See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/299592191

Pushover analiza višespratnih armiranobetonskih okvira

Conference Paper · May 2008

CITATIONS READS
3 545

2 authors:

Djordje Ladjinovic Mladen Cosic

University of Novi Sad http://matrix-structures.com
42 PUBLICATIONS   29 CITATIONS    78 PUBLICATIONS   73 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

TR 36043 "Development and application of a comprehensive approach to the design of new and safety assessment of existing structures for seismic risk reduction in Serbia"
View project

“Theoretical, experimental and applied research in the field of civil engineering”. View project

All content following this page was uploaded by Mladen Cosic on 03 April 2016.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 PUSHOVER ANALIZA VIŠESPRATNIH
ARMIRANOBETONSKIH OKVIRA
Đorđe Lađinović*, Mladen Ćosić *

* Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu, Departman za građevinarstvo

REZIME

U radu je dat prikaz konvencionalne i adaptivne nelinearne statičke ("pushover") metode za procenu
veličine seizmičkih sila i nelinearnog ponašanja zgrada. Zgrada je modelirana primenom grednih
konačnih elemenata sa plastični zglobovima na krajevima štapova i vlaknastih modela, uz uvođenja i
geometrijske nelinearnosti u proračun. Poprečno seizmičko opterećenje je definisano preko modalnog
opterećenja prema prvom svojstvenom obliku vibracija. Promena perioda i oblika vibracija je korišćena
za modifikaciju seizmičkog opterećenja posle svake inkrementalne "pushover" analize. Kao rezultat
nelinearnog ponašanja zgrade generisana je odgovarajuća "pushover" kriva, koja je zatim konvertovana
u krivu kapaciteta u ADRS (Acceleration Displacement Response Spectrum) formatu. Komparacijom
krive kapaciteta i spektralnih kriva utvrđuje se odnos kapaciteta nosivosti zgrade i veličine seizmičkih
zahteva.

KLJUČNE REČI: nelinearna analiza, plastični zglobovi, vlaknasti modeli, "pushover" kriva

PUSHOVER ANALYSIS OF MULTISTORY

REINFORCED CONCRETE FRAMES
ABSTRACT

Non-linear static conventional and adaptive pushover methods are described for estimate of seismic
forces and non-linear behaviour of buildings. The building frame was modeled using beam finite
elements with plastic hinges and fibre models with material and geometric non-linearity. Seismic load
is defined using modal load where story forces are proportional to the amplitudes of fundamental mode
shape. The correction of the building first period of vibration has been used for the modification of
seismic load after each increment of non-linear analysis. As a consequence of the non-linear behaviour
of the building, pushover curve has been generated. After that pushover curve was converted into a
capacity curve in ADRS (Acceleration Displacement Response Spectrum) format, till spectral curves
shown for different levels of damping with different effective damping ratios. The relation between
strength capacity of the building and seismic demanda has been established through the comparison of
capacity and spectral curves.

KEYWORDS: nonlinear analysis, plastic hinges, fibre models, pushover curve

UVOD

Generalno se metode analiza konstrukcija na seizmička dejstva mogu podeliti na statičke i dinamičke,
a modeli konstrukcija na linearne i nelinearne. Shodno tome, moguće su četiri kombinacije ovih
analiza. Stvarno ponašanje konstrukcije na dejstvo zemljotresa može se najbolje simulirati primenom
nelinearne dinamičke analize (NDA). Međutim, NDA je još uvek suviše komlikovane za praktičnu
primenu, te su se u poslednje dve decenije intenzivno razvijajale metode proračuna zasnovane na tzv.
nelinearnoj statičkoj ("pushover") analizi konstrukcija. Rezultati ovih istraživanja su implementirani u
najnovije propise za projektovanje seizmički otpornih konstrukcija: FEMA 273 [5], FEMA 356 [6],
FEMA 440 [7] i EC 8 [4]. Polazni sistem kod nelinearnih statičkih analiza na seizmička dejstva je
sistem sa više stepeni slobode za koji je potrebno odrediti "pushover" krivu, tj. zavisnost ukupne
poprečene horizontalne seizmičke sile i horizontalnog pomeranja vrha zgrade. Ukupna smičuća sila (tj.
nosivost konstrukcije) i oblik "pushover" krive zavise od usvojenog (primenjenog) oblika raspodele
seizmičkih sila po visini zgrade. U prethodnim istraživanjima primenjeni su različiti oblici raspodele
poprečnog opterećenja: ravnomerna i trougaona raspodela, prema prvom svojstvenom obliku [1],
prema FEMA propisima, raspodela prema SRSS kombinaciji modalnih spratnih sila [12], raspodela
koja odgovara ekvivalentnom modalnom obliku [10] i sl.

U zavisnosti od toga da li se vrši korekcija poprečnog seizmičkog opterećenja, razvijene su i metode

sa inkrementalnom korekcijom opterećenja za koje se koristi termin adaptivna "pushover" analiza.
Korekcija vektora poprečnog seizmičkog opterećenja može se sprovoditi primenom: totalne korekcije
(total updating), inkrementalne korekcije (incremental updating) i hibridne mešovite korekcije (hybrid
total – incremental updating) – za detalje videti [2]. Ograničenja primenjivosti konvencionalnih i
adaptivnih nelinearnih statičkih seizmičkih analiza razmatrana su u radu [9], dok je u radu [3] korišće-
na korekcija seizmičkih sila na osnovu korigovanog svojstvenog oblika, koji se određuje na osnovu
nelinearne matrice krutosti iz prethodnog koraka analize. Istraživanja prikazana u ovom radu imaju za
cilj da prikaže postupak određivanja "pushover" krive primenom konvencionalne i adaptivne metode,
pri čemu su u analizi korišćeni proračunski modeli sa plastičnim zglobovima (plastic hinges) i
vlaknasti (fibre) modeli.

NELINEARNO MODELIRANJE VIŠESPRATNIH OKVIRA

Noseća konstrukcija višespratnih zgrada može se analizirati dekompozicijom na određene geome-

trijske celine koju čine višespratni okviri opterećeni u ravni. Pojedini propisi (npr. FEMA 356)
ograničavaju primenu nelinearne statičke analize na regularne okvire po visini, s tim što se dozvoljava
primena i kod okvira sa diskontinuitetom u prizemlju. Sve numeričke analize u ovom radu izvršene su
sa ravanskim modelima. Okviri su modelirani primenom linijskih grednih elemenata konstantnog
poprečnog preseka sa dva čvora i tri stepena slobode pomeranja u svakom čvoru: dve transalcije i
rotacija čvora. U analizi su primenjena dva modela: model sa plastičnim zglobovima na krajevima
štapova i vlaknasti model kod koga se uzima u obzir propagacije neelastičnih deformacija duž štapova.

Model okvira sa plastičnim zglobovima formira se primenom linijskog (grednog) konačnog elementa,
pri čemu se na krajevima štapova "postavljaju" plastični zglobovi [10]. Kod linijskih konačnih eleme-
nata uzimaju se u obzir i efekti smicanja. Veza greda-stub se modelira uvođenjem krutih (nedefor-
mabilnih) delova štapova vezanih u čvoru [12]. U ovom slučaju položaj plastičnih zglobova se pomera
od krajeva štapa za vrednost dužine nedeformabilnih delova štapa. Uticaj krute veze na kontaktu stub-
greda uvodi se preko faktora krutosti krajeva štapa (rigid end factor), tako da se dobija realna dužina
štapa. Nelinearni efekti mogu se javiti kao posledica materijalne i/ili geometrijske nelinearnosti.
Geomerijski nelinearni efekti uvode se preko tzv. P – Δ efekata i inkrementalnog određivanja pomera-
nja, dok se razvoj materijalne nelinearnosti uvodi primenom nelinearne veze sila-deformacija u plasti-
čnim zglobovima. Na svakom štapu definišu se plastični zglobovi na početku i kraju štapa preko
zavisnosti sila-deformacija, na primer: momenat-rotacija ili momenat-krivina. Kod stubova je problem
što je zavisnost momenat-krivina funkcija aksijalne sile, koja se menja u toku proračuna i o tome se
mora voditi računa. Formiranjem plastičnih zglobova u konstrukciji, prati se razvoj nelinearnih
deformacija i preraspodela statičkih uticaja između pojedinim štapovima u konstrukciji.
Modeliranje okvira primenom vlaknastih (fibre) modela podrazumeva uzimanje u obzir propagacije
neelastičnih deformacija duž štapova. Geometrijska nelinearnost se uvodi primenom lokalne i/ili
globalne (efekti velikih pomeranja, odnosno rotacija) geometrijske nelinearnosti. Primenjuje se ko-
rotaciona formulacija (co-rotational formulation) za analizu štapova u lokalnom koordinatnom sistemu
za trenutnu konfiguraciju [8]. Interakcija između aksijalnih sila i poprečne deformacije je implicitno
inkorporirana u kubnu formulaciju konačnog elementa, pri čemu su unutrašnja deformaciona stanja
elementa kompletno definisana generalisanim aksijalnim deformacijama i krivinom duž ose elementa.
Naponsko-deformacijsko stanje elementa tipa "greda-stub" dobija se integracijom naponsko-deforma-
cijaskog stanja svakog pojedinačnog vlakna na koje je poprečni presek podeljen (sl. 1a).

a)

b)

Slika 1. Model štapa sa vlaknima

Figure 1. Fiber model of beam element

Broj vlakana za armiranobetonski presek može biti različit, a zavisi od oblika preseka i rasporeda
armature. Dve integracione Gauss-ove tačke po dužine elementa se koriste za numeričku integraciju
po dužini štapa. Armiranobetonski poprečni presek podeljen je na tri oblasti (sl. 1b): vlakna za
neutegnuti beton (unconfined concrete fibres), vlakna utegnutog betonskog jezgra (confined concrete
fibres) i vlakna armature (steel fibres).

KONVENCIONALNA I MODIFIKOVANA "PUSHOVER" ANALIZA

U nelinearnoj statičkoj, tj. "pushover" analizi određuje se zavisnost između ukupne smičuće sile i hori-
zontalnog pomeranja vrha zgrade u vidu tzv. "pushover" krive. Za tipične višespratne okvire primenju-
ju se konvencionalna i adaptivna metoda uz primenu inkrementalnog priraštaja poprečnog opterećenja
i praćenja propagacije nelinearnih deformacija. Za određivanje naponsko-deformacionog stanja uobi-
čajeno se primenjuje Newton-Raphson–ova metoda sa inkrementalno-iterativnim priraštajem optereće-
nja. Celokupo poprečno seizmičko opterećenje deli se na inkremente, a celokupan sistem se posmatra
kroz raličite konfiguracije u kojima se jednačine ravnoteže rešavaju za inkrementalno opterećenje. Po
metodi konačnih elemanata nelinearan problem se opisuje sistemom nelinearnih algebarskih jedna-
čina, koje se, umesto za ukupno opterećenje, rešavaju za niz posebnih inkrementalnih opterećenja. U
okviru svakog inkrementa, pretpostavlja se da je sistem jednačina linearan, pa se rešenje nelinearnog
problema dobija kao zbir niza linearnih (inkrementalnih) rešenja. Kao posledica linearizacije, javljaju
se neuravnotežene (rezidualne) sile koja su mera odstupanja inkrementalnog rešenja od tačnog. U
okviru svakog inkrementa vrši se iteracija, kako bi se izbalansiralo rezidualno opterećenje, pri čemu se
koristi Newton-Raphson–ov ili neki drugi postupak. Raspodela poprečnog seizmičkog opterećenja po
visini zgrade oba modela (i modela sa plastičnim zglobovima i vlaknastih modela) analizirano je kao
konstantno u toku inkrementalnog priraštaja (konvencionalna analiza) ili sa promenom oblika optere-
ćenja u inkrementalnim situacijama (adaptivna analiza).

U kovencionalnoja analizi (slika 2), prvo se sprovodi statička analiza za vertikalno opterećenje, a
zatim se za dejstvo horizontalnih sila nastavlja nelinearna statička analiza. Prethodno je potrebno defi-
nisati geometriju sistema, karakteristike materijala i preliminarne dimenzije poprečnih preseka i
količinu armature za sve štapove, karakteristike plastičnih zglobova (npr. prema [5]) u zavisnosti od
tipa elementa (greda, stub...). Sledeći korak je modalna analiza sa nultim početnim uslovima (nulto
naponsko stanje). Nakon toga se postepeno nanosi poprečno opterećenje i prati formiranje plastičnih
zglobova sa prelaskom sistema u zonu nelinearnog ponašanja. Kod vitkih, neukrućenih okvira, moguć
je problem stabilnosti rešenja i pojava divergencije usled efekata teorije drugog reda. Ovakvi sistemi
poznati su kao sistemi koji omekšavaju (softening systems). Nedostatak konvencionalne metode je što
se poprečno seizmičko opterećenje ne menja sa pojavom i propagacijom plastičnih zglobova, već se
raspodela opterećenja zadržava konstantnom u toku celokupne analize. Zbog toga se prema propisima
(npr. [4], [5]) zahteva da se u analizi moraju koristiti bar dve različite raspodele opterećenja.

G P
Pn
Kt

P1 koristi se matrica krutosti na

K0 kraju analize za vertikalno
Gn opterećenje
u1 un u

vn v

Slika 2. Konvencionalna "pushover" analiza

Figure 2. Conventional pushover analysis

Za adaptivnu analizu koristi se raspodela poprečnog seizmičkog opterećenja prema prvom svojstve-
nom obliku. Termin adaptivna odnosi se na prilagođavanje, odnosno korekciju svojstvenih vrednosti i
svojstvenih oblika usled nelinearnog ponašanja sistema. Modifikacija analize svojstvenih vibracija
ogleda se u tome što se nakon svake veće promene krutosti redefiniše model. Pad krutosti je praćen
povećanjem perioda vibracija, ali i promenom svojsvenog oblika. Zbog toga se u više koraka određuje
novi period i svojstveni oblik vibracija konstrukcije i nova raspodela horizontalnih sila za svaki novi
redefinisani model. U prvoj fazi, kao i kod konvecionalne metode, analizira se sistem za vertikalno
opterećenje. Matrica krutosti K0 na kraju ove analize koristi se za nelinearnu seizmičku analizu u
sledećem koraku. Vrednost horizontalnog pomeranja u deli se na određeni broj inkremenata u okviru
koga se izvršava inkrementalno-iterativna analiza. Matrica krutosti Ki Na kraju svakog koraka koristi
se za narednu analizu vibracija i narednu nelinearnu statičku analizu, sve dok se ne zadovolji uslov
u = umax. Seizmičko opterećenje u i – tom koraku generiše se iz svojstvenog oblika određenog iz ana-
lize vibracija u prethodnom koraku. Na ovaj načina se sprovodi niz analiza u kojima se naizmenično
vrši proračun svojstvenih oblika okvira i određuje novo seizmičko opterećenje (sl. 3).
 Slika 3. Adaptivna "pushover" analiza
Figure 3. Adaptive pushover analysis

NUMERIČKA ANALIZA

Za seizmičku analizu višespratnih zgrada koriste se dva matematička modela. Prvi matematički model
je sistem sa više stepeni slobode (MDOF – multi degree of freedom), a drugi je sistem sa jednim
stepenom slobode (SDOF – single degree of freedom). Za određivanje uticaja u MDOF modelu koristi
se nelinearna statička analiza da bi se odredila "pushover" kriva, koja se zatim bi-linearizuje da bi se
odredile karakteristike ekvivalentnog SDOF sistema. Generisana "pushover" kriva se konvertuje u
krivu kapaciteta u ADRS (Acceleration Displacement Response Spectrum) formatu (sl. 4). Kompara-
cijom krive kapaciteta i spektralnih krivi pobude, utvrđuje se odnos kapaciteta nosivosti i veličine
seizmičkih zahteva, pre svega potrebne nosivosti i ciljnog pomeranja (target displacement). Ovako
određeno ciljno pomeranje se ponovo konvertuje u odgovarajuće pomeranje MDOF sistema. Nakon
toga se ceo sistem "gurne" do tako određenog ukupnog pomeranja višespratnog okvira, uz određivanje
uticaja u konstrukciji i praćenje formiranja plastičnih zglobova i propagacije nelineranih deformacija.

Slika 4. "Pushover" kriva u ADRS formatu

Figure 4. Pushover curve in ADRS format
Analizirani su četvorobrodni okviri sa 4, 6 i 8 etaža. Dimenzije elemenata su određene tako da osnovni
period vibracija okvira T bude približno jednak vrednosti dobijenoj prema formuli T = 0.1  n, pri
čemu je n broj spratova. Da bi se odredila potrebna armatura u gredama i stubovima, izvršena je
preliminarna seizmička analiza, pri čemu su seizmički uticaji određeni primenom ekvivalentne statičke
metode. Pri dimenzionisanju je korišćena armatura RA 400/500 i beton MB 30. Kao primer, date su
usvojene dimenzije štapova i dobijena armatura za osmospratni okvir (sl. 5). Nakon toga su za sve
plastične zglobove definisane krive sila-deformacija prema FEMA 273 – za detalje videti [3].
8 8 8 8

4 4 4 4 4 3
8 8 8 8

4 4 4 4 4 3
7 7 7 7

3 3 3 3 3 3
7 7 7 7

3 3 3 3 3 3
6 6 6 6

2 2 2 2 2 3
6 6 6 6

2 2 2 2 2 3
5 5 5 5

1 1 1 1 1 3
5 5 5 5

1 1 1 1 1 3

5 5 5 5

Slika 5. Podaci o štapovima za osmospratni okvir

Figure 5. Member characteristics of eight strory frame

Rezultati proračuna za četvorospratni okvir dati na sl. 6 i 7, odnosno za osmospratni okvir na sl. 8 i 9.
Rezultati "pushover" analiza upoređeni su sa rezultatima koji su dobijeni za nelinearan dinamički
odgovor primenom inkrementalne dinamičke analize (IDA – incremental dynamic analysis) [11]. U
njoj se konstrukcija izlaže seriji nelinearnih dinamičkih analiza sa postupnim povećanjem intenziteta
ubrzanja tla. Za analizu je korišćen zapis zemljotresa Emeryville sa maksimalnim ubrzanjem tla
PGA = 0,249 g, pri čemu je izvršeno skaliranje ubrzanja u rasponu od 0,05 g do 1,2 g , sa inkrementom
priraštaja 0,05 g. Merodavne vrednosti ovako dobijenih analiza su maksimalne vrednosti pomeranja
vrha zgrade za odgovarajuće vrednosti ukupne smičuće sile (sl. 7 i sl. 9). Dobijena rešenja pred-
stavljaju dinamičku "pushover" ili inkrementalnu dinamičku krivu.

Slika 6. "Pushover" krive četvorospratnog okvira – model sa plastičnim zglobovima

Figure 6. Pushover curves of four story frames – plastic hinges model
 Slika 7. "Pushover" krive četvorospratnog okvira – vlaknasti model
Figure 7. Pushover curves of four story frames – fibre model

Slika 8. "Pushover" krive osmospratnog okvira – model sa plastičnim zglobovima

Figure 8. Pushover curves of eight story frames – plastic hinges model

Slika 9. "Pushover" krive osmospratnog okvira – vlaknasti model

Figure 9. Pushover curves of eight story frames – fibre model
 ZAKLJUČAK

Sprovedena istraživanja u ovom radu predstavljaju uvod za dalja istraživanja nelinearnog odgovora
višespratnih okvira primenom nelinearne statičke analize. U radu su korišćene konvencionalna i
adaptivna analiza uz primenu modela konstrukcije sa plastičnim zglobovima i neelastičnim vlaknima.
Pri modeliranju okvira sa plastičnim zglobovima nelinearne deformacije su koncentrisane samo na
krajevima štapova. Primenom vlaknastih modela uzima se u obzir propagacija nelinearnih deformacija
duž štapa, čime se bolje opisuje nelinearno ponašanje okvira u uslovima seizmičkog dejstva.

Analiza seizmičkog odgovora višespratnih okvirnih zgrada izvršena je uz primenu nekoliko različitih
raspodela poprečnog seizmičkog opterećenja po visini konstrukcije. S obzirom da su razmatrane samo
regularne konstrukcije, uticaj promene raspodele poprečnog opterećenja do koje dolazi zbog promene
krutosti (rezultati dobijeni primenom adaptivne "pushover" analize) za oba proračunska modela je
minimalan. Jedino se kod osmospratnog okvira postiže korekcija lateralne seizmičke sile u zoni
prelaska u nelinearnu oblast. U ovom slučaju uticaj viših svojstvenih oblika ne sme se zanemariti, već
ih je potrebno uzeti u obzir primenom nelinearne multimodalne analize.

Na osnovu sprovedenih istraživanja može se konstatovati da se rezultati dobijeni sa ravnomernom i

trougaonom raspodelom opterećenja i raspodelom prema prvom svojstvenom obliku dobro slažu sa
rezultatima dobijenim pomoću inkrementalne dinamičke analize. U odnosu na model sa plastičnim
zglobovima model sa vlaknima ima manju inicijalni krutost, a i prelazak u nelinearnu fazu je znatno
manje izražen. To je posledica primene različitog modela ponašanja materijala i propagacije neli-
nearnih defomacija duž štapova, za razliku od modela sa plastičnim zglobovima gde je pojava
nelinearnih deformacija moguća samo na krajevima štapova.

LITERATURA

1. Albanesi T., Nuti C.: Local Response Evaluation in Reinforced Concrete Frames via Pushover Analysis,
University G. D’Annunzio of Chieti, PRICOS, University of Roma Tre, DISC, 2003.
2. Antoniou S., Pinho R.: Advantages and Limitations of Adaptive and Non-Adaptive Force-Based Pushover
Procedures. Journal of Earthq. Engineering, Vol. 8, Imperial College Press, 2004., pp. 497-522.
3. Ćosić M., Lađinović Đ.: Nelinearna statička konvencionalana i modifikovana pushover metoda. 10.
nacionalni i 4. međunarodni naučni skup INDIS 2006, Novi Sad, 22-24. novembar 2006, str. 267-274.
4. EN 1998 – Eurocode 8: Design of Structures for Earthquake Resistance, Part 1, General Rules, Seismic
Actions and Rules for Buildings, European Committee for Standardization, Brussels, 2004.
5. FEMA 273 (Federal Emergency Management Agency), NEHRP Guidelines for the Seismic Rehabilitation
of Buildings, Washington D.C., 1997.
6. FEMA 356, Prestandard and Commentary for the Seismic Rehabilitation of Buildings, American Society of
Civil Engineers, Federal Emergency Management Agency, Washington D. C., 2000.
7. FEMA 440, Improvement of Nonlinear Static Seismic Analysis Procedures, Applied Technology Council
(ATC-55 Project), Federal Emergency Management Agency, Washington D. C., 2005.
8. Izzuddin B. A.: Nonlinear Dynamic Analysis of Framed Structures, PhD Thesis, Imperial College,
University of London, London, 1991.
9. Papanikolaou V., Elnashai A., Pareja J.: Limits of Applicability of Conventional and Adaptive Pushover
Analysis for Seismic Response Assessment. Mid-America Earthquake Center, Civil and Environmental
Engineering Department, University of Illinois at Urbana-Champaign, 2005., pp. 1-92.
10. Valles R., Reinhorn A., Kunnath S., Li C., Madan A.: IDARC2D version 4.0: A Computer Program for the
Inelastic Analysis of Buildings, Rep. No NCEER-96-0010, State University of New York at Buffalo, 1996.
11. Vamvatsikos D., Cornell C.A.: Incremental dynamic analysis. Earthquake Engineering and Structural
Dynamics 2002; 31: 491-514.
12. Wilson E.: Three-Dimensional Static and Dynamic Analysis of Structures, A Physical Approach with
Emphasis on Earthquake Engineering. Computers and Structures, Berkeley, 2002.

View publication stats