You are on page 1of 8

Boco, rey africano, explica a los romanos su actitud frente a la guerra de Yugurta

Bellum ego populo Romano non feci, sed fines meos adversum armatos homines tutatus sum armis.
Gerite cum Iugurtha bellum quod vultis; ego flumen Muluccham, quod inter me et Micipsam fuit, non
egrediar neque sinam Iugurtham id intrare. (Salustio)

La fama de la guerra se extiende por la Galia

Omni Gallia pacata, tanta opinio huius belli perlata est ad barbaros ut ab iis nationibus quae trans
Rhenum incolebant legationes ad Caesarem mitterentur. Caesar, quia in Italiam Illyricumque properabat,
iussit has legationes ad se revertere proxima aestate. (César)

César regresa a la Galia:

Obsidibus acceptis, exercitum reducit ad mare, naves invenit refectas. His deductis, quod et captivorum
magnum numerum habebat, et nonnullae tempestate deperierant naves, duobus commeatibus exercitum
reportare instituit. Prima luce terram attigit.

Expedición contra Casivelauno:

Caesar, cognito consilio eorum, ad flumen Tamesim, in fines Cassivellauni, exercitum duxit; quod flumen
uno omnino loco pedibus, atque hoc aegre, transiri potest. Eo cum venisset, animum advertit ad alteram
fluminis ripam magnas copias hostium instructas.

NOTA: Cassivellaunus, -i: nombre propio: Casivelono. Pedibus: a pie.

Retrato de Aníbal, el gran general cartaginés enemigo de Roma durante la Segunda Guerra Púnica.

Annibal equitum peditumque idem longe primus erat. Princeps in proelium ibat; ultimus, conserto
proelio, excedebat. Has tantas viri virtutes ingentia vitia aequabant: inhumana crudelitas, perfidia plus
quam Punica, nihil veri, nihil sancti, nullus deum metus, nullum ius iurandum, nulla religio.

Nota: deum=deorum

Ceres, en su vagar buscando a su hija, llegó a Eleusis. Allí se convierte en nodriza del pequeño Triptólemo. La
diosa utiliza sus artes para hacerlo inmortal.

Cum Ceres Proserpinam filiam suam quaereret, devenit ad Eleusinum regem, cuius uxor Cothonea
puerum Triptolemum pepererat, seque nutricem lactantem esse simulavit. Hanc regina libens nutricem
filio suo recepit. Ceres cum vellet alumnum suum immortalem reddere, interdiu lacte divino alebat, noctu
clam in igne obruebat. Itaque, praeterquam2 solebant mortales, crescebat.

2. Praeterquam: “má s de lo que”.


Derrota del ejército de los helvecios

Ita ancipiti proelio1 diu atque acriter pugnatum est. Diutius cum sustinere nostrorum impetus non
possent, alteri se, ut coeperant, in montem receperunt, alteri ad impedimenta et carros suos se
contulerunt. Nam hoc toto proelio, cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit, aversum hostem
videre nemo potuit.

1. anceps proelium: batalla de dos frentes.

CUESTIONES:
1) Traduzca el texto.
2) Analice morfológicamente las palabras pugnatum sit, impetus, nostrorum, indicando exclusivamente en qué
forma aparecen en este texto.
3) a) Indique qué tipo de oración es ut coeperant
b) Analice sintácticamente la oración Diutius cum sustinere nostrorum impetus non possent
c) Señale dos CC.Dirección que haya en el texto.
4) a) Escriba una palabra española relacionada etimológicamente por derivación o composición (excluidos los
étimos directos) con el verbo sustineo, sustinui, sustentum y otra con el sustantivo vesperum,i. Explique sus
significados.
b) Indique y describa dos cambios fonéticos experimentados por la palabra latina hostem en su evolución al
castellano. Señale el resultado final de dicha evolución.
5) La Elegía latina: características generales, autores y obras.

La batalla

Caesar cohortatus suos proelium commisit. Milites e loco superiore pilis missis, facile hostium pha-
langem perfregerunt. Ea disiecta, gladiis destrictis in eos impetum fecerunt. Tandem vulneribus defessi et
pedem referre et, quod mons suberat circiter mille passuum, eo se recipere coeperunt.

CUESTIONES:
1) Traduzca el texto.
2) Analice morfológicamente las palabras cohortatus, hostium, suberat indicando exclusivamente en qué
forma aparecen en este texto.
3) a) Indique qué tipo de oración es quod mons suberat circiter mille passuum
b) Señale los ablativos absolutos del texto.
c) Indique el valor de e loco superiore.
4) a) Escriba una palabra española relacionada etimológicamente por derivación o composición (excluidos los
étimos directos) con el verbo facio, feci, factum y otra con el sustantivo vulnus,-eris. Explique sus significados.
b) Indique y describa dos cambios fonéticos experimentados por la palabra latina pedem en su evolución al
castellano. Señale el resultado final de dicha evolución.
5) La Épica latina: características generales, autores y obras.
Andrómeda alcanzó un sitio entre las estrellas después de ser liberada por Perseo, al que siguió a partir de
ese momento, dejando atrás a sus seres queridos.

Haec dicitur Minervae beneficio inter sidera collocata (esse), propter Persei virtutem, quod eam ceto
propositam periculo liberaverat. Nec enim ab ea minorem animi benevolentiam pro beneficio accepit.
Nam neque pater Cepheus, neque Cassiepia mater ab ea potuerunt impetrare, quin parentes ac patriam
relinquens Persea1 sequeretur. (Higino)

1. Decl. grecolatina: Ac. Sg

CUESTIONES:
1) Traduzca el texto.
2) Analice morfoló gicamente las palabras haec, ceto, sequeretur indicando exclusivamente en qué forma aparecen
en este texto.
3) a) Analice sintá cticamente la oració n quin parentes ac patriam relinquens Persea sequeretur.
b) Señ ale un infinitivo e indique su construcció n.
c) Indique la funció n sintá ctica de ab ea en los dos casos en que aparece.
4) a) Escriba una palabra españ ola relacionada etimoló gicamente por derivació n o composició n (excluidos los
étimos directos) con el verbo sequor, secutus sum y otra con el sustantivo sidus, sideris. Explique sus significados.
b) Indique y describa dos cambios fonéticos experimentados por la palabra latina periculum en su evolució n al
castellano. Señ ale el resultado final de dicha evolució n.
5) La Lírica latina: características generales, autores y obras.

Sertorio, antiguo partidario de Mario, por temor a las represalias de Sila, llevó las guerras civiles a Hispania,
donde murió a manos de los suyos. (Eutropio, Breviario VI 1)

Marco Aemilio Lepido1 Quinto Catulo2 consulibus, cum Sulla rem publicam composuisset, bella nova
exarserunt. Nam Sertorius, qui partium Marianarum3 fuerat, timens fortunam ceterorum, qui interempti
erant, ad bellum commovit Hispanias4 . Octavo demum anno per suos occisus est.

Notas 1 Marcus Aemilius Lepidus = Marco Emilio Lépido. 2 Quintus Catulus = Quinto Cá tulo. 3 partium Marianarum: “del partido de Mario”. 4
Hispanias: la Península Ibérica estaba dividida en dos provincias, Hispania Ulterior e Hispania Citerior.

CUESTIONES:
1) Traduzca el texto.
2) Analice morfoló gicamente las palabras interempti erant, bella, timens indicando exclusivamente en qué forma
aparecen en este texto.
3) a) Indique una subordinada que haya en el texto e indique su tipo.
b) Señ ale un atributo que haya en el texto.
c) Indique la funció n sintá ctica de octavo anno .
4) a) Escriba una palabra españ ola relacionada etimoló gicamente por derivació n o composició n (excluidos los
étimos directos) con el verbo compono, composui, compositum y otra con el sustantivo bellum,i. Explique sus
significados.
b) Indique y describa dos cambios fonéticos experimentados por la palabra latina annum en su evolució n al
castellano. Señ ale el resultado final de dicha evolució n.
5) La tragedia latina: características generales, autores y obras.
Prometeo ayuda a los hombres a conservar el fuego. Júpiter por lo mismo lo castiga duramente.

Homines antea ab immortalibus ignem petebant neque in perpetuum servare sciebant; postea
Prometheus in ferula detulit1 in terras, hominibusque monstravit quomodo cinere obrutum servarent2.
Ob hanc rem Mercurius Iovis iussu deligavit eum in monte Caucaso ad saxum clavis ferreis et aquilam
apposuit, quae cor eius exesset3.

1. El C.D. de detulıt es ıgnem. 2. Desde quomodo a servarent: oració n interrogativa indirecta (“có mo conservarlo tapado por la ceniza...”). 3.
Del verbo exedo, -is, exedere (o exesse), exedi, exesum: “devorar, consumir”.

Usipetes y tencteros llegan al río Rin después de errar durante tres años, forzados por los suevos.

In eā dem causā 1 fuerunt Usipetes et Tencteri2, quos supra diximus, qui complures annos3 Sueborum4
vim sustinuerunt, ad extremum6 tamen, agris expulsi et multis locis Germaniae triennium vagati, ad
Rhenum pervenerunt. (De Bello Gallico IV, IV)

1-causa : “situació n”. 2-Usipetes, -um/ Tencteri, -orum : usipetes y tencteros, pueblos germá nicos. 3-complures annos: “durante muchos
añ os”. 4- Suebi,-orum: suevos, pueblo germá nico.6- ad extremum: locució n adverbial, “al fin”.

Casivelauno, caudillo británico, licenciado el grueso de sus tropas, vigila las rutas de los romanos.

Cassivellaunus1, ut supra demonstravimus, omni depositā spe contentionis, dimissis amplioribus copiis,
milibus circiter quattuor essedariorum2 relictis, itinera nostra servabat paulumque ex viā excedebat
locisque impeditis3 ac silvestribus sese occultabat. ( De Bello Gallico V, XIX)

1‐Cassivellaunus, ‐i: Casivelauno 2‐genitivo partitivo : cuatro mil (de)combatientes en carro 3‐impeditus.‐a‐um : adjetivo

Vercingetorix se dirige a Alesia. César le sigue.

Vercingetorix copias reduxit1 protinusque Alesiam, quod est oppidum Mandubiorum2 , iter facere coepit.
Caesar, impedimentis in proximum collem deductis, duabus legionibus praesidio relictis, hostes secutus
est. Circiter tribus milibus hostium ex nouissimo agmine interfectis, altero die ad Alesiam castra fecit.
(Cèsar, De bello Gallico)

Notes: 1. reducere: ‘replegar’ 2. Mandubii, -orum: cat. ‘mandubis’; cast. ‘mandubios’ (poble de la Gà l·lia)

Escipión se enfrenta a Aníbal y celebra después el triunfo en Roma

Scipio uictor recedit, paene ipso Hannibale capto, qui primum cum multis equitibus, deinde cum uiginti,
postremo cum quattuor euasit. Post id certamen pax cum Carthaginiensibus facta est. Scipio Romam
rediit, ingenti gloria triumphauit atque Africanus ex eo appellari coepit. Eo anno finem accepit1
secundum Punicum bellum. (Eutropi, Breuiarium Historiae Romanae)

Nota: 1. finem accipere: ‘acabar’

Los cónsules Marco Curio Dentato y Cornelio Léntulo son enviados contra Pirro, rey de Epiro

Consules deinde M. Curius Dentatus1 et Cornelius Lentulus2 aduersum Pyrrum missi sunt. Curius contra
eum pugnauit, exercitum eius cecidit3 , ipsum4 Tarentum fugauit, castra cepit. Curius in consulatu
triumphauit. Primus Romam elephantos quattuor duxit. Pyrrus etiam a Tarento mox recessit et apud
Argos, Graeciae ciuitatem, occisus est. (Eutropio, Breuiarium)
Notas:1. Marco Curio Dentato. 2. Cornelio Léntulo.3. cecidit: véase caedo. 4. ipsum: se refiere a Pirro

Aníbal se dirige a Roma y después a Capua. Quinto Fabio Máximo le hace frente

Hac pugna pugnata, Romam profectus est. In propinquis montibus moratus est. Cum ibi aliquot dies
castra habuisset et Capuam reverteretur, Q. Fabius Maximus, dictator Romanus, in agro Falerno ei se
obiecit1. Hic2 noctu sine ullo detrimento exercitus3 se expediuit4; Fabioque, callidissimo imperatori,
dedit uerba5. (Nepote)

Notas: 1. se obicere: "enfrentarse", "hacer frente" (a alguien, con dativo) 2. Hic: se refiere a Aníbal. 3. exercitus: complemento de detrimento. 4. se
expedire: "escapar" 5. dare uerba: "engañar"

César se dispone a combatir a los belgas junto al río Axona.

In flumine Axona pons erat. Ibi praesidium Caesar ponit et in altera parte fluminis Q. Titurium Sabinum
legatum cum sex cohortibus relinquit. Castra vallo fossaque muniri iubet.

Cicerón pide a Catilina que se vaya de Roma.

Egredere ex urbe, Catilina, libera rem publicam metu, in exsilium, si hanc vocem exspectas, proficiscere .
Quid est? Ecquid attendis, ecquid animadvertis horum silentium? Patiuntur, tacent.

Los parisios reaccionan ante la llegada de Labieno, general de César

Dum haec apud Caesarem geruntur, Labienus eo supplemento, quod nuper ex Italia venerat, relicto
Agedinci, cum quattuor legionibus Lutetiam proficiscitur. Id est oppidum Parisiorum, positum in insula
fluminis Sequanae. Cuius adventu ab hostibus cognito, magnae ex finitimis civitatibus copiae
convenerunt.

Los senadores principales toman decisiones


Dictae sunt a principibus acerrimae ac fortissimae sententiae, quas senatus sine ulla varietate est secutus.
Atque ita censuerunt ut P. Lentulus in custodiam traderetur.

Algunos germanos, sin esperanza de huir, se arrojan al río


Germani, post tergum clamore audito, se ex castris eiecerunt et, cum ad confluentem Mosae et Rheni
peruenissent, nonnulli, qui se in flumen praecipitauerunt, lassitudine et ui fluminis oppressi perierunt.

César contempla una gran concentración de tropas enemigas


Caesar, cognito consilio Britannorum, exercitum ad flumen Tamesim duxit, quod uno omnino uado
transiri poterat. Eo cum uenisset, animaduertit ad alteram fluminis ripam magnas hostium copias
instructas esse.

César observa la disposición de las filas pompeyanas


Caesar, cum Pompei castris appropinquavisset, ad hunc modum aciem eius instructam animadvertit.
Erant in sinistro cornu legiones duae traditae a Caesare initio dissensionis; quarum una prima, altera
tertia appellabatur. In eo loco ipse erat Pompeius.

Con Cleómenes, uno de los capitanes de barco, Verres trama el plan para asesinar al resto de los capitanes:
los convoca y luego los apresa.
Haec posteaquam acta et constituta sunt, procedit iste repente e praetorio inflammatus scelere, furore,
crudelitate; in forum venit, navarchos vocari iubet. Qui nihil metuebant, nihil suspicabantur, statim
accurrunt. Iste hominibus miseris innocentibus inici catenas imperat.

César y Ariovisto van a entrevistarse en campo neutral

Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequum spatium ab castris
Ariovisti et Caesaris aberat. Eo ad colloquium venerunt. Legionem Caesar quam equis vexerat passibus
ducentis ab eo tumulo constituit.

Júpiter concede a Eneas la naturaleza divina a petición de Venus. El río Numicio purifica el cuerpo de Eneas
y lava todo lo que era mortal

Lustratum genetrix divino corpus odore


unxit et ambrosia cum dulci nectare mixta
contigit os fecitque deum, quem turba Quirini
nuncupat Indigetem temploque arisque recepit.
Inde sub Ascanii dicione binominis Alba
resque Latina fuit.

Al gobierno de los reyes sucede el de los cónsules

Hinc* consules coepere, pro uno rege duo, hac causa creati, ut, si unus malus esse voluisset, alter eum,
habens potestatem similem, coerceret. Et placuit*, ne imperium longius quam annuum haberent, ne per
diuturnitatem potestatis insolentiores redderentur, sed civiles semper essent, qui se post annum scirent
futuros esse* privatos.

*Hinc: "desde entonces".

El carnicero y el mono
Pendere ad lanium* quidam vidit simium
inter reliquas merces* atque obsonia;
quaesivit quidnam saperet. Tum lanius iocans
"Quale" inquit ''caput est, talis praestatur sapor".
* Pendere ad lanium: "estar colgado en la carnicería". Lanius significa "carnicero", pero el sintagma preposicional ad lanium: "en casa del
carnicero", pasaría a significar "en la carnicería". * merces: de merx, mereis: "mercancía".

La conjuración de Catilina

Catilina, nobilissimi generis vir, sed ingenii pravissimi, ad delendam patriam coniuravit cum quibusdam
claris quidem, sed audacibus viris. A Cicerone urbe expulsus est. Socii eius deprehensi in carcere
strangulati sunt. Ab Antonio Catilina ipse proelio victus est et interfectus.

La mosca y la hormiga

Formica et musca contendebant acriter quae pluris esset. Musca sic coepit prior: «Moror inter aras,
templa perlustro deum; ubi immolatur, exta praegusto omnia; in capite regis sedeo, cum visum est mihi».

El emperador Tito
Huic Titus filius successit, qui et ipse Vespasianus est dictus, vir omnium virtutum genere mirabilis.
Causas Latine egit; poemata et tragoedias Graece composuit. Hic Romae amphitheatrum aedificavit et
quinque milia ferarum in dedicatione eius occidit.

La zorra ante una máscara de teatro

Personam tragicam forte vulpes viderat: «O quanta species», inquit, «cerebrum non habet!». Hoc illis
dictum est, quibus honorem et gloriam Fortuna tribuit, sensum communem abstulit.

Alejandro Magno hereda el trono de su padre Filipo y planea la guerra contra los persas

Alexander Philippo successit. Erat ille iuvenis fortis animo et corpore validus; litteris atque artibus
indulgebat et Aristotelis praecepta audiverat. Post Philippi mortem, Alexander, gloriae avidus et Achillis
exemplum renovare cupiens, concilium Graecorum convocat et imperium universarum copiarum, cum
quibus adversus Persas pugnare volebat, impetrat.

NOTAS Alexander, Alexandri: Alejandro (rey de Macedonia, hijo de Filipo) Philippus, Philippi: Filipo (Rey de Macedonia, padre de Alejandro).
successit: el significado el verbo es « suceder a alguien, heredar el trono de» Aristoteles, Aristotelis: Aristó teles (filó sofo que fue maestro de
Alejandro). Achilles, Achillis: Aquiles (héroe mitoló gico). copiae, -copiarum: tropas Persae, Persarum: los Persas (pueblo enemigo de los
griegos)

Descripción de Britania

Britania est insula triquetra. Unum latus est contra Galliam, alterum vergit ad Hispaniam atque
occidentem. Britani non multum differunt a Gallica consuetudine. Qui habitant in parte interiore,
frumenta plerique non serunt, sed lacte et carne vivunt, pellibusque sunt vestiti. Capillos promittunt
atque omne corpus radunt praeter caput et labrum superius.

NOTAS differunt: el verbo significa aquí “diferenciarse” Qui: traducir por “los que”

Teseo y el Minotauro

Antiquis temporibus erat in insula Creta horrendum monstrum quod in humano corpore tauri caput
habebat, et in Labyrintho habitabat. Hoc monstrum rex Cretae Minos hominibus vivis alebat, quos
Athenienses quotannis mittere debebant. Sed Theseus, regis Athenarum filius, in Cretam pervenit cum
aliis obsidibus et monstrum occidere constituit.
NOTAS Minos: Rey de Creta (va en nominativo singular) Theseus: Teseo (nombre de un héroe griego) regis: ver rex Athenae, Athenarum:
Atenas. obses, obsidis: rehén, prisionero constituit: en este contexto significa “decidir”

Consecuencias de la violación de Lucrecia

Cum Sextus Tarquinius, regis Romae filius, nobilissimam pudicissimamque Lucretiam, Collatini uxorem,
stupraret, Lucretia de iniuria marito et patri et amicis aperuit, et in omnium conspectu se occidit. Lucius
Brutus populum concitavit et Romano regi ademit imperium. Ita rex, qui annos quattuor et viginti
regnaverat, cum uxore et liberis suis fugit.

NOTAS Sextus Tarquinius: Sexto Tarquinio (un noble romano) Lucretia, -ae: Lucrecia (una noble y virtuosa romana) Collatinus, -i: Colatino
(noble romano, marido de Lucrecia) stupro, -as, -are: violar aperio, -is, -ire: dar informació n, informar Lucius Brutus: Lucio Bruto (noble
romano) liberis: de liberi, liberorum

Al llegar Anibal a Italia, envían a Escipión a Africa.


Anno quarto decimo posteaquam in I taliam Hannibal venerat, Scipio, qui multa bene in Hispania egerat,
consul est factus et in Africam missus. I s in Africa contra Hannonem, ducem Africanorum, pugnat;
exercitum eius interficit.

Aracne se enfurece contra la diosa Palas.

Sed tamen erubuit, subitusque invita notavit


ora rubor rursusque evanuit, ut solet aer
purpureus fieri, cum primum Aurora movetur,
et breve post tempus candescere solis ab ortu.

Aníbal se retira a Campania porque teme a los cónsules que vienen con su ejército.

Decimo anno postquam Hannibal in I taliam venerat, Hannibal usque ad quartum miliarium urbis
accessit, equites eius usque ad portam. Mox consulum cum exercitu venientium metu Hannibal ad
Campaniam se recepit.

Campania – ae, f.: Campania, regió n de Italia.

Aracne sigue en su decisión y la diosa no rechaza competir.

Perstat in incepto stolidaeque cupidine palmae


in sua fata ruit; neque enim I ove nata recusat
nec monet ulterius nec iam certamina differt.

Manlio, uno de los conjurados, envía un mensaje al general Marcio Rex donde pretende explicar las razones
de la revuelta.

Dum haec Romae geruntur, C. Manlius ex suo numero legatos ad Marcium Regem mittit cum mandatis
huiusce modi: deos hominesque testamur, imperator, nos arma neque contra patriam cepisse neque quo
periculum aliis faceremus, sed ut corpora nostra tuta essent , quia expertes sumus patria atque fortunis.

You might also like