Professional Documents
Culture Documents
ES VÈRBS EN ARANÉS
(Tèxte provisionau)
Era existéncia der Institut d’Estudis Aranesi – Acadèmia aranesa dera lengua
occitana, e aguesta publicacion, son possibles gràcies ara ajuda de:
Conselh Generau d’Aran
Generalitat de Catalonha
Departament de Cultura
Departament d’Ensenhament
Departament de Justícia
Fundació La Caixa
Ajuntament de Naut Aran
Ajuntament d’Es Bòrdes
Ajuntament de Vilamòs
Era seccion aranesa der Institut d’Estudis Aranesi – Acadèmia aranesa dera lengua
occitana ei formada per Jusèp Loís Sans, Angelina Cases, Ròsa Maria Salgueiro,
Miquèu Segalàs, Jèp de Montoya, Elvira Riu, Lourdes España e Bernat Arrous.
Formen era seccion estandard Joan Salas-Lostau, Patrici Pojada, Jacme Taupiac,
Florian Vernet, Felip Carbona e Claudi Balaguer.
© d’aguesta edicion, Institut d’Estudis Aranesi – Acadèmia aranesa dera lengua occitana
ISBN: 978-84-09-05951-5
DL L 1210-2018
imprés en lhèida
Presentacion
An quedat fòrça vèrbs irregulars per conjugar, mès eth trabalh d’aguesta Aca-
dèmia seguís un procés de projeccion per passi, en tot presentar iniciaument ua
prumèra propòsta que sometem ara consideracion publica —era lengua ei deth
pòble— entà posteriorament seguir un procés d’ampliacion. Ei era madeisha di-
namica qu’auem seguit damb era Gramatica, eth Diccionari…
Era hònt basica de captacion dera referéncia ei era basa sociau, er emplec…, ei
un document empiric.
Mès ei evident qu’auem contrastat damb es tres boni estudis verbaus, dera va-
rietat aranesa, que s’an desvolopat enquia aguest moment:
a El Parlar de la Vall d’Aran de Joan Coromines
b Es vèrbs conjugadi, Morfologia verbau aranesa, de Veronica Barés, Xavier
Lamuela, Jordi Suïls e Frederic Verges.
c Gramatica aranesa, d’Aitor Carrera.
Es tres son estudis corrèctes, ben elaborats, qu’an creat escòla e an ofèrt pendent
fòrça ans referéncies qu’a toti mos an ajudat ena nòsta orientacion lingüistica. Na-
turaument les auem auut fòrça en compde e les auem consultat repetidament. Era
propòsta dera Acadèmia non ei ua fractura, non ei un invent alien, ei ua continua-
cion damb es propòstes mès difoses.
Tanben auem acodit continuament ara consulta deth Corpus textuau dera Aca-
dèmia e a referents gramaticaus der occitan en generau, d’entre es que destacam
era Gramatica d’Alibèrt, era pagina web deth Consistòri deth Gai Saber-Acadèmia
occitana, es estudis gramaticaus de Taupiac e Vernet, eth libre de vèrbs de Patrici
5
Pojada, es manuaus de Joan-Salas-Lostau, era pagina web deth Congrés Perma-
nent dera lengua occitana, es Preconizacions deth Conselh de la Lenga Occitana…
Eth procés d’elaboracion d’aguest document a seguit es següenti passi:
1 Elaboracion deth prumèr brolhon, seleccion des vèrbs… per part de Jusèp
Loís Sans
2 Discussion e correccion de tota era propòsta per part des membres dera Sec-
cion aranesa dera lengua occitana, amassada en comissions. S’an realizat
dotze amassades. Es reflexions non son sonque documentaus; responen ath
coneishement dera realitat que n’a cada un des membres e a consultes e en-
trevistes que se hèn entre amassades. Era conjugason verbau ei un encastre
de fòrça variacion e a calut contemplar totes es posicions, ja que totes son
respetables.
3 Correccion detalhada de tot eth document, damb indicacion de incoeréncies
e mancances, per part d’Angelina Cases.
4 Lectura individuau des Membres dera Seccion aranesa dera Acadèmia arane-
sa dera lengua occitana. Propòsta des darrères 27 correccions aportades e
aprobacion finau deth document, ena Seccion aranesa, eth dia 4 de mai de
2018.
E damb açò oferim ara societat entara sua avaloracion e ena demora dera cor-
responenta aportacion, critica, abans dera aprobacion definitiva, aguesta propòsta
dera conjugason verbau aranesa, que junhem ara fixacion lingüistica que venguem
hènt des deth moment dera nòsta creacion.
6
Conjugasons
parlar dormir poder, méter, hèr, trèir, tier, veir, plòir, mòir
7
anar
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. vau è anat
2au. vas as anat
3au. va a anat
plur. 1èra. vam auem anat
2au. vatz auetz anat
3au. van an anat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. anaua auia anat
2au. anaues auies anat
3au. anaue auie anat
plur. 1èra. anàuem auíem anat
2au. anàuetz auíetz anat
3au. anauen auien anat
8
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. vaja aja anat
2au. vages ages anat
3au. vage age anat
plur. 1èra. vagegam ajam anat
2au. vagegatz ajatz anat
3au. vagen agen anat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. anèssa auessa anat
2au. anèsses auesses anat
3au. anèsse auesse anat
plur. 1èra. anèssem auéssem anat
2au. anèssetz auéssetz anat
3au. anèssen auessen anat
imperatiu
sing. 2au./3au. vè/vage*
plur. 1èra. anem
plur. 2au./3au. anatz/vagen*
9
auer
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. è è agut
2au. as as agut
3au. a a agut
plur. 1èra. auem auem agut
2au. auetz an agut
3au. an a agut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. auia auia agut
2au. auies auies agut
3au. auie auie agut
plur. 1èra. auíem auíem agut
2au. auíetz auíetz agut
3au. auien auien agut
10
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. aja aja agut
2au. ages ages agut
3au. age age agut
plur. 1èra. ajam ajam agut
2au. ajatz ajatz agut
3au. agen agen agut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. auessa auessa agut
2au. auesses auesses agut
3au. auesse auesse agut
plur. 1èra. auéssem auéssem agut
2au. auéssetz auéssetz agut
3au. auessen auessen agut
imperatiu
sing. 2au./3au. ages/age*
plur. 1èra. ajam
plur. 2au./3au. ajatz/agen*
Ei eth vèrb auxiliar mès emplegat. Com auxiliar tanben s’emplegue èster.
En Pujòlo prononcien aver, avem, avia… Aguestes formes pòden escriuer-se, en benefici dera di-
versitat, mès procuraram unificar en auer, auem, auia…
Era segona persona deth singular deth preterit, coneish era forma aueres.
Eth preterit a, tanben, era forma aguí, aguís, aguec, aguérem, aguéretz, agueren.
Per regularitat eth participi aurie d’èster auut, mès respectant era grana difusion de agut, priori-
zam aguesta forma. Tanben existís era forma avut.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en auer, en tot
auer, en tot que + temps personau, tot auent…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma aguts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
En present de subjontiu existís, tanben, aiga, aigues, aigue, aigam, aigatz, aiguen.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
11
béuer
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. beui è begut
2au. beues as begut
3au. beu a begut
plur. 1èra. beuem auem begut
2au. beuetz auetz begut
3au. beuen an begut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. beuia auia begut
2au. beuies auies begut
3au. beuie auie begut
plur. 1èra. beuíem auíem begut
2au. beuíetz auíetz begut
3au. beuien auien begut
12
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. beua aja begut
2au. beues ages begut
3au. beue age begut
plur. 1èra. beuam ajam begut
2au. beuatz ajatz begut
3au. beuen agen begut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. beuessa auessa begut
2au. beuesses auesses begut
3au. beuesse auesse begut
plur. 1èra. beuéssem auéssem begut
2au. beuéssetz auéssetz begut
3au. beuessen auessen begut
imperatiu
sing. 2au./3au. beu/beue*
plur. 1èra. beuam
plur. 2au./3au. beuetz/beuen*
Er infinitiu béuer en Pujolo ei prononciat béver, forma que se reproduís en tota era conjugason.
Era prumèra persona deth present der indicatiu a, tanben, era forma begui.
En imperfècte der indicatiu a, tanben, es formes beveva, beveves, beveve, bevévem, bevévetz, beveven.
Era 2au sing deth preterit, tanben, hè beueres, beveres.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en beuer, en tot
beuer, en tot que + temps personau, tot beuent… Eth gerondiu a, tanben, era forma bevent.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma beguts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Era forma regulara deth participi beuut, beuuda… ei mens socializada.
Eth present deth subjontiu coneish, tanben, es formes bega/beva, begues/beves, begue/beve, begam/
bevam, begatz/bevatz, beguen/beven. Per contra en imperfècte de subjontiu, tanben, a era forma
beguessa, beguesses, beguesse, beguéssem, beguéssetz, beguessen.
Er imperfècte der indicatiu, tanben, emplegue beguia, beguies, beguie…
Eth preterit a, tanben, era forma beguí, beguís, beguec…
Er imperatiu emplegue, tanben, began/bevam, beguetz/bevetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
13
càber
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. cabi è cabut
2au. cabes as cabut
3au. cap a cabut
plur. 1èra. cabem auem cabut
2au. cabetz auetz cabut
3au. caben an cabut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. cabia auia cabut
2au. cabies auies cabut
3au. cabie auie cabut
plur. 1èra. cabíem auíem cabut
2au. cabíetz auíetz cabut
3au. cabien auien cabut
14
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. càpia aja cabut
2au. càpies ages cabut
3au. càpie aja cabut
plur. 1èra. capiam ajam cabut
2au. capiatz ajatz cabut
3au. càpien agen cabut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. cabessa auessa cabut
2au. cabesses auesses cabut
3au. cabesse auesse cabut
plur. 1èra. cabéssem auéssem cabut
2au. cabéssetz auéssetz cabut
3au. cabessen auessen cabut
imperatiu
sing. 2au./3au.
plur. 1èra.
plur. 2au./3au.
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes cabeva, cabeves, cabeve, cabévem, cabévetz, cabeven.
Era 2ona. deth singular deth preterit a, tanben, era forma caberes.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en càber, en tot
càber, en tot que + temps personau, tot cabent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes cabeva, cabeves, cabeve, cabévem, cabévetz, cabeven.
Eth present de subjontiu a, tanben, era forma caba/càpiga, cabes/càpigues, cabe/càpigue, cabam/
capigam, cabatz/capigatz, caben/càpiguen.
15
caler
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra.
2au.
3au. cau a calut
plur. 1èra.
2au.
3au.
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra.
2au.
3au. calie auie calut
plur. 1èra.
2au.
3au.
16
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra.
2au.
3au. calgue age calut
plur. 1èra.
2au.
3au.
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra.
2au.
3au. calguesse auesse calut
plur. 1èra.
2au.
3au.
imperatiu
sing. 2au./3au.
plur. 1èra.
plur. 2au./3au./3au.
Ei un vèrb impersonau e defectiu e per açò sonque consideram era tresau persona.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en caler, en tot
caler, en tot que + temps personau, tot calent…
Er imperfècte de subjontiu coneish tanben era forma calesse.
Consideram eth participi calut deuant dera forma calgut, calguda, calgudi, calgudes, d’emplec
fòrça important, pr’amor dera sua extension e dera sua tradicion.
Eth preterit a, tanben, era forma calguec.
17
cantar
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. canti è cantat
2au. cantes as cantat
3au. cante a cantat
plur. 1èra. cantam auem cantat
2au. cantatz auetz cantat
3au. canten an cantat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. cantaua auia cantat
2au. cantaues auies cantat
3au. cataua auie cantat
plur. 1èra. cantàuem auíem cantat
2au. cantàuetz auíetz cantat
3au. cantauen auien cantat
18
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. canta aja cantat
2au. cantes ages cantat
3au. cante age cantat
plur. 1èra. cantem ajam cantat
2au. cantetz ajatz cantat
3au. canten agen cantat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. cantèssa auessa cantat
2au. cantèsses auesses cantat
3au. cantèsse auesse cantat
plur. 1èra. cantèssem auéssem cantat
2au. cantèssetz auéssetz cantat
3au. cantèssen auessen cantat
imperatiu
sing. 2au./3au. canta/cante*
plur. 1èra. cantem
plur. 2au./3au./3au. cantatz/canten*
En imperfècte der indicatiu en Pujòlo a es formes cantava, cantaves, cantave, cantàvem, cantà-
vetz, cantaven.
Era 2au sing deth preterit, tanben, hè cantères.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en cantar, en tot
cantar, en tot que + temps personau, tot cantant…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma cantats. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth present de subjontiu, tanben, emplegue cantiga, cantigues, cantigue, cantegam, cantegatz, can-
tiguen.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
19
còder
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. còdi è codut
2au. còdes as codut
3au. còtz a codut
plur. 1èra. codem auem codut
2au. codetz auetz codut
3au. còden an codut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. codia auia codut
2au. codies auies codut
3au. codie auie codut
plur. 1èra. codíem auíem codut
2au. codíetz auíetz codut
3au. codien auien codut
20
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. còda aja codut
2au. còdes ages codut
3au. còde age codut
plur. 1èra. codam ajam codut
2au. codatz ajatz codut
3au. còden agen codut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. codessa auessa codut
2au. codesse auesses codut
3au. codesse auesse codut
plur. 1èra. codéssem auéssem codut
2au. codéssetz auéssetz codut
3au. codessen auessen codut
imperatiu
sing. 2au./3au. còtz/còde*
plur. 1èra. codam
plur. 2au./3au./3au. codetz/còden*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en còder, en tot
còder, en tot que + temps personau, tot codent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes codeva, codeves, codeve, codévem, codévetz, codeven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit a, tanben, era forma coderes.
Aguest vèrb s’emplegue soent perifrasticament ena forma hèr a còder.
Eth participi, tanben, a era forma cuet, cueta, cueti/cuets, cuetes quan a foncion d’adjectiu.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
21
conéisher
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. coneishi è coneishut
2au. coneishes as coneishut
3au. coneish a coneishut
plur. 1èra. coneishem auem coneishut
2au. coneishetz auetz coneishut
3au. coneishen an coneishut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. coneishia auia coneishut
2au. coneishies auies coneishut
3au. coneishie auie coneishut
plur. 1èra. coneishíem auíem coneishut
2au. coneishíetz auíetz coneishut
3au. coneishien auien coneishut
22
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. coneisha aja coneishut
2au. coneishes ages coneishut
3au. coneishe age coneishut
plur. 1èra. coneisham ajam coneishut
2au. coneishatz ajatz coneishut
3au. coneishen agen coneishut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. coneishessa auessa coneishut
2au. coneishesses auesses coneishut
3au. coneishesse auesse coneishut
plur. 1èra. coneishéssem auéssem coneishut
2au. coneishéssetz auéssetz coneishut
3au. coneishessen auessen coneishut
imperatiu
sing. 2au./3au. coneish/coneishe*
plur. 1èra. coneisham
plur. 2au./3au. coneishetz/coneishen*
Ena prumèra persona deth present d’indicatiu tanben son usuaus es formes coneishqui, conesqui
e conegui.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en conéisher, en
tot conéisher, en tot que + temps personau, tot coneishent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes coneisheva, coneisheves, coneisheve, coneishévem,
coneishévetz, coneisheven. Ena 2ona. deth preterit a era forma coneisheres.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma coneishuts. Cau procurar limitar eth participi -ts
tàs formes substantivades. Eth participi, tanben, a es formes conescut, conegut, coneishut.
Eth preterit a, tanben, es formes conesquí/coneguí/coneishquí, conesquís/coneguís/coneishquís e
tanben conesqueres/coneisheres/conegueres/coneishqueres, conesquec/coneguec/coneishquec…
Eth present de subjontiu emplegue, tanben, conesca/conega/coneishca, conesques/conegues/conei-
shques…
Er imperfècte de subjontiu a, tanben, conesquessa/coneguessa/coneishquessa, conesquesses/cone-
guesses, coneishquesses…
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
23
corbir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. corbisqui è corbit
2au. corbisses as corbit
3au. corbís a corbit
plur. 1èra. corbim auem corbit
2au. corbitz auetz corbit
3au. corbissen an corbit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. corbia auia corbit
2au. corbies auies corbit
3au. corbie auie corbit
plur. 1èra. corbíem auíem corbit
2au. corbíetz auíetz corbit
3au. corbien auien corbit
24
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. corbisca aja corbit
2au. corbisques ages corbit
3au. corbisque age corbit
plur. 1èra. corbísquem ajam corbit
2au. corbísquetz ajatz corbit
3au. corbisquen agen corbit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. corbissa auessa corbit
2au. corbisses auesses corbit
3au. corbisse auesse corbit
plur. 1èra. corbíssem auéssem corbit
2au. corbíssetz auéssetz corbit
3au. corbissen auessen corbit
imperatiu
sing. 2au./3au. corbís/corbisque*
plur. 1èra. corbim
plur. 2au./3au./3au. corbitz/corbisquen*
Ei, tanben, generalizada e acceptada sociaument era forma curbir e era sua conjugason.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en corbir, en tot
corbir, en tot que + temps personau, tot corbint…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes corbiva, corbives, corbive, corbívem, corbívetz, cor-
biven. Ena 2ona. deth preterit a era forma corbires.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma corbits. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades. Ena forma adjectivada cau tier en compde cubèrt, cubèrta.
Eth present de subjontiu, tanben, a era forma corbigam, corbigatz.
En imperatiu, 1èra deth plurau, auem es formes corbísquem/corbigam. Aguesta darrèra ei emple-
gada, en cèrti endrets, coma forma de cortesia.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
25
córrer
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. corri è corrut
2au. corres as corrut
3au. cor a corrut
plur. 1èra. correm auem corrut
2au. corretz auetz corrut
3au. corren an corrut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. corria auia corrut
2au. corries auies corrut
3au. corrie auie corrut
plur. 1èra. corríem auíem corrut
2au. corríetz auíetz corrut
3au. corrien auien corrut
26
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. corga aja corrut
2au. corgues ages corrut
3au. corgue age corrut
plur. 1èra. corgam ajam corrut
2au. corgatz ajatz corrut
3au. corguen agen corrut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. corressa auessa corrut
2au. corresses auesses corrut
3au. corresse auesse corrut
plur. 1èra. corréssem auéssem corrut
2au. corréssetz auéssetz corrut
3au. corressen auessen corrut
imperatiu
sing. 2au./3au. cor/corre*
plur. 1èra. corgam
plur. 2au./3au. corguetz/corguen*
Era tresau persona deth singular deth present d’indicatiu se pronóncie [corr] damb era consonan-
ta finala prolongada.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en córrer, en tot
córrer, en tot que + temps personau, tot corrent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes correva, correves, correve, corrévem, corrévetz, cor-
reven.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma corruts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth participi coneish tanben era forma corgut, que desestimam per pòc generalizada e pòc regulara.
Eth present der indicatiu a, tanben, es formes 1èra deth sing. corgui, e es deth plurau corguem,
corguetz, corguen.
Eth preterit a, tanben, era forma corguí, corguís/corgueres/correres, corguec…
Eth present de subjontiu a, tanben, era forma corra, corres, corre…
Er imperfècte de subjontiu a, tanben, era forma corguessa, corguesses, corguesse…
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
27
creir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. creigui è creigut
2au. cres as creigut
3au. cre a creigut
plur. 1èra. credem auem creigut
2au. credetz auetz creigut
3au. cren an creigut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. creiguia auia creigut
2au. creiguies auies creigut
3au. creiguie auie creigut
plur. 1èra. creiguíem auíem creigut
2au. creiguíetz auíetz creigut
3au. creiguien auien creigut
28
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. creiga aja creigut
2au. creigues ages creigut
3au. creigue age creigut
plur. 1èra. creigam ajam creigut
2au. creigatz ajatz creigut
3au. creiguen agen creigut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. credessa auessa creigut
2au. credesses auesses creigut
3au. credesse auesse creigut
plur. 1èra. credéssem auéssem creigut
2au. credéssetz auéssetz creigut
3au. credessen auessen creigut
imperatiu
sing. 2au./3au. cre/creigue*
plur. 1èra. creigam
plur. 2au./3au. creiguetz/creiguen*
29
cuélher
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. cuelhi è cuelhut
2au. cuelhes as cuelhut
3au. cuelh a cuelhut
plur. 1èra. cuelhem auem cuelhut
2au. cuelhetz auetz cuelhut
3au. cuelhen an cuelhut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. cuelhia auia cuelhut
2au. cuelhies auies cuelhut
3au. cuelhie auie cuelhut
plur. 1èra. cuelhíem auíem cuelhut
2au. cuelhíetz auíetz cuelhut
3au. cuelhien auien cuelhut
30
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. cuelha aja cuelhut
2au. cuelhes ages cuelhut
3au. cuelhe age cuelhut
plur. 1èra. cuelham ajam cuelhut
2au. cuelhetz ajatz cuelhut
3au. cuelhen agen cuelhut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. cuelhessa auessa cuelhut
2au. cuelhesses auesses cuelhut
3au. cuelhesse auesse cuelhut
plur. 1èra. cuelhéssem auéssem cuelhut
2au. cuelhéssetz auéssetz cuelhut
3au. cuelhessen auessen cuelhut
imperatiu
sing. 2au./3au. cuelh/cuelhe*
plur. 1èra. cuelham
plur. 2au./3au. cuelhetz/cuelhen*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en cuélher, en tot
cuélher, en tot que + temps personau, tot cuelhent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes cuelheva, cuelheves, cuelheve, cuelhévem, cuelhé-
vetz, cuelheven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit a, tanben, era forma cuelheres.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma cuelhuts. Cau procurar limitar eth participi -ts
tàs formes substantivades.
Eth participi mès antic coneish era forma colgut, colguda, colgudi, colgudes. Ara ei en desús.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
31
dar
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. dongui è dat
2au. das as dat
3au. da a dat
plur. 1èra. dam auem dat
2au. datz auetz dat
3au. dan an dat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. daua auia dat
2au. daues auies dat
3au. daue auie dat
plur. 1èra. dàuem auíem dat
2au. dàuetz auíetz dat
3au. dauen auien dat
32
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. donga aja dat
2au. dongues ages dat
3au. dongue age dat
plur. 1èra. dem ajam dat
2au. detz ajatz dat
3au. donguen agen dat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. dèssa auessa dat
2au. dèsses auesses dat
3au. dèsse auesse dat
plur. 1èra. dèssem auéssem dat
2au. dèssetz auéssetz dat
3au. dèssen auessen dat
imperatiu
sing. 2au./3au. da/dongue*
plur. 1èra. dem
plur. 2au./3au. datz/donguen*
Era prumèra persona deth singular deth present d’indicatiu, en Canejan e en Luishon, coneish
era forma dò.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en dar, en tot dar,
en tot que + temps personau, tot dant…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes dava, daves, dave, dàvem, dàvetz, daven. Ena 2ona.
deth preterit a era forma dères.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma dats. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
En present de subjontiu i a, tanben, es formes désquem/dongam, désquetz/dongatz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
33
daurir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. daurisqui è daurit
2au. daurisses as daurit
3au. daurís a daurit
plur. 1èra. daurim auem daurit
2au. dauritz auetz daurit
3au. daurissen an daurit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. dauria auia daurit
2au. dauries auies daurit
3au. daurie auie daurit
plur. 1èra. dauríem auíem daurit
2au. dauríetz auíetz daurit
3au. daurien auien daurit
34
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. daurisca aja daurit
2au. daurisques ages daurit
3au. daurisque age daurit
plur. 1èra. daurigam ajam daurit
2au. daurigatz ajatz daurit
3au. daurisquen agen daurit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. daurissa auessa daurit
2au. daurisses auesses daurit
3au. daurisse auesse daurit
plur. 1èra. dauríssem auéssem daurit
2au. dauríssetz auéssetz daurit
3au. daurissen auessen daurit
imperatiu
sing. 2au./3au. daurís/daurisque*
plur. 1èra. daurim
plur. 2au./3au. dauritz/daurisquen*
Eth present der indicatiu en Canejan a era forma daureish ena prumèra persona.
En imperatiu, 1èra deth plurau, auem es formes daurísquem/daurigam. Aguesta darrèra ei emple-
gada, en cèrti endrets, coma forma de cortesia.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en daurir, en tot
daurir, en tot que + temps personau, tot daurint…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma daurits. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades. Ena forma adjectivada cau auer en compde dubèrt, dubèrta.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
35
díder
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. digui è dit
2au. dides as dit
3au. ditz a dit
plur. 1èra. didem auem dit
2au. didetz auetz dit
3au. diden an dit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. didia auia dit
2au. didies auies dit
3au. didie auie dit
plur. 1èra. didíem auíem dit
2au. didíetz auíetz dit
3au. didien auien dit
36
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. diga aja dit
2au. digues ages dit
3au. digue age dit
plur. 1èra. digam ajam dit
2au. digatz ajatz dit
3au. diguen agen dit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. didessa auessa dit
2au. didesses auesses dit
3au. didesse auesse dit
plur. 1èra. didéssem auéssem dit
2au. didéssetz auéssetz dit
3au. didessen auessen dit
imperatiu
sing. 2au./3au. ditz/digue*
plur. 1èra. digam
plur. 2au./3au. didetz/diguen*
37
dormir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. dormisqui è dormit
2au. dormisses as dormit
3au. dormís a dormit
plur. 1èra. dormim auem dormit
2au. dormitz auetz dormit
3au. dormissen an dormit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. dormia auia dormit
2au. dormies auies dormit
3au. dormie auie dormit
plur. 1èra. dormíem auíem dormit
2au. dormíetz auíetz dormit
3au. dormien auien dormit
38
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. dormisca aja dormit
2au. dormisques ages dormit
3au. dormisque age dormit
plur. 1èra. dormigam ajam dormit
2au. dormigatz ajatz dormit
3au. dormisquen agen dormit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. dormissa auessa dormit
2au. dormisses auesses dormit
3au. dormisse auesse dormit
plur. 1èra. dormíssem auéssem dormit
2au. dormíssetz auéssetz dormit
3au. dormissen auessen dormit
imperatiu
sing. 2au./3au. dormís/dormisque*
plur. 1èra. dormim
plur. 2au./3au. dormitz/dormisquen*
39
escríuer
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. escriui è escrit
2au. escriues as escrit
3au. escriu a escrit
plur. 1èra. escriuem auem escrit
2au. escriuetz auetz escrit
3au. escriuen an escrit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. escriuia auia escrit
2au. escriuies auies escrit
3au. escriuie auie escrit
plur. 1èra. escriuíem auíem escrit
2au. escriuíetz auíetz escrit
3au. escriuien auien escrit
40
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. escriua aja escrit
2au. escriues ages escrit
3au. escriue age escrit
plur. 1èra. escriuam ajam escrit
2au. escriuatz ajatz escrit
3au. escriuen agen escrit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. escriuessa auessa escrit
2au. escriuesses auesses escrit
3au. escriuesse auesse escrit
plur. 1èra. escriuéssem auéssem escrit
2au. escriuéssetz auéssetz escrit
3au. escriuessen auessen escrit
imperatiu
sing. 2au./3au. escriu/escriue*
plur. 1èra. escriuam
plur. 2au./3au. escriuetz/escriuen*
Eth vèrb existís, tanben, jos era forma escríver. Mossen Condò emplegaue era forma escriéuer
acordada damb era prononciacion majoritària. Escriéuer, ei era forma arcaïca qu’encara s’em-
plegue ena lengua parlada.
Eth preterit tanben se realize com [escriguí, escriguís, escriguec, escriguérem, escriguéretz, es-
crigueren].
Era prumèra persona der indicatiu present coneish era forma majoritària escrigui. Tanben em-
plegue tara segona persona escrives e tath plurau escrivem, escrivetz en Naut Aran.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en escríuer, en
tot escríuer, en tot que + temps personau, tot escriuent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes escriveva, escriveves, escriveve, escrivévem, escrivé-
vetz, escriveven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit a, tanben, era forma escriueres/escriveres/[escrigueres].
Eth participi masculin plurau tanben a era forma escrits. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Er imperatiu tanben emplegue [escrigam, escriguetz].
Eth subjontiu en present e imperfècte tanben empleguen es formes damb g, escriga, escriguessa;
escrigues, escriguesses…
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
41
estar
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. estongui è estat
2au. estàs as estat
3au. està a estat
plur. 1èra. estam auem estat
2au. estatz auetz estat
3au. estàn an estat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. estaua auia estat
2au. estaues auies estat
3au. estaue auie estat
plur. 1èra. estàuem auíem estat
2au. estàuetz auíetz estat
3au. estauen auien estat
42
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. estonga aja estat
2au. estongues ages estat
3au. estongue age estat
plur. 1èra. estem ajam estat
2au. estetz ajatz estat
3au. estonguen agen estat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. estèssa auessa estat
2au. estèsses auesses estat
3au. estèsse auesse estat
plur. 1èra. estèssem auéssem estat
2au. estèssetz auéssetz estat
3au. estèssen auessen estat
imperatiu
sing. 2au./3au. està/estongue*
plur. 1èra. estem
plur. 2au./3au. estatz/estonguen*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en estar, en tot
estar, en tot que + temps personau, tot estant…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma estats. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Er imperfècte der indicatiu a, tanben, es formes estava, estaves, estave, estàvem, estàvetz, estaven.
Eth preterit, ena segona persona deth singular, emplegue tanben era forma estères.
En Luishon, Canejan e Bausen ena prumèra persona deth present der indicatiu s’emplegue era
forma estò. En Luishon i a era dita [ací que sò, ací m’èstò]. Aguesta forma correspon ar occitan
antic estau.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
43
èster
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. sò è estat
2au. ès as estat
3au. ei a estat
plur. 1èra. èm auem estat
2au. ètz auetz estat
3au. son an estat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. èra auia estat
2au. ères auies estat
3au. ère auie estat
plur. 1èra. èrem auíem estat
2au. èretz auíetz estat
3au. èren auien estat
44
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. siga aja estat
2au. sigues ages estat
3au. sigue age estat
plur. 1èra. sigam ajam estat
2au. sigatz ajatz estat
3au. siguen agen estat
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. siguessa auessa estat
2au. siguesses auesses estat
3au. siguesse auesse estat
plur. 1èra. siguéssem auéssem estat
2au. siguéssetz auéssetz estat
3au. siguessen auessen estat
imperatiu
sing. 2au./3au. sigues/sigue*
plur. 1èra. sigam
plur. 2au./3au. sigatz/siguen*
45
gésser
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. gesqui è gessut
2au. gesses as gessut
3au. ges a gessut
plur. 1èra. gessem auem gessut
2au. gessetz auetz gessut
3au. gessen an gessut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. gessia auia gessut
2au. gessies auies gessut
3au. gessie auie gessut
plur. 1èra. gessíem auíem gessut
2au. gessíetz auíetz gessut
3au. gessien auien gessut
46
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. gesca aja gessut
2au. gesques ages gessut
3au. gesque age gessut
plur. 1èra. gescam ajam gessut
2au. gescatz ajatz gessut
3au. gesquen agen gessut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. gessessa auessa gessut
2au. gessesses auesses gessut
3au. gessesse auesse gessut
plur. 1èra. gesséssem auéssem gessut
2au. gesséssetz auéssetz gessut
3au. gessessen auessen gessut
imperatiu
sing. 2au./3au. ges/gesque*
plur. 1èra. gescam
plur. 2au./3au. gesquetz/gesquen*
47
hèr
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. hèsqui è hèt
2au. hès as hèt
3au. hè a hèt
plur. 1èra. hèm auem hèt
2au. hètz auetz hèt
3au. hèn an hèt
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. hèja auia hèt
2au. hèges auies hèt
3au. hège auie hèt
plur. 1èra. hègem auíem hèt
2au. hègetz auíetz hèt
3au. hègen auien hèt
48
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. hèsca aja hèt
2au. hèsques ages hèt
3au. hèsque age hèt
plur. 1èra. hescam ajam hèt
2au. hescatz ajatz hèt
3au. hèsquen agen hèt
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. hessa auessa hèt
2au. hesses auesses hèt
3au. hesse auesse hèt
plur. 1èra. héssem auéssem hèt
2au. héssetz auéssetz hèt
3au. hessen auessen hèt
imperatiu
sing. 2au./3au. hè/hèsque*
plur. 1èra. hem
plur. 2au./3au. hètz/hèsquen*
Er imperfècte der indicatiu coneish, tanben, es formes hèva/hadia, hèves/hadies, hève/hadie, hè-
vem/hadíem, hèvetz/hadietz, hèven/hadien. Hadia, hadies, hadir… son es formes etimologiques.
Era segona persona deth singular deth preterit, tanben, emplegue heres, fondamentaument en
Pujòlo.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en hèr, en tot hèr,
en tot que + temps personau, tot hènt…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma hèts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Coromines destaque en El Parlar de la Vall d’Aran: «Caracteristica der aranés ei era construccion
causativa hèr a + infinitiu: “virauen eth crespèth en tot hèr-lo a sautar”».
Eth present de subjontiu entath plurau a, tanben, es formes hesquegam/hesquem/hem, hesquegatz/
hesquetz/hetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
49
jàder
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. jadi è jadut
2au. jades as jadut
3au. jatz a jadut
plur. 1èra. jadem auem jadut
2au. jadetz auetz jadut
3au. jaden an jadut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. jadia auia jadut
2au. jadies auies jadut
3au. jadie auie jadut
plur. 1èra. jadíem auíem jadut
2au. jadíetz auíetz jadut
3au. jadien auien jadut
50
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. jada aja jadut
2au. jades ages jadut
3au. jade age jadut
plur. 1èra. jadam ajam jadut
2au. jadatz ajatz jadut
3au. jaden agen jadut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. jadessa auessa jadut
2au. jadesses auesses jadut
3au. jadesse auesse jadut
plur. 1èra. jadéssem auéssem jadut
2au. jadéssetz auéssetz jadut
3au. jadessen auessen jadut
imperatiu
sing. 2au./3au. jatz/jade*
plur. 1èra. jadam
plur. 2au./3au. jadetz/jaden*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en jàder, en tot
jàder, en tot que + temps personau, tot jadent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes jadeva, jadeves, jadeve, jadévem, jadévetz, jadeven.
Ena 2ona. deth preterit a era forma jaderes. Eth preterit a ua varianta que podem considerar mès
fonetica [jaguí, jaguís, jaguec, jaguérem, jaguéretz, jagueren].
Eth participi masculin plurau tanben a era forma jaduts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth subjontiu coneish, tanben, tath plurau jadem, jadetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
51
liéger
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. liegi è liejut
2au. lieges as liejut
3au. lieg a liejut
plur. 1èra. liegem auem liejut
2au. liegetz auetz liejut
3au. liegen an liejut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. liegia auia liejut
2au. liegies auies liejut
3au. liegie auie liejut
plur. 1èra. liegíem auíem liejut
2au. liegíetz auíetz liejut
3au. liegien auien liejut
52
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. lieja aja liejut
2au. lieges ages liejut
3au. liege age liejut
plur. 1èra. liejam ajam liejut
2au. liejatz ajatz liejut
3au. liegen agen liejut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. liegessa auessa liejut
2au. liegesses auesses liejut
3au. liegesse auesse liejut
plur. 1èra. liegéssem auéssem liejut
2au. liegéssetz auéssetz liejut
3au. liegessen auessen liejut
imperatiu
sing. 2au./3au. lieg/iege*
plur. 1èra. liegem
plur. 2au./3au. liegetz/liegen*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en liéger, en tot
liéger, en tot que + temps personau, tot liegent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes ligeva, ligeves, ligeve, ligévem, ligévetz, ligeven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit a, tanben, era forma liegeres.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma liejuts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Originariament eth vèr ère léger. Foneticament eth vèrb ei emplegat coma [léger] o [líger]. Ua
caracteristica fonetica en present der indicatiu plurau ei [legem, legetz] e en imperfècte der
indicatiu [legia, legies, legie] e en participi que se hè [lejut] en fòrça lòcs. Tanben eth gerondiu
la trobam coma [legent].
En present deth subjontiu trobam, tanben, es prononciacions [liejga, liejgues…].
En imperatiu, plurau, auem, tanben, es formes liegésquem/liegésquetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
53
lúder
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. ludi è ludut
2au. ludes as ludut
3au. lutz a ludut
plur. 1èra. ludem auem ludut
2au. ludetz auetz ludut
3au. luden an ludut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. ludia auia ludut
2au. ludies auies ludut
3au. ludie auie ludut
plur. 1èra. ludíem auíem ludut
2au. ludíetz auíetz ludut
3au. ludien auien ludut
54
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. lusca aja ludut
2au. lusques ages ludut
3au. lusque age ludut
plur. 1èra. luscam ajam ludut
2au. luscatz ajatz ludut
3au. lusquen agen ludut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. ludessa auessa ludut
2au. ludesses auesses ludut
3au. ludesse auesse ludut
plur. 1èra. ludéssem auéssem ludut
2au. ludéssetz auéssetz ludut
3au. ludessen auessen ludut
imperatiu
sing. 2au./3au. lutz/lude*
plur. 1èra. ludam
plur. 2au./3au. ludetz/luden*
Aguest vèrb pòt considerar-se defectiu e emplegar-se sonque ena tresau persona.
Ena tresau persona deth singular deth preterit ei usuau era forma lusquec.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en lúder, en tot
lúder, en tot que + temps personau, tot ludent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes ludeva, ludeves, ludeve, ludévem, ludévetz, ludeven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit i a, tanben, era forma luderes.
Eth subjontiu present emplegue, tanben, era forma, luda, ludes, lude, ludam, ludatz, luden.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
55
méter
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. meti è metut
2au. metes as metut
3au. met a metut
plur. 1èra. metem auem metut
2au. metez auetz metut
3au. meten an metut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. metia auia metut
2au. meties auies metut
3au. metie auie metut
plur. 1èra. metíem auíem metut
2au. metíetz auíetz metut
3au. metien auien metut
56
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. meta aja metut
2au. metes ages metut
3au. mete age metut
plur. 1èra. metam ajam metut
2au. metatz ajatz metut
3au. meten agen metut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. metessa auessa metut
2au. metesses auesses metut
3au. metesse auesse metut
plur. 1èra. metéssem auéssem metut
2au. metéssetz auéssetz metut
3au. metessen auessen metut
imperatiu
sing. 2au./3au. met/mete*
plur. 1èra. metem
plur. 2au./3au. metetz/meten*
En imperfècte der indicatiu en Pujòlo an formes meteva, meteves, meteve, metévem, metévetz, me-
teven.
Era segona persona deth singular deth preterit, tanben, a era forma meteres.
Era prumèra persona deth plurau der imperatiu coneish era forma metam.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en méter, en tot
méter, en tot que + temps personau, tot metent…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma metuts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth preterit emplegue, tanben, era forma meteguí, meteguís/metegueres, meteguec, meteguérem…
Eth present de subjontiu a, tanben, métiga/métega, métigues/métegues, métigue/métegue…
Er imperfècte de subjontiu a, tanben, era forma meteguessa, meteguesses, meteguesse…
En imperatiu, plurau 1èra., emplegam, tanben, metan/metegam/metésquem. En plurau, i a tanben,
metésquetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
57
mòler
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. mòli è molut
2au. mòles as molut
3au. mòl a molut
plur. 1èra. molem auem molut
2au. moletz auetz molut
3au. mòlen an molut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. molia auia molut
2au. molies auies molut
3au. molie auie molut
plur. 1èra. molíem auíem molut
2au. molíetz auíetz molut
3au. molien auien molut
58
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. mòla aja molut
2au. mòles ages molut
3au. mòle age molut
plur. 1èra. molam ajam molut
2au. molatz ajatz molut
3au. mòlen agen molut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. molessa auessa molut
2au. molesses auesses molut
3au. molesse auesse molut
plur. 1èra. moléssem auéssem molut
2au. moléssetz auéssetz molut
3au. molessen auessen molut
imperatiu
sing. 2au./3au. mòl/mòle*
plur. 1èra. molem
plur. 2au./3au. moletz/mòlen*
Ena prumèra persona deth present der indicatiu, tanben, s’emplegue mòlgui.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en mòler, en tot
mòler, en tot que + temps personau, tot molent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes moleva, moleves, moleve, molévem, molévetz, mo-
leven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit a, tanben, era forma moleres.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma moluts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Er imperatiu coneish, tanben, es formes molgam/molam, molguetz.
Eth participi a, tanben, era forma molgut, molguda…
Eth preterit emplegue, tanben, molguí, molguís/molgueres, molguec…
Eth subjontiu present, tanben, hè mòlga, mòlgues, mòlgue, molgam, molgatz, mòlguen.
Er imperfècte de subjontiu, tanben, emplegue molguessa, molguesses, molguesse…
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
59
mólher
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. molhi è molhut
2au. molhes as molhut
3au. molh a molhut
plur. 1èra. molhem auem molhut
2au. molhetz auetz molhut
3au. molhen an molhut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. molhia auia molhut
2au. molhies auies molhut
3au. molhie auie molhut
plur. 1èra. molhíem auíem molhut
2au. molhíetz auíetz molhut
3au. molhien auien molhut
60
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. molha aja molhut
2au. molhes ages molhut
3au. molhe age molhut
plur. 1èra. molham ajam molhut
2au. molhatz ajatz molhut
3au. molhen agen molhut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. molhessa auessa molhut
2au. molhesses auesses molhut
3au. molhesse auesse molhut
plur. 1èra. molhéssem auéssem molhut
2au. molhéssetz auéssetz molhut
3au. molhessen auessen molhut
imperatiu
sing. 2au./3au. molh/molhe*
plur. 1èra. molhem
plur. 2au./3au. molhetz/molhen*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en mólher, en tot
mólher, en tot que + temps personau, tot molhent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes molheva, molheves, molheve, molhévem, molhévetz,
molheven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit a era forma molheres.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma molhuts. Cau procurar limitar eth participi -ts
tàs formes substantivades.
En imperatiu, plurau 1èra., emplegam, tanben, molham/molhegam/molhésquem, e ena segona
molhésquetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
61
morir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. mòri è mòrt
2au. mòres as mòrt
3au. mòr a mòrt
plur. 1èra. morim auem mòrt
2au. moritz auetz mòrt
3au. mòren an mòrt
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. moria auia mòrt
2au. mories auies mòrt
3au. morie auie mòrt
plur. 1èra. moríem auíem mòrt
2au. moríetz auíetz mòrt
3au. morien auien mòrt
62
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. morisca aja mòrt
2au. morisques ages mòrt
3au. morisque age mòrt
plur. 1èra. morigam ajam mòrt
2au. morigatz ajatz mòrt
3au. morisquen agen mòrt
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. morissa auessa mòrt
2au. morisses auesses mòrt
3au. morisse auesse mòrt
plur. 1èra. moríssem auéssem mòrt
2au. moríssetz auéssetz mòrt
3au. morissen auessen mòrt
imperatiu
sing. 2au./3au. morís/morisque*
plur. 1èra. morigam
plur. 2au./3au. moritz/morisquen*
En present der indicatiu se coneish, tanben, es formes morisqui, morisses, moris entath singular.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en morir, en tot
morir, en tot que + temps personau, tot morint…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes moriva, morives, morive, morívem, morívetz, mo-
riven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit i a, tanben, era forma morires.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma morts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth preterit coneish, tanben, era forma moriguí, moriguís, moriguec, moriguérem, moriguéretz,
morigueren.
Era forma mès antiga de subjontiu present, qu’encara ei emplegada, ei mòra, mòres, mòre, moram,
moratz, mòren.
Eth participi emplegue, tanben, era forma morit.
Er imperatiu singular coneish, tanben, era forma mòr.
En prumèra persona deth plurau der imperatiu coneishem, tanben, morim/moram.
Era 3au. persona deth plurau deth present d’indicatiu, tanben, hè morissen.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
63
pèisher
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. pèishi è peishut
2au. pèishes as peishut
3au. pèish a peishut
plur. 1èra. peishem auem peishut
2au. peishetz auetz peishut
3au. pèishen an peishut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. peishia auia peishut
2au. peishies auies peishut
3au. peishie auie peishut
plur. 1èra. peishíem auíem peishut
2au. peishíetz auíetz peishut
3au. peishien auien peishut
64
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. pèisha aja peishut
2au. pèishes ages peishut
3au. pèishe age peishut
plur. 1èra. peisham ajam peishut
2au. peishatz ajatz peishut
3au. pèishen agen peishut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. peishessa auessa peishut
2au. peishesses auesses peishut
3au. peishesse auesse peishut
plur. 1èra. peishéssem auéssem peishut
2au. peishéssetz auéssetz peishut
3au. peishessen auessen peishut
imperatiu
sing. 2au./3au. pèish/pèishe*
plur. 1èra. peishem
plur. 2au./3au. peishetz/pèishen*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en pèisher, en tot
pèisher, en tot que + temps personau, tot peishent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes peisheva, peisheves, peisheve, peishévem, peishévetz,
peisheven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit i a, tanben, era forma peisheres.
Eth participi, anticament, auie era forma pescut.
Eth participi masculin plurau coneish, tanben, era forma substantivada peishuts.
En imperatiu, plurau 1èra., emplegam, tanben, peisham/peishegam/peishésquem, e ena segona
peishésquetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
65
pèrder
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. pèrdi è perdut
2au. pèrdes as perdut
3au. pèrd a perdut
plur. 1èra. perdem auem perdut
2au. perdetz auetz perdut
3au. pèrden an perdut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. perdia auia perdut
2au. perdies auies perdut
3au. perdie auie perdut
plur. 1èra. perdíem auíem perdut
2au. perdíetz auíetz perdut
3au. perdien auien perdut
66
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. pèrda aja perdut
2au. pèrdes ages perdut
3au. pèrde age perdut
plur. 1èra. perdam ajam perdut
2au. perdatz ajatz perdut
3au. pèrden agen perdut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. perdessa auessa perdut
2au. perdesses auesses perdut
3au. perdesse auesse perdut
plur. 1èra. perdéssem auéssem perdut
2au. perdéssetz auéssetz perdut
3au. perdessen auessen perdut
imperatiu
sing. 2au./3au. pèrd/pèrde *
plur. 1èra. perdem
plur. 2au./3au. perdetz/pèrden*
Eth preterit coneish, tanben, es formes perguí, perguís/pergueres/perderes, perguec, perguérem, per-
guéretz, pergueren. En imperfècte der indicatiu tanben i an es formes perdeva, perdeves, perdeve,
perdévem, perdévetz, perdeven.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en pèrder, en tot
pèrder, en tot que + temps personau, tot perdent…
Eth participi coneish, tanben, era forma pergut, perguda, pergudi, pergudes, e era substantivada
perguts, mens regulara.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma perduts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
En plurau der imperatiu podem emplegar tanben es formes perdam/pergam, perguetz.
Eth present de subjontiu a, tanben, era forma pèrga, pèrgues, pèrgue, pergam, pergatz, pèrguen.
Er imperfècte deth subjontiu hè, tanben, perguessa, perguesses, perguesse, perguéssem, perguéssetz,
perguessen.
En imperatiu, plurau 1èra., emplegam, tanben, perdam/perdegam/perdésquem, e ena segona per-
désquetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
67
plànher
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. planhi è phanhut
2au. planhes as planhut
3au. planh a planhut
plur. 1èra. planhem auem planhut
2au. planhetz auetz planhut
3au. phanhen an phanut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. phanhia auia planhut
2au. planhies auies planhut
3au. phanhie auie planhut
plur. 1èra. planhíem auíem planhut
2au. planhíetz auíetz planhut
3au. planhien auien planhut
68
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. planha aja planhut
2au. planhes ages planhut
3au. planhe age planhut
plur. 1èra. planham ajam planhut
2au. planhatz ajatz planhut
3au. planhen agen planhut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. planhessa auessa planhut
2au. planhesses auesses planhut
3au. planhesse auesse planhut
plur. 1èra. planhéssem auéssem planhut
2au. planhéssetz auéssetz planhut
3au. planhessen auessen planhut
imperatiu
sing. 2au./3au. planh/planhe*
plur. 1èra. planhem
plur. 2au./3au. planhetz/planhen*
69
plàser
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. plasi è plascut
2au. plases as plascut
3au. platz a plascut
plur. 1èra. plasem auem plascut
2au. plasetz auetz plascut
3au. plasen an plascut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. plasia auia plascut
2au. plasies auies plascut
3au. plasie auie plascut
plur. 1èra. plasíem auíem plascut
2au. plasíetz auíetz plascut
3au. plasien auien plascut
70
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. plasa aja plascut
2au. plases ages plascut
3au. plase age plascut
plur. 1èra. plasam ajam plascut
2au. plasatz ajatz plascut
3au. plasen agen plascut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. plasessa auessa plascut
2au. plasesses auesses plascut
3au. plasesse auesse plascut
plur. 1èra. plaséssem auéssem plascut
2au. plaséssetz auéssetz plascut
3au. plasessen auessen plascut
imperatiu
sing. 2au./3au. platz/plase*
plur. 1èra. plasem
plur. 2au./3au. plasetz/plasen*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en plàser, en tot
plàser, en tot que + temps personau, tot plasent…
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes plaseva, plaseves, plaseve, plasévem, plasévetz, pla-
seven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit i a, tanben, era forma plaseres.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma plascuts. Cau procurar limitar eth participi -ts
tàs formes substantivades.
Eth participi emplegue, tanben, es formes plaigut/plasgut/plasut, plaiguda/plasguda/plasuda e
es pluraus corresponents.
En imperatiu, plurau 1èra., emplegam, tanben, plasam/plasegam/plasésquem, e ena segona pla-
sésquetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
71
plòir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra.
2au.
3au. plò a ploigut
plur. 1èra.
2au.
3au.
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra.
2au.
3au. ploiguie auie ploigut
plur. 1èra.
2au.
3au.
72
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra.
2au.
3au. plòigue age ploigut
plur. 1èra.
2au.
3au. plòiguen
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra.
2au.
3au. ploiguesse auesse ploigut
plur. 1èra.
2au.
3au.
imperatiu
sing. 2au./3au.
plur. 1èra.
plur. 2au./3au.
Aguest vèrb, impersonau, sonque s’emplegue correntament ena tresau persona, mès coma hège
Jusèp Condò se conjugue en d’autes persones que pòden auer un emplec figurat, limitat, irreau,
poetic, per exemple ploiguien, plòigui…
Er imperfècte d’indicatiu pòt auer formes coma ploieve/ploie/ploïe.
Eth gerundiu, tanben, pòt èster ploient.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en plòir, en tot
plòir, en tot que + temps personau, tot ploiguent…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma ploiguts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth participi coneish, tanben, era pronóncia [plogut].
73
poder
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. pogui è podut
2au. pòs as podut
3au. pòt a podut
plur. 1èra. podem auem podut
2au. podetz auetz podut
3au. pòden an podut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. podia auia podut
2au. podies auies podut
3au. podie auie pgut
plur. 1èra. podíem auíem podut
2au. podíetz auíetz podut
3au. podien auien podut
74
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. poga aja podut
2au. pogues ages podut
3au. pogue age podut
plur. 1èra. pogam ajam podut
2au. pogatz ajatz podut
3au. poguen agen podut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. poguessa auessa podut
2au. poguesses auesses podut
3au. poguesse auesse podut
plur. 1èra. poguéssem auéssem podut
2au. poguéssetz auéssetz podut
3au. poguessen auessen podut
imperatiu
sing. 2au./3au. pòt/pogue*
plur. 1èra. pogam
plur. 2au./3au. poguetz/poguen*
Eth present der indicatiu enes prumères persones deth singular permet, tanben, es formes pos-
qui/pòdi, pòdes.
Eth preterit emplegue, tanben, es formes poigui, poiguís/poderes/pogueres, poiguec, poguérem, po-
guéretz, pogueren.
Eth futur coneish, tanben, es formes poderè, poderàs, poderà, poderam, poderatz, poderàn.
Eth condicionau a, tanben, es formes poderia, poderies, poderie, poderíem, poderíetz, poderien.
Eth present de subjontiu a, tanben, es formes posca, posques, posque, poscam, poscatz, posquen.
Er imperfècte deth subjontiu presente, tanben, es formes podessa, podesses, podesse, podéssem, po-
déssetz, podessen.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en poder, en tot
poder, en tot que + temps personau, tot poguent… Coneish tanben era forma podent.
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes podeva, podeves, podeve, podévem, podévetz, podeven.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma poduts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth participi, tanben, a era forma pogut, poguda, pogudi, pogudes.
Er imperatiu a un emplec figurat e limitat.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
75
préner
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. preni è prenut
2au. prenes as prenut
3au. pren a prenut
plur. 1èra. prenem auem prenut
2au. prenetz auetz prenut
3au. prenen an prenut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. prenia auia prenut
2au. prenies auies prenut
3au. prenie auie prenut
plur. 1èra. preníem auíem prenut
2au. preníetz auíetz prenut
3au. prenien auien prenut
76
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. prena aja prenut
2au. prenes ages prenut
3au. prene age prenut
plur. 1èra. prenam ajam prenut
2au. prenatz ajatz prenut
3au. prenen agen prenut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. prenessa auessa prenut
2au. prenesses auesses prenut
3au. prenesse auesse prenut
plur. 1èra. prenéssem auéssem prenut
2au. prenéssetz auéssetz prenut
3au. prenessen auessen prenut
imperatiu
sing. 2au./3au. pren/prene*
plur. 1èra. prenam
plur. 2au./3au. prenetz/prenen*
77
quèir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. quèigui è queigut
2au. quès as queigut
3au. què a queigut
plur. 1èra. queiguem auem queigut
2au. queiguetz auetz queigut
3au. quèn an queigut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. queiguia auia queigut
2au. queiguies auies queigut
3au. queiguie auie queigut
plur. 1èra. queiguíem auíem queigut
2au. queiguíetz auíetz queigut
3au. queiguien auien queigut
78
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. quèiga aja queigut
2au. quèigues ages queigut
3au. quèigue age queigut
plur. 1èra. queigam ajam queigut
2au. queigatz ajatz queigut
3au. quèiguen agen queigut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. queiguessa auessa queigut
2au. queiguesses auesses queigut
3au. queiguesse auesse queigut
plur. 1èra. queiguéssem auéssem queigut
2au. queiguéssetz auéssetz queigut
3au. queiguessen auessen queigut
imperatiu
sing. 2au./3au. què/quèigue*
plur. 1èra. queigam
plur. 2au./3au. queiguetz/quèiguen*
Era forma de pronóncia mès socializada hè [cair, caigui, cairè, cairia, caigut, caiguda…].
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en quèir, en tot
quèir, en tot que + temps personau, tot queiguent… Eth gerondiu emplegue, tanben, quènt.
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes quèja/quèva, quèges/quèves, quège/quève, quègem/
quèvem, quègetz/quèvetz, quègen/quèven.
Eth preterit de segona persona singulara coneish era forma queigueres.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma queiguts. Cau procurar limitar eth participi -ts
tàs formes substantivades.
Eth present d’indicatiu entath plurau a, tanben, era forma quèm, quètz.
Eth plurau der imperatiu a, tanben, era forma quèm, quètz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
79
saber
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. sabi è sabut
2au. sabes as sabut
3au. sap a sabut
plur. 1èra. sabem auem sabut
2au. sabetz auetz sabut
3au. saben an sabut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. sabia auia sabut
2au. sabies auies sabut
3au. sabie auie sabut
plur. 1èra. sabíem auíem sabut
2au. sabíetz auíetz sabut
3au. sabien auien sabut
80
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. sàpia aja sabut
2au. sàpies ages sabut
3au. sàpie age sabut
plur. 1èra. sapiam ajam sabut
2au. sapiatz ajatz sabut
3au. sàpien agen sabut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. sabessa auessa sabut
2au. sabesses auesses sabut
3au. sabesse auesse sabut
plur. 1èra. sabéssem auéssem sabut
2au. sabéssetz auéssetz sabut
3au. sabessen auessen sabut
imperatiu
sing. 2au./3au. sàpies/sàpie*
plur. 1èra. sapiam
plur. 2au./3au. sapiatz/sàpien*
Eth present der indicatiu, prumèra persona, coneish, tanben, era forma sai/sè.
En Canejan, entath present deth subjontiu, empleguen era forma saba, sabes, sabe, sabam, sabatz,
saben.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en saber, en tot
saber, en tot que + temps personau, tot sabent…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma sabuts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth preterit singular ena segona persona a, tanben, era forma saberes.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
81
sèir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. sèigui è seigut
2au. sès as seigut
3au. sè a seigut
plur. 1èra. seiguem auem seigut
2au. seiguetz auetz seigut
3au. sèn an seigut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. seiguia auia seigut
2au. seiguies auies seigut
3au. seiguie auie seigut
plur. 1èra. seiguíem auíem seigut
2au. seiguíetz auíetz seigut
3au. seiguien auien seigut
82
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. sèiga aja seigut
2au. sèigues ages seigut
3au. sèigue age seigut
plur. 1èra. seigam ajam seigut
2au. seigatz ajatz seigut
3au. sèiguen agen seigut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. seiguessa auessa seigut
2au. seiguesses auesses seigut
3au. seiguesse auesse seigut
plur. 1èra. seiguéssem auéssem seigut
2au. seiguéssetz auéssetz seigut
3au. seiguessen auessen seigut
imperatiu
sing. 2au./3au. sè/sèigue*
plur. 1èra. seigam
plur. 2au./3au. seiguetz/sèiguen*
Eth futur a ua pronóncia de [sairè, sairàs, sairà…]. Eth participi se pronóncie mèslèu [saigut].
Eth present der indicatiu plurau coneish, tanben, es formes sèm, sètz.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma seiguts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth gerondiu a, tanben, era forma sènt.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en sèir, en tot sèir,
en tot que + temps personau, tot seiguent…
Er imperatiu a, tanben, es formes sèm/sètz.
Er imperfècte a, tanben, es formes sèja/sèva, sèges/sèves, sège/sève, sègem/sèvem, sègetz/sèvetz, sègen/
sèven. Eth preterit, segona persona, coneish era forma seigueres.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
83
sénter
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. senti è sentut
2au. sentes as sentut
3au. sent a sentut
plur. 1èra. sentem auem sentut
2au. sentetz auetz sentut
3au. senten an sentut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. sentia auia sentut
2au. senties auies sentut
3au. sentie auie sentut
plur. 1èra. sentíem auíem sentut
2au. sentíetz auíetz sentut
3au. sentien auien sentut
84
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. senta aja sentut
2au. sentes ages sentut
3au. sente age sentut
plur. 1èra. sentam ajam sentut
2au. sentatz ajatz sentut
3au. senten agen sentut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. sentessa auessa sentut
2au. sentesses auesses sentut
3au. sentesse auesse sentut
plur. 1èra. sentéssem auéssem sentut
2au. sentéssetz auéssetz sentut
3au. sentessen auessen sentut
imperatiu
sing. 2au./3au. sent/sente*
plur. 1èra. sentam
plur. 2au./3au. sentetz/senten*
85
servir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. servisqui è servit
2au. servisses as servit
3au. servís a servit
plur. 1èra. servim auem servit
2au. servitz auetz servit
3au. servissen an servit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. servia auia servit
2au. servies auies servit
3au. servie auie servit
plur. 1èra. servíem auíem servit
2au. servíetz auíetz servit
3au. servien auien servit
86
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. servisca aja servit
2au. servisques ages servit
3au. servisque age servit
plur. 1èra. servigam ajam servit
2au. servigatz ajatz servit
3au. servisquen agen servit
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. servissa auessa servit
2au. servisses auesses servit
3au. servisse auesse servit
plur. 1èra. servíssem auéssem servit
2au. servíssetz auéssetz servit
3au. servissen auessen servit
imperatiu
sing. 2au./3au. servís/servisque*
plur. 1èra. servim
plur. 2au./3au. servitz/servisquen*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en servir, en tot
servir, en tot que + temps personau, tot servint…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma servits. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Er imperatiu coneish, tanben, era forma servigam.
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes serviva, servives, servive, servívem, servívetz, serviven.
Era segona persona deth preterit, tanben, ei servires.
Eth preterit emplegue, tanben, serviguí, serviguís/servigueres, serviguec…
Er imperfècte deth subjontiu, tanben, a era forma serviguessa, serviguesses, serviguesse…
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
87
tier
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. tengui è tengut
2au. ties as tengut
3au. ten a tengut
plur. 1èra. tiem auem tengut
2au. tietz auetz tengut
3au. tien an tengut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. tenguia auia tengut
2au. tenguies auies tengut
3au. tenguie auie tengut
plur. 1èra. tenguíem auíem tengut
2au. tenguíetz auíetz tengut
3au. tenguien auien tengut
88
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. tenga aja tengut
2au. tengues ages tengut
3au. tengue age tengut
plur. 1èra. tenguésquem ajam tengut
2au. tenguésquetz ajatz tengut
3au. tenguen agen tengut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. tenguessa auessa tengut
2au. tenguesses auesses tengut
3au. tenguesse auesse tengut
plur. 1èra. tenguéssem auéssem tengut
2au. tenguéssetz auéssetz tengut
3au. tenguessen auessen tengut
imperatiu
sing. 2au./3au. ten/tengue*
plur. 1èra. tiem
plur. 2au./3au. tietz/tenguen*
Era 3au. persona deth singular deth present d’indicatiu a, tanben, era forma tie.
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes tieva/tieja, tieves/tieges, tieve/tiege, tiévem/tiégem,
tiévetz/tiégetz, tieven/tiegen.
Era segona persona deth singular deth preterit tanben hè tengueres.
Er imperatiu, tanben hè tie, tengam,/tenguem/tenguésquem, tengatz/tenguetz/tenguésquetz.
Eth present de subjontiu en plurau hè, tanben, tengam, tengatz.
Eth gerondiu, tanben, a era forma tient.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma tenguts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en tier, en tot tier,
en tot que + temps personau, tot tenguent…
Eth plurau deth present der indicatiu a, tanben, es formes tenguem, tenguetz.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
89
trèir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. trèigui è trèt
2au. très as trèt
3au. trè a trèt
plur. 1èra. trèm auem trèt
2au. trètz auetz trèt
3au. trèn an trèt
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. treiguia auia trèt
2au. treiguies auies trèt
3au. treiguie auie trèt
plur. 1èra. treiguíem auíem trèt
2au. treiguíetz auíetz trèt
3au. treiguien auien trèt
90
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. trèiga aja trèt
2au. trèigues ages trèt
3au. trèigue age trèt
plur. 1èra. treigam ajam trèt
2au. treigatz ajatz trèt
3au. trèiguen agen trèt
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. treiguessa auessa trèt
2au. treiguesses auesses trèt
3au. treiguesse auesse trèt
plur. 1èra. treiguéssem auéssem trèt
2au. treiguéssetz auéssetz trèt
3au. treiguessen auessen trèt
imperatiu
sing. 2au./3au. trè/trèigue*
plur. 1èra. trem
plur. 2au./3au. trètz/trèiguen*
91
veir
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. veigui è vist
2au. ves as vist
3au. ve a vist
plur. 1èra. veiguem auem vist
2au. veiguetz auetz vist
3au. ven an vist
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. vedia auia vist
2au. vedies auies vist
3au. vedie auie vist
plur. 1èra. vedíem auíem vist
2au. vedíetz auíetz vist
3au. vedien auien vist
92
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. veiga aja vist
2au. veigues ages vist
3au. veigue age vist
plur. 1èra. veigam ajam vist
2au. veigatz ajatz vist
3au. veiguen agen vist
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. veiguessa auessa vist
2au. veiguesses auesses vist
3au. veiguesse auesse vist
plur. 1èra. veiguéssem auéssem vist
2au. veiguéssetz auéssetz vist
3au. veiguessen auessen vist
imperatiu
sing. 2au./3au. ve/veigue*
plur. 1èra. veigam
plur. 2au./3au. veiguetz/veiguen*
93
vier
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. vengui è vengut
2au. vies as vengut
3au. ven a vengut
plur. 1èra. venguem auem vengut
2au. venguetz auetz vengut
3au. vien an vengut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. venguia auia vengut
2au. venguies auies vengut
3au. venguie auie vengut
plur. 1èra. venguíem auíem vengut
2au. venguíetz auíetz vengut
3au. venguien auien vengut
94
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. venga aja vengut
2au. vengues ages vengut
3au. vengue age vengut
plur. 1èra. vengam ajam vengut
2au. vengatz ajatz vengut
3au. venguen agen vengut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. venguessa auessa vengut
2au. venguesses auesses vengut
3au. venguesse auesse vengut
plur. 1èra. venguéssem auéssem vengut
2au. venguéssetz auéssetz vengut
3au. venguessen auessen vengut
imperatiu
sing. 2au./3au. vene/vengue*
plur. 1èra. vengam
plur. 2au./3au. venguetz/venguen*
En Bausen e Canejan encara se sent er infinitiu [vir]. Aguesta ei era forma propriament etimologica.
Eth present der indicatiu coneish, tanben, sing. 3au. vie, plu. 1èra. viem, plu. 2ona. vietz.
Er imperfècte der indicatiu tanben a es formes vieja/vieva, vieges/vieves, viege/vieve, viégem/vié-
vem, viégetz/viévetz, viegen/vieven.
Ena 2ona. deth singular deth preterit i a, tanben, era forma vengueres.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en vier, en tot
vier, en tot que + temps personau, tot venguent… Eth gerondiu coneish tanben era forma vient
mens socializada.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma venguts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Er imperatiu emplegue, tanben, viem, vietz/viende.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
95
víuer
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. viui è viscut
2au. viues as viscut
3au. viu a viscut
plur. 1èra. viuem auem viscut
2au. viuetz auetz viscut
3au. viuen an viscut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. viuia auia viscut
2au. viuies auies viscut
3au. viuie auie viscut
plur. 1èra. viuíem auíem viscut
2au. viuíetz auíetz viscut
3au. viuien auien viscut
96
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. viua aja viscut
2au. viues ages viscut
3au. viue age viscut
plur. 1èra. viuam ajam viscut
2au. viuatz ajatz viscut
3au. viuen agen viscut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. viuessa auessa viscut
2au. viuesses auesses viscut
3au. viuesse auesse viscut
plur. 1èra. viuéssem auéssem viscut
2au. viuéssetz auéssetz viscut
3au. viuessen auessen viscut
imperatiu
sing. 2au./3au. viu/viue*
plur. 1èra. viuam
plur. 2au./3au. viuetz/viuen*
Víuer se lieg [vieue] ena major part dera Val d’Aran e ena major part des tempsi e persones se
consèrve era raïtz [vieu]. En Luishon escriuen viéuer.
En present der indicatiu tanben i a es formes 1èra. deth singular visqui, 2ona. sing vives, 1èra. plu.
vivem, 3au. plu. viven. Correspon ara forma existenta der infinitiu víver.
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en víuer, en tot
víuer, en tot que + temps personau, tot viuent…
Eth participi masculin plurau tanben a era forma viscuts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Eth participi coneish tanben es formes viuut, viuuda… que non son guaire emplegades.
Er imperfècte der indicatiu tanben hè viveva, viveves, viveve, vivévem, vivévetz, viveven.
Eth preterit a, tanben, era forma visquí, visquís/visqueres/viueres, visquec, visquérem, visquéretz,
visqueren.
Eth subjontiu present a, tanben, era forma visca, visques, visque, viscam, viscatz, visquetz visquen.
Er imperfècte, tanben, emplegue visquessa/vivessa, visquesses/vivesses, visquesse/vivesse, visqués-
sem/vivéssem, visquéssetz,/vivéssetz visquessen/vivessen.
Er imperatiu, a tanben, es formes visques/visque, viscam/visquegatz, visquetzvisquegatz/visqués-
quetz/visquen*.
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
97
voler
indicatiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat compausat
sing. 1èra. voi è volgut
2au. vòs as volgut
3au. vò a volgut
plur. 1èra. volem auem volgut
2au. voletz auetz volgut
3au. vòlen an volgut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. volia auia volgut
2au. volies auies volgut
3au. volie auie volgut
plur. 1èra. volíem auíem volgut
2au. volíetz auíetz volgut
3au. volien auien volgut
98
subjontiu
Tempsi simples Tempsi compausats
present passat
sing. 1èra. volga aja volgut
2au. volgues ages volgut
3au. volgue age volgut
plur. 1èra. volgam ajam volgut
2au. volgatz ajatz volgut
3au. volguen agen volgut
imperfècte plus-que-perfècte
sing. 1èra. volessa auessa volgut
2au. volesses auesses volgut
3au. volesse auesse volgut
plur. 1èra. voléssem auéssem volgut
2au. voléssetz auéssetz volgut
3au. volessen auessen volgut
imperatiu
sing. 2au./3au. volgues/volgue*
plur. 1èra. volgam
plur. 2au./3au. volgatz/volguen*
Eth gerondiu non a guaire emplec en aranés. Ei substituït per ua locucion verbau: en voler, en tot
voler, en tot que + temps personau, tot volent…
Eth participi coneish enes darrèri tempsi era foma mès regulara de volut-voluda, mès priorizam
era tradicionau volgut-volguda.
Eth participi masculin plurau tanben a era forma volguts. Cau procurar limitar eth participi -ts tàs
formes substantivades.
Era segona persona deh singular deth preterit a era forma voleres. Er imperfècte coneish, tanben,
voleva, voleves…
Eth preterit a, tanben, es formes volguí, volguís/volgueres, volguec…
Er imperfècte de subjontiu a, tanben, era forma volguessa, volguesses, volguesse…
* Era segona forma ei era de cortesia dera segona persona e correspon, tanben, ara tresau persona.
99