარი, რამდენი ტყვია ასცდა დათვს, რამდენი უბედურება გადაიტანა…
თავდაპირველად აქეთ-იქით დაძრწოდა, ყველგან ეძებდა საკბილოს, მერე თავი დაადო და სულ
პირდაპირ იარა. აღარც ჰქონდა რაიმეს შოვნის იმედი, მაგრამ სულ წინ და წინ მიდიოდა. გზად
წაქცეული ხე შემოხვდა, ზედ შედგა, რამდენიმე ნაბიჯიც გადადგა და განათდა, დათვი შეკრთა
და გაჩერდა. იდგა გაკვირვებული, გახსვსბული და გრძნობდა, როგორ ბზინავდა მისი გაქუცული
ტყავი მთვარის შუქზე. ხეც პრიალებდა, წაქცეული ხე… დათვი კი იდგა ამ მოულოდნელი
სინათლით გაკვირვებული და შუქს, ასე შორიდან რომ მოდიოდა მისკენ, ყურს უგდებდა…
ყურს უგდებდა და სული უკაწკაწებდა. რდგანაც ყველაფერი ეს ძალიან წააგავდა ძახილს,
უცნაური ხმებითა და ბგერებით სავსეს… კიდევ კარგი, რომ ტორები ძველებურად უზარმაზარი
და გამძლე ჰქონდა დათვს – იგი სამუდამოდ დარჩა ამ წაქცეულ ხეზე.
მეფე
არაჩვეულებრივ სიზმრებს ხედავდა ნიკალა, როცა კიბის ქვეშ ეძინა. გვერდები მაინც სტკიოდა
და როგორც კი ტკივილს იგრძნობდა, ის შეჩვეული ხმა მაშინვე
გამოელაპარაკებოდა ხოლმე.
- ნიკო, გშია, ნიკო?
- კი.
შემპარავი ხმა იყო.
- ნიკო, გწყურია, ნიკო?
- კი.
- ხომ არ გცივა?
- ჰო, სიცივეა.
- გვერდები ხომ არ დაგებეჟა მაგ იატაკზე წოლითა?
- კი, დამებეჟა.
- მერე, ნუთუ არ გინდა კარგი ცხოვრება, ნიკალა?
- მინდა, კი.
- ჰოდა, აიღე და გააქნიე ეგ ოხერი მკლავები, შენს სოფელში ქვაზე დასახლდება კაცი, ბიჭო.
შემპარავი ხმა იყო, კახურად უქცევდა.
- ხომ იცი, როგორი დალოცვილი მიწაა კახეთში, რა ვაზი ხარობს…
- როგორ არ ვიცი.
- მერე, არ წამოხვალ სოფელში?
ნიკო ჩუმად იყო.
- არ წამოხვალ-მეთქი?
- არა.
- რატომ?
- მე… – გაიფიქრა ნიკომ და გაწითლდა. – მე მიწის მუშა არა ვარ.
- მაშ, ვინა ხარ?!
- მხატვარი.
- მხატვარი? მერე და რა გაბადია?
ამაყად ჩაიცინებდა ხოლმე ნიკალა.
ვინ იფიქრებდა, რომ ეს ტანსაცმელშემოხეული კაცი მეფე იყო და თავის ქვეყანა ჰქონდა… დიდი
და თვალუწვდენელი იყო ნიკალას სამფლობელო, ქალაქებსა და სოფლებში ხალხი ცხოვრობდა,
მწვანე ტყეებში ათასნაირი ცხოველი ირეოდა, ცაში ფრინველები დანავარდობდნენ, მდინარეებში
თევზები დაცურავდნენ და ლურჯ ზღვაზე ნავები ტივტივებდა. ნიკალას ქვეყანაში გათენებისას
შავი ბინდი იწელებოდა, იწელებოდა, თხელდებოდა და ბოლოს ვარდხდისფრად იხლიჩებოდა
ცა, დალოცვილი სინათლე ეფინებოდა ქვეყანას, ხალხი იღვიძებდა, იზმორებოდა და პირს
იბანდა; შემდეგ დინჯად ამოდიოდა მზე და ყველაფერი ლამაზდებოდა, მშვენიერდებოდა,
ჭუჭყიანი გუბეების ზედაპირზედაც კი ზანტად იკლაკნებოდა ცისარტყელას მბზინავი ფერები.
ცხოვრება დუღდა ნიკოს ქვეყანაში: გლეხის ბიჭი ბატებს მიდენიდა, მადლიან ყურძენს ფეხებით
სწურავდნენ მძიმე კაცები, საჭმლის საძებრად მიეშურებოდნენ დედა ღორი და იმისი კოხტა
გოჭები, ხალხი დღეობებზე მიდიოდა, ჩარდახიან ურმებში ისხდნენ და დანაღვლიანებული
ხარები უხალისოდ მიაგორებდნენ მძიმე ურემს, მზარეულები საჭმელს ამზადებდნენ,
გაბურძგვნილულვაშიანი მეეზოვე ქუჩებს დინჯად გვიდა, ზურგმაგარი მუშები არხეინად
დაატარებდნენ მძიმე ტიკებსა და კასრებს, სადღაც მიეშურებოდნენ ბედის მონა-მორჩილი ვირი
და იმისი პატრონი, სარკეში დაკვირვებით იხედებოდა ორთაჭალის ტურფა და ნაოჭის დანახვაზე
უკვდებოდა ჩვილი გული, ვირზე მჯდარ აქიმს ყოველ შემთხვევისათვის ქოლგა გაედო მხარზე
და ავადმყოფთან მიდიოდა. ქვეყანას ეღვიძა, მაგრამ ჯერ კიდევ გულის ძილით ეძინათ
მდიდარი კინტოს შვილსა და ყვითელქუდა გოგოს.
მაინც რა რბილი ბალახი ლივლივებდა ნიკოს ქვეყანაში, როგორ კრიალებდა ცა! მოქნილი,
ჩამოსხმული ირემი კისერმოღერებული იდგა, რქებზე მწვადის ნაჭრები ჰქონდა ჩამოცმული და
იქვე, ორიოდ ნაბიჯზე, მუშტისოდენა ვარდები ხარობდა! ლამაზი, წყლიანი თვალები ჰქონდათ
ნიკოს ირმებსა და შვლებს, ყველაზე ლამაზ დედაკაცსაც კი შეშურდებოდა მათი თვალები და
მიხრა-მოხრა. საკვირველი იყო – ასეთი ლამაზი არსებები მხოლოდ ფოთლებითა და ბალახით
საზრდოობდნენ, ხანდახან წყალსაც სვამდნენ. წყალთან კი თოფიანი კაცი ელოდებოდა ირმებს
და სროლის ხმაზე ცაში ისარივით ავარდებოდნენ ხოლმე ფრინველები. უშველებელფრთებიანი
არწივი მაღლა, ცაში ტვტივებდა და ჩასისხლიანებული თვალებით დაეძებდა მსხვერპლს. ზანტი
ნაბიჯით დაიარებოდნენ ზანტი და ხორბლისფერი ლომები, შავი ტახი ყოველთვის მზად იყო
საბრძოლველად და თეთრი ეშვები ექავებოდა, პატარა ხმაურზეც სოროსაკენ გარბოდა
კურდღელი, მაგრამ არწივი მძიმე, შავი ღრუბელივით აცხრებოდა თავზე.
მდიდარი კინტოს ვაჟი ამასობაში მდიდარი კინტოს შვილიც იღვიძებდა, კარგა ხანს ბურანში
იყო, იქამდე არ წამოდგებოდა, სანამ შიმშილი არ შეაწუხებდა. მერე კარგა ლაზათიანად
დანაყრდებოდა, მამის გემოვნების მიხედვით გამოიპრანჭებოდა და თავმომწონედ იდგა
მნახველების წინაშე. განიერი შარვალი სქელ ფეხებს უმალავდა, გაფუებული ლოყები
ვარდისფრად უღვიოდა. ორსართულიანი ღაბაბი მკერდზე ჰქონდა მიბჯენილი და წელის
ადგილას ვერცხლის ქამარი შემოერტყა. ჯერ კიდევ ბავშვი იყო მდიდარი კონტოს შვილი, მაგრამ
მამისაგან უკვე იციდა ფულის ყადრი და ცხოვრების გემო, სხვა არაფერი სწამდა;
დოინჯშემოდგმული იდგა ეს ბრიყვი, და ნიკალა შიშითა და ზიზღით შესცქეროდა თავისი
ქვეყნის ბინადარს.
ხალხი კი შრომობდა, მუშაობდა – ოქროსფერ კალოზე დაიარებოდნენ ხარები, გლეხები ყურძნით
სავსე გოდრებს ეზიდებოდნენ: ზოგ ქალს მძიმე კოკა შეედგა მხარზე, ზოგიც დაირას
აჩხაკუნებდა და არხეინად მიირთმევდა ლუდს.
არწივს კი უკვე მოეძებნა მყუდრო ადგილი და გულგახეთქილ მსხვერპლზე იჯდა. ბასრი ჭანგები
მოდუნებულ სხეულში ჩაერჭო და საცა იყო, მზეზე აელვარებული ნისკარტით კორტნას
დაუწყებდა.
ტყისგან შორს, ცხრა მთის გადაღმა, უშვილო მილიონერი იდგა და ბავშვებიან ღარიბ ქალს
თვალს არიდებდა. ოქროს ძეწკვზე ჩამოკიდებული ძვირფასი ნივთი ბრჭყვიალებდა უშვილო
ქალის დამჭკნარ მკერდზე, ღარიბ ქალს კი გულზე მაგრად მიეხუტებინა ცოცხალი, ჩვილი არსება
და ძუძუს აწოვებდა. გადაჭრილი ხეები მოჩანდა მათ უკან, სადღაც შორს კი მაღალი, მწვანე ტყე
ხარობდა, ტყე მთის ფერდობზედაც იყო, მერე ბუჩქები იწყებოდა, მერე, ძალიან მაღლა, ბუჩქებიც
თავდებოდა და პიტალო კლდეზე თეთრჩოხიანი ვაჟკაცი იდგა; არწივივით გასცქეროდა
მიდამოს, დამბაჩა და დაღესტნური ხანჯალი შვენოდა წელზე. გადასავარდნთან იდგა და
იქითკენ იყურებოდა, საიდანაც მტერს ელოდებოდა, ხოლო მის ფერხთით მშობლიური,
რძისფერი აული ქათქათებდა, ძნელად გასაწირი.
მაღალი მთები იყო ირგვლივ, გაქვავებული ცამდე აზიდული მთები. უცხო იყო მათთვის ხმაური
და მოძრაობა, მაგრამ ხანდახან პატარა კენჭი დაგორდებოდა მთის მწვერვალიდან, მეორე კენჭს
გვერდს გაჰკრავდა, აიყოლიებდა, ღორღიც ჩამოიშლებოდა და კენჭებს მისდევდა, გზადაგზა
მოზრდილი ქვებიც აჰყვებოდნენ ხოლმე ამ მოძრაობას, მერე დიდი ლოდებიც კი თავს ვეღარ
იკავებდნენ შეჩვეულ ადგილზე და დაბლა, ბარისაკენ მიჰქროდნენ, ბუჩქები ხომ ვერ
შეაჩერებდა თავაწყვეტილ ლოდებს – ტყეში შეიჭრებოდა ხოლმე ზვავი, ხეებს ლეწავდა და
ბოლოს მდინარეში ზღართანით ვარდებოდა.
შეშფოთებული თევზები უგზო-უკვლოდ დაწრიალებდნენ წყალში და წითელპერანგა მებადური
ადვილად იჭერდა მათ. ცოცხალი თევზი სუფრის მშვენება იყო, სუფრას არ აკლდა, სუფრას რომ
ჰკლებოდა… ჩოხა-ახალუხში გამოწყობილი კაცები მაგიდას შემოსხდომოდნენ, თავზე ფაფახები
და კარტუზიანი ქუდები ეფარათ. ქეიფი უყვარდათ, მაგრამ არ იმჩნევდნენ – ისეთი გულგრილი
სახით ისხდნენ, გეგონებოდა, მოვალეობას იხდიანო, სიხარულისაგან კი სული უკაწკაწებდათ…
ქეიფს მონატრებულნი არ იყვნენ, მაგრამ მაინც… ხანდახან ღვინის სმაც მობეზრდებოდათ და
სანადიროდ მიდიოდნენ.
ტყეში ათასნაირი ცხოველი ირეოდა, მონადირეები შვლებსა და ირმებს ეძებდნენ. დაბურული
ტყე ზედ ზღვასთან თავდებოდა; შუა ზღვაში მაღალი, ციცაბო კლდე იყო. ზედ კლდის თავზე
ჯიხვი იდგა, არემარეს გასცქეროდა, ქანდაკებას ჰგავდა. ტყეში ყველაფერი თავის რიგზე
მიდიოდა და… უცებ თოფის გრიალი ისმოდა ტყეში. მონადირეებს გრძელი თოფები და
უტყუარი ნიშანი ჰქონდათ. თანაც დაგეშილი ძაღლები ჰყავდათ, მთელ ტყეს იკლებდა ყეფა და
თოფის გრიალი. დამფრთხალი ირმები ზურგზე გადაიწყობდნენ რქებს და გარბოდნენ.
ჩასაფრებულ მონადირეებს უხაროდათ მათი დანახვა, ტყვიები მკერდში ეძგერებოდა ხოლმე
ირმებსა და შვლებს. სისხლი წვეთავდა ხასხასა ბალახზე, ცრემლი გადმოსდიოდათ ცხოველებს
თვალთაგან, ზოგი ირემი უფრო შორს, ზედ ზღვის ნაპირამდე გარბოდა.
აქ კი გასაქცევი გზა თავდებოდა – უკანასკნელ ხეზე მიძვრებოდა გზააბნეული დათვი,
მონადირეები ისევ ისროდნენ და კამარაშეკრული ირმები ზღართანით ეცემოდნენ ზღვაში. ზღვა
შხეფებს ისროდა, ხმაურით აფორიაქებული ფრინველები ცაში წრიალებდნენ, ყველა დარბოდა,
ყველაფერი ირხეოდა, მხოლოდ იქ, ზღვაში შეჭრილი ციცაბო კლდის ქიმზე, სამიზნესავით იდგა
ჯიხვი და ფეხს არ იცვლიდა. პირუტყვის ბღავილში, თოფების გრიალში უძრავად იდგა იგი და
ქანდაკებას ჰგავდა…
ასე იყო თუ ისე, ცხოვრება ჩვეულ კალაპოტში მიედინებოდა. მართალია, იშვიათად
გამონაკლისიც ხდებოდა – ხანდახან ბედის მონა-მორჩილ ვირებსაც კი რაღაცა ოხრობა
გაუწყრებოდა და ზედ შუა ხიდზე შუბებივით ჩაასობდნენ ხოლმე ფეხებს… მაგრამ ცხოვრება
მაინც ჩვეულ კალაპოტში მიედინებოდა და საღამოხანს ბნელდებოდა, ბნელდებოდა, ცაზე
მთვარე ამოდიოდა და მქრქალი სინათლე ეფინებოდა ნიკალას ქვეყანას, მთვარე პირველად იმ
სახლს მიადგებოდა, ყაჩაღებს რომ ეძინათ. მათ ფრთხილი ძილი იცოდნენ – მაშინვე თავს
წამოყოფდნენ და, სახეშეშუპებულნი, ერთმანეთს უაზროდ შესცქეროდნენ. მერე წყნარად
ჩაახველებდნენ მუჭში, იარაღს მხარზე გადაიკიდებდნენ. შემდეგ უკვე ცხენებზე ისხდნენდა
ერთმანეთს ეჩურჩულებოდნენ. აპრილის ღამე იყო, ცოტათი ციოდა, ყველას ეძინა ნიკალას
ქვეყანაში. მაგრამ ყაჩაღები ფრთხილად დაატარებდნენ ცხენებს და სიბნელეში გზააბნეული
მგზავრები ელანდებოდათ.
სიბნელეში ვერც გაარჩევდი შავჩოხიან, წვერმოშვებულ ყაჩაღებს. მართალია, გარეგნულად
არცთუ ისე ცუდი ბიჭები ჩანდნენ, მაგრამ ადამიანს ისე გამოჭრიდნენ ყელს, ხელი არ
აუკანკალდებოდათ.
ხანდახან ქარი აახმაურებდა ფოთლებს, რაღაც გაიფაჩუნებდა ბუჩქებში, ხანდახან საკუთარი
ჩრდილი თითქოს უკნიდან ეპარებოდა ყაჩაღებს და ფერდაკარგული ბიჭები თოფს მაგრად
ბღუჯავდნენ… ნელა, ზანტად, მაგრამ მაინც გადიოდა ღამე: ხან უმთვარო, ხანაც მთვარიანი, ხან
უშფოთველი, ხანაც შფოთით აღსავსე და ტლანქი, მძიმე ღამე დაპატრონებოდა ქვეყანას, ბრმა
დევივით აწვა ქვეყანას ღამე.
და, კიდევ კარგი, ადრე იქნებოდა თუ გვიან, შავი ბინდი მაინც იწელებოდა, იწელებოდა და
ვარდისფრად იხლიჩებოდა ცა…
ერთხელ ერთმა ვაჭარმა ნიკოს ნახატები დაათვალიერა. წესითა და კანონით არ უნდა
მოსწონებოდა ამ კაცს ნიკალას ნახატები – ვაჭარი კაცი იყო, ბეწვეულით ვაჭრობდა, სახლში
ოქროსფერ ჩარჩოში ჩასმული სარკეები ჰქონდა, ღამღამობით მოგებაზე ფიქრობდა, სულ
ძვირფასი ქურქები ელანდებოდა. და უცებ შავ მუშამბაზე დახატული ერთი უბრალო კურდღელი
ისე მოეწონა, რომ ნიკალა გვერდზე გაიხმო, დაიმარტოხელა და უცნაური ხმით სთხოვა:
- ოღონდ ეგ სურათი მომყიდე, რამდენსაც გინდა, იმდენ ტკიცინა თუმნიანს მოგცემ, ნიკალა…
ერთხელაც ნიკოს სამფლობელო ერთმა ნასწავლმა კაცმა დაათვალიერა და თქა:
- განა ეს არის ხელოვნება? არა, ხელოვნება სულ სხვა რამეა. კაცი კაცს უნდა ჰგავდეს, შველი –
შველს, მთა – მთას, ხე – ხეს, აბა შეხედე, განა ეს დათვია? ტურასა ჰგამს…
უთქმელი კაცი იყო ნიკალა. თავის ნახატს შეაცქერდა… და უეცრად ხმამაღლა თქვა:
- ასე მინდოდა გამეკეთებინა და ეს მე შევძელი.
პატარა ბიჭი კი ისევ ისე დგას და ქალს ყურძნის მტევანს ევედრება. უხეში, ასაკის
შეუფერებელი თითები ახლოს მიუტანია მტევანთან და ქალის თანხმობას ელოდება. ქალს
სულელური გამომეტყველება აქვს და რაღაცას ფიქრობს, ხელში კი… ტკბილი, გემრიელი
ყურძენი უჭირავს – დალოცვილი სიტკბო.
მას სწორედ ეს უნდოდა და მან ეს შესძლო.
1964 წ.
მთის გადაღმა
სუფრის თავში კაპიტო იჯდა, ბოლოში - მისი ცოლი, აქეთ-იქით – ვაჟები და პატარა გოგონა.
უხმოდ შეექცეოდნენ ბადრიჯანს. ყველაზე მადიანად კაპიტო ილუკმებოდა.
პურს ნუ გლეჯთ, დაჭერით ხოლმე, - თქვა კაპიტოს ცოლლმა.
პატარა ბიჭმა ჯიბის დანა ამოიღო, გულმოდგინეთ გაწმინდა და პურის დაჭრას შეუდგა. ბიჭს
ძალიან მოსწონდა დანა, სამი დღის წინ კარგ ხასიათზე დაბრუნებულმა მამამ რომ აჩუქა. ამ სამ
დღეში ბიჭმა უამრავი ჯოხი გამოთალა, სადილობისას პურს ჭრიდა ხოლმე. სიამოვნებდა მამის
დავალება და მოთმინებით უცდიდა მის სიყვებს: „დაჭერი ბიჭო“! ბიჭი ძალიან პატარა ნაჭრებად
ჭრიდა პურს, მერე დანას ტკაცუნით კეცავდა და ჯიბეში ინახავდა.
ჭამე გოგო, - თქვა კაპიტოს ცოლმა, - რას იციცქნები?!
ეს არ მინდა.
აბა რა გინდა ?
არ მინდა, ვაი...
- ვაის მოგცემ მე შენ, - თქვა კაპიტომ, - ჭამე ჩქარა! გოგონამ ლუკმა ჩაიდო პირში.
კაპიტომ ჭამა დაამთავრადა ოჯახის წევრებს გადახედა.
- დაჩეხე, ბიჭო, შეშა?
კი, მამა, - მორიდებულად გაუღიმა უფროსმა ბიჭმა.
ბევრიდაჩეხე?
კი ბევრი, უთხრა ცოლმა.
ყოჩაღ, ძუკუ! - თქვა კაპიტომ, - წყალი მომიტანე, მალაია!
გოგონამ წყალი მოურბენინა.
ერთიც, - თქვა კაპიტომ.
ცოლმა სუფრის ალაგება დაიწყო.
დიდი გოგო გაიზარდე! - კაპიტო ტახტზე წამოწვა და ასანთის ღერი კბილებში გაირჭო. მალაიამ
ნახატებიანი წიგნი გადაშალა.
თუთუნი მომიტანე, ძუკუ!
ეხლავე, - წამოდგა უფროსი ბიჭი.
თ... ო... თო... - ჩურჩულით ეპიტინებოდა მალაია მსხვილ ასოებს.
უმცროსი ბიჭი ფანჯარაში იყურებოდა .
რამ გაგაშტერა, ბიჭო?
ბიჭი შეკრთა, გაწითლდა და მალაიასთან მივიდა. გოგონა მსხვილ ასოებს აუჩქარებლად
უმატებდა ერთმანეთს.
თო... ხ... თოხ... ი... თოხი! - წამოიძახა მალაიამ და მიმოიხედა. კაპიტომ დაამთქნარა.
ხარებს მოვიყვან, მამა.
მოიყვანე, ძუკუ.
დღეს გაგიძახეს, გოგო? - იკითხა კაპიტომ.
არა.
შენ, ბიჭო?
არა.
რავა მისდღემჩი არ გიძახებენ! - გაბრაზდა უცებ კაპიტო.
გუშინ არ გამიძახეს? - თქვა ბიჭმა.
რაში?
გეოგრაფიაში.
რავა მარტო გეოგრაფიაში გიძახებენ.
ბიჭი ჩუმად იყი.
უყვარს გეოგრაფია, -თქვა კაპიტოს ცოლმა. ბიჭმა მორიდებულად გაიღიმა.
თ... ი... თი... - ჩურჩულებდა მალაია.
ბიჭმა ფრთხილად გააღო კარი და ეზოში გავიდა .
ვისწავლე, წამოხტა მალაია.
სუ! - თითი ტუჩებთან მიიტანა ქალმა. გოგონამ იშით გაიხედა ტახტისაკენ. კაპიტო ხვრინავდა.
ვითამაშო? - ჩურჩულით იკითხა მალაიამ. დედამ თავი დაუქნია. გოგონა ფრთხილად მივიდა
კართან, კარმა გაიჭრიალა და მალაიას ძალიან მოუნდა გაცინება. კარი მიხურა, ძმასთან მიირბინა
და აკისკისდა.
რა გაცინებს, გოგო? - გაუღიმა ძმამ.
ზურა, დამსვი რა...
ზურამ გოგონა საქანელაზე დასვა.
გამაქანე.
ბიჭმა გააქანა.
უფრო! - დაიყვურა მალაიამ.
არ შეიძლება.
რატომ?
გადმოვარდები მალაია.
არ გადმოვარდები. მიდი რა...
არ შეიძლება.
მალაია ჩამოხტა და გაიბუტა.
სახლიდან დედა გამოვიდა.
წადი, შვილო, ინდაურები მოიყვანე
ბიჭმა რაღაც წაიბუზღუნა, მერე ჰკითხა:
სად არიან?
ჭალაში იქნებიან. სად მიდიხარ?
წიგნს წავიღებ
წაიღე, შვილო...
ჭალა, სადაც ინდაურები ბალახს წიწკნიდნენ, პატარა მდინარესთან თავდებოდა. მდინარის იქით
მინდორი იყო, მერე – ეკლიანი ბუჩქებით დაფარული მთა.
ბიჭი მოწყენით უყურებდა ნაცნობ ადგილებს. უმზერდა მთას და არ იცოდა, რა იყო ამ მაღალი
მთის გადაღმა.
გეოგრაფიის სახელმძღვანელო რუკებით იყო აჭრელებულ. ბიჭი ფურცლავდა წიგნს და ეძებდა
ყველაზე წვრილი ასოებით დაბეჭდილ სტრიქონებს.
ამ სტრიქონებში ბევრი რამ იყო საინტერესო. ბიჭი კითხულობდა წიგნს და სტრიქონებს შორის
ხედავდა უზარმაზარ ქალაქებს, უზარმაზარი სახლებითა და ქუჩებით. სტრიქონებს შუა
მიედინებოდნენ დიდი მდინარეები და იდგნენ მარადი თოვლით დაფარული მწვერვალები.
ჩანდა გაუვალი ტყეები და მამაცი მოგზაურები... ვულკანები შავად ბოლავდნენ ოკიანეში
აისბერგები ტიტვტივებდნენ... მწვანე ჯუნგლებში ვეება სპილოები მოაბოტებდნენ. მზეზე
ლაპლაპებდა მკვდარი ტბები, იგრძნობოდა ზღვის სუნთქვა და განმარტოებით
იდგაუზარმაზარი ხე – სეკვოია...
ბიჭმა გაიხედა.
ჭალა პატარა მდინარესთან თავდებოდა. გაღმა მინდორი იყო, მერე – ეკლიანი ბუჩქებით
დაფარული მთა...
ბიჭი კითხულობდა.
ვენეცია ყურადღებას იპყრობს თავისი მდებარეობით, - ეწერა წიგნში წვრილი ასოებით. - იგი
გაშენებულია მრავალ (ასზე მეტ) პატარა კუნძულზე, სადაც სახლები წყალში დგას; ქუჩების
მაგივრად არხებია; არხებზე ნაოსნობა გონდოლებით – ბრტყელძირიანი ნავებით წარმოებს;
ნიჩბიანი მეგონდოლე ნავის ბოლოში – კიჩოსთან დგას“.
მერე მსხვილი ასოებით ეწერა ,,იტალიის მთავარი ნიშნები“.
ბიჭმა გაიხედა და დაინახა:
ისევ ის მდინარე.
იგივე ჭალა.
ისევ ის ეკლიანი ბუჩქებით დაფარული მთა.
კაპიტომ კარგ ხასიათზე გამოიღვიძა.
- წყალი დამალევინე, გოგო...
მალაიამ წყალი მოურბენინა.
გაიზარდე!
კაპიტო აივანზე გამოვიდა და ცოლს შეხედა. მერე ვენახს მოავლო თვალი და გაიღიმა:
წელს კარგი მოსავალი გვექნება.
ზურამ ეზოში ინდაურები შემოიყვანა. ისე მოწყენილი იყო, კაპიტო შეშფოდთა.
ინდაურები ხომ არ დაკარგე, ბიჭო?
არა.
ორი, ოთხი, შვიდი, ათი... - დათვალა კაპიტომ. - სწორია, კარგად მოუარე შვილო!
ზურა სკოლიდან მეზობლის ბიჭთან ერთად ბრუნდებოდა. ორივე მეექვსე კლასში სწავლობდა.
სანამ სკოლაში შეიყვანდნენ, ზურა ეზოდან იშვიათად გადიოდა; მამას და ძმას უკან დასდევდა
და ფეხებში ებანდებოდა. ისინი ბუზღუნებდნენ. დედა ეფერებოდა, იშვიათად თუ
გაუწყრებოდა ხოლმე.
მასთან მეზობლის ბიჭი მოდიოდა და თამაშობდნენ. ხანდახან ჩრდილში წამოწვებოდნენ,
ღრუბლებს უყურებდნენ ხოლმე. ზზურას ღრუბელი რბილი, ნაზი და თბილი ეგონა. დედის
ალერსი ღრუბლებში ყოფნას ჰგავდა.
ირგვლივ ბევრი რამ უცნობი იყო.
მამა, იმას რა ქვია?
რა ქვია და ჭადი.
ცისარტყელაა, შვილო, - ეტყოდა დედა.
მამას აღარაფერს ეკითხებოდა.
ერთხელ მეზობლის ბიჭთან ერთად მაღალ ხეზე აცოცდა და შინ ტანსაცმელშემოხეული
დაბრუნდა.
კაპიტომ მკლავში წაავლო ხელი.
სად დაიხიე ხალათი ბიჭო?
ხეზე ავედი.
პაკიტომ თავში წაჰკრა.
ბიჭმა წყენით შეხედა მამას.
ეზოში ხალხი შეგროვილიყო. აივანზე თოფიანი კაპიტო იდგა და სახეზე ბრაზნარევი სიხარული
ეტყობოდა.
ზურამ წრე გაარღვია და ძირს დაიხედა. მიწაზე ქორი ეგდო.
ქორი ნაღვლიანად იყურებოდა. სისხლი წვეთავდა მოტეხილი ფრთიდან. მოკაუჭებული
ნისკარტი მიწაზე დაედო; ბრიალა, სისხლიანი თვალები ჰქონდა. მზერა არ გამოხატავდა
ტკივილს;ქორის თვალებში ნაღველი ჩანდა.
მალაია შეშინებული თვალებით უყურებდა ქორს. კაპიტოს ღიმილი დასთამაშებდა სახეზე.
ზურამ მამას ახედა, კაპიტომ შვილს თვალი აარიდა და ხალხისაკენ გაიხედა.
- მავნე ფრინველია, - თქვა კაპიტომ.
ზურას შეეცოდა სისხლში ამოსვრილი ქორი.
- გადარჩება? - იკითხა ვიღაცამ.
კაპიტომ თოფი მოიმარჯვა.
- გამოიწიე, ბიჭო.
- ნუ მოკლავ, მამა...
- გამოიწიე, ვის ვეუბნები მე!
- ნუ მოკლავ, მამა, ცოდვაა...
- მაინც მოკვდება, - თქვა ვიღაცამ.
- ტყუილა ნუ გააფუჭებ ვაზნას, კაპიტო...
კაპიტო დაფიქრდა...
- როგორ მოარტყი, კაცო, იმ სიმაღლეზე!
კაპიტომ გაიღიმა.
- სადმე გადააგდე, ბიჭო...
ზურამ ქორი ხის ყუთში ჩასვა. ზემოდან ფიცარი გადააფარა და დიდი ქვები დაალაგა. სახლიდან
პური გამოიტანა და ყუთში ჩააგდო. ყუთი თივის ზვინს ამოაფარა, მამას რომ არ შეემჩნია.
ქორმა ნაღვლიანად დახედა პურის ნატეხებს. მოტეხილი ფრთა სისხლში ჰქონდა ამოსვრილი.
ბიჭი იჯდა და ქორს უყურებდა.
საიდანღაც მოფრინდნენ დიდი, მწვანე ბუზები და ჭრილობებზე დაასხდნენ. ქორმა თავი
მიაბრუნა და ფრთა შეარხია.
ბიჭს გაეღიმა.
- წადი, შვილო, ინდაურებს მიხედე.
ზურამ შეიჭმუხნა.
- წადი, შვილო.
- წყალს მოგიტან...
- გვაქვს.
- შეშას დაგიჩეხავ.
- ძუკუმ დაჩეხა.
- არ მინდა ინდაურებთან.
- წადი, შვილო, - მოეფერა ქალი, - წადი, დედა გენაცვალოს...
...ბიჭს ინდაურებისათვის ზურგი შეექცია.
ჭალა...
მდინარა...
მთა...
გეოგრაფიის სახელმძღვანელო გაახსენდა. ეწყინა, რომ წამოღება დაავიწყდა.
ბიჭი გულაღმა დაწვა.
ცაზე წყალში ჩამდგარი კოხტა ოდა-სახლები გამოჩნდა. წყალზე მოცურავდა ლამაზი ნავი; ნავზე
ნიჩბიანი მეგონდოლე იდგა. მალე ეს ყველაფერი ცარცით დაწერილივით ადვილად წაიშალა და
ახლა უზარმაზარი ხე - სეკვოია გამოჩნდა...
მერე დაინახა მთა, რომლიდანაც ბოლი ამოდიოდა. ვულკანის დანახვამ გაახარა. ეკლიანი
ბუჩქებით დაფარულ მთას მიაჩერდა.
მთიდან არ ამოდიოდა ბოლი.
ზურა წამოდგა და გაიხედა.
ისევ ის მდინარე...
იგივე ჭალა...
იგივე მთა...
„რა არის იქით, იმ მთის გადაღმა?“
ბიჭი უყურებდა მთას. მთა წამოვიდა და ბიჭს გაუკვირდა . მერე მიხვდა, რომ თვითონ მიდიოდა.
...ბიჭი მთაზე ადიოდა. ტანზე ეკლიანი ბუჩქები ედებოდა, ფეხი უსხლტებოდა. პირი გაუშრა.
მძიმედ სუნთქავდა.
მუხლი მოეკვეთა, მაინც ზევით მიიწევდა. დაკაწრული თითებით ებღაუჭებოდა ბუჩქებს.
...ბიჭი მთაზე იდგა და იყურებოდა.
ქვევით პატარა სოფელი ჩანდა. სოფლის შემდეგ დიდი ველი იყო. მერე მთა. ზურამ ვერ დაინახა
ვერაფერი ახალი და მოუნდა იმ მთაზე ასვლა. დაღლილ ფეხებზე დაიხედა.
მაშინ ინატრა ფრთები და ხის ყუთი გაახსენდა.
სწრაფად დაეშვა ძირს. ხალათი ეკლიან ტოტს წამოედო და გადაიფხრიწა.
ქორს ყუთიდან თავი გამეყო და ნაღვლიანად უყურებდა ცას. პურის ნატეხები ისევ ყუთში ეყარა.
„იქნებ ხორცი ჭამოს“...
ზურა ოთახში შევიდა. დედამ შეხედა და შეჰკივლა.
კაპიტო წამოდგა.
- სად იყავი, ბიჭო?..
- მთაზე ავედი.
- რა გინდოდა! -კაპიტომ გასარტყმელად შემართა ხელი. შვილმა თვალი გაუსწორა. მში
კაპიტომ ძირს დაუშვა ხელი.
ქორი ნისკარტით გლეჯდა ხორცს და ჭამდა. ზურამ ყუთში წყლით სავსე ჯამი დაუდგა. დედას
ბამბა გამოართვა, არაყში დაასველა და ქორსჭრილობა გაუსუფთავა. ზურა უყურებდა ჯანსაღ
ფრთას, რომლითაც ქორს შეეძლო ერთი მთიდან მეორეზე გადაფრენა, შეეძლო წასულიყო
ძალიან შორს, აფრენილიყო ძალიან მაღლა.
ქორს ყველგან წაიყვანდა ფრთები, სადაც მოისურვებდა. ამ ფრთებით შეიძლებოდა იქთ, სადაც
მართლა ბოლავდნენ ვულკანები, ჰქროდა სამუმი, ტივტივებდნენ აისბერგები და იქაც, სადაც
იდგა უზარმაზარი ხე-სეკვოია.
ზურამ ყუთს თავი ახადა. ქორი არ გაფრენილა-ხტუნვა-ხტუნვით ბუჩქებში მიიმალა.
ზურა იყურებოდა ცაში და ქორის გამოჩენას უცდიდა.
ფრინველი არ ჩანდა. დრო გადიოდა, ბიჭი მაინც არ კარგავდა იმედს.
ქორი ირაოს აკეთებდა ჰაერში.
ბიჭის მზერა მისდევდა და ცაზე იხატებოდა უზარმაზარი ქალაქები, მზეზე ელავდა დიდი,
დათოვლილი მთები და ზღვაში აისბერგები ტივტივებდნენ. ფრთების მოქნევის დროს ისმოდა
ჩანჩქერის ხმაური და ტბა ლაპლაპებდა.
ბიჭი იყურებოდა და ხედავდა ყველაფერს, რაც წვრილი ასოებით დაბეჭდილ სტრიქონებში იყო
აღწერილი.
ზურას უხაროდა, რომ არ იყო მარტო. ყიჟინით მისდევდა ქორს, იცინოდა და ხელებს იქნევდა.
დიდხანს ირბინა ასე.
უცებ შეჩერდა. გაოცებით შეხედა ბუჩქებს, სადაც ჩავარდა ქორი და გაახსენდა, რომ სროლის ხმაც
გაიგონა. აივანზე თოფიანი კაპიტო იდგა.
შენ ესროლე? - ხმადაბლა ჰკითხა ბიჭმა.
ხო.
რატომ?
კაპიტომ საჭიროდ არ სცნო პასუხის გაცემა.
რატომ მოკალი?! - დაიყვირა ბიჭმა.
გაგიჟდი ბიჭო?
ზურა უახლოვდებოდა აივანზე მდგომ მამას; თავი მაღლა ჰქონდა აწეული.
ცაზე არაფერი ჩანდა.
ჭუკები რომ არ მოეტაცა, არა? - დაუყვირა ზურამ.
რა მოგივიდა, ბიჭო? - შეეკითხა კაპიტო.
ზურამ ქვას დაავლო ხელი და გაიქცა. ხელი მოიქნია, მაგრამ ინდაურმა გვერდზე გახტომა
მოასწრო. ბიჭი შემოტრიალდა და მამას შეეჩეხა.
კაპიტოს ბრაზით ანთებოდა სახე. ხელი მოუქნია და გაარტყა.
გომურში თივაზე მიგდებულ ბიჭს დედის კალთაში თავი ჩაედო და ტიროდა. დედა ეფერებოდა
და ბიჭს გაახსენდა ღრუბელი. მერე გაახსენდა ქორი.
დედა, შენი ჭირიმე, დედა, რატომ მოკლა?
დაწყნარდი, შვილო.
დედა, რატომ ესროლა, რატომ მოკლა?
კარგი, შვილო, ნუ ტირი, ვაჟკაცი არა ხარ?
ბიჭმა ცრემლები მოიწმინდა.
რატომ მოკლა, დედა?
დაწყნარდი, შვილო, იქნებ არც მოუკლავს.
იქნებ გადარჩეს, არა, იქნებ გადარჩეს, დედა, ერთხელ ხომ გადარჩა?
კი, შვილო, გადარჩება, აბა რას იზამს.
ბიჭმა გომურის კარი გამოაღო.
მთა იყო ძალიან შორს და ძლივს არჩევდა ბუჩქებს, სადაც ქორი დავარდა. ზურამ თვალები
დახუჭა და მაშინვე დაინახა ქორი; იგი ეკლიან ბუჩქთან ეგდო, ნაღვლიანად იყურებოდა სადღაც
და თითქოს არც ამჩნევდა სისხლს, მოტეხილი ფრთიდან რომ წვეთავდა. მერე ქორმა ჭრილობას
და ფრთა შეარხია.
ბიჭმა თვალები გაახილა.
იგი უყურებდა მთას და იღიმებოდა.
1962 წ.
მიხეილი და ალექსანდრე
1
ალექსანდრე ჯერ ხუთი წლისაც კი არ იყო, ყველა ნიჭიერს რომ ეძახდა. ბავშვმა არ
იცოდა, რაში გამოიხატებოდა მისი ნიჭი. რატომღაც არ სიამოვნებდა, მოურიდებლად
რომ აქებდნენ და სტუმრებს ემალებოდა. მხრებზე ტვირთად აწვა მახლობელთა ქება და
იმედები.
ეს კი იყო, ალექსანდრეს ხატვა უყვარდა - ხეს ყავისფერი ტოტები ჰქონდა, ტოტებზე

მწვანე ფოთლები ხარობდა. ზღვა ლურჯი იყო, წითელი გემიდან შავი ბოლი ამოდიოდა
და ცაში იკარგებოდა.შავი თევზები გაბრტყელებულიყვნენ ზღვის ზედაპირზე. სახლს
კედელი, ფანჯარა და კარი ჰქონდა, სახურავიდანაც დაკლაკნილი ბოლი ამოდიოდა. მზე
ყვითელი იყო, ანდა წითელი, მოკლე სხივები ჰქონდა. ცაში გამჭვირვალე
თვითმფრინავი ეკიდა. ზამთრობით ალექსანდრეს გასასეირნებლად რომ
გამოიყვანდნენ, პირდაპირ საცოდაობა იყო ბავშვის ყურება – ალექსანდრეს მძიმე,
ყურებიანი ქუდი ეხურა, პალტოს ქვეშ ორი ჯემპრი ეცვა და კაშნე ისე მაგრად ჰქონდა
მოჭერილი, სულს ძლივს ითქვამდა; თავს გვერდზე ვეღარ ატრიალებდა; ვინმე
გამვლელი თვალში რომ მოუვიდოდა, მთელი ტანით შემოტრიალდებოდა, ამნაირად
თუ გააყოლებდა მზერას. ისე იყო გაკოჭილი, ტირილსაც ვეღარ ბედავდა.
ალექსანდრე შვიდი წლისა რომ შესრულდა, სკოლაში შეიყვანეს. თუმცა ალექსანდრეს

კარგი სმენა ჰქონდა, ვიოლინოზე დაკვრა მაინც არ ეპიტნავებოდა. ძალიან ცოტას
მეცადინეობდა და მაინც ხუთები ჰქონდა. იქნება მართლა ნიჭიერი იყო ალექსანდრე?
თუ მოეწყინებოდა, ხატავდა. ახლა მის ზღვაზე გემებთან ერთად ნავებიც

ტივტივებდნენ, თვითმფრინავიდან პარაშუტით ხტებოდნენ მამაცები, სწორუპოვარი
კაპიტანი გემის საჭესთან იდგა. ხატვა დიდად არ სიამოვნებდა, უბრალოდ, დრო
გაჰყავდა.
ვიოლინოზე მეცადინეობასაც ძალაუნებურად შეეჩვია. იცოდა დღეში ორი საათი

აუცილებლად რომ უნდა გაეწირა და უხალისოდ, მაგრამ მაინც ყოველდღე უკრავდა,
სკოლაშიც ხუთები ჰქონდა, თავისუფალი დრო მაინც რჩებოდა და მხატვრული კითხვის
წრეში შეიყვანეს. იქაც უხალისოდ კითხულობდა მხიარულ მოთხრობებსა და ლექსებს.
მხოლოდ მაშინ გამოცოცხლდებოდა, ველოსიპედზე რომ შეჯდებოდა ხოლმე. იმ დროს

რომ დაგენახათ, ვეღარც იცნობდით ველოსიპედს აღმა – დაღმა დააქროლებდა,
მანქანებს ეჯიბრებოდა, ბევრჯერ იტკინა ხელ – ფეხი, მაგრამ მაინც თავისას არ იშლიდა.
სხვა დროს რომ შეგეხედათ, ვერც დაიჯერებდით, ალექსანდრე ასეთი გადარეული თუ
იყო.
საერთოდ კი ჩემი ბავშვი გახლდათ, ხმას იშვიათად თუ ამოიღებდა, რადგან მხატვრული

კითხვის წყალობით ყოველი სიტყვის წარმოთქმისას დიდ პასუხისმგებლობას
გრძნობდა. ვიოლინოზე დაკვრა ისევ ეზარებოდა და ცოტათი სინდისიც აწუხებდა –
საბოლოოდ მასწავლებელს იმედებს ვერ გავუმართლებო. მაინცდამაინც არც ტოლებთან
თამაში ეხალისებოდა. კიდევ კარგი, ველოსიპედი ეგულებოდა.
შვიდწლედი რომ დაამთავრა, მუსიკალურ ტექნიკუმში შეიყვანეს; აქ ალექსანდრე

ორკესტრში მეცადინეობასაც გადიოდა. ძალიან მკაცრი დირიჟორი ჰყავდათ, ბავშვებს არ
უყვარდათ ის კაცი. ალექსანდრესათვის ორკესტრში დაკვრა წამება იყო, მაგრამ ერთხელ
ძველი დირიჟორის ნაცვლად სარეპეტიციო დარბაზში სწრაფი და მხნე ნახიჯით
შემოვიდა გამართული კაცი, უეცრად შეჩერდა, მოსწავლეები შეათვალიერა, გაიღიმა და
თქვა:
გამარჯობათ, გვრიტებო, მე თქვენი ახალი დირიჟორი ვარ.
ბავშვები პირდაღებულნი შეაცქერდნენ, კაცმა გაიცინა, უეცრად ძალიან სერიოზული

სახე მიიღო და თავი დახარა:
- მიხეილ სანაძე! ბედნიერი ვარ, რომ გაგიცანით...
ბავშვებმა ერთმანეთს გადახედეს, ახლადშემოსულმა კი საქმიანად გამოაცხადა:
- გთხოვთ დაიკავოთ ადგილები, რომელია კონცერტმეისტერი? ძალიან კარგი, რას

უკრავთ? ო, ფრანც შუბერტი დიდებულია, აბა, ავაწყოთ ინსტრუმენტები... არა, სწორი
არ არის, - სახე მოჭმუხნა და წაიღიღინა: - ლა – ა...
ყველასათვის აშკარა გახდა, რომ ახალ დირიჟორს აბსოლუტური სმენა ჰქონდა – მის
მიერ აღებული ნოტი როიალზე შემოწმდა.
ბოდიში, როგორ მომართოთ ხოლმე? - ჰკითხა პირველმა ვიოლინომ.
- მამის სახელს გეტყოდით, მაგრამ რა საჭიროა ასეთი ფორმალობა, მაესტრო დამიძახეთ.
მშვენივრად ამბობდა ამ სიტყვას - „მაესტრო“. „მაეს“-ს ისე იძახდა, თითქოს ზევით,

ცისკენ მიფრინავდა; ოდნავ მოღუნულიც რომ ყოფილიყო, მაშინვე გასწორდებოდა და
ისე იტყოდა - „მაეს“... შემდეგ კი „ტრო“-ს ისეთი ნაზი თრთოლვით წარმოთქვამდა,
თითქოს ამ მარცვალს წვრილი თოკი ჰქონდა გამობმული და ისე არხევდა. მოკლედ,
მაშინვე შეაყვარა ბავშვებს ეს სიტყვა.
- აბა, ვახსენოთ ღმერთი და დავიწყოთ, - მხნედ წარმოთქვა და ხელები მაღლა ასწია. -

ვუკრავთ შუბერტს!
დაიწყეს თუ არა, მაშინვე ხელი ჩაიქნია და ჩაილაპარაკა:
- საწყალი ფრანცი თქვენს ხელში. აბა, მიპასუხეთ, ყურები რომ ჩამოგიყრიათ, რა სწერია,
როგორ დაუკარითო?
- ფორტისიმო.
- მერე, ეგ სიტყვა რას ნიშნავს?
- „ძალიან ხმამაღლას“ ნიშნავს, მაესტრო, - უთხრა პირველმა ვიოლინომ.
- მერედა, დღეს არაფერი გიჭამიათ? ქალაჩუნებო...
მერვეკლასელი ბიჭებისათვის ეს დიდი შეურაცხყოფაა. მათ ვიოლინოები, ალტები და
ჩელოები მოიმარჯვეს და მოემზადნენ, მაგრამ მაესტრო მიხეილმა თქვა: მოისმინეთ,
ჭაბუკებო დაგოგონებო. მე თქვენ გასწავლით, როგორ უნდა დაუკრათ ფორტისიმო, - იგი
ჩაფიქრდა. საოცარი სახე ჰქონდა ამ კაცს – თუმცა ხშირად იღიმებოდა და თვალები
უციმციმებდა, მაინც დანაღვლიანებული გეგონებოდათ.
- დიდი ხნის წინათ, - დაიწყო მაესტრომ, - ცხოვრობდა ერთი კაცი – სამსინი. იგი ძალიან
ღონიერი და ამასთანავე სამართლიანიც იყო. მისი ძალა მისივე თმაში იმყოფებოდა, -
მაესტრომ თავზე გადაისვა ხელი. - და აი, ერთხელ, მას მიეპარა ბოროტების მოციქული
და თმა მაკრატლით შესჭრა, გამოეღვიძა თუ არა კეთილ სამსონს, მაშინვე დიდი ხის
გადატეხვა მიუნდა, ხელი წაჰკრა, მაგრამ თვითონვე წაიქცა. შემდეგ წამოდგომაც კი
გაუჭირდა.
მიხეილი ბავშვების ასაკს ითვალისწინებდა და დარწმუნებული იყო, მის ნაამბობს
სასურველი შედეგი რომ მოჰყვებოდა. ამიტომაც ძალზე ხალისიანად ლაპარაკობდა.
- ძლივს დაიარებოდა ჩვენი ბეჩავი სამსონი, - განაგრძობდა მაესტრო, - ახლა მასავით
უძლური აღარავინ იყო დედამიწის ზურგზე. ბარბაცებდა, დალასლასებდა იგი. ერთხელ
გულმა ვეღარ მოუთმინა და ზეცას შესთხოვა – ღმერთო, ღმერთო, დამიბრუნე ძალაო.
ღმერთს შეეცოდა სამსონი და დაუბრუნა ძალა. გახარებული სამსონი დიდ მთას
დაეძგერა, ხელები შემოხვია და სულ დაფშვნა. გესმით, - ფეხზე წამოდგა მაესტრო,- მთა
დაფშვნა, უშველებელი მთა, გესმით, როგორ მოხშუის მიწა, მძიმე ლოდები ენარცხებიან,
აი, ესაა ფორტისიმო! აბა, ვითომ სამსონები ხარლ, დასცხეთ, აბა! - მაესტრომ ხელი
დაიქნია თუ არა, მოსწავლეების ხემებიც გამეტებით ეძგერა სიმებს. რაღაც გასაოცარი
ხმები გაისმა, ორ მოსწავლეს სიმებიც კი გაუწყდა, მგრძნობიარე მაესტროს კანი
აებურძგლა, მაგრამ...
- ბრავო, ბრავისიმო, - შეაქო მან მოსწავლეები, - თქვენია მომავალი.
პატარა ხნით ჩაფიქრდა, შემდეგ თავაზიანად გამოაცხადა:
- ცოტა ნელა დაუკარით, ყმაწვილებო, სამსონი მხოლოდ ერთი კაცი იყო.
ალექსანდრე მხატვრული კითხვის წრეში ისევ დადიოდა. იქ მთელი წლის
განმავლობაში სწავლობდა, თუ როგორ უნდა წაეკითხა მხატვრულად ოვანეს
თუმანიანის პოემა „ერთი წვეთი თაფლი“. ვიოლინოზე დაკვრას განაგრძობდა, სხვა
მუსიკალურ საგნებსაც ასწავლიდნენ. ერთი სიტყვით, ალექსანდრეს ხელოვნებასთან
გარკვრული კავშირი ჰქონდა, მაგრამ ეგრეთწოდებული აღმაფრენა აკლდა. ერთადერთი
მასწავლებელი, ვისი დანახვაც ამხიარულებდა, მაესტრო მიხეილი იყო, მაგრამ ორიოდე
თვის შემდეგ ორკესტრში ახალი დირიჟორი მოვიდა. მას ძალიან ამაყად ეჭირა თავი,
თანაც ტრაბახი უყვარდა – თურმე ერთხელ ბორჯომის პარკში დირიჟორობდა და
მოულოდნელად სინათლე გადაიწვა. არ დავიბენიო, უამბობდა ბავშვებს ახალი
დირიჟორი, ხელზე ცხვირსახოცი შემოვიხვიე, ორკესტრანტებმა თეთრი ნაჭრის
მოძრაობა დაინახეს და რიტმი არ დაიკარგაო. მუსიკოსები სიბნელეში ნოტებს როგორ
არჩევდნენ, ამაზე არაფერი უთქვამს. ალბათ, ზეპირად თუ იცოდნენ. მოკლედ, კაცი ვერ
გაიგებდა, ტყუილს ამბობდა თუ მართალს, ალექსანდრე კი ეჭვით შესცქეროდა მას და
ძველი მაესტრო ახსენდებოდა.
მეთერთმეტე კლასში ალექსანდრე საბოლოოდ დარწმუნდა, მისგან პროფესიონალი
მუსიკოსი რომ არ გამოვიდოდა. მეცადინეობაზე ხელი აიღო და თავს დამნაშავედ
გრძნობდა, როცა თავის ვიოლინოს უყურებდა – ტყუილად ნაწვალებ ვიოლინოს.
მხატვრულ კითხვასაც თავი მიანება. რამდენჯერმე მაესტრო მიხეილი დაინახა ქუჩაში.
მაესტრომ არხეინად სიარული იცოდა, გუნებაში რომელიმე ნაწარმოებს ღიღინებდა და
ამ ნაწარმოების ტემპის შესაბამისად დადიოდა – ხან სწრაფად, ხან ნელა. მარჯვენა
ხელის თითებს მკერდზე ათამაშებდა, იღიმებოდა და გაკვირვებულ გამვლელებს
მოხერხებულად უქცევდა გვერდს.
ალექსანდრემ სკოლა დაამთავრა და ისტორიის ფაკულტეტის სტუდენტი გახდა.

პირველ ხანებში ლექციებს არ აცდენდა, აუდიტორიაში გრძელ მერხზე ჯდებოდა და
ლექტორს უსმენდა. ხანდახან ფიქრებში გაერთობოდა, ანდა თანაკურსელებს
ათვალიერებდა.
ალექსანდრეს კურსზე ოცდასამი გოგო სწავლობდა, ერთ – ერთ მათგანს კი... თამუნა
ერქვა. ლექციების დროს თამუნა თავის ამხანაგს ეჩურჩულებოდა, რაც კარლოს არ
სიამოვნებდა. იგი მკაცრად შეხედავდა ხოლმე თამუნას და გოგონა ჩუმდებოდა. კარლო
ოცდათხუთმეტი წლის მამაკაცი იყო, ჯარი და ფლოტი მოვლილი ჰქონდა, უკვე
ჭკუადამჯდარი კაცი გახლდათ და ჩვიდმეტი წლის გოგონას ასეთი საქციელი
აღელვებდა ხოლმე. ერთხელ, როცა მისმა მზერამ ვეღარ გასჭრა, პირდაპირ იერიშზე
გადავიდა:
ქალიშვილო, თუ შეიძლება, ნუ ჩურჩულებთ.
კი მაგრამ, რას გიშლით მაგის ჩურჩული? - გაიკვირვა თამუნას ამხანაგმა.
რას დამიშლის! სწავლა მინდა მე!
რაშია საქმე? - იკითხა ლექტორმა.
ხმას არავინ იღებდა.
რაშია – მეთქი საქმე?
ამ კაცს სწავლა უნდა, - გამოაცხადა უცებ თამუნამ.
რომელს?
მე, პატივცემულო, - ფეხზე წამოდგა კარლო.
ძალიან კარგი, ძალიან, - მოუწონა ლექტორმა, - დაბრძანდით.
სწავლის დაწყებიდან ერთი კვირაც არ იყო გასული, ალექსანდრე უნივერსიტეტის
სიმფონიურ ორკესტრში რომ ჩარიცხეს. დარბაზში შევიდა თუ არა, მაესტრო მიხეილი
დაინახა. იგი რაღაც ამბავს ჰყვებოდა:
...ჰოდა, თავისი სიტყვა რომ შეესრულებინა, ბევრს შრომობდა, თანაც ზეციდან ნიჭით
იყო დაჯილდოებული. მართალია, წონაში დაიკლო და გაძვალტყავდა, თავის
გადაწყვეტილებას მაინც ხორცი შეასხა. ასეა, ბევრი უნდა იმუშაოთ. თქვენ რა გნებავთ? -
ალექსანდრე ვერ იცნო.
მე თქვენთან გამომგზავნეს.
ო! - გაეხარდა მაესტროს. - რაზე უკრავთ?
ვიოლინოზე.
რა დაამთავრეთ?
მუსიკალური ტექნიკუმი.
დიდებულია, ღმერთმანი, თქვენი სახელი მაჩუქეთ.
ალექსანდრე.
ოო, კარგი სახელია, მაკედონელი... ინსტრუმენტი გაქვთ?
დიახ.
რომ ვერა ვხედავთ? - თვალები მოჭუტა.
მომავალ რეპეტიციაზე მოვიტან.
ძალიან კარგი, ყოჩაღ, - გაამხნევა მაესტრომ. - ახლა კი დაჯექი და გვიყურე.
ცოტა ხანს ფიქრობდა, მერე გამოერკვა და ომახიანად გამოაცხადა:
ვუკრავთ ბიზეს!
ზედმეტი არ იქნება, ორკესტრს თვალი რომ გადავავლოთ. ძირითადში იგი შედგებოდა

ხელმოცარული მუსიკოსებისაგან, მეექვსე–მეშვიდე კლასში სწავლას თავი რომ
დაანებეს. იყვნენ ისეთებიც, მუსიკალური ტექნიკუმი რომ ჰქონდათ დამთავრებული,
ხოლო რამდენიმეს უმაღლესი მუსიკალური განათლება ჰქონდა, მოკლედ, ასეთი
განსხვავებული ხალხი სტადიონზე თუ შეიკრიბება. რამდენიმე ინსტრუმენტი სულაც
არ იყო – პირველი საყვირი მხოლოდ კონცერტებზე მოდიოდა, ოპერიდან იწვევდნენ. არ
იყო ფლეიტა და ჰობოიც. პირველ ვიოლინოებს არა უშავდათ, ასე თუ ისე უკრავდნენ,
მეორე ვიოლინოებში კი ბევრი „უცოდინარი“ იჯდა, ძნელდასაკრავი ადგილების დროს
მხოლოდ ხემის ქნევა ევალებოდათ, ოღონდ ისე, რომ ვიოლინო არ უნდა
აეხმაურებინათ.
აბა, დავიწყოთ!
დაიწყეს. რადგან ჰობოი არ იყო, მის პარტიას მაესტრო ღიღინებდა და თან

დირიჟორობდა. დროდადრო შეიძლებოდა მიხვედრა, რას უკრავდნენ. უეცრად
მაესტრომ ხელების ქნევა შესწყვიტა და საშინლად გაბრაზდა:
კლარნეტ! რატომ არ შეხვედი დროზე?
„კლარნეტმა“ თავი ჩაღუნა.
ვის ვეკითხები?
ჩავფიქრდი... უნებურად.
აჰა! ჩაფიქრდი, არა? ოო, მოაზროვნე ხარ? შენი ჭირიმე... რა დროს ფიქრია, თავხედო!
„კლარნეტი“ ოცი წლის ჯეელი იყო. ფეხზე წამოდგა და საკმაოდ უკმეხად უთხრა:
თქვენ ცოტა ენას მოუარეთ!
- ღმერთო დიდებულო, - გაიოცა მაესტრომ, - ვის უბედავ, თავზეხელაღებულო?

დასტოვე დარბაზი! მე ნუ გამაბრაზებ, თორემ შემდეგ გვიანღა იქნება თითზე კბენანი.
ბოდიში, მაესტრო.
მიპატიებია, ჯანდაბას, უნდა დავწყნარდე... შესვენება!
უცნაური კაცი იყო მაესტრო მიხეილი.
ტრამვაი დაიძრა.
ბოდიში, თუ შეიძლება, გადააწოდეთ, ერთი ბილეთი მინდა... ოჰ, თქვენა ხართ?
- დიახ, გამარჯობათ, ერთი ბილეთიც მომეცით, - ალექსანდრემ სამკაპიკიანი გაუწოდა

კონდუქტორს.
რატომ წუხდებით, - დაიმორცხვა თამუნამ.
რას ბრძანებთ, რა შეწუხებაა...
ტრამვაი მოსახვევს მიუახლოვდა და გოგონა უეცრად გვერდზე გადაიხარა; სკამს ხელი
ჩასჭიდა და თავი ძლივს შეიმაგრა, მერე მორცხვად გაუღიმა ალექსანდრეს.
თქვენ წელს დაამთავრეთ, არა?
დიახ.
მეც.
მოგწონთ ჩვენი კურსი?
რა ვიცი, ჯერ თითქმის არავის ვიცნობ.
რა თქმა უნდა, ათ დღეში ძნელია ადამიანის გაცნობა.
დიახ.
ტრამვაი მიდის, მიდის, რახრახებს.
თქვენ რა გქვიათ?
მე ალექსანდრე.
სანდრო?
არა ალექსანდრე.
ტრამვაი გაჩერდა.
- მე ახლა ჩავდივარ, გმადლობთ ნახვამდის
- ნახვამდის, რისი მადლობა...
- აბა, დავიწყოთ! ვუკრავთ „დაისის“ შესავალს. ჰობოი არ არის, არა? არა უშავს, მეორე
ციფრიდან დავიწყოთ. ააწყეთ ინსტრუმენტები? ძალიან კარგი, აბა,
ყურადღება...ერთი,ორი, სამი, ოთხი, ერთი, ორი, სამი...კლარნეტ! რომელი ნოტები
წერია მეორე ციფრის მეორე ტაქტში?
მაპატიეთ, მაესტრო.
- თავიდან დავიწყოთ, არა, თავიდან კი არა, მეორე ციფრიდან. ყურადღება...ერთი, ორი...

უეცრად სინათლე ჩაქრა.
- რაშია საქმე?- გაისმა მაესტროს ხმა.
- სინათლე გადაიწვა,-წამოიძახა ალექსანდრემ.
მართლა? აბა გარეთ გაიხედე - მთელ შენობაში გადაიწვა თუ მხოლოდ აქ?
მთელი შენობა ჩაბნელებულია, მაესტრო.
- სამწუხაროა; ალბათ, ცოტა ხნით გამორთეს. რაღა გადვრჩენია, გულ-ხელი

დავიკრიფოთ და დავიცადოთ.
ხმას არავინ იღებდა.
- ცუდია, ცუდი სინათლე რომ გადაიწვა,- თქვა მაესრომ და იკითხა:- არა?
არც ახლა ამოუღია არავის ხმა. ალექსანდრემ ვიოლინო მუხლებზე დაიდო, შემდიგ
თითი ფრთხილად გამოჰკრა სიმებს.
ბნელა,- ხმამაღლა გამოაცხადა ვიღაცამ.
- არა უშავს,- გაისმა მიხეილის ხმა,- თუ გინდათ, მეტად საინტერესო ამბავს მოგიყვებით.
დიახ... მოგვიყევით, მაესტრო.
უფრო სწორად, ეს ამბავი კი არა, ერთი გენიოსის დახასიათებაა, გინდათ?
დიახ.
- მაშინ, დავიწყებ... ესე ისი, ასე- მისი სახელია ჯოაკინო, გვარი როსინი.იგი დაიბადა
1792 წლის 29 თებერვალს; მაინცდამაინც 29 თებერვალს, წარმოგიდგენიათ? იგი
დაიბადა აპენინის ნახევარკუნძულზე, მშვენიერ იტალიაში. ბავშვობა და ყრმობა
გაატარა თვალწარმტაც ქალაქში,რომლის სახელია პეზარო. დიდი როსინი პატარაობაში
ცელქი და მოუსვენარი ბიჭუნა იყო. იგი ფეხშიშველი დარბოდა მწვანე ბალახზე,
ზეთისხილის ხეებზე აძვრებოდა ხოლმე და ალბათ აღტაცებით შესცქეროდა იტალიის
კრიალა ცას. მშვენიერი სმენა მემკვიდრეობით მიიღო, დედისაგან- ანნა გვიდარინი
მეტად მუსიკალური ქალი იყო. პატარა როსინი ყურს უგდებდა ადრიატიკის ზღვის
ფშვინვას, ყინულოვანი, ჩანჩქერების ხმაურს, ფოთლების შრიალს, წისქვილის საამო
გუგუნს და ყოველივე ამისა და ვინ იცის, კიდევ რის გამო, მშვენიერ ხასიათზე დგებოდა
და ლაღად, თავისუფლად სუნთქავდა. ეს ის სუნთქვაა- გენიოსის სუნთქვა. ასეთი იყო
იგი ბავშვობაში და შემდეგაც, მთელი სიცოცხლის მანძილზე. მან ყოველთვის იცოდა,
როგორ უნდა ესუნთქა. რამდენიმე წლის შემდეგ კი მუსიკა მისთვის ჰაერი გახდა, ყველა
ხვდებოდა ამას დიდი მაესტროც ასე ამბობდა თავის თავზე: „მუსიკა ჩემთვის ჰაერია,
რომლითაც ვსუნთქავ“. ასე ამბობდა იგი ხომ არ მოგწყინდათ ჩემი ლაპარაკი?
რას ბრძანებთ, მაესტრო,- უთხრა პირველმა ვიოლინომ.
- აღარ იკითხავთ, რა ხდებოდა ამ დროს იტალიაში? საწყალი იტალიელები ამ დროს
ავსტრიელთა უღელქვეშ იმყოფებოდნენ, საბრალოებს არ გაუმართლა საფრანგეთის
რევოლუციამ, რომელსაც იმედით შესცქეროდნენ, არც ნაპოლეონმა, არ ცვენის
კონგრესმა. ისინი კიდევ უფრო თავისუფლებასმოკლებულნი აღმოჩნდნენ, გაწამებულნი
და იმედგაცრუებულნი რეაქციის ქვეშ მოჰყვნენ, თითქოს იმედიც გადაიწყვიტეს...
ზანტად, მძიმედ გადიოდა უხალისო დღეები, საბრალო იტალიელებმა აღარ იცოდნენ,
რა ეღონათ... თითქოს არსაიდან არ იყო საშველი... და როგორ გგონიათ, აღმოჩნდა თუ
არა გამოსავალი?.. აღმოჩნდა! აღმოჩნდა, რადგან სწორედ ამ დროს მთელ იტალიაში
გაისმა როსინის უშფოთველი, დიდებული, ღვთაებრივი სუნთქვა. მთელი ხალხი-ეს
გატანჯული, იმედდაკარგული ადამიანები მიაწყდნენ, იტალიის საოპერო თეატრებს,
სადაც დასი აღმაფრენით ასრულებდა ისეთ შედევრებს, როგორიცაა „ტანკრედი“.
„იტალიელი ქალი ალჟირში“, „სევილიელი დალაქი“, „ვილჰელმ ტელი“, „ქურდი
კაჭკაჭი“ და ასე შემდეგ. ხალხში ეპიდემიასავით გავრცელდა როსინის დიდებული
სუნთქვა, იტალიელებმა შვებით ამოისუნთქეს. თითქოს დაავიწყდათ კიდეც ყველა ის
უბედურება, იმ ხანებში რომ გამოიარეს. აი, რა შეუძლია მუსიკას, მე დიდებულ მუსიკას
ვგულისხმობ, რა თქმა უნდა. სუნთქვა მთავარია, თუ მუსიკის საშუალებით ლაღად
სუნთქვას ისწავლი, მაშინ არაფერი დაგადარდიანებს, აღარაფერი გინდა, პურიც კი.
თუმცა, - მაესტრო დაფიქრდა, - სიმართლე რომ ითქვას, პური მაინც საჭიროა.
ცხოვრებაში კი... ო, სინათლეც მოვიდა. ცხოვრებაში კი მხიარული, ენამოსწრებული კაცი
იყო დიდი ჯოაკინო. იუმორის შესანიშნავი გრძნობა ჰქონდა, ქალები უყვარდა და
უეცარი გაბრაზებაც იცოდა – თუმცა იმ ხანებში ასანთი არ არსებობდა, ასანთივით
აფეთქდებოდა ხოლმე. ასეთია მისი მოკლე დახასიათება, ახლა კი რეპეტიცია
განვაგრძოთ. მართლა, მე სახლში მაქვს როსინის ოპერების მშვენიერი ჩანაწერები; ვინც
ამ ფირფიტების მოსმენას მოისურვებს, ჩემი სახლის კარი მუდამ ღია იქნება. ახლა კი
განვაგრძოთ, ვუკრავთ „დაისის“ შესავალს. ჰობოი არ არის, არა? რა უშავს მეორე
ციფრიდან დავიწყოთ. ყურადღება... ერთი, ორი, სამი, ოთხი, ერთი, ორი, სამი...
კლარნეტ!!
გამარჯობათ, ალექსანდრე
გამარჯობათ, არ შეგიშვათ ლექტორმა, თამუნა?
მე თვითონ არ შევსულვარ. უხერხულია, დამაგვიანდა და...
მეც დამაგვიანდა, როგორც ხედავთ. საათი გაჩერებულა და... რა ვქნათ?
- რა ვიცი, აბა, - თავი გვერდზე გადასწია გოგონამ და უეცრად შეეშინდა. - დეკანი რომ
გაგვიბრაზდეს?
- რას ამბობთ... თამუნა, - გაიღიმა ალექსანდრემ, - ვერც გაიგებს. რა მოხდა, პირველად

დავაგვიანეთ. მართლა, აქ შეიძლება ჩვენმა დეკანმა გამოიაროს, სადმე სხვაგან
მოვიცადოთ და მეორე საათზე შევიდეთ.
კი მაგრამ, სად წავიდეთ?
ბაღში მოვიცადოთ, გინდა?
ბაღში გრილოდა. დაბალი კაცი ხეებს რწყავდა და სასიამოვნო სიგრილე იდგა. სკამზე
დასხდნენ, გოგონამ თმა შეისწორა, მერე ხელი მუხლზე დაიდო და ფეხსაცმლის წვერით
წითელ მიწაზე რაღაცა გაჩხაპნა.
ხატვა იცი? - ჰკითხა ალექსანდრემ.
არა, რატომ მკითხე?
ისე.
ისე არაფერი არ ხდება.
როგორ არა.
მაინც?
რა ვიცი აბა? - მხრები აიჩეჩა ალექსანდრემ.
ეს რა ხეა?
ეს, მგონი ცაცხვია... შეიძლება ცაცხვი არ იყოს, მაგრამ არც მუხაა. მუხას უფრო სხვანაირი
ფოთლები აქვს და საერთოდაც სხვანაირია.
რკოცა აქვს.დიახ, რკოც.
ალექსანდრე, გინდა, კევი ვიყიდოთ?
როგორც გნებავთ.
არ გიყვარს კევი?ალექსანდრეს არ მოსწონდა, როცა ვინმე კამეჩივით იცოხნებოდა.
წამოდი ვიყიდოთ.
ბაღის შესასვლელთან მზემოკიდებული კაცი იჯდა და ეშმაკურად იძახდა: - აბა კევი,

კევიი, სიყვარულის წამალი!
ალექსანდრეს ესიამოვნა ამ სიტყვების გაგონება, თამუნა ოდნავ წამოწითლდა.
მოგვეცით კევი, - ალექსამდრემ იმ კაცს აბაზიანი გაუწოდა.
ა, ჭირიმე.
ორი არ გვინდა, ერთი.
ორი აიღე, შე კეთილო კაცო, წამალი კი არ არი...
ერთი გვინდა, ერთი, ხურდა არ მინდა.
იცოცხლე, გენაცვალე, იბედნიერეთ...
ახლა კი თამუნა აშკარად წამოწითლდა და შადრევანისაკენ გაემართა. ალექსანდრე უკან

გაჰყვა. შადრევანს ვიღაც მსუქანი კაციც მიუახლოვდა და ნაბიჯს აუჩქარა; ორიოდე
წამით დაასწრო თამუნას და წყალს დაეწაფა. ძალიან დიდხანს სვამდა; ალექსანდრე
შადრევანთან მივიდა, დადგა, მიმოიხედა, მერე საათს შეხედა, კაცი ისევ სვამდა წყალს
და
თამუნა გაბრაზებით დასცქეროდა სქელ კისერზე. როგორც იქნა, კაცი წელში გაიმართა
და მთელის გრძნობით ამოიხვნეშა. თამუნამ ათვალისწუნებით შეხედა და კაცმა თვალი
აარიდა. მერე თამუნამ კევი წყალში გაავლო და სკამისაკენ გაემართა.
გავიყოთ, გინდა?
კი.
თამუნა გემრიელად ამოძრავებდა ყბებს და თავს აქანავებდა. ალექსანდრემ უყურა,

უყურა და გაიღიმა.
რატომ იცინი?
კევი.... გყვარებია.
4
მიხეილი და ალექსანდრე ერთმანეთს ტროლეიბუსის გაჩერებასთან შეხვდნენ.

ოჰ, შენ ვიოლინო არა ხარ?
დიახ.
რატომ გაავდინე ბოლო რეპეტიცია?
არ გამიცდენია, მაესტრო.
მართლა? ყოჩაღი ბიჭი ხარ... შენი სახელი მაჩუქე.
ალექსანდრე.
ამასობაში ტროლეიბუსიც მოვიდა. ჯერ მიხეილი შევიდა, კონდუქტორს მაშინვე

მანეთიანი გაუწოდა და გაეხუმრა:
ორი ბილეთი მომეცით პარტერში, თუ შეიძლება.
კონდუქტორი სქელი, წითელლოყება ქალი იყო. ჯერ ვერ მიხვდა, რა უთხრეს, შემდეგ
მიხვდა და გაიღიმა.
- გაიღიმეთ, გაიღიმეთ, უფრო გაბედულად, - შეაგულიანა მაესტრომ. - სიცილი

ჯანმრთელობაა.
მე შავი ფული მაქვს, - მორცხვად ჩაურთო ალექსანდრემ.
შავი? ვერ დავიჯერებ.
ალექსანდრე დაიბნა, კონდუქტორი აღტაცებით შესცქეროდა მიხეილს.
აი, მაესტრო.
- არ აიღოთ, - უთხრა მიხეილმა კონდუქტორს, - ეს თუ შავია, მე მტრედისფერი

ვყოფილვარ.
კონდუქტორმა ჩაიკისკისა.
- აბა რა არის?
- ოქროსფერია, ყმაწვილო.
ალექსანდრემ დაიმორცხვა.
თან მანეთიანის დახურდავებაც მინდა. ხომ დამიხურდავებთ?
სიამოვნებით, პატივცემულო, - გაუღიმა კონდუქტორმა.

- მშვენიერი ქალი ბრძანდებით. მე რომ დიქტორი ვიყო, დღესვე რადიოში
გამოვაცხადებდი: თბილისის დროით 17 საათი და 18 წუთია. ვიწყებთ გადაცემას
ბავშვებისათვის. გამარჯობათ, ბავშვებო. იცით თუ არა თქვენ, ბავშვებო, რომ აფრიკაში
ბინადრობს ორსართულიანი სახლის ოდენა მწერი და რომ (მაესტრომ ტროლეიბუსს
თვალი მოავლო) მერვე მარშრუტის №81 ტროლეიბუსში მუშაობს გულისხმიერი და
ღირსშესანიშნავი კონდუქტორი.?
კონდუქტორმა გულიანად გადაიხარხარა. სქელი ქალი იყო, სიცილის დროს თვალები

ეხუჭებოდა.
ტროლეიბუსიდან რომ ჩამოვიდნენ, მაესტრომ ცოტათი მოიწყინა. შემდეგ ალექსანდრეს
მიუტრიალდა:
სადმე ხომ არ გეჩქარება?
დარა, არსად.
მაშინ უნივერსიტეტის ბაღში ჩამოვსხდეთ და ვილაპარაკოთ, კარგი?
სკამზე როგორც კი დასხდნენ, მიხეილმა ჰკითხა:
შენ გიყვარს მუსიკა?
დიახ.
- ძალიან კარგი, ძალიან. მუსიკა, ჩემო ალექსანდრე,საერთაშორისო ენაა. ეს მხოლოდ
ჩემიაზრი არ გეგონოს, საყოველთაოდ ცნობილი აზრია. ასეა თუ ისე, მუსიკა
ყველასათვის ხელმისაწვდომია, უფრო სწორად – ყურმისაწვდომი. არ არსებობს ისეთი
ადამიანი, მუსიკა რომ არ უყვარდეს – უკანასკნელ რეგვენსაც კიუყვარს მუსიკა. ერთხელ,
როცა დიდებული როსინი ვენეციაში თავის რომელიღაც ოპერას დირიჟორობდა,
მტრებმა დარბაზში მოსყიდული სალახანები შეუგზავნეს. ამ ბნელ პირებს უნდა
ჩაეშალათ ოპერა – უნდა დაესტვინათ, ეღრიალად და ასე შემდეგ. ისინი შლეგიანებივით
შეიჭრნენ დარბაზში, იქ კი... იქ ისმოდა დიდი მაესტრო როსინის დიდებული,
უდრტვინველი, ღვთაებრივი, სუნთქვა, დარბაზში დაფარფატებდა ოცნება ჯერ
არნახულ, მომხიბვლელ ქვეყანაზე, სადაც ადამიანები მშვიდად, ბედნიერად და
უდარდელად ცხოვრობდნენ. დარბაზში შეცვენილნი შეკრთნენ, დაიბნენ, შემდეგ კი
გაინაბნენ და როცა უვერტიურა დამთავრდა, ტაშისცემისაგან კინაღამ არ ჩამოინგრა
ვენეციის მშვენიერი თეატრი. ისინი ტაშს უკრავდნენ და თან ღრიალებდნენ - ბრავო,
მაესტრო, ბრავიმო!!! ოპერა ტრიუმფით დამთავრდა, ბანკეტზე მაესტრო როსინი
ლამაზი ქალების შუაში იჯდა და არც იცოდა, რას გადაურჩა... თავს არხეინად გრძნობდა
მომხიბვლელი ქალების საზოგადოებაში და ნელ-ნელა წრუპადა იტალიურ ღვინოს.
მიხეილმა სული მოითქვა და პატარა ხანს ჩაფიქრდა.
- ეეჰ, მაინც რა უცნაური დარგია ჩვენი დარგი,- განაგრძო მაესტრომ, - კუნთმაგარ

ძალოსნებსაც კი არა სჭირდებათ იმდენი ვარჯიში, რამდენიც ჩვენ. თუ მუსიკოსობას
დააპირებ, ყოველდღე რვა საათი მაინც უნდა დაუკრა, ხოლო დარჩენილი დრო
ფირფიტების მოსმენას და მუსიკაზე ფიქრს უნდა მოანდომო. სიზარმაცე და მუსიკა
ისევე ვერ შეეთვისებიან ერთმანეთს, როგორც... ცეცხლი და ყინული. მთავარია
მუყაითობა და სიბეჯითე, უმთავრესი კი მაინც ნიჭია. თუ მუსიკოსს ნიჭი არა აქვს,
წასულია იმისი საქმე. უნიჭო კაცი შეიძლება ფილოსოფიისა და ფილოლოგიის
დოქტორი გახდეს, მუსიკოსობას კი ვერ მივართმევთ, ჩემო კარგო. ეს ხელოვნების
კანონია, ჩემო. ხოლო ნიჭი, ალექსანდრე, დაიკარგება, კატორღული შრომა თუ არ გასწიე.
სამაგიეროდ არ უნდა იყოს უფრო დიდი ჯილდო, კარგ მუსიკოსობას რომ
აღემატებოდეს? არაფერი. ჩემი შეკითხვა სულელურია, რადგან აშკარად ცხადია, მაგრამ
მაინც ჭეშმარიტებაა. თანაც, თუ ნიჭით არა ხარ დაჯილდოებული, დღეში რვა საათს ვერ
დაუკრავ. თუმცა, როგორც ყველგან, გამონაკლისი აქაც გვხვდება, ამ რამდენიმე წლის
წინათ თბილისში ერთი პორტუგალიელი პიანისტი ჩამოვიდა – სეკეირო კოსტა.
შესანიშნავი პროგრამა ჰქონდა, კონცერტზე უყოყმანოდ წავედი. და, აი, ეს კაცი სცენაზე
გამოვიდა, როიალს მიუჯდა და ყველაფერი უშეცდომოდ დაუკრა თავიდან ბოლომდე,
მაგრამ ვაი იმ დაკვრას – ეს იყო მოვალეობის შესრულება. ის ნაწარმოებები დიდ შინაგან
ღელვას მოითხოვდნენ, მის დაკვრაში კი განცდის ნატამალიც არ ჩანდა. ისე, გაგიხარია,
კარგი ტექნიკა ჰქონდა. ასე რომ, მხოლოდ შრომა არა სწყვეტს საკითხს, მაგრამ დიდი
მუშაობის გაწევა მაინც აუცილებელია, აუცილებელი, ალექსანდრე.
მაესტრომ მიმოიხედა, ალექსანდრესაკენ გადაიხარა და ჩუმად უთხრა:

- არ გეგონოს, ასე რომ ვლაპარაკობ, თითქოს ბევრს ვმუშაობდე. არა, ჩემო კარგო, ჩემდა
საუბედუროდ, ზარმაცი ვარ. ამაშია ჩემი უბედურება. ნიჭი კი არ მაკლია, მაგრამ... ეეჰ,
ალექსანდრე, ალბათ ისედაც იცოდი, ზარმაცი რომ ვარ, შენ საზრიანი გამომეტყველება
გაქვს.
თამუნა, თურმე ახალი ფილმი გამოსულა.
მართლა?
კი. და ძალიან აქებენ.

ეჰ, ხანდახან აქებენ და მაინც არ ვარგა.
არა, ახლა ისეთმა კარგმა ადამიანებმა აქეს, რომ ნამდვილად კარგი იქნება.
მაშინ მართლა კარგი იქნება. მე ძალიან მიყვარს კარგი ფილმები.
მეც.
მართლა?
კი. იცი, თამუნა, ამ ახალ სურათს ძალიან აქებენ.
მაშინ ღირს ნახვა.
რა თქმა უნდა, თანაც... შენ რომელი ფილმები მოგწონს?
მე მომწონს... „ლილი“ და „ჩრდილი და სინათლე“. შენ?
- მე - „წეროები მიფრინავენ“. ამას წინათ ერთი იტალიური სურათი ვნახე - „ვაკანტური
ადგილი“. ძალიან მომეწონა.
- ჰო? მე არ მინახავს. რვა დღე იქნება, კინოში არ ვყოფილვარ. დიდი სიამოვნებით
ვნახავდი კარგ ფილმს...
მეც...
- იცი, ალექსანდრე, შენ რომ ჯარისკაცი იყო და უცებ ტყვე მოგიყვანონ და გითხრან,
დახვრიტეო, რას იზამ?
რა ვიცი,თამუნა... არ ვიცი.
იქნება ისიც გითხრან, რომ იმ ტყვეს საზარელი ამბები აქვს ჩადენილი?
მაშინ მოვკლავ.
და თუ სულ არაფერი იცი იმის შესახებ?
მაშინ შემეცოდება. რა ვიცი, ვინ არის, ვინ ელოდება.
სწორი ხარ. შენ ძალიან კარგი ბიჭი ხარ, ალექსანდრე.
თამუნა, დღეს ერთი ახალი ფილმი გამოსულა, ძალიან აქებენ.
მართლა?
არა გჯერა?
კი მჯერა.
თამუნა, მართლა გინდა, რომ ახალი კარგი ფილმი ნახო?
კი.
მაშინ... წავიდეთ, გინდა?
წავიდეთ, ალექსანდრე.
5
- ოო, ამას ვის ხედავს ჩემი თვალები, მობრძანდი, მობრძანდი, ჩემო ალექსანდრე,
მოგწონს ჩემი ოთახი?
დიახ, ძალიან კარგია...
საწვიმარი აქ ჩამოკიდე, ამ სავარძელში დაბრძანდი, ხედავ, როგორ გამეხარდა შენი
მოსვლა?
დიახ, მაესტრო.
- მე ვიცი, რისთვისაც მოხვედი, მაგრამ ჯერ მიმოიხედე, ჩემო კარგო, მარტოხელა კაცის
პირობაზე ოთახი დამაკმაყოფილებლადა მაქვს მოწყობილი, არა? თუმცა, მე მგონი,
ქალის ხელი აქაურობას მაინც აკლია.
არა, რატომ...
- როგორ არა, ალექსანდრე. მე რომ ცოლი მყავდეს, აქურობა აქაურობას არ
დაემსგავსებოდა. ბუნდოვნად ხომ არ ვლაპარაკობ?
არა, რასა ბრძანებთ.
ხათრიანი ხარ, ალექსანდრე, - გაუღიმა მაესტრომ. - ისე, კარგი ცოლი კარგია.
დიახ.
- შენ ახლა „დიახ“-ს მეუბნები და თან, ალბათ, ფიქრობ – მერედა თუ კარგია, მაესტროს
რატომ არ ჰყავს ცოლი?
არა, ეგ არ მიფიქრია.
როგორ არა, მაგას გაიფიქრებდი.
არა, მაესტრო...
ცოტათი მაინც არ გაგკრა გულში მაგ აზრმა?
ცოტათი კი.
- ჰოდა, მეც მანდა ვარ... ალექსანდრე, მე შენ აგიხსნი რატომ არ მყავს ცოლი. ხომ ხარ
უკვე თვრამეტი წლისა?
დიახ.
- ჰოდა, თვრამეტი წლის ადამიანთან ამ თემაზე ლაპარაკი უკვე შეიძლება. კარგად
მისმინე, ალექსანდრე. თუმცა მე ჩემს თავისებურებას ვერ ვგრძნობ, ყველა ნაცნობი
თავისებურ ადამიანს მეძახის. ალბათ, მართლაც, ასეთი ვარ. ეს კი ამ შემთხვევაში
კარგია, ქალებს მოსწონთ თავისებური ადამიანები. აი, მაგალითად, დიდი როსინი
მეტად თავისებური პიროვნება იყო. როსინის ქალები დასდევდნენ, ჩემო ალექსანდრე,
არ ასვენებდნენ, იმასაც ეს უნდოდა, მეც ეს მინდა, მაგრამ... - მაესტრო უცებ შეჩერდა და
შიშით შეხედა, - აუჰ, ალექსანდრე, არ იფიქრო, რომ რაიმე მსგავსებას ვგრძნობ
როსინისთან. ეს ჩემგან თავხედობა იქნებოდა.
რას ბრძანებთ, მაესტრო.
სწორად ვბრძანებ, ჩემო. გაინტერესებს, როგორი დამოკიდებულება ვითარდება
ჩემსა და ქალებს შორის?
დიახ, ბატონო მიხეილ.
მაშინ, დიდი როსინიდან პირდაპირ ჩემზე რომ არ გადმოვიდეთ, ცოტა ხანს სხვა
რამეზე ვილაპარაკოთ.
სიამოვნებით, მაესტრო.
მიხეილი ფანჯარასთან მივიდა, ქუჩაში გაიხედა: - ვიღაცა კაცი თავისთვის მიდის, -
უთხრა ალექსანდრეს, - ღმერთმა ხელი მოუმართოს.
დიახ.
წარმოგიდგენია? ის მიდის და ვერც გრძნობს, რომ მე ვუყურებ და წარმატებას
ვუსურვებ. მე კი ასე არ შემიძლია, მე თუ ვინმე მიყურებს, მაშინვე გული მიგრძნობს. ეს
კი... ეეჰ, შე სქელკანიანო... - მიხეილი უეცრად უკან გადმოხტა.
რა იყო... მაესტრო?! - შეშფოთდა ალექსქნდრე.
ამოიხედა! იმან...
იმ კაცმა?
ხო.
მართლა?
არა. ტყვილა. რა ვქნა, რას ვხტებოდი უკან, რამე არ იფიქროს, ვინმეში არ
ამრიოს. არა, მაინც რა მომივიდა, რატომ გადმოვხტი?
ალექსანდრე ჩუმად იყო.
მითხარი რამე!
არა უშავს, მაესტრო.
ვითომ?
რა თქმა უნდა, რა მოხდა ისეთი?
რა ვიცი, ჩასაფრებული ყაჩაღი არ ვეგონო, - გაიხუმრა მაესტრომ და ისევ
გაბრაზდა, - თბილისში რამდენი ქუჩაა, რამდენი პროსპექტი და ჩიხი, რაღა აქ მოუნდა
გავლა?!
- ხომ არ იცნობდით?
ვისა, იმ კაცს? რას ამბობ, ალექსანდრე, რომ ვიცნობდე, გამარჯობას ვეტყოდი.
მასტრო, მაპატიეთ, მაგრამ... ისეეთი რა მოხდა?
- არაფერი, ჩემო; უბრალოდ, ყველაფრის გაზვიადება მიყვარს. შეიძლება ამიტომაც არ
მოვწონვარ ქალებს. ახლა კი შეგვიძლია, ქალებზე ვისაუბრო, არა?
დიახ.
იცი, რას გეტყვი, ალექსანდრე? თუმცა ქალი და კაცი თანასწორია, კაცი მაინც
უფრო ძლიერია, ქალი კი სუსტი. როცა ქალი კაცს მიანდობს თავს, ამას კიდევ არა უშავს,
ხოლო თუ პირიქით მოხდა, ეს უკვე... ეს უხერხული იქნება, არა? ქალს უყვარს, როცა
მამაკაცსში ჭკუას, გონებასა და თვითდაჯერებულებას ხედავს. იბადება კითხვა – როგორ
უნდა მოიქცეს კაცი, რომ ქალმა მასში დაინახოს სწორედ ეს ჭკუა, ეს გონება და
თვითდაჯერებულება? პასუხი ასეთია – უპირველეს ყოვლისა, კაცს აარ შეშვენის ბევრი
ლაპარაკი. მისი სიტყვა მოკლე უნდა იყოს, მაგრამ ქვასავით მაგარი და დამაჯერებელი.
ქალთან ბევრს თუ ილაპარაკებ, წასულია შენი საქმე. თავი ამაყად უნდა დაიჭირო, უნდა
თქვა მხოლოდ: ხო, არა, შესაძლებელია. ათასი სიჭკვიანისა და სისულელის გაფიქრება
შეგიძლია, მაგრამ ზედმმეტი სიტყვა არ უნდა დაგცდეს. მე კი, ალექსანდრე, რაც პირზე
მომადგება, ყველაფერს ვამბობ. აი, ახლაც გულახდილი ვარ, გულგახსნილი, როგორც
იტყვიან... ჰო. ჩემდა საუბედუროდ, თავდაპირველად ზედმეტად ეფექტური ვარ – არ
ვიბნევი, საინტერესოდ ვლაპარაკობ, ენამოსწრებულიცა ვარ. ქალს აშკარად ეტყობოდა,
რომ სიამოვნებს ჩემთან ყოფნა. შემდეგ გადის დრო, ჩემი ეფექტურობა არ მატულობს და
მოსაწყენი ხდება. თანაც... აქ პატარა გადახვევა უნდა გავაკეთო, ალექსანდრე. ყველას
ჰყავს თავისი კერპი, ადრე თუ გვიან, ყველას ეყოლება. ჩემი კერპი როსინია, დიდი
მაესტრო. როცა ქალს გვერდით მივყვები, მისი დიდებული სუნთქვა მახსენდება, მეც
მინდა, რომ ისე ვსუნთქავდე, მაგრამ კარგად ვიცი, რომ ეს არ შემიძლია და გულში
ნაღველი მეპარება, მაგრამ არ ვიმჩნევ. პირიქით, ამის დასამალავად ვლაპარაკობ
ყველაფერს, რაც კი ენაზე მომადგება. ბუნებრივია, სისულეებს ვიძახი და ერთ მშვენიერ
დღეს მივიღებ წერილს, სადაც ნაჩქარევი ხელით წერია: „ჩვენი შეხვედრა შეცდომა იყო.
ლ. ვ.“. ანდა ხელს აწერს თ. მ., ან ზ. ნ., ან ჯ. ლ. ეჰ, ასეთები იყვნენ. ერთხელ ერთ ქალს
შევხვდი, გავიცანი, დავუახლოვდი და კინოში წავედით. გადაწყვეტილი მქონდა,
სიყვარული ამეხსნა მისთვის. ამისათვის საჭირო გახდა, მაესტრო როსინზე არ მეფიქრა.
როგორც იყო, ჩემს თავს დავძლიე. იმ ქალის სახელს არ გეტყვი, ცოტათი უხერხული
სახელი აქვს, თუმცა ამას არა აქვს მნიშვნელობა, კინოდან რომ გამოვედით, გარეთ
წვიმდა. გავიფიქრე, ტრამვაიში ვეტყვი-მეთქი, მაგრამ ვაგონში ერთი მოხუცი კაცი ისე
მომჩერებოდა პირში, რომ ვერაფერი ვუთხარი. რაღაცა მნიშვნელოვანის თქმა რომ
მინდოდა, ამას, მე მგონი, ფისოც გრძნობდა. უჰ, მაინც წამომცდა მისი სახელი. არავის არ
უთხრა, კარგი?
ვის უნდა ვუთხრა, მაესტრო?
არავის, გეხუმრე. ჰოდა, მშვენიერ ხასიათზე ვიყავი და უცებ ტრამვაიში
ათიოდე წლის ბიჭუნა ამოვიდა. თავიდან ფეხებამდე სველი იყო, თმიდან წურწურით
ჩამოსდიოდა წყალი, პერანგი ტანზე მიჰკროდა და სველი კედები ეცვა; მხრები
უცახცახებდა, ძალიან მეტყველი თვალები ჰქონდა. ჩვენ მალე ჩამოვედით ტრამვაიდან,
მე კი იმ ბავშვმა დამადარდიანა, მოვიწყინე. ფისომ კარგა ხანს იცადა თავის
სადარბაზოსთან, ეგონა, ძალიან მნიშვნელოვან ამბავს ვეტყოდი, მაგრამ მე ის ბავშვი
მედგა თვალწინ და ხმა ვერ ამოვიღე. ფისომ იცადა, იცადა, მერე გაბრაზდა, ფეხი დაჰკრა
და წავიდა. მეც სახლში წამოვედი, პაპიროსიც მოვწიე, ის ბავშვი ხშირად მახსენდებოდა.
მე ძალიან სწრაფად მეცვლება ხასიათი, მაგრამ მეორე დღესაც ცუდ ხასიათზე ვიყავი და
სულ სახლში ვიჯექი, მესამე დღეს კი დაზღვეული წერილი მივიღე ფისოსგან: „ჩვენი
შეხვედრა შეცდომა იყო. დარეჯანი“.
საერთოდ, ძალიან არაპრაქტიკული ვარ – რა იქნებოდა, ჯერ ფისოსათვის სიყვარული
ამეხსნა, შემდეგ კი იმ ბავშვზე მეფიქრა? მაგრამ მე ასე არ შემიძლია, მე გრძნობებს
ავყვები ხოლმე, იმ წუთში ვერაფერს ვიტყოდი, რადგან ის ბავშვი თვალწინ მედგა.
თუმცა ზედმიწევნით ვიცი, პრაქტიკული კაცი როგორ უნდა მოიქცეს, მაინც
არაპრაქტიკული ვარ. მაგალითად, ვიცი რომ პალტო ზაფხულში უნდა შეიძინო, ხოლო
ჩალის ქუდი ზამთარში; ასე უფრო ადვილია, მაგრამ ასე არ ვიქცევი. ეს წვრილმანია, რა
თქმა უნდა, მაგრამ მაინც...ახლაკი, ალექსანდრე, ამეებს რომ გიყვები, ჩემი
მარტოხელობის ბრალია, ისე კი კარგად ვიცი, როსინის მოსასმენად რომ მოხვედი.
სწორი ვარ?
დიახ.
- აი, ამ ყუთში დევს ყოვლისშემძლე ფირფიტა - „ქურდი კაჭკაჭის“ უვერტიურა. მას
შეუძლია ადამიანის გარდაქმნა უკეთესისაკენ. და თუ ნებას მომცემ...
ვიღაცამ დააკაკუნა.
- მობრძანდით! ოო, არჩილ, მობრძანდით, დაბრძანდით, გაიცანით – ჩემი ორკესტრის
ნამდვილი წევრი – ალექსანდრე, ჩემი მეზობელი არჩილი. ალექსანდრე წყნარი,
ზრდილობიანი ჭაბუკია, არჩილი კი უპატიოსნესი და მორიდებული ადამიანია.
დაბრძანდით, ვიწყებთ!
არჩილი უხალისოდ ჩამოჯდა სკამზე. მაესტრომ ფირფიტა რადიოლაზე დადო.
მუსიკა გიყვართ, არჩილ?
რა ვიცი, კი.
აბა, სმენად გადაიქეცით, ვიწყებთ.
არჩილი ისმენდა. ცალი ყურით ისმენდა, რადგან ძალიან ეჩქარებოდა. გული ვერ
დაუდო მუსიკას, მხოლოდ ერთხელ მოეჩვენა, რომ მოხდენილი ჭაბუკი და ლამაზი
ქალიშვილი მაღალ ბალახში დარბოდნენ და ცაც კრიალებდა. მეტი არაფერი.
მუსიკა შეწყდა. მაესტრო გაოგნებული იჯდა სავარძელში, ალექსანდრეც. სიჩუმე
გაგრძელდა, მერე არჩილმა თქვა:
თუ შეიძლება, სკამები მათხოვეთ. სტუმრები მიცდიან და...
ო, წაიღეთ, წაიღეთ, სიამოვნებით, - გამოფხიზლდა მიხეილი.
მე წავალ, მაესტრო.
რატომ?
რა ვიცი.
მითხარი, რა...
რა ვიცი, გავლა მომინდა.
- აა, - გაიღიმა მაესტრომ. - ასეა, როცა როსინის მოისმენ, შეუძლებელია კედლებით
შემოფარგლულ ადგილას გაჩერება. ყოჩაღ, მე შენ ტყუილად არ მოგასმენინე ეს
ფირფიტა, წადი, ძვირფასო...
რომელი საათია, ალექსანდრე?
ცხრა. ხომ არ გეჩქარება
არა, ისე გკითხე.
„ნეტავი რატომ მკითხა?“ - გაიფიქრა ალექსანდრემ და ჩუმად შეხედა. თამუნა
ჩაფიქრებული იყო, ნელა მიაბიჯებდა. უკვე ბნელოდა, ამ წყნარ ქუჩაზე აღარ იყო ხალხი.
ალექსანდრეს ძალიან უნდოდა, რომ თამუნას მხარზე ჩამოედო ხელი და ასე ევლოთ.
გუშინაც ასე უნდოდა, მაგრამ ვერ გაბედა. რატომღაც ეგონა, რომ თამუნა გაბრაზდებოდა
და საერთოდ აღარ გაეკარებოდა.
შენ უკრავ, ალექსანდრე?

კი, ვიოლინოზე ვუკრავ.
რა დაამთავრე?
ტექნიკუმი.
მე კი მეექვსე კლასიდან გამოვედი.
კარგი გიქნია.
რას ამბობ, ალექსანდრე? მაშინ პატარა ვიყავი,არ მესმოდა.
- სწორს ვამბობ, თამუნა. ასეა – თუ მუსიკოსობა გინდა, მთელი ცხოვრება უნდა გასწირო,
თუ არადა სულერთია, ორ კლასს დაამთავრებ თუ კონსერვატორიას. ჩვენი დირიჟორიც
ასე ამბობს, თუ მუსიკოსობას აპირებ, მთელი ცხოვრება უნდა გასწიროო.
მართლა, თქვენი დირიჟორი როგორი კაცია?
- იცი, რა კარგი კაცია? - ალექსანდრე ლაპარაკის გუნებაზე დადგა. - ეგეთი ნიჭიერი
ადამიანი არ მინახავს, აბსოლუტური სმენა აქვს, მაგრამ, საწყალი, მე მგონი,
ხელმოცარული კაცია. სიმართლე რომ ითქვას, ჩვენი ორკესტრი არ ვარგა, თამუნა. ის კი
დირიჟორობს და თითქოს ვერ ამჩნევს, შეცდომებს რომ ვუშვებთ. ხანდახან , ათასში
ერთხელ, არ ვიცი, რა დაემართება ხოლმე და არც ერთ მცდარ ნოტს არ აგვაღებინებს.
მაგრამ ასეთ დროს მთელი რეპეტიციის განმავლობაში ათიოდე ტაქტს თუ დავუკრავთ.
ისიც აიღებს და ჩვეულებრივად განაგრძობს ხოლმე. კონცერტებზე ხანდახან არც თუ ისე
მომზადებულნი გამოვდივართ, ის კი ისე მხნედ შემოდის სცენაზე, გეგონება,
პირველხარისხოვანი ორკესტრი აბარია. სცენაზე გამოსვლის საკუთარი მეთოდი აქვს –
ზოგს თვალს ჩაუკრავს, ზოგს მხარზე მოუთათუნებს ხელს, მერე სცენის შუაგულში
დადგება, ყველას გაგვიღიმებს და ასე ვიწყებთ დაკვრას. რაც უნდა დავუკრათ, ბოლოს
მაინც შეგვაქებს ხოლმე.
- კი მაგრამ , ვის ატყუებს?
- რა ვიცი. იცი, რაშია საქმე, - თქვა ალექსანდრემ და... მხარზე ჩამოადო ხელი; რაღაც
საშინელის მოლოდინში გაინაბა, მაგრამ თამუნას ხმა არ ამოუღია და შვებით
ამოისუნთქა. საოცარი სიხარული მოაწვა და ანგარიშმიუცემლად ალაპარაკდა: -
შეიძლება არც გვატყუებს, შეიძლება ჩვენი გამხნევება უნდა. ისეთი კარგი კაცია, რომ
გულს არ გაგვიტეხს. იმას ძალიან უყვარს როსინი, დიდი მაესტრო. როსინი მისი კერპია,
ყველას ჰყავს კერპი...
ალექსანდრეს თამუნას მხარზე ედო ხელი და სხაპასხუპით ლაპარაკობდა.
მეორე დღეს, ლექციების დამთავრების შემდეგ, ალექსანდრეს ჯგუფელებმა კამათი
ასტეხეს – ნაწილი იძახდა, რომ N დიდი მწერალია, სხვები კი ამბობდნენ, რომ არც ისე
დიდია, ხალხს ჰგონია. ისინი ჯერ ოცი წლისაც კი არ იყვნენ და ძალიან ხმამაღალა
კამათობდნენ. - რას ამბობთ, - ცხარობდა ერთი ვაჟი, ჯერ მხოლოდ მისი დიალოგები
რადა ღირს, რა შეედრება მის მოკლე ფრაზებს, მის ცხოვრებისეულ გამოცდილებას.
- ჰოდა, მას სწორედ ისეთი მდიდარი გამოცდილება ჰქონდა, რომ თავისუფლად შეეძლო
უფრო დიდი მწერალი გამოსულიყო.
ალექსანდრე ხედავდა, რომ თამუნას ძალიან აინტერესებდა კამათი N – ის შესახებ.

ძალიან მოუნდა, რომ გადამწყვეტი სიტყვა ეთქვა.
- რას ამბობ? - წამოიძახა იმ ვაჟმა. - განა შეიძლება, რომ უფრო დიდი მწერალი
გამოვიდეს ვიდრე მას არც ერთი სიტყვა არა აქვს ზედმეტად ყოველ წინ დადებაში
ისეთი ქვეტნერი აქვს, რომელიც თავისთავად რომანს უდრიან.
N-ის ნაწარმოებები უმრავლესობას წაკითხული ჰქონდა. მისი მოთხრობები თბილისში
რამდენიმე წლის წინათ წაიკითხეს. პირველ ხანებში ყველას მოსწონდა N, ყველა
აღფრთოვანებული იყო, ყველგან გაისმოდა მისი ქება, იგი ერთგვარ ეტალონად
გადაიქცა. სხვა მწერლების ნაწარმოებებში დაჟინებით ეძებდნენ მის გავლენას და
ხანდახან პოულობდნენ კიდევაც. ზოგიერთს კი ისე გაუწყალა გული ამ გაუთავებელმა
ქება-დიდებამ, რომ გაბრაზებულ გულზე თვალი გადაავლეს N-ის ნაწარმოებებს და
ცდილობდნენ, რაიმე ნაკლი აღმოეჩინათ. გარკვეული ძიების შემდეგ მათ „აღმოაჩინეს“
N-ის რამდენიმე ნაკლი, რომელთა შორის უმთავრესი იყო...
- არ არის საჭირო ეგეთი ქვეტექსტები, - ხმამაღლა თქვა ალექსანდრემ და იგრძნო,
თამუნა ინტერესით რომ შეაცქერდა. ამან გაამხნევა და გაბედულად განაგრძო ლაპარაკი:
-ადამიანს გადაჭრილი პასუხი უნდა ჰქონდეს ყველაფერზე. N-ს კი არ უყვარს
გადაჭრილი პასუხის გაცემა.
ასეთი იყო მისი თაობა! - ამაყად წარმოთქვა ვიღაცამ.
- მით უმეტეს – პასუხი უნდა გამოეძებნა. სწორი ვარ თუ არა? გვჭირდება თუ არა ჩვენ
პასუხი?
მე კი ვიცი - გვჭირდება!
ასე დამთავრდა კამათი, თამუნა აღტაცებით შესცქეროდა ალექსანდრეს. სხვა
საიდუმლოებების გაგებაც მოუნდა და უთხრა:
- ალექსანდრე, შენ მოხერხებული ბიჭი ხარ. მე ძალიან მაინტერესებს, რატომაა შენი
მაესტრო ასეთი უცნაური კაცი? იქნებ გამიგო...
- მაგაზე ადვილი რა არის, - დამაჯერებლად უთხრა ალექსანდრემ. - ის ძალიან
გულახდილი კაცია. ყველაფერი რიგზე იქნება, ამ დღეებში გამოველაპარაკები.
- ჩემო ალექსანდრე, - დაიწყო მაესტრომ, - ხელოვანთა ერთ ნაწილს აქვს საერთო მიზანი
– ესაა უკვდავება. უფრო სწორედ, ეს მიზანი კი არა, საოცრად ძლიერი ჟინია. ამ ჟინით
შეპყრობილნი, ისინი თეთრად ათენებენ ღამეებს, პოულობენ საუკეთესო ჟღერადობის
რითმებს, ერთმანეთში აზავებენ სხვადასხვა ფერსა და ხაზს, სულს უნერგავენ ცივ
მარმარილოს, ეძებენ მანამდე არგაგონილ მელოდიებს და დაძაბული მუშაობის შემდეგ
დაღლილნი დაეცემიან საწოლზე და გრძნობენ, რომ რამდენიმე მილიმეტრით კიდევ
უფრო მიუახლოვდნენ მიზანს. მიზნამდე კი კილომეტრებია, ჩემო. ხელოვანთა მეორე
ნაწილი სულ სხვაგვარი ხალხია, ალექსანდრე. მათ არც უფიქრიათ, თუ რაა უკვდავება.
ისინი უკვდავებად იბადებიან, თუ შემდეგ ყალიბდებიან, ეს კაცმა არ იცის. ფაქტი ისაა,
რომ ისინი თავიდანვე შერჩეული არიან უკვდავებას, ისინი აღარ ფიქრობენ ამის შესახებ.
რაც არ უნდა შორი გზა გაიარონ, ანდა შორი გზა ჰქონდეთ გასავლელი, ისინი არაფრად
ჩააგდებენ ამას, რადგან მათ ახასიათებთ ყველაზე ძვირფასი თვისება – მათ შეუძლიათ
ფრენა... და არა მილიმეტრობით გადაადგილება. ალექსანდრე, თუმცა მე ვერ
დაგისახელებ ვერც ერთ ასეთ მხატვარს, ვერც ერთ ასეთ პოეტსა და მოქანდაკეს, რადგან
ნაკლებად ვართ გათვითცნობიერებული ხელოვნების ამ დარგებში, მე მაინც შემიძლია
დაგისახელო ასეთი კომპოზიტორი – ესაა როსინი. აი, ვისში ფეთქავდა უკვდავება, აი,
ვინ იყო თავისი შედევრების ავტორი! ალექსანდრე, რაც მე გიამბე, ეს მხოლოდ ჩემი
აზრია. მეც ვიცი, რომ დამაჯერებლად ჟღერს შემდეგი ფრაზა - „თუ ბევრს არ იმუშავებ,
მიზანს ვერ მიაღწევ.“ მაგრამ მე დარწმუნებული ვარ, რომ როსინის არასოდეს ჰქონია
არავითარი მიზანი. უბრალოდ, იგი ისეთი იყო, როგორიც იყო. და ეს სავსებით კმაროდა
იმისათვის, რომ დღეს, ესე იგი საუკუნენახევრის შემდეგ, მე ასე აღტაცებით ვლაპარაკობ
მის ქმნილებებზე. არ გეგონოს, რომ მხოლოდ მე ვარ მისი თაყვანისმცემელი. ჩვენ
ბევრნი ვართ, მაგრამ მე იმით გამოვირჩევი, რომ როსინის ერთი რამით ვგევარ კიდევაც.
ეს მსგავსებაა... სიზარმაცე. მე, რა თქმა უნდა, არა მაქვს სიზარმაცის უფლება, მას კი... მას
ჰქონდა. მან იცოდა თავისი საქმე! როცა ოპერას შეუკვეთავდნენ, საოცრად ხანმოკლე
ვადას თხოულობდა როსინი-თვენახევარს.შენ ალბათ გგონია, ჩემო ალექსრანდე, რომ
იგი ამ თვენახევარს ათენებდა და აღამებდა, არა? ცდები. როსინი მთელი თვე
უდარდელად დასეირნობდა იტალიის ცის ქვეშ, ეშმაკურად ათვალიერებდა ქალებს და
არხეინად თვლემდა რბილ სავარძელში. ასე გადიოდა მთელი თვე, ხოლო მომდევნო
ორი კვირის განმავლობაში იგი გემრიელად მოკალათდებოდა რბილ ტახტზე, ხელში
ბატის ფრთა ჰქონდა მომარჯვებული და ასე იქმნებოდა ისეთი ოპერები, როგორიცაა
„ტანკრედი“ და „სევილიელი დალაქი.“ პირადად მე მგონია, რომ როსინი – ეს
სიჭაბუკეა, მომხიბლავი, უდარდელი, მუდამ სანატრელი. და სიჭაბუკითვე ვხსნი იმ
გარემოებას, რომ როსინის ორმოცი წლის ასაკის შემდეგ ოპერა აღარ დაუწერია. იგი
ისმენდა თავის ნაწარმოებებს, საკმაოდ კარჩაკეტილად ცხოვრობდა, გასუქდა, ექიმების
დაჟინებული რჩევის შემდეგ ხანდახან გასასეირნებლად გამოდიოდა. იგი მიდიოდა
ნელა, მძიმედ, ჯოხის კაკუნით და თაყვანისმცემელთა ბრბო უკან მისდევდა. ისინი
აღტაცებით შეჰყურებდნენ მას და ერთმანეთს უჩურჩულებდნენ: ხედავ, როსინი, დიდი
მაესტრო...
ალექსანდრე, მე მგონი, შევცდი, ხელოვანნი ორ ჯგუფად რომ დავყოთ. ალბათ, არავინაა
როსინისავით ადვილად რომ მიეღწიოს დიდებისათვის... თუმცა, შეიძლება პოეტებშიც
გამოერიოს ასეთი ვინმე, არა?
ალბათ, მაესტრო.
- ეეჰ, მე ძალიან პატარა მაესტრო ვარ, ჩემო... დირიჟორისაგან ძალიან შორსაა უკვდავება,
მაგრამ მაინც გამორიცხული არ არის. დირიჟორის უპირატესობა ისაა, რომგგ მას ისე
შეუძლია ორკესტრის ამეტყველება, როგორც მოესურვება. მე პირველხარისხოვან
ორკესტრს ვგმულისხმობ, რა თქმა უნდა. რა სჯობია დირიჟორობას – გამოდიხარ სცენის
შუაგულში, თავს ზრდილობიანად დაუკრავ ხალხს, შემდეგ ორკესტრისაკენ
შეტრიალდები, ჯოხს დააკაკუნებ და მთელი ორკესტრი სულგანაბული
შემოგაცქერდება, ხელებს შემართავ, მერე დაიქნევ და ყველაფერი დაგემორჩილება,
ყოველი ინსტრუმენტი - ემოციური ვიოლინოები, ნაღვლიანი ჩელოები, მშრალი და
უდარდელი კლარნეტები, რომანტიული ჰობოი, ზედაპირული, ჰაეროვანი ფლეიტა,
მრისხანე საყვირები და ტრომბონები, ჩუმი და მორიდებული ვალტორნები, ეშმაკური
ტემბრის ფაგოტები, მგრგვინავი დოლები და თეფშები, მეოცნებე არფები, დინჯი და
დარბაისელი კონტრაბასები, იდუმალი ინგლისური საყვირი...მე მიყვარს ჩემი საქმე,
ალექსანდრე, ძალიან მიყვარს, მაგრამ მე ძალიან პატარა მაესტრო ვარ, მე რომ დიდი
მაესტრო ვიყო, სიკვდილის შემდეგ არ დავიკარგებოდი - რომელიმე ქუჩას ჩემს სახელს
დაარქმევდნენ, უფრო სწორად - გვარს. რა უნდა იყოს ამაზე კარგი, ვთქვათ, ბიჭი
ეუბნება გოგოს: „ხვალ სად შევხვდეთ?“ - „სადაც გინდა“. - „მაესტრო სანაძის ქუჩის
კუთხეში მოდი, 8 საათზე, კარგი?“ - „დიახ“ - უპასუხებს მორიდებული გოგონა, რა უნდა
იყოს ამაზე კარგი, ჰა? ხომ არ შევტოპე, ალექსანდრე?
- არა, რასა ბრძანებთ.
- ეეჰ, ჩემო ალექსანდრე, - განაგრძო მაესტრომ, - ტრაბახში ნუ ჩამომართმევ, გეთაყვა, და
ძალიან ნიჭიერი ვიყავი. ჰე-ე, როგორი ნიჭიერი, - მიხეილმა მოიწყინა, - მაგრამ ეს
წყეული სიზარმაცე ხელს მიშლიდა. შენ გგონია, მუსიკა არ მიყვარდა? არც ერთი წამით
არ გაიფიქრო! მუსიკით ვცოცხლობდი და ვიცოცხლებ. იცი, რატომ გავზარმაცდი?
ახლავე მოგახსენებ. ჯერ როიალზე ვუკრავდი, შემდეგ ჰობოიზე... ო, მშვენიერი
ინსტრუმენტია ჰობოი, კლარნეტი არ მიყვარს... ფლეიტაც მაინცდამაინც გულზე არ
მეხატება. დირიჟორი ამას არ უნდა ამბობდეს, მაგრამ მაინც ... ჰოდა, ყველაფერს ძალიან
ადვილად ვითვისებდი და ბევრი თავისუფალი დრო მრჩებოდა, ჩემო... იმანო ჰო,
ალექსანდრე! მაპატიე, როცა ბავშვობას ვიხსენებ, ქვეყანაზე ყველაფერი მავიწყდება.
აღარ ვიცოდი, თავისუფალი დრო როგორ მომეკლა და იცი, რა დავიწყე? ფიქრი, ოცნება
დავიწყე, ჩემო ძვირფასო. ჰეი, რა მარტივი და გულუბრყვილო ოცნება მიყვარდა მაშინ,
თუმცა მხოლოდ ერთი შეხედვით იყო გულუბრყვილო, რადგან კარიერისტული
მისწრაფებანიც ერია – მინდოდა, დიდი ადამიანი გამოვსულიყავი. მე, როგორც საოცრად
არაპრაქტიკული კაცი, ისე გამიტაცა ოცნებამ, ისე შემეჩვია, რომ... დამიჯერებ,
ალექსანდრე? დიდი განსხვავება არც არის ახლა ჩემთვის, ოცნებაში გამეხარდება რაიმე
თუ სინამდვილეში.
თუმცა ალექსანდრეს ხმა არ ამოუღია, მაესტრომ მაინც საჭიროდ სცნო შემდეგის თქმა:
- შენ, ალბათ, არა გჯერა, ალექსანდრე, ახლავე აგიხსნი. ოცნებასაც გააჩნია. ერთ-ერთ
მათგანს დაწვრილებით მოგიყვები და მერე შენ განსაჯე, სწორი ვარ თუ არა. დღეს
გულახდილი ვარ, გულგადახსნილი, როგორც იტყვიან. მე ისე ნათლად წარმოვიდგენ
ხოლმე ყველაფერს, რომ... ახლავე მოგიყვები – აი, ვთქვათ, მივდივარ სახლში, ვარ დიდი
დირიჟორი და მორიგი რეპეტიციის შემდეგ შინ ვბრუნდები. ჩემი კარის წინ დიდი
თაიგული დევს, შიგნით პატარა ბარათია, სადაც ლამაზი ხელით წერია: „-მაესტროს –
თაყვანისმცემლებისაგან“. მე თუმცა მობეზრებული მაქვს ამგვარი ამბები, მაგრამ მაინც
მიხარია. სახლში ბიჭუნა მეგებება, ჩემი სისხლი და ხორცი. იგი თუმცა ექვსი წლისაა,
უკვე მშვენივრად უკრავს ვიოლინოზე ვივალდის კონცერტს. და აი ბიჭუნა დეპეშას
მაძლევს. მე ვკითხულობ: „ საქართველო, მაესტრო სანაძეს, იტალია მოუთმენლად
გელოდებათ. იტალიელი მუსიკოსები“. და აი, თვითმფრინავი ლაღად მიაპობს სივრცეს,
თვითმფრინავში მგზავრები, მე, ჩემი ბიჭუნა, მფრინავი და ჰაეროვანი სტიუარდესაა.
აგერ, მილანიც. აეროდრომზე გამოჩენილი იტალიელი მაესტრო მხვდება. იტალიაში
ზაფხულია, იმ მაესტროს მსუბუქად აცვია, მეც.ჩვენ ვზივართ რომელიღაც ბაღში. ჩემი
ბიჭუნა და იმ მაესტროს შვილიშვილი დაჭერობანას თამაშობენ. ჩვენ ღრმად
ვისუნთქავთ დიდებულ ჰაერს და თან ჩუმი ხმით ვსაუბრობთ უდრტვინველ მაესტრო
როსინიზე, რომელმაც იცოდა თავისი საქმე. საღამოთი ლა- სკალა გაჭედილია, ნემსის
ნამსხვრევიც კი ვერ ჩავარდება. მე სცენაზე ჩემებურად გამოვდივარ და დარბაზი
ტაშისაგან ზანზარებს. შემდეგ ხელებს მაღლა ავწევ და სამარისებური სიჩუმეა. და აი,
ჩემი უშუალო ხელმძღვანელობით ორკესტრი ასრულებს მარშს ვაგნერის ოპერიდან „
ტანჰეიზერი“. შენ იცი ეს მარში, ალექსანდრე?
- დიახ.
- მაშინ საჭირო აღარ არის მისი აღწერა. მერე ვუკრავთ ბეთჰოვენის მესამე სიმფონიას,
შემდეგ სიმებიანი ორკესტრი ასრულებს ჰენდელის მეთორმეტე კონცერტს. შენ
მოგისმენია ეს კონცერტი, ალექსანდრე?
- არა.
- ო, დიდებული კონცერტია, მშვენიერი და თანაც თუ შეიძლება ასე ითქვას,
მორიდებული. ამ კონცერტში გენიოსის თავდაჭერილობა იგრძნობა, ჩემო. შემდეგ ბისზე
ვასრულებთ უვერტიურას მოცარტის ოპერიდან „ სერალიდან გატაცება“, შემდეგ კი...
როსინის „ ქურდი კაჭკაჭის“ შესავალს. წარმოგიდგენია, როგორი აღფრთოვანებულები
დამრჩებოდნენ ტემპერამენტიანი იტალიელები? ისინი კვლავ მევედრებიან რაიმეს
შესრულებას, მე კი ღონე აღარ შემწევს, დავიღალე, და უეცრად ორკესტრანტებს სცენაზე
გამოაქვთ როიალი, როიალთან ხანშიშესული, გამოცდილი პიანისტი ჯდება, ხოლო
სცენაზე გამოდის ჩემი ბიჭი, ჩემი ჭკუის კოლოფი და ისინი უკრავენ ვივალდის
კონცერტს. და აი ახლა, ალექსანდრე, იტალიელ მაესტროს და საერთოდ ყველას
თვალები სიხარულის ცრემლითა აქვთ სავსე. გარდა დიდებული აწყმოსი, ისინი
ბრწყინვალე მომავალსაც ხედავენ. ახლა კი კეთილი ინებე და მიპასუხე, ალექსანდრე –
უნდა იოცნებოს თუ არა იმ კაცმა, ვისაც გონებაში ასეთი მშვენიერი სურათები ეხატება?
- დიახ.
- სრული პასუხი!
- აუცილებლად უნდა იოცნებოს, მაესტრო.
- ჰოდა მეც მანდა ვარ.
ქუჩაში ტროლეიბუსმა ჩაიარა, ეს ჩვეულებრივი ტრანსპორტი იყო, გრძელი, ყვითლად
შეღებილი, ალექსანდრეს ყურადღება არ მიუქცევია ამ ამბისთვის, მაესტრომ კი
ნაღვლიანად ჩაილაპარა:
- ოცნებაში ყველაფერი ადვილად ხდება, სინამდვილეში კი ყოველივე ეს გაცილებით
ძნელად მისაღწევია, ალექსანდრე.
თამუნა ძალიან მხიარული გოგონა იყო, მაგრამ საოცრად სიამოვნებდა, ხანდახან
სერიოზულად რომ ეჭირა თავი. მითუმეტეს ისეთი ნათელი გონების ადამიანთან,
როგორიც იყო ალექსანდრე.
ესე იგი, გული გადაგიშალა, არა?
- კი. მე არ ვიცოდი, მაგრამ თურმე არსებობს ისეთი ადამიანების კატეგორია,ვისთვისაც

სულერთია, ოცნებაში გაეხარდება რამე თუ სინამდვილეში.
თამუნას უეცრად ძალიან მოეწონა სიტყვა „ კატეგორია“.
კატეგორიაო, შენ ამბობ? იქნებ ასეთები ერთეულები არიან...
- რა ვიცი, შეიძლება. მომავალი დაგვიდასტურებს, ჩემო თამუნა. მთავარი დაკვირვებაა.
თუ ადამიანი ფხიზლად იქნება, ყველაფერს გაიგებს.
რა თქმა უნდა. მერედა შენ რა აზრისა ხარ მაესტროსთანა ადამიანებზე?
- ეს ცოტათი რთული საკითხია, თუმცა არა, არ არის რთული. მე მგონი, ასეთმა
ადამიანებმა შეიძლება სხვასაც გადასდონ ეს უდარდელობა, ეს ოცნება და
არაპრაქტიკულობა. რა თქმა უნდა ზედმეტად პრაქტიკულობა არ ვარგა, რადგან ამ
შემთხვევაში ადამიანი ძალიან მშრალი ხდება. მაგრამ ყველა უნდა იყოს იმდენად
პრაქტიკული, რამდენადაც საჭიროა.
- სწორი ხარ, ალექსანდრე. ესე იგი, ამ ადმიანმა შეიძლება სხვა ადამიანზე უარყოფითად
იმოქმედოს, არა?
სავსებით შესაძლებელია.
მერედა რას უყურებ?
? - ალქსანდრეს უცებ შეეშინდა, - რა მითხარი?
რა და ასეთ ადამიანს უნდა აუხსნა, რომ მისი საქციელი გასაკიცხია.
დამიჯერებს კი?
უნდა დაჯერო. მე მგონი, შენ ეს შეგიძლია, ალექსანდრე.
- იცი რა თამუნა? შენ მართალს ამბობ, ხვალ, რეპეტიციის შემდეგ, შეიძლება
მოველაპარაკო. მე მგონი ყველაფერი რიგზე იქნება.
7
ნათურა მკრათალად ანათებდა ეზოს, ფოთლებდაცვენილი ხეები ძლივს მოჩანდნენ
სიბნელეში. ფანჯარასთან კაცი იდგა და შეორთქლილი მინის მიღმა უყურებდა ფიფქებს.
ყველა ფერს ფარავდა პირველი თოვლი. ფიფქები ტრიალით ეშვებოდნენ მიწაზე,
სიბნელეში გაუჩინარებულ მავთულებზეც ეცემოდა ფიფქები, სახურავებზე თხლად
იდო თოვლი.
მიწაზე შუბლმიბჯენილი კაცი გარეთ იყურებოდა. გარეთ ბარდნიდა, ბჟუტავდა
ნათურის მკრთალ შუქზე, გაუთავებლად, ხვავიანად თოვდა. კაცმა თითით გაწმინდა
შეორთქლილი მინა. მას ძალიან უყვარდა თოვლი. იგი გარეთ იყურებოდა და ხან ეგონა,
რომ ფიფქები მხიარულად მოსდევდნენ ერთმანეთს, ხანაც ეგონა, რომ ისინი სევდიანად
ცვიოდნენ ციდან.
კაცი დიდხანს იდგა ფანჯარასთან. იდგა, სანამ თოვლმა ყველგან არ დაიბუდა:

ეზოში მდგარ სკამზე ჩამოჯდა,
მავთულებზე წამოწვა ჯამბაზივით,
სქლად დათოვლილი სახურავები უზარმაზარი ფრინველის ფრთებსდაამგვანა და
კაცმა სინათლე ჩააქრო და დაწვა. სანამ დაიძინებდა, მას უხაროდა, რომ მეორე დილით
იქნებოდა ძალიან თეთრი, სუფთა, ქათქათა.
- მობრძანდით! ოო, ალექსანდრე, რა კარგია, რომ მოხვედი. იცოდი, ავად რომ ვარ?
რეპეტიციაზე რომ არ ბრძანდებოდით, მაშინვე გავიფიქრე...
მაესტრო ავად ხომ არ გახდაო, არა?
დიახ.
-ჯერ პალტოს ნუ გაიხდი, აბა, ახლოს მოდი.
მაესტრომ პალტოზე ხელისგული მიადო.
ზამთრის სურნელება აქვს შენს პალტოს, სუსხი შემოგყვა ოთახში, ალექსანდრე.

მაპატიეთ, ახლავე გავიხდი, მაესტრო.
მაპატიეთო? რას ამბობ, ალექსანდრე, მე ისე მიყვარს თოვლი, ძლივს ვიგრძენი მისი
სუნთქვა შენი ტანსაცმლის წყალობით. ეეჰ, უკვე გათბა პალტო, შეგიძლია გაიხადო...
ახლა კი დაბრძანდი.
ალექსანდრე სკამზე ჩამოჯდა.
ძალიან მიყვარს თოვლი, - დაიწყო მაესტრომ – მარტოოდენ სიტყვა „ თოვლიც“ კი
წარმოუდგენელ სიამოვნებას მანიჭებს. როცა ამ სიტყვას იტყვიან, მაშინვე წარმომიდგება
ნახშირისთვალება თოვლის ბაბუა, მოუსვენარი ბავშვები ციგებზე და გუნდით ხელში,
თხილამურებზე შემდგარი ახოვანი ქალ – ვაჟები, სახურავზე ჩამოკიდებული ყინულის
ლოლუები და კიდევ ბევრი ამდაგვარი რამ. ახლა ნამდვილი თოვლი იკითხე,
მარტოოდენ სიტყვა რას გვეყოფა. თოვლი იმითაც არის კარგი, რომ თუ მოვა, ყველგან
მოვა, სადაც კი გაიხედავ, ყველაფერი თოვლითაა დაფარული. შენ მიდიხარ და რომელი
ნოხი და ხალიჩა შეედრება თოვლზე სიარულს. მიდიხარ, თოვლი ჭრიალებს შენს
ფეხქვეშ, უყურებ ლოყებაწითლებულ ბედნიერ ბავშვებს, შენს ფეხქვეშ კი: „ ჭრაჭ!“.
მიდიხარ, გორაკებიდან ციგით ეშვებიან, ციგა სწრაფად მიჰქრის ქვემოთ, ქარი სახეს
უწიწკნის ბავშვებს, ციგა გვერდზე ყირავდება, ყველა იცინის, გაყინულ ჰაერში ზარის
წკრიალივით გაისმის ბავშვების სიცილი, შენს ფეხქვეშ კი: „ ჭრუჭ!..“ მიდიხარ,
ბwaxnagiიჭები გუნდებს ესვრიან გოგონებს, ხან ააცილებენ, ხან შიგ ბეჭებში მოარტყამენ,
ყველაფერი ეს ხალისითა და სიხარულითაა აღსავსე, მიდიხარ და, რაც მთავარია,
საოცრებავ, როგორი მსუბუქი ჰაერია გარეთ, როცა თოვს – ისე ადვილად სუნთქავ, ისე
ძალდაუტანებლად... თოვლი გაიძულებს, რომ ისუნთქო ისე, როგორც სუნთქავდა...
როსინი, დიდი მაესტრო. ხედავ, ალექსანდრე, მე კი ავად გავხდი, მაინცდამაინც ახლა,
როცა გარეთ თოვს.
ფანჯარა ხომ არ გამოვაღო, მაესტრო?
გამოაღე, ჩემო კარგო. მე მაგრად შევიფუთნები, შენ კი ფანჯარა გამოაღე.
ვერ უთხარი, ალექსანდრე?
ვერა.
რატომ?
რა ვიცი, - ალექსანდრეს შერცხვა, - მართლა, ავად იყო და შემეცოდა.
კარგად მოქცეულხარ. ავად თუ იყო, არ უნდა გეთქვა.
ჰო, სწორედ მაგიტომ არ ვუთხარი.
ისინი ხმადაბლა საუბრობდნენ, რადგან მათ გვერდით ქალი იჯდა. ქალს ბავშვი
მოეყვანა ბაღში და თვალყურს ადევნებდა. ბიჭუნა დარბოდა, დახტოდა და მიწით
ხელებს ისვრიდა.
როგორ შეიცვალა ამინდი არა?
აბა ვინ იფიქრებს, გუშინ რომ თოვლი იყო. ნამდვილი გაზაფხულის დღეა.
ბავშვმა დედასთან მიირბინა, მაგრამ რაღაცას წამოჰკრა ფეხი და წაიქცა. ქალი სწრაფად
წამოდგა და ბავშვს მივარდა, ალექსანდრეც წამოდგა.
- რამე ხომ არ იტკინა?
- არა, ასე ხშირად ეცემა.
ბავშვი ჯერ დაბნეული იყო, მერე თამუნას შეშფოთებული სახე დაინახა და ტირილის
გუნებაზე დადგა.
- არ იტირო, არ იტირო, - ეუბნებოდა ქალი.

ბავშვმა ღრმად შეისუნთქა ჰაერი, სახე მოეღრიცა და ყველა მიხვდა, რომ ჩქარა ღრიალს
ამოუშვებდა.
- მიწამ გატკინა ფეხი, - არა? - უთხრა ალექსანდრემ. -აბა შენც ატკინე მიწას, აბა,
დაარტყით; დ
ბავშვი ყოყმანობდა – აღარ იცოდა, ეტირა თუ მიწისთვის სამაგიერო გადაეხადა.
აბა, დაარტყი, ესე დაარტყი, ესე, - თამუნამ ფეხი დაჰკრა მიწაზე.
ბიჭუნამაც დაარტყა ფეხი მიწაზე და აშკარად დაეტყო, რომ აღარ იტირებდა.
- მოდი, შვილო, ახლა ნამცხვარი ვჭამოთ, - ალერსიანად უთხრა ქალმა, - აბა, პირი
გააღეე.
ბავშვმა თავი გააქნია.
ჭამე, შვილო, აბა პირი გააღე.
ბავშვი გაჯიუტდა.
ბავშვი გაჯიუტდა.
ჩაყლაპე, თორემ ბიძია შეჭამს (ალექსანდრეს პირველად უწოდეს „ ბიძია“), აი, აი,
ჩაყლაპა, ჩაყლაპა,- ქალმა ალექსანდრეს პირთან მიუტანა ნამცხვარი.
მეც შევჭამ, მეც შევჭამ, - თქვა თამუნამ და ნამცხვრისაკენ მიიწია. ბავშვმა საჩქაროდ
გააღო პირი.
ალექსანდრე წამოდგა, ზევიდან დააცქერდა ბიჭუნას.
ჭამე, შვილო, და ამსიმაღლე გაიზრდები, გენაცვალე!-მოეფერა ქალი. ბავშვმა
დაკვირვებით შეათვალიერა ალექსანდრე.
8
კონცერტის დაწყებას ხუთიოდე წუთი აკლდა. ორკესტრის წევრები საკრავებს
აწყობდნენ.
სალამი, მაესტრო.
ო, ალექსანდრეს გაუმარჯოს, როგორა ხარ?
დღეს ვერ დავუკრავ, ხელი ვიტკინე.
რას მეუბნები, ძალიან გტკივა?
ისე, საშუალოდ.
- ნუ დაუკრავ, ჩემო ალექსანდრე. ოღონდ პირობა მომეცი, რომ ექიმთან აუცილებლად
წახვალ.
წავალ, კი.
აბა, შენ იცი.
მაესტრო, ერთი რამ უნდა გკითხოთ.
მიბრძანე, ჩემო ალექსანდრე.
მაესტრო, ჩვენს ორკესტრზე რა აზრის ბრძანდებით?
ეეჰ... თუმცა, მოყვარულების პირობაზე მშვენივრად უკრავთ.
მართლა? კი მაგრამ მოყვარული კომპოზიტორების ნაწარმოებებს რომ არ ვუკრავთ?
მერე რა... ცდა ბედის მონახევრეაო, ხომ გაგიგია.
თუ „ვერა შეჯდა მწყერი ხესა“, ა, მაესტრო?
იცი რა, ალექსანდრე? მე არ მომწონს შენი ლაპარაკი. გულახდილი კაცი ვარ და
გულახდილადვე გეუბნები.
- ალექსანდრემ ძალა მოიკრიბა და უთხრა:მაესტრო, მაპატიეთ, მაგრამ... თქვენ ერთი
ახირებული ჩვევა გაქვთ. რაც არ უნდა სამწუხარო ამბავი შეგხვდეთ, მაინც ისე
შეალამაზებთ, რომ ბოლოს კმაყოფილი რჩებით. ეს „შელამაზება“ პრაქტიკულად რომ
ხორციელდებოდეს, რა თქმა უნდა, კარგი იქნებოდა, მაგრამ მთელი უბედურება ისაა,
რომ სინამდვილეში საქმეს ვერ შველით.
ეს შენი სიტყვებია, ალექსანდრე?
- დიახ, ჩემია. თქვენ ასე იქცევით და ვერცა გრძნობთ, რომ შეიძლება სხვასაც გადასდოთ
ეს მავნე ჩვევა. ვინ იცის, რამდენი ადამიანი გააუბედურეთ.
შენ ამას მეუბნები, ალექსანდრე? მე მეუბნები, თუ ვინმე სხვას? - მიხეილმა უკან
მიიხედა.
- თქვენ გეუბნებით, დიახ! თქვენ კინაღამ არ ამიყოლიეთ, კინაღამ არ შემაჩვიეთ
ეგრეთწოდებულ „ოცნებას, რომელიც ისე დამაჯერებელია, რომ სინამდვილეს უდრის“.
კიდევ კარგი, რომ...-ალექსანდრე შეჩერდა.
რა – კიდევ კარგი?
რა და...
მიდი, დაამთავრე, ნუ გეშინია.
კიდევ კარგი, საკმარისი გონება გამაჩნია, - ჩუმად თქვა ალექსანდრემ.
მიხეილმა გადაიხარხარა. ნერვიულად, ძალით იცინოდა. უეცრად სიცილი შესწყვიტა,
შეაცქერდა და უთხრა:
იცი, რას გეტყვი? წადი აქედან, ალექსანდრე.
ალექსანდრემ ნერწყვი გადაყლაპა:
- მე კი წავალ, მაგრამ ერთი რამ უნდა გითხრათ: თქვენ ცხოვრებაში ხელმოცარული კაცი
ბრძანდებით, - და დაცინვით დაუმატა: - მაესტრო.
გაეთრიე აქედან! - უთხრა მიხეილმა. - სადაც გინდა, წადი, ოღონდ შენი „საკმარისი
გონება“ სადმე არ დაგრჩეს!
ალექსანდრე შეტრიალდა, დარბაზში შევიდა. თამუნას გვერდით დაჯდა და ფარდას
შეაცქერდა.
უთხარი?
კი,- მიუგო ალექსანდრემ და ამაყად გაიფიქრა: „მე ვიყავი თამამი, გაბედული, მტკიცე“.
დარბაზში სინათლე ჩააქრეს, ფარდა გაიხსნა. ორკესტრის წევრები ცდილობდნენ,

დარბაზისაკენ არ გაეხედათ. სცენის შუაგულში გამოვიდა მსუქანი კონფერანსიე და
გამოაცხადა:
კომპოზიტორი აზმაიფარაშვილი, ბაღდადური, შეასრულებს ორკესტი, დირიჟორი

მიხეილ სანაძე!
კანტიკუნტად ტაში დაუკრეს, მიხეილი გამოსვლას აგვიანებდა.
„ეჰე, - გაიფიქრა ალექსანდრემ, - შეიძლება ვეღარც გაბედოს დირიჟორობა ჩემი

სიტყვების შემდეგ“.
დარბაზი ჯერ მშვიდად იცდიდა, შემდეგ ოდნავ ახმაურდა. მაესტროს საკუთარი
მეთოდი ჰქონდა – იგი სცენაზე გამოდიოდა მხნედ, გაბედულად, დამაჯერებლობა და
იმედი შეჰქონდა ორკესტრში – ერთს მხარზე მოუთათუნებდა ხელს, მეორეს საალერსო
სიტყვას ეტყოდა, მესამეს თვალს ჩაუკრავდა, შემდეგ მთელ ორკესტრს ღიმილით
მოავლებდა თვალს და...
ახლაც ასე გამოვიდა სცენაზე. ხალხს თავი დაუკრა, შემდეგ ორკესტრისაკენ შეტრიალდა
და ხელები მაღლა ასწია.
ორკესტრმა შეასრულა ძველებური საცეკვაო, რომელსაც ადრე კინტოები ცეკვავდნენ. ამ
მივიწყებულ მელოდიაში იყო რაღაც სითბო და ხალხი კარგა ხანს ტაშს უკრავდა.
გახარებულმა მაესტრომ მადლობა გადაუხადა ხალხს და ორკესტრს შესძახა - „ყოჩაღ,
არწივებო!“ ტაშისცემამ მაესტრო აიძულა, რომ „ბაღდადური“ ისევ დაეკრათ. ეს უკვე
პატარა, ძალიან პატარა გამარჯვებას უდრიდა, მაესტროს ნამდვილი ტრიუმფი კი შედგა
იმავე ღამეს, ორ საათზე.
მეორე დღეს მაესტრომ თავის ორკესტრის ერთ-ერთი წევრი დაიმარტოხელა და უთხრა:
იცი, რას გეტყვი, კონსტანტინე? მე გუშინ ერთმა ადამიანმა ძალიან მაწყენინა.
ისეთი რამ მომახალა, რომ... მე იმ ადამიანს ვენდობოდი, ისევე, როგორც ახლა, შენ
გენდობი. უცნაური რამ უნდა მოგიყვე, დღეს გულახდილი ვარ, გულგადახსნილი,
როგორც იტყვიან. გუშინ, მისი სიტყვების შემდეგ, საოცრად მომიმდა ისეთი რამ, რაც
დამამშვიდებდა და გამახარებდა, გესმის, კონსტანტინე? გუშინ ძილი არ მომეკარა,
თვალი კი მოვხუჭე, მაგრამ მაინც დამიფრთხა ძილი. ღამის ორ საათამდე ასე ვიწექი,
და... იცი რას გეტყვი, კონსტანტინე? ყოველთვის არსებობს გამოსავალი, ოღონდ მიგნება
უნდა. უეცრად ბრწყინვალე აზრმა გამინათა გონება – ავდექი, ფრაკი ჩავიცვი, თმა
დავივარცხნე, ერთი სიტყვით ყოველნაირად მოვემზადე. შემდეგ კარადიდან საყვარელი
ფირფიტა გამოვიღე და რადიოლაზე დავდე. სინათლე ჩავაქრე, მარცხენა ხელით
რადიოლა ავამუშავე, მარჯვენა ხელი კი დავიქნიე და მაშინვე „ქურდი კაჭკაჭის“
დიდებული უვერტურა გაისმა. ჩემს წინ, სიბნელეში იყო მშვენიერი და ნანატრი
ორკესტრი, თვალები მაინც დახუჭული მქონდა და ისე ვამოძრავებდი ხელებს. ყველა
ინსტრუმენტი ისე მემორჩილებოდა, როგორც მე მინდოდა, ყოველივე ჩემს
განკარგულებაში იყო – ემოციური ვიოლინოები, ნაღვლიანი ჩელოები, მშრალი და
უდარდელი კლარნეტები, რომანტიული ჰობოი, ზედაპირული, ჰაეროვანი ფლეიტა,
მრისხანე საყვირები და ტრომბონები ჩუმი და მორიდებული ვალტორნები, ეშმაკური
ტემბრის ფაგოტები, მგვრგვინავი დოლები და თეფშები, მეოცნებე არფები, დინჯი და
დარბაისელი კონტრაბასები, იდუმალი ინგლისური საყვირი. მე ზუსტად და მკაფიოდ
ვდირიჟორობდი, როგორც ეს გამოჩენილ მაესტროებს შეჰფერით, ჩემი ოთახი სავსე იყო
საოცნებო ხმებით და ალბათ ჩემს მეზობლებსაც ძილში ჩაესმათ ეს უცნაური, საუცხოო
ჰანგები. ეს ტრიუმფს ჰგავდა, კონსტანტინე – მე ვდირიჟორობდი და ჩემს პატარა
ოთახში გაისმოდა დიდ როსინის უდარდელი, ღვთაებრივი სუნთქვა.
- კი მაგრამ მუსიკა რომ დამთავრდა, ალბათ, ძალიან დაგწყდათ გული, - უთხრა

კონსტანტინემ.
რატომ, ჩემო?
ტაში რომ არავინ დაუკრა.
მაესტრომ საყვედურით შეავლო თვალი და გაკვირვებით ჩაილაპარაკა:
განა ჩვენ მხოლოდ ტაშისთვის ვიღწვით, კონსტანტინე?
1965 წ.
მუსიკოსი
საღამო სწორედ ისეთი იყო, ჩვენ რომ გვიყვარდა.
ჩვენ დავდიოდით ლამაზ ქუჩებში – ვაბიჯებდით ხეების და ფოთლების ჩრდილებს. ფეხს
ვურტყამდით პაპიროსის ნამწვავებს, ჩვენდაუნებურად მზერას ვაპარებდით განათებული
ფანჯრებისაკენ. იყო სასიამოვნო სიჩუმე, და გვესმოდა მხოლოდ ჩვენი ნაბიჯების ხმა. ეს ხმა
გვსიამოვნებდა, არ ვიცი, რატომ... შეიძლება იმიტომ, რომ ეს იყო
ჩვენი ნაბიჯების ხმა. ხმისამოუღებლად მივდიოდით. ალბათ იმიტომ, რომ გვსიამოვნებდა
სიჩუმე, შეიძლება იმიტომ, რომ ლაპარაკს არ დაეფარა ნაბიჯების ხმა. ჩვენ გვსიამოვნებდა
რაღაც. ეს ,,რაღაც“ იყო ლამაზი ქუჩა და სწორედ ისეთი საღამო, როგორიც გვიყვარდა. ჩვენ
ჩავუარეთ სახლს, საიდანაც ისმოდა როიალის ხმა. ბგერები ჯარისკაცებივით მწყობრად და
რითმულად მიდიოდნენ ზევით და ქვევით. ჩვენ გავცდით სახლს.
- იცი, რა? - მითხრა ნუგზარმა. - როდესაც ოდესმე კიდევ ჩავუვლი ამ სახლს, მექნება მოლოდინი,
რომ გავიგონებ გამებს...
მე არაფერი ვთქვი – ვერ შევარჩიე პასუხი.
- შენც? - მკითხა მუგზარმა.
- ჰო, მეც... - ვთქვი მე.
- იცი, მე ზოგიერთ ქუჩაზე უფრო ხშირად დავდივარ. ასეთ ქუჩაზე მე ვცხოვრობ, ვსწავლობ ან
უბრალოდ მომწონს ქუჩა...და დავდივარ. იმ ქუჩაზეც ხშირად ვარ...
რომელზე?
ის რომ ცხოვრობს...
,,ის“ ერთი კარგი გოგოა, სიცილი და წითელი კაბა უხდება.
- იმ ქუჩებს კარგად ვიცნობ, - თქვა ნუგზარმა. - მივდივარ და ყოველი ფანჯრიდან მოველი იმის
მოსმენას, რასაც მივეჩვიე. რომელიმე ფანჯრიდან ხშირად გამოდის სიმღერების ხმა, სხვა
ფანჯარაში ჩანს რომელიმე ნახატი, ზოგიერთი ფანჯრიდან მოისმის მაგნიტოფონზე ჩაწერილი
მსუბუქი მუსიკა, ზოგიერთიდან გამების დაკვრა ისმის. მივდივარ ნაცნობ ქუჩებში და ყოველი
ფანჯრიდან მოველი იმის მოსმენას და დანახვას, რასაც მივეჩვიე. ხანდახან მიკვირს, რატომ არ
ისმის სიმღერა... ჩემი სახლის წინაც დადიან, ალბათ, სხვები და ესმით... ზოგს მსუბუქი მუსიკა
ურჩევნია გამების მოსმენას, ზოგს პირიქით... ის ხმა კი, ჩემი სახლიდან რომ მოისმის, არავის არ
სიამოვნებს. არავის, გარდა იმისა, ვინც უკრავს და კიდევ იმისა, ვინც იცის, რაშია საქმე.
რაა ეგეთი? - ვკითხე მე.
მოგიყვე?
მომიყევი.
ჩამოვჯდეთ და მოგიყვები.
ჩვენ რომელიღაც სახლის კიბეზე ჩამოვჯექით.
- ის ჩემი მეზობელია, - თქვა ნუგზარმა. - მაშინ ყველანი მუსიკოსს ვეძახდით. ამ დაძახებაში არ
იგრძნობოდა ის პატივისცემა, რომელსაც რატომღაც იწვევენ მუსიკოსები. ალბათ იმიტომ
იწვევენ რომ არის მათში რაღა ც ისეთი, რაც აიძულებთ იყვნენ მუსიკოსები და არა.ვთქვათ... რა
ვიცი, რამდენი სხვა პროფესიაა... ჰო, ამ დაძახებაში პატივისცემა კი არა, დაცინვა იგრძნობოდა.
ალბათ, იმიტომ, რომ იმ ინსტრუმენტზე უკრავდა.
რომელ ინსტრუმენტზე? - ვკითხე მე.
- ტუჩის გარმონზე უკრავდა... ჩვენ ყოველთვის ვბრაზდებოდით, როდესაც ის უკრავდა... რაღა
რატომღაც – წარმოიდგინე ტუჩის გარმონზე გაუთავებელი დაკვრის მოსმენა... ამ
ინსტრუმენტის ხმას მეზობლები სხვადასხვანაირად ვეძახდით – სოგი წრიპინს, ზოგი ჩხავილს,
ზოგიც წრუპუნს... უფრო ეს სიტყვა მიგვაჩნდა შესაფერისად – წრუპუნი. მას შეეძლო
დაუსრულებლად დაეკრა თავის ინსტრუმენტზე. ეტყობოდა, რომ ძალიან სიამოვნებდა ეს. ის
რაღაც სხვანაირად უკრავდა. რატომღაც ყოველთვის ირჩევდა სევდიან მელოდიას. უკრავდა
ხანგრძლივი ჩაბერვით. ყოველი შესუნთქვის დროს ქრებოდა დიდი ძარღვი მის კისერზე.
მკრთალი ძარღვი შუბლზე. და ასე გაუთავებლად...
ეზოში მეორე მუსიკოსიც გვყავდა, ნამდვილი მუსიკოსი. ის ვიოლინოზე უკრავდა. ის უფრო
ხშირად უკრავდა, მაგრამ არავინ ბრაზდებოდა – ის ნამდვილი მუსიკოსი იყო. მეზობლებიდან
ზოგს მართლა უყვარდა ვიოლინო, ზოგს არა, მაგრამ ხმამაღლა მაინც ვერ გამოხატავდა
საყვედურს – იცოდა, რომ ვიოლინო აღიარებული ინსტრუმენტი იყო. სამაგიეროდ, ისიც ყველამ
იცოდა, რომ ტუჩის გარმონი არ იყო ასეთი ინსტრუმენტი და ყველა იძახდა, რომ ყურისწამღები
იყო ეს ,,გაუთავებელი წრუპუნი“. სიმართლე რომ ითქვას, ის არ უკრავდა ძალაინ ბევრს, არ
უკრავდა გაუთავებლად :დაკვრა მაშინვე წყდებოდა, როდესაც გაისმოდა ვიოლინოს ხმა. ტუჩის
გარმონის ხმა მაშინვე იკარგებოდა
ვიოლინოს გაგონებაზე, თითქოს იმალებაო. მევიოლინე უკრავდა გამებს, რთულ პასაჟებს, მერე
ეტიუდებს და მთელ კონცერტებს. ჩვცენ ვიყურებოდით იქით, საიდანაც მოდიოდა ბგერები და
გვეჩვენებოდა, რომ ფანჯარა უკრავდა. როდესაც მევიოლინე ამთავრებდა დაკვრას, ეზოში
ათიოდე წუთით სიჩუმე იყო. მერე შემპარავად იწყებდა დაკვრას მუსიკოსი. ისმოდა ლამაზი,
სევდიანი მელოდია, მაგრამ ჩვენ მაინც გვეჩვენებოდა, რომ მისი ფანჯარა ,,წრუპუნებდა“. ყველა
იწყებდა ლაპარაკს: იძახდნენ, რომ მუსიკოსმა გააჭირა საქმე, რომ წაიღო ყურები, რომ აღარაა
მისგან საშველი... ერთ დღეს ჩვენი ერთერთი მეზობელი შემოვიდა ეზოში და გაიგონა ტუჩის
გარმონის ხმა. მეზობელს ვიოლინოც სძულდა. ის საერთოდ უკმეხი იყო და იმ დროს, მგონი,
ცოტათი მთვრალიც. ,,შენ ეი, მუსიკოსო!“ - დაიღრიალა მან. ფანჯარაში მუსიკოსი გამოჩნდა. ,,რა
გნებავთ?“ ,,გააჩერე რა, თუ ღმერთი გწამს, ნუ წაიღე ყურები“. ეს პირველად ხდებოდა, როდესაც
მუსიკოსს პირში ეუბნებოდნენ საყვედურს. ,,რას გიშლით?“ - ჰკითხა მუსიკოსმა. ,,როგორ თუ
რას!.. აღარაა მოსვენება“. მეზობელი ცოტათი მთვრალი იყო. ,,კიდევ კარგი, რომ მეორე ხელი არა
გაქვს, თორემ ორ გარმონზე ერთად დაუკრავდი“, - თქვა მეზობელმა და მიმოიხედა – უნდოდა
ჩვენს სახეებზე ამოეკითხა როგორ მივიღებდით მის ენამოსწრებულობას. ,,ერთი ხელითაც
შემიძლია ორი გარმონის დაჭერა“, - სცადა ხუმრობა მუსიკოსმაც. ,,კიდევ კარგი, რომ მეორე ხელი
არა გაქვს, თორემ ოთხი გარმონით დაუკრავდი!“ - დაიყვირა მეზობელმა, მოეწონა ნათქვამი და
აღფრთოვანებით გამოიხედა ჩვენსკენ. პირველად ზოგს მოეწონა ხუმრობა, მთქმელიც კი.
მუსიკოსი ნაწყენი ჩანდა და ცდილობდა ეთქვა რაიმე. ვერაფერი თქვა და შებრუნდა ოთახში.
იმ დღეს ყველანი ველოდით,როდის გავიგონებდით მისი ინსტრუმენტის ხმას, მაგრამ ფანჯარა
დუმდა. მე ავედი მასთან და მორიდებულად დავაკაკუნე კარებზე. კარები მუსიკოსმა გააღო. მე
შევედი ოთახში და ჩამოვჯექი სკამზე. ცოტა ხანს ჩუმად ვიყავით. ,,დაუკარით რამე, რა...“ -
ვუთხარი მე. ,, მე არ მეგონა,“- თქვა მუსიკოსმა, - ,,რომ გაწუხებდით თქვენ... ალბათ იმიტომ,
რომ ყველა ინსტრუმენტი მიყვარს“, ,,დაუკარით, რა,“- გავუმეორე მე. ,,ორივე ხელი რომ
მქონდეს, ვიოლინოზე დავუკრავდი“, - თქვა მუსიკოსმა.
ჩვენ დიდხანს ვისხედით ჩუმად.
,,მე არ შემიძლია არ დავუკრა“,- თქვა მუსიკოსმა. - ,,მე ძალიან მიყვარს მუსიკა. ისეთი კი არა,
რომელსაც უსმენენ... ისეთი, რომელსაც თვითონ ჰქმნი“... მან დახედა ინსტრუმენტს: ,,ეს
ერთადერთი ინსტრუმენტია, რომელზედაც შეუძლია დაუკრას ცალხელა კაცმა“.
,,დაუკარით, რა“, - კიდევ ვთქვი მე.
მუსიკოსმა აიღო გარმონი, მიიტანა ტუჩებთან და ჩაჰბერა. მუსიკოსი უკრავდა ნაღვლიან
მელოდიას. უკრავდა გრძელი ჩაბერვებით. შესუნთქვის დროს ქრებოდა დიდი ძარღვი კისერზე,
მკრთალი ძარღვი შუბლზე. მერე ისევ ჩაბერავდა და... ისევ იბერებოდა კისერზე დიდი ძარღვი,
ისევ ჩნდებოდა წვრილი ძარღვი შუბლზე... ეს არ იყო ,,წრუპუნი“, არც ,,ჩხავილი“ და ,,წრიკინი“.
ეს იყო ლამაზი ნაღვლიანი მელოდია და მე მომეჩვენა, რომ ეს იყო მელოდია მეორე ხელზე.
ნუგზარი გაჩუმდა.
- ახლა, როდესაც ვბრუნდები სახლში, შორიდანვე ვამახვილებ სმენას. მერე გავიგონებ, რასაც
მოველი და მსიამოვნებს – ეს არის ტუჩის გარმონის ხმა.
- ახლაც უკრავს ნეტავ? - ვკითხე მე.
- ალბათ...
ჩვენ წამოვდექით. მივდიოდით ლამაზ ქუჩაზე – ვაბიჯებდით ხეების და ფოთლების ჩრსილებს.
იყო სასიამოვნო სიჩუმე და გვესმოდა მხოლოდ ნაბიჯების ხმა. გვსიამოვნებდა ხმა, რომელიც
იყო ჩ ვ ე ნ ი.
მე გამახსენდა მუსიკოსი და რატომღაც შემშურდა მისი. ალბათ, იმიტომ, რომ არ ვუკრავ არცერთ
ინსტრუმენტზე...
იმ ღამეს, როდესაც მარტო ვბრუნდებოდი სახლში, მე ვსტვენდი... ეს იყო ნაღვლიანი მელოდია
რომელიღაც კინოფილმიდან. მე მომეჩვენა, რომ ეს იყო მელოდია ჩემს ორ ჯანსაღ ხელზე,
რომლებსაც არ შეეძლო დაკვრა...
მე მაინც მსიამოვნებდა სტვენა.
მხიარული ბორცვი
ა ისე მოხდა, რომ ჩემმა მბრძანებელმა, მიუწვდომელმა და ყოვლისბენ იჯნპალი, მცოდნემ,
უხმომ, დაფარულმა, სწორედ ამ ქვეყანაში გამომაგზავნა. მე, მტვერი ფერხთა მისთა, მარად
უძლურიმის იდუმალ სიბრძნეთა წინაშე, მორჩილად ვისმენდი ძუნწ, მკაცრდავალებას და
ზურგი რომ შემაქცია, მე, ამჩატებული, მბრძანებელივით უხილავი და მოთვალთვაალე ნიავად
ავედევნე კოპწია ხომალდს და ჩემი წყალობით იალქანი ამაყად გამოიბერა. ანძის სიმაღლიდან
დავცქეროდი უცნობ, ფერადჩალმიან ადამიანებს, და მოოჭვილ სარტყელზე მოქანავე გაზნექილი
ქარქაშის მიხედვით ხმლის გამოცნობა რა იყო ჩემთვის, - არაფერი, ეს კი არა, მე ისიც ვიცოდი,
ამპარტავანმა კაცმა თუნგი რომ მიიყუდა, რამდენი წვეთი შარბათი შესვა, მე სახელიც მაშინვე
გავიგე მისი-სიდ ბენ ინჯპალი. არა მგონია, იმასაც სცოდნოდა ჩემი იქ ყოფნა, თუმცა პირველივე
სიტყვა, მისი თხელი ტუჩებიდან მომწყდარი, ჩემი სახელი იყო: „სიმართლე რომ ითქვას“... ასე
წარმოსთქვა მან, მე სიმართლე ვარ, ხანდახანნ სინამდვილესაც მეძახიან, მაგრამ ეს სახელი,
სიმართლე, უფრო მომწონს, მე - სიმართლე ვარ, ყველგან მოარული, მოხეტიალე, უჩინარი
მოწმე, ყოველივეს დამნახავი მაწანწალა, ვერაფერი გამაოცებს, არც იმას გაუკვირვებივარ,
თანამოსაუბრე ბენ იჯნპალს ჩემი მბრძანებლის სახელით რომ დაეთანხმა: „ჭეშმარიტებაა,
ჭეშმარიტება“, ასე დაეთანხმა თანამოსაუბრე სიდ ბენ იჯნპალს.
და მაინც, ხომალდზე მოწყენით ვიყავ, აბრეშუმის ნაზ იალქანს მსუბუქად მიყრდნობილი. აქ,
როგორც ყოველი მგზავრობისას, ადამიანები ნაკლებად წააგავდნენ თავიანთ თავს – თუმცა
მშვენიერი დარი იდგა, გულის კუნჭულში მიმალული დაღუპვის შიში აიძულებდა მგზავრებს,
უფრო უკეთ მოქცეულიყვნენ, ვიდრე საერთოდ სჩვევიათ და თავაზიანად მასლაათობდნენ,
ამაყმა ბენ იჯნპალმაც კი, მთელს ისპაჰანში სიმდიდრით განთქმულმა კაცმა, ჩვეულებრივი
მოკვდავივით აღნიშნა - „სიმართლე რომ ითქვას, ხომალდზე არა ცხელა“, ასე აღნიშნა მან. და
იქვე მდგარმა ასისთავმა, მდიდარი კაცის უშუალობით აღტაცებულმა, მაშინვე კვერი დაუკრა:
„ჭეშმარიტებაა, ჭეშმარიტებაა“... უგუნურო! მეც კი, თავად სიმართლემ, არ ვიცი მბრძანებელი.
მერე მე მხარი მოვინაცვლე და ცას დავუწყე თვალიერება. თვალმოჭუტული შევცქეროდი მზეს,
ღრუბლებს, ვინ იცის, მერამდენედ ვათვალიერებდი გავარვარებულ დისკოს, მე ვიცოდი მისი
ზომა, მოცულობა, სიძლიერე, გზა მისი – მრავალჯერ ამომწვარი და მაინც უხილავი, ვიცოდი მისი
სიჩქარე, ლაქები და დანიშნულება და ყოველივე ამის მიუხედავად, შემზარავი იყო იმის
გაფიქრება, რომ მე მაინც არ ვიცოდი, რა იყო მზე – ან როგორ შეიქმნა, ან რამ გაათბო... დაძაბული
და აფორიაქებული, იქამდე შევცქეროდი, სანამ ზღვის მიღმა დიდებულად არ ჩაეშვა და
გაუჩინარდა თუ არა, წითლად შეფერილ დასალიერს თვალი ავარიდე და ცა მოვათვალიერე. მე
შევცქეროდი ღრუბლებს, თანდათან რომ მუქდებოდნენ და მოწოლილ სიბნელეში თითქოს
გამკვრივდნენ, მაგრამ; მალე სრულიად გაუჩინარდნენ, ვპოულობდი მბჟუტავ ვარსკვლავებს,
უწესრიგოდ რომ ჩნდებოდნენ ღამეულ ცაზე და სუსტი ციაგი თვალს მიმშვიდებდა; მე რომ
სიმართლე არ ვყოფილიყავ, შეიძლება ისეც კი მომჩვენებოდა, თითქოს ცაზე დამსხვრეული მზე;
მიმობნეულიყო, მაგრამ მე არა მქონდა ამის უფლება და მხოლოდ ის მიკვირდა, ამ შორეულ და
ამოუცნობ, მაგრამ მიწიდან მაინც ერტნაირ კაშკაშს როგორ დაარქვეს ადამიანებმა ისეთი
განსხვავებული სახელები, როგორიცაა მეეტლე, ქალწული, ღრიანკალი... და რადგან ბნელოდა,
და ღამე იყო, მსუბუქად ჩამოვცურდი ანძაზე მე, უხილავი, და ხომალდის პაწია ოთახები
დავიარე - ძალიან მიყვარს ადამიანების თვალიერება, როცა პირველი ძილით მიყუჩდებიან
ხოლმე. მე დავცქეროდი მოქანცულ მეზღვაურს, მართალი დაღლილობით გარუჯულ სახეზე და
ამ კუთვნილი ძილით მოხიბლული, მის საწოლთან კარგა ხანს ვტივტივებდი და მძიმე ჰაერი
ჩემითაც გაიჟღინთა, მერე მივადექ თვით სიდ ბენ იჯნპალს, ვისი ერთადერთი ვაჟიშვილის
გამოც ამ ხომალდს დამადევნა მბრძანებელმა, მერე ზიზღით ავათვალიერე პირდაფჩენილი
ასისთავი და მისმა უსიამოვნო გამომეტყველებამ ისევ მღვიძარი ადამიანი მომანატრა და
აჭრიალებულ საჭესთან გახევებულ, ყვრიმალებდაბერილ მეზღვაურს, ჯიუტად რომ იცქირებოდა
სიბნელეში, ნაზად შევეხე მხარზე, მერე კი ხომალდზე მყოფთა ფშვინვითა და დაბუჟებული
სახეებით გაღიზიანებული, მიყუჩებულ ზღვაში გადავეშვი და მთელი ღამე მხიარულად
დავდევდი უზარმაზარ, გაცელქებულ თევზს, მოქნილი კუდით ღონივრად რომ აპობდა
ზვირთებს და ამოხტომისას გლუვი ზურგი უბრიალებდა.
დიდი ქალაქი, ისპაჰანი, გმირთაგმირს ხვდებოდა.
მე დავნავარდობდი მეჩეთებიან ქალაქში, ხან დავძვრებოდი ხაალხში, დიდიან-პატარიანად რომ
გამოფენილიყვნენ ქუჩებში და მათი ერთსულოვანი ქებათა-ქება მესმოდა - ყველას პირზე ეკერა
გმირთაგმირის სახელი; ხან ავიჭრებოდიზემოთ, დავცქეროდი ისევ მათ -ამსიმაღლიდან
დაპატარავებულებსა ერთნააირებს, მერე მე დავინახე, როგორ გაიფინეს ფერადი ნოხები და
ლოცვას შეუდგნენ და სიოდ შევეხე მეჩეთის კენწეროდან გადმომდგარ მოლას, ვისი ტკბილ-
გამყინავი მოთქქმაც შუადღის ხვატში სქლად გაიჟღინთა. ყველა გაიტრუნა, თითქოს ყოველივე
გადაავიწყდათ, მე კი ერთი სული მქონდა, სანამ გმმირთაგმირს დავინახავდი – მე ხომ, ვიცოდი,
რა როგორ იყო... არად მიღირდა შესახვედრად რომ გავქანებულიყავ, მაგრამ მისი დანახვა
სწორედ აქედან, ამ ხალხთან ერთად მინდოდა და აფორიაქებული, მოუთმენელი, მიწის პაწია
ნასვრეტიდან ღრუბლებამდე დავქროდი და დრო ისე გამყავდა. და როცა შორს, გზაზე, მტვერი
აიზიდა, მე დავინახე თვით გმირთაგმირი, რომლის სახელსაც ამ ორი დღის უკან სანუკვარი
სიტყვა „ხანი“ დაემატა – მტვრიან გზაზე, დიდებული ეტლით თვით არებ ხანი მოდიოდა! იგი
იდგა ინდოეთიდან ჩამოყვანილი თეთრი ხარებით შეკაზმულ ეტლში, რომლებმაც აჯიღლა
ცხენებივით მსუბუქად სირბილი იცოდნენ, თავდახრილებს, წითლად შეღებილი რქები წინ
გაეშვირათ და ვაი იმას, ვინც ეტლს გზაზე გადაუდგებოდა.
სატახტო ქალაქი, ისპაჰანი, გმირთაგმირს ხვდებოდა, ეტლის გამოჩენისთანავე ძალიან გრძელი
საკრავები – კერენაი ცისაკენ აიშვირეს ღონიერმა მუსიკოსებმა, ჩაჰბერეს და მეც კი, თავად
სიმართლეს, სხვა დროს ასეთი შემზარავი ბღავილი არც გამიგია. მაშინვე დაიარები, ბუკები და
დაფდაფები აყვნენ კერენაის და ამ წარმოუდგენელ ღრიანცელში მე მაინც გავარჩიე რაღაც უცხო.
ველური ჰარმონია. ეტყობა, არებ ხანსაც მისწვდა ეს ხმები, რადგან წელში უფრო გაიმართა. იგი
ქალაქში შემოდიოდა დემავენდის მხრიდან, მდიდრულად გამოწყობილი ხუთი ათასი მხედარი
ჩამწკრივებულიყო გზის პირას, ქარი კი ქროდა მტვერი სახეში ეხლებოდათ, მაგრამ ვინ
შეატოკებდა თავს - მეჩეთებიან ქალაქში გმირთაგმირი შემოდიოდა!
მთელი ქალაქი გამოფენილი იყო მთავარ გზაზე, არებ ხანს აღტაცებულნი შეჰყურებდნენ
მღებავები და ვაჭრები, პატივისცემით აღვსილი მეომრები, ასეთი დიადი ზეიმით
განცვიფრებული ფეიქრები, თვალები უელავდათ პირაკრულ ქალებს, მაიდანელი უსაქმურები
ჩალმებს ჰაერში ისროდნენ და თვით აუღელვებელ სიდ ბენ იჯნპალს თვალზე სიხარულის
ცრემლი უკიაფებდა. „მეგობრობა – ამბობდა ხანდახან ბენ იჯნპალი, - ნამდვილი მეგობრობა – აი
ერთადერთი, რაც კი ცხოვრებაში არის“. ასე ამბობდა ბენ იჯნპალი, არებ ხანი კი მეგობარი იყო
მისი. ახლა სად მეცალა, თორემ მის ერთადერთ ვაჟიშვილს, პირდაფჩენილი ისე რომ
გახვეულიყო, თითქოს რაიმეს ფიქრობდა, უკეთესად შევათვალიერებდი, მაგრამ ამ წუთას მაინც
არებ ხანი მაინტერესებდა, თუმცა ამ ქვეყანაში მბრძანებელმა სწორედ ბენ იჯნპალის
ვაჟიშვილისთვის გამომაგზავნა. ერთი მაინც ავხედ-დავხედე და გამიკვირდა – ღირდა კი ამ
ლოქოსათვის ამსიშორეს წამოსვლა? მაგრამ მბრძანებელს უკეთ მოეხსენება ყველაფერი და იმ
იმედით, თეთრ ფარჩებში გამოწყობილ ყმაწვილს სხვა დროსაც რომ ვნახავდი, ისევ არებ
ხანისაკენ გავქანდი – იგი კი, მზისა და მტვრისაგან თვალმოჭუტული, ოფლით გაცვარული,
გაჯგიმულიყო და მაინც ზანტად ათვალიერებდა აღტაცებულ ხალხს და დაბინდულ მზერაში
უცებ კმაყოფილება გაიკლაკნა:მართლაც რომ მეფური იყო შაჰის საჩუქარი – არებ ხანისაკენ
ოცდაათი საუცხოო ცხენი მოქროდა, ზურგზე ფოცხვერის ტყავი ეფინათ; დაოთხილი ცხენები,
ოქროს ლაგამითა და ბრილიანტებით მოოჭვილი უნაგირებით, ყოველ ცხენს კი, რაც მთავარია,
ლამაზი ქალი მოაგელვებდა. ბუღში მოჩვენებასავით ატივტივებულ მხედრებს
ყვრიმალებდაბერილი ათვალიერებდა არებ ხანი, პირბადე კი არ ჰქონდათ ჩამოფარებული –
ხავერდის მჭიდროდ შემოტმასნილ შარვლებსა და გამჭირვალე აბრეშუმში გამოწყობილნი,
თავად საჩყქარნი, მხიარული ყიჟინით მოაგელვებდნენ ნაჩუქარ ცხენებს და ახტუნავებული
ოქროს ყელსამკაულები ალაგ-ალაგ მოულოდნელად ფეთქდებოდნენ მზეზე. და მომავალ
ნეტარებათა თვალნათლივმა წარმოდგენამ უფრო მოუქუფრა სახე გმირთაგმირს და ქვედა ტუჩი
ძალიან ნელა, სიამოვნებით აილოკა. მოახლოებულმა მხედრებმა მარჯვედ შეაჩერეს ცხენები და
ავარდნილი ბუღი რომ გაიკრიფა, თაყვანი სცეს ახალ პატრონს და ეტლს აედევნენ, ქალაქის
კარიბჭესთან კი საუცხოოდ მორთულ, დამჯდარ აქლემს ტანმომცრო მსახურმა მუხლზე
მსუბუქად დაჰკრა ჯოხი და მორჩილმა პირუტყვმაც მაშინვე ჩაიჩოქა. არებ ხანი ეტლიდან
გადმოვიდა და გოროზად მოკალათდა ორ კუზს შორის კოხტად ჩაგებულ, გედის ბუმბულით
დატენილ ბალიშზე. აქლემი წამოდგა და თანაბარი, ძლიერ რწევით ქალაქში შეიყვანა არებ ხანი,
ჯანმრთელმა მუსიკოსებმა უფრო ააბღავლეს კერენაი, დაირასაც მომეტებულად აჩხაკუნებდნენ
– დიდ ქალაქში ეჟვნებითა და ზანზალაკებით აჟღრიალებულ აქლემზე ამაყად მჯდარი
შემოდიოდა... თუმცაღა, კმარა, მე აღარ შემიძლია ვახსენო ეს გაპრანჭული სიტყვა
„გმირთაგმირი“ - მეჩეთებიდან ქალაქში პროვინციიდან აფრენილი ავაზაკი, არებ ხანი
შემოდიოდა.
ყურად აღარ ვიღებ აღფრთოვანებულ შეძახილებსა და ტაშისცემას. თვალს აღარ ვადევნებ ჰაერში
აფრენილ ბრჭყვიალა ჩალმებს, მე ვათვალიერებ სოფელს, სადაც იზრდებოდი, ჰეე, არებ,
ავაზაკო... შენ დაიბადე ჭაობიან, დამყარებულ სოფელში, რომელსაც მორდოვი ერქვა. მიწა იქ არ
ვარგოდა და წყალი, საქონელიც შიმშილით გეხოცებოდათ და, მშიერ-მწყურვალებს,
ჩამოძენძილებს, ნესტიან მიწურებში თვალებჩაღამებულებს, წვალებამ და გაჭირვებამ
გასწავლათ, რომ არაფერზე გეფიქრათ და შენი სოფლელები, ცივ ღამეებში ცეცხლის პირას
გახევებულნი,ვერაფერზე ფიქრობდნენ. შენს გულუბრყვილო თანასოფლელებს ხანდახან ცხელი
კერძი თუ ეღირსებოდათ, საჭმელს სულს არ უბერავდნენ, რატომ, რისთვის, არ ვიცი, ასეთი იყო
მათი ერთადერთი გულუბრყვილო წესი,თავისით უნდა გაციებულიყო ნანატრი კერძი და
მოლოდინისას ისევ და ისევ ცდილობდნენ, არაფერზე ეფიქრათ. ასეთი იყო შენი ხალხი-შიოდათ,
სციოდათ, წვალობდნენ, თვლემდნენ. შენში კი, ავაზაკში, მთელი სოფლის დასვენებულმა
სისხლმა იფეთქა და დიდ ქალაქს, ისპაჰანს მოაშურე, რომელიც ახლა აღტაცებული ღრიალით
გვხვდებოდა და ოთხკუთხა სახლების ერდოებიდან ვარდებსა და ყაყაჩოებს გესროდნენ, შენ
გესროდნენ, ჩაჭაობებული სოფლიდან აფრენილო ავაზაკო. დიდ ქალაქში რომ მოხვედი,
ერთხანს დიდის გულისყურით აკვირდებოდი და სწრაფად აუღეს ყოველივეს ალღო – მშვილდ-
ისრის ხმარება მშვენივრად შეისწავლე, იცოდი, სად უნდა ჩაგეცა დანა მტრისათვის,
მლიქვნელური ლაპარაკიც დიდებულად აითვისე, გულუბრყვილო კაცად მოჩვენებისძნელ
საქმესაც ზედმიწევნით ფლობდი და გამძვინვარებულ ვაჟკაცსაც ხშირად თამაშობდი სხვების
დასაშინებლად. ისე, ძნელი გზა კი გამოიარე, უცნაური იყო შენი გზა, ხიფათით მოფენილი –
კაციც მოგიკლავს და პანღურიც მოგხვედრია. მაგ თავზე, ახლა რომ ალმასისთვლიანი ჩალმა
გადევს, ირიბი ნაჭდევი გეტყობა, რაც შენ მაშინ სისხლი დაღვარე... არ შეშინდი კი, რაც
მართალია, მართალია, მერე უცებ ისე მოხდა, რომ ყველაფერში გაგიმართლდა და თვით შაჰის
კარზე მოხვდი, რა ღრიალია, ეს შენ გვხვდებიან აღვფრთოვანებული, არებ ხან, გმირთაგმირო...
პირველ ხანებში წვრილ-წვრილ საქმეებს გავალებდნენ, როგორც იყო საეჭვო პირთა თვალყურის
დევნება, ვისიმე მოკვლა, საიდუმლო ბრძანების წაღებ-წამოღება, მერე კი, გულმოდგინებით
თავი რომ გამოიჩინე, შაჰის ამალაში შეგიყვანეს. დათაფლული ენა გქონდა, არებ ხან,მაგრამ შენი
უსიამოვნო, ჭროღა თვალები ერთხელ აშკარად არ მოეწონა ახალგაზრდა შაჰს და მისი გულის
მოსანადირებლად უჩვეულო, გასაოცარი საქმე გადასწტყვიტე – შეთქმულება. მშვენივრად
იცნობდი რუსტამ ბეგს, გულიანი სიცილი იცოდა, გულუბრყვილო და მიმნდობი იყო, მაგრამ
საოცრად ამაყი და გაბედული.
და როცა შაჰმა ერთხელ სიმთვრალეში ხელუკუღმა სთხლიშა, მას შემდეგ დამცინავად
შეაცქერდებოდი ხოლმე და როცა იგრძენი, საბოლოოდ რომ აემღვრა გონება, მიიხედ-მოიხედე,
მერე თანაგრძნობა აღიბეჭდე სახეზე და მომავალ მეჯლისზე შაჰის მოკვლა შესთავაზე. აღუთქვი
ისიც, რომ მაშინვე გვერდში ამოუდგებოდი და გამოაცხადებდი, რომ შაჰს ყველა იქ მყოფი ხანის
სიკვდილით დასჯა სურდა, ეს კი ნამდვილად იცოდი-საიდუმლო ბრძანება შაჰის ხალათის
ჯიბეში იდო, ამიტომ ახშფოთებული ხანები აუცილებლად მოგეხმარებოდნენ, როგორც
სიცოცხლის გადამრჩენელს, ახალგაზრდა შაჰის ნაცვლად კი სხვას ამოირჩევდნენ, რომელიც
ალბათ, ამ ამბის შემდეგ – აქ ისევ დამცინავად შეაცქერდი – ხელუკუღმა გარტყმას ვეღარ
გაბედავდა. წამოჭარხლებულ რუსტამ ბეგსაც დიდხანს აღარ უფიქრია, გაქვავებული სახე შენკენ
მოატრიალა და უხმოდ დაგიქნია თავი. და როცა მეჯლისზე, მთელი ისპაჰანელი დიდებულების
თანდასწრებით შენ და შენი თანამზრახვეთნი შაჰის ზურგსუკან იდექით, და როცა შეატყვე,
პატარაზე რომ შეთვრნენ, მოლადინით აღსავსე რუსტამ ბეგისაკენ გაიხედე და ოდნავ დაუქნიე
თავი. იმანაც მაშინვე ისკუპა და ალაპლაპებული ხანჯალი რომ შემართა, ის იყო, უნდა დაექნია,
მაგრამ შენც ისკუპე, მარცხენა ხელი მაჯაში სტაცე, მარჯვენათი კი ყელში ჩაეცი შენი წვრილი,
გრძელი დანა და სამჯერ დაატრიალე. თან წელზე შემოიხვიე ხელი, ფეხის წვერებზე შედექი და,
თავგადავარდნილს თვალებში ჩახედე. მსხვერპლი სუსტი გაკვირვებით ამოგაცქერდა და სანამ
განცვიფრერბას და აღშფოტებას გამოხატავდა, სული დალია. რისხვისაგან გაფითრებმულმა
შაჰმა შემოგხედა, გიყურა, გიყურა, შენ კი მიამატე, ერთგული გამომეტყველება დაიბრუნე და,
სისხლში ამოთხვრილი ტანსაცმელითა და ხელებით, უწყინარი მღებავით იდექი შეცბუნებული
დარბაზის წინაშე.
ახლა კი, შაჰის სიცოცხლის გადამჩენელს, ზეიმი მოგიწყო დიდმა ქალაქმა და ისპაჰანის
აბღავლებულ ქუჩებში ამაყად შემოდიოდი, არებ ხანს! გზადაგზა გართობდნდენ. აქლემის წინ
ყირამალა გადადიოდნენ მასხარები, ოინბაზები სხვადასხვა ხრიკებს გტავაზობდნენ, ინდოელი
ქალების ცეკვას დაუზოგავად აცახცახებდნენ სხეულს, ვარდები გაწვიმდა დაქანებულ მხრებზე,
გმირთაგმირიაო. შაჰის სასახლეს რომ მიახლოვდი, არაბული ცხენი მოგიყვანეს, ადგილზე
ცმუკავდა, ორი მსახური ძლივს იჭერდა, სანამ შეჯდებოდი. მთელ სპარსეთში განთქმული ცხენი
იყო, შაჰის მეჯინიბები ოქროს უზარმაზარ თასიდან ასმევდნენ წყალს. ცხენს თავაწყვეტა
უნდოდა, მაგრამ მაგარი ხელი გქონდა, ნაბიჯით წაიყვანე. შაჰის სასახლესთან ჩამოქვეითდა და
დინჯად გაიარა საუცხოო ბაღები,ნუშისა და ბროწეულისა ხეებით, შადრევნებით სასიამოვნოდ
აგრილებდენ იქაურობას,პირთამდე სავსე მარმარილოს აუზებში უხვად ტივტივებდა
ლიმონი.ატამი და ნესვი,კედელზე წითელი ჩიტები და ყვავილები ეხატა და შაჰის დარბაზში რომ
შეხვადა, კრიალა იატაკზე განერთხა. შაჰმა წამოდგომა გიბრძანა და პატივიდაგდო, მუხლებზე
გეკოცნა მისთვის.
...თარსა დაჭიანურზე უკრავდნენ,ლანაზი ქალები ჩანგს კენკავდნენ, შაჰი ალერსით შე -
სცქეროდა გმირთაგმირს, მერე ღიმილით ჰკითხა:
- გიყვარვარ, არებ ხან?
გმირთაგმირსაც ბევრი აღარ უფიქრია, ისე უპასუხა:
- მარადძლიერი სიყვარული, ყოვლადძლიერო, - წარმოსთქვა არებ ხანმა, - დაფარული უნდა
იყოს, როგორც ზღვათა ფსკერზე ნიჟარაში ჩაკირული მარგალიტი.
მერე მზერა გველივით მოუცურა სახეზე და,კმაყოფილება რომ შეატყო, თავდახრილმა დაუმატა:
- მაპატიე, კარგად თუ ვერ გამოვთქვი ჩემი ჭეშმარიტი სიყვარული, ყოვლადძლიერო.
შაჰმა კი ტაში შემოჰკრა და ყურადღებად აფეთქებულ მსახურს ასე უთხრა:-ის საფირონი
მომიტანე.
ქალაქგარეთ,მინდვრისაკენ გავქანდი, აღარ მინდოდა სასახლეში გაჩერდა. ვეღარ გავუძელ ამდენ
პირფერობასა და სიცრუეს, ისედაც ვიცოდი, რითი დამთავრდებოდა ყოვილივე ეს - ჯერ
ტკბილეულს მიართმევდნენ სტუმრებს, მერე ოქროს თეფშებს დაალაგებდნენ მაგიდაზე და
ათასნაირ საჭმელს ჩამოატარებდნენ. უხვად შეისმებოდა წითელი ღვინო, რომ
გამოთვრებოდნენ, მაგიდებს წაიღებდნენ მსახურნი და, გამომტყვრალები, იატაკზე
წამოგორებულნი გააგრძელებდნენ ქეიფს. რაღა მინდოდა იქ, მთვრალების გნიასი არაფრად
მიღირს, ისევ ამ ბალახოვან ველზე ტალღად გადასვლა მერჩია და თუ გზადაგზა ბორცვს
გადავაწყდებოდი, მსუბუქად ავიჭრებოდი ხოლმე მაღლა. იმ ბორცვებს კი, რომლებზედაც სადა,
ფერადი ყვავილები იზრდება, მხიარულს ვეძახი. მრავლად მინახავს მოტიტვლებული, მკვდარი
ბორცვებიც, აქ კი, ისპაჰანის ახლოს, ბევრი იყო მხიარული ბორცვი და მათი ყურება თვალს
მოხალისებდა. თანაც, ვისაც დავეძებდი, აქ რომ გადავაებოდი, მთელი ჩემი უხილავი სხეულით
ვგრძნობდი და მოლოდინში სუნთქვა მეკვროდა. ეს იყო სწორედ ის, ვისი შემჩნევაც
მბრძანებელს ჩემთვის არ დაუვალებია და მაინც ვისაც აქამდე იმედგაცრუებული დავეძებდი
მეჩეთებიან ქალაქში – მხიარულ ბორცვზე ამაყადს შენ შეგცქეროდი, მაჰმუდ აალი!
მე მახსოვს შენი შემკრთალი სახე, შენი ხელები, დაძარღვული და გრძელთითა;შენი სახე და
ყოველი ნაკვთი, შენი მომწვანო – მონაცრისფრო, შუქიანი თვალები,ახლა მზეში მდგარს, ოდნავ
რომ მოგეჭუტა და შუბლიც თითქოს შეკრული გქონდა; მე მახსოვს შენი თხელი, ფიქრისას
დაბერილი ნესტოები, შენი ამაყად გამოძერწილი ყვრიმალები და ნიკაპი, შენი წარბების
შეტოკება მცირედ ხმაურზე და ოდნავ გაკვირვებული, შეეჭვებული სახე, სუსტი ღიმილით
აბჟუტებული. უბრალო ნაცრისფერი ჩალმითა და ფართო ხალათში გამოწყობილი, ამ ხალვათ
სამოსში შენი შემხედვარე კაცი ვერ იფიქრებდა, ისეთი წვრილი წელი თუ გქონდა, ხანდახან კი,
ათასში ერთხელ, დოინჯს თუ შემოიყრიდი, მარაოდ ადიოდა შენი სხეული წელიდან ბეჭებამდე,
ჩემო რჩეულო, მაჰმუდ აალი!
მე მახსოვს შენი ფერმკრთალი სახე, შენი ხელები, დაძარღვული გრძელთითა; შენი სახე და
ყოველი ნაკვთი, შეენი მომწვანო-მონაცრისფრო, შუქიანი თვალები, ახლა, მზეში მდგარს, ოდნავ
რომ მოგეჭუტა და შუბლიც თითქოს შეკრული გქონდა; მე მახსოვს შენი თხელი, ფიქრისას
დაბერილი ნესტოები, შენი ამაყად გამოწერილი ყვრიმალები და ნიკაპი, შენი წარბების შეტოკება
მცირედ ხმაურზე და ოდნავ გაკვირვებული, შეეჭვებული სახე, სუსტი ღიმილით აბჟუტული;
უბრალო ნაცრისფერი ჩალმითა და ფართო ხალათში გამოწყობილი, ამ ხალვათ სამოსში შენი
შემხედვარე კაცი ვერ იფიქრებდა, ისეთი წვრილი წელი თუ გვქონდა, ხანდახან კი,ათასში
ერთხელ, დოინჯს თუ შემოიყრიდი, მარაოდ ადიოდა შენი სხეული წელიდან ბეჭებამდე, ჩემო
რჩეულო, მაჰმუდ აალი!
ყველაფერს მერჩია ახლა, შენთვის მეცქირა,საცა წახვიდოდი, კვალდაკვალ დაგდევნებოდი, შენს
ირგვლივ მეტრიალა; შენ ვერ მხედავდი, მე კი ვიცოდი, როგორ გიყვარდი და მეც, თვით
სიმართლეს, ამ ჭრელა-ჭრულა ხალხით გულგრილად მოღლილს, შენს დანახვაზე სიყვარულმა
დამიარა და ჩემით ათრთოლებული მუხლამდე ყვავილები ზვირთად მოგწვდა. შენი ყურება
ყველაფერს მერჩია, მაგრამ ვიცოდი, მბრძანებელი საიდანღაც კუშტად რომ დამცქეროდა. სიდ
ბენ იჯნპალი სიმდიდრითა და გონიერებით მთელს სამეფოში იყო განთქმული. კაცი იყო, რა კაცი
– ფული, გაგიხარია, ჰქონდა; დემავენდის მთიდან ჯიკიჯიკის ბორცვამდე იმისი რემა
ბალახობდა, ბენ იჯნპალის ფეიქართა ნახელავი აქლემებით მიჰქონდათ შორეულ ქვეყნებში და
ოქრო და თვალმარგალიტი ხომ, იცოცხლე, თავზე გადასდიოდა, ეს კიდევ არაფერი, სიბრძნითა
და შორსმჭვრეტელობით იყო განთქმული – მის ადგილას სხვა ვინ დაიახლოვებდა არებ ხანს,
როცა იგი ჯერ კიდევ უბრალო ავაზაკი იყო. როგორც კი ამაზრზენ თვალებში მიაჩერდა, იმავე
დღეს ცხენი და იარაღი უბოძა და დახმარებაც აღუთქვა. არები ხშირად დაიარებოდა მასთან და
ბენ იჯნპალი ყოველთვის გულუხვად ასაჩუქრებდა. ხელგაშლილობით კი არ მოსდიოდა, შიში
იყო, შიში. მანამდე არავისთვის მიურთმევია საჩუქარი, შაჰისა და ხანების გარდა, იმათ კი, ო,
იმათ მართლაც დიდებულ ძღვენს უგზავნიდა. „ალაჰსა ვთხოვ, - დააყოლებდა ხოლმე საჩუქარს
სიდ ბენ იჯნპალი, - დიდი ხნის სიცოცხლე მისცეს მზისსადარ შაჰს და მისი ყოველი დღე კი ათას
წელიწადს უდრიდეს.“ ასე ამბობდა ბენ იჯნპალი, გულში კი ფიქრობდა: „თავის დაზღვევა და
სიმშვიდე – აი ერთადერთი, რაც კი ცხოვრებაში არის.“
დილაადრიან თავის სასახლეში გავლა-გამოვლა უყვარდა ბენ იჯნპალს – მოკლე ნაბიჯით
დაიარებოდა კრიალა დარბაზებში და აუარება ავლადიდებას ათვალიერებდა. ყურადღებით
შესცქეროდა ოქროულს, ძვირფას თვლებს, უცხოურ ბროლსა და ფუმფულა ბეწვეულს, ,,ქონება“,
ფიქრობდა მაშინ ბენ იჯნპალი, ,, ერთადერთი, რაც კი ცხოვრებაში არის“. მაგრამ თვალი მაინც
უცნაური რამაა და გულნაკლული ბენ იჯნპალი ხან აქეთ მიიხედავდა, ხან იქით, ბოლოს კი
უძრავი ქონების თვალიერება მაინც ბეზრდებოდა და მოძრავი ქონებისაკენ, ესე იგი, თავისი
ერთადერთი ცოლის, სორეია ხანუმის აბრეშუმით გაწყობილ დარბაზისაკენ მიეშურებოდა, ოჰ,
იმას კი გულის ძილით ეძინა. ახლა, როცა მცირედ ფშვინავდა, ოდნავ მოძრავი ქონება იყო;
საერთოდ კი, როცა მიდი – მოდიოდა... მე თუმცა სიმართლე მაიძულებს ვთქვა, რომ სორეია
ხანუმი... ნესვივით ქალი იყო,- გრილი, ტკბილი, დასაწაფებელი. და დილაადრიან, როცა
საერთოდ წინდახედული, ძუნწი, თავშეკავებული ბენ იჯნპალი მძინარე ცოლს დაინახავდა,
უცნაურად აუჩუყდებოდა გული, მოშორებით მიუწვებოდა, კისერს გაჭიმავდა, გაჭიმავდა და
ლოყას ნაზად მიადებდა შიშველ მკლავზე. იწვა ასე, სულგანაბული, „ნამდვილი ქალი“,
ფიქრობდა გასუსული ბენ იჯნპალი, „აი, ერთადერთი, რაც კი ცხოვრებაში არის“. მისი შეძლების
კაცს წესითა და რიგით უამრავი ცოლი უნდა ჰყოლოდა, მაგრამ სორეია ხანუმი მკაცრად
აფრთხილებდა: „მოიყვან და... ცოცხალს ვეღარც მნახავ“. „არა, არა,“ ამშვიდებდა ბენ იჯნპალი,
„შენს მეტი არავინ მინდა“. სორეია მკლავებს წინ გაიშვერდა, ბენ იჯნპალიც საჩქაროდ გაშლიდა
მოკლე ხელებს და მაშინვე ერთმანეთს ჩაეხუტებოდნენ. მშვენიერი, კარგი წუთები იყო –
ძვირფას ხალიჩაზე იდგნენ, ერთმანეთს ჩახუტებულნი. ,, ულამაზესი ქალის თავდავიწყებული
სიყვარული ვაჟკაცისადმი“, ფიქრობდა გატრუნული ბენ იჯნპალი, „აი ერთადერთი, რაც...“
სორეია ხანუმი კი მდიდრულად მორთულ დარბაზებს გასცქეროდა და გულში იქადნიდა:
„როგორ, ამ სასახლეში სხვა ქალმაც იპარპაშოს? როგორ არა, დია-ახ!“
მაგრამ სიდ ბენ იჯნპალი ყოველთვვვვვის როდი იყო ასეთი მორჩილი ნაზი. მსახურებსა და
ხელოსნებს მის დანახვაზე ფერი ეცვლებოდათ უღრმესი პატივისცემით შეჰყურებდნენ-- ბენ
იჯნპალმა იცოდა, სად როგორ დაეჭირა თავი. ამაყი და ნაძალადევად უკმაყოფილო სახით
ჩამოუვლიდა ფეიქართა ნახელავს, შუბლს შეიჭმუხნიდა და მიდიოდა. შეწუხებული ხელოსნები
ერთმანეთს გააააადახედავდნენ, უფრო გულიანად ამუშავდებოდნენ და გაიფიქრებდნენ
გაიფიქრებდნენ: ,,არა, რაც მართალია, უფრო კარგადაც შეგვიძლია მუშაობა“.
დღე ისე არ გავიდოდა, ნავაჭრი, რომ არ მიეტანათ ბენ იჯნ პალისათვის, ოქროს ოქროს
ემატებოდა, ალმასს—ალმასი. ფულიან კაცს მეგობრებს რა გამოულევდა, მაგრამ ბენ იჯნპალმა
ოთხი ღირსეული მოქალაქე შეარჩია მათგან და მხოლოდ იმათთან საუბრობდა. დაჯდებოდნენ
ხალიჩაზე, ფეხმორთხმულნი, უძვირფასეს კრიალოსნებს დინჯად მარცვლავდნენ და
ზრდილობიანად საუბარსაც კრიალოსანს ააყოლებდნენ ხოლმე:„ალაჰმა იყოს“,იტყოდა ბენ
ინჯპალი, ორ მარცვალს გადათვლიდა და მერე ისევ ორს მიაყოლებდა-„შაჰის მფარველი.“ „ალაჰმა
გისმინოს“,ტყუპად გაწკარუნდებოდა მეგობრების კრიალოსნები, მერე კარგა ზანს ჩუმად
ისხდნენ, და როცა მრავლად გადათვლიდნენ მარცვლებს, მასპინძელი სიჩუმეს არღვევდა-
„სიტყვა“, ამბობდა ბენ ჯანპალი,„იშვიათი უნდა იყოს , მაგრამ უღრუბლო დღესავით ნათელი და
ნირისის ფოლადივით შეუპოვარი“. სტუმრები მოწონების ნიშნად თავს აკანტურებდნენ და
თვალმოჭუტულნი წრუპავდნენ შარბათს.
ნაბიჯი
1
გოგია კიზირია მოწაფეობისას ძალიან ერიდებოდა თეატრში სიარულს. არადა, უყვარდა.
თეატრში აბონემენტით დაიარებოდა მთელი კლასი, გოგია მაშინ ჩვიდმეტი წლისა იქნებოდა.
იმხნად ბიჭებში რატომღაც დიდ ვაჟკაცობად ითვლებოდა, არაფერი არ გაკვირდებოდათ,
არაფრით არ აღტაცებულიყვნენ და ასე. გოგია კი, სულელი, წარმოდგენას რომ მიჩერებოდა,
რომელიმე რომელიმე ისეთი სცენის ყურებისას, სერიოზული ხალხი ,,მძიმეს“ რომ ეძახდა,
უნებურად აცრემლდებოდა ხოლმე. ძალიან ბრაზდებოდა საკუთარ თავზე, იცოდა,
ქალაჩუნად რომ ჩათვლიდნენ ბიჭები, მასხარად რომ აიგდებდნენ, მაგრამ რა ექნა, ცრემლს
ვერ იკავებდა და… მალულად შეიმშრალებდა თვალს და ცდილობდა სხვა რაღაცეებზე
ეფიქრა, მაგრამ მუშტებშეკრული, საგანგებოდ განათებული კაცი სცენაზე ხალხის გასაგონად
ყვიროდა: „ის უნდა სასტიკად დაისაჯოს!“ და გოგიას ისევ აუჩუყდებოდა ხოლმე გული.
თეატრიდან რომ გამოვიდოდა, სულ სხვა გოგია იყო – მიდიოდა თავისთვის ქუჩაში, საკუთარ
თავზე განაწყენებული და მაინც ერთგვარად თანამგრძნობი, მიდიოდა და ვინ იცის,
მერამდენედ იმეორებდა, რომ ის ნამდვილი ამბავი კი არ იყო, არამედ პიესა, რომ მართლა კი
არ მოჰკლავდნენ ვინმეს, უბრალოდ მსახიობები იყვნენ. გოგია უფრო რომ დაშორებოდა
მოქმედ პირს, პროგრამას ამოიღებდა ჯიბიდან, დახედავდა და წაიკითხავდა: გრაფი – კ.
ზუმპიაშვილი. სიმართლე რომ ითქვას, ეს ზედმეტიც იყო, თეატრიდან გამოსულ გოგიას
აღარაფერი სჯეროდა იმ პიესისა: სამაგიეროდ, ამით მომავალი სპექტაკლისათვის იმხნევებდა
თავს. მაგრამ შემდეგ წარმოდგენაზე რაც უნდა გულგრილი განწყობით წასულიყო, თეატრს
მაინც რაღაცა უხილავი ძალა ჰქონდა-შესასვლელთან რაღაცნაირი უცხო სინათლე ციაგებდა,
მრავლად გაკრულ აფიშებზე რამდენიმე პიესის სათაური მსხვილად დაებეჭდათ, თავისი
ავტორითა და დაწყების დროით, მერე კონტროლიორი აბონემენტს მოხევდა, გოგია კიბეს
ნელა ჩაივლიდა, პალტოს გაიხდიდა, კაშნეს სახელოში ჩაკუჭავდა და მეგარდერობეს
ფრთხილად ართმევდა გრილ, ბრტყელ ნომერს. მერე დარბაზში შედიოდა, სანახევროდ
გავსებულ პარტერში; სანამ თავის ადგილს იპოვიდა, ძალაუნებურად შეაწუხებდა ვინმეს -თუ
შეიძლება, გამატარეთო… მერე კიდევ შემოდიოდნენ მაყურებლები, სავარძლის ზურგს
გადააწვებოდნენ, დახედავდნენ ნომერს და სხდებოდნენ… ჭაღები თანდათან, ზომიერად
ქრებოდა, ხმადაბლა ალაპარაკებული მაყურებლები ჩუმდებოდნენ, ერთი-ორგან თუ
მოისმოდა დაგუდული ჩოჩქოლი, მერე დაუკრავდა ორკესტრი და ხავერდის მძიმედ
დანაოჭებული ფარდა იხსნებოდა, დეკორაციების სუნი გადმოდიოდა პარტერში და გოგია
აშკარად გრძნობდა, რომ აღარ იყო გულგრილი… მერე კი, მესამე მოქმედებისას, როცა
ცნობილი მსახიობი ქალი მისთვის ჩვეული ათრთოლებული ხმით იკითხავდა: „ცოცხლივ?
როგორ, ნუთუ მშვენიერი ანტუანა ცოცხლად უნდა დასწვან?“ გოგიას ბურთი გაეჩრებოდა
ყელში და თუმცა თავს მაღლა სწევდა და თვალებს ნაძალადევად ახამხამებდა მაინც ვეღარ
იკავებდა ცრემლს.
ეს ყველაფერი გოგიას ჩვიდმეტი წლისას მოსდიოდა, მერე, რომ დაკაცდა, თანდათან

გადაუარა. კლასის ამხანაგები ჩამოშორდნენ, ზოგი სად მოეწყო, ზოგი სად; გოგია კი
თანამშრომლებთან რაღაც უხერხულად იყო – ბავშვობის ამხანაგი მაინც სულ სხვაა. ხანდახან
თუ შემოხვდებოდა რომელიმე, გაჯგიმული, ცხვირაწეული, ამაყი, შეხვდებოდა და
ეუბნებოდა:
– რავა ხარ, გოგია?
– გმადლობთ,
– შენი მადლობა რად მინდა, რავა ხარ ისე?
– კარგად.
– ბიჭებს თუ ხვდები?
– ხანდახან, ათასში ერთხელ.
– ბიჭები თუ შეგხვდნენ, გადაეცი, რომ კარგად ვარ, ჯანზე ვარ, კარგად არის თქო.
– კარგი.
– წადი ახლა შენ, გოგია, და ვინმემ რამე თუ გითხრა, მე აქედან გიყურებ და
– თუ გაგიჭირდა, ხელად გამოვქანდები. სხვა რა გიყო?
– არაფერი,- ამბობდა გოგია.
ისე, სიმართლე რომ ითქვას, გოგიას ბავშვობიდან უნდა დაგვეწყო ამბავი,

თანამიმდევრულად. მისი მშობლები წესიერი ხალხი იყო, ოღონდ ცოტათი ფოციანი დედა
ჰყავდა – გოგიას სკოლიდან ხუთი წუთი რომ დაგვიანდებოდა, გამოვიდოდა გარეთ,
დადგებოდა ხესთან, გაჰყურებდა ქუჩას. გამოჩნდებოდა გოგია, გაემართებოდა დედამისი,
გაბრაზებული, მაგრამ რომ მიუახლოვდებოდა, გაუვლიდა ბრაზი, გადახვევდა ხელს,
შეიყვანდა ეზოში… გოგია პატარა უხერხულად გრძნობდა თავს, მეზობლების თვალწინ ასე
ბავშვივით რომ ჩაატარებდა დედა, მაგრამ თან უხაროდა კიდეც.
– ა, ხო მოვიდა, არ გამიგია მასე გადარევა,- ამბობდა მამა.
– რა ვიცი, რეები არ ხდება.
– სად იყავი, სკოლაში, ხომ? აჭამე ახლა ბავშვს და მანამდე გაიქე, გოგია, პური მოარბენინე.
წვალებით გახსნიდა დედა კვანძს, გახსნიდა ცხვირსახოცში გამოხვეულ ფულს და მიდიოდა

პურზე გოგია. აღმართს აივლიდა, იყიდდა პურს, ჩამოდიოდა დაღმართში. თითებს სწვავდა,
იყიდდა პურს, ჩამოდიოდა დაღმართში. თითებს სწვავდა ახლად გამომცხვარი, თხელი
ქართული ლავაში, ცხელი იყო ძალიან. თუ მაგრად შიოდა, თუმცა ხანდახან არც შიოდა,
ჩამოაგლეჯდა გოგია პატარა, უფორმო ნაჭერს, მადიანად ილუკმებოდა ქუჩაში. მერე პურს
ნაკლულ ადგილას ჩასჭიდებდა თითებს და ეზოში ისე შედიოდა. გაემზადებინა დედას
სალათა, ერბო – კვერცხი, წყალში გავლებული მწვანილი, ისაუზმებდა გოგია და ჯდებოდა
ხის ტოტზე. ხელებს მუხლებზე დაიწყობდა, იჯდა ასე, ოდნავ მოხრილი. მამას ძალიან
უყვარდა გაზეთები, გადაშლიდა მთელ სიგრძე – სიგანეზე, კითხულობდა. სამზარეულოში
დედას ხანდახან წყნარად აუხმიანდებოდა ჭურჭელი, კერძის სუნი დგებოდა ოთახში, იჯდა
გოგია ტახტზე.
ზამთრობით ციოდა ოთახში, დილა-საღამოს მამა ღუმელს ანთებდა. შეაწყობდა კოხტად

შეშას, შეუკეთებდა ძველ გაზეთს, გაჰკრავდა ასანთს, აანთებდა. აციაგდებოდა ღუმელის წინ,
იატაკზე, სინათლე; მიუშვერდა მამა დამზრალ თითებს, იფშვნეტდა ხელებს, სიამოვნებდა,
მოდი, გოგიაო, აქ, გასძახებდა. მიდიოდა გოგია ღუმელთან, თბებოდა ისიც…
ხანდახან წვიმდა. ატყდებოდა ეზოში პატარა ალიაქოთი, ჩამოხსნიდნენ სარეცხს, ფანჯრებს

ხურავდნენ, სველდებოდა გარეთ ყველაფერი, მავთულზე ოდნავ ჩამოიბურცებოდნენ
წვეთები, გადაიღებდა წვიმა,- კლებულობდა ხმაური; გამოვიდოდა მზე, ორთქლი
ტივტივებდა დაბლა, ასფალტზე, გააღებდნენ ფანჯრებს, მშვენიერი კარგი ჰაერი იყო…
დედა და მამა ხანდახან კინოში დაიარებოდნენ, ქართულ ფილმს მაინც ხომ არ

გამოტოვებდნენ არაფრით. რჩებოდა გოგია შინ, ჩართავდა რადიოს, მუსიკა უყვარდა. „ჰააი-ი,
მუხრანბატონის ყმობითა-ა, ფქვილი ვერ დავდგი გოდრითა-ა“, წამოიწყებდა პირველი და
წარმოუდგებოდა გოგიას ღარიბი კაცი, ჩამოკონკილი, მშიერი, მწყურვალი, აუჩუყდებოდა
გული. ხანდახან უცხოურ სიმღერებსაც ისმენდა, დიდი უცნაური სიტყვებით: „ტუ-უ, სალა
ტუუ…“ მაინც მოსწონდა, მუსიკას ააყოლებდა ხოლმე თავს, კარგი იყო კარგი სიმღერის
მოსმენა. იმღერეს ერთხელ რადიოში რაღაც უცხოური, ყველაზე ხშირად ორი სიტყვა ისმოდა
და ის სიტყვები დაამახსოვრდა მხოლოდ: „ სანტა ლუჩია“. ისიც კარგი სიმღერა იყო, ტალღა-
ტალღად ადიოდა და ჩამოდიოდა. ჯერ ლოგინში იწვა გოგია და ისე უსმენდა, შეფუთვნილი;
იმოქმედა მერე რაღაცამ, ძალიან იმოქმედა, აღელდა გოგია, წამოდგა ზეზე, სიმღერას
აყოლილმა გაიარ-გამოიარა საწოლზე, კიდევ მოუნდა რაღაც, რაღაც უფრო მეტი, დაიხედა
ძირს… აიღო ზეწარი, შემოიხვია ტანზე, ცალ ხელში ვითომ კალათი ეჭირა, მეორე ხელს
კალათაში ჰყოფდა, მიმოდიოდა ლოგინზე და, სიმღერას აყოლილი, კალათიდან ნელ-ნელა
ურიგებდა ზღვა ხალხს რაღაც საჩუქარს, ყვავილები იყო ეს თუ კარალიოკი, რაღაც ამდაგვარი,
ზუსტად არ იცოდა… გათავდა მერე სიმღერა, გაიხედ-გამოიხედა გოგიამ, შერცხვა, გაიფინა
ისევ ზეწარი, დაწვა, უფრო შერცხვა, წაიხურა თავზე საბანი…
მერე ის იყო, აბონემენტები რომ დაურიგეს კლასში და თეატრში დაიარებოდა, მაგრამ

აუჩვილდებოდა ხოლმე გული და ვერ იკავებდა თავს. დაბრუნდებოდა შინ, გადაიკითხავდა
დავალებებს, წერდა რვეულში სუფთად.სწავლობდა გოგია ოთხებზე, სამებზე, ორიანი თავის
დღეში არ მიუღია. ძალიან უყვარდათ მასწავლებლებს, ეჰ, ნეტაი ამასაც ჰქონოდა ნიჭიო,
ამბობდნენ. ვინ აწყენინებდა, ან როგორ დაილაპარაკებდა გაკვეთილზე; იჯდა თავისთვის,
წყნარად. ზოგმა ბოლო კლასში აურია ძალიან, ასეა, გენაცვალეო, ამშვიდებდნენ მშობლები
ერთმანეთს, ბიჭი რისი ბიჭია, ცხოვრებაში ერთხელ თუ არ აურიაო. გოგია კი ისევ ისეთი იყო,
ნამეტანი ჩუმი, წყნარი… გადიოდა კლასიდან კლასში, დაამთავრა სკოლა, უმაღლესში
ჩაბარებით კი ჩააბარა გამოცდები, მაგრამ პირველ წელს სამი ქულა დააკლდა, მეორე წელს –
ხუთი, არ გამოუვიდა არაფერი, ვოეწყო გოგია სამუშაოდ – ერთ-ერთ კვლევით ინსტიტუტში,
ლაბორანტად. ხალათები ეცეათ ყველას, გოგიასაც შეუკერა დედამ ხალათი, ფართო ჯიბეები
ჰქონდა. მეცნიერ-მუშაკები კი იყვნენ, მაგრამ ზოგიერთი სამი-ოთხი წლით უფროსი თუ
იქნებოდა გოგიაზე, იყურებოდნენ მიკროსკოპში.გოგიასაც ავალებდნენ წვრილმან
სამუშაოებს, როგორ დაიზარებდა რამეს. ნაშუადღევს საათიანი შესვენება ჰქონდათ,
დადებნენ პატარა ფულს და გოგია ხალისით მიდიოდა იმის მაგივრად, როგორ
დაალაპარაკებდა ვინმეს. გახარებულს მოჰქონდა საჭმელი, სიამოვნებდა, კარგ საქმეს რომ
აკეთებდა. შინ რომ დაბრუნდებოდა,რადიოს უსმენდა, კარგი გადაცემა თუ იყო, წიგნსაც
კითხულობდა ხანდახან. დედა ავად გახდა ერთხელ,ლოგინად ჩავარდა ქალი. იმის ნაცვლად
გოგია დაიარებოდა ბაზარში, ერთი-ორჯერ არ ეყო ფული—რასაც ეუბნეოდნენ, იმას იხდიდა.
დაარიგა მერე დედამ და ბაზარში შშევიდა, ამოუდგა ვიღაც ქალს უკან, იმას ექვს შაურად
დაუფასეს კარტოფილი, მაგრამ ქალი შეევაჭრა და ოთხ შაურზე დააყვანინა. სანამ ქალი
ჩანთაში ჰყრიდა კარტოფილს, გაუწოდა გოგიამ გამყიდველს ოთხი შაური… აუწონა ამ კაცმა
ერთი კილო, გადაზოგა ასე გოგიამ ორი შაური, ამოუდგა მერე უკან ვიღაც წუნია კაცს, სდია
აქეთ-იქით,მერე,როგორც იქნა,ააწონინა იმ კაცმა ერთგან ხახვი და იყიდა გოგიამაც იმ ფასად
ხახვი…ერთ კვირაში უკვე თვითონ ევაჯრებოდა გამყიდველებს, გაიგო გოგიამ ფულის ფასი,
მოიზოგავდა ხოლმე ცოტას, გაზეთებს ყიდულობდა. მიუჯდებოდა მაგიდას, გადაშლიდა,
მიაჩერდებოდა ხოლმე დედა, ატირდებოდა-მამაშენსაც უყვარდა მაგ…
გადადებდა გოგია გაზეთს გვერდზე, მიაჩერდებოდა კედელს… რა ყოფილა მაინც სიკვდილი-

დიდი უცნაური, გამოუცნობი, აუხსნელი, საიდუმლო-იმ დღეს სკოლიდან რომ დაბრუნდა,
დედა მეზობელთან იყო გასული სალაპარაკოდ, ტახტზე კი მამა გულაღმა იწვა და ისე იწვა,
თითქოს ეძინა,მაგრამ გახეხილი,დაბინდული,ჩამორეცხილი ფრესკისფერი თვალები
ჰქონდა…გაშრა გოგია, ფეხისწვერებზე შედგა და ისე დაჩერდა…
დედა რომ მომჯობინდა,მერეც კი დაიარებოოოდა ბაზარში, სამსახურში ხომ დადიოდა და

დადიოდა. ტრამვაი ერჩია ყველაფერს – იაფი ღირდა. დაზოგა გოგიამ ბაზარში სიარულით
თოთხმეტი მანეთი ფული, ჩაიდო ჯიბეში. ცოტათი გამოიცვალა, სულ ცოტათი – აქამდე თუ
ყველაფერი სჯეროდა, ახლა რაც დასაჯერებელი იყო, იჯერებდა და რაც არა…მაგრამ ერთხელ
ერთმა ნათესავმა ქალმა ისეთი ამბავი მოჰყვა, მტრისას – ორი რუსის ქალი ცხოვრობდა
თურმე იტალიაში, დები ყოფილან, მილიონერის შვილები; რომ გარდაცვლიათ დედ-მამა,
დარჩენიათ ზღვა ფული და ამტყდარა პირველი მსოფლიო ომი და მაინცდამაინც მაშინ
მონატრებიათ სამშობლო, წამოსულან, ნამეტანი უცნაური ქალები ყოფილან… თვალ-
მარგალიტი წამოუღიათ მარტო და ისე წამოსულან, მაგრამ გზაში ვიღაცას აუფეთქებია
რაღაცნაირად რელსები და გაჩერებულა კაიხანს მატარებელი ერთ პატარა სოფელთან, ერთ
თვეს მდგარა თურმე – ომი იყო… იქ მქგარი შიმშილობა ყოფილა თურმე, რა ექნათ იმ ქალებს,
ცხოვრებქში გამოუცდელები ყოფილან ძალიან – თითო პურში თითო მარგალიტს აძლევდნენ
თურმე და რომ მოუღწევიათ საქართველომდე, ორი თუ სამი საგვარეულო ბეჭედი შერჩენიათ
ხელზე… ამ დროს, მოგეხსენებათ, რა ამბავიც იყო საქართველოში, მენშევიკები, აქეთ
შოტლანდიელი ჯარისკაცები, ძაღლი პატრონს ვერ ცნობდა… დაუქირავებიათ იმ ქალებს
ერთი პატარა სარდაფი, ბნელი, ნესტიანი, მაგრამ სულაც არ წუხდნენ, ადრეც არ ყოფილან
ნამეტანი ფუფუნების მოყვარულნი… ჰოდა, იმ სარდაფში ვირთხა იყო ერთი თურმე…ჯერ კი
დააფრთხო ქალები, მაგრამ მერე ისე ძალიან აღარ ეშინოდათ. თავი რომ ერჩინათ, მოწაფეები
დადიოდნენ იმ ქალებთან, სამეცადინოდ – ერთს ექვსი ენა სცოდნია კარგად, მეორეს – ათი,
უცნაურები ყოფილანო… ამდენ ენას რომ დაიმახსოვრებ კაცი, დაბნეული იქნები, აბა რა
იქნებიძ?! ჰოდა მოსულა ვიღაც ბავშვის მშობელი და გადარეულა, რაა ეს, არ გრცხვენიათ,
ვირთხა რომ გყავთ ოჯახშიო? მაგია ავადმყოფობის გადამტანი, ყელში კბენა უყვარსო დაასე…
აგერ, მოგიტანთ დარიშხანს და აჭამეთო… გაჩუმებულან ის ქალები, სირცხვილით ვეღარ
თქვეს, იყოს, რა გვიშლისო და რომ მოუტანია იმ მშობელს საწამლავი, გადაუგდიათ
ვირთხისთვის დაიმას უჭამია. ისხდნენ თურმე და ვერ იძინებდნენ – ნეტაი რა მოხდებაო…
რომ მოუტანებია ღამეს, გამხდარა ვირთხა ცუდად, დაწრიალებს თურმე ოთახში, რას
დაწრიალებს, წყალი უნდება თურმე მაგ დროს, სხედან ეს ქალები, ხმას ვეღარ იღებენ… მერე,
რომ შექმნილა ძალიან გლახად ვირთხა, ააცოცდა თურმე ერთ ქალს მუხლებზე, დაუბჯენია
თათები, ძლივს აუწევია თავი და უყურებს, უყურებს თვალებში… ეს ქალები ერთდროულად
წამომდგარან, არაფრის შნო და მარიფათი არ ჰქონიათ მანამდე, მაგრამ იმ დღეს გადაუდიათ
თავი – უკაცრავბი პასუხია, მაგრამ სხვადასხვა ხერხით გადაურჩენიათ ვირთხა, მოწამლულ
ადამიანს რომ უვლიან, ისე. არაა გადასარევი?
კი იყო გოგია გამოუცდელი, მაგრამ ასეთ სისულელეს დაიჯერებდა ვითომ? რომ ყოფილიყო
ის ცხოველი ან ძაღლი (ადამიანის მეგობარი), ან ცხენი (ტრანსპორტის საშუალებაა), ან ძროხა
(რძეს და ხორცს გვაძლევს), ან ბულბული (სტვენს კარგად), კიდევ შეიძლებოდა დაჯერება,
მაგრამ… დედამ კი თქვა, მაინც რა არის ცხოველიო, მაგრამ ალბათ ისე თქვა,
ზრდილობისთვის. ჩართო გოგიამ რადიო, გადაშალა გაზეთიც, ის ქალი კი ლაპარაკობდა, –
არა, მე იმას კი არ ვამბობ, ვირთხა რა გადასარჩენი ცხოველიაო, მაგრამ ისაა მთავარი, რანაირი
უცნაური ქალები ყოფილან ის ქალებიო… გოგია აღარ უგფებდა ყურს, მაგრამ სტუმარი რომ
წავიდა, ძალიან დაინტერესდა, ეს ამბავი ნამდვილად მოხდა თუ არაო, მაგრამ საბოლოოდ
ვერაფერი დაადგინა – ერთი მხრივ ვირთხის გადარჩენა როგორ შეიძლებოდა, მაგრამ მეორეს
მხრივ, ძალიან უცნაური ქალები ყოფილან და ვერ დაასკვნა გოგიამ მაინც ვერაფერი…
მიუბრუნდა ისევ გაზეთს – გადატრიალება ჩილეში. პარიზი, 22 ნოემბერი. როგორც ფრანს
პრესის სააგენტო იუწყება…
დაიარებოდა გოგია სამსახურში, მიდიოდა, მოდიოდა, კვლევით ინსტიტუტში ბუფეტი

გახსნეს, შესვენებაზე იქ ჩავიდნენ თანამშრომლები – ორ-ორი, თითო-თითოდ… გადაზოგა იმ
დღეს გოგიამ კიდევ ათი შაური, არ უსაუზმია, მოშივდა ძალიან, ეჩქარებოდა შინ და ხალხით
გატენილ ტრამვაის შეახტა. საფეხური არც ჩანდა, ისე იყო დახუნძლული; სხვები
გულგრილად იდგნენ. იქ, ეტყობა, შეჩვეულნი იყვნენ ასე მგზავრობას, გოგიას კი რცხვენოდა,
თანამშრომლებმა ანდა ვინმემ არ დამინახოსო. ტრამვაი ზრიალით მიდიოდა, კარგიაო,
ფიქრობდა გოგია, ჩქარა მივალ სახლშიო. იდგა ასე თავჩაქინდრული, მერე გახედა გზას,
ტრამვაის რელსებს, ქარი სიოდა ყურებში, გამოცოცხლდა გოგია, გვერდით მდგარ ბიჭს
გახედა. ეცნაურა ცოტათი და უცებ გაუკვირდა – ბიჭს თვალები გაუფართოვდა და ტრამვაის
მიეხუტა, გაოცებული გოგია ორიოდე წამს ვერაფერს მიხვდა, მერე კი, ტრანვაიმ მკვეთრად
რომ შეანელა სვლა და რელსებზე აღრჭიალდა, რაღაცა ძლიერი, მოურიდებელი ტკივილი
ეტაკა ბეჭებში. სანამ გამოერკვეოდა, ფეხზე წამოდგა და უზარმაზარი თეთრი შვიდიანი ეცა
თვალში. დაიბნა, თითქოს პირველად ხედავდა საბარგო მანქანას. გაფითრებულმა კაცმა ხელი
წაავლო, კაბინაში გვერდით მოისვა. გოგიას ეგონა, გაუბრაზდებოდა, მაგრამ მძღოლმა
უთხრა, არ დამღუპოო, კინაღამ ბავშვი გავიტანე და იმიტომ შევაჩერე ისე უცებ მანქანაო,
კიდევ კარგი, ტრანვაიმაც დროზე დაამუხრუჭა, თორემ არ დაგყვებოდა მიწაზე სულიო,
ძალიან ხომ არ გტკივა… არაო, გოგიამ. მძღოლმა შინ მიიყვანა, ნაძალადევად გაუღიმა და
თავის გზაზე წავიდა. გოგიამ შარვალი დაიფერთხა, ეზოში შევიდა, ჩვეულებრივად აიარა
კიბე, პირი არ დაუკარებია საჭმლისათვის,წამოწვა. რა იყო, ბიჭო, რატომ არ სადილობო,
ჰკითხა დედამ… რა მინდაო… ბევრს ხომ არ გამუშავებენ, შვილო, სამსახურშიო… არაო,
ბუფეტი გაგვსვენებ, და… მართლაო? რეები აქვთ მაინცო. დედა, დავისვენებ, რა,
ცოტასო…დაწვა გოგია ტახტზე, თვალები დახუჭა, ახლაღა შეეშინდა… რა, როგორ, ეს ორი
სიტყვა ამოიჩემა- რა, როგორ… მერე გაახსენდა, რიმ უნდა ესადილა, რომ ასე იუო საჭირო.
ძალისძალათი წაიხემსა, პატარა სანს მობუზული იჯდა და დაწვა. ღამით ორჯერ გაეღვიძა,
ზურგი სტკიოდა… დილით სამსახურში წავიდა, ავტობუსით, მოტორის გუგუნმა გული
გაუწვრილა, გააღიზიანა… სამსახურში რომ მივიდა, გაუთავებლად გრძელი მოეჩვენა კიბე;
თანამშრომელებმა ვერაფერი შეამჩნიეს, მიკროსკოპში იყურებოდნენ, ჩამოჯდა სკამზე, იჯდა,
იჯდა… არაფერი გაუკეთებია, ძალიან დაღლილი დაბრუნდა შინ… ითმინა, ითმინა, მესამე
დღეს საავადმყოფოში დააწვინეს.
რატომ არ მითხარი დროზეო, ლოყებს იხოკავდა დედა, რატომ არ მითხარი დროზეო… გოგია
იწვა და სუსტად იღიმებოდა… დიდი სიცხე ჰქონდა, ოცდაცხრამეტი ექვსი ხაზი. ექიმები რომ
მოვიდნენ, დედამ ტუჩებზე მაგრად მიიკრა მომუჭული თითები, თვალებად გადაიქცა…
წამოჯექი აბაო, უთხრეს… წამოჯდა საწოლზე, ააწევინეს პერანგი, შერცხვა გოგიას, ძალიან
გამხდარი იყო… ზურგზე რაღაცა მიადეს თუ არა, მაშინვე მიხვდნენ ყველაფერს.
ჰიდროტორაქსი, უთხრა ერთმა ექიმმა მეორეს, პუნქცია უნდა გავუკეთოთ ხვალვე…
მითხარით, რაა ჩემს თავსო, გამოედევნა ექიმებს დედა. ნუ ღელავთო, თქვეს ექიმებმა ,
ტრამვის შედეგად პატარა სითხე წარმოქმნილაო და ხვალვე გამოვუღებთო… როგორო…
ნემსითო… უიმე, ჩემს თავსო, შეიცხადა დედამ… დაწყნარდით, დაწყნარდით, ნამდვილად
არაათ საშიში… თქვენი ჭირიმე, არ მომატყუოთო, ეგ ერთი მყავსო, ეგ ერთი. ღამით ცუდად
ეძინა გოგიას, ას ოცდაათი ჰქონდა პულსი. ჰაერი არ ჰყოფნიდაა, წამდაუწუმ ეღვიძებოდა,
ოფლი სდიოდა, ხშირ-ხშირად და ღრმად სუნთქავდა; ნემსები დაუნიშნეს, დილამდე ძლივს
მიატანა, გული უხურდა… ექიმები მოვიდნენ თუ არა, სანიტრებმა ურიკაზე დააწვინეს გოგია
და გაქათქათებულ, ბრჭყვიალა ოთახში შეიყვანეს. ექიმი რეზინის მოყვითალო, გამჭვირვალე
ხელთათმანებს იცვამდა, მხიარულად უთხრა, ხომ ხარ ვაჟკაციო… გოგიამ უზერხულად
გაიღიმა-ძალიან გამხდარი იყო. აბა, დაჯექიო; ექთანმა იღლიებში მკლავები შეუყო, დაამგრა
გოგია… ჯერ გამაყუჩებელ ნემსს გაგიკეთებთო, თქვა ექიმმა და გოგიამ პატარა
ჩხვლეტაიგრძნო, არც ეტკინა მაინცდამაინც… დაიცა აბა ცოტა ხანსო, დრო უნდა გავიდესო,
უთხრა ექიმმა, ფანჯარასთან მივიდა და ეზოში იყურებოდა. მერე პირი და ცხვირი თეთრი
ნიღაბით აიკრა, თეთრი ქუდიც წარბებბამდე ჰქონდა ჩამოფხატული, მხოლოდ ნაცრისფერი
თვალები უჩანდა. რაღაც ცუდის მოლოდინში გოგია სულ მოიმჩვარა, ასე იყო ერთხანს და
მოღონიერდა თითქოს… გონს მოეგო და შეკრთა – ექთანის მკერდს გრძნობდა გამხდარ,
დალეულ მკერდზე, ასე ახლოს არასოდეს ყოფილა ქალთან… უკან დაიხია, ძლივს ასწია თავი,
შიშნარევი ვედრებით მიაჩერდა მზერაარეული, ტუჩებგამშრალი… ექთანმა მშვიდად
გაუღიმა, რაღაც საოცრად თბილად, კარგად გაუღიმა ექთანმა და გოგია ისე დამშვიდდა, რომ
ბურანი ჩამოაწვა და მკლავში ისევ უჩხვლიტეს. გამოფხიზლდა თუ არა, აბა, გამაგრდიო,
დაუყვავა ექიმმა და უეცრად ზურგში მძლეთამძლე, ძლევამოსილი ტკივილი ეძგერა. თვალთ
დაუბნელდა გოგიას, არა, კი არ დაუბნელდა, რაღაცა მონაცრისფრო, მზის გულზე შემთბარ
ბამბის ზვინში იძირებოდა თითქოს, ეფლობოდა, ყოველი კუნთი სასიამოვნოდ დაშორდა
ერთმანეთს, ეს ნამდვილი ნეტარება იყო, არაფრით არ უნდოდა გონზე მოსვლა, არადა,
მკლავში ისევ უჩხვლიტეს, ცხვირში მჭახე სუნი ეტაკა, ლოყაზე ურტყამდნენ თითებს,
საფეთქლებს უსრესდნენ, ის საშინელი სუნი აღარ აძლევდა საშვსლს, თავი გადასწია გოგიამ,
შეკრთა, თვალი გაახილა, არა, შეიხვეწა გოგია, არა, არა… ნუ გეშინია, ცოტაღა დარჩა, ნუ
გეშინია, ეუბნებოდა ექიმი. გოგიას ყბა ჩამოუვარდა, პირი დააღაო, ქუთუთოები დაუმძიმდა,
მთელი სხეულით მინდობოდა ექთანს, ნიკაპი ჩამოადო მხარზე, ლოყით მიეხუტა. იჯდა ასე,
ვერაფერზე ფიქრობდა, უმწეოდ იცდიდა, მერე მიხვდა, ნემსი რომ გამოუღეს ნეკნებიდან,
ღრმად შეისუნთქა, უკეთ გახდა მაშინვე, შერცხვა – ექთანს სხაე მოაცილა და ხელებით
მაგიდას დაეყრდნო… შენ რა გითხარი, უთხრა ექიმმა და თეთრი ნიღაბი შეიხსნა, როგორ
შეგვაშინე… მაინცდამაინც არ ეტყობოდა, თუ შეშინდა, ნაღდად ეხუმრებოდა, ძალიან კარგი
კაცი ჩანდა… გოგიას მადლიერებისაგან გული აუჩუყდა, არადა, ლაპარაკი უჭირდა, ისე იყო
ღონემიხდილი, მაინც მოახერხა ხმის ამოღება: – მადლობა, დიდი მადლობა, ბოდიში… რის
ბოდიში? – სუსტად გაიკვირვა ექიმმა… შეგაწუხეთდა… ექიმმა მხარზე მოუთათუნა ხელი და
უთხრა: ეგ არაფერი… რა გქვია? გიორგი… ეგ არაფერი გიორგი, უთხრა ექიმმა.
სანიტრებმა ისევ ურიკაზე დააწვინეს, გოგიამ თვალი მოავლო ოთახს და ის ნემსი რომ იპოვა,
გააჟრჟოლა, – წვრილი ფანქრის სიმსხო იყო. დერეფანში გამოიყვანეს თუ არა, დედა მივიდა,
ლოყაზე მოუფათურა ხელი, მერე მხარზე, ნიკაპზე, შუბლზე… რორგორა ხარ, რატომ არ
ყვიროდი, როგორა ხარ, რორგორ? გოგიამ გაუღიმა – კარგად… მართლა უკეთ იყო –
თავისუფლად სუნთქავდა, ისეთ მხურვალებასაც აღარ გრძნობდა, გულიც საგულეს ჩაუდგა.
სანიტრებმა ლოგინში ჩააწვინეს, დედამ კოხტად ამოუკეცა საბანი, ატირდა და გავიდა
გარეთ… გოგია მშვიდად იწვა, ხელები მუცელზე ელაგა, ფანჯარას მისჩერებოდა… კარგა ხანს
იყო ასე, სუსტად იღიმებოდა.
სამიოდე დღეს უკეთ გრძნობდა თავს, დილით ოცდაჩვიდმეტამდე ჰქონდა სიცხე, საღამოს
ოცდათვრამეტამდე აცოცდებოდა ვერცხლისწყლის სვეტი, მაგრამ რა უჭირდა ამას, იმ ამბების
შემდეგ… პალატაში ერთი ავადმყოფი იწვა, გოგიას კბილა ბიჭი იქნებოდა. ბრმა ნაწლავის
ოპერაცია გაეკეთებინა და აშკარად ეამაყებოდა, იმისმა ოპერაციამ ჩვეულებრივზე დიდხანს
რომ გასტანა. „რო ამოჭრეს და მაჩვენეს არა? გავგიჟდი“… ყვებოდა ბიჭი, „რვა სანტიმეტრი
ყოფილა სიგრძით, პრიციპში“… იმ ბიჭთან ძალიან ბევრი მნახველი მოდიოდადა ავადმყოფს
ყველასთან სხვადასხვანაირად ეჭირა თავი – ზოგთან ამპარტავნულად, უინტერესოდ,
მნახველი სხაპასხუპით უყვებოდა რაღაცას, ავადმყოფი კი ჭერს შესცქეროდა, დროდადრო
უილაჯოდ გაიკვირვებდა და იკითხავდა: „ჰო?“ მერე კი სხვა მოვია და იმის დანახვაზე სულ
გამოიცვალა, დაიძაბა, აშკარად დაეტყო, ძალიან რომ მოუნდა რაღაცა ჭკვიანურის თქმა.
მნახველი საშუალო ტანის ბიჭი იყო, წითელი პერანგი ეცვა. ავადმყოფისაკენ დაიხარა და
აკოცა, საერთოდ, ვინც კი მოდიოდა უბრმანაწლავოსთან, ყველა კოცნიდა. „მაშ, მაგრად
იჩხუბეს?“ – ენერგიულად იკითხა ავადმყოფმა. „ისე რა… – თქვა წითელპერანგამ, – არა
უშავს“. „როგორ მოერია მაინც , ა?“ „ყველაფერი ხდება – ჩხუბია… ბალეტი ხომ არ არი“.
„თანაც, იმან გაარტყა არა, პირველად?“ „კი, მაგრამ კარგად ვერ მოაჯდა“… „ალბათ, მაგას
კარგი დარტყმა აქვს პრინციპში…“ „არა უშავს, – დაეთანხმა წითელპერანგა, მაგრამ იქვე
გადაიფიქრა, – კარგი დარტყმა თუ აქვს, უნდა მოესვა“. „აბა რა“, – თქვა ავადმყოფმა. ერთხანს
ჩუმად ისხდნენ, წითელპერანგამ მხარზე რატომღაც ამაყად დაიხედა, მერე ოთახს მოავლო
თვალი: „რადიო არა გაქვთ?“ „არა… აი, ამას ხელს რომ დააჭერ, გარეთ სინათლე ინთება და
ექთანი მოდის“. „ვა…“ ისევ ჩუმად ისხდნენ, რაღაცნაირად ვერ ააწყვეს საუბარი და ავადმყოფი
ძალიან განიცდიდა ამას. უცებ გოგიას შეავლო თვალი და ძალიან ხმამაღლა თქვა: „აი, ეს
გუშინწინმოიყვანეს, წყალი გამოუღეს ფილტვებიდან“. „მართლა“? – გოგიას შეხედა
წითელპერანგამ, – ეს როგორ“… „ნემსი ყოფილა, გაგიჟდები, – თქვა უბრმანაწლავომ, –
კოკტეილის ჩხირივით“. „ვა, – გაიკვირვა წითელპერანგამ და გოგიას მიუბრუნდა: – ეს
რატომ?“ „მანქანა დაეჯახა“. „ვოლგა?“ „არა, საბარგო, – თქვა გოგიამ, – საბარგო დამეჯახა“.
„ხომ არ დააჭერინე, ჰა, ბიჭო?“ „არა“, – დაიმორცხვა გოგიამ. „ყოჩაღ, რამდენი შეაწერე?“ –
გოგიას ეუხერხულა, სიტყვა რომ გაამეორებინა, არადა, ვერ მიუხვდადა დაბნეულმა თვალი
მოარიდა. „მალავს, – ეწყინა წითელპერანგას, – შენ იცი შენი საქმე, ყველამ თავისი საქმე იცის“.
მნახველი შეურაცხყოფილი გამოიყურებოდა და უბრმანაწლავომ თქვა: „ალბათ, ნომერი ვერ
დაიმახსოვრა, პრინციპში, წაქცეულა“… „მართლა? – წყენამ გაუარ წითელპერანგას. –
გაიქცა?“… „არა, იმან მიმიყვანა სახლში“… „მერე, ისე გაუშვი?“ „არა, მე თვითონ ვიყავი
დამნაშავე“… „ეს როგორ?!“ – წარბები აზიდა მნახველმა. „ტრამვაიზე ვიყავი
ჩამოკიდებული“… „მერე რა?!“ – გაუკვირდა წითელპერანგას, შეაცქერდა. აგდებული ღიმილი
მოერია სახეზე და ისევ შეათვალიერა გოგია: – „შენ რომელ უბანში ცხოვრობ?“ „ვერაზე“.
„შუშტას იცნობ?“ „არა“ – შეწუხდა გოგია. „არც გაგიგია არა?“ „არა“. „ეე,“ გაიღიმა
წითელპერანგამ ა ზურგი შეაქცია – ახლა მისთვის ნათელი იყო, რას წარმოადგენდა გოგია.
ისევ სიჩუმე ჩამოვარდა, მნახველს რაღაცა გაახსენდა და იკითხა: „რომელი საათია?“ „არ ვიცი,
– შეწუხდა უბრმანაწლავო და მაჯაზე ხელი დაირტყა, – არ მიყვარს საათის ტარება“. „ამას ხომ
არა აქვს, – მხარუკუღმა გაიშვირა ცერი წითელპერანგამ, – ეგ ისეთი ტიპია, ნაღდად ექნება“…
„საათი ხომ არა გაქვს, ბიჭო?“ „არა“. „ვა, რა ვქნათ?“ – დაინტერსდა მნახველი. „ვახ… ჰო! –
გამოცოცხლდა ავადმყოფი და ღილაკსთითი დააჭირა, – ახლავე იქნება ყველაფერი“, ეს
რორგორ?“ „აი, ნახავ…“
პალატაში ახალგაზრდა ქალი შემოვიდა,მორიგე ექთანი -“რომელი მეძახდით?“ „მე, – გაუღიმა

ავადმყოფმა, – ვენერა, გენაცვალე, ჯერ გაიცანი, ეს ჩემი ამხანაგია“. „აა“ – თქვა ვენერამ და
შეწითლდა, წითელპერანგაც სანახევროდ წამოდგა, ერთხანს მოხრილი იდგა და თავს კარგა
ხანს აკანტურებდა, გაცნობის ნიშნად, ბოლოს მაინც ჩამოართვეს ერთმანეთს ხელი. „ვენერა,
საყვარელო ხომ არ იცი, საათის რომელია? არა, მე დიდი ბოდიში, საქმეები გაქვს, რამე,
შეგაწუხეთ, მაგრამ აქ არავის არა აქვს საათი და თუ და ხარ, ძმურად, გამიგე რა?“ „ეგ ადვილი
სამსახურია“, – თქვა ვენერამ და გავიდა. „რა ქაჯია არა, პრინციპში?“ – იკითხა ავადმყოფმა.
„ჰო, რა… გუშინ, ღამე, ლევანას სუფრიდან გაუგდია“. „არ გამაგიჟო, – აღელდა ავადმყოფი, –
ლევანას ბორია?“ „ჰო, რა…“ „როგორ იყო? ვაჰ, მითხარი რა…“ „შვიდის ოცი წუთია“, თავი
შემოჰყო ვენერამ. „გმადლობთ, გენაცვალე, დიდი მადლობა… როგორ იყო?“ „ვა, რა დრო
გასულა, მე წავალ, – წამოდგა მნახველი, – ძალიან მეჩქარება, ხვალ მოვალ, მოგიყვები“…
„ნაღდად გააგდო?“ „იქ ვიჯექი – როგორ“… „ხვალ მოდი რა“… „მოვალ, აბა რა, – თქვა
წითელპერანგამ, დაიხარა და ერთმანეთს აკოცეს, – კარგად“… წითელპერანგა რომ წავიდა,
კმაყოფილმა ავადმყოფმა გოგიას შეხედა და უთხრა: „ იცი, ეგ რა სამართლიანი ბიჭია,
ყველანი პატივს სცემენ…“
იწვა გოგია თავისთვის, ხელები გულზე ჰქონდა დაკრეფილი, ჩამოჯდა იქვე, თავთით, დედა.
იყვნენ ასე – დედა გოგიაზე ფიქრობდა, გოგია… იმ წითელპერანგა ბიჭზე: „სამართლიანია…
როგორია მაინც? რაშია სამართლიანი?“
საჭმელი ხომ არ მოგენატრა რამეო, ჰკითხა დედამ. დაფიქრდა გოგია – პირი უშრებოდა,
ლაღიძის წყალი გაახსენდა – ტკბილი, ცივი, შუშხუნა… იმას მაინც ძალიან კარგი გემო ჰქონდა,
პიტნას… სწრაფად დაბრუნდა დედა, ვაშლები ამოალაგა ჩანთიდან, ბულიონი, ხაჭაპური,
თერმოსი – დალია გოგიამ ლაღიძის წყალი.
ღამღამობით უფრო ცუდად იყო, ყოველ ნახევარ საათში ეღვიძებოდა, ჰაერი არ ჰყოფნიდა,
მოკეცავდა ფეხებს, ეგება ასე უფრო კარგიაო. ოდნავ შეიცვლიდა გვერდს, აუძგერდებოდა
გული, გაშლიდა ისევ მუხლს, იწვა ასე, ჩაეძინებოდა, ეღვიძებოდა ისევ, შუბლი დაცვაროდა…
მეექვსე დღეს ისევ გამოუღეს სითხე. ბრჭყვიალა ოთახში რომ შეაგორეს, იმ ნემსს მოჰკრა
თვალი და გააჟრჟოლა. ამჯერადაც წაუვიდა გული, მაგრამ სულ სხვანაირად – ორიოდე წამით
ჰკარგავდა გონებას, მაშინვე ფხიზლდებოდა, ისევ დაუვარდებოდა თავი, ისევ
ფხიზლდებოდა და ასე, ნემსი უჩხვლიტეს მკლავში. ურიკაზე რომ გადააწვინეს, რაღაცის
გახსენება დააპირა ერთხანს, მაგრამ ტკივილმა გადაავიწყდა და რა დავაშავე ასე, რა
დავაშავეო, გუნებაში ჩურჩულებდა. დედა მჯიღს ირტყამდა გულზე, როდემდის, როდემდის
უნდა იყოს ასეო…დაამშვიდეს,დააწყნარეს, ამჯერად ნაკლები იყო სითხეო, ვითომ? ცოტათი
მოეშვა დედას.
საღამომდე წყნარად იწვა გოგია, აღარაფერი აწუხებდა და ნეტარებდა. სიამოვნებით

ახამხამებდა თვალებს, ერთი – ორჯერ თითებიც აითამაშა მკერდზე, მერე იყო და იმ ბიჭთან
მნახველები მოვიდნენ – ორი გოგო. ერთი შეუხედავი იყო, მაგრამ ძალიან ბევრს
ლაპარაკობდა, მეორე კი, ლამაზი, ჩუმად იჯდა, გულმოდგინედ ცოხნიდა საღეჭ რეზინას და
დროდადრო თავისთვის იღიმებოდა. გოგიას საბანი ეფარა ტანზე და ახლა უფრო თამამად
გრძნობდა თავს, სიგამხდრის აღარ რცხვენოდა, თანაც გოგოები ზედაც არ უყურებდნენ და
ძალიან თავისუფლად იწვა. მაგრამ უეცრად მდგომარეობა დაიძაბა:
– დღეს, რომ გამოვდიოდით სკოლიდან, ბაღის წინ ორი ბიჭი იდგა და… – სული მოითქვა
მოლაპარაკე გოგომ, – ერთმა შეხედა ინგას და ხმამაღლა თქვა, რა გოგოა, ბიჭოო?
ლამაზმა უფრო გაიღიმა.
– რა-ა? – უბრმანაწლავომ, – როგორა თქვა?
– რა გოგოა, ბიჭოო?! – ჰმ! – მუხლზე ხელი დაირტყა მწოლიარემ და მოლაპარაკე გოგო

დაფაცურდა, -კარგი რა, ანზორ, იმიტომ კი არ გითხარი, რომ ინერვიულო, კარგი რა, შენ თუ
არ გაუფრთხილდი შენს ნერვებს სხვა კი ვერ მოუვლის, ჯერ ერთი, გულიდან წამოსცდა ეს,
მეორეც, რა არის აქ ცუდი და მესამეც, ეგება ამხანაგურად თქვა და…
– ამხანაგი, ბიძაშვილი და ყვავი – ჩხიკვის მამიდა არ ვიცი მე! – უბრმანაწლავო

განრისხებული ჩანდა. – რა ჰქვია?!
– რა ვიცი, ანზორ, მე რა ვიცი, ვიღაცა ოხერია, პირველად დავინახე და, საერთოდ, არაფერი არ
უნდა მეთქვა, რა ვიცი მე იმისი სახელი!
– არ იცი, რა? – თვალები მოჭუტა ავადმყოფმა.
– არა, მამას გეფიცები!
– რა ეცვა?
ლამაზი გოგო ისევ იღიმებოდა, ოღონდ ახლა იატაკს დასჩერდებოდა.
– რაღაცა მომწვანო ჯემპრი ეცვა.
– ნაღდად?
– ჩემს მამას გეფიცები, მწვანე ჯემპრი ეცვა.
– მართლა?-მიუბრუნდა ანზორი ლამაზ გოგოს.
– მმ?-იკითხა იმან. ახლა კბილებით ღეჭავდა რეზინას.
– მწვანე ჯემპრი ეცვა?
– მე არ ვიცი არ შემიხედავს.
– ჰმ, – თავი გააქნია ავადმყოფმა,
– მაგათ ჰგონიათ,ოპერაციას გადავყვებოდი, არა? დაიცადოს…ვნახოთ, აბა ვნახოთ, რა ბიჭია,

ჰაა-ჰა!..- სული შეეხუთა. – ვნახოთ, რა ბიჭია, ხვალ ნაკერებს მომხსნიან და ვნახოთ!..
– აი, შენ ისევ ანერვიულდი, ანზორ, ისევ ანერვიულდი.
– ავნერვიულდი კი არა, დაიცა… ახლა ტყუილი ლაპარაკი რა საჭიროა, მე მაგაზე მეტს არ

ვილაპარაკებ, მაგრამ რომ გამოვალ, მე იმას ვნახავ… როგორმე გავარჩევთ მწვანე ფერს
ლურჯისაგან და არც ის ბაღი წავა სადმე… ჰაი-ი, არაფერია, არაფერი… ჰმ!
ორიოდე დღეს არა უშავდა გოიას, პატარა მადაც გაეხსნა, შემწვარი ხორცი ინატრა, მჟავე
კომბოსტო, ლიმონიანი ჩაი. ღამღამობით ერთი-ორჯერ მაინც გაიფაჩუნებდა ზურგში
ტკივილიდა მხარს აცვლევინებდა. გათენებისას, როცა საავადმყოფო ჭრაჭუნითა და
ხველებით იღვიძებდა და ექთნები ჭერში დამიზნებული ნემ-სებით შემოდიოდნენ პალატაში,
მაინც უხაროდა, და, ოდნავ სახეალეწილი, პირქვე წვებოდა – დილანდელი ჩხვლეტა
სრულებითაც არ იყო მტკივნეული. სამ სკამზე მოკალა- თებული დედაც იღვიძებდა,
ხელისგულით ისწორებდა დაჭმუჭნულ ტანსაცმელს. „წადი დაიძინე,“ – ეუბნებოდა გოგია.
„აგერ არ მეძინა?!“ – უკვირდა დედას. „კარგად ვარ ახლა, წადი დაიძინე“. „აგერ არ მეძინა?!“ –
უფრო უკვირდა დედას.
ანზორი რომ გაეწერა, მეორე დღეს ისევ წაიყვანეს ურიკით.მაღალი სიცხე ჰქონდა, მაჯა ახლა
ძალიან სუსტად, მაგრამ სწრაფად უცემდა – ას ორმოცი წუთში. იმ ოთახში რომ შეაგორეს,
რეჩხი უყო გულმა – ახალგაზრდები დაინახა, სულ გოგოები იყვნენ, ექთანთა
მოსამზადებელი კურსებიდან, პრაქტიკაზე. ექიმიც სხვა დახვდა, დაბალი, ამაყად
მოლაპარაკე კაცი. „თქვენს წინაშეა, – თქვა ექიმმა და ხელთათმანები მოირგო,- ავადმყოფი,
მკვეთრად გამოვლენილი ჰიდროტორაქსით, ჰიდრო – წყალი, ტორაქსი – გულ-მკერდი. აბა
პერანგი აიწიე, გენაცვალე…“ გოგიას ხელები დაუმძიმდა, ჯერ ერთ გოგოს შეხედა, მერე –
მეორეს, სხვებს ვეღარ გაუსწორა თვალი, შერცხვა – ძალიან გამხდარი იყო. კიდევ კარგი, ის
ძველი ექთანი მაინც რომ იყო და იმას მიენდო, ნიკაპი ჩამოადო მხარზე, თვალები დახუჭა.
„ჩხვლეტა კეთდება მეექვსე და მეშვიდე ნეკნებს შუა, აი აქ, სადაც ახლა გამაყუჩებელ
საშუალებას, ნოვოკაინს ვაკეთებთ“, – თქვა ექიმმა და გოგიამ ის უწყინარი ჩხვლეტა იგრძნო,
პირველი ჩხვლეტა. „ნემსი გაივლის მთელ კუნთის ქსოვილს, პლევრასაც, შეჩერდება
პლევრასა და ფილტვს შორის და იქიდან გამოვიღებთ სითხეს“. – თქვა ექიმმა და გოგია
დაძაბული დაელოდა მთავარ, ძლევამოსილ ტკივილს.
იმდღევანდელი გულისწასვლა ყველაზე ღრმა, თბილი და რბილი იყო, მანამდე არასოდეს
წოლილა შემთბარ ღრუბელზე, საოცრად დამძიმებული სხეული მაინც მსუბუქად
ტივტივებდა ჰაერში და მთელ ტანზე რაღაც უჩვეულო, მათრობელა ნეტარება ელამუნებოდა.
აღარსად იყო უმწეობის მტანჯველი გრძნობა, სულერთი იყო ახლა ეს ყველაფერი მისთვის,
მაგრამ როცა ვიღაცა სხვას უჩხვლიტეს მკლავში ნემსი და გოგია იძულებული გახდა, მისი
ხათრით ბრჭყვიალა ოთახში დაბრუნებულიყო, ამ მერყევ, გარდამავალ შუალედში თვალი
მოჰკრა ვიღაცის შიშველ, ძალიან გამხდარ სხეულს, რომელიც… უყვარდათ! ვის, როდის, ამას
არ ჰქონდა მნიშვნელობა, მთავარი ის იყო, რომ უყვარდათ. ვისი იყო ეს სხეული, თავისი,
სხვისი, ვერ გაარჩია, მხოლოდ ის იყო მთავარი რომ სიყვარულს გააჩნია… რომ მართლა
უყვარდათ!
და როცა გოგია გონზე მოვიდა, ვისაც კი შესწვდა თვალით, ყველას მშვიდად შეაცქერდა და იმ
სიყვარულის რაღაც ერთი უმნიშვნელო, პაწაწინა წვეთი ყველას თვალებში დაინახა; იქამდე
შესცქეროდა თითოეულს, სანამ ამ სიყვარულს არ შეამჩნევდა და მერე სხვაზე გადაჰქონდა
დაღლილი, მომლოდინზე მზერა. იქაც, პალატაში რომ დაბრუნდა, დედას უყურა და
ცდილობდა წამით განეშორებინა ის უზარმაზარი, განსხვავებული სიყვარული, რომელიც
ყოველ მოყვარულ დედას აქვს და სამაგიეროდ უფრო კარგი, უფრო საერთო სიყვარული
შეემჩნია, მაგრამ ეს ძალიან ძნელი იყო, ყველაზე ძნელი დედის თვალებში იყო ამის დანახვა
და კედელზე გადაიტანა მზერა, რაღაც ოკრობოკრო ლაქას უყურა, უყურა და გაბრუვდა.
სანამ საავადმყოფოდან გამოეწერებოდა, კიდევ სამჯერ გამოუღეს სითხე.
II
მომჯობინდა გოგია როგორც იქნა, ძლივს წამოდგა, გაიარ-გამოიარა. დადიოდა დერეფანში,

უყურებდა, როგორ თამაშობდნენ ავადმყოფები დომინოს, ხანდახან, ყველა რომ გაიცინებდა,
იცინოდა ისიც. სულ დერეფანში იყო, ძალიან თუ დაიღლებოდა, ჩამოჯდებოდა სკამზე,
ზამთრის მიკნავებულ, გემრიელ მზეს შეუშვერდა ზურგს და იჯდა ასე. გაძლიერებული კვება
დაუნიშნეს ექიმებმა და დედა სოფელში წავიდა, დასთან.სანამ ჩამოვიდოდა, ის ორი დღე
მეზობელი დაიარებოდა გოგიასთან. ჩამოიტანა დედამ იქიდან სულგუნი, ჭყინტი ყველი,
წმინდად გაცრილი ფქვილი, ქათმები, ბურვაკი, კაი ადესა ღვინო, შებოლილი კუპატი და
კიდევ რაღაც-რაღაცეები, მიიტანა შინ და იქიდან მაშინვე საავადმყოფოში გაიქცა. გამოწერეს
გოგია, ტაქსი დაიჭირა დედამ, დასხდნენ უკანა სავარძელზე, გაჩერდა მერე ჭიშკართან
მანქანა, გადმოვიდნენ, დედამ ფართოდ გააღო კარი, მოდი, მოდი, გოგიაო, უთხრა. შევიდა
გოგია ოთახში, გაიხედ-გამოიხედა,გაუხარდა შეჩვეული,მონატრებული ნივთების დანახვა,
ახლავე დაწექი, უთხრა დედამ, დაიღლებოდი გზაშიო. შემოვიდნენ მეზობლები, მოიკითხეს,
დაანთო დედამ ღუმელი, დათბა, დაღალა გოგია იმ დღეს მანქანით მგზავრობამ, ტანსაცმლის
ჩაცმა-გახდამ, ნაცნობი ნივთების თვალიერებამ, ლაპარაკმა, დაეძინა მოღლილს; დილით
ადრე გაეღვიძა, დედისაკენ გაიხედა, იმას ისევ ეძინა. კარგა ხანს იწვა გოგია თავისთვის,
ახედა მერე კარადაზე წამოსკუპებულ, გაფარჩხულ ფეხებზე შემდგარ მაღვიძარას; ცოტათი
შეცვლილი მოეჩვენა, რანაირად – ვერ მიხვდა. უყურა, უყურა, გაუკვირდა-ხან სწორედ ისეთი
იყო მაღვიძარა, უკანასკნელად რომ დაინახა, ხან-ბავშვობისდროინდელი საათივით კრიალა,
ხელში ჩასაგდები, ხან – სულ სხვანაირი, გაერთო გოგია მაღვიძარას თვალიერებით,
გაუკვირდა ცოტათი – ხანდახან გარკვევით ესმოდა წიკწიკი, მერე არაფერი ესმოდა, თავისას
ფიქრობდა – თოთხმეტი მანეთი გაახსენდა, დედას ხომ არ მივცეო, ა? ასე იყო ყოველთვის –
საათი სულ თანაბრად მუშაობდა, რაც გოგიას ახსოვდა, მაგრამ ხანდახან ესმოდა ეს წიკწიკი,
ხან – არა, შეხედა მერე-გოგიამ ღუმელს, ერთმანეთში ჩამჯდარ მილებს, კუთხეში მიწყობილ,
კოხტად დალაგებულ შეშას, იწვა ასე, ერთობოდა.
სანამ ქუჩაში გავიდოდა, ერთი კვირა შინ ტრიალებდა: დადიოდა ფანჯარასთან, იყურებოდა
გარეთ, გამვლელებს, გამომვლელებს, ბავშვებს, კაცებს, ქალებს, ვისაც კი დაინახავდა, ყველას
აკვირდებოდა, გააყოლებდა ხოლმე თვალს… აი, ვუყურებო, ფიქრობდა, ნაბიჯებს ვუთვლიო,
იმათ კი არაფერი იციან, მიდიან თავისთვისო… დაიღლებოდა ფანჯარასთან დგომით,
მიდიოდა მაგიდასთან, სკამს გამოსწევდა, მოხერხებულად ჯდებოდა, აქამდე არც იცოდა
გოგიამ რა მშვენივრად შეიძლებოდა სკამის გამოყენება – საზურგეს მიეყრდნობოდა,
გაშლიდა ფეხებს, თავს გადასწევდა, ხელებს ჩამოყრიდა. მიდიოდა ისე ფანჯარასთან,
შეიფუთნებოდა, გამოაღებდა, სიამოვნებით შეისუნთქავდა ოთახში შემოჭრილ ჰაერს,
წამოწვებოდა ტახტზე, ორ მუთაქას კედელთან მიაწყოგდა ერთმანეთზე, მიეყრდნობოდა და
გაზეთებს კითხულობდა: „გადატრიალება ჩილეში. პარიზი, 18 დეკემბერი. როგორც ფრანს
პრესის სააგენტო იუწყება…“.
საღამოხანს, დაძინებამდე, ასე ნახევარ-ერთ საათს ფიქრობდა.ხან რა გაახსენდებოდა, ხან რა,

თითქოს ამოწმებდა, რაზე ღირდა შეჩერება. ამდაგვარი ამბები კი მაინცდამაინც ბევრი არ
ეგულებოდა. მაინც იყო თითო-ოროლა: „რომ უყვარდათ!.. რომ მართლა უყვარდათ!..“
აფორიაქდებოდა გოგია, მერე მშვიდდებოდა, ახსენდებოდა სკოლა, თავისი მერხი,
თანაკლასელების ოინები, ფიზმომზადების გაკვეთილები, ქიმიის ლაბორატორია, კვლევითი
ინსტიტუტი, მაგრამ ბოლოს მაინც იმ მტანჯველ, ეჭვიან კითხვებზე შეჩერდებოდა: იმ
ქალების, უცნაური ქალების ამბავი – მართალი იყო თუ არა; ა, მართალია თუ არა? არა, არ
იქნებოდა მართალი, მაგრამ იქნებ… ანდა… ვინ იცის… აჰ, არა, არა… სამაგიეროდ, ის ქალები
ჩვეულებრივი ქალები რომ არ ყოფილან? რაღაც ნამეტანი უცნაურები იყვნენო, არა, ხომ
შეიძლებოდა, ძალიან უცნაურ ქალებს რომ ჩაედინათ ასეთი დაუჯერებელი რამ?.. ვითომ?! ეს
წააგავდა იმ უსიამოვ ო, საძულველ მელოდიას, დაუკითხავად რომ აგეკვიატება და მთელი
დღე იმას ღიღინებ, ათასჯერ შესწყვეტ ღიღინს გაბრაზებული, მაგრამ მერე ისევ წაუმღერებ
გუნებაში და, განრისხებულმა, აღარ იცი, რა იღონო. ასე ფიქრობდა გოგია იმ ქალებზე, იმ
ვირთხაზე, გაუწვრილდებოდა გული, ჩაიქნევდა ხელს, მაინც ახსენდებოდა ის ამბავი და,
კიდევ კარგი, ერთ მშვენიერ დღეს, ქუჩაში გასვლის წინ, ნაღდად გადაავიწყდა. კარგი დღე
შეარჩია გოგიამ, თბილოდა; ერთხანს გაუბედავად მიაბიჯებდა, მთავარ ქუჩაზე რომ გავიდა,
უფრო გათამამდა – იქ მეტი იყო გამვლელი. დაჯდა ტროლეიბუსში, პლეხანოვის პროსპექტზე
ამოჰყო თავი. კინოთეატრ „ამირანთან“ ჩამოვიდა, შეხედა აფიშას – „ფანტომასი“ გადიოდა.
დიდძალი ხალხი ირეოდა სალაროსთან, კი მოუნდა ამ ფილმის ნახვა, მაგრამ გაყიდული იყო
ბილეთი. რა ექნა, მერე ვნახავო, გიფიქრა. იქვე, გვერდით, ქრონიკაში პატარა ბიჭს მოჰკრა
თვალი. რაღაცა უცხოური გვარი თუ სახელი, ანდა სულაც ორივე ერთად ეწერა –
მიქელანჯელო. მივიდა მოლარესთან, გადაიხადა ფული, აბაზი ღირდა ბილეთი, მეტი კიარა.
გაუწოდა ბილეთი კონტროლიორს, როგორც წესი და რიგია, დახედა მერე ზედ – არც რიგი
ეწერა, არც სკამის ნომერი, მაინც ჩაიდო ჯიბეში. კედლის საათს ახედა და გაუკვირდა –
ძალიან ადრე შესულიყო, ჯერ წინა სეანსიც არ იყო დამთავრებული და პატარა
ნახერხმოყრილ ოთახში მოუწია ცდა. ვიღაცა მეორე კაციც იყო იქ, წამოდგებოდა, გაივლ-
გამოივლიდა, დარბაზის კართან შეჩერდებოდა, ყურს მიუგდებდა და ისევ ჯდებოდა;
დარბაზიდან მოგუდული ლაპარაკი და რაღაც უცნური მუსიკა ისმოდა, სამიოდე კაცი
შემოემატათ. წინა სეანსი რომ დამთავრდა, როგორც იქნა კარი გააღეს. დარბაზი კი არა, ერთი
ბეწო ოთახი აღმოჩნდა; გოგია სულ ბოლო რიგში დაჯდა, იცადა, იცადა, მერე რიგები
გადათვალა – სულ ათი რიგი იყო, ცხრა-ცხრა სკამიანი. ის კაცი აშკარად ღელავდა,
წრიალებდა – ერთხანს არ ჯდებოდა, კედელს ძალიან არაბუნებრივად აეკრა და იმ ხუთიოდე
კაცს, ცალ-ცალკე რომ ისხდნენ, სათითაოდ მოავლო თვალი; მერე დაჯდა, მაგრამ მაშინვე
გამოიცვალა ადგილი, სხვა სკამი ააჭრაჭუნა – ძალიან ღელავდა. კიდევ შემოვიდნენ
ვიღაცეები და გოგიამ სწრაფად დაითვალა ისინი: თერთმეტი მაყურებელი იყო სულ,
გოგიანად – თორმეტი. სინათლე ჩაქრა და რაღაცა ისედაც უცხო წარწერები აცახცახდა
ეკრანზე, ხმაც მონჯღრეულად ისმოდა, მაგრამ ჩქარა ყველაფერი გამოკეთდა და უცხო ქალაქი
დაინახა გოგიამ, კრამიტით მოფენილი სახლებით. ეს ფლორენცია იყო, აფიშაზე გამოკრული
კაცის მშობლიური ქალაქი.
ეს კაცი, თურმე, ლექსებსაც კი წერდა, მაგრამ იმაზე უკეთესი პოეტი იტალიაშიც იყო თურმე,
სხვა ქვეყნებს თავი რომ გავანებოთ; სამაგიეროდ, ხუროთმოძღვარი ყოფილა ძალიან კარგი,
მაგრამ ალბათ მასზე დიდი არქიტექტორებიც ყოფილან იტალიაში; სამაგიეროდ, იმისთანა
მხატვარი შეიძლება ვერც მოგეძებნათ მსოფლიოში და მოქანდაკე? – როგორიც არავინ,
არასოდეს, ეს ნაღდად იგრძნობოდა დიქტორის ლაპარაკში, კი იცოდა გოგიამ იმდენი
რუსული.
ჯერ, როგორც წესი და რიგია, იმისი პირველი ნამუშევრები აჩვენეს – ქვიდა გამობურცული
ქალი და კიბეზე ჩამომავალი ბავშვი, და ვიღაცეების ჩხუბი; ეს ბარელიეფები თხუთმეტ-
ჩვიდმეტი წლისას გუკეთებია, მერე შეუსწავლია ადრინდელი ქანდაკებები კარგად,
გადასულა საცხოვრებლად რომში და გამოუქანდაკებია სიმთვრალის ღმერთი, რომელიც ისე
იდგა, თითქოს ქანაობსო და კულულების ნაცვლად ყურძნის მტევნები ეკიდა, ხელში თასი
ეჭირა კოხტად; არა, მართლა გადასარევი იყო, გაუკვირდა გოგიას – ეს ქვის მძიმე კაცი ისე
მსუბუქად ტორტმანებდა თითქოს… გამხიარულდა გოგია და გაახსენდა – მთვრალი კაცი …
გაუღიმა ეკრანს შორიდან, მაგრამ მერე უზომოდ ჩაფიქრებული, ამაყად თავჩაქინდრული
ქალი აჩვენეს, მუხლებზე მკვდარი შვილით. პირზე შეაშრა გოგიას ღიმილი, ახლაღა შეამჩნია,
რაღაცა დიდი უცნაური მუსიკაც ისმოდა, საოცარი გაწელილი ხმებით… მოაცილა გოგიამ
სკამს ზურგი დაძაბული იჯდა, ეკრანისკენ გადახრილი, მაგრამ ახლა სხვა ქანდაკება აჩვენეს…
ოსტატმა, ვის ნამუშევრებსაც ახლა ეკრანზე უჩვენებდნენ, მიუხედავად ახირებული და
ღვარძლიანი ხასიათისა, ხანდახან მოსისხლე მტრების დაფასებაც იცოდა: „დიდი,
შესანიშნავი ბრამანტე“, ასე ამბობდა იგი. სამაგიეროდ, უნიჭო მხატვრად მიაჩნდა რაფაელი
და ზომიერად სძულდა, რადგან მასში ვერ ხედავდა ტოლფასოვან მოწინააღმდეგეს,
პერუჯინოს, მაგალითად, უბრალოთ „უტვინოს“ ეძახდა, ერთი მხატვარი
კი პირდაპირ აცოფებდა- რანაირი ხალხი არ ტრიალებდა მის გარშემო: ათასი უვიცი,

გაიძვერა, მოშურნე, უნიჭო, ცილისმწამებელი, უფლებამოსილი მოძალადეები, მაგრამ მას
ყველაზე მეტად გონიერი ფერმწერი- ლეონარდო და ვინჩი სძულდა, ვისაც მისთვის არაფერი
დაუშავებია. საოცრად სულმდაბლად ექცეოდა, მაგრამ სამართლიანობა მოითხოვს
აღინიშნოს, რომ ამ სიძულვილმა იგი დიდი ოსტატი გახადა. მისი ნამუშევრებით
აფორიაქებულმა, დროებით გვერდზე გადადო საჭრეთელი და იქამდე ჯიუტად ხატა, სანამ
საკუთარ გზას, ისეთისავე დიდს მაგრამ განსხვავებულს, არ მიაგნო.
მის გარდა არავინ იცოდა ვერც ერთი მონდომებული ხელოვნებათმცოდნეც ვერ გაიგებს,
როგორი ტანჯვისა და სიხარულის ფასად გახდა ეს ოსტატი „კაშინის ბრძოლის“ ავტორი, იმ
უზარმაზარი კარტონისა, რომელიც მის სიცოცხლეშივე უცნობმა პირებმა ნაჭერ-ნაჭერ
დახერხეს და გააქრეს. მაგრამ საქმე მაონც შესრულებულიიყო და საჭრეთელსმოწყურებულმა
ოსტატმა მარმარილოს საბადოებს მიაშურა კარარაში. ეს იყო მისი ტანჯული სიცოცხლის
საუკეთესო წუთები-ეს სწრაფმავალი რვა თვე. ზღვის პირას მარმარილოს მთებს შესცქეროდა
ოსტატი და ყოველ უზარმაზარ, უფორმო ლოდში შეეძლო ამოეცნო „დავითი“, „მოსე“ ან
„მომაკვდავი ტყვე“ და, გაავებული, საჭრეთელითა და ჩაქუჩით მიადგებოდა,
მოთმინებადაკარარგული იქნევდა და ნედლი მარმარილოს ნაკუწები შხეფებად ცვიოდა
ირგვლივ. როგორც დაკვირვებულმა ხელოვნებათმცოდნეებმა მისი დაუმთავრებელი
ნაწარმოებებიდან შეამჩნიეს, ოსტატს ყველასაგან განსხვავებული მუშაობის მეთოდი ჰქონდა,
სხვებივით თანდათანობით კი არ ამუშავებდა ქვას, – ამორჩეულ ადგილს მიადგებოდა,
დამჯერი საჭრეთლით გამოღრღნიდა, უპოვიდა სხელის რომელიმე ნაწილს, ვთქვათ, მუხლს,
მერე სხვაგან გადაინაცვლებდა, გამოუჩენდა მხარს… მისი გონებისა და მზერის წყალობით,
ყოველ ლოდში მზამზარეული შედევრი იჯდა, რომელსაც მხოლოდ ნაქურჩალის შემოცლა
ესაჭიროებოდა, ეს კი მან მშვენივრად იცოდა. მაგრამ მარმარილოსთან ჭიდილს მონატრებულ
ოსტატს იმდროინდელმა უმაღლესმა პირმა ისევ ფერწერის განგრძობა დაუჟინა და დიდი
ბრძოლის შემდეგ, როგორც იქნა, ოსტატი დათანხმდა სიქსტესპლაფონის მოხატვაზე. რადგან
საჭრეთელზე დროებით ხელი ჩაიქნია, მთელი თავისი უნარი და ოთხი წლის სიცოცხლე ამ
ექვსასი კვადრატული მეტრის მოხატვას შეალია და თავი რომ დავანებოთ ისეთ წვრილმანებს,
როგორიცაა კონტრაპოსტის, რაკურსის, პერსპექტივის, შუქ-ჩრდილის, ხაზისა და ფერის
ურთულესი ხელოვნება, აქ გაჩნდა აზრი, მანამდე არნახული, გაუგონარი, უკიდეგანო…
მაგრამ სწორედ იმხანად დიდი უცნაური ამბავი დატრიალდა; მშობლიურ, მრავალტანჯულ
იტალიას სხვა დროს იშვიათად რგებია ასეთი მძიმე ხვედრი: რომელიღაც კარლოსი,
მერამდენმეღაც ლუდოვიკო, შინური ომები; ათასი ჯურის კარიერისტი, უფლებამოსილი
ხეპრე, დაქირავებული მკვლელები, ალაპლაპებული ხანჯლები და კამკამა საწამლავი,
ზარბაზნების გრიალი, ეპიდემია, შიმშილობა, ხოცვა-ჟლეტა, ის კი, ოსტატი, გულაღმა იწვა
ხარაჩოზე და, ფუნჯმომარჯვებული, კირსა და საღებავებში ამოთხვრილი, „თავად წააგავდა
უზარმაზარ პალიტრას“. იშვიათად კი, დაბუჟებული მკლავის დასვენებისას, წამოავლებდა
ხელს ბატის ფრთას და, ნათესაური გრძნობებით აფორიაქებული, მამა-ძმებს ასე და ამგვარად:
„როცა გავიგე, მანდ რაც ხდება, გადავწყვიტე ჩემი აზრი შეგატყობინოთ, იგი ასეთი – რადგან
ქალაქი განსაცდელშია, უნდა გაიქცეთ დაქონება და ყველაფერზე უფრო კარგია. ფული თუ არ
გაქვთ, მიდით სანტა მარია ნოვას ჰოსპიტალში და იქ აიღეთ, ჩემს სახელზე. თქვენს ადგილას
ვიყო, გავიქცეოდი სადმე შორს, ვთქვათ, სიენაში, დავიქირავებდი სახლს და მშვიდად
ვიცხოვრებდი. სახელმწიფო საქმეებში ნუ ჩაერევით. იმოქმედეთ ისე, როგორც შავი ჭირის
გაჩენისას: იყავით პირველნი გაქცევაში… უშფოთველად იცხოვრეთ და არავისთან არ გააბათ
არც მეგობრობანა, არც ნაცნობობანა, ღვთის გარდა. ნურავისზე ნუ იტყვით ნურც ცუდს, ნურც
კარგს, რადგან კაცმა არ იცის, რითი დამთავრდება ყოველივე ეს. იჯექით შინ, თქვენთვის – და
მორჩა“. „მანდ ჩემზე ჭორები დაუყრიათ, თითქოს მედიჩებზე ცუდი რამ მეთქვას. ღმერთმანი,
არაფერი დამცდენია იმის გარდა, რასაც ყველა ლაპარაკობს, ქვას რომ ენა ჩაუდგა, ისიც
ჩემსავით ილაპარაკებდა. ბევრი ყბედობა მოვისმინე და მხოლოდ ისა ვთქვი: თუ ნამდვილად
მართალია, რომ მედიჩები ნამდვილად ცუდად იქცეოდნენ, მაშინ ისინი ცუდად მოქცეულან.
ღმერთმა ქნას, ყოველივე ეს სიცრუე აღმოჩნდეს…“
ზოგიერთმა მომთხოვნმა ხელოვნებათმცოდნემ სამარცხვინო ლაქად ჩასთვალა მისი

ბიოგრაფიისათვის ეს წერილები – რატომ არ აღსდგა ხმლით ხელში მტრების წინააღმდეგო,
რა გულმა გაუძლოო, სამარცხვინოა, რომ ასეთი წერილები ეკუთვნოდეს დიდი მხატვრის
ბატის ფრთასო, აღნიშნავდნენ. მაგრამ ოსტატს, ჯერ ერთი, თავისი საქმე ჰქონდა და მეორეც,
მაშინ ვერ გაიგებდა კაცი, ვინ ვის წინააღმდეგ იბრძოდა, ვინ იყო მართალი – ეს მხოლოდ
შემდგომ გამოაკვლიეს ისტორიკოსებმა. მაგრამ, როცა მისი მშობლიური ქალაქი, ფლორენცია,
ტირანს აუჯანყდა, ხალხსაყოლილი ოსტატიც სხვების გვერდით იდგა, საომარ საჭურველში
გამოწყობილი და თაცდაცვით სამუშაოებს ხელმძღვანელობდა, მერე კი, „თეთრი ტერორის“
დღეებში დიდხანს იმალებოდა რომელიღაც ეკლესიის სამრეკლოზე. ბოლოს მაინც
ყველაფერი აპატიეს – ოსტატი იყო, მერე როგორი…
ბრძოლითა და დაუსრულებელი იერიშებით მოქანცული უმაღლესი პირი დროდადრო

შემოივლიდა ხოლმე კაპელაში და ჭერს მოუთმენლად ახედავდა: „როდის დაამთავრებ?“
„როდესაც შევძლებ“, იყო პასუხი. ეს ორად ორი სიტყვა პირდაპირ აცოფებდა უმაღლეს პირს,
განრისხებული აყვირდებოდა, წავიდოდა მერე, იომებდა, იომებდა, დაიღლებოდა,
ჩამოვიდოდა ისევ რომში, მაშინვე სიქსტეს კაპელას მიაშურებდა და ჯერ ალერსიანად
შეაქებდა ნაწილობრივ შესრულებულ სამუშაოს, მერე ფრთხილად შეაპარებდა: „მაინც
დაახლოებით როდის დაამთავრებ?“ „როდესაც შევძლებ“…
რამდენჯერ გვსმენია კეთილი გულით ნათქვამი: „ეეჰ, იმას პატრონი რომ ჰყოლოდა…
რამდენს მიაღწევდა?!“ ეს ზოგიერთისათვის შეიძლება მართლაც კარგი ყოფილიყო, მაგრამ
ისეთ ოსტატს, ვის ნამუშევრებსაც ახლა ეკრანზე აჩვენებდნენ, რად უნდოდა პატრონი?
პატარა ბიჭობაში, როცა გრამატიკის რვეულების ნაცვლად ამოიღლიავებული ნახატებით
ბრუნდებოდა შინ, მამა-ბიძები უმოწყალოდ სცემდნენ – იმათ სამარცხვინოდ მიჩნდათ
მხატვრის ხელობა. და განა მხოლოდ ეს უშლიდა ხელს? საერთოდ, ცხოვრებაში, დიდი
უცნაური კაცი იყო: ხან – თავდავიწყებამდე გაბედული, ხან – აცახცახებული ლაჩარი,
მოულოდნელად თავსდატეხილი პანიკური შიშით გონებაარეული; ხანდახან – ძუნწი და
უფრო ხშირად – მეფურად ხელგაშლილი; ფული ყოველთვის თავსაყრელად ჰქონდა, მაგრამ
მუშაობისას ცარიელა პურსა და წყალზე იჯდა; შრომობდა როგორც კატორღელი და
ცხოვრობდა, როგორც უკანასკნელი გლახა. მთელი ცხოვრება უძილობა სტანჯავდა, თვეობით
არ იხდიდა ჩექმებსა და სამოსს; ჩაეძინებოდა თუ არა, მაშინვე ზეზე წამოაგდებდა მუშაობის
სურვილი. დედა ადრე გარდაეცვალა, მამაზე უკვე მოგახსენეთ; არ ჰყოლია ცოლი და
შვილები, და თუმცა თაყვანისმცემლებით იყო გარშემორტყმული, არად მიაჩნდა ყოველგვარი
ქება; მტრებიც ულევი ჰყავდა და, თავგაბეზრებული, ჩიოდა – მუშაობაში ხელს მიშლიანო;
ბევრჯერ ჩავარდნილა ლოგინად, ხანდახან იმედიც კი გადაუწყვეტიათ ახლობლებს, მაგრამ
ის გასაოცარი ენერგია, ოთხმოცდაცხრა წლის მანძილზე რომ გასწვდა, ფეხზე წამოაყენებდა
ხოლმე. მარტოობა თავად სწყურია, აეც მტერს ნატრობდა, არც მოყვარეს – მუშაობაში ყველანი
ხელს მიშლიანო. ათასი გეგმა ჩაეფუშა, ყოველთვის სხვების გამო – თვითონ არასოდეს,
არაფერში ყოფილა დამნაშავე; გული ჰქონდა გაწვრილებული ათასი ქურდისა და
მაბეზღარასაგან, მსაჯულებამდეც კი მისულა საქმე; იმ ქალსაც, რომელიც უყვარდა,
მარტოდმარტოს არასოდეს შეხვედრია. ერთი უზარმაზარი ბრინჯაოს ქანდაკება ომიანობისას
ზარბაზნად გადაადნეს, „დავითს“ ხელი მოსტეხეს; დაიკარგა პროექტი, რომელზედაც
ოსტატმა ერთადერთხელ იხმარა სიტყვა „გენიალური“; და როცა სიქსტეს საკურთხევლის
დიდ კედელზე საკუთარი ნება-სურვილით დახატა „განკითხვის დღე“, ზემდგომმა პირებმა
სხვა მხატვრის ხელით შიშველ ფიგურებს ტანსაცმელი „ჩააცვეს“… ზოგიერთი მისი ქანდაკება
მოგვიანებით სამიზნედ გამოუყენებიათ და სროლაში ვარჯიშობდნენ; საუკეთესო ნაწარმოები
დაუხეხეს, მაგრამ ოსტატი…
„ეს გასაოცრად მთლიანი ბუნების ადამიანი ყველაზე მეტად იმით გვაკვირვებს რომ მასში
გაერთიანებულია მტრული სამყაროები: მატერიალური სიტლანქე და იდეალიზმი;
წარმართული ძალითა და სილამაზით თრობა და სილამაზით თრობა და ქრისტიანული
მისტიციზმი; ფიზიკური ძალისა და ინტელექტური აბსტრაქციის შერწყმა; პლატონიკური
სული ათლეტის სხეულში. ამ საწინააღმდეგო ძალთა ეს ურღვევი კავშირი, რომელიც
ნაწილობრივ უეჭველია მისი ტანჯვის მიზეზიც იყო, იმავე დროს მის განსაკუთრებულ
სიდიადეს ქმნის“.
„ეს უზენაესი მხატვრობა ნიმუშად უნდა იქცეს ჩვენი ხელოვნებისათვის. ღვთიურმა განგებამ
ეს საჩუქარი ქვეყანას იმისათვის მოუვლინა, რომ ეჩვენებინა, რა დიდი გონებით შეუძლია მას
დააჯილდოვოს ზოგიერთი ადამიანი, რომელსაც ქვეყნად გზავნის“.
უცნაურია, მაგრამ სიქსტეს კაპელამ მხატვრობა ჩაჰკლა იტალიაში, კარგა ხანს აღარ
გამოჩენილა ნამდვილი ფერმწერი, ვიღას ახსოვდა თავისი საქმე – კაპელაში ისხდნენ და
ასლებს აკეთებდნენ, ოსტატის მოხატულობით გაოგნებულნი. ერთმა ცნობილმა მწერალმა
ისიც კი თქვა, რომ ასეთი გენია მომაკვდინებელია სხვა ხელოვანთათვის, რომ ასეთ
ნამუშევარს მხოლოდ წამით უნდა გაუსწორო თვალი,თორემ თვალს მოგჭრის. მაგრამ
მწერალს, ეტყობა, გადაავიწყა, გონიერი ფერმწერის გენია რა უცნაურად დაეხმარა თავის
დროზე ოსტატს. ეს ზეადამიური ეს კოლოსალური ეს გენიალური… ამბობენ მკაცრი
ხელოვნები, თავად ოსტატი კი სიქსტეს პლაფონზე მუშაობისას ტიროდა თურმე დროს
უბრალოდ ვკარგავო. ისე ზოგიერთმა, მომთხონვა ხელოვნებათმცოდნემ
რამდენიმე კრიტიკული შენიშვნა გამოთქვა ოსტატის ნამუშევრებზე. შენიშვნა, როგორც

ასეთი, რამდენიმეა ერთი, რომ სიქსტეს პლაფონისფიგურები რამდენამდდდე მომცროა,
თორემ სხვაფრივ კარგია. მეორე რომ დავითს შედარებით დიდი ხელები და თავი აქვს (ისე,
ოსტატი ამბობდა ხოლმე, რომ დიადი საქმის შესრულება ძალუძს მხოლოდ იმ ხელებს,
რომლებიც თავს ემორჩილებიან ) და მესამე, უკანასკნელი, რომ წმინდა პეტრეს ჯვარცმა
„ზედმეტად ვირტუოზულადაა შესრულებული“…
თავად ოსტატი კი ხანდახან გამწარებული დაიყვირებდა: „ფერმწერი არ ვარ! არა ვარ

ფერმწერი!“, და ბარათებს სახელთან ერთად აუცილებლად მიაწერდა ხოლმე – მოქანდაკე. და
ეხლა ეკრანისაკენ გადახრილი მაყურებელი გაოცებული მისჩერებოდა მის ქანდაკებებს –
ოთხმეტრიან დავითს, მოსეს, დედას – ნაწამები შვილით მუხლებზე, გაბაწრულ ტყვეს,
მედიჩთა აკლდამის საღამოს, დილას, ღამეს, დღეს, ბრუტოსს, რონდანინის პიეტას… მის
გასაოცარ არქიტექტურულ ნამუშევრებს – სან ლორენცოს საჯარო ბიბლიოთეკას, წმინდა
პეტრეს ტაძარის გუმბათს… სიცოცხლის უკანასკნელი წლები, თურმე მთლიანად
არქიტექტურას შესწირა, მაგრამ საჭრეთელს მაინც არ ეშვებოდა. ღრმად მოხუცებული, ღარიბ
ქალიშვილებს მზითევს უგზავნიდა, მაგრამ ცდილობდა, კეთილის მყოფელის ვინაობა არ
გამაშკარავებულიყო. ქანდაკებებზე ღამღამობით მუშაობდა, ძილგატეხილი,
თავატკივებული, ხელები თავისუფალი რომ ჰქონოდა, თავზე მუყაოს ქუდს იხურავდა და
სანთელს ამაგრებდა ზედ… სიკვდილამდე ექვსი დღით ადრე ცხენით მოსულა წმინდა პეტრეს
ტაძართან… ოთხი დღით ადრე, სიცხიანი, წვიმაში დამდგარა… მერე კი, ერთგული
თაყვანისმცემლების თანდასწრებით გარდაიცვალა მიქელანჯელო, ეს შესანიშნავი პოეტი,
უდიდესი არქიტექტორი, გენიალური მხატვარი და… და მოქანდაკე.
„ო, საოცარო და ამაღლებულო ადამიანის დანიშნულებავ! – წამოუძახა ერთ ადამიანს, – ჰოი,

საოცარო და ზეამაღლებულო ადამიანის დანიშნულებავ რომელსაც ძალგიძს მიაღწიო იმას,
რასაც ესწაფვი და იყო სწორედ ისეთი, როგორც შენ გინდა“… მაგრამ თავად ოსტატს
სიკვდილამდე რამდენიმე დღით ადრე უთქვამს: ძალიან მენანება სიცოცხლესთან განშორება,
რადგან ახლახან ავილგი ფეხი ჩემს პროფესიაშიო.
ეს იყო საოცარი, საზარელი სიტყვები და სინათლეც აინთო. ეკრანზე აღარაფერი ჩანდა,
მაგრამ ეს სიტყვები… „ახლახან ავიდგი ფეხი“… მერე ვინ თქვა! კი მიხვდა გოგია გუმანით
ყველაფერს, გოგია გახსოვთ ალბათ, აი, სწორედ ის, პურზე რომ გზავნიდნენ, ღუმელთან რომ
თბებოდა… ყელში რაღაც ამოებურცა, ცრემლები მოაწვა და უცებ, თავის პატარა სიცოცხლეში
პირველად, მუშტებად შეეკრა თითები – დავითი დაუდგა თვალწინ, მარმარილოსი,
ოთხმეტრიანი; მაგრამ მთელი თავისი სიმძიმით დააწვა გოგის ქვის გოლიათი, სული
შეეხუთა, ჰაერზე გავიდა, ამანაც არ უშველა; გვერდით რომ კინოდარბაზი იყო, აქაც
დამთავრებულიყო ფილმი, გამოდიოდნენ მაყურებლები, ძლივს მიიკვლევდა გოგია გზას
ზღვა ხალხში… რატომღაც მხოლოდ დავითი ედგა თვალწინ, დიდთავა, გრძელმკლავა,
ნესტოებ დაბერილი, ერთიანად დაძაბული… მთელი თავისი სიმძიმით დააწვა თითქოს
საწყალ გოგის, რაღაცა უნდა მოეფიქრებინა, რაღაცა უნდა ეღონა, ცუდად იყო საქმე… რაიმე
უნდა ეღონა! მოიკუნტა გოგია, ორად მოკეცა თავსდატეხილმა სიმძიმემ, თითები გაშალა,
თითები გაშალა, მობუზული მიაბიჯებდა, თავის ქუჩას აუყვა, ჭიშკარს რომ მიუახლოვდა,
ნაბიჯს აუჩქარა, ხელი ჰკრა კარს, დაკეტილი დახვდა, ჯიბეზე გაიკრა ხელი, გასაღები
ამოაძვრინა; კარი შეაღო, ოთახში შეაბიჯა, ბნელოდა, ხელი ასწია სინათლის ასანთებად,
მაგრამ გადაიფიქრა – რატომღაც სიბნელე მოუნდა. კარი მიხურა, კუნაპეტში იდგა და იცოდა,
გრძნობდა, რაღაცა რომ იყო საჭირო, რაღაც აუცილებელი… რა, მაინც რა – რას მივარდნოდა,
რა გაეხსენებინა ისეთი, თეატრში რომ აბონემენტით დაიარებოდა? შესასვლელი უცნაურად
რომ იყო განათებული? რომელიმე კლასელი… არა, არა. ცხელი პური რომ მოჰქონდა, წვიმა
რომ მოდიოდა, ღუმელთან რომ იდგა… არა, არა, რაღაც სხვა იყო… ფიზმომზადების
გაკვეთილები, გაზეთის კითხვა, მამა რომ მოუკვდა? დედა რომ ავად გაუხდა, ბაზარში რომ…
პალტო შეიხსნა გოგიამ, ამოიღო ჯიბიდან თოთხმეტი მანეთი ფული, მაგიდაზე დააგდო, მერე
კაშნე შემოიძრო და საწოლისაკენ ისროლა, პალტო არ გაუხდია, ისე იდგა, მანქანა რომ
დაეჯახა, თანამშრომლები მიკროსკოპში იყურებოდნენ, არა, არც ეს, არც ეს… ვერაფერი
მოიფიქრა ისეთი, არადა, რაღაცა ნაღდად იყო საჭირო, რაღაცა აუცილებელი, გამამხნევებელი,
რაღაცა იყო… იყო… იყო, ნამდვილად იყო! კი, კი, ნამდვილად! – დიდი ვირთხა, უმწეოდ
გაჭიმული თათებით, თვალებში ვედრებითა და სევდით… კი, კი, ნამდვილად იყო! ის
ქალებიც, უცნაური ქალები, ნამდვილად იყვნენ! ეს მოხდა, მოხდა, იმეორებდა გოგია, ეს ხომ
მართლა მოხდა; ეს მართალია, ნამდვილია… მუშტებშეკრული ცოტახანს ასე იდგა,
აფორიაქებული, გახარებული, და უცებ თითქოს ხელიდან გამოეცალა ყველაფერი, მოხდა,
მოხდა, ისევ იძახდა, მაგრამ რატომღაც სიძლიერეს ჰკარგავდა ეს სიტყვები და უიმედოდ
ებღაუჭებოდა ამ „მოხდა, მოხდას“. და უეცრად, სიბნელეში, გოგიამ ცხადად წარმოიდგინა
უზარმაზარი ვირთხა, ისეთი კი არა, მომაკვდავი და დახმარების მომლოდინე, არა, ნამდვილი
– ისე აშკარად გაარჩია მისი უსიამოვნო, მოწითალო თვალები, გლუვი, ლაპლაპა, საზარელი
ბეწვი; გოგია ხედავდა დაჭიმულ, გველის წიწილასავით კუდს, წაწვეტებულ ყურებს, მის ცივ,
გაყინულ ცხვირსაც გრძნობდა… და იმ სიბნელეში, გასაოცარი სიჯიუტითა და ძალ-ღონის
მოკრებით, შიშით აღვსილმა; მუშტადშეკრული თითები წვალებით გაშალა და იმ საზარელ
სხეულს დინჯად, აუჩქარებლად გადაუსვა; მაშინვე ყველაფერი გაქრა. გოგია გრძნობდა
მხოლოდ საკუთარ ხელს, ხედავდა სიბნელეში გაფარჩხულ თითებს – ეს იყო უკანონო
გონებას დამორჩილებული, ხუთი აცახცახებული თითი და გონიერი ხელი, საკუთარ
მოძრაობაში დარწმუნებული და მაინც აცახცახებული, როგორც უკანასკნელი სტრიქონით
აფეთქებული, გაბრწყინებული ლექსი და გონიერი, როგორც ზღვასმიახლოვებული
მდინარის სიმშვიდით დამთავრებული პროზა…
და, თუმცა გოგიას სამიოდე დღის შემდეგ ისე ცხადად აღარ ახსოვდა ყოველივე ეს,
მეხსიერების ფსკერზე მაინც სამუდამოდ დაელექა იმდღევანდელი ამბავი, როცა საკუთარ
თავს შეეჭიდა, დაეჯაჯგურა და წამით მოერია…
ესეც საქმე იყო.
ორნი აქა - იქ
ესე ამბავი შესაძლოა ზოგან გამოგონილად მოეჩვენოს ვისმე, მაგრამ არა, არაა მთლად
გამონაგონი.
მონადირე
- ძალიან გეტკინა, შვილო? - იქა ჰკითხეს.

ფერები იყო უცხო, საკვირველი, დაბინდულივით, მაგრამ სუყველა შინაგანად აბჟუტებული,
მსგავსი სილამაზე კი არა, რაღამეტი, რომ არნანახი სილამაზეც აღარ ეთქმოდა, სჭვიოდა იქა,
დართადერთი სამხმოვანება გაისმოდა, მაგრამ ისეთი, მარადიულად წელადი და მომცველი ისე,
ვიღას და რაღას არ ჩაიტევდა, და გოგონამაც, ვინც ვეღარ ხედავდა თავის სუსტსა და გამხდარ
სხეულს, მაგრამ აშკარად გრძნობდა, რომ უფრო იყო,ოყო, თანაც, რამდენად უკეთესად და
უკეთესი, ფერებს გაოცებული აღიქვამდა და სამხმოვანებით გაჟღენთილიყო, ეს რა ყოფილა
ნეტარება, მაგრამ როდესაც ისევ გაუმეორეს, როგორი მაღლივის ხმით მერე, - „ძალიან გეტკინა,
შვილო?“- ხმადაბლა მიუგო და უთხრა:
- მე არ მოველოდი.
უხილავ თავზე, ჭრილობასთან, წყნარად დაედო ფრთხილი, ფაქიზი,დაუჯერებლად
მომფერებელი, დაკოჟრილი დიადი ხელი:
- ჩემი იქნები. აღარაფერი შეგაჭირვებს. აღარასოდეს. გიხაროდენ.
- თქვენ... მაპატიეთ, - მორიდებით უთხრა გოგონამ, ძალიან-ზე მეტად ღელავდა. - თქვენ სწორედ
ის ხართ?
- მამა დამიძახე.
გოგონას ადრე, დედამიწაზე, სიხარულით არასოდეს უტირია, როგორღაც ბედი არ სწყალობდა,
იმისი არ ესმოდათ, და გულდაწყვეტით ხშირად აცრემლდებოდა ხოლმე, ახლა კი უხილავ,
ფერმკრთალ ღაწვებზე სიხარულის ცრემლი ღაპაღუპით ჩამოსდიოდა და ეწვეთებოდა იმ პატარა
მკერდზე, რომლითაც მერე და მერე, დრო რომ დადგებოდა, აქ, ქვემოთ, ბავშვი უნდა
ესაზრდოებინა, მაგრამ ის დრო ვეღარ მოვიდოდა, რადგან ერთ-ერთმა ბარიანმა სწორედ მასზე
შემართა ბარიანი ხელი; სწორედ იმ ჩამქრალ სადედო მკერდზე ეწვეთებოდა სიხარულის მლაშე
ცრემლები, იმან კი, თავად მამამ, თქვა:
- ჯერ მარიამთან მიიყვანეთ.
და უხილავ მხრებში მაშინვე ფაქიზად შეუდგა ორი ცისარტყელა. გოგონა რა, სხეული როცა
ჰქონდა, მაშინაც კი ძალიან მჩატე იყო, ციმციმ წაიყვანეს.
აქა კი, ქვემოთ, მონადირე იმის ახლახანა საფლავთან გულგასიებული იდგა და, კიდევ კარგი,
ტიროდა, რადგან ცრემლს ვაება ასე თუ ისე გამოჰქონდა. საფლავის ქვაზე ასე ეწერა: -რამდენისა
გამოდიოდა და, ცოტასი...
დიდმა მარიამმა, მზე მარიამმა, მზემ, მიიახლოვა და გულში ჩაიკრა, ჭრილობაზე აკოცა, გაათბო;
ეფერა, ეფერა, როგორ მშვიდად და წყნარად, ფერხთით დაისვა მერე.
აქ, ყველაზე დიდ ქალბატონთან, უხვ მარიამთან, სამხმოვანებისგან როგორღაც უფრო
გამოირჩეოდა შუა ბგერა, მაგრამ აქ ბგერა აუარება ხმიანებას მოიცავდა, ეს შუა ბგერა, რომელსაც
ერქვა „ძე“, იყო მბრძანებლურიც და მუდარიანიც, „არამოიღო... არა... არა... არა ჰქმნე...“, და,
„გიყვარდეს... გიყვარდეს... პატივ-ეც...გიყვარდეს...გიხაროდენ.“
- მეც საქართველო უფრო ავირჩიე, შვილო, შენი ქვეყანა.
იმას ხმა ჰქონდა რომ, ეკლესიაზე მთვარის შუქსა ჰგავდა.
და ისევ, ისევ ტიროდა ნეტარებით გაოგნებული გოგონა, „მე აქ ასე ძალიან ვარ და... ჩემებმა რა
იციან..
- უნდა იცოდნენ წესით, შვილო.
და რადგან გოგონას მაინც შერჩენოდა რაღაც ჩვენური, ქვემოური, იჭვი, რადგან გოგონა მაინც
ისევ – როგორის ნაზის მოფერებით – საყვარელი შტერუკანა იყო, დიად ნათქვამზე: „უნდა
იცოდნენ წესით, შვილო“, აკი არ დასცდა: „მართლა?“
და ამ უცაბედი შეეჭვებისა გამო შერცხვა და ისე მოიბუზა, გინდაც მის თავზე ხელმეორედ
შეემართათ ბარიანი გაწაფული ხელი, მაგრამ დიადმა ქალბატონმა გულზე მიიკრა, დედათაგან
უნეტარესმა კარგად იცოდა იქ, ქვემოთ, აქაც, ჭრილობიანი ტკივილის ფასი, რა ხანმა განვლო,
მაგრამ შვილის ნალურსმნალები ისევ ტკიოდა იესოს დედას, ვინც ადრე, აქა, გაოგნებული
შესცქეროდა ბრბოს, გაავებულ, სიმწრით დაღმეჭილ სახეებს, რომ უსასრულობამდე უკეთესი ძე
კაცისაი მოუვიდათ და იხილეს, იხილეს, ნახეს, დაიჯერესა და ამიტომ სიმწრით გაჰყვიროდნენ:
„ჯუარს აცუ, ჯუარს აცუ ეგე!“, და თავიანთი ვითომც მოქნილი და მაინც უგუნური ჭკუით
დასცინოდნენ კიდეც, ვითომ – ბასრ ეკალთაგან შეთხზული გვირგვინი დაადეს თავზე - “მეუფე
ხარა?“, და ყუჩ იესოს ნათელ შუბლზე ცისფრად ფაქიზი სისხლი სდიოდა, იცინეს, იცინეს
ვითომ, მერე ისევ გაბალღამდნენ და ისედაც უბრალო ტანსაცმელი შემოაფლითეს, ჯოხებს
ურტყამდნენ, ყვრიმალში სცემდნენ, ჰნერწყვიდნენ კიდეც!, უბადრუკები, იმას ჰნერწყვიდნენ,
ვინც ერთხელ ,,უპყრა ხელი ბრმასა მას და განიყვანა იგი გარეშე დაბასა და ჰნერწყვიდა
თვალთამისთა“, და მოარჩინა, და სწორედ იმას, იმ ნერწყვის მალამოდ უფალს, თავიანთი
ბინძური და გაცოფებულის დუჟით ჰნერწყვიდნენ, გიზგიზა ბოროტებას შეცოცებულებმა, აღარ
იცოდნენ ერთიმეორისათვის იმ თავიანთ საქმეში როგორ ეჯობნათ და, უკვე ჯვარზე
მილურსმულს, მწყურვალს ისე რომ, ჩვეულებრივი ადამიანივით, დაიკვნესა კიდევაც:
,,მწყურის“, და ორიოდ ყლუპ წყალს კი არა, შუბზე წამოგებულ ძმრიან ღრუბელს აჩრიდნენ იმ
ბაგეებში, რომელთაგანაც ბევრჯერ ითქვა: ,,გვიყვარდეს ერთმანეთი“, და მერე იმის სიკვდილს
ვეღარც დაუცადეს და ბინძურსულსწრაფობით მკერდში აძგერეს მახვილი, მაგრამ იმისადმი
სიძულვილი გასაგები იყო, რადგან მთელის არსებით შურდათ, თუმც თავიდან მისი არსებობა
ხალხის ჯგროს კი არა, შედგომილებსაც კი უკვირდათ: ,,მოძღუარ, არა ჰზრუნავა, რამეთუ
წარვწყმდებით? და აღდგა და შეჰრისხნა ქარსა მას და ზღუასა და ჰრქუა: დადუმენ და პირი
დაიყავ. და დასცხრა ქარი იგი, და იქმნა დაყუდება დიდ. და ჰრქუა მათ: რაისა ესოდენ მოშიშ
ხართ? ვითარ არა გაქუს სარწმუნოებაი? და შეეშინა მათ შიშითა დიდითა და იტყოდეს
ურთიერთას: ვინ-მე არს ესე, რამეთუ ქარნიცა და ზღუაიცა ერჩიან მას?“, სხვებმაც გაიგეს, და
დაინახეს დიდშემძლეობა მისი, და იცოდა დიდმა მარიამმა, კარგაფ იცოდა შური – ადამიანთა
ზნე, მაგრამ ამან, ამ გოგონამ, ასე პატარამ, რა დააშავა რომ საგულდაგულოდ ალესილი ბარი –
ყოვლად შეუსაბამობავ! მიწა-კეთილის იარაღი! - აღმართეს მასზე!!, და კარგად იცოდა ყველაზე
დიდმა ქალბატონმა ტკივილის ფასიც, რადგან იმისმა შვილმა იესომ, ჯვარზე გაკრულმა, ზედ
მოკვდომის წინ ვეღარ მოითმინა და დაიჩივლა, ასე წამოსცდა: ,,ღმერთო, ღმერთო ჩემო,
რაისათვის დამიტევებ მე?“ და, ,,ხმა-ყო იესო ხმითა დიდითა“, და ორიოდ დღით მიიცვალა, და
თუმც ახლა ყველაზე დიდი ქალბატონის ერთიღა შვილი იესო ქრისტე, ნაზარეველი, თავად
თავადი, ყველაზე დიად სამხმოვანებაში უზენაესის შემდგომ ჟღერდა, იმ ნალურსმნალებს მაინც,
ახლაც კი, აღზევებული, დაატარებდა და მზე-მარიამმა ისევ მაგრად ჩაიხუტა გულში გოგონა,
ჭრილობაზე აკოცა, უთხრა:
მართლა.გოგონა კი ძალიან დაიხარა და ფეხზე კოცნა ვერ გაუბედა, კალთაზე ემთხვია. მთელი
თავისი არსებით ეამბორებოდა ტანსაცმლის კალთას და იქვე ორი ლამაზი ფეხის მტევანი
დაინახა, ოღონდ მთლად დაკაწრული, გადაყვლეფილი..
- ნინოა ესე, ჩემი და შენი.ეთქვა.
***
რამდენამდე ადრე კი, აქა:
ეს მართალია, მე შენი დედა...?
რაა მართალი, მე შენი დედა...?
შენზე ამბობენ, ბიჭი შეეძინაო, ეს მართალია, მე შენი დედა...?
კი, კაკრაზ გუშინწინ, მე შენი დედა...
მერედა, არ აღვნიშნოთ, ნაძვები მწვანე?
აიღეს და აღნიშნეს.
სუფრა იყო რომ? სულო და გულო: ორი პორტვეინი, მჟავე კიტრი, ორიც მოხარშული კვერცხი,
პიჩენია, ორი ჭიქა, რამე.
კედელზეც, ხილის კაი ნატურმორტი ეკიდა, ფოტოაპარატით დაფიქსირებული.
მაგრამ ადამიანის გული – საწყაული აღუვსებელი:
თითოც ხომ არ დაგველია? მეძავი.
რა ვიცი მე, მეძავი.
მე აქ... მე... მთელი სამოცდათორმეტი კაპიკი მაქვს... ახალი ფულით. არა,
მხოლოდ სამოცდათერთმეტი ყოფილა.
შენც აიღე და ბოთლები დაამატე. მეძავი.
არ მაქვს მე.
როგორ არ გაქვს, გუშინ დაგინახე.
კარგი. ეჰ.
ხოდა, ნუ, სამ პივაზე გვეყოფა, მეძავი.
რაო, რა სახელი დავარქვიო?
სტასიკ.
ეს სტასიკს გაუმარჯოს, მე მაგის დედა. - თქვა სტასიკის მამის მეზობელმა.
მეც მაგის დედა. ბევრჯერ. უკვე. - თქვა სტასიკის მამამაც.
რა სჯობს კარგ ქეიფსა და დროსტარებას.
***
სამხმოვანების მესამე, წინა ორსავით მარადი ბგერა, სულიწმიდისა, ახლა დიდ ბაღში ბზინავდა,
ჟღერდა.
შენი კუთხეა.
ბაღი იყო რომ, როგორი მერე... არსად ენახა ასეთი უცხოდ ფერადოვანი ყვავილები, ბაღი იყო
რომ, რა მოხატული, სურნელი იდგა? იქა, მეორეს არცერთი ჰგავდა, და ყოველისგან, ახალ-ახალი
სურნელისთვის თუ დაიხრებოდა, საოცრება რამ ამოდიოდა, მოტივტივებდა: ხან საოცნებო
ხმები ამოჩქეფდა, ხანაც ნახატებს ხედავდა დიადს, ზოგისგანაც კი, ისე მართალი და სწორად
ძნელი, სანუკვარი სიტყვები ესმოდა, ამ სიდიადით ითრგუნებოდა და მაინც, მაინც
მაღლდებოდა ერთი პატარა ქართველი გოგონა,
ამას რა ჰქვია, დეიდა წმინდა ნინო?
იაკობი.
გოგონამ ყური ნეტარებით მიუგდო და, წამოიძახა:
სწორედ ახლახან გვასწავლიდნენ... ცურტაველია არა?
ცურტაველია, შვილო.
ცოტათი იქით ყვავილი იდგა? გონიერი და შემართული, წმინდა ნინოსკენ მორჩილად და

მოწიწებით თავდახრილი მაინც, ყვავილი კი არა, უფრო ყვავილის დიდი ხე იყო, დაბინდული
რამ შვინდისფერი გადაჰკვროდა, როგორ ნათობდა, კრძალვით ასცქეროდა გოგონა,
და ამას, დეიდა წმინდა ნინო?
მაგას, დავითი.
ვიცი, კი, ვიცი, - ძალიან გაუხარდა გოგონას, აღმაშენებელია არა? დიდგორის კაცი.
აღმაშენებელია, შვილო. თავის ძნელ დროში საქართველო მაგან გადაგვირჩინა.
ვიცი, ვიცი, - გახარებული ჟღურტულებდა გოგონა, - მაგან, ძალიან დიდმა
კაცმა, თურმე ძალიან კარგი ბრძოლა იცოდა, მაგრამ თან თურმე სნეულებისთვის და
ობლებისთვის თავშესაფრებს აგებდა და ძალიან ბევრი ეკლესია ააშენა, და ლექსებსაც წერდა,
იცით, მე ერთხელ გელათში ვიყავი ექსკურსიაზე დეიდა წმინდა ნინო, ისეთი კარგი იყო? ორი
დღით ვიყავით, ხაჭაპური, ნამცხვრები, ფხალი, ლიმონათი გვქონდა ექსკურსიაზე წაღებული.
ეგ ექსკურსია არ იყო, შვილო.
აბა, რა იყო? პიონერხელმძღვანელმა ასე გვითხრა.
ექსკურსიაზე სხვაგან მიდიან. გელათი შენი ადგილია.
მართლა? - და გული დაწყდა, - რა კარგი იყო მაშინ?!
ახლაც კარგია... აიხედე.
გასაოცრებავ! უზარმაზარი ყვავილის თავზე, უზარმაზარივე, ძალიან მძიმე და თან ჰაეროვანი

ბრძენი შენებულებაი დატივტივებდა, ყვავილხეს, დიდ მეფეს, დავითს, შარავანდედთან ერთად
ადგა.
***
სტასიკი უკვე მოზრდილი იყო, უკვე მსმენელი გახლდათ, როცა როგორც სწავლისა და
სამსახურის წარჩინებული, სხვა სწავლისა და სამსახურის მსმენელებთან ერთად, მთავარ
ექსკურსიაზე წაიყვანეს. იმსიგრძე რიგი ძეხვის რიგშიც კი არ ენახა თავისი ოლქის მთავარ
ქალაქში სტასიკს. მთელი ოთახი საათი და ნოლ-ხუთი წუთი თან იდგნენ და თან წინ
მიიწევდნენ, წინ. მაგრამ დრო შედარებით კარგად გადიოდა, რადგან ცდაში სასტიკი მოწიწებით
შეჰყურებდა თანამედროვეობის დიდი პოლიტიკური მოღვაწის, ვინც თავის დროზე მეორე
მსოფლიო ომის ბედი ხელჩართულ ბრძოლებში გადაწყვიტა, ამჟამად კი აღიარებულის
წარმატებით აგვირგვინებდა შინა და საგარეო მოღვაწეობის პოლიტიკას ერთდროულად,
სტასიკი მიჩერებოდა და შეჰყურებდა ხალხთა ძმობისა და სოლიდარობის სულისჩამდგმელ და
სწორუპოვარ, წარბებიანი ლეონიდ ილიჩ ბრეჟნევის დიდ (17მx14), ამაღელვებელ სურათს.
„მე მაგის მეათედი ჯილდოები და ზვანიები მომცა?“ - შურნარევი მოწიწებით გაიფიქრა
სტასიკმა, მაგრამ შეცბა- ხუთ ვარსკვლავს რა გაჰყოფდა ათზე ანუ ერთს შუაზე, ეს ხომ
მკრეხელობა იყო, და, ამიტომაც, ოცნებრივად გათამამდა: „ნეტა ძვირფასი ლეონიდ ილიჩის
ჯილდოები მომცა და... ოლქში პირველ კაცად დავბრუნდებოდი. ოღონდ მარტო კუთვნილი
შვებულების დროს. ცოტა ხნით. ვიტია გაგიჟდებოდა(მეზობლის ვიტია მასზე უფროსი იყო და
ამიტომ ბავშვობაში ხშირად სცემდა იგი მას). კუთვნილ შვებულებას კალორიებ ულტრა-
იისფერსხივებიან ნეტა უწვიმო კრიმში გავატარებდი, ჩვენს თურმე ძალიან ვიტამინებიან
სასადილო-სანატორიუმში, სადაც თურმე მინიმუმ პადპალკოვნიკები საბრძოლო მზადყოფნის
განმტკიცებისათვის ისვენებენ. გავირუჯებოდი, როგორც მოძმე „ხალხი.“
ასე ოცნებობდა სტასიკი, ასეთი იყო ახალგაზრდა სტასიკის ვნებანი, მაგრამ ჯერ, ამჯერად,
რიგში, კრიმი კი არა, ძალიან ციოდა.
***
ისედაც გასიებული გული მდუღარე ნაცარში ეთუთქებოდა მონადირეს. გოგონას საწერ მაგიდას
და მის ყოფილ ნივთებს ათვალიერებდა. ბურთულიანი საწერ- კალამი, ლურჯი... ბოლომდე
ვერგაცვეთილი წიგნები - გეოგრაფია, ალგებრა, ბოტანიკა... გეომეტრია, სხვისი ისტორია და
მშობლიური ენა, მშობლიური ლიტერატურა – ილიაიანი, აკაკიანი, ვაჟაიანი... შოთაიანი!
ინგლისური ენა, საერთო რვეულები... და ერთიც – ყველაზე მთავარი რვეული, სასთუმალქვეშ
საიდუმლოდ შენახული – დღიური გოგონასი: „ჩემი არავის ესმის...“ „დღეს კარგად წვიმდა...“ „მე
მიყვარს...“
პატარა კაბა... პატარა ფეხსაცმელი... მძივი...
მონადირეს ვეღარ შეეძლო მეტის ატანა, მონადირემ იცოდა, რომ, სანამ გოგონა თავის ღამესათევ
ხალხს შეუერთდებოდა, ცოტათი ჩაფიქრდა და მერე თბილი წინდები ჩაიდო პატარა ჩანთაში -
„არ გავცივდე“.
გააცივეს და... როგორ!
მაგრამ ეს მხოლოდ აქა, მიწაზე.
***
იქა კი:
დიდი სათუთი ყვავილოვანი ბუჩქი იდგა რომ? - ,,ცა-ფირუზ, ხმელეთ-ზურმუხტო...“ - სულ
ფირუზად და სულ ზურმუხტად აალებულიყო, წვით ციაგებდა.
ბუჩქიც იყო რომ? ბრძენი, გონიერი, დაფიქრებული, იქაურობას დარდიან სურნელს მიმოჰფენდა
- ,,ჩემო კარგო ქვეყანავ, რაზედ მოგიწყენია...“ - ბუჩქი იყო რომ, იქაურობის სინდისი და ნამუსი.
და, ბუჩქიც იყო, მინდვრის ყვავილებით ჭარბად მოხატული, ალგ კი – ვარდებამოყრილი, რა
ფერად აღარ ხასხასებდა - ,,რამ შემქმნა ადამიანად, რად არ მოვედი წვიმადა“ - სურნელი ჰქონდა?
ბარბაცებდი...
იმ სიბრძნის ბუჩქთან შეჩერებულიყო გოგონა, ხარბად ისუნთქავდა. იკითხა მერე:
და, მართალს, რატომ ესროლეს, დეიდა წმინდა ნინო?
ესროლეს, შვილო.
ყველა მკვლელი მართლა ქართველი იყო?
ქართველი, შვილო. და კიდევ სხვებიც. უარესები.
ახლა სად არიან?
სხვაგან არიან. იმათთან შენ არაფერი საქმე არა გაქვს, შვილო.
გოგონამ უკვე იცოდა წმინდა ნინოსგან რაღაცეები, მაგრამ ბევრ რამეს ვერა ხვდებოდა:
ანდა, ბარაბა რატომ განუტევეს? თვით იმის ნაცვლად...
ამ ბუჩქთან მოდი.
დიადი ბუჩქი ამოზრდილიყო რომ? თვალუწვდენლად უხვფოთლება, ისეთი ლამაზი და

მშობლიური ფოთლები არსად ენახა, ფოთლები ესხა? - დედასავით, არსად ენახა იმდენი დედა,
და ყოველ ფოთოლზე დედის სხვადასხვაგვარი, მალამოსავით სიტყვები ეწერა, წმინდა ნინომ კი
ერთ-ერთი ხელისგულზე დაიდო, სახესთან ახლოს მიუტანა, რა ეწერა და:
„ბარაბა – განვრცობა“.
სულხან-საბასია, დეიდა წმინდა ნინო?
სულხან-საბაა, შვილო. და ეს მთავარი ბუჩქი შენი ენაა, მშობლიური, სამუდამოდ დალოცვილი

მზე-მარიამისგან.
გოგონას აღარ შეეძლო მეტის ატანა, და შვების ბუჩქთან მივიდა, დადგა:

„ცა-ფირუზ, ხმელეთ-ზურმუხტო,
ჩემო სამშობლო მხარეო“,
კარგი რამ იყო სტასიკის ოლქი: აქეთ წახვიდოდი, ბარი იყო, იქით წახვიდოდი – იქითაც ბარი.
გაიხედავდი, ბარი იყო, გამოიხედავდი – მაინც ბარი. მოსაწყენი იყო ძალიანი. კიდევ კარგი,
უფროსი ვიტია ორფეროვნებისათვის სცემდა მაინც, იგიც მოწყენილი იყო. საქმე თავიდანვე
უნდოდათ. არადა, ბარი დაჰყვა და დაჰყვა. სტასიკი ბარში დაიბადა.
ეს რა მღვიმეა, დეიდა წმინდა ნინო?
შენია, შვილო.
მღვიმე რამ იყო? გრილი, საამო, წყნარი, თითქოსდა სევდასავით, მაგრამ სევდა კი არა,
განუზომელი უბედურება და ჩუმი ვაება ტრიალებდა იქ, მღვიმის კედლებზე სუფთა წვეთები
მოჟონავდა, და გოგონა როგორც კი შევიდა, მთლად დაიცვარა მღვიმის კედლები, ჟონვამ იმატა,
დაცხა, და რაღაც მშობლიური რომ იგრძნო გოგონამ, პატარა პეშვი შეუშვირა ჩამონაჟონს, სახეზე
მოისვა, ყოველი წვეთი ეფერებოდა, მალამოდ შეეჟღინთა, არადა, მხოლოდ მლაშე კი არა,
ცხარეზე ცხარე და მდუღარე წვეთები იყო,
დეიდა წმინდა ნინო, ასეთი ცხელი, რაა?
ეგ დედაშენის ცრემლებია, შვილო.
და აქ გოგონაც ძალიან ატირდა, და, მერამდენედ: ,,მე აქ ასე ძალიან კარგად ვარ და... იქ რა
იციან,“ დამნაშავესავით ჩაქინდარა თავი, მღვიმის იატაკზე კი დაბზარული ქვა იდო, ისე
დაბზარული, გოგონამ ვეღარ მოითმინა, დაიხარა და სველი ხელისგულით მიეფერა,
უცაბედობით, თავისი ცრემლიც დააწვეთა და , შეკრთა – უფრო გაბზარა, დაიხია,
დეიდა წმინდა ნინო, ასე ძალიან დაბზარული, რაა?
ეგ მამშენის გულია, შვილო.
კიდევ კარგი რომ, მთელი იმ კუთხის იქაურობა, ის ბუჩქები და ხედ ყვავილები, აის ბალახი,
ადამიანთაგან ერთი კაცისა, რუსთაველისა იყო, კიდევ კარგი რომ, გაისმოდა და უზენაეს ხმას
შეერთვოდა:
„რომელმან შექმნა სამყარო, ძალითა მით ძლიერითა,
ჩვენ, კაცთა, მოგვცა ქვეყანა, გვაქვს უთვალავი ფერითა,“
***
ნაპლეე-ჩოუ!
ერთ-ორ! - სტასიკი სხარტად ასრულებდა პრიკაზებს.
კნაგეე-ე!
ერთ-ორ-სამი.
ნალეე-ვოუ!
ერთ-ორ.
შაგოომ... მარშ!
ერთ-ორ, ერთ-ორ, მიდიი... რომელი ჯარისკაცი არ ოცნებობს გენერლობაზე, თანაც,

სწორუპოვარი მხედართმთავრის, ვინაც მეორე მსოფლიო ომი სულ ხელჩართულ ბრძოლებში
ერთიპიროვნულად მოიგო (ალბათ კარატე იცოდა კარგი), უხვებწარბება ლეონიდ ილიჩ
ბრეჟნევის აღმაფრენულად დახატული პორტრეტი ყოველ ყაზარმაში თვალსაჩინოებისათვის
ეკიდა. ლეონიდ ილიჩ იმდენად მაგარი იყო, რომ მშვიდობიანობისასაც კი მარშალი გახდა,
აფერუმ! ლეონიდ ილიჩს კალამი უჭრიდა? სულ რაღაც ორიოდ წელიწადში საწყალ პუშკინზე
გაცილებით აუარება ლაურეატობები ორივე ხელით მოხიკა, საღოლ! მალადეც! სულელი ეძახე
შენ... და ქმრებდასაწინაურებლად ჰგიჟდებოდნენ მასზედიდპორტმონეიანი ტიტველ-
მანდილოსან-სუქან-სუქანი ქალები, და კაცმა არ იცის, რომელი ჰქონდა უფრო ბასრი ლეონიდ
ილიჩს – ხიშტი, კალამი თუ უძრაობაო, შემდგომ რომ იმის ეპოქას შეარქვეს შურიანებმა – რისი
უძრაობა, თავად ლეონიდ ილიჩს სულაც რომ თავი გავანებოთ, იმისი საკუთარი ოჯახის ერთ-
ერთ წევრსაც კი მოძრაობები სცოდნია ისეთი? - რისი ვაჟკაცი და მამაკაცი... მერედა, რორგორ
დააწინაურა გინდა სოფლის მეურნეობა, გინდ ტრაქტორული ინდუსტრია, ან აღებ-მიცემობის
ტექნიკა და ანდა სოციოლოგია თუნდაც? ნამდვილი სოციოლოგები გავხდით, შედარებები
ვიცოდით მშვენიერი, თვალსაჩინოებისათვის თუნდაც 1913 წელი ავიღოთ, ჰოიი, როგორ
დავწინაურდით? - აბა სადა ჰქონდათ მაშინ ამდენი მტრის ჯინაზე აჩახჩახებული 220 ვოლტიანი
თავად-ილიჩის ნათურა, ტელევიზორი ხომ მაშინ თვალითაც არავის ენახა, ახლა კი ზოგს ორიც
აქვს, რისი მაგნიტოფონი კი არა, ჩამორჩენილებმა, რადიო რომ რადიოა, რადიოც კი არ იცოდნენ,
დიქტორებიანი რადიოც კი არ მოეძევებოდათ, და ტელეფონი რომ ტელეფონია, ისიც კი უნდა
დაგექოქა, მაჯა-ენერგია სჭირდებოდა იმასაც, ეს იყო საქმე? თუმც უკეთესად მუშაობდა... მაგრამ
თუნდაც ჩვენი ახლანდელი უბრალო ნივთი – ელექტროსაპარსი, აბა სად იყო მაშინ განა?
სოფლის მეურნეობითაც მთელ ოთხ აფრიკულ სახელმწიფოს, სადაც მერე რა რომ წიწაკოვანი
გვალვები იყო, პირწმინდად გადავახტით, მედიკამენტები და ერთჯერადი შპრიცებიც მრავლად
გავუგზავნეთ, და ახლა მსუბუქ მრეწველობას აღარ იკითხავთ?აბა რომელი რაგინდ თავმომწონე
ძველი ქვისხანელი არ ჩაიცვამდა მწერალ-კარატისტ ლეონიდ ილიჩის დროს გამოშვებულ
ტელაგრეიკას? ეგ კი არა და, ვალენკებზე შეიძლება ნეოლითის დაწინაურებულ ხანაშიც კი და-
გაგიჟებულიყვნენ. გარეგნობაც რომ ხელს უწყობდა? გარეგნობითაც, ჯმუხი რომ იყო? ისე
თავისუფლად შეგეძლო გეყვირა: „ლეონიდ ილიჩ, ჩვენო ძალიან ძვირფასო, შენ კი გენაცვალე მაგ
შავ წარბებში“ -ო, არავის შეეხამუშებოდა კი არა, უძრაობა ეძეხე შენ და, დაგაწინაურებდნენ,
წინაურდებოდა ხალხი. ერთი ეგ იყო, ყბა არ უვარგოდა... რადგან იმდენად კაცთმოყვარე იყო,
ქალებზე მეტად ერთგულად მაქებარი კაცები ჰყავდა ნაკოცმ-ნაპროშტნი, და ყბა ამაში იტკინ-
გაცვითა. კოცნა სამობით უყვარდა გენერალურს... მარშალი იყო და, თავმდაბლობით, მხოლოდ
გენერალური დაირქვა. ერთიც, ძლიერ გულდასაწყვეტი ის იყო, კომპოზიტორობა არ დასცალდა,
ახალი ჰიმნი ჰქონდა ჰომო-პროშტნუსს ჩაფიქრებული, სულ წკლაპა-წკლუპა ნოტებიანი.
ერთ-ორ, ერთ-ორ, ყალიბდებოდა სტასიკ.
***
„დედა-შვილობამ, ბევრს არ გთხოვ:

შენს მიწას მიმაბარეო...“
რატომ უყვარდათ, ნეტავი რატომ უყვარდათ თავიანთი სამშობლო, საქართველო, ასე?
„ხარს ვგევარ ნაიალაღარს,
რქებით მიწას ვჩხვერ, ვბუბუნებ,
ღმერთო, სამშობლო მიცოცხლე,
ძილშიაც ამას ვდუდუნებ...“
ალბათ რაღაცა იყო, ნაღდად იყო საქართველოში ისეთი რაღაც, რომ,
დეიდა წმინდა ნინო, მე მეჩვენება, თუ საქართველო მართლა კარგია?
მხარზე დაედო წმინდანის ხელი:
- წამოდი, გაჩვენებ.
სად წაიყვანა და, ხალხის ჭალაში.

ირგვლივ, მდინარე დაბრუნავდა, წყაროზე წმინდა..
გაბრუებული იდგა გოგონა – ცეკვები ჰქონდათ? რომელსაც სხვა ვერ გაიგებდა: სხვა, დიდი-
დიდი, აღფრთოვანებულიყო
სიმღერები ჰქონდათ? რომელსაც სხვა ვერ ჩასწვდებოდა, სხვა, დიდი-დიდი, აღტაცებულიყო.
ფრესკები ჰქონდათ? მოიხიბლებოდნენ სხვებიც.
ეკლესიები ედგათ? ციდან სულის მყარ მალამოდ დაკიდებულნი, გული ჰქონდათ რომ? სხვა
ვერასდროს დააფასებდა...
და, დიადი ხალხური პოეზია ჰქონდათ ისეთი, რომლის გაგებაც სხვას არ ეწერა.
განა შეიძლება რომ, ხალხს ამისთანები შეექმნას და, თან, ცუდიც იყოს, შვილო?
და გოგონამაც ძალიან გამოიდო თავი:

- არა, ეს როგორ შეიძლება, ეს არ შეიძლება, რომ ხალხს ამისთანა... ეე,შემოქმედება ჰქონდეს და
თან ცუდიცრომ იყოს, დეიდა წმინდა ნინო, შემოქმედებაში ხომ ყოველივე ის, რაც...
ყური დამიგდე.
... მიჩერებოდა.
- აქ შენი კუთხის მხოლოდ ყოველივე საუკეთესოს ხედავ, შვილო,ის სხვები მამამ არ დაგანახა,
შენი თვალები შეებრალა. მეც მეცოდები იმათ შემყურედ, თქმით კი, გაგიმხელ. ბევრი გვყოლია
უღირსი, შვილო.მოღალატეები, გამყიდვლები, სხვისა ჯიბისა თუ დიდების მასუქებლები, სხვისა
ჩინ-მენდლების გაფაციცებით მაძიებელნი, ერთმანეთს ვყიდდით, მტერთანაც ბევრი
გვილაქუცნია, მაგრამ იცოდე – საქართველოში რაღაცა ცუდი თუმც ყოველ მოსახვევშია, კარგი –
მის ყოველ ცდაშია, შვილო.მაგრამ ადამიანთა სენია, კარგზე მეტად რომ ცუდი შეგნიშნონ, აგერ,
იმ ორს, საქართველოში დაბადებულებს, ლამის არი სულ ერთიანა გადაგვაყოლონ და, ის არ
იციან თუ ვერ ახსოვთ, რომ სხვაგან ოხრულ-მარჯვედ შეკოწიწებული წყეული სულით, სხვა
ყველაფერი იყვნენ ის ორნი, ქართველთა გარდა. არადა, მესამეს, ეგებ იმ ორზეც კი უარესს, დიდ
პატივს სცემენ, ქარხნებს, რაიონებს, ქალაქსაც კი დაუტოვეს იმისი გვარი, ეგებ იმიტომ აფასებენ,
საქართველო რომ კარგა უხვად გაასაჩუქრა.
- მე ერთხე ლიმის ძეგლს დიდი პამიდორი ვესროლე და შიგ მხარში მოვარტყი! -გახარებულმა
წამოიძახა გოგონამ.
- თუთ... - გაუღიმა დეიდა წმინდა ნინომ, - შე ყაჩაღანა... შენ გენაცვალე, - გულზე
ძალიან ფრთხილად მიიკრა გოგონას ჭრილობიანი თავი, თუმც იქ არავის არაფერი არა ტკიოდა.
- იმას ვამბობდი, ცუდის შენიშვნის სენით რომაა შეპყრობილი ხალხი, სხვისადმი -მით უმეტეს.
ვაშლის ან ყვავილის ორი გამყიდველი რომ დადგეს სხვის ვრცელ ქალაქში დახლთან, ნახევარი
ქალაქი შეამჩნევს და ამას დიდად აღნიშნავს ხოლმე, ხოლო ილიამ და აკაკიმ რომ ჩაიარონ იგივ
ვრცელ ქალაქში, არად ჩააგდებენ, ერთადერთი, სილამაზით თუ მიიქცევენ მზერას.
- დეიდა წმინდა ნინო, - შეაცქერდა გოგონა, - ილია და აკაკი მართლა ლამაზები იყვნენ?
- ძალიან, შვილო. აბა ილიას თვალ-წარბი გაიხსენე, - და ძლივს, წვალებით დაამატა: - შუბლი...
მოწიწებით ასცქეროდა ჩახუტებული, ყუჩი გოგონა:
თქვენ ჩვენთან, მცხეთაში, ძალიან შორიდან მოხვედით?
შორიდან, შვილო. კაპადოკია გაგიგია?
არა.
უფრო შორიდან მოსული ვარ.
და სხვაგან არსად შეჩერებულხართ?
არა. საქართველოში თვით ღვთისმშობელმა გამომაგზავნა.
გოგონა დუმდა. იკითხა, მერე:
დეიდა წმინდა ნინო, საქართველოს რა ეშველება?
ნუ გეშინია, შვილო. უფრო ცბიერი და ცბიერი მტრებიც გვყოლია, მაგრამ ხომ გესმის, ახლაც
ქართულად ვლაპარაკობთ. ჩვენ გადაშენება არ გვიწერია, შვილო. გადაშენება და გადაჯიშებაც
იმათი ხვედრია, ვისაც ბევრი არაფერი აქვთ დასაკარგი და, ბუნებრივია, რაც არ გააჩნიათ, იმას
ვერ ებღაუჭებიან ხოლმე. შენს ბაღსკი, რა წაშლის... ნუ გეშინია. დიდ წინაპართა უყოლობამ,
ბლომად შურიც იცის ხოლმე, არაა დიდად გასაკვირვი... აგერ, ერთ უწინაპრო ქაღალდის კაცს
შურმა ისიც კი ათქმევინა, რომ ქართველები ავადმყოფი ერი ვართ თითქოს... ურიგო მწერალი
არაა სხვათაშორის, სხვათა შორის რიგიანი მწერალია... უწინაპრობამ შეაჩვენა... ჩვენს დანახვაზე
ძალიან შეცბა, რადგან თავისდა ვერაუხსნელად, ჩვენს დანახვაზე რაღაცა მდგრადი, უცხო და
უნებური სიამაყე შეგვამჩნია, და ვერ იგუა, ავადმყოფობით ახსნა ვითომ, არადა, შვილო, არ
ვატაროთ მხრებითა და თვალებით შოთა? სულხან-საბა და გიორგი მთაწმინდელი? ვაჟა, აკაკი,
ილია მართალი? გურამიშვილი, ბარათაშვილი? არ გვახსოვდეს და არ ვიამაყოთ წამებული
ქეთევან დედოფლით? უწინაპროები არიან სწორედ, იმ უბედური აპრილის შემდეგ, ყოვლად
ბუნებრივი, ადამიანური თანაგრძნობის ნაცვლად, უმადურად შემოხიზნულებმაც,
გადამთიელებმაც, თანადგომის ნაცვლად... შურია, შვილო – გველის თავები წამოიმართნენ,
გველის ენები გამომზეურდნენ!
გაოცებული შესცქეროდა გოგონა, ვერ წარმოედგინა, დეიდა წმინდა ნინოს საამური ხმის ასე
აწევა და განრისხება თუ შეეძლო.
ძლივს გაუბედა:
და... საქართველოს, რა გადაარჩენს?
და კვლავაც თავზე, ჭრილობაზე დაედო ხელი:

- ისმინე, შვილო.
აის დიადი სამხმოვანება, მამისა, ძისა და სულიწმიდისა, ჟღერდა. მთლად ბუბუნებდა იქაურობა,
ადამიანებისათვის გაისმოდა უხვად ამაღლებული, და ჭეშმარიტი ხმები, გოგონას თავზე
სიყვარულითა და სასოებით დასცქეროდნენ თვით თავად მამა და ძე იმისი და გაისმოდა მათი
ერგული მოციქული ბახი სულიწმიდა კი დიდად ნეტარი მოცარტში იდო. მაგრამ ადამიანის
სული ხომ – საწყაული აღუვსებელი და კიდევ რაღაც მაინც სურდა ამ აღზევებული
ბედნიერებით თავზარდაცემულ გოგონას და წმინდა ნინოც მაშინვე მიუხვდა ბორცვზე ავიდა
წმინდა ნინო შემოუბრუნდა, მაეჯვენა ხელი შორიდან მიაპყრო ხელით კი ჯვარი ვაზისა, ვაზის
ნასხლევი, ეპყრა, და სამთავე ხმას ისე შეერწყა, ისე შეუდგა ერთი ჩვენი რამ საგალობელი...
„შეენ ხარ ვენახი“, იყო.
და ყველაზე დიდი ქალბატონის, მზე-მარიამის, ვრცელი მფარველის, ხმაც ჩამოესმა.
***
რამდენადმე ადრე კი აქა:
მხოლოდ გამორჩეულები რომ შეარჩიეს, ასის ფარგლებში ართეული, რაღაცა დასაწინაურებელი
გუმანით იყნოსა სტასიკმა ა ტვინმა სიხარულის რეჩხი უყო: „ძლივს, საქმე...“ არადა, სადამდე
შეეძლო ესრულებინა მხოლო ეს: „ნაპლეეჩო, კნაგეე, შაგოომ...“ ნამდვილი სქმე, ხელებით საქმე,
მოქმედი, იარაღიანი, ნაღდი, მონატრებოდა, აბა როგორია კომპოზიტორი იყო და – უსაკრავოდ,
მხატვარი იყო და, უსაღებავოდ, - მიდი და იქნიე ცარიელა ფუნჯი, და აბა რორგორია ქადაგად
დაცემული გარეწეარი – უენოდ, ანონამშჩიკი – უმელანქაღალდოდ, რორგორია, ჰა, გაგიჟდები
კაცი, კიდევ კარგი რომ, ახლაღა მაინც ჰგზავნიდნენ სადღაც, ნამდვილ საქმეზე, თანაც,
თვითმფრინავით, დიდ საიდუმლო განზე მდგარ თვითმფრინავში ჩასხეს შემართული სტასიკ და
გამორჩეული მეყაზარმენი მისნი, თვითმფრინავის გუგუნში, გზაში, კრინტი არავის დასცდენია,
რომელიღაც აეროპორტთან მშვიდობიანად დაფრინდნენ უცხო მიწაზე, და აქ თვით
დაწინაურებული პრიკაზჩიკი დახვდათ; თუმც ნამეტმავად შესაშური პოგონები ედო, მაინც
პატარა პრიკაზჩიკი იყო, რადგან ყოველთვის სხვის, ანუ რომელიმე მთავარი მეპრიკაზეს
ბრძანებებსა თუ მითითებებს დაუყოვნებლივ და განუხრელად ასრულებდა; გარეგნულად თუმც
ქედმაღალი, სწორუპოვარი და მკაცრად დარბაისელი ჩანდა, მომავალი ნაღდსაქმიანი
ოპერაციით იმასაც ძლიერ უკაწკაწებდა ჩასაფურთხებელი სული: აბა სად გაგიგიათ
კომპოზიტორი უსაკრ....., ყინულისგულა სნაიპერი – ულინზათოფოდ, ახალშლიაპკებიანი
მუსკომედიელი ქალი – უსარკეებოდ, ძველი ჯალათი – უნიღბოდ და, ასე...
დიდპოგონებიანს სოც-საქმისთვის დიდად მზრუნველის ნიღაბი ედო. სარგადაყლაპული
ხუთმაგი მწკრივის წინარე გოროზად დამდგარიყო პრიკაზჩიკი იროდ.
პრიკაზჩიკ იროდის ახსნა-ბრძანება-განმარტება მოკლე, ტევადი და ამომწურავი იყო:
- მრავალეროვანი დედასამშობლო (?! - მონადირე) ექსტრემისტების გამო განსაცდელშია. დადგა
ჯერი თქვენი მაღალი მხედრული ვალის ასრულებისა. თქვენს დანახვაზე თავს მოიკატუნებენ.
არ დაუჯეროთ. არ დაინდოთ არც დიდი, არც პატარა. მშვიდობას გაუმარჯოს!
ვემ... სახ... საბ... შირს!!! - იფეთქა მწკრივმა.
მოემზააა-დეთ!
ცალ ხელში ორლესული ბარი ებოძა საქმემოწყურებულ სტასიკს, მეორეში – საწამლავი. იქვე,
მინდორში, შარვლები გამოურჩევლად ყველას ჩახადეს ფერშალებმა (ვითომ მიაღწევდა კია
რომელიმე მათგანი ს. ორჯონიკიძისეულ დიდებას?), ნემსები შეურჭვეს იქ, რაღაცა ძალიან
მყრალი სითხეც შეასვეს, არ დაჯღანულან, ასე იყო ალბათ საჭირო. ღამებნელში უცხო ქალაქს
ავტომანქანებით უახლოვდებოდნენ, და ერთი მათგანი ალბათ უკვე ნამყოფი იყოიქ, რადგან
მთაწმინდისა და მამადავითის დანახვაზე უყოყმანოდ თქვა:
ეს თბილისია, გრუზია, ხალხთა ჯალათის სტალინის ქვეყანა.
და უფრო მაგრად ჩაბღუჯეს კუთვნილი ბარები.

სტალინის ქვეყანა რომელიც იყო, კარგად იცოდა მონადირემ.
ზიმბაბვე და პაკისტანი უფრო იყო სტალინის სამშობლო, ვიდრე საქართველო. რადგან იმ
ქვეყნებისა დიდად არა ენაღვლებოდა რა, თავის ყოფილ სამშობლოს, საქართველოს კი, თვალს
არიდებდა, როგორღაც ეხამუშებოდა, არ უსწორებდა თვალს.
რადგან სტალინს თავისი ნამდვილი ქვეყანა დიდადა ჰქონდა.
...შე იმისშვილო, შოთა და ვაჟა არ იცი და, შენივ სტალინით გვაფასებ, არა?
სტალინის ხალხი არ იყო, არა,კიბეებზე და შოთას გამზირზე რომ იწვნენ, იდგნენ.
თავისას ცეკვავდნენ... თავისას მღეროდნენ... თავისას მოითხოვდნენ. სხვისა არა უნდოდათ-რა.
ახლოვდებოდნენ სტასიკი და დროებითად შემჭიდროებული თანამეცხედრე ძმანი მისნი, და
მონადირის შეშფოთებული სული მშობლიურ ხალხში, თავისიანებში, მაინც გზაარეული
დაწრიალებდა – რაღაც ცუდს, ძალიან ცუდს, მაგრამ მხოლოდ დედამიწურს, უგრძნობდა გული.
აქ ათასებად შეკრებილიყვნენ, ეს – ხალხი იყო, მაგრამ ყოველ იმათგანს, ყველას, საკუთარი ერთი
სიცოცხლე და ერთადერთი ნაბოძვარი სამშობლო ჰქონდა, მონადირეს თან უხაროდა მათი ასე
ერთად დანახვა, - საქართველოთი გაერთიანებულებისა, მაგრამ რაღაც ცუდსაც გაბმულად და
ძლიერ უგრძნობდაშეჭირვებული გული, და ახლა უნდოდა მათი დაშლა, თუმცა ძალიან, ძლიერ
ეამაყებოდა მათი ასე ერთად-ყოფნა; მაშინ სხვა იყო, წინა ნოემბერში სულ სხვასა გრძნობდა,
ცუდს არაფერს ეუბნებოდაგული, ახლა კი, თან უნდოდა, რომ ყოველთვის ასე ერთად
ოფილიყვნენ და მაინც უფრო მეტად უნდოდა რომ, მაინც, მაინც რომ დაშლილიყვნენ,
დაუჯერებდა კია, ვინმე? დაუჯერებდნენ კი არა, მოღალატედაც კი ჩათვლიდნენ, მაგრამ ამისი
არ ეშინოდა, - მონადირეს არ შეეძლო, სულ მცირე ნიჭადაც კი არ დაჰყვა ამდენ საკუთარსულიან
ადამიანთა წინაშე გამოსვლა, რჩევა და მოწოდება, ვერა ბედავდა, და გინდაც კარგად
შესძლებოდა, არა, არა, არ დაუჯერებდნენ, ეგებ უცნობებს მოგზავნილადაც კი ჩაეთვალათ, იქ
გველის სულიც დატრიალებდა, არადა, ყველა მათგანი, გდაცმულების ჩაუთვლელად,
თავისებურად სპეტაკი იყო ახლა, მაგრამ გონივრებს, ვისაც მწარედ ჩაბეჭდოდათ ის ცხრა მარტი,
არ უჯერებდნენ, არ ესმოდათ იმათი: „ჯერ ის შევითავისოთ საფუძვლიანად, ამ მოკლე ხანში რომ
შეგვეძინა - სასულიერო აკადემია, საწყობებად გადაკეთებული ეკლესიების ეკლესიებად
დაბრუნება, დაბრუნებული რობაქიძე, სამმაგი სეიფიდან გამოღებული „მონანიება“, ქაქუცა
ჩოლოყაშვილის სწორად ხსენება, კიდევ რაღაც-რაღაცეები... ასე, ორიოდ დღეში, ყველაფერს
ერთად არავინ მოგცემს, რაგინდ კარქა არ ლაპარაკობდეს... გონიერება, ზომიერება... აჩქარებითა
სოფელიო... გაგიგონიათ? არ შეგვარჩენენ ასე უცებ განზე განდგომას. სიბრძნე და ჭკუა
გვმართებს მეტი... ძალიან ხომ არ ავჩქარდით, ხალხო... არ შეგვარჩენენ.“
„მართლები ვართ და, ვერაფერს გაგვიბედავენ. ახლა სხვა დროა.“
„კარგად ეცადეთ, როგორმე დიდ შენობაში შერეკოთ. ის შენობა მაგათი მინისტრთა საბჭოა და
ამიტომ სამართლიანად გვექნება სროლის უფლება, - პრიკაზჩიკ იროდის მიერ გულჩატანილად
შემუშავებულ გეგმას სტასიკსა და მისთანებს გადასცემდნენმთლად წვრილ-წვრილი
პრიკაზჩიკები, - მერე ტელევიზიასთან ჩაირბენთ, იქაც შეჰყარეთ, ი ტამ გვაქვს სროლის უფლება.
მეავტომატეები სულ მუსრს გაავლებენ.“
„დაიშალენით, - იხვეწებოდა მონადირის ისე ძალიანშეშფოთებული, რა მოსატანია მაგრამ,
პარტბილეთდაკარგულიიროდივით, სული, მაგრამ არ დაუჯერეს.
რა ბევრნი იყვნენ, რორგორი მართლები და რომელიმე პრიკაზმეისტერის მიერ განწირულები
მაინც, ბევრნი რომ იყვნენ, ესშორიდანაც კარგად ჩანდა, შეკრთა სტასიკი, მხრებჩამოყრილნი
იდგნენ პოდელნიკებიც მისი, მაგრამ მშობლიური ტანკებირომ აინახეს, როგორ მიეცათ გული, აჰ,
სახელმოხვეჭილი ტანკები ჯერ გაატარეს და უკან მედგრად გაჰყვნენ,
„ატრიაა-ად, სდექ! ნალეე-ვუ!“
და აქ სტასიკი ძლიერ დაიბნა:
ყველანი ისხდნენ, იმ ღამებნელში, ვერგათენეულ ცხრა აპრილშისტასიკისათვის ყოვლად
უცნობი აუარება ყუჩი სანთელი ციაგებდა იქ, და, ჯერ ჩამორჩენილი ეკლესია ეგონა იქაურობა,
მაგრამ არა,არა, ვიღაც რუსტაველის გამზირზე იყო,და,ტელევიზიით ბევრჯერ ნანახს რომ
მოელოდა – მიუღებელ კაპიტალისტურ ქვეყნებში გფიცვისას როგორ ესროდა ხალხი
სამხედროებს პროტესტის ნიშნად ქვებს, ბოთლებსა და ათს უბედურობას, ამია ნაცვლად კი,
წყნარად ისხდნენ ქართველები და, მხოლოდ თავისას მოითხოვდნენ, სხვისა არაფერი
უნდოდათ-რა, მაგრამ საზრიან სტასიკს მსწრაფლ გაახსენდა: „არ მოგატყუონ.თავს
მოიკატუნებენ“, და მყისვე გააფთრდა: „როგორ, სტალინის ხალხმა კიდეც უნდა მომატყუოს მე“ -
ახხ, ბრაზისაგან სულ აცახცახდა, და, იქვე გაისმა:
იმოქმეეე-დეთ!
და, პირველ რიგში, მისუსტებული მოშიმშილეებისაკენ ბარშემართულები დაიძრნენ, მაბრამ

ხალხი წამოიშალა, გზა გადაუღობეს, მერედა, ვინ აკადრათ ეს, - ჯალათისტებმა, ტალინის
ხალხმა, და თავისიანთაგან ერთი-ორმა აასწრო სტასიკს, სტასიკსარ ჰქონდა კარგი პოზიცია,
ხელბარიანთა შუაგულში იყო, ისინი კი, მეწინავენი, ქალებს ურტყამდნენ, ქალებს
ხოცავდნენბარიანებშიშეიჭრა მონადირის უმწეო და შეშლილი სული, „რას, რას აკეთებთ!ამას
რას სჩადით!“ მაგრამ რომელი ერთი დაუგდებდა ყურს, თავიანთ ქალებს მოწყურებულნი,
ყაზარმებში გამოკეტილნი, სულ სხვა ქალებზე იყრიდნენ ჯავრს და ხოცავდნენ ახლა,
„კაცისმკვლელებო, ამას რას სჩადით!“, ისევ ყვიროდა უმწეო მონადირე, „ამას რას სჩადით,
ტოლსტოი გყავდათ!“, ვინ დაუგდებდა სიცრუეებით ისე გამოტენილ, ვერგამოსაფხეკ ყურებს,
მაინც ყვიროდა: „პუშკინი გყავდათ, მუსორგსკი გყავდათ!“ „ვოტ ვამ!.. - ბარიანი ხელის ყოველ
დაქნევას ასე ყოლებდნენ ყაზარმელები: - ვოტ ვამ... ზა სტალინა... ზა სტალინა...“ მაოხრებელი
გზირი... „ბუნინი გყავდათ, უბადრუკებო, სისხლისმსმელებო! ჩეხოვი გყავდათ!... - ისევ ამაოდ
ღრიალებდამონადირე, - რახმანინოვი, დიდი სალტიკოვ-შჩედრინი გყავდათ!“ ვიღას ახსოვდა
შენი ბულგაკოვიცა და პლატონოვიც, პროკოფიევი, ან, პრიკაზი ჰქონდათ, ხლა იმათგან არავინ
ჰყავდათ, და, მარჯვენა თუ დაეღლებოდათ, მისწრება იყო საწამლავი, „უგუნურებო, ახლაც
გიდგათ ეკლესიები!, დიდი პლატონ კარატაევი ხომ მართლა გყავდათ!“ პლატონ კარატაევი კი
არა, დოსტოევსკიც აღარ ახსოვდათ, თუმც ეგებ წაუკითხავ რასკოლნიკოვს უფრო გრძნობდა
წყეული სტასიკი, რადგან ნაჯახზე არანაკლებ, უფრო მჭრელიც კი, ბარი რომ შემართა, გოგონა
იდგა მის წინ წყნარი, და შიშით კი არა, გაოცებული შესცქეროდა მხოლოდ, და გამოზოგილი
სიამოვნებით, ნელა შემართა სტასიკმახელი, ყვრიმალებდაბერილმა, კბილებში გამოსცრა: „ვოტ
ტებე...“ და მთელი თავისი იმ არსებით მძლავრად, ღონივრად რომ დაიქნია კუთვნილი ბარი, თან
დააყოლა: „ზა სტალინა...“
სტასიკის მამა „ზა სტალინაააა“-ს სულ სხვაგვარად ყვიროდა ხოლმე.
თავგაპობილი იწვა გოგონა, დაჩერებოდა ვალმოხდილი ჭაბუკი სტასიკ.
ეგონა, მოსპო.
***
იქ ბევრნი იყვნენ გოგონას ტოლები. ყველასთან კარგად იყო, განსაკუთრებით კი სამი უფროსი
ბიჭი მოსწონდა – გოგიტა და კახა ჩხაიძეები და იმათი მართლა მეგობარი გოგლიკო. ბიჭები
ცოტათი უფროსები უნდა ყოფილიყვნენ, აბა რა. გოგონაზე ცოტათი ადრე იყვნენ მოხვედრილები
იქა და, გოგონას ყოველ კუთხე-კუნჭულს კარგად აცნობდნენ. გოგონას სამივე ძალიან-ძალიან
მოსწონდა,მაგრამ თავიანთ ბაღში მხოლოდ გოგიტასთან ერთად დაიარებოდა
ხელიხელჩაკიდებული.კახას აქა, ჩვენთან, ერთი ისეთი სიცოცხლე-გოგო ჰყავდა, თვალებს
ძნელად დაუჯერებდი, ორწლინახევრისამაც კი იმდენი ლოცვები და „ვეფხისტყაოსანი“-დან
ადგილები იცოდა, ვერც წარმოიდგენდი; ასეთი საამაყო გოგო გვყავს ეკო.
***
დიდად ამრეზილი დსცქეროდა შორიდან სტასიკსა და იმისთანებს იმედგაცრუებული

პრიკაზჩიკი.
ეს რა თაობა წამოვიდა... ვერც ერთგან შერეკეს ექსტრემისტები, ვერც მეორეში... როგორი დიდი
ოპერაცია ჰქონდა ჩაფიქრებული და, რა გამოვიდა – რაღაც ოციოდ ერთეული... კიდევ კარგი რომ,
გაქცეულებს დიდხანს მისდიეს, თორემ ასე ცოტა ერთეულიც კი არ იქნებოდა... „ცუდი თაობა
წამოვიდა... - დამწუხრებული ფიქრობდა პირწავარდნილი სტალინისტი იროდ, და თავს მაინც
იმხნევებდა, - არა უშავს-რა, კომენდანტის საათს ძალიან გვიან შემოვაღებინებ და ხუთიოდ
წუთში დავერევი... მომავალი ჩვენია...“
რა იცოდა თუ, კომენდანტის საათიც ჩაუფლავდებოდა, რაღაცა ერთი ერთეული მხოლოდ...
დედამისისთვისაც გეკითხა, ძაღლთაპირო, როგორი რთი ერთეული იყო!
„კარგი, ვთქვათ მაშინ ღამე იყო და ადვილად მიმოიფანტნენ, - გაიფიქრებდა ორი დღის შემდეგ
კომენდანტის საათისკვლავაც გაწბილებული შემომღები, - მაგრამ დღის, კარგ განათებაში,
ველოსიპედზე ამხედრებულ ტრანსპორტირებულ იმ ათი წლის ექსტრემისტს უკეთეს ადგილას
ვერ მოარტყეს ტყვია? მხოლოდ თეძოში... თან, იმ ჩაშლილ ღამეს ჩემდამი დაქვემდებარებულ ორ
ჯარისკაცს ქვაც რომ მოხვდათ კასკებში? სერიოზული კომოციო აქვთ, დაუშვებელია!
სამაგალითოდ უნდა დაისაჯნონ! კიდევ აქეთ არიან ჩემზე ნაწყენები“.
ათვალწუნებით დასცქეროდა მქშინვარე გამორჩეულებს, „მზადყოფნის ფრიადოსნები თქვენ არ
იყოთ... უბადრუკები ეს“, მაგრამ დიდსულოვნად თქვა:
მაინც აჭამეთ.
პოლიტრუკმა კი მიუგო:
ორი მათგანი ვერ იმსახურებს ამას.
რატომ.
ორი მათგანი ვერაა ხასიათზე.
ალბათ ოპერაციის შეუსრულებლობისათვის.
არა, ბარები უშნოდ გააგდეს ხელიდან.
არა უშავს-რა, - თქვა სტალინისტმა!1 – შეეჩვევიან. მაინც აჭამეთ.
სტასიკი იქვე, რუსთაველის გამზირზე იჯდა და კუთვნილ საჭმელს მადიანად ჭამდა. ჯერ
სწრაფად, ღონივრად ღეჭავდა და მერე სწრაფადვე ყლაპავდა. ცოტა მანამდე მიცვალებულები
ჯერ შეაქუჩეს, ბრეზენტი გადააფარეს (ფაიფარა, კი, ჩადენილი), მერე მანქანებს გაატანეს და
ახლა, ხელები მაინც დაებანათ! - ჭამდნენ.
მონადირეს კი ამ წუთას, ამჟამად, დროებით მაგრამ ძალიანზე უფრო ძალიან შეზიზღებოდა
ადამიანის მოდგმა, მხოლოდ ესენი კი არა, საკუთარი თავიც ეზიზღებოდა, რადგან მათგვარი
აღნაგობისა იყო, და საკუთარ თავს გამწარებული ახსენებდა: „შენც ოხერი ხარ, ქათმის დაკვლას
არა კადრულობ და, კარგა გემრიელად კი შეექცევი, ძროხას ყელს არ სჭრი და, მშვენივრად
მიირთმევ, ღორის სუკები ნერწყვმომდგარს მოგწონს და ღორის გამომშიგნავებს კი ამრეზილად
შესცქერი... შენი სუნთქვაც კი, უნებური, მაგრამ მაინც დანაშაულია... რაღაც უხილავ ათასგვარ
მიკრობს ისუნთქავ და ჰკლავ, ტყუილად კი არ ატარებს ბუდიზმის ზოგი მიმდევარი
დოლბანდს... და რაგინდ თუნდაც კარგად მოიქცე, სუნთქვა ხომ მაინც ყველას გვინდა და,
ჰაერსაც კი მახინჯებ – ჟანგბადს წამდაუწუმ ნახშირორჟანგად აბრუნებ ხოლმე... დედა-ბუნებას,
ჟანგბადს ულევად რომ გიბოძებდა ხოლმე, როგორ ექცევი – აბინძურებ, აჭუჭყიანებ! და
სასიკვდილოდ გყავს დაჭრილი... შენც ოხერი ხარ!“
ვინმე რუსტაველის სისხლდაღვრილ პროსპექტზე იჯდა სტასიკ, ირგვლივ კი რა აღარ ეყარა –
ქალის ფეხსაცმელები, ლეიბები, თავსაბურავები, კაშნეები, ჩანთები, ცხვირსახოცები, წიგნები,
ნოტები...
და ერთიც ჩანთა, თბილ წინდებიანი.
სტასიკს ამეებისა დარდი არა ჰქონდა, სისხლში იჯდა და გულიაშს შეექცეოდა. ბისკვიტს ატანდა
ზედ.
შეძრწუნებულმა მონადირემ კი აღარ იცოდა, რა ეშველებოდა, ეს – მისი ხელობის კაცისათვის
საშინელება იყო, ახლა, ამჟამად, ადამიანი, როგორც ასეთი, ეზიზღებოდა!
***
მაგრამ იქა, ძალიან ზემოთ, ხელიხელჩაკიდებულები დაიარებოდნენ გოგიტა და გოგონა.
ის ერთი დიიდი ბუჩქი, ყვავილებით როგორ უხვად დახუნძლული, სუმუდამ უხმობდათ. ახლაც
იმასთან იდგნენ, გოგიტამ კი ერთი დიდი ყვავილი შეარჩია და, ყურთან მიუტანა. მთლად
გატრუნული იდგა გოგონა, რა ესმოდა და:
„რამ შემქმნა ადამიანად?

რატომ არ მოვედ წვიმადა...“
***
კრიმში ჯერ ვერა და, კურორტ ცკალტუბოში კი ნასადილევზე ამაყად მიმოდიოდა უფასო
საგზურიანი ახლად უფროსი ლეიტენანტი სტასიკ.
ხალხთაშუა მიდიოდა.
ერთ ინგლისელ მეცნიერს, გვარად ბაქსტერს, ასეთი ცდა ჩაუტარებია: ქოთნის ორი მცენარე
მდგარა ოთახში, სადაც ბაქსტერმა ვიღაც ადამიანი შეიყვანა და ერთი მათგანი დაუნდობლად
ააჩეხინა. მერე, მეორე დღეს, ცოცხლად დატოვებული მცენარე რაღაც ძალიან მგრძნობიარე
ელექტროხელსაწყოს შეუერთა და რიგრიგობით, ცალ – ცალკე შეუშვა იმასთან რამდენიმე სხვა
ადამიანი. მცენარის მდგომარეობის აღმნუსხველი ხელსაწყო არაფერს აჩვენებდა,
გატრუნულიყო. მაგრამ როდესაც ის ამჩეხავი შეუშვეს, ხელსაწყო ლამის ახტუნავებულა,
მცენარეს ისე შეუცხადებია. მისი გასვლისთანავე კი, დაშოშმინებულა. ამ ცდის ამბავი
კალენდარში მოკლედ კი წაიკითხა მონადირემ, მაგრამ გულში ჩარჩა და მერე ძალიან
დაინტერესდა: ნეტავ ყოველგვარი აჩეხვის უცოდინარ, სულ სხვა მცენარესთან რომ შეეყვანათ ის
ადამიანი და მცენარე კი იგივ ხელსაწყოთი გამოეცადათ, ნეტავი ოდნავ მაინც არ
შეიშმუშნებოდა?
კალენდარში ამაზე არაფერი ეწერა, მაგრამ მონადირემ მტკიცედ იცოდა რომ, ვისაც ჩაუვლიდა
სტასიკი, შორეულად მაინც რაღაცას უგრძნობდა გული...
მზეზე ჩაყვინთული ბერიკაცები, შეიშმუშნებოდნენ.
გოგო და ბიჭი, ერთმანეთს თვალებდახუჭული რომ ჰკოცნიდნენ, შეკრთებოდნენ.
ბურთს დადევნებული ბავშვი რაღაცას წამოჰკრავდა ფეხს.
მაგრამ სტასიკი ბაქსტერის ცდისა ბაიბურშიც არ იყო და ხალხში ამაყად მიმოდიოდა. ხანდახან
რაღაცით შემცბარ ადამიანებში ხალისით თამაშობდა დომინოს და შაშს, იმის ხელში გამოვლილ
ქვებს როგორღაც ფრთხილად იღებდნენ ადამიანები, თუმც სტასიკისა არაფერი იცოდნენ.
სტასიკი კი აბაზანებს ხალისით იღებდა, ყოველი შემთხვევისათვის ანალიზებზე ბევრმხრივ
წარსდგა, ლექციებს ესწრებოდა საერთაშორისო თემებზე... უფასოდ ჭამდა , უფასოდ სვამდა.
ვისას...
გახალისებულიყო.
...მაგრამ დრო გადიოდა.
***
გავიდა დრო და, გოგონა ისევ თავის გამოქვაბულში იყო, დამწუხრებული, იქ დედის ცრემლებს
და მამის გულს მიუგდებდა ყურს, წმინდა ნინოსი რომ ჩამოესმა:
წამოდი, გიხმობენ, შვილო.
და მხრებში მაშინვე ფაქიზად შეუდგა ორი ცისარტყელა, ძალიან მჩატე იყო, ციმციმ წაიყვანეს.
მზემ, მარიამმა, მიიახლოვა და გულში ჩაიკრა, მოეფერა.
ვიღაცა ხნიერი კაციც წარსმდგარიყო იმათ წინაშე, ძალიან გაცვეთილი პალტო ეცვა.
„ვაიმე, რას გავს, - შეცბა გოგონა, - ცხვირი ასე რამ გაუსია... ეს რა წითელი თვალები აქვს, ამას აქ
რა უნდა...“
- ვერა ცნობ, შვილო?
ვერა, - თქვა გოგონამ. მაგრამ გული ძალიან უძგერდა.
თადარიგში გასული კაპიტანი სტასიკ წარსმდგარიყო იმათ წინაშე, ვიტიას გამონაცვალი უცნობი
ფერის პალტო ეცვა, ოცდაათი კაპიკი ჰქონდა ჯიბეზე.
- შენი მკვლელია, შვილო.
- მე მკვლელი არ ვარ! - წამოიძახა სტასიკმა, - მე მხოლოდ პრიკაზს ვასრულებდი!... ეგენი დავკაში
მოყვნენ.
რაში მოჰყვნენ?
ერთმანეთი გადათელეს! - თუმც იქაურებისა არა გაეგებოდა-რა, მაინც თითქოსრაღაცდა ძალიან

არსასურველ განსაცდელს გრძნობდა და თავს მაშინდელი შენაკოწიწით იმართლებდა: -
მაგათერთმანეთი დავკაში გადათელეს, ჩემი თუ გჯერათ, თვით ჩემზე სანდო ბევრად უფროს
თვითიროდს ჰკითხეთ, თუ არ გჯერათ!
მაგრამ პრიკაზჩიკს რა პასუხი უნდა გაეცა, ადუღებული კუპრის ტბაში იხარშებოდა,

გოგონასათვის ყოვლად უცნობადგილას, სადღაც, და, შავ ორთქლ – ადენილი, გიზგიზა
ცეცხლით შემოგარენ-ახტუნავებული, რასხად (რასხი: შავ-წითელი) ფართხალებდა, მწარე
ღრიალით იხვეწებოდა: „მომკაა-ლით! გამათაა-ვეთ!“
მიართმევდნენ, კი, სიკვდილს.
მე... ამან მომკლა, იქა? - იკითხა გოგონამ.
და როგორც მაშინ, გაოცებული შეაცქერდა.

პირქუში არსებაც იცდიდა იქვე, სტასიკისთანაების პრიკაზჩიკამდე ნავით ერთგულად
გადამყვანი.
ბარი მიეცით,- თქვა მარიამმა.
- მე ბარი არ მინდა! - ასავსავებდა ხნიერი სტასიკი, - მე ბარი რად მინდა, თადარიგში გასული ვარ!
ის საწამლავი, - თქვა მარიამმა, - როგორ გაბედეთ, როგორ იხმარეთ...
- მე პირადად არ ვიცოდი საწამლავი თუ იყო! - თავი ისევ ტყუილით იმართლა მწარედ

აფორიაქებულმა სტასიკმა, თითქოს გრძნობდა რა წარმოუდგენლობაც მოელოდა, - მე არ ვიცოდი
საწამლავი თუ იყო, გამაბრუებელ საშუალებად მომასაღეს! პირველად მესმის!..
- და ბარი, ბარიც არ იცოდი?
თავჩაქინდრული იდგა სტასიკ.
- ვთქვათ, ისიც არ იცოდი, უდანაშაულო თუ იყო. მაგრამ ასეთ პატარაზე, ასე პატარა გოგონაზე,
როგორ შემართე ბარიანი ხელი.
ერთხანს კი დუმდა, მაგრამ საზრიანი იყო სტასიკი:
ძალიან ბნელოდა! იმ სიბნელეში იგი უფრო უფროსად გამოიყურებოდა!
რამდენისა გეგონა მაინც...
ასე... ასე მთელი ოცი წლის სრულწლოვან დაფიქსირებულ მოქალაქეს გავდა.
რას ჰგავდა?
სრულწლოვანს. ძალიან ცუდად ჩანდა იმ... თქვენი სახელი?
მარიამი.
ძალიან ცუდად ჩანდა იმ სიბნელეში, ამხანაგო მარიამ!
აქ წმინდა ნინოსაც კი გაეღიმა, მოკლედ ჩაიქნია მარცხენა ხელი.
ძალიან ცუდად როგორ ჩანდა, - თქვა მარიამმა, - სანთელი ეკავა ხელში.
ხნიერმა სტასიკმა უმწეოდ მიმოიხედა, მაგრამ იმ პირქუშის თვალებს წააწყდა და, აქ კი კარგა
მეათასედით იგრძნო რაც მოელოდა და, ამითაც კი შეძრწუნებული, სხაპასხუპით ალაპარაკდა:
რომელიგამართლებულიკაციმემნახეთ! მეშედარებითპატარაკაცივარ!
მეარაფერშიარგამიმართლა! აგერ, ოცდაათიკაპიკიცკიგამომყვა არადაპივაისემინდოდა...
ვერხედავთპალტორორგორიმაცვია! - და, ერთბაშად გასაწყლებულმა, მძიმედ დაამატა: - დედაც,
დღეში ორჯერ მცემს.
ვინა გცემს?
დედა. ჩვენში ცოლებს ასე ვეძახით.
დაფიქრებული გოგონა თავისთვის იდგა.
სანამ არ თვრებოდი, ხომ არა გცემდა?
არა. დავუძლურდი და მომერია.
მემრედა, რატომ დაიუძლურე თავი.
აბა, რა მექნა! - აქ კი ცამდე სწორად თვლიდა თავს სტასიკი და, აფეთქდა: - აბა,
მე რა მექნა, ჩვენში მთელი შვიდი თვე იცის ზამთარი და სულ ფეჩზე ხომ არ ვიწვებოდი! ეგ მაგის
საქართველოა, კალორიებიანი ვინაგრადი რომ მზამზარეულად ჩასდით მუცელში! ვერ ვიტან
მაგათ!!
დაფიქრებული შესცქეროდა გოგონა. ახლაც ყუჩად იდგა.
ყურძნის მოყვანას რა შრომა უნდა, თუ იცი.
რა შრომა უნდა – მხოლოდ დაწურე და დაასხი-დალიე!
გულზე მიიდო ჯვარი სტასიკით შემკრთალმა წმინდა ნინომ.

სიჩუმე იდგა ისეთი რომ, აის დიადი სამხმოვანებაც კი არ ისმოდა.
მაგრამ ღვთისმშობელი ალაპარაკდა. იმას ხმა ჰქონდა რომ? ახლაც კი, ეკლესიაზე მთვარის შუქის
დაფენას ჰგავდა.
- ყური დამიგდე. მე აქ არავის ვასამართლებ. არასოდეს. მაგრამ შენი თავი მე გა მომიგზავნეს.
ალბათ იმიტომ, რომ ეს გოგონა ჩემი ერთ-ერთი გამორჩეული შვილობილია. საქციელით რომ
გახრწნილი იყავი, ეგ შედარებით არაფერი, შენ სიტყვებითაც მეძავი დარჩი, შენი ერის დიდმა
შვილმა კი ერთხელ ასეც თქვა, რომ, ყველაფერი შეიძლება ეპატიოს ადამიანს, სიტყვით
მრუშობის გარდა. მაგრამ მე არაფრის მისჯა არ შემიძლია, - და გოგონასკენ გაიშვირა ხელი, - დაე,
ამან გაგასამართლოს.
და აქ სტასიკი იმ პირქუშმა გოგონას ქეჩოთი მიჰგვარა.
დაფიქრებულიყო ყმაწვილი მსაჯული.
ყველანი, დუმდნენ.
ის სამხმოვანებაც კი, მარადიული, ახლა დადუმებულიყო; არაფერი უბიძგებდა არსაითკენ,
მხოლოდ თავისით უნდა გამოეტანა მსჯავრი, უმწეოდ მიმოიხედა გოგონამ და, წმინდა ნინოს
ვაზის ნასხლევს რომ მოჰკრა თვალი, წამოიძახა:
გთხოვთ, აპატიოთ, დიდო მარიამ ღვთისმშობელო!
რკინის თითები გაკვირვებისგან მოუდუნდა უცხო პირქუშს!..
კარგად დაფიქრდი.
გთხოვთ, აპატიოთ, შეხედეთ, რა უბედურია...
კარგად დაფიქრდი. მე არაფერს არა გკარნახობ, მაგრამ არ მინდა რომ

აჩქარდე, შვილო.
- აჩქარებით არ მომსვლია ეს, მე მაგაზე ბევრჯერ ვფიქრობდი. ეგ ალბათ ისე დაიბადა, ისე
გაზარდეს...
და თუმც თავს ისევ იკავებდა, უფრო მოულბა ხმა:
შენი გამოქვაბული თუ გახსოვს, შვილო? უთვალავწვეთება, გაბზარულქვიანი.
იმ გამოქვაბულში ვფიქრობდი სწორედ, დიდო მარიამ-ღვთისმშობელო.
მერე?
ისევ ისმოდა ის დიადი სამხმოვანება. სახელითა მამისა და ძისა და სულიწმიდისა – უფრო.
გთხოვთ, აპატიოთ, ყველაზე დიდო ქალბატონო. ეგა, ცოდოა...
რატომ, შვილო.
მაგან აქაურობისა არაფერი იცოდა-რა, წარმოდგენაც კი არა ჰქონდა. აპატიეთ

- რა, დიდო მარიამ-ღვთისმშობელო.
ღრმად დაფიქრებულიყო ყველაზე დიდ ქალბატონი, წმინდა მარიამ-ღვთისმშობელი, დიდი
მარიამი, მზე.
გოგონასათვის, და თავისათვისაც, სიხარულის ცრემლი სდიოდა.
თქვენ გიძღვნით, დედებს.
1989 წ. წიგნის ელექტრონული ვერსია მოამზადა

საიტმა: www.PDF.ChiaturaINFO.GE

გურამ დოჩანაშვილი - მოთხრობები PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

გურამ დოჩანაშვილი - მოთხრობები PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.PDF.ChiaturaINFO.

3. ყველაზე კარგი პაპა--------------------------------------------------------------------------------------- 86

4. ჩვენს ეზოში წვიმა მოდის.და შავ ტანსაცმლიანი მამაკაცი---------------------------------------- 97

5. პირველი კონცერტი-------------------------------------------------------------------------------------- 114

7. იგი სიყვარულისთვის იყო გაჩენილი ანუ გრიშა და მთავარი----------------------------------- 135

9. მთვარიანი ღამე (ფიქრები ფიროსმანზე)------------------------------------------------------------ 228

10. მთის გადაღმა-------------------------------------------------------------------------------------------- 260

11. მიხეილი და ალექსანდრე------------------------------------------------------------------------------ 272

12. მუსიკოსი-------------------------------------------------------------------------------------------------- 301

13. მხიარული ბორცვი-------------------------------------------------------------------------------------- 307

14. ნაბიჯი----------------------------------------------------------------------------------------------------- 320

15. ორნი აქა _ იქ---------------------------------------------------------------------------------------------- 339

წიგნის ელექტრონული ვერსია მოამზადა

ყველაფერი დაიწყო იმით, რომ ხელმძღვანელმა დამიბარა და თქვა:

მე ჩემი ბედი... - არა მქონდა.

- ერთის მხრივ მეცნიერულ-ტექნიკური პროგრესი, - განაგრძო მერე ხელმძღვანელმა, -

- არა, არა, მაინც განებებას ვაპირებ და... ადამიანის ცხოვრებისეულ მოქმედებაში

პატარა ხანს შეჩერდა და მე ვთქვი:

- თავისუფალი დროის გამოყენების შესწავლა ამ კუთხით, - განაგრძო მერე

- რასაკვირველია. ხოლო თუ წააწყდებით რაიმე გაუგებრობას, გართულებას,

- ბევრი ხალხი იყო?

- არა უშავს, კი.

- შენიშვნები ბლომად ჰქონდათ?

- არა, არც ისე... შიგადაშიგ.

- ჰო, კინაღამ დამავიწყდა, - გაახსენდა ხელმძღვანელს - აუცილებლად ყურადღება უნდა

იმავ საღამოს ანკეტა გადავათვალიერე, ყოველი შეკითხვა გასაგები, მარტივი და

ჩვენ ვსაუბრობდით კარგად, გულწრფელად, კმაყოფილი ლამაზმანების სურათების

- და როგორც უკვე გითხარით, თავისუფალი დროის გატარება ორი რიგის

მაშინ მე გეგმაზომიერად დავუწყე ახსნა, რისთვისაც მივედი, ყურადღებით მისმენდა და

- ბოდიში, თქვენ თავად გადასწყვიტეთ თუ... - და დააყოლა: - ღმერთო, როგორ

- არა, ხელმძღვანელმა გამომგაზავნა.

- რა, ხელმძღვანელი აქ მოვიყვანო? - ჰუმორით ვკითხე, თუმცა უკვე ოდნავ

- არა, არა, მოყვანა რა რაჭიროა, ორიოდ სიტყვით დაახასიათეთ, წარმოდგენა რომ

- აბა, როგორ გითხრათ... ახალგაზრდა კაცია, ახოვანი, ენერგიული, თანამედროვე...

- ძალიან კარგად დაიწყო? - გამაწყვეტინა.

- დიახ! - და გაბრაზებულმა გავუმეორე, - ძა-ალიან კარგად დაიწყო.

- ეჰ, - თქვა კაცმა და მოიწყინა, - მარშალმა ედმონდო ბეტანკურმაც ძა-ალიან კარგად

- ვინ მარშალი, რას ამბობთ... - შევკრთი მე.

- ვინ და ბეტანკური, აბა აურელიანო-სქელს ხომ არ... - და შუბლზე შემოირტყა ხელი, -

- ვინ სქელს, რა სქელს... - ავღელდი მე.

- ვის და მარშალის ბიძაშვილს, აი, დიეგომ რომ გამოიჭირა... ვერ გაიხსენეთ?..

და, წარმოგიდგენიათ? - მკითხა:

- თქვენ ახსნით ამას?

თვალები აუციმციმდა, „გიჟია თუ რა?“ - ერთი კი გავიფიქრე, მაგრამ გიჟები ხომ არ

- როგორ ბედავთ სამსახურში... ნასვამ მდგომარეობაში, ჰა!

- მე? მე და ნასვამი?! - გაიოცა და უცებ საყვედურით შემომაცქერდა, - ააა, მივხვდი,

- სიამოვნებით, სიამოვნებით... ბოდიში, და არც ანსელმოიანი რომანი? ლჲოსასი, მარიო

მეგონა, გამკიცხავდა, მაგრამ შურით ამათვალიერა:

- ბედნიერი კაცი ყოფილხართ!

- რატომ და წინ ისეთი დიდი ბედნიერება გელით, მე კი ეს ბედნიერება უკვე განვლილი

- პირველად წაკითხვის. ესე იგი, თქვენ სამხრეთ...

- ბოდიშს ვიხდი, მაგრამ, - ვეღარ მოვითმინე, - თუ არა ვცდები, რესპონდენტი თქვენა

- რესპონდენტი რა არის? - მსუბუქად დაინტერესდა.

- აა, და თქვენ კი გემატებათ „კო“? ოღონდ თავში - კორესპონდენტი...

- არა, არა, მე - ინტერვიუერი ვარ.

მაგრამ აქ კაბინეტში ვიღაც მორცხვი კლიენტი შემოიძურწა. რესპოდენტმა ბოდიში

- ბოდიში, მაგრამ სამსახურის საათებია და... აბა, შევუდგეთ.

ანკეტიდან ხელის ზურგით განზე გადავაჩოჩე ჰალსტუხი და შევუდექი:

- დიახ, დიახ, - შეცბა, - მაპატიეთ, „კო“ - ეს ხომ თქვენია - კორესპონ...

- კორესპონდენტი არა ვარ-მეთქი! - მკაფიოდ გავუმეორე, - არამედ ინტერვიუერი,

- ათას ცხრაას... არა? - ჰუმორით ვკითხე.

- ვასილი მქვია, - იმანაც ჰუმორით მომიგო.

და პირდაპირ საქმეზე გადავედით, ასე დავეკითხე: