JUGOSLAVIJA U HLADNOM RATU

- knjiga govori o historiji međunarodnih odnosa Jugoslavije, u razdoblju od kraja 1948.

god. do sredine 1955. godine.
- Važno je napomenuti da međunarodni položaj Jugoslavije i njen odnos sa međunarodim
silama i blokovima, treba promatrati u kontekstu širih međunarodno-političkih odnosa
između velikih sila i blokova. Ovo je vrijeme kada se između velikih sila, prvenstveno
između Rusije i Amerike zaoštravaju odnosi i mjenja politika, međusobno nepovjerenje,
distanciranje i utrka u tehnološkom razvoju i naoružanju uzela je maha.

Kakav je bio položaj Jugoslavije na međunarodnom polju 1949 godine?

- Krajem 1948 godine, zapravo Jugoslavija se našla izolirana u međunarodnoj politici. Narušeni
odnosi sa SAD, zapadnoevropskim državama, Sovjetskim Savezom, susjednim zemljama, a čak je
i KP Kine se izjasnila protiv Tita.
- Doslovno kopiranje Sovjetskog Saveza, nakon rata, u očima saveznika stvaralo je ogorčenje, koje
je dodatno povećano međunarodnom politikom direktne borbe protiv imperijalizma i čvrstim
savezom sa Sovjetskim Savezom.
- u odnosima sa susjedima ponovo su pokrenuta teritorijalna pitanja
- nakon raskola sa Staljinom, mjenja se sovjetska politika prema Jugoslaviji, nova
koncepcija politike prema Jugoslaviji predviđala je slijedeće:

- ekonomsko iscrpljivanje Jugoslavije,

- vojnosubverzivne akcije na granicama, (Makedonije, Mađarske, Albanije, Rumunije)

- poticanje unutrašnjih nereda nasilja u zemlji

- ovaj plan tzv. PLAN VIŠINSKI bio je aktuelan prbližno do kraja 1949 godine (plan je također
predviđao stvaranje nove Komunističke partije Jugoslavije sastavljene od informbirovskih simpatizera
KPJ i nezadovoljne opozicije prema vlasti)

- u vezi sa ekonomskom blokadom i gladi koja je ubrzo uslijedila, počinju prvi kontakti sa SAD, o
humanitarnoj pomoći u hrani što se tiče vojne opasnosti ona je 1949. bila prisutna i u zapadnim
medijima je pisano o vojnom pripremanju na napad na Jugoslaviju. Ove navode demantovalo je
rukovodstvo ali je bilo svjesno opasnosti, počele sui vojnepripreme za odbranu zemlje, razrađivana
vojna strategija i taktika. (npr predviđao se duži rat i strateško povlačenje u planine korištenje iskustava
NOBA i onemogućavanje neprijatelja da opstane na jugoslovenskom prostoru)

- u isto vrijeme jugoslovenska pomoć grčkim ustanicima, i nakon sukoba sa informbiroom, za Zapad je
predstavljala glavnu prepreku za ozbiljnije približavanje i podršku Titovoj Jugoslaviji.
- Titov sukob sa Staljinom ne treba promatrati kao, bar ne prvu godinu i nešto malo vise, ideološki sukob,
nego kao međudržavni sukob. ( Na Zapadu je Tito nazvan “komunističkim Martinom Luterom” što baš i
nije tačno)

- u ljeto 1949. godine počela je i represija prema protivnicima i onima koji su osudjivali ovu
jugoslavensku politiku i sumnjali u poteze KP KPJ. glavnu riječ vodila je UDB-a.

- u ovo vrijeme granica i po,oć grčkim ustanicima iz Jugoslavije je prekinuta

- u odnosima sa Zapadom, Jugoslavija se u postinformbirovskom razdoblju, unatoč sukobu sa Moskvom,

smatrala najvjernijim sovjetskim saveznikom a u nekim pitanjima je htjela i prednjačiti u pogledu
suprotstavljanja Zapadu. Suradnja Jugoslavije i Zapada vremenom že se razvijati i njihova komunikacija
postajala je svakodnevna. U samom poćetku amerikanci su sporadičnu pomoć slali prije svega u
industrijskoj opremi kojiu su sovjeti povukli iz Jugoslavije.

- ODRŽAVANJE TITA NA POVRŠINI postaće strateško opredjeljenej politike Zapada prema Jugoslaviji. To
je ustvari značilo pružanje pomoći Titu i Jugoslaviji i davanje podrške, u onoj mjeri u kojoj Jugoslavija
neće postati potpuno samostalna i i afirmirana na međunarodnoj političkoj sceni, nego je ta politika se
svodila na održavanje režima na vlasti kao “primjera drrugim satelitskim zemljama da je odmetanej od
Moskve moguće i isplativo”

- približavanje Zapadu, uveliko je ovislioo stavu i pomaganju ustanicima u Grčkoj, koje sredinom 49.
počinje opadati.

‘.’sredinom godine zaoštreni su još vise odnosi Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, prepiska i žalbe
Sovjetskog Saveza na represiju prema sovjetskim državljanima dok je s druge strane prestala pružati
podršku Jugoslaviji na međunarodnom planu, između ostalog, i po pitanju sukoba sa Austrijom oko
Koruške.

- neki trgovinski ugovori i sporazumi zemalja Zapada, među njima i Italije, prestanak podrške grčkim
ustanicima, mjenjanje politike prema Jugoslaviji, značilo je sve veće jačanje Zapadnog utjecaja na
balkanu

- ovo je sve utjecalo na pojačavanje tenzija Jugoslavije i Sovjetskog Saveza i nemira na grnaicama
Jugoslavije, s toga su saveznici pored ekonomske i financijske podrške Jugoslaviji inicirali i politiku
balkanske suradnje, odnosno, postepennog približavanja Jugoslavije Grčke i Italije.

- na jesen 1949. godine, održana je generalna skupština UN u New Yorku, na kojoj je prvi put delegacija
Jugoslavije iznijela sukob i prijetnje sa SSSR-om pred UN. Problem i sukob sa Sovjetskim Savezom tada se
internacionalizira. Na ovoj skupštini iznensena je i kandidatura Jugoslavije u Vijece sigurnosti, što je na
kraju i izglasano.

- nakon ovog poteza Jugoslavije i formalno su prekinuti odnosi sa SSSR-om , protjerani su Jugoslovenski
ambasadori iz Moskve, Praga idr. To je značilo sada, konačan prekid, ne samo političkih, nego i
ekonomskih, kulturnih, željezničkih pa čak i poštanskih veza. To je vrijeme kada se isčekivao zapravo
napad na Jugoslaviju, ali činjenica da Sovjetski Savez nije bio spreman još uvijek, kao i činjenica da je
trebalo naći dobar povod i izgovor ne samo Vijeću sigurnosti nego i radničkim partijama u SSSR-u, još
uvijek su odlagale taj napad iako su zabilježenia vojna pomjeranja i manevri sovjetskih trupa u susjednim
zemljama, to još uvijek nisu bile velike vojne snage. (među lanicama informbiroa i propaganda Tito i
najuužie ruovodstvo KPJ i FNRJ prozivani su “beogradska banda špijuna i ubica” ili “fašistička Titova
klika” )

- u voo vrijeme trea imati na umu nekoliko činjenica koje sum ogle utjecati an to da Staljin odloži napad
na Jugoslaviju. Osim prethodno navedenih razloga, na međunarodnom polju dešavaju seodređene
promjene. Nakon pobdjede Kineske Revolucije, Mao Zedung pred kraj 1949. god dolazi u Moskvu gdje sa
Staljinom Zpočinjw pewgovore o prijateljstvu i saradnji, a zatim i Kim-Il Sung koji se nalazio na čelu
Sjeverne Koreje i koji je pripremao napad na Južnu Koreju. Ovaj rat se Staljinu činio mnogo manje
opasnim od onog na Jugoslavju, jer Azija sada postaje novo poprište i veliko tržište za širenje sovjeske
ideologije i politike. Staljin je obećao punu pomoć u tom napadu a ovaj rat je za njega bio prilika da
pokaže svoju odlučnost i snagu za branjenje svojih interesa, nakon čega bi to isto uradio i u Jugoslaviji.

GODINA 1950.

Početkom godine SSSR povlači članstvo iz Vijeća sigurnosti i OUN-a kako bi zapravo izbjegao bilo kakve
kritike na račun podržavanja rata u Koreji. U međuvremenu sa Kinom je potpisan savez o prijateljstvu i
suradnji

- ovo je vrijeme aktivne propaganda u dalje i u Jugoslaviji, nastojalo se što vise sada kritikovati Sovjetski
Savez i među ljudima i vojnicima stvarati i širiti negativne predodžbe o Sovjetima pa je tako npr tvrdnja
Informbiroa da je Crvena armija najviše pridonijela oslobađanju Jugoslavije imala je engativnog odjeka
među vojnicima JNA.

- i ovo je vrijeme kada se pojačavaju incidenti na granici sa Jugoslavijom

- zanimljivo je pratiti međusobne diplomatske odnose Zapada i Jugoslavije.. ma koliko je Zapad nastojao
ekonomsku pomoć iskoristiti kao jedan vid “ucjene” kojim bi ostvario i neki politički utjecaj u Jugoslaviji
prvenstveno u vanjskoj politici što je ipak Tito jasno odbijao i stavljao do znanja da Jugoslavija ne želli
nikakvo uplitanje sa strane i da ekonomska pomoč, odnosno krediti i zajmovi nikako ne smiju biti uslovi
Zapada. Iako je Jugoslavija uveliko ovisila upravo o toj ekonomskoj pomoći, Tito je ipak pokazao
odlučnost i podvlačio činjenicu da je Jugoslavija socijalistička zemlja, suverena u svojoj politici. Ovo se
vidi na primjeru kada je Jugoslavija unatoč protivljenju SAD-a priznala novu vladu u sjevernom Vijatnamu
Ho-Ši-Mina.

- sredinom 1950. godine započeo je planirani Korejski rat koji je još više produbio međunarodnu krizu i
dodatno zoštrio međunarodne odnose. Jugoslavija je ponovo igrala ulogu “neutralne” i nije glasala za
prijedlog da snage OUN u kontraofanzivi pređu preko granica između dvije Koreje. Ovo je vrijeme kada
je opasnost od sovjetskog napada na Jugoslaviju dostigla vrhunac.