‫د ویسا اکاډمي برېښنايي زده کړې‬

‫‪WESA ACADEMY E-LEARNING‬‬

‫ټولګی‪ :‬اتم‬
‫ښوونکی‪ :‬فضل محمد پاڅون‬
‫مضمون‪ :‬بیولوژي‬
‫رسلیک‪ :‬ویروس او بکرتیا‬

‫ویسا اکاډمي ستاسې په کور کې‬

 ‫ویروس )‪(Virus‬‬
‫ویروس د التیني کلمې (‪ (Venom‬څخه اخیستل شویده چي د زهري مایع معنا لري‪ .‬ویروس یو غیر حجروي زره (‪Non-‬‬
‫‪ )Cellular Particle‬ده‪ .‬د حجرې څخه بهر غیر فعاله وي‪ .‬قطر یې (‪ )20-300 nm‬پوري وي‪ .‬حجروي زرات (‪ )Particles‬نه‬
‫لري لکه (‪ )Ribosome, Golgi Body, Nucleus‬د حجرې څخه بهر تکرث نه يش کوالی‪ .‬تر ټولو غټ وایروس د ‪Polio Virus‬‬
‫دی‪ .‬تر ټولو کوچنی وایروس ‪ Smallpox Virus‬دی‪.‬‬

‫‪Poliovirus‬‬ ‫‪SARS Virus‬‬

‫‪2‬‬
 (Shape Of A Virus) ‫د ویروس شکل‬

Smallpox Virus
3
 ‫د ویروس بڼه او جوړښت‬
‫ویروس د (‪ )۲‬برخو څخه جوړ شوی‪:‬‬
‫ا‪ .‬باندنی برخه‬
‫‪ .۲‬داخيل برخه‬
‫باندنی برخه یې د پروټین څخه جوړه شویده چي د (‪ )Capsid‬په نامه یادیږي‪.‬‬
‫داخله برخه یې جنیتکي موادو څخه جوړه شویده چي یو ډول هستوي تیزاب لري لکه (‪ )DNA‬یا (‪ .)RNA‬ویرسونه د بکرتیاو‬
‫څخه کوچني دي‪.‬‬

‫)‪COVID-19 (Coronavirus‬‬
‫‪4‬‬
 ‫بکرتیا (‪)Bacteria‬‬
‫بکرتیا یو حجروي (‪ )Unicellular‬ژوندي موجودات دي چي په اوبو‪ ،‬خاوره‪ ،‬هوا او د انسان په بدن کې پیدا کیږي‪ .‬بکرتیا ټاکلې‬
‫هسته نلري یعنی ‪ Prokaryotic‬ده‪ .‬ټول بکرتیاوي د انسان لپاره مرضي نه دي بلکي ځیني یې مفیدي بکرتیاوي دي‪.‬‬

‫‪Escherichia‬‬ ‫‪Archaea‬‬
‫‪5‬‬
)Bacteria( ‫بکرتیا‬

6
 ‫د بکرتیا بڼي (شکلونه)‬
‫د بکرتیا طبقه بندي د شکل پر اساس‪:‬‬
‫‪Spirilla .3‬‬ ‫‪Bacilli .2‬‬ ‫‪Cocci .1‬‬

‫‪Cocci, Bacilli & Spirilla‬‬

‫‪7‬‬
 ‫د بکرتیا ډیرښت (تکرث)‬
‫د بکرتیا تکرث غیر زوجي (‪ )Asexual Reproduction‬دی چي د ‪ Binary Fission‬په واسطه یې تررسه کوي‪ .‬بکرتیا په مناسبو‬
‫محیطي رشایطو (د تودوخي مناسبه درجه‪ ،‬غذایي مواد او پوره رطوبت) کې وده او تکرث کوي‪ .‬په هرو شلو دقیقو کې وده او تکرث‬
‫کوي‪.‬‬

‫‪Lactic Acid Bacteria Uses‬‬

‫‪8‬‬
 ‫د بکرتیا رول په چاپیریال کې‬
‫په چاپیریال کې (‪ )۲‬ډوله بکرتیاوي شتون لري‪.‬‬
‫‪ .۱‬ګټوري بکرتیاوي‬
‫‪ .۲‬زیامنني بکرتیاوي‬

‫زیامنني بکرتیاوي‬ ‫ګټوري بکرتیاوي‬

‫بیالبیيل ناروغی رامنځته کوي‪ ،‬لکه‪ :‬ټوبرکلوز (‪،)TB‬‬ ‫مړه جسدونه په ساده موادو ( ‪Nitrogen,‬‬
‫ټیټانوس‪ ،‬محرقه‪ ،‬او دايس نوري‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪ )Sulphur, Hydrogen‬تجزیه کوي‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫د خوراکي توکو د خرابیدو المل ګرځي‪.‬‬ ‫‪b‬‬ ‫د هوا نایرتوجن په نایرتیت (‪ )NO3‬بدلوي‪.‬‬ ‫‪b‬‬
‫د میوو او سبو د خوسا کیدو المل ګرځي‪.‬‬ ‫‪c‬‬ ‫په هضم (‪ )Digestion‬کښي کومک کوي‪.‬‬ ‫‪c‬‬
‫د مستو‪ ،‬پنیر‪ ،‬رسکې‪ ،‬الکولو‪ ،‬درملو او ویټامینونو په‬
‫جوړولو کې رول لري‪.‬‬
‫‪d‬‬

‫‪9‬‬
 ‫پروټسټا (‪)Protista‬‬
‫‪ (a‬پخواين ژوندي موجودات دي‪.‬‬
‫‪ (b‬حقیقي هسته لري یعني ‪ Eukaryotic‬دی‪.‬‬
‫‪ (c‬په زوجي او غیر زوجي ډول تکرث کوي‪.‬‬
‫‪ (d‬د حرکت لپاره ‪ Cillia‬لري او ځیني یی مرتوکه یا ‪ Flagell‬لري‪.‬‬
‫‪ (e‬نوعي یې پروتوزوا او الجي دي‪.‬‬

‫‪Protista‬‬
‫‪10‬‬
 ‫پروتوزوا (‪)Protozoa‬‬
‫هغه علم چي پروتوزوا تر څیړين الندي نیيس‪ ،‬د پروتوزوا لوژي په نوم یادیږي‪.‬‬

‫‪ (a‬پروتوزوا یو هجروي مایکروسکوپیک حیوانات دي‪.‬‬

‫‪ (b‬منظمه هسته او غشایي اورګانیلونه (‪ )Membranous Organelles‬لري‪.‬‬
‫‪ (c‬په زوجي او غیر زوجي ډول تکرث کوي‪.‬‬
‫‪ (d‬د خوړو د السته راوړلو په اساس پر (‪ )۲‬ډوله دي‪:‬‬
‫‪ .۱‬اټو ټرافیک‬
‫‪ .۲‬هټرو ټرافیک‬

‫‪Protozoa‬‬
‫‪11‬‬
 ‫پروتوزوا (‪)Protozoa‬‬
‫پروتوزوا (‪ )۴‬ټولګی لري‪:‬‬
‫‪ .۱‬د سارکو دینا ټولګی (‪(Class Sarcodina‬‬
‫‪ .۲‬د فالجیل کالس (‪)Class Flagellate‬‬
‫‪ .۳‬د سیلیاتا ټولګی (‪)Class Cilliate‬‬
‫‪ .۴‬د سپوروزوا کالس (‪)Class Sporozoa‬‬

‫‪12‬‬
 ‫د سارکو دینا کالس (‪(Sarcodina or Rhizopoda‬‬
‫په دې کالس کښي هغه حیوانات شامل دي چي د ګاذبو پښو په مرسته خپل حرکت او غذایي مواد تامینوي‪ .‬مهم مثال یې‬
‫امیب دی‪ ،‬نور ډولونه هم لري‪ .‬لکه‪ Foraminifera :‬او ‪.Radiolaria‬‬

‫امیب )‪(Amoeba‬‬

‫• امیب د ګاذبو یا درواغجنو پښو په مرسته حرکت کوي‪.‬‬

‫• امیب وحیدالحجروي )‪ (Unicellular‬حیوان دی‪.‬‬
‫• د امیب پښې سایتوپالزمي جوښتونه دي‪.‬‬
‫• امیب له مړو عضوي موادو یعني بکرتیاوو‪ ،‬الجیانو او نورو پروتوزواوو څخه تغذیه کوي‪.‬‬
‫• ځیني یې د پرازیټ په ډول ژوند کوي‪ ،‬لکه‪ :‬انت امیابهستوالتیکا (‪.)Entamoeba Histolytica‬‬

‫‪13‬‬
(Sarcodina or Rhizopoda( ‫د سارکو دینا کالس‬

14
 ‫د سپوروزوا کالس (‪(Class Sporozoa‬‬
‫• د پروټسټا دا ډله حرکي غړي نه لري‪.‬‬
‫• د یو حجروي او يت لرونکو حیواناتو په بدن کښي ژوند کوي‪.‬‬
‫• د دې کالس مناینده پالزموډیم دی‪.‬‬

‫‪Plasmodium‬‬ ‫‪Sporozoa‬‬
‫‪15‬‬
 ‫پالزموډیم (‪)Plasmodium‬‬
‫پالزموډیم د انافیل مونيش غومايش پرازیټ دی چي د مالریا ناروغی سبب کیږي چي نوبتي تبه د (‪ )40 C°‬پورته المل کیږي‪.‬‬

‫‪Anopheles‬‬
‫‪16‬‬
 ‫الجی (‪)Algae‬‬
‫هغه علم چي الجیان مطالعه کوي د فایکولوژي په نوم یادیږي‪.‬‬

‫• الجیان د تالو فایتا نباتاتو مهم ګروپ دی‪.‬‬

‫• مکوروفیل او حجروي دیوال لري‪.‬‬
‫• اتوټروپ دي یعني خپله غذا په خپله جوړوي‪.‬‬
‫• ډنډر‪ ،‬ریښه او پاڼي نه لري‪.‬‬
‫• په ډنډونو‪ ،‬سمندرون‪ ،‬جهیلونو او ځیني یې په واورو او تودو چینو کې‬
‫ژوند کوي‪.‬‬
‫• یو حجروي یا څو حجروي دي‪ ،‬د څو حجروپ اوږدوالی تر‪ ۶۰‬مرتو‬
‫پوري رسیږي‪.‬‬

‫‪Brown Algae‬‬
‫‪17‬‬
 ‫د الجیانو ډولونه (‪)Types Of Alga‬‬
‫‪ .۳‬شنه الجیان‬ ‫‪ .۲‬نصواري الجیان‬ ‫‪ .۱‬سوره الجیان‬

‫‪3. Green Algae‬‬ ‫‪2. Brown Algae‬‬ ‫‪1. Red Algae‬‬

‫‪18‬‬
 ‫فنجي (‪)Fungi‬‬
‫هغه علم چي فنجیان مطالعه کوي د مایکولوژي په نوم‬
‫یادیږي‪.‬‬

‫• کلوروفیل نه لري او یو حجروي یا څو حجروي وي‪.‬‬

‫• د نباتاتو په شان ساکن دي‪ ،‬حجروي دیوال لري‪.‬‬
‫• خپله غذا د عضوي موادو څخه د سپرو نایټیک په ډول‬
‫السته راوړي‪.‬‬
‫• ځیني فنجیان د غذا او ‪ Antibiotic‬په ډول کارول کیږي‪.‬‬
‫• په منجنو‪ ،‬تیارو او تودو سیمو کې ډیر پیدا کیږي‪.‬‬

‫‪Mushroom‬‬

‫‪19‬‬
‫د فنجيان ډولونه (‪)Types Of Fungi‬‬

‫‪20‬‬
THANK YOU!