T.C.

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM

ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

EĞİTİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI

ORTAÖĞRETİM KURUMLARINDA FIRSAT-İMKAN EŞİTSİZLİĞİNİN

OLUP OLMAMASI SORUNSALI,SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Dersin Sorumlusu

Doç.Dr.Esef Hakan Toytok

Hazırlayan

Yasin ÖZYIRTICI

19221039770

KAHRAMANMARAŞ

2020
Ortaöğretim Kurumlarında Fırsat - İmkan Eşitsizliğinin Olup Olmaması
Sorunsalı, Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Özet : Bu araştırmada ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrenciler arasındaki

fırsat ve imkan eşitsizliğinin öğretmen görüşlerinin de yardımıyla incelenmesi
amaçlanmıştır. Araştırma nitel bir çalışma olup olgubilim deseninde
gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu K.Maraş ili Türkoğlu
ilçesindeki Anadolu lisesinde görev yapan on öğretmen oluşturmaktadır.
Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış
görüşme formu kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi baz
alınarak oluşturulmuştur.

Araştırma sonucunda ortaöğretim eğitim kurumlarında fırsat eşitsizliğinin

olup olmamasına yönelik katılımcıların bir kısmı fırsat eşitsizliğinin olduğunu,
bir kısmı olmadığını, bir kısmıysa fırsat eşitsizliğinin olmasının ya da
olmamasının çok fazla olumlu ya da olumsuz tarafının olmadığını dile
getirmişlerdir.

Görüşme yapılan kişilerin görüşlerini çeşitli örnek ve ölçütlere dayandırarak

açıkladıkları görülmüştür. Çocukların köyden gelmeleri, ders dışında
hayvancılık, bahçe vb.işlerle uğraşmaları, ailelerinin fakir olması, kardeş
sayılarının fazla olması temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorluk çekmeleri, ailede
şiddet oluşması ve bu durumun öğrencilerin psikolojilerini olumsuz etkilemesi
fırsat eşitsizliğine sebep olan etkenler olarak ön plana çıkmıştır.

Ortaöğretim kurumlarında her öğrencinin farklı aile tiplerinin olması,

öğrencilerin ailelerini seçme gibi bir şansının olmaması, öğrencilerin bu gibi
durumlardan kendini eğiterek krizi fırsata dönüştürebilecekleri, devletimizin ve
hayırseverlerimizin bu gibi öğrencilerin sürekli yanlarında olduğu fırsat
eşitsizliği yoktur varsa da öğrencileri çok az etkiler diyen katılımcıların
görüşlerini destekleyen unsurlardır.

Anlatılan bu durumların öğrencileri olumlu-olumsuz yönlerden etkilediği tesbit

edilmiştir. Kimi öğrenciler (erkek) okulu bırakarak iş hayatına atılırken ya da
askere giderken kimi öğrencilerse (kız) okulu bırakıp evlenme, nişanlanma,
kocaya kaçma, evi terketme, kötü işlere bulaşma ve çalışma gibi yollara
yönelebilmektedir.Maalesef kimi öğrencilerinse psikolojik bunalıma girerek
intihar ettikleri gözlemlenmiştir.
 Ayrıca bu gibi öğrencilerin topluma kazandırılması, vatana, millete hayırlı
insanlar olmaları için çeşitli faaliyetler yapılabileceği, öğretmen-ev ziyaretlerinin
daha fazla yapılabileceği, aile ve okul arasında iletişimin güçlendirilebileceği,
sosyal sorumluluk projeleriyle öğrencilere yardım edilebileceği önerileri
getirilmiştir.

Anahtar kelimeler : Ortaöğretim Eğitim Kurumu, Aile, Fırsat eşitliği

Whether there is an opportunity-opportunity inequality in secondary

education institutions, problems and solutions.

ABSTRACT

İn this study, it is aimed to examine inequality of opportunities and

opportunities among students in secondary education institutions with the help
of teachers opinions.

The research is a qualitative study and has been carried out in the scientific
pattern.The working group of the research consists of ten teachers working in
Anatolian high school in Türkoğlu district of K.Maraş.The data of the research
was obtained by using the semistructured interview form prepared by the
researcher.The data obtained were based on the content analysis.As a result of
the research,some of the participants regarding whether there is inequality of
opportunity in secondary education institutions stated that there is some
inequality of opportunity and some of them stated that there is not much positive
or negative side of whether there is inequality of opportunity or not.It was seen
that the interviewees explained their opinions based on various examples and
criteria.The fact that they deal with jobs, their families are poor, the number of
siblings are having difficulties in meeting their basic needs, there is violence in
the family and this situation negatively affects the psychology of students,and
this causes factors of inequality of opportunity.In secondary education
institutions, each student has different family types, students do not have the
chance to choose their families,students can eeducate themselves from such
situations and turn the crisis into an oppertunity, and our government and
philanthropists are always in support of the opinions of the participants who say
that there are few inequalities.It has been determined that these situations affect
the students in positive and negative aspects.

Some students(boys) dropped out of school while going to work or going to

military service, and some students(girls) dropped out of school and got married,
got engaged, fleeing to husband,leaving home,getting into bad jobs and
working.İt can converge.Unfortunately, some students were observed to commit
suicide by getting into psychological depression.
 In addition, some suggestions were made to bring such students into society,to
become beneficial people to the homeland, to the nation,to make various
activities, to make more visits to teachers and homes,to strengthen
communication between the family and the school, and to help students with
social respensibility projects.

Keywords:Secondary education institution,family,equal opportunity

Giriş

Toplumun ana yapısını oluşturan insanlar hedeflerine ulaşmak için

çalışırlar.Ve bu işi okulların yardımıyla fırsat eşitliği çerçevesinde
gerçekleştirmeye çalışırlar. Toplum için bu denli önemli olan insanın görev ve
sorumluluklarını yerine getirerek başarılı olmasında fırsat,imkan eşitliği önemli
bir rol oynar. Fırsat eşitliği kavramı, herhangi bir alandaki bir girişime, bir
seçmeye vb. katılanlar arasında eşit koşulların ve olanakların bulunması
durumu olarak tanımlanır. Başarı ise üstesinden gelinen, başarılan iş demektir.
Eşitsizlik ise çeşitli toplumsal sınıfların ya da kişilerin yaşama koşulları
arasındaki büyük ayrımdır. Fırsat eşitliğinin gerçekleşmesini destekleyen adalet
ise etik, akılcılık, hukuk, din, eşitlik ve hakkaniyeti de içeren birçok alana,
farklı görüşlere ve perspektiflere dayanır.

Fırsat eşitliği ve eşitsizliğinin sınırlı bir alanda yansıması olan okulların

amacı okulların belirlediği amaçlara ulaşarak istendik davranışlar sergileyen
bireylerin yetiştirilmesidir. Okulun amaçlarının gerçekleştirilmesi öğretmen,
öğrenci, veli ve yöneticilerin ortak çabasına dayanır. Birlik içinde hareket
eden bu örgüt başarıya ulaşma çabası içerisinde olur.

Fırsat ve imkan eşitliğinin sağlanmasında etkili olan okul yöneticisi ise okul
çalışanları arasında iletişim kurup onlarla işbirliği yaparak düzenlenen bütün
aktiviteleri değerlendirerek okul topluluğunu aktif, başarılı ve girişken bir
düzeye ulaştırmaya çalışan kişidir.

Her örgüt gibi okulun da kendine özgü bir kültürü vardır. Bu kültürün
oluşmasında öğrenciler etkili rol oynar. Bu kültürün oluşmasında öğrenciler
etkili rol oynar. Okuldaki personel, öğretmen ve müdür gibi insanların
öğrencilerin eğitimine destek olmaları beklenir. Bunun yanında fırsat
eşitsizliğine sebep olacak nedenlerin ortadan kaldırılarak, herkesin eşit bir
şekilde eğitim alması, sosyo-ekonomik durumu kötü olan öğrencilere destek
olunması beklenen diğer davranışlardır. Okulda çalışanlardan beklenen
öğrencilerin okul hayatını kolaylaştırmalarıdır. Onlara imkan sağlanarak
başarı duygusunun tattırılması yine beklenen bir başka özelliktir. Bunların
yanında öğrencilerin özgüvenlerini geliştirmek, sosyalleşmelerine yardım
etmek, eleştirel düşünmelerini sağlamak son derece önemlidir.
Öğrencilere rehber olacak öğretmenlerin mesleğini severek yapması,
yeniliklere, gelişmeye ve değişmeye açık olarak lider bireyler olmaları
gerekmektedir.Öğrencilere rehber olacak öğretmenler devlet tarafından
belirli bir sınav puanı baz alınarak atanır.

Günümüzde eğitime ve eğitim kurumlarına verilen önem artmıştır. Artık

çoğu insan kız-erkek farketmeden okula gitmektedir. Türkiyede geçmişe
nazaran günümüzde okula giden ve devam edenlerin sayılarında artış
olduğu görülmektedir.

MEB’in istatistiklerine göre son üç yıl içinde okul sayısı 8 kat artmış ve
2016-2017 eğitim öğretim yılı itibariyle bu sayı 372 olmuştur. Aynı
dönemde özel meslek liselerine giden öğrenci sayısı ise tam 25 kat artış
göstererek 4348`den 111720`ye yükselmiştir. (MEB,2016 b)

Bunlara rağmen yapılan istatistiklere göre 1 milyon 38 bin 42’si erkek, 935
bin 832’si kız olmak üzere toplam 1 milyon 573 bin 874 çocuğun eğitim
dışında kaldığı belirlenmiştir.(MEB, 2017 b)

İstatistiklere bakıldığında geçmişe nazaran okula devam eden öğrencilerin

sayısı artsa da yine de azımsanamayacak bir miktarın okula gelmediği
görülmektedir.

Öğrenciler arasındaki fırsat ve imkan eşitsizliği sadece Türkiye’de değil

başka ülkelerde de olan bir sorundur. ABD’deki bir öğrenci bütün imkanlara
sahip olarak eğitimde başarılı olurken, Somali’deki bir öğrenci açlıkla,
yoklukla, savaşlarla mücadele edebilmektedir. Türkiye’de bir şehirde
öğrenciler kılık kıyafeti iyi bir şekilde okurken başka bir şehirde öğrenci
yırtık elbiselerle, lastik ayakkabılarla okuyor. Ve lastik ayakkabıyla eğitim
alan kişinin ilerde eğitim müfettişi olduğu görülebilmektedir. (Başaran
2017)

Türkiye’de de geçmişten günümüze fırsat eşitliğinin sağlanması konusunda

çeşitli çalışmalar yapıldığı görülmektedir.

Bunlar öğrencilere para, giyecek, yiyecek yardımı; teknolojik alet yardımı,

psikolojik destek yardımı ve kurs yardımıdır.

Çocuklar MEB’in geliştirdiği çeşitli projelerle okula yönlendirilmiştir. Bu

projeler “ Haydi Kızlar Okula “, “Baba Beni Okula Gönder” gibi projelerdir.

MEB’in örgün eğitimi istatistiklerine göre, 2016- 2017 eğitim-öğretim

döneminde resmi okullarda eğitim görenlerin yüzde 51,3’ü erkek, yüzde
48,7’sini kız öğrenciler oluşturdu. Özel okullarda erkeklerin oranı 54,3, kız
öğrencilerinse yüzde 45,7 olarak kaydedildi.
Okula giden kız çocuklarının oranı Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki illerde
2015-16’da yüzde 64,2 iken 2016-17’de yüzde 65,8’e çıktı.

Ortadoğu Anadolu Bölgesinde ise bu oran yüzde 64,4’ten, yüzde 66,8’e

çıktı.(MEB,2016 b) (TIMSS, 2015)

Fırsat ve imkan eşitliğini sağlamada bireysel değil örgütsel hareket gerekir.

Türkiye’nin bütün bölgeleri, şehirleri, köyleri tek bir eğitim standardıyla
buluşturularak öğrencilerin fırsat yönüyle eşit olmalarının sağlanması
gerekir. Bu mücadeleleri yaparken örgüt üyelerinin şu rolleri yerine
getirmesi gerekir :

1)Örgüt içerisinde ayrılık ve ayrımcılığa karşı olmak

2)Çalışanların fırsat ve imkan eşitliğinin sağlanmasında başkalarından

yararlanmak

3)Öğrenci – veli ilşkisini esas almak

4)Toplumu bilinçlendirerek eğitmek

5)Okul ve aile işbirliğini sağlamak

6)İlgili devlet- özel kurum ve kuruluşlarından yardım almak, onlara

danışmak

7)Güvenilir, saygın ve olumlu bir ortam oluşturmak

8)Sorunları tesbit etmek ve çözmeye çalışmak

9)Öğrencilerin ve toplumun başarısına giden yolda engelleri ortadan

kaldırmak

10)Çevreye ve meslektaşlarına karşı faydalı olmak şeklinde sıralanmıştır.

Toplumun insanlardan oluşması, iş bölümlerinin işlemesinde insanların görev

alması, öğrencilerin eğitilmesini gerekli kılar. Bundan dolayı öğrencilerin
soyal, ekonomik, ailevi, bedensel ve ruhsal sıkıntıları giderilerek başarıya
ulaşmalarına destek olunması gerekir. Bunun gerçekleşmesi açısından fırsat
eşitliğinin sağlanması önem arz eder.

Ayrıca çalışanların fırsat eşitliği sağlaması sadece öğrenci başarısını değil,

toplumdaki meslek sahibi kişilerin başarısını, etik-ahlaksal yaşamı, ve milli
duyarlılığımızı da olumlu anlamda etkiler.
Bu araştırmadan elde edilecek sonuçların ortaöğretim kurumlarında fırsat
eşitliğinin sağlanmasını olumlu-olumsuz yönlerinin bilnmesi açısından alana
katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Ayrıca bu araştırmanın problem cümlesi ortaaöğretim eğitim kurumlarında

fırsat-imkan eşitsizliğinin olup olmaması ve bunların olumlu-olumsuz
yönleri nelerdir? şeklinde ifade edilmiştir. Bu düzlemde ortaöğretim eğitim
kurumlarında ortaya çıkan sorunların kaynağı olarak :

1)Ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrenciler arasındaki farklılıklar

nelerdir?

2)Ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrencilerin durumlarının başarılarına

etkisi nelerdir?

3)Ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrencilerin durumlarının sosyal hayata

etkileri nelerdir?

4)Ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrencilerin özelliklerinin özel

hayatlarına olan etkileri nelerdir?

5)Ortaöğretim eğitim kurumlarında bölgeler arasında ne gibi farklılıklar

vardır?

6)Ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrencilerin sahip oldukları

olumsuzluklar diğer öğretim kademelerinde de görülebiliyor mu?

7)Ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrencilerin yaşadıkları sıkıntılara karşı

neler yapılabilir?

8)Ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrencilerin yaşadığı olumsuzluklara

devlet tarafından ne gibi çözüm önerileri getirilmiştir?

9)Öğretmenlerin bu gibi sorunlara karşı çözüm önerileri nelerdir?

Soruları araştırmanın alt problemlerini oluşturmaktadır.

 Yöntem

Araştırma nitel bir çalışmadır. Ayrıca araştırma olgubilim deseninde

yapılmıştır. Olgubilim deseni, farkında olduğumuz ama derinlemesine, detaylı
bir bilince sahip olmadığımız olgulara odaklanmayı esas alır.

Çalışma Grubu

Araştırmanın çalışma grubunu 2018 – 2019 eğitim öğretim yılında K.Maraş

ili Türkoğlu ilçesindeki bir lisede görev yapan on öğretmen oluşturur. On
öğretmenin fırsat- imkan eşitliğinin sağlanmasına yönelik görüşleri ele
alınmıştır.

Veri Toplama Aracı

Araştırmadan elde edilen veriler, veri toplama yöntemlerinden olan görüşme

yöntemi kullanılarak elde edilmiştir. Ayrıca gerekli olan doküman
analizinden yararlanılmıştır.

Çalışmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşmede

katılımcılara çeşitli sorular sorularak düşünmeleri için gerekli süre
verilmiştir. Öğretmenlerle yapılan görüşmeden konunun amacına uygun
olarak gerçekleştirildiği düşüncesi belirlenmiştir. Uygulamalardan elde edilen
veriler veri analizine eklenmiştir.
 Veri Analizi

Araştırma verileri betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Ayrıca

katılımcıların adları gizli tutulmuştur.Katılımcılara birden başlayarak ona
kadar LÖ1, LÖ2, LÖ3…..LÖ10 şeklinde kodlar verilmiştir.

Çalışma grubu olarak belirlenen lise öğretmenlerinin bazı demografik

özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo1.Çalışma Grubu Olan Lise Öğretmenlerine Ait Bazı Demografik

Özellikler

Demografik Değişkenler Frekans Toplam

Cinsiyet Kadın Erkek K3 E7 10

Yaş 25,27,30,42,50,55 3,2,1,2,1,1 10

Evli Evet 6 10
Bekar Hayır
4

Fırsat ve İmkan Evet 8 10

eşitliğinin sağlanması
başarıyı etkiler mi? Hayır 2

Bulgular

1.Tema : Fırsat ve İmkan Eşitsizliğinin Ortadan Kaldırılarak

Öğrencilere Gerekli Ortamaların Sağlanmasının Öğrencilere Katkısına
İlişkin Bulgular

Bu temada fırsat-imkan eşitsizliğinin başarıyı etkileyip etkilememesi

ve fırsat-imkan eşitliğinin sağlanmasının öğrencilere katkıları nelerdir?
sorularına dair bulgular açıklanmıştır.

Öğretmenlerden 8 tanesinin fırsat- imkan eşitliğinin sağlanmasının

başarıyı olumlu yönde etkileyeceğine dair görüşler belirttikleri tesbit
edilmiştir. Fırsat- imkan eşitliğinin sağlanması ve bunun öğrencilere yarar
getireceği 8 öğretmen tarafından desteklenen bir görüştür. 2 öğretmense
fırsat- imkan eşitliğinin başarıyı etkilemeyeceğini, bunun çok da önemli
olmadığını belirtmişlerdir.

Okulda bütün öğrencilerin başarıya ulaşmaları için destek olunması

gerektiği, zengin- fakir ayrımı yapılmadan herkese adil olunması gerektiği
vurgulanmıştır.

Öğrencilerin ihtiyaçlarının giderilmesinde onlara destek olunması

gerektiği ve onlara ailevi, ruhsal, sosyal alanlarda yardımcı olmak gerektiği
ifade edilmiştir. Öğretmenler eğer Türkiye’de fırsat-imkan eşitliği tam
manasıyla sağlanırsa köylü-şehirli hiç fark etmeden öğrencilerin iyi bir
konuma gelebileceklerini ifade etmişlerdir.

Öğretmenler eğer öğrencilerin para ihtiyacı karşılanırsa, köyden gelen

öğrencilerin ulaşım sıkıntıları aşılırsa, öğrencilere aile içerisindeki şiddetin
tesiri en aza indirilirse ve kız öğrencilerin bu ülke için önemli bir
potansiyel olduğu bunun için onların okula gitmeleri gerektiğini
belirtmişlerdir. Eğer bu belirtilenler sağlanırsa ülke olarak hem kalkınma
hızımızın hem de sosyal başarılarımızın artacağı ifade edilmiştir.

Öğretmenlerin bu konuyla ilgili bazı açıklamalarının alıntıları aşağıda

verilmiştir :

Çalıştığım lisede fırsat – imkan eşitliği birkaç yıl öncekine nazaran

şimdi daha iyi sağlanmış durumda. Bunun okula ve topluma birçok katkısı
oldu. Fakir öğrencilerin özgüvenleri arttı , derslere daha çok çalışıp ilgi
göstermeye başladılar. Sınıf ortamında öncekine göre daha büyük bir
kaynaşma ve beraberlik var. Bütün bunların öğretmenlerin ve eğitimin
niteliğinin artması yönünden çok önemli olduğunu düşünüyorum. (L.Ö 2)

Fırsat –imkan eşitliğinin sağlanması açısından ben de öğretmen

arkadaşlarla çeşitli çalışmalar yaptım. Ev ziyaretleri, maddi yardım ve
psikolojik destek bunlardan bazılarıdır. Öğrencilere bir nebze olsun yardım
etmek onların başarılı olmasına katkı sağlamak beni hem mutlu ediyor
hem de gururlandırıyor. (L.Ö7)

Ben öncelikle geçmişte şahit olduğum bir durumla başlamak

istiyorum. Öğrencilerim arasında bir kız öğrenci artık okula gelmiyordu.
Belli bir süre sonra ailesiyle görüştüm . Ailesi kızlarını okutmayacaklarını,
evlendireceklerini söylüyordu. Bu durum beni derinden etkiledi. Kız
öğrencilerimize de imkan-fırsat sağlanarak okumalarına destek olmamız
gerektiğini belirtmek isterim.(L.Ö 9)
 2.Tema : Lisede Fırsat- İmkan Eşitliğinin Sağlanmaması
Durumunda Karşılaşılabilecek Sorunlara İlişkin Bulgular

Bu temada lisede fırsat-imkan eşitliğinin sağlanmaması durumunda

okulda ne gibi sorunların yaşanacağı öğretmenler tarafından ifade
edilmiştir.

Yapılan görüşmelerde öğretmenlerin yüzde sekseni fırsat-imkan

eşitliğini gerekli gördüklerini belirtmişlerdir. Fırsat-imkan eşitliği olmaması
durumunda çeşitli sorunlarla karşılaşılabileceği vurgulanmıştır.

Bu sorunlar öğrencilerin okuldan soğumaları, derslere olan ilgilerinin

düşmesi, sosyal ortamlardan sıkılmaları, etkili iletişim kuramamaları ve
ruhsal bozukluklar olarak sıralanabilir.

Bir başka sonuçsa öğrencilerin başarılarının olumsuz yönde

etkilenerek düşmesidir. Fırsat-imkan eşitliğini sağlamaya yönelik birtakım
tedbirlerin alınması zorunludur. Eğer gereken tedbirler alınmazsa
öğrencilerde çeşitli problemlerin çıkması kaçınılmaz olur. Bu gibi faktörler
toplumun sağlığını da olumsuz yönde etkileyebilir.

Öğretmenlerin bu konuyla ilgili bazı ifadeleri şu şekildedir :

Okullarda fırsat-imkan eşitliğinin hiç olmadığı zamanlarda da görev

aldım. Öğrenciler arasında kavga ve çekişmelere şahit oldum. Zengin-fakir,
erkek-kız, köylü-şehirli, geleneksel-modern gibi ayrımlar kesinlikle
yapılmamalıdır. Bunlar öğrencilerin akademik başarılarını olumsuz yönde
etkiliyor. Öğrencilerin sahip olması gereken manevi değerleri olumsuz
etkileyerek kötü hasletlerin kazanılmasına neden oluyor.

Bunun için hem öğretmenler hem de devlet olarak gerekli tedbirleri

almalıyız. (L.Ö1)

Bence hiçbir sorun yaşanmazdı. Fırsat-imkan eşitliğinin sağlanması

çok da önemli değildir diye düşünüyorum. Fırsat-imkan eşitliği başarıyı
etkilemez. Önemli olan öğrencilerin kendi çaba ve gayretleridir. Öğrenciler
imkansızlıklardan, yokluklardan, ve aile içinde yaşanan şiddetlerden
etkilenmezler. Çünkü okul başka bir dünyayı kapsar. (L.Ö3)

Okullarda (özellikle lisede) fırsat-imkan eşitliğine gereken önem

verilmezse öğrenciler iyi bir üniversite kazanmada zorlanabilirler. Ergenlik
döneminde olan öğrencilerde başarısızlığın yanında okuldan kaçma,
hırsızlık, başkalarını suçlama ve uyuşturucu-alkol kullanma gibi olumsuz
davranışlar gelişebilir. Ayrıca meslektaşlarımın bu gibi durumlarda daha
fazla sıkıntı yaşayacağını düşünüyorum. (L.Ö2)

3.Tema : Lisede Fırsat-İmkan Eşitliğinin Sağlanmasına Destek

Olmak İçin Yapılan Öğrenci Velilerine Yönelik Ev Ziyaretlerinin
Öğrencilere Katlılarına Dair Bulgular

Bu temada lise öğretmenlerinin öğrenci velilerine yönelik yaptıkları

ev ziyaretlerinin öğrencilere olan katkıları anlatılmıştır.Öğretmenlerin geneli
meslektaşlarının velilere yönelik ev ziyaretlerini olumlu karşılamışlardır.
Öğretmenlerin ev ziyaretleri yapıp ev halkına maddi ve manevi anlamda
destek olmalarının öğrencilere olumlu anlamda avantaj sağladığına dair
bulgular mevcuttur. Öğretmenlerin ev ziyaretleri hem ailelere hem de
öğrencilere motivasyon sağlar.

Öğretmenler yaptıkları bu ziyaretlerden dolayı çok mutlu olduklarını

ifade etmişlerdir. Ayrıca bu ziyaretler sonucu görev ve sorumluluklarını
daha daha iyi yaptıklarına inanan öğretmenler bütün öğrencilere başarıya
ulaşmalarında bir nebze de olsa yardım etmek istediklerini ifade
etmişlerdir.Öğretmenlerin bu konuyla ilgili açıklamalarına örnek olabilecek
ifadeler aşağıda verilmiştir :

Öğrencilere ve velilerine destek olmak amacıyla yaptığımız ev

ziyaretlerinden dolayı çok mutlu oldum. Öğrencilerin başarıya ulaşmaları
için her şeyi yaparım. Öğrenci velilerine maddi ve manevi yardımlarda
bulunarak onların mutlu olmalarını sağladık. Ayrıca velilerin çocuklarının
başarıya ulaşmak için özveriyle çalışmaları bizi çok mutlu etti. (L.Ö8)

Öğrenciler arasında fırsat-imkan eşitliğini sağlamak için fakir

öğrencilere çeşitli yardımlarda bulunduk. Onların zengin aile çocuklarından
bir farkları olmadığını onlarında büyük başarılara ulaşabileceklerini
özellikle fakir öğrencilerimize anlattık.

Velilerle yaptığımız görüşmelerde her zaman onların yanında

olduğumuzu belirttik. Özellikle devletimizin yaptığı ekonomik ve teknolojik
yardımları velilere anlattık. Veli ziyaretlerinin hem öğrencilere hem velilere
hem de meslektaşlarıma faydalı olacağı kanaatindeyim. (L.Ö4)
 4.Tema : Okullarda Özellikle de Liselerde Fırsat-İmkan Eşitliğinin
Daha Etkin Olarak Sağlanması İçin Yapılacak Çalışmalara İlişkin
Önerilere Dair Bulgular

Bu temada okullarda özellikle liselerde fırsat-imkan eşitliğinin daha

aktif olarak sağlanması için neler yapılabilir ? sorusuna ilişkin bulgular ele
alınmıştır.

Bu temaya ilişkin bulgular şu şekildedir :

Öğretmenler tarafından yapılan söylemlere bakıldığında öğretmenlerin

okul ortamında fırsat ve imkan eşitliğini sağlamalarının gerekli olduğu
görülmektedir. Öğrencilere ihtiyaç duydukları eğitimleri almaları için gerekli
ortam hazırlanmalı ve öğrenciler arasında olumlu bağımlılığın
geliştirilmesine özen gösterilmelidir.

Okullarda (özellikle lisede) fırsat-imkan eşitliğini sağlamak için öğrencilere

her konuda destek olunmalıdır. Öğretmenlerle yapılan görüşmelerde fırsat
ve imkan eşitliğinin sağlanmasına yönelik çeşitli kursların verilerek bu
konuda bir farkındalık oluşturulması gerektiği ifade edilmiştir.

Öğretmenlerin konuya dair görüşlerine ait bazı alıntılar şöyledir :

Okullarda fırsat-imkan eşitliğinin sağlanmasının sadece öğrenci-veli

görüşmeleriyle olacağını düşünmüyorum. Bu konuda bir bilinç
oluşturulmasını lüzumlu görüyorum. Bunun için çeşitli seminer ve kurslarla
eğitim camiası bilinçlendirilmelidir. Öğrenciler arasında fırsat ve imkan
eşitliği açısından büyük farklara şahit oldum. Bana göre bu yanlıştır ve
kesinlikle ortadan kaldırılmalıdır.

Her öğrencinin bir insan olarak eğitim hakkına sahip olduğunu düşünürsek
öğrenciler için bütün hazırlıkları yapıp uygulamaya geçirmemiz gerektiğini
düşünüyorum. (L.Ö 10)

Liselerde fırsat eşitliği konusunda öğretmenlerin zaman zaman

bilgilendirilmelerini ve toplantılarda bu konuya özen gösterilmesi
gerektiğini düşünüyorum.Okullarda özellikle de liselerde bu konuda çeşitli
tiyatroların gösterime girmesi hem meslektaşlarımı hem de öğrenciileri
etkiler diye tahmin ediyorum. (L.Ö 9)

Okullarda fırsat- imkan eşitliğini sağlamaya yönelik çeşitli kitapçık, gazete,

dergi vs. gibi materyallerin çıkarılması bu konuya dair olan duygu ve
düşüncelerin değiştirilmesinde önemli rol oynar düşüncesindeyim. (L.Ö 8)
Okulların, öğrencilerin ve velilerin yakından izlenmesi gerektiğini
düşünüyorum. Böylece bu konuda daha verimli adımlar atılabilir diye
tahmin ediyorum. (L.Ö7)

Bence bu durum konusunda askeri, mülki ve idari erkandan yardım

alınmalıdır. Konuya dair olan hassasiyeti yükseltmemiz gerektiği
kanaatindeyim. (L.Ö2)

Bana soracak olursanız , benim şahsi kanaatim fırsat-imkan eşitliğinin

sağlanıp sağlanmaması çok da önemli değil. Çünkü insanlar farklı farklı
yaratılmışlardır. Kimisi okusa da olur okumasa da olur yani herkesin eğitime
ihtiyacı yoktur diye düşünüyorum. (L.Ö3)

Bence de fırsat ve imkan eşitliğinin sağlanıp sağlanmaması eğitimi,

öğrencileri çok da etkilemez. Çünkü okumak, başarmak isteyen her yerde ve
her şartta okur, başarır diye ümit ediyorum. (L.Ö5)

Fırsat –imkan eşitliğinin sağlanmasına dönük olarak lise

öğretmenlerinin görüşlerinin görüşleri alınmıştır. Öğretmenlerin geneli
fırsat ve imkan eşitliğinin önemine vurgu yaparak bu konudaki gerekli
önlemlerin alınması gerektiğini belirtmişlerdir.

Bu konuyla ilgili olarak öğretmenlerin çeşitli seminer ve kursların

önemine vurgu yaparak bir bilinç oluşturma çabası içerisinde olmaları
gerçekten takdire şayan bir durumdur.Ayrıca öğretmenler fırsat-imkan
eşitliği konusunda öğrenci-okul-veli-öğretmen arasındaki işbirliğine dikkat
çekmişlerdir. Öğrencilerin akademik başarılarının yükseltilmeleri lüzumlu
görülmüş ve bu doğrultuda gerekli olan önlemler alınmıştır. İhtiyaç
duyulması halinde çeşitli devlet kurum ve kuruluşlarından yardım
alınabileceği de ifade edilen bir başka husustur. Bazı öğretmenlerin fırsat-
imkan eşitliğinin sağlanmasına olumsuz bakmaları tamamen kendi görüşleri
olduğu için saygı duymamız gerektiğini belirtmek isterim.

Tartışma ve Sonuç

Araştırmanın bu bölümünde tartışma ve sonuç üzerinde durulmuştur.

Araştırmada ulaşılan sonuçlar ifade edilerek bu konuda tartışma yapılmıştır.

Bu araştırmada ortaöğretim eğitim kurumlarında (özellikle liselerde) fırsat-

imkan eşitliğinin olup olmaması sorunsalı nedenleriyle birlikte
açıklanmıştır. Araştırmanın içerik zenginliğini sağlamak amacıyla çeşitli
örnek olaylar çalışmaya dahil edilmiştir.
 Yapılan araştırmalar sonucunda görüşme yapılan öğretmenlerin geneli
fırsat-imkan eşitliğinin sağlanmasının çok önemli olduğunu belirtmişlerdir.
Bazı öğretmenler ise bu faktörlerin önemli olmadığını, eğitim ve başarının
gerçekleşmesinde öğrencilerin kendi ilgilerinin,çabalarının ve sorumluluk
bilinçleri’nin ön planda olduğunu ifade etmişlerdir. Fırsat-imkan eşitsizliği,
okullara olan ulaşım sorunları , ailelerin sosyo-ekonomik düzeyleri ve
eğitim durumları gibi pek çok faktörün öğrencilerin akademik başarılarını
etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Öğretmenlerin bu konuyla alakalı olarak yaptıkları ve yapacakları

çalışmaların öğrencilerin hem akademik, hem sosyal hem de mesleki
anlamda başarılarını olumlu yönde etkilediği tesbit edilmiştir.

Ayrıca yapılan çalışmalarda, okullarda (özellikle liselerde) fırsat-imkan

eşitliğinin sağlanması adına yapılacak veli,ev ziyaretlerinin öğrencilere
motivasyon, akademik başarı, özgüven ve sosyalleşme açısından katkı
sağladığı sonucuna varılmıştır. Mesela öğrencinin kendine olan güveninin
artması, derslerine daha çok çalışması ve ileriye dönük hedeflerine ulaşmak
için çaba sarfetmesi buna örnek olarak verilebilir.

Yapılan araştırma sonucunda öğrenciler arasında birçok farklılıkların

olduğu gözlemlenmiştir. Bu farklılıkların öğrenciler arasında güvensizlik,
kıskançlık, nefret, çekememe, kınama, iftira atma, dedikodu yapma ve kavga
gibi birçok olumsuz duruma neden olduğu belirlenmiştir.

Öğretmenlerin, idarecilerin ve diğer görevlilerin fırsat- imkan eşitliğinin

sağlanmasının önemi üzerinde çeşitli kurslar yoluyla bilinçlendirilmelerinin
önemine vurgu yapılmıştır. Böylece bu konuda bir hassasiyet oluşturulmaya
çalışılmıştır.

Araştırmada ifade edilen bir başka konu da okullardaki öğrencileri

sadece sınıflarda bulunan birer öğrenci olarak görmememiz gerektiği
hususudur. Onların her şeyden önce bir insan olduğunu, ilerde vergi veren
bir vatandaş olacakları, bir eş, anne, ve baba olacaklarını unutmamamız
gerektiği ifade edilmiştir.

Fırsat- imkan eşitsizliğini gidermede yapılabilecek uygulamalardan birisi

de kız öğrencilere gereken değerin verilmesidir. Onların eğitimine de
gereken önemin verilmesi gereklidir. Eğitimciler ve devlet tarafından kız
çocuklarının erken yaşta evliliklerden kurtarılıp okutulmalarına, çeşitli
mesleklere atılmalarına imkan sağlanması gerekir.

Sonuç olarak yapılan araştırmada fırsat-imkan eşitliğinin sağlanması

amacıyla atılması gereken adımlar açıklanmıştır. Lise öğretmenlerinin bu
konu hakkındaki duygu ve düşüncelerine başvurulmuştur.
Ayrıca eğitim-öğretim camiasında çalışan görevliler için bu konuyla ilgili
bazı önerilere yer verilmiştir.

Eğitim-öğretim kurumlarında fırsat-imkan eşitliğinin sağlanmaması

durumunda öğrenciler, veliler ve toplum olarak çeşitli sorunların yaşanması
kaçınılmaz olur. Bazı eğitimciler fırsat eşitliğinin sağlanmasını gerekli
görmezken bazıları ise çok lüzumlu bulur. Ülke olarak başarının ve
toplumsal kalkınmanın sağlanmasında eğitim çok önemli bir rol üstlenir.

Bu rolün karşılanması için de öğrencilerin ve okulların gerekli olan tüm

ihtiyaçları karşılanmalıdır. Böylece başarıya ulaşmada gerekli olan
hazırlıkların yapılmasına katkı sağlanmış olur.

Bu belirtilen tedbirler alınmazsa toplumda çeşitli sınıflar ve dengesizlikler

oluşur. İnsanlar arasında iletişim bozuklukları, kültürel çatışmalar ve kuşak
çatışmalarının yaşanması kaçınılmaz olur. Toplumun fertleri arasında
kutuplaşmalar yaşanarak milletçe bir bölünme ortaya çıkar.

Öneriler

Araştırmanın bu bölümünde yapılan çalışmaların sonuçlarına dayalı olarak

uygulayıcılara ve araştırmacılara dönük bazı önerilerde bulunulmuştur.

Uygulayıcı Olanlara Dönük Öneriler :

1) Öğretmenlerin fırsat ve imkan eşitliğini sağlamaya yönelik çabaları

ödüllendirilebilir.Ayrıca eğitimcilerin çalışmalarına devam etmeleri
sağlanabilir. Bu konuda onlara gereken destek sağlanabilir.
2) Okulda öğrencilerin başarıya ulaşmaları için çeşitli tedbirler alınabilir
eğer bu tedbirler varsa önlemlerin sayıları ve nitelikleri arttırılabilir.
3) Özellikle ortaöğretim kurumlarında (liseler) çeşitli etkinlikler,
konferanslar ve seminerler düzenlenerek fırsat-imkan eşitliğinin önemi
konusunda bilinçlendirme üst seviyeye çıkartılabilir.Okullarda bu
konuyla alakalı çeşitli videolar, fotoğraflar ve sergilerin gösterime
girmesiyle toplumsal duyarlılığımız arttırılabilir.

4) Ülkemizde eğitim fakültelerinde fırsat-imkan eşitliğinin sağlanması ve

önemine yönelik bu konuyla ilgili derslerin içerikleri zenginleştirilebilir.
Öğretmen adaylarının öğrenmeye olan güdüleri arttırılabilir.

5) Öğrencilerin başarısızlığına neden olan faktörleri ortadan kaldırmak

amacıyla gerekirse yardım alınabilir. Bu yardım idari kamu kurum ve
kuruluşlarından alınabilir. Televizyonda bu durumla ilgili olarak kamu
spotları yayınlanarak toplumda bir farkındalık oluşturulabilir.
 6) Öğrencilerin okula devam edip başarılarını yükselterek topluma hayırlı
bir evlat olmaları amacıyla çeşitli sosyal sorumluluk projeleri
geliştirilebilir. Böylece daha ideal bir eğitim örgütlenmesine ulaşmada
kolaylık sağlanabilir.
7) Son olarak T.C anayasasında fırsat ve imkan eşitliğinin sağlanmasına
yönelik yeni adımlar atılabilir.
8) Bu konuda suç işleyenlerin cezalandırılmalarına ve cezalarının
arttırılmalarına yönelik değişiklikler yapılabilir.

Araştırmacılara Dönük Öneriler :

Bu araştırmda ortaöğretim kurumlarında fırsat-imkan eşitliğinin olup

olmaması sorunsalı nedenleriyle birlikte incelenmiştir. Öğretmen görüşleri de
alınarak bu konuya dair gerekli tartışma ve değerlendirmeler yapılmıştır.
Ayrıca bunun öğrencilere olan fayda ve zararları öğretmen görüşleriyle
desteklenerek açıklanmıştır.

 Yapılacak farklı araştırmalarda okullardaki(özellikle liselerdeki)

öğrencilerin, hizmetlilerin görüşlerine başvurulabilir. Ayrıca öğrenci
velileriyle görüşülerek röportaj ve sohbetler yapılarak bunlar kitle
iletişim araçları vasıtasıyla yayınlanabilir.
 Yine yapılacak araştırmalarda bu konu eğitim müfettişleri , müdürler
ve ilgili bakanlık üyeleri tarafından etraflı bir şekilde tartışılarak
analiz edilebilir.
 Yapılacak araştırmalarda farklı mekanlar ziyaret edilerek yeni bilgi ve
bulgulara ulaşılması sağlanabilir.
 Kaynakça

Gür, Bekir S. (2012) Eğitim Sisteminin Kalitesinin Araştırılması. Ankara = T.C. Kalkınma
Bakanlığı.

212 Polat Serdar Türkiye’de Eğitim Politikalarının Fırsat Eşitsizliği Üzerindeki Etkileri
Ankara . DPT Yayın No =2801. Ankara

Berktin, C.T. (1974) Öğrenci Problemleri. Ankara : İş Bankası Kültür Yayınları

Bloom, S.B. (1995) İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme. İstanbul , MEB

Erden, M.(1995) Eğitim Psikolojisi. Ankara : Arkadaş Yay.

Özabacı , N. (1999) Okul Başarısızlığının Nedenleri. İstanbul :İÜ S.B Enstitüsü

Başaran ,Alim (2017) Öğretmenim Müfettiş Geldi; Bir Eğitim Müfettişinin Anıları.
Ankara = Ulusal Eğitim Derneği İktisadi İşletmesi Öğretmen Dünyası Yayınları.

Akbey, Sibel Sönmez (2006), “Güney Doğu Anadolu Bölgesi’nde Eğitimin Fırsat
Eşitliği Açısından Değerlendirilmesi “ Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yüksek Lisans Tezi.

Hesapçıoğlu, Muhsin, Selma Dündar (2011), Türkiye’de Eğitimde Fırsat Eşitliği ve

Postmodernizm, Konya : Eğitim Kitabevi.

Kale, Nesrin (1996), “Kadın – Erkek Eşitliği Sorunsalı “, Ankara Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt-29, Sayı-1

Karasar, Niyazi (1979), “Eğitimde Fırsat Eşitliği”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakültesi Dergisi, Cilt-12, Sayı-1, s.203- 211

MEB (2017), Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim, Resmi İstatistik Programı Yayını,
Ankara

Uçkaç, Aynur (2003), Eğitimde Fırsat Eşitliği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.

Özyırtıcı, Yasin (2018)“Türkoğlunda Bir Lisede Yapılan Görüşme”,K.Maraş

Şişman, Mehmet (2016), Sınıf Yönetimi, Ankara, Pegem Akademi

Yeşilyaprak, Binnur (2017), Eğitim Psikolojisi, Ankara, Pegem Akademi

Ünsal, Serkan – Çetin Abdullah (2019), Eğitim Sosyolojisi, Ankara, Nobel Yayınları

Güven, İsmail (2014), Türk Eğitim Tarihi, Ankara, Pegem Akademi