1

2
***

„ქალბატონებო და ბატონებო, გთხოვთ შეიკრათ ღვედები, ჩვენი ბოინგი ასრულებს რეისს მიუნხენი –
თბილისი. დაახლოებით 20 წუთში ქალაქ თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში დავეშვებით. ჰაერის
ტემპერატურა 20 გრადუსი ცელსიუსით, ჩვენი გუნდი და მისი კაპიტანი მშვიდობიან დასვენებას და
წარმატებულ საღამოს გისურვებთ“.

სკამის საზურგეს ვასწორებ. ილუმინატორში ქალაქი იშლება. თვითმფრინავის დაშვებისას ჟრუანტელმა

დამიარა მთელ სხეულში. საოცრად მიყვარს ეს შეგრძნება, ახლად ნაპოვნ სიყვარულს ჰგავს. ჯერ სიყვარულიც
რომ არაა ბოლომდე, რაღაც ცინცხალი, ახალი და ინტერესით და იმედით დახუნძლული გრძნობაა, სრულად
შეყვარებამდე გაყინული მომენტი.

გონებაში ყველა შესაძლო ვერსია უკვე დალაგებული მაქვს, აეროპორტიდან რომ გავალ, რა და როგორ იქნება.
იმ ქალაქში ვეშვებით, რომელიც ერთხელ, გაკვრით, 18 წლის წინ ვნახე. დანგრეული, მშიერი და
ჩაბნელებული. ახლა კი ანათებს, ბრწყინავს. ახალი პრეზიდენტის ახლად აშენებული, თანამედროვე
აეროპორტი პომპეზურად ეგებება მგზავრებს. დაუჯერებელია, ეს ის „უზღვო“ ქალაქია, ჩემი პაწაწინა ქვეყნის
დედაქალაქი. დავბრუნდი? იქნებ პირველად ჩამოვედი საერთოდ? აქაც სტუმარი ვარ.

ბარგი ცოტა მაქვს. დიდხანს მაინც ვერ გავჩერდები. ორი მნიშვნელოვანი საქმე უნდა მოვაგვარო, ერთი
სამსახურებრივი, მეორე პირადი, და ისევ უკან დავბრუნდე. გერმანულ, „უზღვო“ ქალაქში, თითქოს ჩემი
სამშობლო რომ გახდა და მაინც, სტუმარივით რომ ვარ გამოკიდებული, მთელი 18 წელია. ცხოვრებაში
პირველად მაქვს ფული და ცოდნა, რომ ამ ქალაქშიც შევძლებ, რაც დამჭირდება, ვიყიდო.

აეროპორტის კარში გასვლისას ტაქსის მძღოლების მთელი არმია მაწყდება, რუსულად მეკითხებიან, ტაქსი
ხომ არ გინდაო. თვალებს ვაცეცებ, ვცდილობ, ეს ბრბო გავარღვიო და გუ ვიპოვო. უცებ ვხედავ. დგას აწოწილი,
ხმელი, კეთილი გუ, დიდი ლამაზი თვალებით. სამგზავრო ჩანთა მთელი სისწრაფით გამოვაგორე.

– გუ, აქ ვარ, გუ! – ხელს მაღლა ვწევ.

ჩემკენ დაიძრა, სახე გაუნათდა, დაბნეულია, ცოტა არეული ნაბიჯით ცდილობს გასწი-გამოსწიოს მძღოლები
და მგზავრები. იღიმის, ზოგჯერ სახის კუნთები უკრთის.

ვდგავართ ასე პირისპირ მე და ჩემი გუ, ის გუ, კისერზე რომ ვეკიდებოდი, ტალღებში ცურვას რომ მასწავლიდა,
სანაპიროზე თოლიებს რომ ვაფრთხობდით და ხშირად საინტერესო ამბებს გვიყვებოდა მე და მიშოს. ის გუ,
მიშო რომ გულში ჰყავდა ჩაკრული, წითელი მანქანით სოხუმში რომ გვასეირნებდა. დედაჩემი რომ უყვარდა
თავდავიწყებით. ჩემი გუ დაბერებულა 18 წელიწადში. თმაში ჭაღარა შერევია, თვალებთან ნაოჭი დასტოტვია.
ხელები დაჰკოჟრებია. მის სახის კანს „უზღვო“ ქალაქის სიმშრალე დასტყობია. დრო მოერია. დრომ თავისი
ქნა. დრომ და ჩვენმა ამბავმა. მაგნოლიების და თოლიების მონატრებამ, სამშობლოში უსამშობლოოდ
ცხოვრებამ.

არ ვიცი, რა ვქნა. ჩავეხუტო, ძველებურად კისერზე ჩამოვეკიდო, ევროპულად ხელი ჩამოვართვა? სიტყვებს
ვერ ვპოულობ, მინდა, ვუყვირო, როგორ მიყვარს და ხმა არ ამომდის, სიტყვა არ მცდება პირიდან. ისიც დგას
ასე, გაშეშებული, მხრებში მოხრილი, დაბნეულ-დარცხვენილი.

– ნამდვილი ქალბატონი ხარ, ანიკო, – ამოღერღა როგორც იქნა. – ნამდვილი უცხოელი ქალბატონი, აი, ისეთი,
აეროპორტიდან რომ მიმყავს და მომყავს ბიზნესვიზიტებზე.

3
ბარგი საბარგულში ჩავაწყვეთ, გვერდზე სკამზე ვისკუპე. მანქანა სტიკერებით და ფლაერებითაა მორთული.
უკანა სავარძელზე მოხსნილი ტრაფარეტი შევნიშნე – TAXI.
– ტაქსის მძღოლად მუშაობ, გუ?

– ხო, ანიკო, ახლა ვტაქსაობ, მანამდე მშენებლობაზეც ვმუშაობდი, მაგრამ თირკმელმა შემაწუხა და მძიმე
რამეებს ვეღარ ვწევ.

– რატომ არ მითხარი არცერთი ტელეფონში?

– აბა, ეგ რა სალაპარაკოა. სოლოლაკში ხო?

– მგონი, კი, რაღაც პატარა სასტუმრო უნდა იყოს.

– ვიცი, სადაცაა, ჩემო ქალბატონო, მიგაბრძანებ. – იღიმის.

– შენ ისევ იქ ცხოვრობ?

– კი, ცოტა შევალამაზე ამ ხნის განმავლობაში. იატაკზე ლინოლეუმი დავაგე, კედლები კარგად გავლესე და
შევღებე. საბოლოოდ ნორმალური ოთახია, მე მყოფნის. სხვა მაინც არავინ მყავს და ჩემთვის საკმარისია. რაც
მთავარია, ტკიპები და ბაღლინჯოები დავამარცხე. ათწლეულების ბრძოლა მოვუგე, როგორც იქნა.

– კომპენსაცია მოგცეს?

– არა, კიდე რაღაც საბუთებს მაწესრიგებინებენ, ამდენი წელია. საკუთარ ქვეყანაში დევნილი რომ ხარ,
ურთულესი დასამტკიცებელია.

– ჩვენი ქალაქიდან მაგ საერთო საცხოვრებელში არავინაა?

– კი, ცისანა, გახსოვს?

ცისანა მახსოვს. ისეთი მოხუცი მეგონა ადრე, გამიკვირდა, ცოცხალი რომაა.

– ცისანასაც ვეხმარები რაღაცების შეკეთებაში. ერთხანს საბერძნეთში იყო წასული მომვლელად. მერე
რაღაცები აერია, უკან დაბრუნდა. ახლა ოჯახში მუშაობს დამხმარედ. თუ შემოივლი, გაუხარდება.

– აუცილებლად შემოვივლი, ჯერ ჩემს საქმეებს მივხედო.

– მიშო როგორ დატოვე?

– მიშო ჩემი ტკივილია, გუ, რაც ის ქალი მოიყვანა ცოლად.

– ხო, მახსოვს, ტელეფონში რომ მითხარი. ბევრად უფროსია?

– კი, უფროსია, ცივი და უჟმური. და ეს შვილივით ჰყავს დამონებული.

საბრალო მიშო, ყოველთვის მორჩილი იყო. არ შეგეწინააღმდეგებოდა. უხმოდ დაიყოლიებდი ყველაფერზე.

ხოდა, ასე დაიყოლია. რატომაც არა, ახოვანი, ულამაზესი, ახალგაზრდა მიშო.

4
– რომელ ქალაქში არიან ახლა?

– იქვე არიან, სადაც იყვნენ, იმ ქალის ბინაში ცხოვრობს. ფოსტაში მუშაობს. სწავლას თავი დაანება. ხელფასი
ნორმალური აქვს, ჰყოფნის. ზოგჯერ მეც ვაძლევ ხოლმე.

სუსტი და მიმნდობი იყო მიშო ყოველთვის, ჩემს კალთას გამოკერებული. არცაა გასაკვირი, ის უფრო
საკვირველია, მე რომ არ გავტყდი არასდროს. ეტყობა, მაინც მიშოს ხათრით. უფლება არ მომცა,
გავმტყდარიყავი. მიშოს კი ჰქონდა უფლება, პატარა იყო, ჩემზე უმცროსი და მე ვყავდი. სულ აკლდა დედა და
ბოლოს იპოვა თავისზე უფროს ქალში. ის ზრუნავს, ეფერება, ზოგჯერ უწყრება, ტუქსავს, ებუტება, მაგრამ
მყარია, სტაბილური. არსად წამსვლელი არ არის. არ მიატოვებს მიშოს, სულ დაელოდება, სადაც არ უნდა
წავიდეს, საიდანაც არ უნდა დაბრუნდეს. მიშოსნაირს სად ნახავს? მზრუნველ, თბილ, ტკბილ და ლამაზ მიშოს.
გრძნობს ამას მიშო და ამიტომაცაა მასთან. შეიძლება დიდად ვერც ხვდება, რამ მიაჯაჭვა თავისზე 16 წლით
უფროს ქალს, მაგრამ სიმშვიდის განცდა აქვს. არ შფოთავს, არც განსაკუთრებულ პასუხისმგებლობას, და არც
საგმირო საქმეების ჩადენას ელოდება მისგან ეს ქალი.

უცნაურია საკუთარ ქვეყანაში სტუმრად დაბრუნება. აქ არავინ მელის. ისიც არ ვიცი, სოლოლაკი სადაა.
მანქანის ფანჯრიდან განათებულ, გაზაფხულის თბილისს ვათვალიერებ, განიერ გამზირზე ხელჩაკიდებული
შეყვარებულები მისეირნობენ. ქვაფენილიან აღმართს ავუყევით, გუს მანქანას უჭირს აღმართზე ასვლა.
დაკლაკნილი მისახვევ-მოსახვევები გავიარეთ და სამსართულიან ძველ შენობასთან გავაჩერეთ.

– შემომყვები?

– უხერხულია, ანიკო, – მპასუხობს დამორცხვებით, – დაღლილი ხარ, დაისვენე, ხვალ დილიდან გამოგივლი
და, სადაც მეტყვი, გაგიყვან. მერე გემრიელად მინდა გასადილო. მცხეთაში წაგიყვან.

– ოღონდ მე გპატიჟებ!

– იმდენი ფული კი მაქვს, რომ ჩემი წითური ანიკო მცხეთაში დავპატიჟო. ნუ მომაკლებ ამ სიამოვნებას.

ისევ ვდგავართ ცოტა ხანს. ჰაერი იასამნის სურნელითაა გაჟღენთილი. სულ ველოდები, როდის მკითხავს
დედაზე. ისიც ყოყმანობს თითქოს. თითქოს ერთი სული აქვს, მკითხოს და თავს არიდებს. ვისაუბრეთ
ყველაფერზე მანქანაში, მთავარის გარდა. რამდენი კითხვა მინდა, დავუსვა. რამდენი ამბავი მინდა,
მოვაყოლო წარსულზე. რამდენჯერ მნდომია ტელეფონში მეკითხა, ზოგჯერ მეყვირა: რატომ არ მოიყვანე
დედაჩემი ცოლად? რატომ გაგვიშვი მარტოები? რატომ არ გახდი მამაჩვენი, გუ? იქნებ მეტი ბედნიერება
გვქონოდა ცხოვრებაში. იქნებ ოცნების უნარი შემენარჩუნებინა? იქნებ არ გადაეფარებინა დედას თავზე
თეთრი საბანი და არ გვევლო მარტოებს ცხოვრების გზაზე მე და მიშოს?! რატომ?.. და ყველა ამ კითხვაზე
პასუხიც მაქვს. ვიცი, რატომაც, მაგრამ მისი ამბავი მინდა. მისგან მინდა, ყველაფერი მოვისმინო.

– კარგი, ღამე მშვიდობისა. კარგად დაისვენე, – მემშვიდობება.

მანქანას ქოქავს. ვუყურებ, როგორ ატრიალებს ტაქსის ტრაფარეტმოხსნილ თეთრ მანქანას ვიწრო მოსახვევში
და თვალწინ სულ წითელი მანქანა მიდგას, რომლის საბარგულშიც მე, მიშო და დედა ვიმალებით. ჯიბეები
ოქროს სამკაულებით მაქვს გავსებული. დედას მუხლებზე მიშო თვლემს. მიქრის წითელი მანქანა და
მივყავართ, საჭესთან გუ ზის, ახალგაზრდა, ზღვისპირა ქალაქის ნამზეურით სახეზე.

სასტუმროს ნომერი კომფორტულია. ბარგი ამოვაწყვე, კარადაში შელაგება მეზარება. დაღლილი ვარ. მშიერი.
ხაჭაპური მინდა, ნამდვილი, ქართველის მომზადებული იმერული ყველით და არა ჩემი ნათითხნი იტალიური
მოცარელათი.

5
ხვალინდელი შეხვედრისთვის ყველა საჭირო მასალა ამოვიღე, ჩემი ნოუთბუქი გავხსენი. წამოვწექი და
მასალებში ჩავიჭყიტე.

სასიამოვნო შეგრძნებაა, როდესაც უცხოელი ექსპერტის რანგში გეძახიან მენტალური ჯანმრთელობის

პროგრამის შესაფასებლად. ტყუილად არ მიწვალია. ტყუილად არ მითენებია და მისწავლია. საბოლოოდ
მოვახერხე ერთ-ერთ კარგ სპეციალისტად ჩამოყალიბება. და ვინ რა იცის, ჩემში რა ხდება. არცაა საჭირო, ჩემს
საქმეს ვაკეთებ, პროგრამებს ვაწყობ, ჩემი ტრავმები კი სხვისი საქმე არ არის.

ზუსტად ვიცი, პრეზენტაცია კარგად ჩაივლის. ცენტრის წარმომადგენლები მთელ წელიწადს მოლაპარაკებებს
აწარმოებდნენ ჩემ დასათანხმებლად, გუნდი მზადაა, ჩემი ხედვა და შენიშვნები გაიზიაროს. არ ვნერვიულობ.
ერთი რამ მინდა, ალე შემხვდეს. იქ, დარბაზში რომ შევალ. ან თუნდაც დერეფანში შემეფეთოს.

რამდენი ჩემი ზარი და წერილი დატოვა უპასუხოდ. რამდენი მესიჯი არ ნახა ან წაშალა. მაინც მოუწევს ჩემი
მოსმენა. მოუწევს. მაინც მივაგნებ. ამ ქალაქში ვიპოვი. თვალებში ჩავხედავ და ყველა იმ კითხვას მივაყრი,
რომელიც მახრჩობს ამ დროის მანძილზე. მწარე გემოს ვგრძნობ პირში, მთელი სხეული მტკივდება. მის სახეს,
ნაკვთებს, თვალებთან ნაოჭებს ვიხსენებ და ერთმანეთის საწინააღმდეგო ორი გრძნობა იწყებს ჩემს ხრჩობას
– ზიზღი და ვნება, იმედგაცრუება და სურვილი მასთან შერწყმის, მის სხეულზე მიკვრის, მის სურნელსა და
სუნთქვაში ჩაძირვის. მხდალი, ლაჩარი ალე, ნუთუ მასზე ძლიერი აღმოვჩნდი?!

***

გულის ბაგაბუგი ყურში მესმის. მგონი, ყურში ცემს... ყურში როგორ მოხვდა გული? ან როგორ შეიძლება ასე
ხმამაღლა ისმოდეს?! ბოლო დროს რამდენჯერმე დამემართა ასე. ამ დროს ხელებიც ოფლიანდება, თითქოს
წყლით დავისველე. და ფეხის თითები მეყინება. განსაკუთრებით ნეკებს ვერ ვგრძნობ. ვცდილობ ხოლმე
ავამოძრაო, მაგრად დავაბიჯო ფეხი მიწას ან იატაკს, გააჩნია, სად ვარ. ახლა დიდ, განიერ პროსპექტზე ვარ.
შუქნიშანზე მწვანეს ველოდები.

ხელს მაგრად ვუჭერ ჩემს უმცროს ძმას. ის ტკივილისგან იჭმუხნება, თუმცა ხმას არ იღებს. ეტყობა, იმასაც
სჭირდება, იგრძნოს, რომ მარტო არ არის. მეც ვუჭერ, მაგრად ვუჭერ, თითქოს ასე ნაკლებად მეშინია ამ გზაზე
გადასვლის. გადასასვლელი გრძელია, კიდევ ბევრი უცნობი ქუჩა და უცხო მოსახვევი იქნება. აღარ მახსოვს,
რამდენი მილიონი ცხოვრობს ამ უცხო ქალაქში, კარგად უნდა მომესმინა, გუ როდესაც ჰყვებოდა. მაგრამ იმ
მომენტში სხვა საქმით ვიყავი გართული, არ მეცალა. ახლა კი მაინტერესებს, ნეტა ჩვენი ჩათვლით რამდენი
მილიონი იქნებოდა... არ ვიცი... კიდევ ბევრი რამ არ ვიცი, არც ის, რომ ერთხელაც გავუშვებთ ხელს
ერთმანეთს, შუქნიშანზე კიდევ ბევრი წითელი შეგვხვდება, ბევრჯერ ვიგრძნობ გულისცემას ყურებში და მწარე
გემოს პირში. ბევრჯერ გამეყინება ფეხის თითები და ზოგჯერ მიწაზე დაბიჯებასაც ვერ მოვახერხებ. თითქოს
ყველაფერი რთული უკანაა, ურთულესი და მტკივნეული, და ეს გადასასვლელიღა დარჩა... ვიცი, რა
გამოვიარე, მაგრამ კიდევ რა მელის წინ, ბუნდოვანია და არ ვფიქრობ.

ახლა მხოლოდ ის მაინტერესებს, რომ ეს ოთხი წლის ბიჭი ბაღში დავტოვო, მერე უამრავი ქუჩა გადავკვეთო
და იმ სკოლაში მივიდე, რომელსაც დასანახავად ვერ ვიტან. ყოველღამე ვლოცულობ, ეს სკოლა აფეთქდეს, ან
გაქრეს. ყოველღამე ვლოცულობ, რომ სახლში დავბრუნდე, რომელიც, მგონი, ოთხი ათასი კილომეტრითაა ამ
ქვეყნიდან და ქალაქიდან დაშორებული. არ მახსოვს, კი მითხრა გუმ, ზუსტად რამდენი კილომეტრია, მაგრამ

6
დამავიწყდა. შორს რომაა, ვიცი. თვითმფრინავი გვჭირდება. პირველად ვისხედით თვითმფრინავში. რომ
აფრინდა, მომეწონა, მუცელში რაღაც მიღიტინებდა. ისეთი შეგრძნება მქონდა, მარტო საქანელაზე რომ
განმიცდია. მიხაროდა, ხმამაღლა სიცილი დავიწყეთ მე და ჩემმა ძმამ. დედა გვაჩუმებდა. ტიროდა, კიდეც,
სხვებიც ტიროდნენ. მგონი, სოხუმის გამო ტიროდნენ. არ მესმის, ქალაქი როგორ უნდა დაეცეს. ვერ
წარმოვიდგინე, ვცადე და არ გამომივიდა. მერე მომშივდა და დედა მიყვებოდა, ნორმალური დრო რომ იყოს,
აქ გვაჭმევდნენ კიდევაცო. რა საინტერესოა, როგორია თვითმფრინავში ჭამა ან რას გვაჭმევდნენ. ეს
„ნორმალური დროც“ როგორია ნეტა? მაგრად დავხუჭე თვალები და დედას შემწვარი კარტოფილი
წარმოვიდგინე ტყემალმოსხმული, შემწვარი წიწილის ბარკალი, პირში რომ ტკაცუნობს. მე და ჩემი ძმა სულ
ბარკლის გამო ვჩხუბობდით. მაინც კარგი იყო ფრენა, თუმცა ილუმინატორთან არ დამსვეს, არადა,
ღრუბლების დათვალიერება მინდოდა.

როგორც იქნა, აინთო მწვანე და გადასვლა დავიწყეთ. ჯერ ნელა მივდივართ, მერე ფეხს ვუჩქარებ, უფრო და
უფრო ვუჩქარებ. მიშო ძლივს მომდევს. პატარა ნაბიჯები აქვს. საერთოდ, პატარაა, ქერაკულულებიანი თავი
სასაცილოდ ადგას პატარა კისერზე. და ძალიან მწვანე თვალები მზეზე ეჭუტება. მეშინია, არ დამაგვიანდეს
გადასვლა. მანქანების მოძრაობის მეშინია. ბევრი მანქანაა ამ ქალაქში. სულ მერსედესები და
ფოლკსვაგენები. სწრაფად დადიან, მაგრამ წესებს იცავენ. თუმცა სიფრთხილეს თავი არ სტკივა. რა ვიცი, რა
ხდება. რომ დამეჯახოს, რა ვქნა მერე? ვინ მივა დედასთან? ვინ მიაკითხავს მიშოს წამოსაყვანად? ვინ
დაელოდება საღამოს გუს ზარს?

მინდა, მალე დასრულდეს ეს დღე. მინდა, მალე დავბრუნდე სახლში, რომელიც ჯერ სახლი არ არის. ბინაა,
სადაც ვცხოვრობთ აგერ უკვე სამი თვეა, მაგრამ ჩემი სახლი არ გამხდარა. ასე მალე როგორ გახდებოდა. ჯერ
ჩემი სახლის სუნიც არ აქვს.

დედა მინდა. რაც უფრო ვაჩქარებ ნაბიჯს, მით მეტად მიძგერს გული, მით მეტად მიშრება პირი და მეტად
მენატრება დედა. ხო, დედა მინდა. დედა ლოგინში დავტოვეთ. ისე გამოვედით სახლიდან, რომ არც
დაგვემშვიდობა. კარი არ ჩაკეტოო – ეგ მომაძახა და ისევ დაიფარა საბანი თავზე.

დედა არ უნდა იწვეს. დედა უნდა იღიმებოდეს და ჩემი და ჩემი ძმის ხელები უნდა ეჭიროს. მაგრამ დედა წევს
და საბანი აქვს თავზე გადაფარებული. ვერ ვხვდები, რა ემართება. თავი დამნაშავე მგონია, მაგრამ არ ვიცი,
რაში. ვცდილობ, გავიხსენო, რა გავაკეთე არასწორად. იქნებ რაღაც დავაშავე და ამის გამოა ასე? რაც ამ
ქალაქში ჩამოვედით, მარტო ორჯერ იყო გარეთ გასული. ძირითადად სახლშია. თავიდან უბრალოდ
მოწყენილი მეგონა. არ გვეთამაშებოდა, არ გვიკითხავდა, არ გვასეირნებდა. მერე ნელ-ნელა ჩვენთან ერთად
ჭამაზეც უარი თქვა და ერთ დილას, უბრალოდ, აღარ ადგა. არ ჩაიცვა, თმა არ დაივარცხნა. წოლა გააგრძელა,
თავზე საბანგადაფარებულმა, მოჭუტული თვალებით. მაშინ მეგონა, რომ დაღლილი იყო და ძილი უნდოდა.
ვერ ვხვდები, რას გრძნობს და რას ემალება თეთრი საბნის ქვეშ.

ზოგჯერ ღამით ღმერთს ვთხოვ, რომ ისევ იმ დროში დაგვაბრუნოს, სადაც დედა იღიმის, ჩვენს პატარა
ქალაქში, სოხუმთან ახლოს. ნეტა ჩვენი ქალაქიც თუ დაეცა... და თუ დაეცა, რატომ ვერ დგება? პატარა რომ
ვიყავი, სულ ვეცემოდი, მუხლებზე იარები მოშუშებას ვერ ასწრებდა. ოდნავ მოხმებოდა თუ არა, ეგრევე ისევ
სადღაც წავიქცეოდი და თქრიალით წამომსკდებოდა სისხლი, ამძვრებოდა გაყავისფრებული ფუფხი მუხლზე
და ყველაფერი თავიდან იწყებოდა. ცოტას კი წამოვიტირებდი, მაგრამ ვდგებოდი და თამაშს ვაგრძელებდი.
ნელ-ნელა ტკივილის მოთმენაც ვისწავლე. ახლა ვხვდები, რომ მარტო ფიზიკურის არა, ყველაფრის მოთმენა
ვისწავლე, შიშისაც, უიმედობისაც. უბრალოდ, ვყლაპავ, ღრმად ჩავისუნთქავ და ვაგრძელებ. რომ შემეძლოს,
ვეტყოდი ამ ქალაქებსაც და იქნებ აღარ დაცემულიყვნენ. მახსენდება ჩვენი ეზო, მაგნოლიებით სავსე. პატარა
ბილიკი და სახლის აივანი. მახსენდება დედა აივანზე, ღიმილიანი. მზე, ზღვის სუნი. ზამთრის ნესტი და
სველი მიწის სუნი, ზამთარში ზღვა გინახავთ?

კიდევ ერთ მოსახვევს გავცდით. ოდნავ შევანელე სვლა.

7
– მგონი, ამ ქუჩის ბოლოსაა, მარცხნივ ეგ შენი ბაღი, არა?

მიშო მიყურებს, ეტყობა, რომ უნდა, სწორი პასუხი გამცეს, მაგრამ არ ახსოვს. ყოველთვის ბრმად მომყვება,
ხელში ხან ჯოხი უჭირავს, ხან სათამაშო, ღიღინებს და სულ არ იმახსოვრებს მისახვევ-მოსახვევებს. არადა,
როგორ დამეხმარებოდა, რომ იმახსოვრებდეს. მაშინ მარტო ჩემი დასამახსოვრებელი არ იქნებოდა და
დაკარგვისაც არ შემეშინდებოდა. თუმცა კარგად ვიცი, თუ დავიკარგებით, რა უნდა ვქნათ. არა, დედას არ
უსწავლებია, ერთხელაც არ დაუშვია, რომ შეიძლება ამ უზარმაზარ ქალაქში რაღაცას ვერ მივაგნოთ. ნეტა
რატომ მენდობა ასე? ალბათ, სჯერა, რომ სწორად მოვიქცევი, თუმცა ეგეც არ უთქვამს. ბევრნაირად
წარმომედგინა ღამე დაკარგვა და საუკეთესო გამოსავალი ვიპოვე. ლექსიკონში მნიშვნელოვანი სიტყვები
მოვძებნე: Ich habe mich verirrt, helfen Sie mier bitte – დავიკარგე და, თუ შეიძლება, დამეხმარეთ. ჩვენი ქუჩის
სახელიც კარგად დავიმახსოვრე, Aachener Str. 8 და სახლის ტელეფონიც. ხოდა, უკვე ნაკლებად მეშინია,
პირველი გამვლელი თუ არა, მეორე ან მესამე მაინც ხომ დაგვეხმარება. თუმცა, აქამდე არ დაგვჭირვებია,
ყველა აბრას, მაღაზიის დასახელებას, ქუჩის სახელს ვიმახსოვრებ და ვაკვირდები სიარულის დროს. ორივე
ჯიბეში ბლომად პფენინგები მიყრია. წინკარის თაროზე ხურდებს რომ დავყრი ხოლმე, მაღაზიიდან
დაბრუნებული, შემდეგ ჯიბეში ვილაგებ, ზოგჯერ სამი, ზოგჯერ ხუთი მარკა გამომდის და მშვიდად ვარ, ვინ
იცის, რაში დამჭირდეს.

საბავშვო ბაღის ეზოში შევედით. ბავშვებითაა სავსე, ბევრი ფერადი საქანელა, სასრიალო და ჟრიამული.
ნათელი სამყაროა, უშფოთველი. იღიმიან და ხალისობენ. ვდგავართ ასე ხელჩაკიდებულები და ვუყურებთ ამ
ბავშვებს. არ ვიცი, მიშო რაზე ფიქრობს, შეიძლება არც არაფერზე, მე კი ძალიან მაინტერესებს, ნეტა ამ
ბავშვების დედები როგორები არიან, იღიმიან თუ დედაჩემივით თეთრი საბნის ქვეშ იმალებიან? ალბათ
იღიმიან. მიშოს ხელი გავუშვი.
– არ მოიწყინო, მალე მოვალ, ფისი თუ მოგინდება, ხომ იცი, ვისაც უნდა უთხრა?

– საათის ისარი მაჩვენე, რომელზეც მომაკითხავ და ისე წადი.

შენობის ფართო და ნათელ შესასვლელში დიდი მრგვალი საათი კიდია, ისეთივე ფერადი, როგორიც აქ მყოფი
ბავშვების სამყაროა.

– ახლა ცხრას ოცი აკლია, დიდი ისარი თორმეტზე და პატარა ხუთზე რომ იქნება, მოვალ.

სკოლაში მისვლაც უნდა მოვასწრო, თუ დავაგვიანე, უმალვე დედასთან დარეკავენ სახლში და მკაცრი ხმით
„შმახტუნგ, მიხტუნგ მორგენ ზორგენ...“ – ეგეთ რაღაცას ეტყვიან. დედა აღელდება და კიდევ უარესად
დაიფარებს საბანს თავზე. არ მინდა, აღელდეს. მინდა, რომ იღიმებოდეს.

***

მე წითური თმა მაქვს, სახეზე – ჭორფლი. გამხდარი და მოცუცქნული ვარ, კალიასავით სწორი წვივებით.
ყველაზე უშნო მგონია თავი, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ყურადღებას ვიპყრობ. სკოლის დერეფანი
გრძელია. უზარმაზარი ფანჯრები სიმეტრიულადაა ჩამწკრივებული მთელი დერეფნის გასწვრივ.
ვნერვიულობ. თავი კიდევ უფრო პატარა და უმწეო მგონია ამ უზარმაზარი გიმნაზიის შენობაში.

8
– ანიკა, ანიკააააა!

ვიღაც მეძახის. გავშეშდი. ნუთუ დავიგვიანე?! ამ დროს ორი წუთია კიდევ გაკვეთილის დაწყებამდე.
შემოვბრუნდი, და ჩემი მათემატიკის მასწავლებელი, ფრაუ კრისტოფი დავინახე. მომიახლოვდა ღიმილით.
მომიკითხა და მხარზე ხელი მომხვია.

– დღეს მათემატიკაში ტესტი უნდა წერო, – მგონი, ეს მითხრა, ჯერ ბოლომდე ენა კარგად არ მესმის. და არც ის
მესმის, რატომ უნდა დავწერო ტესტი. დედამ რამდენიმე კვირის წინ ამიხსნა, შენი ცოდნა უნდა შეამოწმონო.
ქართულ სკოლაში ერთ წელზე ოდნავ მეტხანს ვიარე და უნდათ, რომ ნახონ, რა ვისწავლე. რა ჩემი ბრალია,
რომ ვერ მოვახერხე, სამი წელი ქართულ სკოლაში მესწავლა. ომი დაიწყო. ხან მივდიოდი სკოლაში და ხან –
არა. ბოლოს საერთოდ ვეღარ ვიარე. ბარგის ჩალაგებაში, ფუთების შეკვრაში ვეხმარებოდი დედას, რომ ის
გადაგვერჩინა, რაც გვქონდა. მერე დიდხანს ვერტმფრენს ველოდებოდით, რომელსაც სამშვიდობოს უნდა
გავეყვანეთ. „სამშვიდობო“ ქალაქის სახელი მეგონა, სადაც უნდა გადავსულიყავით საცხოვრებლად. ალბათ ეს
ჩვენი ქალაქია ახლა სამშვიდობო. მაგრამ სულ სხვა სახელი ჰქვია.

– დირექტორთან რომ შეხვალ, რამდენიმე შეკითხვას დაგისვამს და მოუყევი შენს თავზე. თუ რომელიმე
სიტყვა დაგავიწყდა, არ დაიბნე. სკოლის პროგრამას გამოგვატანენ, სახლში წაგამეცადინებ, მერე მიხვალ და
ტესტს დაწერ, – ასე ამიხსნა მაშინ დედამ.

სკოლის პროგრამა კი გამოგვატანეს ასე ორი თვის წინ, მაგრამ ხელშიც არ დაუჭერია. არც უნახავს. მე თვითონ
რაც გავარჩიე, გავაკეთე. შემამოწმონ რა, რამდენად დავძლევ მასალას. იქნებ ვერ დავძლიო და გამაგდონ. რა
კარგი იქნება... სულ არ მჭირდება ამ სკოლაში სიარული. თან ნეტა რა ვერ უნდა დავძლიო. იმ დღეს
პროდუქტებით სავსე უზარმაზარი ჩანთა მარტომ ამოვიტანე მე-4 სართულზე. მანამდე კი 50 მარკით ისე
ჭკვიანურად ვივაჭრე სუპერმარკეტში, რომ ბებიაჩემი აუცილებლად იამაყებდა. მაგრამ არავინ შემაქო. დედას
ისევ ეძინა. მიშოს კი არც მიუქცევია ყურადღება პროდუქტებისთვის, იმედგაცრუებული იყო, მისი საყვარელი
შოკოლადები რომ არ ვიყიდე. ხო, სპეციალურად არ ვიყიდე, მეც კი მინდოდა, ავიღე კიდეც დახლიდან,
კალათაში ჩავდე და ბოლოს მაინც ამოვიღე. ტყუილი ხარჯია-მეთქი, გავიფიქრე. არა უშავს. ერთი დღე
უშოკოლადოდ არაფერი მოგვივა. ნეტა მათემატიკაში რა ვერ უნდა ჩავაბარო...
დირექტორის კაბინეტი წიგნებითაა სავსე. საწერი მაგიდა და ორი დიდი სავარძელი დგას. ძველებურ
ფანჯრებზე გრძელი ლამაზი ფარდები კიდია და გარედან რუხი დილის შუქი შემოდის. ოთახში ორი ლამპა
ანთია. დირექტორი ქერა ქალია, სათვალიანი, პუტკუნა. ალბათ, დირექტორი რომ არ ერქვას, უფრო დიდი
სიმპათიით აღვივსებოდი მისდამი. მაგრამ დირექტორია.

დაბრძანდიო, მიმითითა მაგიდასთან. ცოტათი ვკანკალებ და ისევ მწარე გემო მაქვს პირში. თან მინდა,
გამაგდოს და სულ სახლში ვიყო, თან ვიცი, შემრცხვება. დედას თვალს ვერ გავუსწორებ, გუსაც იმედებს
გავუცრუებ. ამიტომ ჯობია, კარგად დავწერო ეს ამათი ტესტი.

– ანიკა, რვა წლის ხარ ხომ?

– დიახ.

– რამდენიმე შეკითხვას დაგისვამ, სანამ ტესტის წერას შეუდგები.

– დიახ.

– თავს როგორ გრძნობ ჩვენს სკოლაში?

ძალიან მინდა ვუთხრა, რომ ცუდად და საშინლად არ მომწონს, მაგრამ სულ სხვა რამეს ვპასუხობ:

9
– არაჩვეულებრივად.

– თანაკლასელებთან საერთო ენა გამონახე?

– დიახ.

– რამე დახმარება ხო არ გჭირდება?

– არა, ფრაუ მაიერ, დიდი მადლობა.

– ანიკა, დედას ჩვენი დანაბარები გადაეცი?

დედას მათი დანაბარები ბევრჯერ გადავეცი, ყოველ ჯერზე მპირდებოდა, ხვალ წამოგყვებიო და ეს „ხვალ“
ვერა და ვერ დადგა. ნეტა რა ჰგონია დედას ხვალ? ადრე, რასაც გვპირდებოდა, ასრულებდა. მახსოვს,
ჩამოსასხმელ ნაყინს რომ დაგვპირდა, ეგრევე გვიყიდა, სოხუმში გასეირნებასაც. ერთხელ სანაპიროზე
თურქული ყავაც კი გამასინჯა. ჩვენს ქალაქში ცხელ ქვიშაზე ხარშავდნენ ყავას. მართალია, მხოლოდ ნახევარი
ყლუპი მომასმევინა პაწაწინა ჭიქიდან. ეხლაც მახსოვს ის გემო და სუნი. ჩემს სახლშიც ყავის, მაგნოლიის,
ვაშლის ნამცხვრის და დედაჩემის სუნი იდგა. დედას ყველაზე კარგი სუნი აქვს, არცერთ სუნამოს და ტკბილ
ფუნთუშას არ აქვს ის სუნი.

ტესტის წერას შევუდექი. მალე დავწერე, სულ 10 საკითხი იყო.

ის შეკითხვები, რაც ნახატად იყო გადმოცემული, ყველა სწორად მოვხაზე. მხოლოდ ორი შეკითხვა იყო
წერილობით დასმული. რეხნუნგ ბრეხნუნგ... რაღაც ეწერა. ვერ გავიგე, ამიტომ გამოვტოვე. ამ ენას ახლა ნელ-
ნელა ვსწავლობ. ყველაფერი არ მესმის. ხშირად სულელივით ja, ja ან nein-ს ვპასუხობ და ბავშვები დამცინიან.

ეს ბავშვები ყველაფერზე დამცინიან. თავიდან მეგონა, მოვწონდი. მოდიოდნენ და ხელს მკიდებდნენ. მერე
ნელ-ნელა მივხვდი, რომ ხელს იმის გამო არ მკიდებდნენ, რომ მოვწონდი. ჭუჭყიანი და ძველი ტანსაცმელი
აცვიაო, ასე ამბობდნენ. არადა, ჭუჭყიანი არასდროს ვარ. ყოველდღე ვიწესრიგებ თავს. მიშოსაც ვბან.
სარეცხსაც ვრეცხავ. უბრალოდ, ჩემი ტანსაცმელი ძველია. რაც გადარჩა, ის წამოვიღეთ აქ. თან პირდაპირ
თვითმფრინავშიც ხომ არ ჩავმსხდარვართ. ჯერ სახლი დავტოვეთ და მანქანის საბარგულში ვისხედით, მერე
ვერტმფრენის მოლოდინში სამი თუ ოთხი ღამე ღია ცის ქვეშ გავატარეთ, ვერტმფრენი არ მოვიდა და ისევ
სხვადასხვა მანქანით, უმეტესწილად ფეხით, ზოგჯერ პატარა მანქანით, ისევ ფეხით, ხან ღია ცის ქვეშ, ხან
სარდაფებში, ხან რაღაც ტყე-ღრეში, გამოშიგნულ ავტომობილებში და ბოლოს ერთ დიდ ქალაქში გავჩერდით.
ტანსაცმლის ნაწილს ქვეშაგებად გვიფენდა დედა. რაღაცები იხეოდა გზაში და ყრიდა. რაც გადარჩა, ის მაცვია.
გუ ტელეფონში დამპირდა, ჩამოვალ და ორივეს ახალ ტანსაცმელს გიყიდითო. მანამდე კი ფული უნდა
დავზოგო, რომ ვჭამოთ.

ამათ კი არ ესმით. რახან ძველია, ჭუჭყიანი ჰგონიათ.

ხშირად „რუსსო, რუსსოს“ მეძახიან. თავიდან ვფიქრობდი, ნეტა საიდან იციან ეს ქართული სახელი რუსიკო და
მისი შემოკლება რუსო-მეთქი. არ ვარ მე რუსო, ვპასუხობდი, ანიკო მქვია. აქ ანიკას მეძახიან, მაგრამ მე ანიკო
მომწონს, როგორც გუ მეძახდა. ერთხელ საკლასო ოთახის კედელზე მსოფლიო რუკასთან მიმაყენეს, ორი
დიდი გოგო იყო, ჩემზე მაღალი და, მგონი, წლოვანებითაც ჩემზე დიდები არიან, თუმცა ერთ კლასში ვართ,
ჯენი და ლეა, დანარჩენებსაც დაუძახეს. ვიდექი კედელთან, ალყაში, უამრავი ცისფერი თვალი დამცინავად
მიყურებდა.

10
– ქომმ, ცაიგ უნს (მოდი, გვაჩვენე), ეს შენი გეორგიენ სადაა, – ავღელდი, ამხელა რუკა არასდროს მინახავს,
სახლში ძალიან პატარა გლობუსი მქონდა და იქ მახსოვს, სად იყო საქართველო. ამაზე დავიბენი. თვალები
მოვჭუტე, გონება დავძაბე და ძებნა დავიწყე.

„გთხოვ, მაპოვნინე!“ – გულში ვფიქრობდი. გული კვლავ ყურში მიცემდა, ხელი ოფლიანი მქონდა. ვკრთოდი.
როგორც იქნა, მოვნახე და თითი დავადე.

– აი, ხომ ვამბობდი, – წამოიყვირა ლეამ, – რუსია! ეგ რუსეთია, შე ჭუჭყიანო შტერო, ისიც კი არ იცი, საიდან
ხარ, ხოოო?..

სიცილი ატყდა, ჟივილ-ხივილი. რა უხაროდათ ნეტა?! ჩემი დაცინვა? დამცირება? თუ ის, რომ ჩემი პაწია
ქვეყანა მსოფლიო რუკაზეც უპაწაწინესია.

– ისეთი პატარა ქვეყნიდან ხარ, რუკაზეც კი არ ჩანს, შე პატარა მახინჯო ჯუჯავ.

ეს ყველაზე დამანგრეველი იყო, მარსელის ხმით იყო ნათქვამი, აი, იმ ბიჭის, ყველაზე მეტად რომ მომეწონა
კლასში. გული შემეკუმშა. რატომ არიან ასეთი სასტიკები? რა დავუშავე, ვფიქრობდი. მე ხომ არავისთვის
არაფერი დამიშავებია. ნეტა იცოდნენ, როგორ მწყინს. ალბათ წარმოდგენაც არ აქვთ, რადგან საპასუხოდ
ვუღიმი. სხვა რა ვქნა, არ ვიცი. შიგნით ძალიან მტკივა და სულ მწარე გემო მაქვს პირში. მაგრამ ვიღიმი და ja ja,
okay – ვპასუხობ. მესმის, რომ მარსელს არასდროს მოვეწონები. რა მოსაწონი ვარ, ერთი ჟღალი, ჭორფლიანი,
მათზე ერთი თავით დაბალი და ძალიან გამხდარი, წვრილფეხება გოგო. სადღაც შორიდან ჩამოსული,
სახლიდან გამოგდებული, თავისი ქვეყნიდან გამოქცეული. ქვეყნიდან, რომელიც მსოფლიო რუკაზეც კი ძლივს
ჩანს. ძველი, მოდიდან გამოსული, დაძენძილი ტანსაცმლით, პატარა ძმით და საბნის ქვეშ დამალული
დედით. არ მოვეწონები, მაგრამ ამდენი სიძულვილი რა საჭიროა? თან როცა იცის, რომ ძალიან მომწონს.

მარსელი ყველა გოგოს მოსწონს. ყველა ეპრანჭება. წერილებს სწერენ და ნახატებს ჩუქნიან. მეც დავუხატე
ერთხელ ნახატი, სულ თავიდან რომ მოვედი ამ სკოლაში. მზე, ვარსკვლავები, გული და ხელჩაკიდებული
გოგო-ბიჭი. შესვენებაზე გასვლამდე მერხზე დავუდე. კლასში რომ დავბრუნდი, მარსელის მაგიდასთან მთელი
კლასი შეკრებილიყო და რაღაცაზე იცინოდნენ, მარსელი ჩემს ნახატს ხელში აფრიალებდა. უცებ ყველა
გაჩუმდა, მარსელი მომიახლოვდა, ნახატი ძირს დააგდო და ორივე ფეხით ზედ დაახტა. გასრისა, გათელა და
მრისხანედ გამაფრთხილა: „აი, შენ მეტი ნახატის დახატვა არ გამიბედო“. აღარც გამიბედავს. გავუღიმე, ისევ
გავუღიმე. უხხ, ეს ღიმილი... რატომ დამჩემდა, მაშინ როდესაც ყველაზე მეტად მტკივა? ჩემს მერხთან
დავჯექი. უხმოდ და უცრემლოდ ვიქვითინე გაკვეთილების დასრულებამდე.

სახლში ვბრუნდებით მე და მიშო, იმ სახლში, ჯერ სახლის სუნი რომ არა აქვს. მაგრამ უსაფრთხო ადგილია.
დედაა იქ. ზარს ვრეკავ, თან გასაღები მოვძებნე ჯინსის ქურთუკის ჯიბეში. იქნებ გააღოს და მე არ დამჭირდეს
გაღება. არ მეზარება, მაგრამ ძალიან გამიხარდება. ვდგავართ ცოტა ხანს, მიშო ცალ ფეხზე დახტის.
– კარტოფილს შემიწვავ? – მითანხმდება.

– კი, ოღონდ გათლაში დამეხმარე.

– პატარებად დავჭრი, მაგრამ კარგი დანა მომეცი.

– მაშინ ფრთხილად დაჭერი, ხელი რომ არ გაგეჭრას.

– არ აღებს, წევს ალბათ და არ ესმის.

11
ბინაში შევდივართ, ბნელა, ყველგან ფარდებია ჩამოფარებული. ეტყობა, არც გადაუწევია. დილით ისე
გვეჩქარებოდა, რომ ფარდების დრო არ გვქონდა. სამზარეულოში ჩაიდანი დავდგი. კარტოფილი ამოვიღე
კალათიდან და მიშოს დავუდე მაგიდაზე. მოკალათდა პატარა დანით ხელში და გათლას შეუდგა. მაინც
ბლაგვი დანა მივეცი, ჯობია, იწვალოს, მაგრამ ხელი არ გაიჭრას.

საძინებელში შევიხედე. სულ ორი ოთახი გვაქვს, საძინებელი და მთავარი ოთახი, სადაც სამზარეულოცაა.
დედა წევს. თეთრი საბნის ქვეშიდან მხოლოდ თმა უჩანს. ადრე ჩალისფერი, აბრეშუმივით თმა ჰქონდა.
მიყვარდა მისი თმით თამაში. ნაწნავის დაწვნა თავის გრძელ თმაზე მასწავლა. სულ ვოცნებობდი, მისი ფერის
თმა მქონოდა. და თეთრი, ქათქათა კანი. ძალიან ლამაზია, გაჭაღარავებული თმითაც კი. როცა ადგება და
გამოფხიზლდება, ალბათ შეიღებავს. მახსოვს, ბებია როგორ იღებავდა თმას, დიდი ინტერესით ვადევნებდი
ხოლმე თვალს. ერთხელ მითხრა, რომ გაიზრდები, შენი თმისფერ საღებავს ვერავინ გიშოვის, რა გეშველებაო.
მე კი გამიხარდა, იმედი მომეცა, რომ ცეცხლისფერ თმას ოდესმე მაინც გადავიღებავ. ნეტა საიდან მაქვს ეს
ცეცხლი თავზე, მიშოსაც კი ლამაზი ქერა კულულები აქვს.

– დედა, მოვედით, გშია? – ჩუმად შევძახე. ლოგინთან მიახლოება ვერ გავბედე.

პასუხი არ გამცა.

– დედა, მათემატიკაში ტესტი ვწერე, ხატვაში მასწავლებელმა ღიმილის სტიკერი რვეულში ჩამიკრა, მიშო
ბაღში კარგად იქცეოდა. მიშოს ფეხსაცმელი დაუპატარავდა და უჭერს. ქურთუკის სახელო გამომეგლიჯა. ჩაი
ავადუღე. კარტოფილსაც მალე შევწვავთ. დედა, ხმა გამეცი. დედა, ძალიან მენატრებოდი მთელი დღე. დედა,
რომ დაბნელდება, შეიძლება შენთან შემოვძვრე?

დედამ მხარი იცვალა, ცალი თვალი გაახილა, მერე კედლისკენ გადაბრუნდა და კიდევ უფრო მაგრად
გადაიფარა საბანი თავზე.

***

ბნელა, ფეხაკრეფით გამოვედით სახლიდან. დედას ხელში მიშო ჰყავს, ზურგზე დიდი ტომარა აქვს
მოკიდებული. მე ორი პატარა ტომსიკა და ხელჩანთა მიჭირავს. შარვლის ჯიბეებში ბებიაჩემის ოქროულობა
ჩამიყარა. მიშოს შარვლის ჯიბეებშიც ოქროულობაა. არავის უთხრათ, რა გიდევთ ჯიბეებშიო, გაგვაფრთხილა.
თონის პური, ყველი, ცოტა ძეხვი ჩაის ტილოში გაახვია და ეგეც ზურგზე მოკიდებულ ტომარაში ჩადო. ეზოში
მანქანა დავლანდე, თუმცა ფარები ანთებული არა აქვს.

– მიირბინე და ჩუმად გააღე კარი, – მიჩურჩულა დედამ, – გუ გველოდება, უკან დაჯდომაში დაგეხმარება. რომ
მოთავსდები, მერე მე და მიშოც ჩამოვირბენთ კიბიდან.

გუს წითელი მანქანა ჰყავს, ხშირად გვასეირნებდა მე და მიშოს მანქანით. მიყვარს გუ, მე შევარქვი ეს სახელი,
რადგან მისი ნამდვილი სახელი ძალიან გრძელი და უშნოა, ჩემი აზრით. გუ მაღალია, თხელი და ძალიან
კეთილი ღიმილი აქვს. დედას ბავშვობის მეგობარია. მთელი ცხოვრება ერთად მოდიან, დაბადებიდან. ჩვენი
სახლიდან ორი ქუჩის გადაღმა ცხოვრობს. ძალიან დიდი და სევდიანი თვალები აქვს და ბევრი სასაცილო
ანეკდოტი იცის. ზოგჯერ მგონია, რომ გუს დედა უყვარს, აი, ისე, ფილმებში და წიგნებში რომ უყვარს კაცს
ქალი. მაგრამ დედას სულ ეცინება ჩემს ეჭვებზე. მეუბნება, ეგრე არ არისო. მე კი დარწმუნებული ვარ, არც

12
ცოლი ჰყავს და არც შეყვარებული და სულ ჩვენ გვეთამაშება, გვაცინებს, გვასეირნებს. ჩვენ ვუყვარვართ გუს.
გულში გვიკრავს. თმას მიბურდავს ხოლმე და სუფთა პეპი ხარო, მაბრაზებს. მიშოს კისერზე ისვამს ხოლმე და
დაარბენინებს. ერთხელ სანაპიროზე კისერზე შეისვა მიშო, ხელი ჩამკიდა და თოლიებს ვაფრთხობდით. ქარს
ვაპობდით და ტალღებს ვაბრაზებდით. მიშოს ჭყლოპინზე მე და გუ კიდევ უფრო ხმამაღლა ვიცინოდით.

მანქანას მივუახლოვდი. გუმ დამინახა.

– ჩუმად! ჯერ ეგ ტომრები შემოაგდე და მერე შენ ამოძვერი, – მანქანიდან გადმოვიდა, აძრომაში დამეხმარა.
ძალიან ჩუმად და ფრთხილად მოძრაობს. სახე მკრთალი და სერიოზული აქვს.

– სად მივდივართ, გუ? – ვკითხე.

– მთავარია, ქალაქი დავტოვოთ, ჯერ არ ვიცი, ჩუმად უნდა ისხდეთ, ხომ იცი, ზედმეტი კითხვები არ დასვა.

– გაბრაზებული ხარ?

– არა, პეპი, ნუ ნერვიულობ, უბრალოდ, ვფიქრობ.

ხმაში უცნაური რხევა ვიგრძენი. ყოველთვის მშვიდად ლაპარაკობს, მხიარულად. ახლა კი რაღაც იყო,
გაუგებარი. ნუთუ მე გავაბრაზე-მეთქი, გავიფიქრე.

ვხვდები, ან შეიძლება ბოლომდე ვერც ვხვდები, რა ხდება. რაღაც ისე არ არის. შორიდან სროლის ხმა მესმის,
ზოგჯერ წყდება და მერე უცებ მთელი სისწრაფით მოაყრის: – დადადადადადახ, ბაბაბაბაბახ... შიგადაშიგ
ვიღაცის ყვირილი, მანქანის ძრავას ღმუილი, მერე ისევ სიჩუმე და ძაღლის ყეფა და, ძალიან თუ დაძაბავ
სმენას, ზღვის ხმასაც გაიგონებ. ტალღების ხმას. არასდროს ვყოფილვარ სხვაგან, სოხუმს თუ არ ჩავთვლით.
არასდროს ვყოფილვარ სხვა ქალაქში, სადაც ზღვა არ არის. ახლა სხვა ქალაქს ვნახავ, უზღვო ქალაქს. ნეტა
აქამდე რატომ არ წავუყვანივარ დედას უზღვო ქალაქში? სხვაგან წასვლა ალბათ სხვანაირადაც შეიძლებოდა,
დღის შუქზე, უფრო თამამად, ჩურჩულის და ღამით გაპარვის გარეშე. ახლა ომის გამო გავრბივართ. ომი რა
იყო, არ ვიცოდი აქამდე. ახლაც ვერ ვხვდები ბოლომდე. ვიცი, რომ ომმა დედას მეგობრები მოკლა. ჩვენი
მეზობელი რატიც ომმა მოკლა. ბევრი იტირეს დედამ და ბებიამ. მაშინ პირველად ვნახე მკვდარი. მამაც ომში
წავიდა. მაგრამ მამა ცოცხალია. ასე ამბობს დედა, რახან არაფერი გაგვიგია მის სიკვდილზე. სადღაცაა
დამალული და როცა ყველაფერი დამთავრდება, დაბრუნდებაო.

ჯიბეები შევიმოწმე, რამე ხომ არ ამოვარდა-მეთქი. სამკაულები თავის ადგილზეა. არც კი ვიცი, რა ჩამილაგა.
ცხვირსახოცში იყო გახვეული. მგონი ბეჭდები და საყურეები, რადგან ოდნავ მერჭობა ბარძაყში. დედა და მიშო
ამოძვრნენ საბარგულში. მიშოს სძინავს.

– თავი დახარე, ეცადე, დაწვე და მთელი მგზავრობის მანძილზე ხმა არ ამოიღო, – მიჩურჩულა დედამ. მიშოს
ხუჭუჭა თავი კალთაზე დაიდო. ხელი ჩამკიდა.

– კარი ჩაკეტე? – ჰკითხა გუმ.

– ჰმ... – ჩაიცინა დედამ, – რა აზრი აქვს. დღეს არა, ხვალ შემოცვივდებიან და ააოხრებენ აქაურობას.

– ნინა, ნინა, ნუ ხარ ასეთი პესიმისტი. მალე მორჩება ეს ყველაფერი, აგერ მე და აგერ შენ. გინდა
დავნაძლევდეთ?

– მოდი.

13
– აი, მე გეუბნები, რომ ანიკოს დაბადების დღეს შენი სახლის აივანზე დიდ სუფრას გავშლით, ბუშტებით,
ტკბილეულობით და მაგრად მოვილხენთ, არა, ანიკო?

დედა ჩუმადაა. თავი ჩახარა, მიშოს შუბლზე მიუალერსა, მერე მე გადმომხედა და ლოყაზე მომეფერა.

– შენ ეგრე რატიზეც მეუბნებოდი, ცოცხალი დაბრუნდებაო, ჩვენი პატარა რატი, ჩვენს ხელში გაზრდილი
ბავშვი. ჩაჩიბაიების ოჯახსაც არ ამოწყვეტენო, მანანიკო და გურამიც გადალახავენ სვანეთის უღელტეხილსო...

სამხედრო მანქანამ ჩაგვიარა, გუმ ფარები ჩააქრო, სიჩქარეს უკლო. რაც უფრო წინ მივდივართ, მით მეტად
ისმის სროლის ხმა, მეტი ხმაური, გადაძახილ-გადმოძახილი, ყვირილი, გაუგებარი ხმები აღწევს მანქანის
საბარგულში. გუს და დედას საუბრიდან ვხვდები, რომ დიდი ხნით დავტოვეთ ჩვენი სახლი, მაგნოლიებით
მოფენილი ეზო, დიდხანს ვერ შევაშინებთ თოლიებს სანაპიროზე. უზღვო ქალაქისკენ მივეშურებით. ჩამეძინა.

უცებ დედას განწირული ყვირილი მაღვიძებს. თვალს ვახელ. მანქანა გაჩერებულია. დედა და გუ გარეთ მიწაზე
წვანან, მე და მიშო ისევ საბარგულში ვართ.

– წაიღეთ, რაც გინდა წაიღეთ, ოღონდ გაგვიშვით,– მესმის დედას ხმა.

გუ მიწაზეა გართხმული. ორი იარაღიანი კაცი თავზე ადგას, ერთს იარაღი გუს ბეჭზე აქვს მიშვერლი, მეორის
მძიმე ჩექმა უჭყლეტს გუს მუცელს. ვიჭმუხნები, მტკივა. გაუშვას ფეხი. მიშოს გულში ვიკრავ. მიშო ტირის.
პირზე ხელს ვაფარებ.

– არ იტირო, მიშო, მალე დაბრუნდება დედა.

გუ რაღაცას ეუბნება, კარგად არ მესმის, ორივე კაცი მანქანისკენ მოდის, საბარგულს აღებენ და ორი დიდი
ხელი მე და მიშოს გარეთ გვყრის. ვვარდები. ელვის სისწრაფით მოვასწარი ერთ ტომსიკას ჩავბღაუჭებოდი.

წვერიანი ჯარისკაცები არიან. დიდ ჩექმებში, დიდი ავტომატებით. ერთ-ერთი მძღოლის ადგილზე დაჯდა,
მეორე გვერდით მიუჯდა და გუს წითელი მანქანა გააქროლეს.

დედა მოგვვარდა. გულში ჩაგვიკრა. დაცემისგან სხეული მტკივა. გუ მძიმედ სუნთქავს. მიშოს იდაყვები აქვს
აქლეტილი. ტირის.

ჯიბეებს ვამოწმებ, სამკაულები ადგილზეა. ორი ტომარაც გვაქვს, რაც მთავარია, ის, რომელშიც პურია.

არ ვიცი, სად ვართ, ქალაქი არ ჩანს, შარაგზაა, ათხრილ-დათხრილი საფარით. მძიმე და ნელი ნაბიჯებით
მივდივართ. ასე დავდივართ საათები, დღეები, კვირები. გზად ხალხი გვემატება. ხან ჯგუფ-ჯგუფად
დავდივართ, ხან გაფანტულად. ზოგჯერ მანქანა, დანგრეული ავტობუსი, სამხედრო ფურგონი ჩამოივლის.
ხალხი ალყას არტყამს, ეკიდებიან, მძღოლებს ევედრებიან ჩაისვან, ებღაუჭებიან ყველას და ყველაფერს.
დედა თავჩაქინდრული მოდის. მიშო ჰყავს ხელში, გუს მე ავყავარ ხშირად. მძიმედ სუნთქავს და აღარ იღიმის.
მშია. სულ მშია და რაც წინ მივდივართ, სულ უფრო და უფრო ცივა. ტომრებიდან ტანსაცმელს ვიღებთ,
ვიცვამთ. ხშირად ერთ ბიჭს ვხედავ. ჩემხელაა, მერამდენე დღეა, უკვე გვერდით მოგვყვება. ღამე ცეცხლთან
პურს ათბობდა და პატარა მომიგლიჯა.

– ეი, პეპი, აჰა შენ! – პატარა ნაჭერი გადმომიგდო. ფეხზე ზაფხულის სანდლები აცვია და ყველა თითი ლურჯი
აქვს. ტილოებს და ტანსაცმლის ნაგლეჯებს იხვევს ფეხებზე, ისე დადის. მეც ლურჯი მაქვს ხელები. მიშო სულ
ლურჯია. დედა კალთიდან არ უშვებს. ათბობს. გუ მე მათბობს, მაგრამ თვითონაც ცივია. ჯიბეებს სულ
ვიმოწმებ.

14
გუშინ დიდმა ვერტმფრენმა გადაგვიფრინა და ციდან საჭმელი ჩამოყარა. გუ გიჟივით დარბოდა, რომ მიწაზე
დაყრილი პროდუქტები აეკრიფა. დედა ხის მორზე იჯდა და ტიროდა. ყველა დარბოდა, ერთმანეთს
გლეჯდნენ ხელიდან. არადა, ერთად უნდა ვჭამოთ. ვერტმფრენს ხელს ვუქნევდით, აგვიყვანე, წაგვიყვანეო...
მაგრამ მხოლოდ პროდუქტები გადმოყარა და გაფრინდა. უკვე არ ვიცი, მერამდენე დღეა, გზაში ვართ.

ამ რამდენიმე დღის წინ ვიყავით სადღაც სარდაფში. ბევრნი, მოხუცები, ბავშვები. ყველა ტიროდა. მერე კაცები
რაღაცას ჰყვებოდნენ, ომში დაღუპულებს იხსენებდნენ. ვიღაცამ თვლა დაიწყო, ვის რამდენი მოუკლეს.
ყურადღებით ვუსმენდი და ჩამეძინა.

– ხვალ საღამოს გენწვისში ვიქნებით. ვერტმფრენს გამოუშვებენ და სამშვიდობოს გაგვიყვანენო, – უთხრა გუმ
დედას. თვალები იმედით აქვს სავსე. თითქოს იღიმის. ხელში ამიტაცა, – შენ და ბავშვებს ჩაგსვამენ. მე ფეხით
გავაგრძელებ, სანამ რამე არ გამოჩნდება.

– გუ, შენც წამოდი ჩვენთან ერთად! – შევევედრე მე.

– ადგილი თუ იქნა, წამოვალ, პეპი, აბა რას ვიზამ, მაგრამ ჯერ თქვენ უნდა ჩასხდეთ.

– სად გაარკვიე? – ჰკითხა დედამ.

– ყველა ლაპარაკობს, ოჩამჩირედან და გალიდან წამოსული ნაკადი, ყველა.

– ჭუბერს ფეხით ვერ გადალახავ, – ეუბნება დედა.

– ნინა, მაგაზე ნუ ფიქრობ, ჯერ ვერტმფრენამდე მივიდეთ.

ღამით მიტოვებულ მანქანაში მოკუნტულები ვწევართ. მანქანას შუშები ჩალეწილი აქვს. გუმ ტომრიდან
დარჩენილი რამდენიმე გაძონძილი მაისური ამოიღო და ქარისგან დასაცავად ჩამსხვრეულ ფანჯრებში
ჩატენა. უღელტეხილზე თოვლი დევს. ყველაფერი ზედ გვაცვია. სხვა აღარაფერი დაგვრჩა. ძალიან ბნელა,
ალაგ-ალაგ ტყის პირას ცეცხლი ანთია. შიგადაშიგ ხმა აღწევს ჩვენს მანქანაში, მაგრამ ვერ ვარჩევ,
ჩურჩულებენ. მე და მიშო ერთმანეთს ვათბობთ. გუ გარეთ გვდარაჯობს. დედამ ჩემი შარვლის ჯიბიდან
სამკაულები ამოიღო, გუს ბეჭედი მისცა და ვიღაც ჯარისკაცებს სიგარეტში და პურში გააცვლევინა. ბოლოს
პურის გარდა სხვა რამე როდის ვჭამე, არ მახსოვს. ცოტ-ცოტას ვკბეჩ. მინდა, მიშოს მეტი დარჩეს, პატარაა და
უნდა გაიზარდოს. მე უკვე გაზრდილი ვარ.

ტყავის ქურთუკზე კიდევ ერთი ქურთუკი მაცვია, ერთი ახალგაზრდა ბიჭისაა, გუშინ სიარულის დროს დაეცა და
ვეღარ ააყენეს. გუმ დამარხა. არავინ მარხავდა, გიჟი ხარო, ეუბნებოდნენ გუს. გუმ კი ყურადღება არ მიაქცია,
იქვე გათხარა და თოვლში დამარხა. მანამდე კი ქურთუკი გახადა, ჯემპრიც და მე, დედას და მიშოს მოგვახურა.

ნეტა მამა სად არის ახლა? ვფიქრობ ზოგჯერ. ნეტა მამასაც თუ სცივა? ან იქნებ ჩვენს ზღვისპირა ქალაქშია,
ჩვენს სახლში დაბრუნდა და არ დავხვდით. ნეტა თუ ხვდება, რატომ არ დავხვდით? იქნებ გვეძებს? ნეტა
როგორი ქურთუკი აქვს? თბილი ფეხსაცმელი თუ აქვს. გუს ჩექმამ პირი დააღო და ზედ ნაჭერს ახვევს
გასამაგრებლად. გვდარაჯობს გუ, ეწევა. დედას ველოდები, იქვე, ცეცხლის ჩანავლულ ნაკვერცხლებთან
თბებოდა ცოტა ხანს. ახლა ვერ ვხედავ.

გარედან ჩოჩქოლი მესმის. სროლა. ყვირილი. გუმ მანქანაში შემოიხედა, არ გაინძრეთო, დაგვიყვირა და
სადღაც გავარდა. სროლა არ წყდება. ქალების წივილი მესმის. არეულობაა. მთვლემარე, გაყინული,
დაღლილი დევნილები, ყველა სხვადასხვა მხარეს გარბი-გამორბის. არ ვიცი, რა ხდება. დიდხანს გრძელდება.

15
მიშოს პირზე ხელს ვაფარებ. მკბენს, მაინც არ ვუშვებ. კაცები უაზროდ დარბიან. ისვრიან. ვიღაცებს ხმით
ვცნობ. სატვირთო და სამხედრო მანქანებს ვარჩევ გამოშიგნული მანქანიდან. ჭუჭრუტანაში ვიყურები. შავ
სილუეტებს ვხედავ, მანქანიდან გადმოსულ ჩექმებიან ჯარისკაცებს, წვერით, ქუდებით, იარაღით. ქალები
გაჰყავთ სადღაც, ტყისკენ. კაცები მიწაზე ჰყავთ დაწვენილი, ფეხებს ადგამენ გულზე, მუცელზე, ყელზე. კიდევ
რამდენიმე გასროლა. მერე სრული სიჩუმე და ალაგ-ალაგ ქალების ყვირილი მესმის. გაშეშებული ვარ. მთელ
სხეულში სისხლი გამეყინა. ვერ ვხედავ გუს. ვერც დედას. მგონი, შიშისგან ვითიშები.

დილა. მანქანიდან გადმოვძვერი. მოხუცები მიწაზე ყრია. კიდევ რამდენიმე ნაცნობი კაცი, ბავშვი.
ზოგს სისხლი აქვს. ზოგი სრულიად გაშიშვლებულია და დაჩეხილი. მიშო ხელში ამყავს და თვალებს
ვახუჭვინებ. უკვე მეორედ ვხედავ მკვდრებს. გარდაცვლილი რატის ხატი მიდგას თვალწინ. ნეტა არ მენახა.
ღამე ხშირად მახსენდება რატის ფერნაცვალი სახე, დახუჭული თვალები, უმოძრაო სხეული. ძალიან მიყვარდა
რატი. ჩემზე 10 წლით უფროსი იყო, სკოლა დაამთავრა და თბილისში აპირებდა ჩაბარებას. ბებიამისი
როიალზე უკრავდა. ახლა რატის ფერნაცვალ სახეს ამ ხალხის დაჩეხილი, სისხლიანი ხატები დაემატება და
ღამე არ მომასვენებენ. არა უშავს, გავუმკლავდები. მთავარია, მიშომ არ დაინახოს, რომ ისიც ჩემსავით არ
იტანჯოს.

– დედა, დედაა, გუუუ!..

– შვილო, იმ ამოტრიალებული ფურგონის უკან ნახე, – მეუბნება ცისანა და ხელს გზის გადაღმა, დამწვარი
მანქანისკენ იშვერს. ცისანა გუდაუთიდანაა, ასაკოვანი ქალია, იქნება ასე 40-ის. ჩემთვის ძალიან დიდია,
დედამ კი თქვა, საწყალი, სულ ახალგაზრდა დაქვრივდა და რა უბედურება ნახაო. მარტოა, ყველა მოუკლეს.
მთელი გზა თავის ამბებს გვიყვებოდა. არ მახსოვს, როდის გავიცანით, მგონი, უკვე აქ, უღელტეხილის გზაზე.

ფურგონს მივუახლოვდი. ბევრი ადამიანია გარშემო. შევიხედე, გამოშიგნულ ფურგონში ქვეშაგებად ჭუჭყიანი,
ტალახიანი ტილოები აგია. შიგნით რამდენიმე კაცი და ქალი წევს. დაჭრილები არიან. ვისაც რა აქვს, იმით
მკურნალობს. წყლით წმენდენ სისხლს. არაყს ასხამენ. დედა კუთხეშია მოკუნტული. დაპატარავებულია. კაბა
სისხლიანი აქვს, თავი – ჩარგული.

– დედა! – დავუძახე. ამომხედა და ამ დროს გუს ხელი ვიგრძენი მხარზე.

– ანიკო, გადი აქედან.

– დაჭრეს? – ამომსკდა კითხვა, რომელზე პასუხისაც ყველაზე მეტად მეშინია.

– არა, პეპი.

– სისხლი რატომ აქვს?

გუს თვალები აწითლებული აქვს, სახე გაფითრებული, ტუჩები დაწვრილებული და დაწეული. გუ გუს აღარ
ჰგავს.

– რაღაც გაეჩხაპნა ალბათ.

– ან იქნებ სხვისი სისხლია?

– ხო, შეიძლება.

16
გუ ცისანას ეძახის, მიმიხედეო. ცისანამ ისევ ჩვენს მიტოვებულ მანქანასთან მიგვიყვანა. ჯიბიდან ვაშლი
ამოიღო, ჭიანი, დაჟანგული. ცოტა ძველია, მაგრამ მაინც მოახერხებ, პირი ჩაიტკბარუნოო. თვითონაც ჩვენთან
ერთად შემოვიდა, ძონძები მოგვაფარა, თავადაც გადაიფარა. მერე თმა დამიწნა, მიშოს ცხვირი მოსწმინდა და
ისევ ცისფერთვალა თემოზე დაიწყო რაღაცის მოყოლა, თავის 23 წლის შვილზე, რომელიც ომში წავიდა.

– ცი, რა მოხდა ღამე? სროლა მესმოდა, – ვკითხე.

– არაკაცები, ბანდიტები... გაგვძარცვეს ყველა, საჭმელი წაიღეს, რაც გვქონდა, ჯოჯოხეთში დასაწვავი
არაკაცები, ცეცხლი გახსნეს და კიდე ჩვენი ყველაზე ლამაზი გოგოები... ჩვენი გოგოები...რა ცოდვა
დაატრიალეს... – ციმ ტირილი დაიწყო.

ბოლომდე ვერ ვხვდები. მაგრამ მივხვდი, რომ დედას რაღაც დაუშავეს. დედა ყველაზე ლამაზია.
ჩალისფერთმიანი, ნატიფი, თეთრი კანით და ჭრელი თვალებით. ყველაზე ლამაზი გოგოები აარჩიეს და
აწყენინეს.
– რა უქნეს დედას, სისხლი ჰქონდა, ცი, – ჩავეძიე.

– ანიკო, ძალიან ატკინეს.

ამ დროს გუ გვიახლოვდება და ცისანას უყვირის:

– სულ გამოშტერდი, ამ შვიდი წლის ბავშვს რას ეუბნები. გადმოდი მანქანიდან, ესაა მიგიხედავო?!

გუ კანკალებს.

– გადმოდით, ავად თუ კარგად გზა უნდა განვაგრძოთ. გენწვისში მიფრინდა უკვე ვერტმფრენი და ჩვენ ის ვერ
გადაგვიყვანს.

– გუ, მეორე ვერტმფრენი მოვა?

– კი, პეპი, მეორეც მოვა და მესამეც და აუცილებლად გაგვაფრენს.

– სად წავალთ, გუ?

– ჯერ თბილისში და მერე იქ რაღაცას ვიჩალიჩებ და უცხოეთში გაგაფრენთ, ევროპაში, კარგ სკოლაში
ისწავლი, ლამაზ ქალაქში იცხოვრებ, ახალი მეგობრები გეყოლება.

– მამაც ჩამოვა?

– კი, მამაც ჩამოვა, ოღონდ მერე, ჯერ შენ, ნინა და მიშო.

– შენ?

– მეც, რა თქმა უნდა.

– მერე შენ და მამა ერთად როგორ იცხოვრებთ?

გუს მიშო ხელში აჰყავს, მე ხელს მკიდებს, დედა ნელი ნაბიჯით უკან მოგვყვება. ლურჯი და სხვანაირი.
დაბერებული. მინდა დედას ჩავეხუტო და გუ არ მიშვებს:

17
– ანიკო, მე მოგიყვები ამ გზას რომ გავივლით როგორ და რას ვიზამთ, აუცილებლად მოვა კიდევ ვერტმფრენი,
თბილისში ჩაგვიყვანს. იქ თბილ და უსაფრთხო ადგილას მიგიყვანთ, ჩემს მეგობარ თემოსთან. დიდი სახლი
აქვს სოლოლაკში. ეზოში ძაღლი ჰყავს.

– რა ჯიშის ძაღლი ჰყავს, გუ?

– მგონი, როტვეილერი, ლამაზი ოთახები აქვს და საოცარი დედა ჰყავს, რომელიც უგემრიელეს სადილს
დაგვახვედრებს.

– კარტოფილს და ქათამს?

– კი, ტყემალსაც.

– გუ, ლიმონათიც ექნებათ?

– ალბათ.

– რამდენიმე დღე ვიქნებით იქ, მოგვივლიან.

– გუ, აბაზანაც აქვთ? – გამახსენდა, რომ არ მახსოვს, როდის ვიბანავე თბილი წყლით.

– კი, გაგაწკრიალებენ, ახალ ტანსაცმელს ჩაგაცმევენ, მერე შეშის ღუმელთან გაღუნღულდებით შენ და მიშო,
სათამაშოებიც ექნებათ და ითამაშებთ.

– ჩემი თოჯინა დამეკარგა, გუ, ხომ გახსოვს?

– კი პეპი, შენი წითელთმიანი თოჯინა, გიყიდი ეგეთივეს, თუ ვნახავ თბილისში. მერე ჩემს ნაცნობებს
მოვნახავ, ბევრი ნაცნობი მყავს, ვისაც უცხოეთში ჩვენი გაფრენა შეუძლია.

– თემოს იმედი გაქვს? – მესმის დედას ხმა. თან სისხლით დასვრილ კაბას თოვლით წმენდს.

– თემოსიც და ბიჭებისაც, – ჩაფიქრებულად პასუხობს გუ, – გაგიყვან აქედან, ნინა, რადაც არ უნდა დამიჯდეს,
გაგიყვან და თბილ, აწყობილ ქვეყანაში გაცხოვრებთ. ბავშვებს კარგ განათლებას მივცემთ. გერმანიაზე რა
აზრის ხარ?

დედას ვაშტერდები, მისი რეაქცია მაინტერესებს. მე უსიტყვოდ მჯერა, რასაც გუ ამბობს. ნეტა დედასაც
სჯეროდეს. მგონი, სჯერა. პირველად ასწია თავი და გაგვისწორა მზერა.

– თანახმა ვარ, თან ძეხვეულობა მიყვარს, მგონი, ენაც ცოტა მახსოვს.

– გახსოვს, სკოლაში საკონტროლოს რომ მიწერდი? – გუს ცოტა ხალისს ვატყობ ხმაში.

– მახსოვს, – ამოიკვნესა დედამ.

ისევ მივდივართ, გაუჩერებლად. ქვიანი დაღმართები გახშირდა. თოვლნარევი ტალახი, ქვები, ფეხი
გვისხლტება. უფრო და უფრო ხშირად ვეცემით და მაინც ვდგებით, დასისხლიანებული მუხლებით
ვაგრძელებთ გზას. სიარული კიდევ უფრო რთულდება. სუნთქვა მიძნელდება. გუც მძიმედ სუნთქავს. მიშო

18
სულ გუს ჰყავს ხელში. დედა დადუმებული, თავჩახრილი უკან მოგვყვება. ტომსიკაც ვერ უჭირავს ხელში. სამ
ნაბიჯს გადადგამს და ეცემა. კაბა სულ სისხლიანი აქვს, თეთრ თოვლზე წითელ ნაკვალევს ტოვებს.

– ალპურ ზონაში სიარული ყველაზე მეტად გაგვიძნელდება, – მიხსნის გუ, – გულის ბაგაბუგს ხო გრძნობ? შენს
პატარა გულს ეს დატვირთვა უჭირს. მაგრამ კარგი, იცი, რა არის? ამ გამოცდას რომ ჩავაბარებთ და
გადავლახავთ, მერე აღარაფერი გაგვიჭირდება, ყველანაირ დატვირთვას გავუძლებთ, ანიკო, – მამხნევებს.
ალბათ მატყობს, რომ მეშინია, მიჭირს სუნთქვა.

ხალხის ნაკადს წინ რამდენიმე ადამიანი მიუძღვის. დროდადრო ყველა ვჩერდებით, წინ მიმავალი კაცები
გადმოგვხედავენ, რაღაცას შემოგვძახებენ და აგრძელებენ გზას.

– დაღამებამდე უღელტეხილი თუ არ გადაიარეთ, ხვალ დილით კიდევ მეტი მოგიკვდებათო, – გაიმეორა ციმ
ვიღაცის ნათქვამი.

– რაიო? – იკითხა ვიღაცამ.

– დღეს უღელტეხილი უნდა გადავლახოთ, სიცოცხლე თუ გინდა, ბიჭო, – გაუმეორა ციმ.

ბნელდება. სუნთქვა მიჭირს. გუს ხელს ვუშვებ. დედა მინდა. ჩემს სახლში მინდა. მაგნოლიის სუნი, თოლიები,
ყავის და ვაშლის ნამცხვარი. მინდა, ბებია აივნიდან მეძახდეს. ბებია, რომელიც, მამა რომ წავიდა, ლოგინად
ჩავარდა და დარდს გადაჰყვა. მინდა, დედა იღიმოდეს, ლაპარაკობდეს. და თეთრ თოვლზე წითელ კვალს არ
ტოვებდეს.

ცოტა ხნის წინ ყური მოვკარი გვერდით მომავალი ქალების საუბარს, არაკაცები, ცოცხლად მოგვიკლეს გოგოო
და დედასკენ გაიშვირეს ხელი.

ნეტა ლამაზი არ ყოფილიყო, ეგებ არ მოეკლათ ცოცხლად...

***

მე და მარკოს ერთნაირი წარსული გვაქვს, ალბათ ამის გამო გვესმის ერთმანეთის კარგად. მარკო
ბელგრადიდანაა და დაახლოებით იგივე გამოიარა, რაც მე. დაღუპული მამის და დეპრესიული დედის შვილია.
ჩემგან განსხვავებით, და-ძმა არ ჰყავს და სულ მარტოა. 94-ში გერმანიაში დაოჯახებული დეიდის ოჯახს
შეაფარა თავი. ბოხუმში დაამთავრა სკოლა, მერე კი, ეტყობა, განგებამ ინება და იმ უნივერსიტეტში მოხვდა,
სადაც მე ვსწავლობ და ოქტომბრის ერთ მოღუშულ ნაშუადღევს გადაიკვეთა ჩვენი გზები.

მე მჯერა, რომ არსებობს წარსული ტრავმის ანარეკლი, რომელიც აჩრდილად დაგდევს, შუბლზე გაწერია და
თვალებში გეტყობა. ტრავმა არსად მიდის, თუ არ გადაამუშავეო, ასე ვამბობთ ფსიქოლოგები. მაგრამ
გადამუშავების, გადაღეჭვის, გადალახვის მიუხედავად, ის მაინც ჩანს თვალებში. მე მას ვხედავ საკუთარ
ანარეკლში, ვხედავ შავი ზღვის, მაგნოლიის, თოლიების, სვანეთის უღელტეხილის, გერმანული სკოლის,
საბნის ქვეშ მწოლიარე დედის, მონატრებული გუს, უსახლკაროდ დარჩენის და ნაადრევად დაბერების
ტრავმას საკუთარ მწვანე თვალებში.

დიახ, სხვანაირი სხივია მათ თვალებში, ვისაც ატკინეს, არ დაინდეს, აწამეს, ცოცხლად დამარხეს, ნამუსი
ახადეს, ვისაც დედა სამუდამოდ დაუსევდიანეს, ვინც გაგრიდან, სოხუმიდან ან ბელგრადიდან გამოიქცა, ვისი
ბედისწერაც ჯარისკაცის ჩექმებმა აბურდეს და სამუდამოდ გადახლართეს.

19
უნივერსიტეტის სასადილოში რომ შემოვიდა, იქვე შევნიშნე. მისი მაღალი და მკვრივი აღნაგობის გამო არა, აი
ზუსტად იმ ანარეკლის გამო, რასაც ბელგრადში მოკლული მამის ტკივილი ტოვებს. იმ ანარეკლის, რომელიც
გადამწვარი სახლის ლანდს დასდევს სიზმრებში და უსუნო, უცხო სახლებში მშობლიური სახლის სუნს
გაძებნინებს.

დაახლოებით ორმეტრიან დისტანციაზეც ვგრძნობდი, რომ რაღაც იდუმალი, აუხსნელი ძალით დაუკავშირდა
ჩვენი ტრავმები ერთმანეთს, ამოიცნეს ერთმანეთი ისე, რომ ერთმანეთის სახელიც არ ვიცოდით.

გარნირზე დიდხანს ორჭოფობდა, მერე ერთი ქილა კოლაც დაამატა და მთელი ამ ხნის განმავლობაში
რამდენჯერმე თვალი გამოაპარა ჩემკენ. მომეჩვენა, რომ ჩაიღიმა.

დიდი სინით ხელში, ორი მაგიდის იქით მოთავსდა. გულის სიღრმეში ველოდი, რომ თამამად მოვიდოდა და
გამეცნობოდა. ჩემთან დაჯდებოდა, ერთად ვისადილებდით, ზოგად ინფორმაციას გავუზიარებდით
ერთმანეთს. ცოტა არ იყოს, გული დამწყდა. რა სულელი ვარ, ვიფიქრე, რა წარმოდგენა მაქვს საკუთარ თავზე.
ასე უცებ და ერთბაშად ვითომ რატომ უნდა გადარეულიყო ჩემთვის? გადარევა სულაც არ არის საჭირო, მაგრამ
ხომ არ მომჩვენებია, აშკარად შემამჩნია. ისე, ძნელია ვერ შემამჩნიო. თავზე ცეცხლი მიკიდია. დიდი ცეცხლის
ფაფარი მაქვს და ამდენ ქერა, დავარცხნილ და მოწესრიგებულ თავს შორის, ჩემი ცეცხლისფერი, აბურდული
ფაფარი, მუდამ დაუვარცხნელი და ქაოსური, ნამდვილად იქცევს ყურადღებას.

ცოტა ხანს ვყოყმანობდი, მე ხომ არ გადავჯდე-მეთქი. საბოლოოდ ვერ გავბედე. ასე ვისადილეთ ცალ-ცალკე
მაგიდებთან და როდესაც სასადილოს დატოვება გადავწყვიტე, უცებ წამოდგა, მომიახლოვდა და უხმოდ
ფურცლის პატარა ნაგლეჯი მაგიდაზე დამიდო. სულ წამით შეხვდა ჩვენი თვალები ერთმანეთს. ჩემი მწვანე
და მისი ყავისფერი ტრავმის ანარეკლები, რომლებმაც წამის მეასედში გააბეს უხილავი ქსელი ერთმანეთთან,
გადაიხლართნენ, მთელ სხეულში გაურკვეველი შეგრძნებები გააღვიძეს, გული ააფრიალეს, მოგონებათა
კასკადი წამოშალეს და ლამის სისხლძარღვები დახეთქეს.

სასადილო ჩემზე ადრე დატოვა.

ხვალ, საღამოს 5-ზე, უცხოელების კაფეში, კამპუსის მეორე ნაწილში, მარკო – ეწერა ბარათზე.

ბარათი ჩანთაში ჩავიდე. უცხოელების კაფე მიყვარს, იქ თავს კარგად ვგრძნობ. ბევრ საინტერესო ადამიანს
ვხვდები. ყველა მეგობარი იქ შევიძინე.

ლექციაზე დაბნეული ვზივარ. კონცენტრირება მიჭირს. გონება სულ მაღალი, სპორტული აღნაგობის ბიჭისკენ
გამირბის. ლურჯი მაისური, ჯინსის ქურთუკი, წაბლისფერი თმა, გაუპარსავი წვერი, ჭრელი თვალები და
საოცრად სავსე ტუჩები. აქვს მარკოს რაღაც ქართული, მშობლიური. მიხრა-მოხრა, მზერა. ან იქნებ მე ვეძებ
მასში რაღაც ქართულს. არ არის გამორიცხული. იატაკს ვერ ვგრძნობ ფეხქვეშ. ერთი სული მაქვს, დაღამდეს,
გათენდეს, მოსაღამოვდეს, რომ კიდევ ერთხელ შევხვდე.

***

კაფეში ცხელა, ხმაურია, ოქტომბრის ბინდს მჭახე განათებები ახალისებს. მარკო მრგვალ მაგიდასთან ზის,
რომელთანაც კიდევ რამდენიმე სტუდენტი ყავას და ცხელ შოკოლადს შეექცევა. კამპუსის ტერიტორიაზე

20
ალკოჰოლის გაყიდვა აკრძალულია. არადა, დალევდა კაცი 100 გრამ ჯეიმსონს, მხნეობისთვის და
გამბედაობისთვის. და ნეტა რა უნდა გავბედო?

დამინახა, მაგიდიდან ადგა და ჩემკენ გამოეშურა. ხელი ჩამომართვა, ძლიერად, ჩემი მტევანი მის მტევანში
ჩაიძირა.

– მარკო.

– ანიკო, – გავეცანი.

– ესენი ვერსად გავაგდე, რა არ მოვიმიზეზე და თავიდან ვერ მოვიშორე, – თავით მეგობრებზე მანიშნა.

– არ ვარ წინააღმდეგი, ადამიანები მიყვარს, – მივუგე.

მაგიდას მივუახლოვდით. ერთი აწოწილი ბიჭი ღიმილით წამოდგა და გვერდით მაგიდიდან სკამი
შემოგვაშველა.

– ანიკო ვარ, საქართველოდან, აქ ვცხოვრობ, უკვე 13 წელია.

სათითაოდ ყველა გამეცნო. დიდხანს ვისხედით, მარკო თვალს არ მაშორებდა. კამპუსში ცხოვრებაზე,
უნივერსიტეტზე, მარკესზე, ფსიქოთერაპიაზე, პუნქტუალობაზე, ახლახან გახსნილ ახალ კლუბზე, მოსაწევზე,
როკმუსიკაზე, ყველაფერზე ვისაუბრეთ. ისე, ზოგადად, ზედაპირულად, იუმორის და ხითხითის თანხლებით,
ცხელი შოკოლადის და ვანილის პუდინგის დაყოლებით. შიგადაშიგ გარეთ გასვლით და გოლუაზის თითო
ღერის მოკვლით. მოვახერხეთ გვესაუბრა და არაფერი გვცოდნოდა ერთმანეთზე. ასეთ საუბარს „ჰაეროვანი“,
„გამჭვირვალე“ საუბარი დავარქვი, საუბარი, რომელიც სასიამოვნოა, მაგრამ საბოლოოდ ჰაერივით იფანტება.

მარკო წამოდგა.

– დღეს სარდაფში რეპეტიცია მაქვს, წამომყვები? – შემომხედა.

არსად მეჩქარება, ჩემს პაწაწინა სხვენში დაბრუნებას (სტუდენტური საერთო საცხოვრებლის ბოლო
სართულზე, სხვენში, პატარა, მაგრამ ძალიან მყუდრო ოთახი მაქვს), სადმე გავლა მერჩივნა. დავთანხმდი.
გარეთ გამოსულებს წვიმა დაგვხვდა. მწვანე ბალახის სუნი იგრძნობა ჰაერში. უცებ ზღვა და მაგნოლიები
გამახსენდა. არ ვიცი, რატომ. რაც გავიზარდე, კიდევ უფრო ხშირად მახსენდება ის ჩემი შავი ზღვა. გასულ
წელს ესპანეთში ვიყავი, იმის წინ იტალიაში – ზღვისპირა ქალაქებში. მაგრამ სულ სხვა იყო. ჩემს ზღვას სხვა
ფერი და სხვა სუნი აქვს, მშობლიური. და ვერ ვიპოვე ამ ზღვებში ეს განცდა. სახლის განცდა. ვერსად ვიპოვე ეს
განცდა, მთელი 13 წელია.

– რომელ ინსტრუმენტზე უკრავ?

– ელექტროგიტარაზე. კარგად არ ვუკრავ, არ დამცინო.

– რატომ უნდა დაგცინო, მთავარია, რომ უკრავ, აი, მე, მაგალითად, ვერ ვუკრავ და ვერც ვმღერი.

– გიცდია?

– მხოლოდ ჩუმად, ჩურჩულით.

21
– ჩურჩულით სიმღერა, ეტყობა, ცალკე მიმდინარეობაა, – გაეცინა მარკოს.

კარგი იუმორის გრძნობა აქვს. ყველაზე მეტად მის ხუმრობებზე მეცინება. შეუძლია, ყველაზე მოღუშულ დღეს
გაგაღიმოს და მზიანი გახადოს. თან ისე ხუმრობს, სერიოზული სახით, თავად არ ეცინება. ალბათ გულში
ხითხითებს, მაგრამ არავის აჩვენებს ამას. და ტკბება თავისი ენაკვიმატობით.

სარეპეტიციო სარდაფამდე ორი კილომეტრი მაინც იყო ფეხით სასიარულო. არსად გვეჩქარებოდა და მთელი
ორკილომეტრიანი საუბრის პერსპექტივა გვხიბლავდა.

ყოველი მეტრის გავლისას სულ უფრო მეტად და მეტად მიტევს შეგრძნება, რომ მას მთელი ცხოვრებაა
ვიცნობ. აუხსნელია, როგორ შეიძლება რამდენიმე საათში სრულიად უცნობი 22 წლის ბიჭი ასეთი ნაცნობი და
ახლობელი გახდეს. ალბათ მხოლოდ ერთ შემთხვევაში, როდესაც ორივე უცხო ქვეყნის ბინადრები ხართ, სულ
სახლის სუნის და სახლში ყოფნის განცდის ძიებაში.

ისე უბრალოდ ჰყვებოდა ბელგრადიდან წამოსვლაზე, თავისი სახლის ყველა კუთხე-კუნჭული აღმიწერა, ეზო,
სადაც თავის მეგობარ ბიჭებთან ერთად ფეხბურთს თამაშობდა. ბებია, რომელიც გემრიელ სადილებს
უმზადებდა. ომი, რომელიც დღემდე არ ესმის, ვინ და რატომ წამოიწყო. არც მე მესმის. რისთვის... ეს კითხვა
გვაერთიანებს კიდევ.

მოგონებების ორი კილომეტრი... და სარეპეტიციო სარდაფში ერთმანეთისთვის ძალიან ახლობელი ორი

ადამიანი ჩავედით.

კარგად არ უკრავს, ყოველ შემთხვევაში, უკეთესად დაკრულიც მომისმენია. მაგრამ სულ არ მანაღვლებს.
მგონი, თავის ჭიას ახარებს, მუსიკოსობას არ აპირებს. უკრავს და მიღიმის. ყველა სიმღერას მე მიძღვნის.

მიკრობიოლოგიითაა გატაცებული და უნდა, მერე ამერიკაში, რომელიმე ცნობილ ლაბორატორიაში იმუშაოს.

კარგი ოცნებაა, ოცნებაც არა, მიზანი უფრო, სავსებით რეალისტური. მე რა მინდა ნეტა. ბოლომდე არ ვიცი.
კარგად ვსწავლობ, კლინიკურ ფსიქოლოგიას თავს ვაკლავ და საბოლოოდ, ალბათ, რომელიმე მენტალური
ჯანმრთელობის კლინიკაში წავალ სამუშაოდ. ხო, ზოგჯერ ჩემი მისია მგონია, ბევრი ბავშვის დედა
გამოვაღვიძო დეპრესიული ძილიდან, რომ იმ ბავშვებმა ის არ იგრძნონ, რასაც მე ვგრძნობდი. რომ ის
ბავშვები ყველაზე ხალხმრავალ ადგილზეც მარტოობისგან არ იტანჯებოდნენ და გულთან ახლოს ადგილი არ
ჰქონდეთ სევდით სავსე. რომ მათმა პატარა მხრებმა მძიმე და ასაკთან შეუსაბამო პასუხისმგებლობებით სავსე
ტომარა არ ზიდონ და ლაღი, ღიმილიანი ბავშვობა ჰქონდეთ. მათი დედებიც იღიმებოდნენ, ხელი ჩაჰკიდონ,
ასეირნონ და თავისი ახალგაზრდობა და სილამაზე თეთრი საბნის ქვეშ არ დაიმალონ. ზოგჯერ ჩვენ თავად
ვიფარებთ ამ საბანს, ამ საბნის ქვეშ ვმალავთ ჩვენს ნამდვილ ოცნებებს და სურვილებს.

ვუყურებ ამ ბიჭს, ვუსმენ მის დაკრულს და მშვიდად ვარ, დაცულად. არ ვღელავ. არ ვდარდობ. მალე მინდა
დაასრულოს რეპეტიცია, მინდა ხელი ჩავკიდო და ჩემს სხვენამდე მიმაცილოს. მინდა ალზუ გავაცნო, ჩემი
ერთგული მეგობარი.

ალზუ გვერდით ოთახში ცხოვრობს, სხვენში. თბილი, ერთგული და ძალიან თავშეკავებულია. საათებს
ვატარებთ საუბარში, საღამოს, უნივერსიტეტის მერე.

თავისი თანაკურსელი მოსწონს. შემოვარდება ხოლმე ჩემს ოთახში და მიყვება, როგორ შეხედა ოტომ, რა
მისწერა, რა უთხრა. ხმამაღლა კისკისებს და მერე უცებ გაჩერდება, დასევდიანდება. არა, ვერ ვიზამ – იტყვის, –
მერე უფრო მეტი რომ მოუნდეს? მაკოცოს, მერე ერთად სიარული დავიწყოთ, მერე სექსი, მერე?..

22
და მერე რა, ალზუ? შენც ხომ სინამდვილეში ოტოსთან ყოფნა გინდა, ოცნებობ, აკოცო, გაკოცოს, მოგეფეროს,
შენს სხეულს დაეუფლოს და თავი ბედნიერად იგრძნო. ალზუ ანკარიდან მოშორებით, პატარა სოფლიდანაა.
გაცვლით პროგრამაში მოხვდა და ჩემს უნივერსიტეტში სწავლა დაუფინანსეს. ნიჭიერია. სტატისტიკას
სწავლობს. დიდი ბრძოლა მოუხდა ოჯახთან, სასწავლებლად რომ გამოეშვათ. ყოველ საღამოს მამა ურეკავს
და ამოწმებს სადაა, ვისთანაა, რა ქნა. და ისიც მორჩილად ზის ოთახში და თავისი მამის, აჰმედის ზარს ელის.
არ მინახავს მამამისი და მეზიზღება. ამხელა კლანჭები როგორ უნდა გქონდეს, რომ ათასობით კილომეტრს
მიღმა ემოციურ წნეხში გყავდეს შვილი მხოლოდ იმიტომ, რომ გოგოა. ისე დანიშნა 12 წლის ალზუ ვიღაც
მევახშის შვილზე, რომ არც კი უკითხავს. სარფიანი გარიგება დადო, ფაქტობრივად გაყიდა ალზუს მომავალი,
ბედნიერება, თავისუფლება. და თავისი მოძალადე კლანჭები ბოლომდე ჩაასო ალზუს სულში. ვერსად
ახერხებს თავისუფლად სუნთქვას. ყველგან მამა ელანდება. ყველა გადაწყვეტილებას მამის აზრის მიხედვით
იღებს, ყველაფერს მამამისის თვალებით უყურებს. თან ესმის, რომ ეს ძალადობაა, ტყვეობა, მაგრამ ვერ
თავისუფლდება. ყველა უჯრედი დაუტყვევა მამამ.

როგორც იქნა, მორჩა მარკო დაკვრას. ხმამაღალი ტაში შემოვცხე. ეამა, ოდნავ გაწითლდა. ბენდის წევრებს
დაემშვიდობა და გამოვედით ისევ გარეთ.

– მიგაცილო? – მკითხა.

– მიმაცილე. თუ გინდა, ჩემთან ამოდი, მეგობარს გაგაცნობ, ცოტა ხანს კიდევ ვისაუბროთ, – სახეზე ვატყობ,
რომ ესიამოვნა.

– იცი, დიდი ხნის წინ შეგამჩნიე, უნივერსიტეტის დერეფნებში, სასადილოში, ეზოში. გიყურებდი, ზოგჯერ
გაშტერდებოდი. სულ მაინტერესებდი. შენ კი ერთხელაც არ გამოგიხედავს.

ნეტა როგორ მოხდა, რომ ვერ შევამჩნიე მანამდე?

– დიდი ხანია, მომწონხარ ასე შორიდან და, როგორც იქნა, იმ დღეს გავბედე. თან თქმა ვერ მოვახერხე და ეს
ბარათი მომაფიქრდა.

მეღიმება. მსიამოვნებს. თბილი და მშვიდი გრძნობა მაქვს მის მიმართ. საოცრად მომხიბვლელია. ალბათ
ბევრ გოგოს მოსწონს. მას კი მე მოვეწონე. მეც მომწონს, მაინტერესებს და თან საოცრად დაცულად და
მშვიდად ვარ. მეტროში ჩავედით, ორჯერ გადავსხედით და ბოლოს მივედით სტუდენტურ საერთო
საცხოვრებლამდე.

ჩემი ოთახის კარი შევაღე. ფანჯრის რაფაზე ალზუ ზის, სახურავზე ფეხებგადაყოფილი. ცას უყურებს, ალაგ-
ალაგ ვარსკვლავები რომ აჩნდება. ოცნებობს ალბათ. შეკრთა, უცნობი ბიჭის დანახვას არ ელოდა.

არასდროს მომიყვანია ბიჭი ჩემს ოთახში. პირველი შემთხვევაა. სკოლაში მარსელის მერე არც კი მომწონებია
ვინმე. ან შეიძლება მომწონებია, მაგრამ იქვე ჩამიკლავს. ვერავის ვენდობოდი. ვერ ვიჯერებდი, რომ შეიძლება
რომელიმე ბიჭმა ეს წითური, წვრილფეხება, ჭორფლიანი გოგო სერიოზულად აღიქვას, მისით მოიხიბლოს.
თუმცა ყოველთვის ვგრძნობ, რომ ყურადღებას ვიქცევ. მაგრამ სულ მგონია, რომ სილამაზის გამო კი არა,
იმისთვის, რომ დამამცირონ. დამცინონ. ცინგლიანი ბავშვი...

ერთმანეთს გავაცანი. ჩაიდანი ავადუღე. ჩაი დავისხით. დავსხედით ფანჯრის რაფაზე მე, მარკო და ალზუ.
ვუყურებთ ღამეს, ქუჩას, როგორ ნათდება მოპირდაპირე კორპუსში ფანჯრები. ვსაუბრობთ და ნელ-ნელა
ჩვენგან დამოუკიდებლად იფურჩქნება ჩვენი ოცნებები. მარკოსი ჩემზე, ალზუსი ოტოზე. ჩემი? მე არ ვიცი. არ
ვოცნებობ. უბრალოდ, მშვიდად ვარ. სულ რამდენიმე წამით თავი სახლში მგონია. ის განცდა მაქვს,
დაცულობის, უსაფრთხოების, რომ არ მეტკინება. ეს კი ჩემი ბავშვობიდან მხოლოდ გუს უკავშირდება.

23
ასე ვსაუბრობთ წლებია, მე, მარკო და ალზუ. გაუჩერებლად, დაუღალავად. ზოგჯერ უსიტყვოდ, უხმოდ
ვსაუბრობთ და ყველაზე კარგად გვესმის ერთმანეთის.

***

მარკო ჩემთან გადმობარგდა. ჩემი პირველი კაცია. პირველი კაცი, ვისაც მივენდე. ფრთხილი იყო. არ უჩქარია.
ჩემს სურვილებს ითვალისწინებდა, ინტუიციურად ხვდებოდა, რისიც მეშინოდა. არასდროს უკითხავს. არც მე
მითქვამს, რა დაღი დამასვა სვანეთის თოვლზე დედაჩემის სისხლის ლაქებმა.

მოფერება არ იცის, არც ჩახუტება. ვნებიანად გაკოცებს, შენს სხეულს ვნებაში ჩაძირავს, მაგრამ ვერ
მოგეფერება. ვერ ჩაგეხუტება. უცნაური თვისება აქვს. არც ტკბილ სიტყვებს გეტყვის. ოთხი წელია, ერთად
ვცხოვრობთ, ერთ ლოგინში, ერთ სამზარეულოში, ჩემი სხვენის ფანჯარაში. მაგრამ მოფერება და თბილი
სიტყვების თქმა ვერ ვასწავლე. ისიც არ ვიცი, რატომ უნდა მესწავლებინა. მჭირდებოდა, კი?

არასდროს ვეჭვიანობ მარკოზე. იმისდა მიუხედავად, რომ ბევრს მოსწონს. ჩემამდე გერმანელი საბინა ჰყავდა.
მაღალი, მოხდენილი ტანით, ქერათმიანი, ლურჯთვალა და სავსემკერდიანი. ყველა კაცის საოცნებო საბინა.
ეტყობა, ვერც იმან ასწავლა ჩახუტება. თუმცა არც სჭირდებოდა. სიგიჟემდე უყვარდა მარკო, მაშინაც, როდესაც
დაშორდა. ჭკუას კარგავდა. უნივერსიტეტის კამპუსში სულ ვეფეთებოდით ერთმანეთს. გამჭოლ, ზიზღნარევ
მზერას მტყორცნიდა ხოლმე. ერთხელ ჩემ გასაგონად მეგობარსაც კი გადაულაპარაკა, აი, ეს პეპი გრძელწინდა
ჰყავს ეხლაო. მარკო გვერდით მედგა. მოულოდნელად ყურში ჩამჩურჩულა, ყურადღებას ნუ მიაქცევ,
გასაოცარი ხარო. საკმარისი აღმოჩნდა. დავიჯერე. პირველად გავიგონე ჩემი მისამართით ეს სიტყვები
კაცისგან. ჩემზე გულწრფელად შეყვარებული კაცისგან.

ზოგჯერ მგონია, რომ დიდი ბავშვია. უფრო სწორად, ჯერ ვერ გაიზარდა ის პატარა ბიჭი, რომელიც სულ
სახლს, მოკლულ მამას, დასევდიანებულ დედას და სამშობლოს ნატრობს. თავის განცდებს კი მალავს,
ზრდასრული და სერიოზული რომ ჩანდეს. ტკივილს იუმორით ნიღბავს და შენც იმავეს გთხოვს – იხუმრო,
იხუმრო, აბიაბრუო განცდები. ჩემი სხეული უყვარს. და მეც შემაყვარა. ღამით ვგრძნობ, როგორ ვუყვარვარ,
როდესაც ჭკუას კარგავს. დილით ვგრძნობ, როდესაც ჩუმად, ფეხაკრეფით ცდილობს ოთახიდან გასვლას, რომ
არ გამაღვიძოს. დღისით, როდესაც უნივერსიტეტში შემომირბენს, სენდვიჩს ან ფუნთუშას მომიტანს, და
მელოდება, როდის გავხსნი და დავიწყებ მისი თანდასწრებით ჭამას. საღამოს ვგრძნობ, როდესაც პიცერიაში
გამოივლის და ჩემთან ერთად რეცხავს ჭურჭელს, ალაგებს მაგიდებს, მძიმე სკამებს ეზიდება, მე ან ალზუმ
რომ არ ავწიოთ. მის ყველა მოქმედებაში ჩანს, როგორ ვუყვარვარ. მე შემიძლია მიყვარდეს ძლიერ? მეც
ვზრუნავ, ვეფერები, თბილ სიტყვებს ვეუბნები, მაგრამ თითქოს მოზომილად.

სულ ის განცდა მაქვს, რომ არსებობს კიდევ რაღაც შრე ჩემში, სადამდეც არ მიმიღწევია. არსებობს რაღაც,
რასაც დუღილი არ დაუწყია, ჯერ არ ამოფრქვეულა, ფრთა არ გაუშლია. და ვერ ჩავედი ამ შრემდე მარკოსთან
ერთად. ან იქნებ არც არსებობს და მხოლოდ რომანტიკული ფილმების გავლენაა, სადაც სიყვარულს ყველაზე
კარგად და ლამაზად აჩვენებენ? ან იქნებ მხოლოდ მათ შეუძლიათ ისე უყვარდეთ, თავისუფლად, ჰაეროვნად,
ამაღელვებლად, ვისაც სხვა წარსული, სხვა ბავშვობა, სხვა სამშობლო და სხვა მშობლები ჰყავთ?

ამაზე მეტი რაღა უნდა მჭირდებოდეს? დაცულობის განცდა, ნდობა და მისი მხრიდან ძლიერი, ვნებიანი
სიყვარული. და ყველაზე მთავარი – გარანტია, რომ არასდროს ნივთივით არ მომექცევა. ნივთივით ექცევა

24
ალზუს მამამისი. და იქნებ ის მისი უცნობი საქმროც ნივთივით მოექცეს? გააჩუქოს ჩემი ერთგული, შავთვალა
ალზუ და დააქუცმაცოს მისი ყველა ოცნება და იმედი.
ასე ნივთივით გააჩუქეს დედაჩემიც. 17 წლის იყო, მეგობართან მიმავალი, მამაჩემმა ძალით მანქანაში რომ
ჩატენა და გაიტაცა. სოხუმში ნათესავის ბინაში მიიყვანა. დედაჩემი უძალიანდებოდა, ხან ხელზე კბენდა, ხან
ფეხებს ურტყამდა. რაც კი რამე ილეწებოდა, ყველაფერი დაულეწა ბინაში. მაგრამ მამაჩემი მოერია. დაიმონა
და დედაც დაემონა. ორ დღეში უკან დაბრუნდნენ. ჩვენი პატარა ქალაქი ფეხზე დამდგარი დახვდათ.
ბაბუაჩემი ეზოს ჭიშკართან მამაჩემს ზარ-ზეიმით შეეგება – სიძე, სიძეო. ნინა გაოგნებული იდგა,
თავგზააბნეული. მამისგან სულ სხვა რამეს ელოდა. ბაბუამ კი გულში ჩაიკრა შვილის გამტაცებელი.
მოტაცებულ ქალს უკან ხომ არ დაიბრუნებდა?! აბა თქვენ გაგიმარჯოთო. დიდი სუფრა გაიშალა დედაჩემის
სახლის აივანზე. მეზობლები, ნათესავები, მეგობრები შეიკრიბნენ და წამებში გააჩუქეს დედაჩემი. შეფუთვაც
არ დასჭირდათ, ბაფთის დამაგრება... არაფერი ჰკითხეს, თვალებშიც კი არ ჩახედეს, უსულო ნივთივით უბოძეს
მასზე უფროს და მისთვის უცხო კაცს. მხოლოდ გუ იდგა ეზოს ჭიშკართან, თავზარდაცემული, 18 წლის გუ,
რომელსაც მთელი თავისი ცხოვრების სიყვარული და ოცნება წამებში მოსტაცეს.

არასდროს ჰყვარებია დედაჩემს მამაჩემი, მაგრამ შეიძლება ბედნიერად მაინც ეცხოვრა, ის სასტიკი და
დაუნდობელი რომ არ ყოფილიყო. იქნებ მამაჩემი ნივთივით რომ არ მოჰპყრობოდა, მასზე ეზრუნა,
მოჰფერებოდა, დედაჩემსაც შეჰყვარებოდა? თუნდაც მოზომილი, მშვიდი სიყვარულით.

დიახ, ჩემი სიყვარული მარკოსადმი მოზომილია, არც ბევრია და არც ცოტა, არც ცხელია და არც ცივი. თითქოს
მთელი ცხოვრება ვიცხოვრეთ ერთად, ყველა აღმართი ავიარეთ, ყველაფერი გავიზიარეთ, ყველაფერი
მოვიყირჭეთ, ახალი და საინტერესო არაფერი დავიტოვეთ – აი, ასეთია ჩემი სიყვარული მარკოსადმი. და არც
ვეძებ სხვა სიყვარულს ან სხვანაირს. მივიღე და მივყევი რუტინას. გავაგრძელე სუნთქვა, შრომა,
ყოველდღიურობისთვის ბრძოლა – უცხო ქვეყანაში მზის ქვეშ ადგილის მოსაპოვებლად. მარკოც იმავესთვის
იბრძვის, განთავისუფლდეს წარსულის აჩრდილისგან. დაიბუდოს, გამყარდეს, თავის ცოდნას და ნიჭს
დაეყრდნოს, პატივისცემა დაიმსახუროს, აღიარება ნახოს. ყველაზე მეტად ეს გვაერთიანებს, ჩვენი წარსული,
ტრავმების ანარეკლები და სურვილი, ფესვები გავიდგათ უცხო მიწაში, მყარი, გრძელი ფესვები, ადვილად
რომ ვერ ამოგვძირკვოს ვერავინ.

***

ეზოს ჭიშკარი ხმაურით იღება, კაცი გვეგებება. აკაციიდან ჩამოყრილი ფოთლები მიმოფანტულია ეზოში,
ბორბლებდამძვრალ მანქანას ვხედავ, აგურებზე შეყენებულს. მაღალი და დიდი კაცია. ალბათ გუზე უფროსია.
გუს ღიმილით და ხმაურიანად იხუტებს, დიდხანს უტყაპუნებს ხელს მხარზე. კისერზე უჭერს ხელებს,
აჯანჯღარებს, ისევ ეხვევა და მერე ისევ აჯანჯღარებს. როხროხა ხმა აქვს. მერე დედას ეხვევა. მე და მიშო
დედის კალთას ვართ ამოფარებულები. მიშო უფრო, მე გვერდზე ვდგავარ და კაბაზე ვებღაუჭები. შიგადაშიგ
ჯიბეში სამკაულებს ვამოწმებ, სულ ცოტაღაა დარჩენილი. გზადაგზა დაარიგა დედამ, ყოველდღე თითო
ბეჭედს მართმევდა, თითო საყურეს. მიკვირს, ცალი საყურე ნეტა ვის რაში სჭირდება. ოქროაო, ერთხელ
გავიგონე, ნამდვილი რუსული პრობაო. საჭმელში, გუს სიგარეტში, რამდენჯერმე სპირტსა და ბამბაში
გაცვალა. სატვირთო, სამხედრო, მსუბუქი ავტომობილების მძღოლებს ევაჭრებოდა, ევედრებოდა, ჩაგვსვიო.
ვიღაც გვსვამდა და გარკვეულ მანძილს მანქანაში შეკუნჭულები გავდიოდით. ცხენზე, ვირზეც კი ვისხედით
რიგრიგობით, ხან მე და ხან მიშო. უზღვო, ჩაბნელებულ თბილისამდე ჩამოსვლაში დაარიგა, რაც ხელზე,
გულზე, ყურებზე ეკეთა, რაც ჯიბეში მედო. ცოტა რამ დარჩა. ერთი გულსაბნევი და რამდენიმე ბეჭედი. კიდევ
კარგი, ეს სამკაულები ჰქონდა.

25
პატარა კიბით შუშაბანდში შევდივართ. ნახევრად ბნელა, წითელი ფერის ჭრაქი კიდია ფანჯრის სახელურზე.
ფანჯრები გამურულია, ზოგან ნატყვიარები ეტყობა. ალაგ-ალაგ კედლებზე შპალერია ჩამოხეული. ჭერიდან
წყალი ჩამოდის. რკინის ვედროა შედგმული.

– ეხლა გათიშეს შუქი, – როხროხებს, – ხვალ დილით 8-ზე ჩართავენ.

გზას ვიკვლევთ. ქოთნები, ტომრები, კარტოფილი, შეშა, კუთხეში, ყუთში, ქათამი ზის, თვლემს.
პატარა წიწილები ჰყავს ფრთის ქვეშ ამოფარებული. კრუხს ფეხზე ბაწარი აქვს გამობმული.

– აქეთა მხარეს ვერ ვათბობთ, გამოკეტილი გვაქვს. თან აქეთ სულ ისვრიან, დათვრებიან ზედა მეზობლები,
წამალს რომ ვერ გაიყოფენ, ბიჭბუჭობა ცხოვრობს ზემოთ. იარაღს ამოიღებენ და წარამარა ხოცავენ
ერთმანეთს. აქაც კაი არეულობაა. შეშის ფეჩი სამზარეულოს და პატარა ოთახს ჰყოფნის, – აგრძელებს
როხროხს, – ვედროთი წყალი აგიდუღეთ, გადავლება გენდომებათ, წყალიც არ იყო, რაც მოვაგროვე, ორი
ვედრო გამოდის, რამენაირად დღეს იმყოფინებთ.

ოთახში შევდივართ. ალბათ ის პატარა ოთახია, ორი ნავთის ლამპითა და შეშის ფეჩით. თემო ჰქვია. გუს
ბიძაშვილია, თბილისელი. ცოტა ხანს მასთან დავრჩებით.

– მოვედით, დედა, ჩვენ ვართ!

სამზარეულოდან მოხუცი ქალი გამოდის, ხელში პურის საჭრელი დანა უჭირავს, ჩვენც გვქონდა ასეთი სახლში.
ეტყობა, სადილს ამზადებდა. თეთრი თმა აქვს, თეთრი წარბები. წინსაფარზე საჭმლის ლაქები აცხია.
დაბალი, მსუქანი ქალია. პუტკუნა ციყვს მაგონებს საბავშვო წიგნიდან, მაგრამ ის ციყვი კეთილი იყო. ხელს
წინსაფარზე იმშრალებს და გუს ეხვევა. კოცნის. თმაზე ეფერება. ძლივს სწვდება მაღალ გუს. გუ იხრება და
იხუტებს.

– ბიცო, როგორ ხარ, ბიცო?

– ეს რა დღეში ჩაგვყარეს, ჩემო ბიჭო. დაგვაქციეს, გაგვაპარტახეს. აქაც არაა კარგი სიტუაცია. ბანდიტებმა და
კაცის მკვლელებმა ჩაიგდეს მთელი ქვეყანა ხელში.

ჩვენკენ არ იყურება. უცნაური ხმა აქვს და ცივი ღიმილი. სახის ყველა კუნთს რომ დააძალებ გაიღიმო, მაშინ
გამოდის ცივი ღიმილი. მიცდია ძალით გაღიმება. ამიტომ გამოვიცანი ეგრევე. მეშინია ამ ქალის, თან
მერიდება. უხერხულად ვგრძნობ თავს. უცხოა და ჩვენც უცხოები ვართ. შეცივებული, დაღლილი, მშიერი
უცხოები, რომლებიც მის სახლში მოვედით. თან მეშინია, უცებ არ გაგვაგდოს. უცებ რამე არ გვაწყენინოს.
მიჭირს, დავიჯერო, რომ ოთახში, შეშის ღუმელთან გავათევ ღამეს.

– ეს ნინაა, გახსოვს ნინა, ბიცო? – ეუბნება გუ და დედასკენ აბრუნებს.

– ნინა პატარა მახსოვს, ზაფხულში რომ ჩამოვდიოდით, სულ ერთად დარბოდით ეზოში ყველანი. ხომ ის
ნინაა? – აზუსტებს და დედას ათვალიერებს, – უხ, რა კარგი იყო. ჰაერი, ზღვა, სიმწვანე, სანატორიუმები... კაი,
მოდით, მოდით, სადილი გავამზადე, სანამ გვერდით ოთახში მოწესრიგდებით, მაგიდას გავაწყობ.

დედას აბაზანაში შევყავართ, პატარა თასიდან წყალს გვისხამს. არ მინდა პატარა ოთახში დაბრუნება.
დავრჩებოდი ამ ბნელ აბაზანაში, მხოლოდ დედასთან და მიშოსთან ერთად. მაგრამ მშია. გულის წასვლამდე
მშია და მეძინება.

26
– იცოდეთ, ბევრი არ ჭამოთ, – გვაფრთხილებს დედა, – გადაჩვეული ხართ, პატარა ლუკმებით ჭამეთ, დიდხანს
ღეჭეთ.

სამზარეულოს მაგიდას შემოვუსხედით. გუ ბედნიერი ზის, ისევ უბრჭყვინავს თვალები. ვიცი, როდისაა გუ
ბედნიერი. ახლა ბედნიერია. სამშვიდობოს გამოგვიყვანა. დაპირება შეასრულა. შეძლო. მჯეროდა, რომ
შეძლებდა. ზოგჯერ ყოვლისშემძლე მგონია. დაღლაც აღარ ეტყობა, არც შავი წრეები აბერებს თვალებქვეშ,
აღარც წვერი, ისე, როგორც გზაში მეჩვენებოდა.

როხროხა გვერდით უზის და უთვალავ კითხვას უსვამს, თეთრი მოხუცი მაგიდის გარშემო ფუსფუსებს.

ვცდილობ, ნელა ვჭამო, მაგრამ არ გამომდის. ცხელი ლობიო ისეთი გემრიელი და სასიამოვნოა, რომ თავს ვერ
ვიოკებ. მიშოც გიჟივით აღებს პირს. დედა პატარა ლუკმებს ნელა და დიდხანს ღეჭავს. ყლაპვა უჭირს. ვხედავ,
რომ ძნელად ყლაპავს. ნუთუ არ შია? როგორ შეიძლება არ შიოდეს?!
თვალდახრილია, მხრებჩამოშვებული, მოკუნტული. აღარ ჰგავს იმ დედას, ჩვენს აივანზე რომ მღეროდა
ხოლმე. ღიღინით რომ ფენდა სარეცხს, სკოლაში რომ მივყავდი და გზაში ახალგაზრდობის ამბებს მიყვებოდა.
არ ჰგავს იმ დედას, სანაპიროზე ცხელ ქვიშაზე მოხარშული ყავა რომ გამასინჯა. სხვანაირია დედა, მოჭმუხნილ
და პატარა ბებერს ჰგავს.

– მოკლედ, თუ რამე ფული გაქვთ, ყველაფერი ამ საქმეში უნდა ჩადოთ, – ამბობს თემო, ხან გუს უყურებს, ხან
დედას, – მყავს ვიღაცები საგარეო საქმეთა სამინისტროში. ახლახან ლტოლვილებით სავსე თვითმფრინავი
გაუშვეს უკვე. იღებს გერმანია ლტოლვილებს. აქ მოვაგვარებთ ყველაფერს, გაფრინდებით და ადგილზე მერე
ჩვენი წარმომადგენელი დაგხვდებათ. თავიდან ცოტა ხანს საერთო საცხოვრებელში იცხოვრებთ. ზუსტად ვინ
რომელ ქალაქში ხვდება, არ ვიცი, იქ გაგანაწილებენ, სადაც თავისუფალი ადგილი ექნებათ. დოკუმენტებს და
მთელ ამბებს რაღაც დრო დასჭირდება, სანამ ოფიციალურ სტატუსს მოგცემენ. 200-300 მარკა გექნებათ
თვიურად, ამასობაში რაღაც სამსახურსაც ნახავთ. რაც მთავარია, ბავშვებს სკოლაში და ბაღში მიიღებენ.
სამედიცინო დაზღვევასაც მოგცემენ. უბრალოდ, პირველი ეტაპისთვის იქ და აქ საქმის ჩასაწყობად ფული
გვინდა.

– რაღაც ფული გვექნება, – ლუღლუღებს დედა და შეუმჩნევლად მაგიდის ქვეშ ჩემი ჯიბისკენ მიაქვს ხელი.

– მაშინ ჩათვალე, გამოსულია ეს საქმე, – ამხნევებს თემო, ჭიქაში გამჭვირვალე სითხეს ასხამს, წყალი არაა. ის
სუნი აქვს, სპირტის ბოთლს სახურავს რომ ახდი და უცებ ცხვირში აგარტყამს. მამა მახსენდება, ასეთი სუნი
ჰქონდა. არ მიყვარს ეს სუნი. გუმაც გადაკრა. ჯერ ლოყები აუღაჟღაჟდა, ცოტა თვალები აემღვრა. მიშოს
მობეზრდა მაგიდასთან ჯდომა, სკამიდან ისკუპა და ოთახში სირბილი დაიწყო. მოხუცი შენიშვნას აძლევს.
რასაც ხელს ჰკიდებს, ყველაფერს ართმევს, თავის ადგილას აბრუნებს. შეწუხდა დედა, მორიდებისგან იწვის.
მეც ვიწვი. მრცხვენია, ისედაც უცხო და არასასურველ სტუმრად ვგრძნობ თავს.

– ბავშვებს დავაწვენ, – ლუღლუღებს დედა, დგება. მოხუცი გვერდითი ოთახის კარს უღებს. ცივა. ბნელა.
ეტყობა, არც ეს ოთახი თბება. ერთი საწოლი და ტახტი დგას. დავეტევით, მოვთავსდებით. ისეთ ვიწრო და
მოუხერხებელ ადგილებში გვიძინია, მიწაზე, იატაკზე, გამოშიგნული მანქანის ფსკერზე, ბუჩქებში, მანქანის
საბარგულებში. არც კი ვიცი, ლოგინზე რომ დავწვე, რა დამემართება. კარში გუ იჭყიტება.

– მეც მოვალ მალე, ხომ არ გინდა, ამათ დაბანაში დაგეხმარო? – ხმადაბლა ეკითხება დედას.

– არა, იყავი ცოტა ხანს, ბევრი გაქვთ ალბათ სალაპარაკო, მივხედავ. ჩვენ საწოლზე დავწვებით, შენ – ტახტზე.

– დააწვინე ბავშვები კომფორტულად, მე იატაკზეც მოვთავსდები. ხვალ დილით სპორტის სასახლესთან

გამიყვანს, ფუთებით ტანისამოსს არიგებენო. ჩასაცმელს მოვიტან ყველასთვის.

27
ბარგი ფაქტობრივად არ გვაქვს. გზაში გაცამტვერდა ყველაფერი. ერთი ტომსიკა დარჩა, რამდენიმე ხელი
დაძონძილი ტანსაცმლით.

მიხარია, ხვალ ჩასაცმელი გვექნება. ნეტა როგორი ფუთებია. ნეტა თბილი, ჭრელი ჟაკეტი და ჯინსის ქურთუკი
იყოს იმ ფუთებში. ვოცნებობ ჯინსის ქურთუკზე და ჭრელ ნაქსოვ ჟაკეტზე, ბევრი სხვადასხვა ფერის
ზოლებით.

– გუ, ჭრელ ჟაკეტს თუ დაინახავ, წამომიღე იმ ფუთებიდან.

– წამომყევი, პეპი, ერთად ვნახოთ, რა იქნება.

ღამით ხმაური მაღვიძებს. უცებ სროლის ხმა მეგონა, მერე მივხვდი, რომ გვერდით ოთახში ტახტი გაშალეს.
ყველას სძინავს, ლოყით დედას ლოყას ვეკვრი. მშვიდად სუნთქავს და თვალები დახუჭული აქვს. სიბნელეში
მიშოს ქერა კულული ანათებს საბნიდან. საუბრის ხმა მესმის. როხროხა და თეთრი მოხუცი ჯერ რაღაცას
გაუგებრად ჩურჩულებენ. როხროხა ხმას უწევს.

– ხო კარგად ისვენებდი მაგათთან თვეობით, რა გინდა, ვერ გავიგე, რას სისინებ? ხაჭაპურებით რომ
გიმასპინძლდებოდა ლია, კაი იყო, ხო? როგორ არ მიმეღო, მითხარი, როგორ არ შემომეშვა?

– ლტოლვილები მინდოდა ეხლა? – არ ჩუმდება მოხუცი, – ისედაც დღიდან დღემდე ძლივს გაგვაქვს თავი. თან
ხო ნახე, როგორ იქცევიან ეგ ლტოლვილები. „ივერიაში“ შევარდნენ, სასტუმრო „აჭარაში“ შევარდნენ. ადგილი
აღარაა, სადაც არ შევარდნენ და მიითვისეს ყველაფერი. რომ ვერ წავიდნენ იმ გერმანიაში, რას შვები მერე? აქ
ვაცხოვრო ეს ქალი თავისი ცინგლიანი ბავშვებით? როგორ გავყარო მერე, რომ არ გავიდნენ და იგივე
გააკეთონ, რასაც სხვები აკეთებენ? შენობა არ დარჩა, წიოკით რომ არ შევარდნილიყვნენ.

ცინგლიანი ლტოლვილები... მგონი, ტანს ვეღარ ვგრძნობ. სუნთქვა მიჩერდება. მინდა ხმამაღლა ვიყვირო და
ხმა არ ამოდის. მინდა გავვარდე და ამ თეთრ მოხუცს ვუყვირო, რომ არ ვართ ცინგლიანები, რომ სულ არ
მომწონს მის სახლში, მის ლოგინში, მის როხროხა შვილთან ყოფნა. სულაც არ შევჭამდი მის ლობიოს და არ
ვიბანავებდი მის აბაზანაში. სახლში მინდა. გახევებული ვწევარ და მგონია, რომ ვიხრჩობი. ტკივილისგან და
სიმართლისგან ერთდროულად. მივხვდი, რას ნიშნავს გამოთქმა „მწარე სიმართლე“. პირი მიმწარდება.
ლოყაზე სისველეს ვგრძნობ, ჩემი ცრემლი არ არის. თვალები სიმშრალისგან მეწვის. ხელი მოვისვი და
უცაბედად დედას ლოყას შევეხე. ტირის. ჩუმად ტირის, მხრებსაც არ ამოძრავებს და თვალები დახუჭული აქვს.
ნეტა როგორ გამოსდის ასე უმოძრაოდ და ჩუმად ტირილი. ყველაფერი გაიგონა. ალბათ გუმაც გაიგონა.
მხოლოდ მიშოს სძინავს მშვიდად. მშურს მიშოსი. ნეტა მის ადგილას ვიყო.

***

საღამოობით იტალიურ პიცერიაში ვმუშაობ, შეფის დამხმარედ. უმეტესწილად ბოსტნეულს და მწვანილს

ვჭრი, ჭურჭელს ვრეცხავ და რამდენჯერმე კარბონარასთვის სპაგეტიც მოვხარშე. კაფეს კლიენტებსაც
ვემსახურები. დილით ვსწავლობ, შუადღისას ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრში დავდივარ, რაღაც
სტაჟირების მსგავსია. დიდი ხანია, იმის იმედი დავკარგე, რომ ამ ცენტრში წინ წამწევენ, რამდენი დიპლომიც
არ უნდა წარვადგინო, გასაოცარი იერარქიაა. სოციალურად მაღალი ფენის წარმომადგენელი მამაკაცებით

28
დაკომპლექტებული განყოფილებები – Professoren. შემდეგ მოდიან სოციალურად მაღალი ფენის
წარმომადგენელი ქალი ექიმები, ამ მამაკაცების მოადგილეები, შემდეგ სოციალურად მაღალი და საშუალო
ფენის სხვა ექიმები და რეზიდენტები და მათ დაქვემდებარებაში მყოფი სხვადასხვა ეროვნების და ეთნიკური
ჯგუფის წარმომადგენელი ექთნები, სანიტრები და მე. კლინიკური ფსიქოლოგიის მაგისტრატურას წელს
დავამთავრებ. მინდა ქალებისთვის პროგრამები შევქმნა, გავმართო, სასწავლო და თერაპიული პროგრამები.
კარგი მენეჯერი ვიქნებოდი, დამგეგმავი, ორგანიზატორი. რამდენჯერმე თერაპევტობაზეც წამცდა ოცნება,
მაგრამ კარგად ვაცნობიერებ ჩემს მდგომარეობას, ჩემს წარსულს. ყველა ჩაკირულ, ჩაცემენტებულ ტრავმას,
რომელიც ამოხეთქავს, როგორც კი მუშაობას დავიწყებ. როგორც კი კლიენტი ცხვირწინ დამიჯდება. ვეღარ
გავდევნი, ვეღარ გავექცევი. თავსაც დავიზიანებ და სხვასაც დავაზიანებ. თუმცა სხვა გამოსავალიც არსებობს,
პირადი ფსიქოთერაპევტი ვიპოვო და თერაპია დავიწყო. ყველა ჩაკირული კვანძი გავხსნა, ყველა
პირმოკრული იარა გავაღიზიანო, მერე კი ნელ-ნელა ამოვრეცხო, გავასტერილო და საშუალება მივცე,
შეხორცდეს. საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესი იქნება. იმდენი ცოდნა კი მაქვს, რომ მივხვდე, წლების სამუშაოა.
და ზოგიერთი იარა, შესაძლოა, არც შეხორცდეს, პირი მაინც არ მოიკრას, საუკეთესო შემთხვევაში ანთება
ჩაცხრეს და სისხლმდენი აღარ იყოს.

ზეგ გაზაფხული იქნება. ჯანმრთელობის ცენტრის ეზოდან ფეხს ვერ ვადგამ. ვდგავარ გაშტერებული,
ცნობილი პროფესორის ბიუსტს ვეყუდები, ამ ცენტრის დაარსებაში დიდი წვლილი რომ შეიტანა.

ფისო იზმორება მზეში. უხარია თებერვალში მზე. ღერს ღერზე ვეწევი. ჩავაქრობ, ფეხით გავსრეს ასფალტზე
და ახალს მოვუკიდებ. ძირს დაყრილს არ დავტოვებ. ყველას სათითაოდ ავკრეფ და სანაგვე ურნაში,
სიგარეტის ნამწვების განყოფილებაში ჩავყრი.

აზრებს ვერ ვალაგებ, მეფანტება წარამარა. ზოგჯერ ვახერხებ, გავიხსენო, რომ დღეს საღამოს პიცერიაში
ბევრი საქმე მაქვს. მაგიდებია გასაწყობი, ყვავილების ლარნაკები გამოსაცვლელი, სუფრები გასარეცხი,
ლაზანიის ცომი მოსაზელი...

მახსენდება, რომ სახლში მარკო მელოდება. მესამე კვირაა, სალაპარაკოდ დამდევს. ვიცი, რაც უნდა მითხრას
და გავურბივარ. ისიც ვიცი, ლაპარაკს როგორც დაიწყებს, რომ ამდენი წელია, ერთმანეთს ვხვდებით და რაღაც
უნდა გადავწყვიტოთ. ამ რაღაცას ქორწინება ჰქვია. მაინც ვერ გახდა ბოლომდე ევროპელი, ხომ ვამბობ, არის
მასში რაღაც ქართული. ოჯახი და კერა უნდა. რა საჭიროა ოჯახის შექმნა, სტატუსი. რაღაც დოკუმენტი და
მოწმობა. ხომ შეიძლება ასე ვიცხოვროთ, მშვიდად, თავისუფლად.

ქორწინება – არ მინდა ამ სიტყვის გაგონება. კარგად ვარ ასე, უსტატუსოდ მარკოსთან. მიყვარს მარკო,
ვზრუნავ მასზე, ვუფრთხილდები. მაგრამ ქორწილი არ მინდა.

აი, ისევ ვხედავ, ცენტრის დერეფანი გაიარა. დიდი ფანჯრებია, ღიაა და ჩანს ყველას მისვლა-მოსვლა. ნეტა რა
ჰქვია იმას, რაც ახლა დამემართა? ინტერესი? მოწონება? ძლიერი, დაუოკებელი ინტერესი.

ფანჯარაში თავი გამოყო, ხელი ამიწია. იმედია, არ ჰგონია, რომ მის გამო ვდგავარ ასე, ბიუსტზე აკრული.
იმედია.

ქართველია. ალე. აქ ჩამოვიდა პროფესიული კვალიფიკაციის ასამაღლებლად. ნახევარი წელი გაჩერდება,

პაციენტებს მიიღებს თერაპიაში. იმედია ყოველდღე გადავიკვეთებით. რამდენჯერმე დილის ჯგუფურ
შეხვედრაზე ახსენეს. ექვსი თვით ადრე დაიწყო ჩვენმა დირექტორმა მასთან შესახვედრად მზადება და
განკარგულებების გაცემა, რომელ ოთახს დაუთმობენ, რომელ საცხოვრებელში დაასახლებენ, რა ავეჯს
დაუდგამენ ოთახში, როგორი კომპიუტერი დასჭირდება, რა ჯგუფებთან და თემატიკაზე იმუშავებს, კლინიკურ
კვლევაშიც ჩართავენ თუ არა, რომელ ასისტენტს მიამაგრებენ და ა.შ. ჩვენი დირექტორი კუშტი, გაუცინარი
კაცია. არავისზე ზედმეტს არ იტყვის. შექებაშიც ძუნწია. კარგი სიტყვები, ღიმილი, გამხნევება – ყველაფერი

29
ენანება. ბოლო წლებია, პრაქტიკას თავი დაანება და კლინიკის პერსონალს ზედამხედველობს. ლექციებს და
ტრენინგებს გვიტარებს, გვზრდის. სულ იმას ცდილობს, ყველამ კვალიფიციურად და, რაც მთავარია, ყველა
წესის დაცვით შეასრულოს თავისი საქმე. ალეზე თქვა, ნიჭიერი ფსიქიატრია საქართველოდანო, მივცეთ შანსი,
კიდევ უფრო წარმატებულ პროფესიონალად ჩამოყალიბდესო.

იმ დღიდან სულ ვფიქრობ, ნეტა როგორია ალე. სხვადასხვანაირი წარმომედგინა. აი, ისეთი, ბავშვობაში
ქართველები რომ მახსოვს, ნაცრისფერ პულოვერში, შავ შარვალში, შავ ქურთუკში, დაძაბული, დატანჯული,
დაღლილი. ბავშვობის მერე აქ შევხვდი ქართველებს, კამპუსის ტერიტორიაზე. გავიცანი რამდენიმე. ისე,
გაკვრით გამოველაპარაკეთ ერთმანეთს. კაფეში გასვლა დავგეგმეთ, ბიჭები და გოგოები ვიყავით. მაგრამ
საბოლოოდ ფული არავის აქვს. უმეტესობა სამუშაოდ ჩამოდის, დღედაღამ მუშაობს, ზოგი ქურდობს კიდეც.

ახალგაზრდა, წარმატებული, ქართველი ფსიქიატრი არასდროს მინახავს. გამიჭირდა წარმოდგენა, როგორია.

ყველა შესაძლო ვერსია და ხატი წამის მეასედში დაიმსხვრა, როდესაც ცენტრის დერეფანში ალეს ფიგურა
გამოჩნდა. საშუალო სიმაღლის, თხელი და ძალიან ნატიფი ნაკვთებით, ნაცრისფერი თვალებით, ღია ფერის
წვერით. მოკლედ შეჭრილი თმა ოდნავ შევერცხლილი აქვს. წვრილჩარჩოიანი, ოთხკუთხედი სათვალე
სოლიდურობას და სანდოობას მატებს მის ისედაც ლამაზ სახეს. იქნება ალბათ 35 წლის. დერეფნის გასწვრივ
ჩამწკრივებულ თეთრ კარებს აკვირდება, პროფესორების სახელებს კითხულობს, ყავისფერი პიჯაკი მკლავზე
აქვს გადაკიდებული. გორგოლაჭებიან სამგზავრო ჩანთას ზანტად მოაგორებს. მხედავს, მესალმება და ჩვენი
დირექტორის ადგილსამყოფელს არკვევს. ქართული აქცენტი ამოვიცანი. დენივით დამიარა რაღაცამ, თმის
ღერიდან ფეხის თითამდე. ისაა, გავიფიქრე. უცებ პირი გამიშრა, დაბნეულობისგან უცნაურ მოძრაობებს
ვაკეთებ და ვერ ვხვდები, როგორ დავიმშვიდო თავი. ღრმად ჩასუნთქვა გამახსენდა. თან მრცხვენია, ასე კიდევ
მეტად დავიწვები, იქვე მიხვდება, რომ ვღელავ.

– მიგაცილებთ, – ვუპასუხე და საკუთარ ხმაში თრთოლა ვიგრძენი. როგორ მინდა, ვუთხრა, რომ მეც ქართველი
ვარ, როგორ მინდა, მომიყვეს, როგორია დღეს საქართველო, რა ხდება იქ, როგორ ცხოვრობენ. მინდა,
ყველაფერს მომიყვეს, მინდა, მელაპარაკოს, მინდა, მიყურებდეს, მინდა, მოვწონდე. ღმერთო, მიშველე, ნეტა
მალე მივაღწიოთ პროფესორის ოთახამდე.

Herr მიულერი საწერი მაგიდიდან წამოდგა, მარჯვენა ხელი გაუწოდა, ენერგიულად ჩამოართვა. მე ყურადღება
არ მომაქცია. Danke, ანიკა, გამომიცხადა და მანიშნა, რომ ჩემი იქ ყოფნა საჭირო აღარ არის.

ჰოდა, ვდგავარ ასე, იმ იმედით, რომ შევძლებ მასთან კონტაქტის დამყარებას და ამჯერად გამომივა. ხელს
მიქნევს ფანჯრიდან, ჟესტით მანიშნა, ჩამოვდივარო. ეზოში გამოვიდა თუ არა, ჯიბეები მოისინჯა, ეტყობა,
სიგარეტს ეძებს. იპოვა, როგორც ჩანს. ერთად ვდგავართ, ერთმანეთის პირისპირ. სანთებელა მოვიმარჯვე და
მგონი მე-5 ღერს მოვუკიდე. ხელში Kent-ის კოლოფს ათამაშებს, ქართული წარწერით.

– მოწევა კლავს, – გავაჟღერე წარწერა. უცებ შეცბა.

– ქართველი ხართ? – გაუდიდდა თვალები.

მეღიმება, მუცელში საოცარი ორკესტრი მაქვს, მგონი, ყველა ჩემი შინაგანი ორგანო კივის, რაღაც თბილი
ჟრუანტელი ადის და ჩამოდის. ასე მგონია, გამჭვირვალე ვარ და ყველაფერი ჩანს, რაც ჩემში ხდება.

– დიახ, – ამოვღერღე როგორც იქნა.

– ვერ ვიფიქრებდი, არ ჰგავხართ ქართველს. მაგრამ გერმანელსაც არ ჰგავხართ. აქ მუშაობთ?

30
სიტყვა „მუშაობთ“ ხმამაღალი ნათქვამია. მე არ უნდა ვმუშაობდე, მე უნდა ვეხმარებოდე, ვიღლებოდე, უკან
დავდევდე, შავ საქმეს, ყველასთვის დასაზარებელ საკითხებს ვაგვარებდე. ეს თქვენ ხართ აქ მოწვეული,
ბატონო ნიჭიერო და პერსპექტიულო ფსიქიატრო. თქვენ მოგეცემათ შანსი, კვალიფიკაცია დახვეწოთ. მე – ჯერ
არ ვიცი. ალბათ ბევრი ბრძოლა მაქვს წინ. ბევრი დამღლელი დღე და ღამე, ბევრი წვრილმანი და ტექნიკური
საქმე, ბევრი რამ კიდევ საზიდი და გასაძლები, რომ საბოლოოდ „ის ქართველი „აზიულანტი გოგო“ –
ლტოლვილი აღარ მერქვას, როგორც ამ კლინიკის თანამშრომლები მომიხსენიებენ.

კიდევ ბევრი უნდა ვიშრომო, რომ შემომხედონ და ჩემი სტატუსის მიღმა პიროვნება აღმოაჩინონ, დიახ,
პიროვნება, ფიზიკური და ემოციური ერთობა და არა სტატუსი „აზიულანტი“. არაფერი მეზარება, ყველაფერს
ვცდილობ, ვსწავლობ, განვითარებისთვის ვიბრძვი, მაგრამ ჩემს საბუთებში ყველა ჩემს მიღწევასა თუ უნარს
ერთი დიდი იარლიყი ფარავს – აზიულანტი.

– დიახ, სტაჟიორობას ვცდილობ, – ვუპასუხე მორიდებულად.

რატომღაც უცებ ძალიან სერიოზული და ძალიან ჭკვიანი მინდა გამოვჩნდე. მაგრამ ენა მებმის და სიტყვები
მავიწყდება.

– ხო, მეც პრაქტიკაზე ვარ ჩამოსული. პრაქტიკოსი ფსიქიატრი ვარ, სტიპენდია მოვიპოვე. კარგ პრაქტიკას
გავივლი და დისერტაციას დავიცავ. არსად თუ არ გეჩქარებათ, იქნებ ყავა დაგველია და შიდა სამზარეულოშიც
გამარკვევდით, ვინ ვინაა, რა წესებია. ბატონმა მიულერმა წლის დასაწყისში გამომიგზავნა ცენტრის შესახებ
უამრავი ინფორმაცია, მაგრამ ეს მხოლოდ ოფიციალური ნაწილია, მე კი უფრო რეალური და შიდა ამბები
მაინტერესებს.

მინდა ვუთხრა, რომ პიცერიაში მაგვიანდება, ჯანი მომკლავს, დროზე თუ არ მივედი, მთელი საღამო ისტერიკა
ექნება და თან ალზუს კისერზე გადავა ყველაფერი. ალზუ მე მოვაწყვე პიცერიაში. ჯერ მე დავიწყე მუშაობა,
ჯანის კიდევ ერთი დამხმარე სჭირდებოდა და ალზუ მივიყვანე. ყველაზე სასიამოვნო ნაწილი სამუშაოს
ბოლოა, როდესაც მე და ალზუ ყველაფერს მოვაწესრიგებთ, პიცერიას დავხურავთ და მშვიდად მივუყვებით
გზას ჩვენი საერთო საცხოვრებლისკენ. მარკომ თუ შემოიარა, ხომ მთლად გადასარევია. ყველა სკამის და
მაგიდის შეტანაში გვეხმარება. ბევრად უფრო სწრაფად ვაწესრიგებთ ყველაფერს. გზაში სანაყინესთანაც
ვჩერდებით და ნაყინით გვიმასპინძლდება. ჩემთვის ვანილის ნაყინს იღებს, ალზუს ლიმონი უყვარს და
თვითონ, რა თქმა უნდა, ორი ბურთულა შავი შოკოლადი. სახალისო თამაშიც გვაქვს მე და ალზუს, და თუ
მარკო უფრო ადრე მოვიდა, მასაც ვრთავთ ხოლმე. სხვადასხვა მაგიდებთან ერთ ან ორ კლიენტს ავარჩევთ და
ვიგონებთ ვინაა, საიდან მოვიდა, რა პრობლემები აქვს, როგორ ცხოვრობს, რა უყვარს. თან ვემსახურებით,
გადარბენა-გადმორბენასა და მწვანილის ჭრას, პიცის მირთმევას, თეფშების გამოცვლას, ამერიკანოს
მოდუღების და სპაგეტის მომზადების პარალელურად ვითარდება სხვადასხვა ისტორია ჩვენს გონებაში და
იშლება და ზიარდება ჩვენ სამს შორის. ერთხელ ჯანიც კი ჩავრთეთ. იხალისა, იხალისა და მერე გაახსენდა,
რომ მკაცრი და ცოტა ისტერიული უნდა იყოს, გაშალა ხელები, აყვირდა affrettare, affrettare – იჩქარეთო და
ერთი ამბავი დაგვათენა.

დღესაც ასეთი საღამო იქნება, დატვირთული, ჩქარი, იტალიური დინამიკით. მარკო არ მოვა. გვიან მორჩება
სამსახურს და ჩემთან, სხვენში დამელოდება. ალზუ კი ალბათ უკვე მეათედ ამოწმებს საათს.

– წავიდეთ, აქვე Herzog-Wilhelm-Straße-ზე, ერთ-ერთ კაფეში შეგვიძლია დავსხდეთ. – ვპასუხობ და თან

ვფიქრობ, ღმერთო, რას ვაკეთებ. ალზუს დავუმესიჯებ მაინც. სწრაფად ამოვიღე ჩემი Samsung-ი და მოკლე
შეტყობინებას ვუგზავნი: „მაგვიანდება, აგიხსნი. მაპატიე. ჯანის უთხარი, რომ მოვალ აუცილებლად“.

31
***

შეღებული ფანჯრის რაფაზე წვიმა კაკუნობს. ჰაერი ტენით, მისი ტკბილი სუნითა და ენდორფინებითაა სავსე.
ვწევართ, გვერდიგვერდ, ერთმანეთის სხეულებში და გრძნობებში აზელილები. მიყვარს მისი ყველა ნაოჭი,
ხაზი, ნაკეცი, ხალი, სული და სხეული. თითქოს დიდმა, ფუმფულა ღრუბელმა შემიწოვა, შთამნთქა. ვეღარ
ვარჩევ საკუთარ კონტურს, წაიშალა, აორთქლდა ყველა საზღვარი.

– ხომ იცი, არავინ არ უნდა გაიგოს.

– რა თქმა უნდა, – ვპასუხობ.

– ჩემზე ძლიერი აღმოჩნდა ეს გრძნობა, ყველა პრინციპზე ძლიერი. თუ გაიგეს, სკანდალი იქნება, დაიწყება
მერე ეთიკის კომისიასთან ამბები. მოკლედ, არ უნდა გაიგონ.

არ მინდა ცუდზე ფიქრი. კარგად ვარ, მგონი, პირველად ჩემს ცხოვრებაში ვსუნთქავ ისე, როგორც არასდროს.
ბოლოს და ბოლოს, მოვახერხე, გამეჩერებინა დრო, არ მეფიქრა წარსულზე და მომავალზე, წამეშალა
მოგონების ყველა აჩრდილი გონებიდან. როგორც იქნა, მოვახერხე, არ მეკონტროლებინა საკუთარი თავი, არ
მეხელმძღვანელა გონებით და მივყოლოდი ემოციას. არ მინდა ცუდზე ფიქრი. ვერავინ გაიგებს, ან რატომ
უნდა გაიგოს ვინმემ. ვიქნებით ასე მის ბინაში, მის ლოგინში, სიყვარულში ჩაძირულები. სამსახურში არაფერს
შევიმჩნევთ, როგორც აქამდე არ ვიმჩნევდით. მარკოს დაველაპარაკები. ავუხსნი, რომ დასრულდა რაღაც
ჩემში. დამნაშავე, ცუდი, მოღალატე ვიქნები მარკოსთან. დაე, ვიყო, ოღონდ ის, რაც ახლა მაქვს, კიდევ
ბევრჯერ და ბევრჯერ განვიცადო. პირველად ვხვდები, რომ ცოცხალი ვარ.

– ამ შეცდომას არ მაპატიებენ, – აგრძელებს.

– ხო მაგრამ, ადამიანები ვართ, გრძნობები გვაქვს და კლიენტ-თერაპევტის მიღმა ორი ადამიანი შევხვდით
ერთმანეთს. ის, რაც ხდება, ყველაზე საოცარია.

ვამშვიდებ? იქნებ თავს ვიმშვიდებ? არ მინდა გონების ჩართვა. ყველანაირად ვეწინააღმდეგები ფიქრებს, რომ
წვეთ-წვეთად არ მომიშხამონ ეს წუთები. შხამიანია რეალობა, გონებას თუ შემოვუშვებთ ახლა. აკრძალულია
ჩვენი ურთიერთობა: ის ჩემი თერაპევტი გახდა, მე – მისი კლიენტი-პაციენტი. არ გვქონდა უფლება,
გადავრეულიყავით, შევსისხლხორცებოდით ერთმანეთს. არ გვქონდა უფლება, თერაპიული საზღვარი
დაგველეწა, ყველასა და ყველაფრისთვის გადაგვებიჯებინა. მაგრამ დავლეწეთ, ეთიკის ყველა ნორმას
გადავაბიჯეთ. იმ დღეს დავლეწეთ, როდესაც მის წინ სავარძელში მჯდარს მომიახლოვდა, თავი ამაწევინა,
დაიხარა და ტუჩებში მაკოცა. მაშინ გაჩერდა პირველად დრო და რბილ ღრუბელში ჩავიძირე.

ჩვენი თერაპიული მუშაობა თვეების წინ დაიწყო. მანამდე მხოლოდ დილით თუ შევხვდებოდით დერეფანში.
თბილად მოვიკითხავდით და ბედნიერ, წარმატებულ დღეს ვუსურვებდით ერთმანეთს.
სამუშაო ოთახიდან თითქმის არ გამოდიოდა, პაციენტებს იღებდა, მერე ნაშრომს წერდა და Herr მიულერთან
ერთად სხვადასხვა საკითხებს განიხილავდა. მე კი დავქროდი აქეთ-იქით, ოთახიდან ოთახში, სართულიდან
სართულზე. ხან ვისი დავალების შესასრულებლად და ხანაც ხუშტურის მოსაგვარებლად.

ერთ ნაშუადღევს, როდესაც პიცერიაში წასასვლელად ვემზადებოდი, დერეფანში დამეწია. მეც ადრე მოვრჩი
მუშაობას, ქალაქის დათვალიერება მინდაო. გასეირნება შემომთავაზა. ისევ ამოვიღე სამსუნგი და მოკლე
შეტყობინება ვაფრინე ალზუსთან. ფეხით ვიარეთ ტურისტებისთვის უცხო ქუჩებში, ვათვალიერეთ მე-20

32
საუკუნის დასაწყისში აშენებული გერმანული სახლები. ბოლოს ისევ კაფეში დავსხედით, ყავა დავლიეთ.
თავის ნაშრომზე მესაუბრა, ადამიანის ფსიქიკაზე ფსიქოტრავმის გავლენას და ტრავმასთან გამკლავების
ეფექტიან გზებს იკვლევს.

– შემდეგი კვირიდან კვლევას ვიწყებ, კვლევის მონაწილეებს ვარჩევ, განცხადებაც გამოვაკარი ცენტრის
ფოიეში, ვინც მოვა, ნახავს. მგონი გადასარევი შეთავაზებაა, ათი სესია უფასოდ, კვლევის მონაწილე თავის
ტრავმებზე იმუშავებს, თერაპიას გაივლის, რაღაცას გადაამუშავებს, მე კი მონაცემებს კვლევაში გამოვიყენებ.
თან პრაქტიკაშიც ჩამეთვლება.

დილით ვნახე ეს განცხადება. ყურადღებით წავიკითხე. ზუსტად ვაკმაყოფილებ კვლევაში ჩასართავად ყველა
კრიტერიუმს. მერიდება ვუთხრა, რომ ზუსტად ის ვარ, ვინც სჭირდება. და თან როგორ მინდა, ჩამსვას. ათი
სესია ჩემს ისტორიას არ ეყოფა, მაგრამ იქნებ პირველად შევძლო ყველა ამ კოშმარული გამოცდილების
ხმამაღლა თქმა. იქნებ დავიწყო მოყოლა და ჩემი ღამის კოშმარული სიზმარი მაინც გაქრეს, ორ ღამეში
ერთხელ რომ მესხმის თავს და ცივ ოფლში, ყვირილით მაღვიძებს. მარკო შეეჩვია ამ ყვირილს. არ უკვირს,
თავადაც ლაპარაკობს ძილში. არ ვიცი, რას ხედავს, მაგრამ წუხს და ბორგავს. მე კი ვყვირი.

– სულ ჩემზე ვლაპარაკობ, ჩემს გეგმებზე, ჩემს ნაშრომზე, ახლა შენ მითხარი რამე, – სიგარეტი ამოიღო და
მოუკიდა.

ყავას შევექცევით. ჩიზქეიქს ვაყოლებ. ერთადერთი ნამცხვარია, რომელიც მიყვარს. ნაღებმოსხმული ჩიზქეიქი
კენკრით.

– მგონი, არ გითქვამს, თავად როგორ მოხვდი აქ.

– გრძელი და რთული გზით, 93-ში, – მაქსიმალურად მოკლე და ემოციისგან დაცლილი პასუხი მინდა გავცე.
დღეს არ მსურს, წარსულის აჩრდილები ჩამოვისხა გვერდით სკამებზე, – მაგრამ შეგიძლიათ, ჩემ შესახებ მეტი
გაიგოთ, კვლევაში თუ ჩამსვამთ, – აღმომხდა თავისით.

– ვითომ? – ეშმაკურად მომიჭუტა თვალები.

– დიახ, ჩემი უამრავი ტრავმული გამოცდილების შესახებ შემიძლია გიამბოთ, მე თერაპია არ მაწყენდა, თქვენ
კი კვლევის მონაწილე გეყოლებათ. თანაც ქართულად ვისაუბრებთ.

მოეწონა იდეა. მომდევნო დღეს ოფიციალური ხელშეკრულება გავაფორმეთ. Herr მიულერი მაინცდამაინც
აღფრთოვანებული არ ჩანდა. ხელმოწერის დასამოწმებლად შევუტანეთ დოკუმენტები. სანამ ხელს
მოაწერდა, გამჭოლი მზერით დაგვაკვირდა.

– კოლეგებო, კვლევაში და თერაპიაში ყოველთვის ჯობია, არა რომელიმე კოლეგა ან თუნდაც სტაჟიორი
ჩართოთ, – ხელი ჩემკენ გამოიშვირა,– არამედ გარედან მოსული, ნეიტრალური ადამიანი. იმედია, ორივემ
კარგად გადაავლეთ თვალი პასუხისმგებლობების და ვალდებულებების პუნქტებს. თქვენ განსკუთრებით
კარგად უნდა იცოდეთ ხელშეკრულების თითოეული პუნქტი, Herr ჩიქოვანი. თქვენ, როგორც კვლევის
ხელმძღვანელი და ფსიქოთერაპევტი, უფრო დიდ პასუხისმგებლობას ატარებთ. თერაპიული ურთიერთობის
გარდა, სხვა არანაირი სახის ურთიერთობა, არავითარი პირადი საუბრები თქვენი კაბინეტის და კვლევისთვის
საჭირო მონაცემების შეგროვების გარდა. ცენტრში ჩვენ ძალიან დიდ ყურადღებას ვაქცევთ ეთიკას და
პაციენტის უფლებებს. პაციენტი ყოველთვის მოწყვლადია.
– რა თქმა უნდა, ბატონო მიულერ, ყველა პუნქტი ზედმიწევნით მაქვს შესწავლილი და სრულად ვაცნობიერებ
ჩემს პასუხისმგებლობას, – დაამშვიდა ალემ.

33
ნეტავ რა დაემართა ამ ბებერ მიულერს, რა ბზიკმა უკბინა? ხომ ცხადია, რომ ათიათასჯერ გადავხედეთ ამ
დოკუმენტს. ისიც ხომ ცხადია, რომ ორივეს ჯერ კიდევ უნივერსიტეტში გავლილი და გადაღეჭილი გვაქვს
პაციენტ-თერაპევტის ურთიერთობების ნორმები. რაში ეპარება ეჭვი?

როგორც იქნა, დასვა თავისი ხელმოწერა. სანამ მის კაბინეტს დავტოვებდით, დამიძახა:

– ანიკა, თქვენ ორი წუთით დარჩით.

ტანში ჟრუანტელმა დამიარა. პირი გამიმწარდა. ნუთუ რამე არასწორად გავაკეთე დღეს მუშაობისას? იქნებ
პაციენტების ჩანაწერებში რაღაც ამერია? ცენტრის ბაზაში არასწორად ხომ არ შევიტანე მონაცემები? ჟესტით
სავარძლისკენ მანიშნა. სავარძლის კიდეზე ჩამოვჯექი. ვცდილობ, ორივე ტერფი მაგრად დავადგა იატაკს,
დავმიწდე, რომ შფოთვა დავიოკო.

– ანიკა, გამახსენეთ, რამდენი ხანია, ჩვენთან მუშაობთ.

– მეორე წელია, Herr მიულერ.

– არასდროს მქონია შესაძლებლობა, მეთქვა, რომ კმაყოფილი ვარ თქვენი ორგანიზებულობით.

გაკვირდებით. ყოველთვის დროულად მოდიხართ, არასდროს ამბობთ უარს არცერთი ამოცანის
შესრულებაზე. ყველა ამოცანას აკურატულად და პასუხისმგებლობით ასრულებთ. შეცდომები არ გეპარებათ.
ვიცი, რომ უფრო ტექნიკური საკითხებით ხართ დატვირთული და ნაკლებად გრთავენ თეორიულ და კლინიკურ
პროცესებში. მაგრამ ეგეც იქნება. სტაჟირებას თავისი ეტაპები აქვს. 50 წლის წინ, თქვენს ასაკში, ღამის
ქოთნებს დავატარებდი ფსიქიატრიულ კლინიკაში, მხოლოდ პაციენტების მოწესრიგებას, ჩაცმასა და ჭამაში
დახმარებას მთხოვდნენ. ხომ ხვდებით, რასაც ვგულისხმობ. მინდა იცოდეთ, რომ შეუმჩნეველი არ არის
თქვენი თავდადება და ენთუზიაზმი. მადლიერი ვარ. თქვენს აკადემიურ მოსწრებასაც ვითვალისწინებ. თქვენი
სამაგისტრო თემის ხელმძღვანელი ჩემი დიდი ხნის მეგობარია, პროფესორი შნაიდერი. ამასწინათ სავახშმოდ
ვიყავით ერთად. დიდი ენთუზიაზმით ჰყვებოდა, როგორი ანალიტიკური ხედვაც გაქვთ. თქვენს უნარებს
ძალიან ვაფასებთ. და თქვენი მოწესრიგებულობის, მოტივაციის და აკურატულობის იმედი მაქვს ბატონი
ჩიქოვანის კვლევაშიც. მინდა იცოდეთ, თუკი რაიმე ტიპის დისკომფორტს იგრძნობთ, ყოველთვის შეგიძლიათ
მომმართოთ და თქვენთან ერთად ვეცდები სიტუაციის გამოსწორებას.

ვგრძნობ, რომ გაოცებისგან პირი მაქვს ღია, ლოყებში სისხლის ნაკადი მომაწვა. დაბნეული და გაკვირვებული
ვარ. არ ველოდი ამ სიტყვებს ამ მოხუცი, კუშტი კაცისგან. ესე იგი, მხედავს. მე მხედავს, ანიკოს, ადამიანს,
ბეჯით და მშრომელ გოგოს და არა აზიულანტის სტატუსს. ესე იგი, გარკვეული დროის მერე უფრო მეტ
შესაძლებლობასაც მომცემს, სხვა საინტერესო საქმეებში ჩამრთავს. გამზრდის და შევძლებ, ის გავაკეთო,
რაზეც ვოცნებობ. საბნის ქვეშ დამალულ ქალებს დავეხმარო. საბნის ქვეშ დამალული ქალების შვილებს
ბავშვობა დავუბრუნო. სიხარულით და სიამაყით ვარ სავსე. ერთი სული მაქვს, საღამოს მარკოს და ალზუს
გავუზიარო. ერთი ჭიქა ვისკიც კი შეიძლება დავლიო, მოვდუნდე, სიგარეტი მოვწიო და ჩემს მზიან მომავალზე
ვიოცნებო. მაგრამ რაღაც უცნაური მღრღნელი მეპარება გულში, გაურკვეველი შეგრძნება, რომ ბატონ
მიულერს ალე არ მოსწონს. რომ ალეს ბოლომდე არ ენდობა. ადგილზე ვკლავ ამ მღრღნელს. ბრახ! და
ვახშობ. რა სისულელეა, რატომ ვიფიქრე, რომ ალეს არ ენდობა. არაფერი მსგავსი არ უთქვამს. საერთოდ არ
იყო ალეზე საუბარი.

Herr მიულერის კაბინეტი ფრთებშესხმულმა დავტოვე. ალე წასული დამხვდა. მომდევნო ოთხშაბთს ჩვენი
თერაპიული სესიები დაიწყო. პარასკეობით სესიების ჩანაწერებს გავდიოდით. შევდიოდი მის კაბინეტში,
ვჯდებოდი მის წინ რბილ სავარძელში და ნელ-ნელა, პატარა ნაბიჯებით ვიწყებდი ყველაზე მტკივნეულ
ლანდებთან მიახლოებას.

34
ჩურჩულით ვუახლოვდებოდი ჩემს ლანდებს, მხოლოდ ჩურჩულით შემეძლო ჩემი განცდების სიტყვებით
გადმოცემა. მეშინოდა, რომ ხმამაღლა უფრო მტკივნეული იქნებოდა ამ გზების გახსენება. ალე ყურადღებით
მისმენდა, ზოგჯერ ერთ-ორ შეკითხვას დამისვამდა, ზოგჯერ ჩვენს სავარძლებს შორის მანძილს ამცირებდა.
მომიახლოვდებოდა. ხელზე შემეხებოდა. მხარზე ხელს დამადებდა. მანუგეშებდა.

– ნუ იკავებ ცრემლებს, ანიკო... რატომ აბიაბრუებ ტკივილს, ანიკო... დაარქვი სახელი თეთრ თოვლზე
სისხლის კვალს, ანიკო... იყვირე, ანიკო... გაბრაზდი, ანიკო... მაჩვენე, როგორ გენატრება შენი ზღვა, ანიკო...
მამაშენი აღარაა, ანიკო... ვერაფერს დაგიშავებს... აბა, გადახადე საბანი დედაშენს, ანიკო...

და ირეკლავდა ჩემს ტკივილს მისი ნაცრისფერი თვალები, ირეკლავდნენ ჩემს შიშებს მისი სახის კუნთები,
მისი დაბრუნებული სიტყვები. და ამშვიდებდა და ეფერებოდა ჩემს სასოწარკვეთას მისი ხავერდოვანი ხმის
ტემბრი. და ერთხელაც ადგა, მომიახლოვდა, თავი ამაწევინა, დაიხარა და თავისი ტუჩებით გააჩერა დრო,
წუთები და გააქრო ყველა ლანდი, ყველა შავი აჩრდილი.

– დღეს მარკოს დაველაპარაკები.

ლოგინიდან წამოვდექი, სიბნელეში შიშველი ფეხით ფეხსაცმელი მოვძებნე. მისი მაისური გადავიცვი ტანზე.
ცხელა ოთახში. აუტანლად ტენიანია აგვისტო მიუნხენში.

– რას ეტყვი?

– იმას, რაც არის.

– გაგიჟდი? ხომ გეუბნები, არავინ არასდროს არაფერი არ უნდა გაიგოს-მეთქი.

– ალე, შენზე არ ვეტყვი, მაგრამ სხვანაირად ვერ გაიგებს. ხომ უნდა ავუხსნა? ნუ ნერვიულობ, მოვაგვარებ.

– უთხარი, რომ აღარ გიყვარს.

– ჰო, ვეტყვი, მაგრამ არ დაიჯერებს, რომ ასე უბრალოდ გადამიყვარდა. ამდენი წლის მერე.

– არ შეიძლება, უბრალოდ აღარ გიყვარდეს?

– ალბათ შეიძლება, მაგრამ არა მარკო.

– შენ რეალურად არც გყვარებია, რაც მომიყევი, ეგ უფრო შეჩვევაა.

– ახლაც მიყვარს, ალე, უბრალოდ, სხვანაირად. რომ შემეძლოს, ავხსნიდი. მაგრამ ვერ ვხსნი. მიყვარს,
ვენდობი, ძვირფასია. ჩემი კედელი იყო ყოველთვის, იმედი.

– მესმის. ვწუხვარ, რომ ასე გამოვიდა ყველაფერი.

– მე არ ვწუხვარ, ალე, ბედნიერი ვარ. შენთან ბედნიერი ვარ და, როგორც იქნა, ვიგრძენი, რას ნიშნავს,
როდესაც შეგიძლია, ფილტვებში ბოლომდე შეუშვა ჰაერი.

ფანჯარას ვაღებ. წვიმის შხეფები სახეზე მხვდება, შუბლს, ლოყებს, კისერს, გულმკერდს მისველებს. ქუჩა
ლამპიონებითაა განათებული. გამვლელები წვიმის გუბეებს ახტებიან. ღია კაფეები ტენტით გადახურეს.
მოპირდაპირე კაფედან ოფიციანტების გადაძახილი, სტუმრების ჟრიამული და დანა-ჩანგლის ჩხაკუნი ისმის.

35
დღესაც არ მივედი ჯანის პიცერიაში. დღესაც დავტოვე მარტო ალზუ. ალბათ დაიღალა. დღეს ვეღარ გავექცევი
მარკოსთან საუბარს. ნეტავ ეძინოს, რომ მივალ. იქნებ ხვალისთვის გადავდო.

***
სანაპიროზე ვართ მე, მიშო და გუ. სველ სილაზე მივაბიჯებთ ფეხშიშვლები. ნაკვალევს ვტოვებთ.
ვხითხითებთ. მიშო ნიჟარებს აგროვებს და ჯიბეებში იყრის. უცებ ზღვა ღელვას იწყებს და ზღვის ლურჯ ფერში
წითელი ფერი ირევა. ნელ-ნელა დიდდება და დიდდება, წითლდება და წითლდება ეს ზღვა, ნაპირებიდან
გადმოდის. საშინლად ღელავს, ხმაურობს, ბობოქრობს. გაქცევას ვცდილობთ. მიშო ხელში აჰყავს გუს, ხელს
მკიდებს მეც, მაგრამ ფეხები არ მემორჩილება. თითქოს ადგილს ვეჯაჭვები. მეჯაჯგურება გუ და მაინც ვერ
მძრავს ადგილიდან. მიშო ტირილს იწყებს. გუ ყვირის. ზღვა კი სისხლისფერია და შიგადაშიგ გვამებს რიყავს
სანაპიროზე. დასახიჩრებულ, გახრწნილ გვამებს. ერთ-ერთი გვამი, ვიცი, რომ მამაჩემისაა. ყოველთვის ჩემს
ფეხებთან ვარდება მისი გახრწნილი, ხავსმოდებული სხეული. თვალები არა აქვს. ხელები არა აქვს. მაგრამ,
ვიცი, რომ მამაჩემია. მთელი ძალით მექაჩება გუ, ცდილობს, ამოძირკვოს ქვიშაში ჩაფლული ჩემი ფეხები.
ამაოდ. უცებ თოლიები გვესევიან. ენერგიულად და ხმაურით იქნევენ დიდ ფრთებს და ნელ-ნელა ფერს
იცვლიან. შავდებიან, შავ ყორნებს ემსგავსებიან. გუ ხან ტალღებს ებრძვის და ხან თოლია-ყორნებს. ხელით,
ფეხით, ცდილობს, დაეხსნას. მიშოს გულში იკრავს, რომ არაფერი დაუშავონ. მე ხელს არ მიშვებს. მექაჩება.
სისხლი სდის გუს, ხელები და სახე დაკორტნილი აქვს. მერე თვალებს უკორტნიან. მიშოსაც თვალებს
უკორტნიან. ვყვირი, ვბღავი, მაგრამ ხმა არ ამომდის. ჩემი ხმა არავის ესმის. სანაპირო ცარიელია. მხოლოდ
გახრწნილი გვამები, ყორნები და თვალებდათხრილი მიშო და გუ. მეღვიძება.

მარკო მამშვიდებს, წყალს მასმევს. თმაზე მეფერება. გულში მიკრავს. ვცახცახებ. არ მომეშვა ეს სიზმარი. ვერც
შევეჩვიე, ზუსტად ისევე მაშინებს, როგორც მაშინ, სულ პირველად რომ დამესიზმრა. და უცებ ტირილს ვიწყებ.
გულამოსკვნილი ვტირი.

– ანიკო, ჩემო ანიკო... დამშვიდდი, ისევ ის თოლიები იყვნენ? ხომ იცი, რომ სიზმარია. აქ ვარ. გინდა, ჩაის
მოგიტან?

ვერ ვმშვიდდები, მთელი სხეულით ვტირი, აი ისე, როგორც უნდა ტიროდნენ ნორმალური ადამიანები, და
როგორც არ მიტირია შორეული ბავშვობის მერე. ხმამაღლა, წამოყვირებით, დუჟის მორევით, ღაპაღუპით
წამოსული ცრემლების ფონზე. რაც ჩუმად ტირილი ვისწავლე, უხმო, უცრემლო, უმოძრაო ტირილი, მას მერე
არ მიტირია. და უცებ ამოხეთქა ამ ტირილმაც, სადღაც შიგნიდან. გაარღვია სულში ჩაწყობილი აგურის ფენები
და გადმოიფრქვა ცხელი, მლაშე, დიდი ცრემლების, ჩახრინწული ხმის და მთელი სხეულის ცახცახის სახით.

– რაღაც უნდა გითხრა, მარკო, ყველაფერი დამთავრდა, – ვქვითინებ და ვცდილობ გარკვევით წარმოვთქვა ეს
სიტყვები, – ვეღარ გავექცევი ამ სიმართლეს, მარკო, ვეღარ შემოგხედავ ისე, თითქოს ყველაფერი
ძველებურადაა. მე აღარ ვარ ძველებური, მარკო. ვეღარ ვუმკლავდები ამ ტკივილს. არ მინდოდა, რომ ასე
გამოსულიყო. მართლა არ მინდოდა. მაპატიე... საოცრად ძვირფასი ხარ, მაგრამ სხვანაირია ეს ყველაფერი.

მარკო ჯერ ბოლომდე ვერ ხვდება ვერაფერს, არ ესმის, რას ვეუბნები. დაბნეული მოძრაობს ჩემს პატარა
ოთახში, ხან ლამპას წამოედო, ხან პატარა სკამი წააქცია, ხან ელექტროჩაიდანს მიადგა, პირამდე აავსო და
ჩართო. ჭიქები გადმოიღო, შაქარს ეძებს. მაისური გადაიცვა, პირსაბანიდან წყალი შეისხა, სახე დაინამა.
ბოლოს საწოლის კიდეზე ჯდება. არ მიყურებს. ზურგით ზის. მე მოკუნტული ვწევარ, მის ზურგს ვუყურებ. სწორ
ზურგს, ლამაზ კისერს, ფართო მხრებს. მოკლე ყავისფერ თმას.

– მშორდები?

36
არ ვიცი, რა ვუპასუხო. არ ვიცი, როგორ დავშორდე. არ ვიცი, როგორ ვიცხოვრებ უმისოდ. ნუთუ შეიძლება ორი
კაცი გიყვარდეს ერთდროულად? ერთი მშვიდი და მეორე არანორმალური სიყვარულით? არსად არავის
უთქვამს, რომ შეიძლება და მეც ვერ ვხვდები.

მენანება ყველა ის წუთი, რაც ერთად გავატარეთ, ყველა ის საუბარი, კოცნა, სეირნობა, ერთად მომზადებული
კერძი, ერთად გავლილი კილომეტრები ამ წლების განმავლობაში. არ ვიცი, როგორი იქნება დილა მარკოს
გარეშე, მისი ტოსტის და ერბოკვერცხის გარეშე. როგორი იქნება დღე მასთან მიწერილი სმს-ების გარეშე,
საღამო, ჯანის პიცერიაში, ჩემს სხვენში, იატაკზე დაყრილი მისი წინდების და შარვლის გარეშე, აბაზანაში
მისი შხეფების გარეშე, როგორი იქნება კამპუსის კაფეში ჯდომა, ფილმის ყურება, შხაპის მიღება, ღამე
ლოგინში დაძინება, ნაყინის ჭამა, სხვენის ფანჯარაში მოწევა და საუბარი... არ ვიცი. როგორ მოხდა, რომ აღარ
მახსოვს ცხოვრება მარკოს გარეშე. მტკივა.

– რა შეიცვალა, მითხარი. თუ გათხოვება არ გინდა და გაშინებს, დედაც ვატირე მაგ ქორწილის და მოწმობების.
თუ მეტი სითბო გჭირდება, ვეცდები, ვისწავლი, როგორ გამოვხატო. მითხარი, უბრალოდ, რა გინდა, რა აღარ
არის ისე?

– მე, მარკო, შენ არაფერ შუაში ხარ. ყველაზე კარგი და ერთგული ადამიანი ხარ. ყველაზე დიდი იმედი და
საყრდენი. ჩემში შეიცვალა, ისე, რომ არც მნდომებია, არ დამიგეგმავს. უბრალოდ, მოხდა.

ოჰ, როგორ მინდა, ავუხნა ყველაფერი. როგორ მინდა, გავაგებინო.

– ანუ მშორდები.

– დრო მინდა, რომ ჩემს თავში გავერკვე, – ამოვილუღლუღე ფრაზა, რომელიც ფილმებში ხშირად გამიგონია.

სულ მეგონა, რომ ეს ფრაზა გაქცევა იყო პასუხისმგებლობისგან. დრო მინდა, რომ ცოტა ხანს
პასუხისმგებლობას გავექცე? კი და არა. დიახ, დრო მინდა, რომ გავიგო, რა ხდება ჩემს თავს. დრო მინდა, რომ
სწორი ნაბიჯი გადავდგა. შეცდომის უფლება არ მაქვს. იმიტომ არა, რომ ვინმე დამსჯის, უბრალოდ, იმდენი
გამოვიარე, იმდენი მეტკინა, იმდენი გაჭირვება და უბედურება ვნახე, რომ კიდევ ერთს ვეღარ გადავიტან. დრო
მინდა, რომ საკუთარი თავი ვიპოვო. პირველად შევხვდე და გავიცნო საკუთარი თავი, საკუთარი სურვილები,
საკუთარი სხეული. დღეს დავიწყე პირველად ტირილი, მარკო. გუშინწინ ვიგრძენი პირველად რაღაც, ჩემზე
ძლიერი, რაც ვერ გავაჩერე, ვერ დავახშე, ვერ მოვკალი. ლამის გუშინ აღმოვაჩინე, რომ თურმე თითქმის 18
წელია, წესიერად არ ვსუნთქავდი. ეხლა ვიწყებ ცხოვრებას, სუნთქვას და საკუთარ თავთან შეხვედრას, მარკო.
და არ მეგონა, ეს ყველაფერი ასეთი რთული და მტკივნეული თუ იქნებოდა.

– რა ვქნა? წავიდე?

დგება. ისევ ლამპას გამოედო, ნერვიულად ბოლთას სცემს ოთახში.

– ჰაერი არ მყოფნის, – ამოიხვნეშა. ფეხი საწოლის კიდეს მიარტყა, ძლიერად. შეზანზარდა ყველაფერი.
როდესაც ბრაზობს, შეიძლება ან ხელი დაარტყას კედელს, ან ფეხი – მაგიდას ან კარადას. მე არასდროს
არაფერს დამიშავებს. ხმასაც კი არ აუწევს, უბრალოდ, ბრაზის გამოსაშვებად სჭირდება, რამე დალეწოს. ერთ-
ერთი ჩხუბის დროს ყავის ჭიქა შეალეწა კედელს. მერე მთელი კვირა ყავის ლაქებს აშორებდა მაგრად
გაწურული ტილოთი. ბოლოს თეთრი საღებავით გადაღება მთელი კედელი.

სულ პირველი ჩხუბის დროს დავიძაბე, როდესაც დავინახე, როგორ დაანარცხა თეფში იატაკს. მსხვრევის
ხმაზე ყურებზე ავიფარე ხელი, მთლიანად დავპატარავდი და ადგილს ვეძებდი, რომ სადმე შევმძვრალიყავი.

37
ჩემს რეაქციას არ ელოდა. გახევდა. არც მე ველოდი. მარკოს ვერ ვხედავ, ჩემ წინ ნასვამი მამაჩემის ლანდი
დგას. თვალებზე ბინდგადაკრული, აწითლებული. ხელში დედას საყვარელი ლარნაკი უჭირავს. დედა
ევედრება, არ გატეხოს. ის კი უყურებს ცარიელი, შუშის თვალებით და ლარნაკს ძირს ანარცხებს. ბებიაჩემი
გვერდით ოთახშია. არ გამოდის. მერაბის და ნინას ჩხუბში არ ერევა. დედაჩემმა მთელი ხმითაც რომ იყვიროს,
ევედროს, არ გამოვა. რამდენჯერ ვეჯაჯგურე სახელურს მისი ჩაკეტილი კარის გასაღებად. რამდენჯერ
მიტირია მაგიდის ქვეშ ჩაკეცილს. არასდროს გამოსულა. მეორე დღეს გამოვიდოდა და მერაბს ჩაის
აუდუღებდა, პურზე ჯემს გადაუსვამდა და მიართმევდა. ლარნაკი ძირს ენარცხება და წვრილ ნამსხვრევებად
იფანტება იატაკზე. დედას თმაში სწვდება, ძირს ანარცხებს და ნამსხვრევების აკრეფას აიძულებს. მე
სავარძლის უკან ვარ ჩაკუზული. ვხედავ. მეშინია. დედა სწრაფად კრეფს ნამსხვრევებს, ხელისგულები ესერება.
ის კი თავზე ადგას და უყვირის, აგინებს, ლანძღავს. შიგადაშიგ ფეხს ურტყამს ავეჯს, მერე დედასაც ურტყამს,
ხან სახეში, ხან მუცელში. თმაში სწვდება და ძირს აფორთხიალებს. მიშოს გვერდით ოთახში სძინავს, ჩვილია.
მე ყველაფერს ვხედავ. ხშირად ვხედავ ერთსა და იმავეს. ზოგჯერ თითებით ვიცობ ყურებს, რომ დედას
განწირული ყვირილი არ გავიგონო. ვერაფერს ვშველი. ერთი-ორჯერ ვცადე, გადავფარებოდი, მაგრამ
მომისროლა. კედელს მიმანარცხა და თავი ტუმბის კიდეს ჩამოვკარი. სისხლი წამსკდა. შეეშინდა, ხელში
ამიტაცა და საავადმყოფოში წამიყვანა. გზაში მარიგებდა, ექიმისთვის რა უნდა მეთქვა. რომ ვთამაშობდი და
წავიქეცი. დედიკო და მამიკო ხუმრობდნენ. მამიკო დედიკოს ეთამაშება, არასდროს არ სტკენს.

მტკიოდა. ცხელი სისხლი ჩამომდიოდა სახეზე. ვიცოდი, რომ დედას სტკენს, ვიცოდი, რომ არ ხუმრობს და არ
თამაშობს. მძულდა და ვერსად მივდიოდი. უმოძრაო ვიყავი, უხმო, უმოძრაო ნივთი, რომელსაც როგორც
გინდა, ისე მოექცევი.

რამდენიმე ნაკერი დამადეს და სახლში გამოგვიშვეს. მეორე დღეს დედა ჩვეულებრივად სახლის საქმეებს
აკეთებდა. დალურჯებული, ხელნაღრძობი საგულდაგულოდ აწესრიგებდა ოთახებს, უვლიდა მიშოს,
მიღიმოდა და ღიღინით ამზადებდა სადილს. ნეტა რა ხდებოდა მის გულში. ნეტა რა ხდებოდა მის გონებაში.
არავინ თქვას, ქალი სუსტიაო. ქალს რომ ატანა შეუძლია, იმდენი არავის შეუძლია. ნაცემი, დაჟეჟილი, ნაგვემი
მაინც აგრძელებს თავისი საქმის კეთებას. ნეტა დედა ძლიერი იყო თუ სუსტი? დღემდე არ ვიცი. ნეტა
სიძლიერეა თუ სისუსტე, როდესაც ხედავ, როგორ გიმსხვრევენ დედას, როგორ გამსხვრევენ შენ და ჩუმად ხარ,
უხმოდ და უცრემლოდ ტირი. დედამ ვეღარ აკრიფა საკუთარი ნამსხვრევები თეთრ თოვლზე დატოვებული
სისხლის შემდეგ. მე? მე დღემდე ვცდილობ.

მარკომ ჩაი აადუღა, მეც დამისხა. ფანჯრის რაფიდან გადაყო ფეხები სახურავზე. ჩუმად ზის, წინ იყურება.
ფიქრობს. მეც მივუჯექი, ცხელი ჩაის ჭიქით.

– არ მინდა, რომ წახვიდე, არსად არ წახვიდე. აქ დარჩი. ჩემთან ერთად გაურკვევლობაში, დაბნეულობაში,
არეულობაში. შეძლებ? სანამ ბოლომდე გავერკვევი, რა ხდება. უბრალოდ, მეტი თავისუფლება მომეცი.
ჩემთვის ვიყო და თან შენთან ერთად.

– არ ვიცი, მიჭირს. ვცდი.

მარკოსთვის ძნელია. ალბათ ჩემთვისაც ძნელი იქნებოდა. უბრალოდ, მარკოსთვის ცხოვრება სწორხაზოვანია,
არსებობს კარგი და ცუდი, თეთრი და შავი, ერთად ყოფნა და დაშორება, პლუსი და მინუსი. და ორ პოლუსს
შორის მილიონნაირი გრადაცია ისევე უცხოა მარკოსთვის, როგორც აქამდე იყო ჩემთვის. მე სულ ახლახან
დავიწყე გრადაციებში ცურვა.

***

38
ვენაში კათეტერი ჩამიდგეს. მეტკინა. დაიბერა და გალურჯდა ვენა. ექთანი უჟმურია. ზედ არ მიყურებს. ათი,
ცხრა, შვიდი... სხეულში სითბო და თრობანარევი ძილის შეგრძნება მეღვრება. მინდა, მივენდო ამ შეგრძნებას,
მაგრამ გონება ყოყმანობს, თითქოს ეწინააღმდეგება, თვალწინ მიციმციმებს ჩანასახის ხატი ექოსკოპისტის
ეკრანზე. გული უფეთქავს. ჩემს გენებს ატარებს უჯრედების პატარა ნაკრები, ჯერ ხელ-ფეხიც არ აქვს. გული
უკვე უფეთქავს. სამი, ორი... ბოლომდე ჩაიღვარა რაღაც თბილი. ყველა სისხლძარღვი მოიცვა. დაამშვიდა და
გათიშა თავის ტვინი. ჩაქრა უჯრედების გროვის ციმციმიც. ცოტა ხანში მისი გულიც შეწყვეტს ძგერას.

ვფხიზლდები. ჯერ ისევ ძილ-ბურანში ვარ. საავადმყოფოს პალატის კედლებს ვარჩევ. მარჯვენა ვენაში
კათეტერი ისევ დგას. უჟმური ექთანი პულსს მიმოწმებს.

– ყველაფერმა კარგად ჩაიარა, – ხელსახოცით ტუჩებზე შემხმარი ნერწყვი მომწმინდა, – წყალს ერთ საათში
დაგალევინებთ, ახლა დაისვენეთ, – პალატა დატოვა. გარეთ დღეა.

– რომელზე გამწერთ? – დავუძახე.

ნახევრად მოხურულ კარში შემოყო წვეტიანი, თხელი ცხვირი და ასეთივე თხელი ტუჩის ნაწილი:
– 2-3 საათში წაბრძანდებით.

– ვინ იყო? – ფრთხილად ვეკითხები.

– პატარა იყო ძალიან, სქესი არ ჩანდა. რაში გაინტერესებთ, ხომ მოიშორეთ, – კარი ბოლომდე დახურა.

რაში მაინტერესებს? საკუთარი შვილის არსებობის შანსი მოვკალი რამდენიმე წამის წინ და სქესიც არ
მაინტერესებდეს? როგორ სასტიკად ჟღერს, ამ ფიქრის ხმამაღლა გამოთქმისაც მეშინია. ამ დროს გული
ჰქონდა და ჩემი ყურით მოვისმინე მისი ფეთქვა.

სუსტად ვარ. ყველა კუნთი მტკივა. თავი ლამისაა ამეხადოს. როგორ მინდა, ვინმე მაინც მელოდებოდეს
საავადმყოფოს გასასვლელში და მეტროთი, ავტობუსით და ფეხით სასიარულო არ მქონდეს.

ისევ ჩამთვლიმა. ძლიერი სტრესისას რაღაც დაცვითი მექანიზმი მერთვება ბავშვობიდან, თითქოს ვიღაც
რაღაც ღილაკს აჭერს თითს და ვითიშები. ვიძინებ. იმ იმედით, რომ როცა გავიღვიძებ, სხვა რეალობა
დამხვდება. მაგრამ ყოველთვის იმავე რეალობაში ვბრუნდები, თუმცა აღდგენილი ძალებით.

ექიმი შემოდის პალატაში, წნევას მიზომავს, რაღაც საბუთებზე ხელს მაწერინებს. ვიცვამ. მიჭირს. არაფერზე
ფიქრი არ მინდა. მხოლოდ მინდა, გარეთ ვინმე მელოდებოდეს. საავადმყოფოს ეზოში ალზუს ვხედავ.
თავსაფრით, დიდი ჩანთით. როგორ მიხარია. მზად ვარ ვიტირო. ვეხვევი, არგანის ზეთით დარბილებული
თმის სუნი მცემს. დაუკითხავად წამსკდარ ცრემლებს მწმენდს.

– დილიდან აქ ვიყავი, უბრალოდ, შიგნით აღარ შემოვედი.

– გმადლობ, გმადლობ, გმადლობ, რომ მარტო არ დამტოვე. რომ აქ დამხვდი. სახლში წასვლა არ მინდა.

– ყავა დავლიოთ.

39
საავადმყოფოს ვშორდებით, უკან გახედვაც არ მინდა. არ არის ადვილი გადაწყვეტილება. არ მგონია,
რომელიმე ქალს უხაროდეს აბორტი, ბედნიერი და მხიარული არ მიდიხარ ამ ამბავზე. სხეულზე მეტად სული
მტკივა. დანაშაულის განცდა, რომ რაღაც ცოცხალს გავუჩერე გული. თუნდაც ჯერ არდაბადებულს, თუნდაც
არაცოცხალს წავართვი დაბადების უფლება. სასტიკია რეალობა. მაგრამ ასეა. მეორე მხრივ, ჩემს თავს მივეცი
უფლება, ეს გადაწყვეტილება მიმეღო.

არასდროს მიოცნებია უმამოდ გასაზრდელ ბავშვზე. საერთოდ მიძნელდება ოცნება. სადღაც შორეულ
წარსულში ჩავკალი ოცნებები. საკუთარ თავს ვუთხარი, რომ ეს ჩემი საქმე არ არის. ალბათ პირველად იმ დღეს
ჩავკალი, ნასვამი მამაჩემი ორსულ დედაჩემს ჩემ თვალწინ წიხლებით რომ შესდგა. დედაჩემის განწირული
ყვირილი რომ მესმოდა. შველას ითხოვდა საბრალო, ლამაზი დედაჩემი, მთვრალი და სასტიკი კაცი კი
უმოწყალოდ წიხლებს ურტყამდა მრგვალ, გაბერილ მუცელში, სადაც ალბათ მიშოსაც სტკიოდა. მაშინ
ჩავკალი ოცნებები, როდესაც არცერთი მეზობელი არ მოვიდა დასახმარებლად. დავრბოდი ჩვენს პატარა
ქუჩაზე, კარზე ვუბრახუნებდი მეზობლებს, ვეძახდი, კლავს-მეთქი. მაგრამ მარტო შეშფოთებულ სახეებს
ვხედავდი, და მესმოდა – თავი დაანებე, მორიგდებიან, ცოლ-ქმრის ჩხუბი რეგვენს მართალი ეგონაო და სხვა.
მარტო გუ გამოვარდა. ჩემი ერთგული გუ, ჩუსტებით, საშინაო ტანსაცმლით. გაათრევდა ხოლმე მამაჩემს
გარეთ. ყვირილის და გინების ხმა სახლში აღწევდა. მერე იკარგებოდა გუ დღეებით, ზოგჯერ კვირებით. მას
შემდეგ დღემდე მიჭირს ღრმად ჩაძინება. ყველა გაფაჩუნებაზე ძლიერი შფოთვა მიპყრობდა. დედას
ვდარაჯობდი. ვიცოდი, რომ მარტო არ უნდა დამეტოვებინა. ვიცოდი, ღამით ღრმად თუ ჩამეძინებოდა,
საფრთხე ემუქრებოდა. ვერ ასწრებდა დედას სხეული მოშუშებას, სილურჯე სიყვითლეში გადასვლას, ისევ
უგონოდ მთვრალი მოვიდოდა და სასტიკად სცემდა. მეორე დღეს კი ბოდიშებად იღვრებოდა. პატიებას
სთხოვდა, ეზოში დაკრეფილი მინდვრის ყვავილებით ხელში, დაჩოქილი, ფეხებს უკოცნიდა. ჩემი ბრალი არ
არისო, ნერვებზე ვარო, ასეთი მძიმე ცხოვრება მოვიდაო, სულ ვისტრესებიო. დედა ჩუმად იდგა ხოლმე, მერე
სახლის საქმის კეთებას აგრძელებდა.
მამაჩემი დღემდე უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ითვლება. 18 წელია, არ მინახავს. როგორ მინდა, ჩემშიც უგზო-
უკვლოდ დაიკარგოს ყველა მოგონება მასზე...

სისასტიკეა, შვილი გაწირო დაბადებისთვის, როდესაც მისი დაბადება არავის უხარია. როდესაც ზუსტად იცი,
რომ ვერაფერს მისცემ, რადგან ჯერ საკუთარი თავისთვის არ მიგიცია და გაგიკეთებია არაფერი. როდესაც
სახლიც კი ვერ გიპოვია, ადგილი, სადაც თავს მშვიდად იგრძნობ. როდესაც ღამის კოშმარებისგან ვერ
განთავისუფლდი, ყურში შავი ზღვის ხმაური გესმის, ბოლოს შორეულ ბავშვობაში რომ ნახე. როდესაც
ტრავმისგან გასაქცევად ისე ეჯაჭვები მიწას, ისე ეწებები, რომ ოცნების უნარსაც კარგავ. მოშვების, სილაღის,
ფრენის უნარს იგლეჯ და შორს დევნი. როდესაც საკუთარ თავს აჯერებ, რომ ძალიან ძლიერი ხარ, ყველას და
ყველაფერს გაუმკლავდები, ყველა სიმძიმეს მოიკიდებ ზურგზე, ყველა ბარიერს გადალახავ, რადგან ერთხელ
ჭუბერი გადალახე. ვინ იცის, რამდენი ღამე ყინვაში გაათიე და არ გაიყინე, ათასჯერ დაეცი და გადაყვლეფილი
მუხლებით მაინც გააგრძელე გზა. ათასჯერ მოგკლეს და არ მოკვდი, სახლის გზა გადაგიკეტეს და მაინც სახლს
ეძებ, მაინც არ წყვეტ სიარულს. დაგცინეს, დაგამცირეს და ღიმილით უპასუხე. სულ თავს იტყუებ და მაინც
რეალობაში იღვიძებ, ტყუილნარევ რეალობაში აგრძელებ სუნთქვას, სწავლას, შრომას, ჭამას, ლაპარაკს,
სიცოცხლეს. ასეთმა როგორ უნდა შეძლო და ნათელი მომავალი მისცე შვილს? რა პერსპექტივას სთავაზობ
ბავშვს, დაუცველობის, უსუსურობის და შენი შიშების გადაცემის გარდა? ვერაფერს.

ცხელმა ამერიკანომ რეალობაში დამაბრუნა. ალზუ შეწუხებული მიყურებს, თავსაფარში, შავზე-შავი

აღმოსავლური თვალებით.

– მარკომ მიკითხა?

– კი, დილით იყო, მანამდე შენთან სამსახურში შეუვლია, მერე პიცერიაშიც მისულა.

– რა უთხარი?

40
– არაფერი, არ ვიცი, სადაა-მეთქი. განადგურებულია. უნდა დაელაპარაკო.

– ვიცი, მაგრამ არ ვიცი, რა ვუთხრა.

– რაც შეგემთხვა, რაც ხდება შენში.

– ვერ გაიგებს.

– მაინც დაელაპარაკე. არ იმსახურებს ამ ტკივილს. შენ ის არასდროს გყვარებია, ანიკა, – პატარა პაუზის მერე
მეუბნება ალზუ.

– მიყვარდა და მიყვარს, მშვიდი, უშფოთველი სიყვარულით. მასთან ყოფნისას სახლს ვგრძნობ. მაგრამ ალე
სხვა თემაა. ვერ წარმომედგინა, ალზუ, ასე თუ გადავირეოდი, მიწიდან ავიწეოდი, კონტროლს და აზროვნების
უნარს დავკარგავდი.

– ვერც მე. ბოროტია. ლაჩარი, მხდალი... შენც ხომ ხვდები, ანიკა? სადამდე მიგიყვანა? რა გაგიკეთა? მარტო
დაგტოვა. გაიქცა. რამდენჯერ გაქვს ახსნილი, რამდენჯერ გაქვს ეთიკის პრონციპები ჩემთვის მოყოლილი. შენ
არ იყავი, სხვებზე რომ ამბობდი, თავის პაციენტებთან წვანან და ვინმემ რომ გაიგოს, ლიცენზიას
წაართმევენო? შენ არ იყავი, შენს პროფესორებსაც რომ კიცხავდი, სტუდენტებს ეფლირტავებიანო? იერარქია
არ შეიძლება გრძნობებშიო, თანასწორი ურთიერთობა უნდა იყოსო? ფსიქოთრაპევტთან მოწყვლადი,
გაშიშვლებული, მიმნდობი და დაუცველი ხარ და ამით ბოროტად არ უნდა ისარგებლოსო? რა დაგემართა,
ანიკა?

მახეში გავები. ისე გავები, ისე დავსუსტდი, ისე დავამსხვრიე და დავამსხვრევინე საზღვრები, საკუთარი
ხერხემალი, საკუთარი დაცვის მექანიზმები, რომ ამ ყველაფერს სიყვარული დავარქვი. შთანმთქა ამ
გრძნობამ, მისმა ნაცრისფერმა თვალებმა, მისმა თხელმა, ნატიფმა თითებმა. მისი აზროვნების და
მსოფლმხედველობის არეალმა. მისი სხეულის სითბომ, მისმა სუნმა, თმამ, ტუჩებმა. შთანმთქა ისე, როგორც
ვერაფერმა მოახერხა აქამდე. ისე, როგორც ვერ მოახერხა ვერც მარკოს ზრუნვამ, ვერც დედაჩემის საბანმა,
ვერც თოლიების მონატრებამ. ჯერ შთანმთქა და მერე დამლეწა, იმაზე უარესად დამლეწა, ვიდრე სვანეთის
თოვლზე დატოვებულმა სისხლის კვალმა. ვიდრე უხეში ჯარისკაცების ჩექმებმა, სროლის ხმამ, ჭუბერში
ნანახმა გვამებმა, თეთრმა მოხუცმა, მარსელმა, ვიდრე მამაჩემმა.

ამჯერად მარკო ვეღარ მოითმენს და ვერც მომისმენს. ვერ შეძლებს. აფეთქდება, აუცილებლად დაარტყამს
ფეხს კარს ან საწოლის კიდეს. კანიდან ამოხტება, გაწითლდება, მერე სახეზე ხელებს აიფარებს და
იქვითინებს. იქვითინებს, რადგან მე დავამსხვრიე ჩვენი მშვიდი და ლივლივა გრძნობა, დავუმატე აჩრდილები
ჩვენს ტრავმებს, გავბზარე ერთადერთი რამ, რაც მთელი და ხელუხლებელი იყო ჩვენს ცხოვრებაში.
იქვითინებს მარკო, მერე ადგება და წავა ჩემგან. მე საბნის ქვეშ დავიმალები.

***

ყოველ ოთხშაბათს, სამ საათსა და თხუთმეტ წუთზე, მის კაბინეტში ვხვდებით ერთმანეთს. ვაკაკუნებ, თავს
შევყოფ, ვრწმუნდები, რომ არავინაა. ვჯდები მის წინ სავარძელში, ის გვერდით მიჯდება. დაახლოებით 15-20

41
წუთს ვლაპარაკობ, მერე ვეღარ ითმენს, ვერც მე ვითმენ, მეხვევა, მკოცნის, თმას მიბურდავს, მიკოცნის
თვალებს, ცხვირს, ლოყებს, ტუჩებს, კისერს. მეფერება. აღარ გამოდის თერაპია. სიყვარული გამოდის
მხოლოდ.

– არა, არა, ჩვენ მაინც უნდა ჩავატაროთ სესია, მონაცემი მჭირდება, ის ბებერი მელაც ჩასაფრებულია, სულ
მამოწმებს. ტრანსკრიპტი რომ არ მექნება შენი ისტორიის, რა გავაკეთო? – თავის დაოკებას ცდილობს.

– პირველი 5 სესია ხომ გაქვს სრულად. ჰოდა, დანარჩენს დაგიწერ, ისე დავწერ, რომ ვერავინ ვერ მიხვდება.
ალაგ-ალაგ შენს შეკითხვებსაც ჩავსვამ. თითქოს რაღაც მკითხე. ნუ ღელავ! – ვამშვიდებ. კოცნას აგრძელებს.

ყოველ ოთხშაბათს, ოთხ საათსა და ოცდაათ წუთზე ვტოვებ მის კაბინეტს. თმას ვისწორებ, ვცდილობ,
სერიოზული გამომეტყველება მივიღო. თავბრუდახვეული ბარბაცით მივუყვები გრძელ დერეფანს. უგონოდ
შეყვარებული თინეიჯერი გოგოსავით. ოცნებებში მოლივლივე. ვერ ვაჩერებ ოცნებას, იშლება და იფურჩქნება
თავისი ფერადი ხატებით, მაგნოლიის სურნელით გაჟღენთილი. მე და ალე, ერთად... ვიღვიძებთ, ვიძინებთ,
ერთად ვმუშაობთ, ვმოგზაურობთ, ერთად ვცხოვრობთ. მომავლის ზმანება ციმციმებს თვალწინ, მაცდური,
იმედიანი, ფერადი და ბედნიერი.

ყოველ პარასკევს, პირველ საათზე ისევ შევდივარ მის კაბინეტში, წინა ღამეს გავსებული რვეულით ხელში.
რვეული სავსეა ჩემი გრძნობებით და ისტორიით. მაგიდაზე ვუტოვებ, მუშაობაში უნდა ჩაგვეთვალოს. ჩვენს
ამბავს ვერავინ გაიგებს. Herr მიულერი, ბებერი მელა უნდა დავამშვიდოთ.

ყოველ შაბათს მის პატარა ბინაში ვნებისგან ქანცგაცლილები ლოგინში ვწევართ. ზოგჯერ ტელეფონი
ურეკავს, სააბაზანოში გადის, ხმადაბლა პასუხობს. რამდენჯერმე გავიგონე, ვმუშაობო. ალბათ დედამისია, ან
დეიდა, ან მეგობარი. თითქოს არ მანაღვლებს, ვის ელაპარაკება. მაგრამ ნელ-ნელა პატარა მღრღნელი
იბადება ჩემს გულში, და გულისფიცარს უფხაჭუნებს. მინდა, რომ ჩემზე მოუყვეს, იქ, თბილისში, თავისიანებს.
ოჰ, როგორ მინდა, ამ სიყვარულზე სიტყვა დასცდეს. იქაურებს რომ უთხრას, რა დაშავდება? ნუ ეტყვის, სად,
რა ვითარებაში გამიცნო და რამდენი ხელმოწერილი დოკუმენტი და ეთიკის კოდექსია ჩვენი სიყვარულის
წინააღმდეგი. უბრალოდ, მახსენოს, რომ მათ გონებაში დავიბადო, უფლება მომეცეს, მის ცხოვრებაში
ვიარსებო მისი კაბინეტის და მისი ოთახის გარდა.

სამსახურში თითქმის არ ვიმჩნევთ ერთმანეთს, კეთილგანწყობილი ღიმილით და ოფიციალური მისალმებით

შემოვიფარგლებით დერეფანსა და მისაღებში. სასადილოში ცალ-ცალკე მაგიდებთან ვსხდებით. ყოველთვის
გარშემორტყმულია ექიმებითა და ექთნებით. თვალებში შესციცინებენ, განსაკუთრებით ქალები.
რეზიდენტებს და ექთნებს მასთან მორიგეობა სურთ, მის გვერდით ჯდომა, მასთან ახლოს ყოფნა. Herr
მიულერი შორიდან აკვირდება. მართლაც, ბებერი მელაა, სულ უყურებს, გამჭოლი, მოჭუტული თვალებით.
ზოგჯერ მეც მიყურებს სადილობისას. არაფერს ვიმჩნევთ, არაფერი გვეტყობა, იმდენად შორს ვართ
ფიზიკურად ერთმანეთისგან. არც კი ვეწევით ერთად. ვერავინ ვერაფერს შეიტყობს.

შაბათია, 6 თვე გადის, რაც ერთმანეთში ჩავიძირეთ. სულ რამდენჯერმე მოვასწარით გასეირნება, ყავის
დალევა. დანარჩენი დრო მხოლოდ ოთხშაბათები, პარასკევები და შაბათები გვაქვს. საღამოს ალზუს უნდა
გავუარო, პიცერიაში არ ვმუშაობთ, გამოსასვლელი დღე გვაქვს. გავისეირნებთ, მე ალეზე გავბურღავ, ის –
ოტოზე. მერე მარკოზე მისაყვედურებს, სიმართლე უთხარი და გაუშვი, ან ბოლომდე მასთან იყავიო. უყვარს
ალზუს მარკო. ძნელია, მარკო არ გიყვარდეს. ებრალება. რაც ერთ ლოგინში აღარ გვძინავს, სევდიანია, თუმცა
არ იმჩნევს. რაღაც იმედებს ებღაუჭება. სივრცე მომცა, ჩემს თხოვნას ასრულებს. არის და თან არ იჭრება ჩემს
სივრცეში. საღამოობით ვსაუბრობთ, ფილმებს ვუყურებთ, დღის ამბებს ვცვლით. და-ძმასავით.

– შენი კვლევა რომ დასრულდება და დრო გავა, მერე ჩვენი ამბავი პრობლემა აღარ იქნება. ვიტყვით, რომ
თერაპიის და კვლევის შემდეგ აღმოვაჩინეთ ერთმანეთი.

42
– მაინც არ დაიჯერებენ.

– ჰო, მაგრამ მაგ დროს ხომ საქართველოში ვიქნებით, არა?

უცებ შეკრთა. სახე მოეჭმუხნა, ყვრიმალები დაეჭიმა. ლოგინიდან წამოდგა, ნერვიულად გადაიცვა მაისური.
ყოველთვის გემოვნებიანად აცვია. დიდ ყურადღებას აქცევს ტანსაცმლის ხარისხს, მასალას, სტილს, რასაც
ჩემზე ვერ ვიტყვი. რაც მომხვდება, იმას ვიცვამ. არასდროს ვუყურებ ბრენდს. მაგის ფული არ მაქვს, არც
ინტერესი. მთავარია, კომფორტულად ვგრძნობდე თავს.

– არ ვიცი, ანიკო, როგორ იქნება, სად ვიქნებით. მე ხომ არ დაგპირებივარ, რომ ეგრევე შევძლებ თბილისში
წაგიყვანო? – ვგრძნობ, როგორ მიჩქარდება პულსი.

– ანუ ვერ წამოვალ?

– და სად უნდა იმუშაო? სად უნდა იცხოვრო? გგონია, ასე ადვილად მიგიღებს ვინმე ? ჩვენს კლინიკაში
ერთმანეთს ჭამენ დამატებითი ორასი ლარის გამო, ძველი პროფესურა პენსიაზე არ გადის, ახლებს არ
ახარებენ. პაციენტებზე ნადირობენ. გგონია, ადვილი იქნება?

– ადვილი არაფერი ყოფილა ჩემს ცხოვრებაში, ალე, მაგრამ ვერ გავიგე, რას მთავაზობ.

– ვერაფერს, ანიკო, მგონი, არც შემომითავაზებია არასდროს, სიყვარულის გარდა, არაფერი. უბრალოდ,
ვყოფილიყავით ერთად.

– ჰოდა, სიყვარული არ გულისხმობს ერთად ყოფნას?

– გულისხმობს და ერთად ვართ, – მოჭიმული, ნაძალადევი ღიმილით მომიტრიალდა. ვიცი ეს ღიმილი,

მაშინებს.

– ჩემზე რატომ არავის უყვები? – მივახალე უცებ.

– ჯერ ადრეა და იმიტომ.

ვგრძნობ, რომ დაიძაბა ველი ჩვენ შორის, ოთახში სუნთქვა ნელ-ნელა გაუსაძლისი ხდება. უამრავი რამ მინდა
ვუთხრა და სიტუაციის უარესად გაფუჭების მეშინია. მალე მორჩება მისი კვლევა, მალე დასრულდება მისი
სტიპენდიაც და წასვლა მოუწევს. რატომ არ გეგმავს არაფერს ჩემთან ერთად? რატომ არ ეძებს თუნდაც
დარჩენის შესაძლებლობებს? არაფერს მიზიარებს. ბოლო თვეა, ხშირად ვეკითხები, სხვადასხვა სტიპენდიის
და დაფინანსების ვარიანტს ვეძებ განვითარებადი ქვეყნებიდან მოქალაქეებისთვის. უამრავი შესაძლო
ვარიანტი გავუზიარე, აპლიკაციის შევსებაში დახმარებაც შევთავაზე. თუმცა რაში სჭირდება ჩემი დახმარება,
ჩემზე უკეთ შეუძლია ყველაფერი დაწეროს. სულ თავს არიდებს ამ საუბარს. იქნებ თბილისში უნდა
დავფუძნდეთ, დაბრუნდება, უკეთ გაერკვევა პერსპექტივებში, სად შეიძლება მეც დავსაქმდე. იქნებ, უბრალოდ,
წინასწარ არაფერს მეუბნება, იმედი რომ არ გამიცრუვდეს?

თმას ვივარცხნი. სარკიდან გამხდარი, ფერმკრთალი, ჟღალი გოგო მიყურებს. არ მიყვარს, როდესაც
ვშორდები. მისი ბინის დატოვება არ მიყვარს. მისი ლოგინიდან ადგომა არ მიყვარს. არცერთხელ არ
შემოუთავაზებია, ღამე ერთად გაგვეტარებინა. ვერავის გვერდით ვერ ვიძინებო. განშორების სევდა მჭამს და
კიდევ რაღაც უცნაური გრძნობით, თითქოს შიშნარევი ეჭვით ვიჟღინთები. გადამივლის. ოთხშაბათს ისევ

43
ჩავეხუტები, პარასკევსაც მოვასწრებ, სწრაფად ვაკოცო ტუჩებში. და შემდეგ შაბათს მთელი დღე ერთად
ვიქნებით.

– ანიკო, წინა ტრანსკრიპტში რაღაც უზუსტობებია, გამისწორებ? მოვხაზე, რაც არ ჯდება ერთმანეთთან.

– გავასწორებ, არ არის ადვილი, საკუთარი ფსიქოთერაპიის სესია მოიგონო, – კბილებში გამოვცერი.

– ნუ მებუტები, მოდი, ჩაგეხუტო. არ მიყვარს გეგმების წინასწარ დაწყობა, მერე არაფერი გამომდის. მესმის,
გერმანიაში გაზრდილისთვის ძნელი წარმოსადგენია უგეგმოდ ყოფნა, მაგრამ მივყვეთ დინებას, რაღაც
გამოვა. მთავარია, ერთად ვართ და კარგად ვართ.

უკვე ექვსი თვეა, ამ დინებას მივყვები. თავიდან ძალიან სასიამოვნო იყო თავისუფალი ცურვა. ასეც ვიქნებოდი,
რომ არა კონტრაქტის დასასრულთან მიახლოება. მისი კონტრაქტი ამოიწურება ჩვენს ცენტრთან, სტიპენდია
დაუმთავრდება და მერე? ორივე სხვადასხვა მიმართულებით გავცურავთ?

მართალია, ჩემთვის წარმოუდგენელია დაუგეგმავად არსებობა. ამ ქვეყანაში ვერ იცხოვრებ გეგმის,

პუნქტუალობის, სიზუსტის, მოწესრიგებულობის გარეშე. მაგრამ ჩვენი ურთიერთობა გეგმა არ არის. გეგმაზე
მეტია. ხედვაა, პერსპექტივა. მიჭირს ამ ხედვის გარეშე. არ ვარ კომფორტულად.

ალზუს გაჩერებაზე შევხვდი. უცებ ნაყინი მომინდა. სანაყინესთან გავჩერდით, ლიმონის ბურთულა ვუყიდე.
ჩემთვის ვანილის ბურთულა უნდა შემეკვეთა და უცებ შევყოყმანდი.

– კიდევ რას ინებებთ? – გამყიდველმა ორჯერ გამიმეორა. ვდგავარ და ვერ ვპასუხობ. რაღაც მახრჩობს.
მარტოობაა. ასე მარტო ბავშვობის მერე არ მიგრძნია თავი. გულისფიცართან მღრღნელი ფხაჭუნობს და
კაწრავს სიტყვებს: არ წაგიყვანს ეგ საქართველოში... ისე არ არის, როგორც შენ გეგონა... რა სულელი ხარ,
ანიკო... რა სულელი ხარ, ანიკო...

– შოკოლადის ბურთულა მინდა, ჭიქაში, ორი ცალი, – ვუპასუხე ბოლოს და ბოლოს.

– შენ ხომ შოკოლადი არ გიყვარს? – გაიკვირვა ალზუმ.

– მარკოს ავუღე, წამო, სახლში წავიდეთ. სეირნობის გუნებაზე არ ვარ.

***

ხვალ ალეს დაბადების დღეა, საგულდაგულოდ ვემზადები. ყველაფერი დაგეგმილი მაქვს, საკონდიტროში
პატარა ტორტი შევუკვეთე, სამიანის და ხუთიანის ფორმის სანთლით, პიცერიიდან ადრე დავეთხოვები. ალზუ
გაფრთხილებულია, მარკოსთვის – მიზეზი მოფიქრებული, მიშო უნდა ვნახო, ამიტომ სხვენში გვიან
დავბრუნდები. რეალურად ახსნა-განმარტებები არც მჭირდება, უბრალოდ, ინერვიულებს და არ მინდა.
თორმეტ საათზე ალეს ბინაში ავალ, სიურპრიზს მოვუწყობ. მანამდე უამრავი საქმეა ცენტრში. რამდენიმე
დღეა, არ ვყოფილვარ. სამაგისტრო თემის დაცვა მქონდა. ვემზადებოდი. პრეზენტაცია ავაწყვე, ყველა
სავარაუდო შეკითხვა გავწერე. უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკაში კვირაზე მეტი გავატარე. საღამოს მარკო
მეხმარებოდა. გამომცდელი, მკაცრი სახით იჯდა, კრიტიკულ შეკითხვებს მისვამდა. მეც ვპასუხობდი,

44
ვფიქრობდით, ერთად ვმსჯელობდით, ვკამათობდით. საბოლოოდ ძალიან მომზადებული გავედი დაცვაზე.
მარკო მგულშემატკივრობს. ალეს არ სცალია. ორჯერ მომიკითხა მთელი კვირის მანძილზე. მესიჯობა არ
უყვარს, როგორც ჩანს. არც ტელეფონზე საუბარი. გაცნობის დღიდან მე ვურეკავ ან ვწერ. მეგონა,
შემომთავაზებდა, ერთად აღგვენიშნა უნივერსიტეტის დამთავრება. მოკლე შეტყობინება მომწერა: „ბებერ
მელასთან ვარ შეხვედრაზე, ბევრი საქმეა, უამრავი პაციენტი. რაღაც ისე ვერ წავიდა და გამოსასწორებელი
მაქვს“.

პიცერიაში აღვნიშნე. იმ დღეს ჯანიმ არ მამუშავა. ლაზანია მოამზადა ჩემთვის. თეთრი ღვინო და პანაკოტა.
კუთხის მაგიდა გაწყობილი დამახვედრეს მან და ალზუმ. მარკოც მოვიდა. დავლიეთ. სახის ყველა კუნთს
ვჭიმავდი, რომ ღიმილი გამომსვლოდა. ჩემს ცხოვრებაში უმნიშვნელოვანეს დღეს ვზეიმობდი. მაგრამ გულს
მღრღნელი ფხაჭნიდა, სიცარიელის დიდი ნაკადით ივსებოდა მუცლის ღრუ. ალე არ იყო. ალესთან მინდოდა.

როგორ მინდა, მის კაბინეტში მოვხვდე, ისე, რომ არავინ იყოს. ან დერეფანში გადავაწყდე. თავად რატომ არ
მოსდის აზრად, რომ გამოძვრეს, დრო გამონახოს, გულში ჩამიკრას თუნდაც წამით და მერე დაუბრუნდეს
თავის საქმეს?

კიბეზე ავდივარ, რომ მეორე სართულზე ექთნების ოთახში შევიარო. პაციენტების ანამნეზი მაქვს
დასახარისხებელი. დამხვდება ახლა უზარმაზარი დასტა, მთელი კვირის სამუშაო. მერე Herr მიულერს
ავუვლი, ტექნიკურ მითითებებს მივიღებ, მაგისტრის ნაშრომის დაცვაზეც მოვახსენებ, იქნებ ახლა მაინც
ჩამრთოს თეორიულ საქმიანობაში.

ექთნების ოთახში უჩვეულო გადაჩურჩულებები შევამჩნიე. დიდი, ნათელი ოთახია, სადაც ყველა ექთანი
იყრის თავს, შეუძლიათ მოისვენონ, სული მოითქვან, ფეხები დაასვენონ. კისკისი, ჟრიამული და ხალისი
იგრძნობა ხოლმე ამ ოთახში. ყველა თავისას ჰყვება, ხან პაციენტებზე საუბრობენ, ხანაც თავიანთ პირად
ცხოვრებაზე. შემამჩნიეს და ყველა უეცრად გაჩუმდა. დაძაბულობას ვგრძნობ ჰაერში. ხან მე მაშტერდებიან,
ხანაც ერთმანეთს უყურებენ. მერე ისევ მე მიყურებენ, თითქოს თანაგრძნობით, შეწუხებულები. ვერაფერს
ვხვდები. ალენა, უფროსი ექთანი, ვინც დოკუმენტებს მაბარებს, ოდნავ შეყოყმანდა, სკამიდან წამოდგა და
ჩუმი, ცოტა იდუმალი ხმით მითხრა:

– Herr მიულერმა – როგორც კი მოვა, ჩემთან ამოვიდესო. ანამნეზებს მასთან შეხვედრის მერე გადმოგცემ.

გამომეტყველებაში თანაგრძნობა იკითხება. ღმერთო, რა მოხდა? ნუთუ რაღაც დავაშავე? რა შემეშალა? ერთი
კვირა რომ გავაცდინე, ყველა გაფრთხილებული იყო. ათასი აზრი მიტრიალებს თავში, სწრაფი, ელვარე
აზრები, დაჭერასაც რომ ვერ ვასწრებ. ვგრძნობ, როგორ მეცვარება ადგილი ცხვირსა და ზედა ტუჩს შორის.
მესამე სართულზე ავრბივარ, კიბის ხან ორ, ხან სამ საფეხურს ვახტები. გრძელი დერეფანი უსასრულოდ
იწელება. როგორც იქნა, გამოჩნდა მისი კაბინეტის თეთრი კარი, აბრა უსასრულო რეგალიების
ჩამონათვალით. ვაკაკუნებ. შევდივარ. ბებერი მელა საწერ მაგიდასთან ზის. ჩემ დანახვაზე წამოდგა.
სავარძელზე მიმითითა. ვჯდები.

– ვწუხვარ, რომ ასე გამოვიდა, ანიკა. ყოველთვის ფრთხილად ვეკიდები ჩვენს ცენტრში უცხოელი კოლეგების
მიღების საკითხს. მრავალმხრივ შემოწმებას გადიან, ძალიან ვუფრთხილდები ცენტრის სახელს, თითოეული
ჩვენი თანამშრომლის პროფესიონალიზმს და კეთილსინდისიერებას. ნახევარ წელზე მეტი გავატარე
გადამოწმებაში, სანამ ოფიციალურ დასტურს მივწერდი. მხოლოდ დადებითი დახასიათებები მივიღე მასზე,
თუმცა ისიც უნდა მივიღოთ მხედველობაში, რომ მას უცხოურ კლინიკაში, უცხოელ კოლეგებთან მუშაობის
გამოცდილება არ ჰქონია და დახასიათებაც მხოლოდ ქართველმა კოლეგებმა მისცეს. იმდენად
მრავალფეროვანი და დადებითი უკუკავშირი მქონდა, რომ ჩავთვალე, იმსახურებდა ამ შესაძლებლობას,
მოხვედრილიყო ჩვენთან.

45
ჭიქიდან დიდი ყლუპით მოსვა წყალი. ვერაფერს ვხვდები. საერთოდ ვერაფერს ვხვდები, რაზე მელაპარაკება.
მგონი, ხვდება. სახეზე მაშტერდება.
– როგორც ვატყობ, მაინცდამაინც არ გინდათ, მიხვდეთ, რაზეა საუბარი, ან, შესაძლოა, გეშინიათ. ანიკა, თქვენ
იცით ჩვენი პრინციპი და ხედვა, ჩვენს ცენტრში ყველა პაციენტის უფლება, უსაფრთხოება და კეთილდღეობა
უნდა იყოს დაცული. განსაკუთრებით კი სექსუალური შევიწროების საკითხებს ვაქცევთ ყურადღებას. გთხოვთ,
ნურაფერს დამალავთ, ყველამ ყველაფერი გავიგეთ... მინდა, მხარში დაგიდგეთ. თქვენ მარტო არ ხართ. ჩვენი
ცენტრი უდიდეს პასუხისმგებლობას გრძნობს თითოეული იმ ქალის მიმართ, ვინც ბატონმა ჩიქოვანმა
თერაპიული სესიების დროს შეაცდინა და შეავიწროვა.

შეაცდინა, შეავიწროვა... ეს სიტყვები არ ჯდება არანაირ ლოგიკაში. რას ბოდავს ეს ბებერი მელა ჩემს ალეზე?
არავინ შეუცდენია. მე შემიყვარდა. მე. და მასაც შევუყვარდი. ვინ ქალები? მას სხვა ქალები არ ჰყავდა. მე
ვიყავი მხოლოდ. სხვა ქალები ჩვეულებრივი პაციენტები იყვნენ. ღმერთო, რას ბოდავს?! თავში ჭექა-
ქუხილივით მიზანზარებს რაღაც, საფეთქლები მიელავს. ვერ ვიღებ ამ ინფორმაციას. სხვაზეა. სხვა ალეზე,
სხვა კაცზე, სხვა ქალზე, სხვა ქალებზე, სხვის ცხოვრებაში ხდება ეს ყველაფერი. ჩემსაში არა. წყალს
მაწოდებს. ხელი მიკანკალებს. ყვირილი მინდა, ხმა არ ამომდის, რომ ვკითხო, რა, როგორ, საიდან? რაზე
დაყრდნობით? თითქოს გამოიცნო ჩემი შეკითხვები. ძალიან შეწუხებული და თანაგრძნობით სავსე ხმით
აგრძელებს. ასეთი ხმა არასდროს ჰქონია. იმასაც ვერ ვხვდები, რატომ თანამიგრძნობს. მეც ხომ ავიღე ამ
ურთიერთობაზე პასუხისმგებლობა. მეც ხომ დავლეწე ყველა საზღვარი, მეც ხომ დავივიწყე ეთიკა...

ჩემს პატარა ქალაქში ხომ გამწირავდა ყველა. ვინ გამიწევდა თანაგრძნობას? არავინ. არავინ თანაუგრძნობდა
დედას. არავის ედარდებოდა არც მისი ნაგვემი ხორცი და არც სული. ბაზარში, მაღაზიაში, უბანში, ყველგან
სისინებდნენ ქალები – გადადგა კაცი ჭკუიდან, იმიტომაც სცემსო. გუზეც სისინებდნენ, უსირცხვილოს, ჩმორს,
სულელს, უიღბლოს, მშიშარას – რას არ ეძახდნენ. ვერც ცოლად მოიყვანა და ვერც გაეშვაო. დღემდე
მისტირისო, მის ცინგლიან ბავშვებს ასეირნებს და ეთამაშებაო. გვეთამაშებოდა გუ. ვუყვარდით ეს ცინგლიანი
ბავშვები. ვიცოდი, რომ მარტო გუ მოვიდოდა საშინაო ტანსაცმლით დედას დასაცავად. მარტო გუ ჩაგვიკრავდა
გულში. მარტო გუ ახერხებდა ჩუმად წავეყვანეთ სასეირნოდ, ეცინა ჩვენთან ერთად, ბამბის ნაყინი და
კანფეტები ეჭმია. არასდროს შეხებია გუ დედას. ახლოსაც არ ჯდებოდა. უბრალოდ, იყო. სულ იყო, როცა
გვიჭირდა. და მაინც სისინებდნენ, წყევლიდნენ...

– ერთი კვირის წინ წერილი მივიღეთ ბატონი ჩიქოვანის ერთ-ერთი ახალი პაციენტისგან, – განაგრძო
მიულერმა, თან შიგადაშიგ დიდი ყლუპებით წყალს სვამდა, – რამდენჯერმე ჰქონია ბატონ ჩიქოვანს მასთან
ფიზიკური კონტაქტის დამყარების სურვილი. პირველ სესიებზე მხოლოდ ხელზე ან სახეზე ეხებოდა, რაც ამ
ქალბატონს მაინცდამაინც არ სიამოვნებდა, თუმცა დიდი ყურადღება არ მიუქცევია. ბოლოს კი ბატონმა
ჩიქოვანმა მეტი მოინდომა. ამ ქალბატონმა სკანდალით დატოვა მისი კაბინეტი. ამას ჩვენი ორი ექთანი და
რეზიდენტი შეესწრნენ დერეფანში. ოფიციალური საჩივრის წერილიც გამოგზავნა. როდესაც ეს საკითხი
კოლეგებთან ვახსენე, მთავარმა ექთანმა ალენამ კიდევ ერთი ამბავი დაამატა. შეესწრო, ჩვენს ერთ-ერთ
სანიტარს როგორ ეარშიყებოდა თავის კაბინეტში. გოგონამ ძალიან მოუხშირა ჩიქოვანის კაბინეტში
ვიზიტებს, რაც ალენას მახვილ თვალს არ გამოჰპარვია. ჩიქოვანი ყველაფერს უარყოფს. თქვა, რომ მისი
პაციენტი იქით ავიწროებდა და სექსუალურ ტრანსფერში იმყოფებოდა მასთან. სანიტარზეც ყველაფერი
უარყო. თუმცა გოგონა ალენას გამოუტყდა, რომ უკვე რამდენიმე თვეა, დროდადრო ჩუმად ხვდებიან
ერთმანეთს, ხან მის კაბინეტში და ხანაც ბინაში. ამ ამბების შემდეგ შიდა გამოძიება ჩავატარეთ. ყველა
პაციენტის ჩანაწერები ამოვიღეთ, დეტალურად შევისწავლეთ მისი კვლევის მასალა და სესიების
ტრანსკრიპტები. როდესაც უამრავი სესია გაქვს ჩატარებული, უამრავი ჩანაწერი განხორციელებული და
არაერთი კვლევითი პროექტი შესრულებული, ადვილად შესამჩნევი ხდება უზუსტობები ტრანსკრიპტებში,
რომელიც ეჭვს ბადებს, რომ ტრანსკრიპტი არ არის ავთენტიკური, რეალური სესიის შესაბამისი. ამას
გამოცდილება გვიკარნახებს. თქვენც მიხვდებით, გამოცდილებას რომ დააგროვებთ. თქვენი ბოლო
ტრანსკრიპტები თქვენი დაწერილია, ანიკა, სახლში, უნივერსიტეტში. თქვენი შეთხზული და არა ჩიქოვანის.
შეუძლებელია, საკუთარი თავის ფსიქოთერაპევტი იყო და თერაპიული შეკითხვები სწორად დაუსვა საკუთარ

46
თავს. თუმცა მხოლოდ ტრანსკრიპტშიც არაა საქმე. ფსიქიატრად მუშაობის 50-წლიანი პრაქტიკა კარგ
ინტუიციას აჩენს. თითქოს ყნოსვა გივითარდება. საკუთარ შეგრძნებებს უფრო მეტად ეყრდნობი. რა თქმა
უნდა, შეუძლებელია ფაქტების გარეშე ადამიანი დაადანაშაულო, მაგრამ საკმარისი იყო თქვენს
ურთიერთობაზე დაკვირვება, რომ გარკვეული ხელოვნურობა შემემჩნია. ორი ქართველი, თანაც თერაპიულ
ურთიერთობაში, ამხელა დისტანცია სადილის დროს. ასეთი ცივი და უღიმღამო მისალმება დილით. სრული
უგულებელყოფა ჯგუფური შეხვედრების დროს. არაბუნებრივია. და ჩნდება კითხვა, რა ხდება? რის დამალვას
ცდილობენ?
თავზარდაცემული ვზივარ. ადგილიდან ვერ ვიძვრი. მწარე ნერწყვი მეჭედება საყლაპავში. მეთამაშა. გაერთო.
გამწირა. ყველაფერი, რაც მივანდე, ფეხქვეშ გათელა.

– ახლა რა უნდა ვქნა?

აღმომხდა ყველაზე გულუბრყვილო კითხვა. რა იცის Herr მიულერმა, რა უნდა ვქნა. ან რა იცის საერთოდ ჩემს
ცხოვრებაზე, ჩემს გრძნობებზე, ჩემს ისტორიაზე. არაფერი. მას თავისი ცენტრის შეუბღალავი იმიჯის დაცვა
უნდა. რამხელა სკანდალია, ფსიქიატრი, რომელიც ბოროტად სარგებლობს პაციენტი ქალების ნდობით.
ფსიქიატრი, რომელიც სექსუალურად ავიწროებს პაციენტებს. სირცხვილი! წლების მანძილზე ნაშენები
რეპუტაციის რყევა. კანონმორჩილია Herr მიულერი, მისთვის კანონი კანონია, პაციენტის უფლება –
უმნიშვნელოვანესი, სექსუალური შევიწროება – დანაშაული, თეთრი თეთრი და შავი შავი. ახლა ყველაფერს
იზამს, რომ ეს შავი ლაქა გააქროს.

– თქვენ უნდა გააგრძელოთ ცხოვრება, მუშაობა. ის, რასაც აქამდე აკეთებდით. პაციენტი თერაპიაში
მოწყვლადია. შანსი, რომ პაციენტს თავისი თერაპევტი შეუყვარდეს, ყოველთვის არსებობს, მაგრამ
სასიყვარულო ტრანსფერიდან გამოსვლა თავიდან ბოლომდე თერაპევტის კეთილსინდისიერებასა და
პროფესიონალიზმზეა დამოკიდებული. თქვენ ეს ყველაფერი გადასარევად გესმით. თქვენც მოწყვლადი
გახდით, მთელი თქვენი ფსიქიკა ლანგრით მიართვით. მისი პასუხისმგებლობა იყო, ამას მოფრთხილებოდა,
დაეცავით, ეზრუნა. გუშინ ოფიციალურად გავუშვით. ჩვენი კანონმდებლობით ვერ გავასამართლებთ, უცხო
ქვეყნის მოქალაქეა. მაგრამ ვერც გერმანიაში და ვერც ბევრ სხვა ევროპულ ქვეყანაში ვერ გაიკეთებს კარიერას.
იმედი მაქვს, ჩვენი ქართველი კოლეგებიც დააყენებენ მისი პასუხისმგებლობის საკითხს. რაც შეეხება
დაზარალებულ პაციენტებს, ჩვენი ცენტრის სახელით მიიღებენ ოფიციალურ ბოდიშს და კომპენსაციას.
თქვენც მათ შორის. ვფიქრობ, თქვენი კომპენსაცია იქნება ბევრ საინტერესო პროგრამაში ჩართვა, ბევრ
მნიშვნელოვან და, აგრეთვე, ანაზღაურებად პროგრამაში მონაწილეობა.

რამდენიმე საათის წინ ჯერ კიდევ არსებობდა ოცნება სიყვარულზე, მაგნოლიის სურნელით და შხაპუნა წვიმის
ოხშივრით გაჟღენთილი. ახლა ბურუსში ვარ. ნელ-ნელა ყუჩდება ყველა განცდა. ვერაფერს ვგრძნობ, ვერც
ხელ-ფეხს, ვერც ხერხემალს... ცივი ჰაერის ნაკადით ივსება ყველა სისხლძარღვი. ცარიელი ვარ.

– სადაა ახლა?

– არ ვიცი. გუშინ წავიდა.

– ჩემზე არაფერი უთქვამს?

– კი, თქვა. საბოლოოდ, როდესაც ვეღარაფერი უარყო, თქვა.

– რა?

– ნუ გადამაყოლებთ მაგ თქვენს აზიულანტ გოგოსო.

47
***

წავიდა მარკო. მანამდე ალე წავიდა. მე დავრჩი, გამოფხეკილი საშვილოსნოს და ნაჯიჯგნი სულის ამარა.
თავზე საბანი გადავიფარე. ალზუ მიზის ფეხებთან. ყოველდღე მოდის. ჩაის მიდუღებს. ძალით მაჭმევს.
ფანჯარას აღებს, ოთახს მილაგებს. თმას ძალით მვარცხნის. ამბებს მიყვება – პიცერიაზე, ქალაქზე, კამპუსზე,
ოტოზე, მამამისზე. მალე ალზუც წავა. დაბრუნდება თავის ქალაქში, რომ გაამართლოს მამამისის იმედები.
ჩაბარდეს უცხო კაცს. დათმოს თავისუფლება, სურვილები, ოცნებები. ტყვეობას მიჰყიდოს სული. ვინ იცის, ის
კაცი რას იზამს? მამაჩემივით სასტიკი და დაუნდობელი იქნება? თუ მარკოსავით ერთგული? გუსავით
მოსიყვარულე თუ ალესავით გარეწარი? ვინ იცის, როგორ მოეპყრობა ნაჩუქარ ცოლს? ალბათ იჩუქებს და
მიისაკუთრებს.

ფეხებს ვყოფ საბნიდან და დედაჩემის წვრილ, თეთრ ფეხებს ვხედავ. სარკის ანარეკლშიც ხშირად ვხედავ
დედაჩემს, გამხდარ, ჭაღარა ქალს, ჩავარდნილი ლოყებით, მოლურჯო კანით, ფერდაკარგული ტუჩებით.
კისერზე იასამნისფერი ვენები ასკდება. ხელებიც დედაჩემის მაქვს, დაძარღვული, დაკვნეტილი
ფრჩხილებით. ოდესღაც ლამაზი ხელები ჰქონდა.

რამდენ ხანს უნდა იწვე ასე? ადექი. დაბრუნდი, იპოვე ის, ვინც ასე გატკინა. მიახალე სათქმელი. ყველაფერი,
რაც უნდა გეთქვა და შეიკავე. გულში ატარე და გამოკვანძილი ტომრით მხრები დაიმძიმე. ყველასთვის
გამიზნული სათქმელი უთხარი. და დაასრულე. მხოლოდ ასე შეძლებ, დახოცო აჩრდილები, გააქრო
კოშმარული სიზმრები, გადაიარო უღელტეხილები და ყველაფერი თავიდან დაიწყო.

ვუყურებ ალზუს და ზოგჯერ სახე ეცვლება. თითქოს უბერდება, თვალები უწვრილდება, ნაოჭები ეტოტება
სახეზე, თმა უმოკლდება. ხმაც ეცვლება. ხან ქალის ხმა აქვს, ხანაც დაბალი, ხრინწიანი, ზოგჯერ როხროხა,
ზოგჯერ თბილი და ხავერდოვანი. ოთახიც იცვლის ფერს. ფანჯარა მოპირდაპირე კედელზე ინაცვლებს.
საიდანღაც ძველი, გადაქერცლილზედაპირიანი მაგიდა ჩნდება, ორი ხის სკამით. ასეთი სკამები არ მაქვს
სხვენში. სავარძელიც ქრება და მარკოს დატოვებული ქურთუკიც საკიდზე. ჩემი საბანიც ფერს იცვლის, შავ-
თეთრი წინწკლები უჩნდება, აღარაა ისეთი ფუმფულა და თეთრი.

ფეხებს ვყოფ ლოგინიდან, ჩუსტებს ვეძებ. ადგომა მინდა. სუსტად ვარ. შპალერს ვამჩნევ, როგორ გაყვითლდა,
ალაგ-ალაგ ლაქები აქვს. ეტყობა, წვიმამ შემოასხა. არ მახსოვს, როდის. ხის იატაკი ლინოლეუმად
გარდაიქმნა. მტვერი დევს. მოსაწმენდია. ვერ ვიმორჩილებ სხეულს, ლოგინს ვენარცხები და ყველა ზამბარა
ზანზარებს. აქამდე ხომ სხვა საწოლი იყო? ორკაციანი. მე და მარკო ვეტეოდით. ამ პატარა საწოლს აქ რა
უნდა?

ვიღაც კარს აღებს. დაბურული შუშის კარია, არ ჰგავს სხვენში შემოსასვლელს. თავი ოდნავ წამოვწიე. ისევ
დამივარდა ბალიშზე.

ორ ჩრდილს ვხედავ კედელზე. ორნი არიან. კარში დგანან. საუბარი მესმის.

– რამდენიმე დღეა, წამალი შევუცვალეთ, თერაპიაშიც ჩავრთეთ. წესით, მდგომარეობა უნდა გაუმჯობესდეს.
ნელ-ნელა დაუბრუნდება რეალობას.

48
– აქედან როდის გავიყვან? – კითხულობს კაცის ხმა. ძალიან ნაცნობია, მშობლიური, გუს და მარკოს ხმის
ნაზავია.

– დავაკვირდეთ. ამ კვირაში უკვე გარკვეული პროგრესი გვაქვს. უფრო ხშირად უბრუნდება რეალობას და თავის
იდენტობას.

მიახლოვდებიან. ქალი და კაცი. ქალი ისევ ალზუს ჰგავს. თბილი სახე აქვს. თან ალზუა, თან ალენა.
ვაშტერდები. თეთრი ხალათის ჯიბიდან პატარა ფარანს იღებს, თვალებში მანათებს, თვალის გუგა იკუმშება.

– გამარჯობა, ნინა. აბა, როგორ ხართ? შეგიძლიათ, მიპასუხოთ, დღეს რა დღეა? სად ხართ ახლა?

ნინა? ნინა დედაჩემია. მე ანიკო ვარ. ნინა დიდი ხნის წინ გაქრა, ბოლოს მიუნხენის კლინიკაში დავტოვეთ მე
და მიშომ. მე ანიკო ვარ. ხმას არ ვცემ.

– ნინა, მე ვარ, გუ. შეგიძლია, შემომხედო და დამელაპარაკო?

დენი მარტყამს. ძალას ვიკრებ, თვალები უნდა გავახილო. უნდა შევხედო. გუ დგას ჩემ წინ, ჩემს თავთან
დახრილი. ახლოს მოაქვს სახე. მის სუნთქვას ვგრძნობ. ხელს მკიდებს. შუბლზე თმას მისწორებს. ალენა-ალზუ
და გუ ერთად ცდილობენ, წამომაყენონ. ბალიშები გამისწორეს, წამოვჯექი. არ ვიცი, სად ვარ.
გარემო ნაცნობია და თან სრულიად არ ჰგავს ჩემს სხვენს. არ ვიცი, ვინ ვარ, დედაჩემის ხელები მაქვს,
დედაჩემის ფეხები, თავზე გადავისვი ხელი, თეთრი გრძელი თმა შემრჩა ხელში.

– მწყურია, – ამოვღერღე.

– ბევრი სითხე უნდა სვას. ამ პრეპარატმა იცის პირის გაშრობა, – გუს შეხედა ალენა-ალზუმ, – დაგტოვებთ.
ცოტა ხანში ბატონი ალექსანდრეც შემოვა.

– აქ მარკოს ქურთუკი ეკიდა.

– არა, ნინა, აქ ქურთუკი არ ეკიდა.

– ეს ოთახიც ჩემი არ არის.

– მალე წაგიყვან აქედან, როცა საბოლოოდ გაქრებიან მარკო და ვიღაცები, ჩემთან წაგიყვან.

– სახლში?

– ჰო, სახლში. გახსოვს, გითხარი, ლინოლეუმი დავაგე-მეთქი, შევლესე, გავათეთრე. არ მოგწონდა ეგ ოთახი.
ტიროდი, ჭუჭყიანიაო. ნელ-ნელა გავარემონტე. შეიძლება კომპენსაციაც მოგვცენ და მერე რამე უკეთესს
მოვძებნით.

უცნაური განცდაა. თითქოს სიზმარია, თან სიზმარი არ არის. ვეღარ ვხვდები, რა არის რეალობა. სად ვარ.
ხელით ვეხები გუს, მის ხელს ვგრძნობ. კანი დაკოჟრილი აქვს. ნამდვილია. რეალური. ამ დროს ვიღაც შემოდის
ოთახში. მიახლოვდება. ალე. ისევ ელავს მთელი სხეული. რატომ დაბრუნდა? ხომ წავიდა? მიმაგდო...
საშინელი ზიზღი და ბრაზი მიპყრობს. კანკალს ვიწყებ. უნდა ვუთხრა, მივახალო ყველაფერი.

– ლაჩარო, ლაჩარო! რატომ მომექეცი ასე!

49
ვყვირი. ცრემლები წამსკდა, ვცახცახებ. გუ მეხვევა. ცდილობს, დამამშვიდოს. ალე ადგილიდან არ იძვრის.
მშვიდი სახით მიყურებს. თეთრი ხალათი აცვია.

– ნუ ყვირი, ნინა, გთხოვ, დამშვიდდი, გევედრები. ისევ იქ ხარ, ნინა? დაბრუნდი, გთხოვ.

მევედრება გუ, მხრებზე მეხვევა, გულში მიკრავს და ქვითინს იწყებს. მე კი ალეს ვუყურებ, ზიზღიანი,
გავეშებული. მინდა, მივვარდე, ამოვკორტნო ეს მშვიდი და აუღელვებელი თვალები. დავკაწრო, ვატკინო,
დავასახიჩრო, როგორც თვითონ დამასახიჩრა. უცებ ჩემი საწოლის კიდეზე ჯდება. გაწონასწორებული,
სერიოზული. ზოგჯერ Herr მიულერის სახე აქვს. მერე ისევ ალე ბრუნდება.

– ჰალუცინაციის გამოყოლილი მომენტია, – გუს მიმართავს, – ნელ-ნელა მოვა აზრზე. სულ ახლახან
გაუღვიძია. გუშინ მძიმე დღე ჰქონდა. ჯგუფთან ერთად გაიარა პირველი თერაპია. ხატა, ძერწა. ბევრჯერ
გავამეორებინეთ, სად იყო. არ სურს რეალობის მიღება, მაგრამ ნელ-ნელა მიიღებს. ეს ახალი წამალიც თავის
საქმეს აკეთებს, – მერე მე მიყურებს. მშვიდი და დაჟინებული მზერით, – ალექსანდრე ვარ, თქვენი ექიმი. ახლა
გავალ, რომ ზედმეტად არ გაგაღიზიანოთ და მოგვიანებით კიდევ დაგხედავთ. დარჩით მასთან. ესაუბრეთ, –
ეუბნება გუს.

– სულ ვესაუბრები. სულ აქ ვარ. ფაქტობრივად მეც ამ კლინიკაში ვცხოვრობ.

– თანამშრომელი, ბატონო, სტაჟიანი, დიდი დამსახურებების მქონე თანამშრომელი, – მხიარულად პასუხობს

ალე-ალექსანდრე-მიულერი-ექიმი.

– ყოველდღე მოვდივარ, ვუყვები, რა ხდება გარეთ, რა ხდება სამყაროში, ქვეყანაში, ქალაქში. ზოგჯერ ესმის,
ადეკვატურია, თვითონაც მელაპარაკება, მხედავს. ზოგჯერ კი იქაა. და ყოველთვის ხელახლა ვიწყებთ. და
ყოველთვის იმედი მაქვს, რომ სახლში წავიყვან...
– აუცილებლად წაიყვანთ. მისი დაავადება მარტივი არ არის, თუ გავითვალისწინებთ რაც გამოიარა, გასაკვირი
არც არის, რომ თავის სამყაროში ჩაიკეტა. ჩვენ კი ამ სამყაროდან მის გამოდევნას ვცდილობთ.

მათ დიალოგს ვისმენ და ისევ სისუსტე მერევა. ვმშვიდდები და ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს ნისლი
იფანტება. ამოვისუნთქე, რომ გავიდა.

– სად იყავი, გუ?

– აქ ვიყავი, ნინა, შენთან.

– სულ?

– სულ.

– რას აკეთებდი?

– გელოდებოდი, გდარაჯობდი, გელაპარაკებოდი, საბანს გისწორებდი...

– რა გამოვიარე? – ვეკითხები და თან ძლიერი შიშის განცდა მიპყრობს. თითქოს ვიცი, რაც უნდა მითხრას.

– გამოვიარეთ, ერთად.

– რა?

50
– ჭუბერი, ნინა, ომი, ტკივილი.

მოულოდნელად ამოსკდება წარსულის კადრები გონებიდან, უხმო, ძველი, შავ-თეთრი ფილმის ციმციმით –
ჭუბერი, თოვლი, სისხლი, ჩექმები, ჯარისკაცები, ტკივილი, სროლა, სისხლის ლაქები ჩემს კაბაზე, თოვლზე,
ცისანა, პირამძვრალი ფეხსაცმელები, ტომრები და გაყინული, მოკუნტული პატარა გვამები გამოშიგნულ
მანქანაში – მიშო და ანიკო.

51