ΓΛΩΣΣΑ

Καλολογικά Στοιχεία

Όλα τα γλωσσικά στολίδια που χρησιμοποιούμε στην έκθεση μας λέγονται

καλολογικά στοιχεία ή σχήματα λόγου και είναι τα παρακάτω:

Κοσμητικά επίθετα. Τα επίθετα στολίζουν (κοσμούν) το λόγο (προφορικό και

γραπτό). Στολίδι στην έκθεση δεν είναι το απλό επίθετο, αλλά το κοσμητικό επίθετο
π.χ.  α) απλό επίθετο: λευκός κρίνος, β) κοσμητικό επίθετο: ολόλευκος κρίνος

Παρομοίωση. Όταν θέλουμε να δείξουμε την ομοιότητα μεταξύ δύο προσώπων ή

πραγμάτων. Στις παρομοιώσεις χρησιμοποιούμε επιρρήματα όπως: καθώς, σαν, ως.
Π.χ. Οι άνθρωποι έτρεχαν σαν λαγοί.

Προσωποποίηση. Δίνει μορφή σε άψυχα πράγματα. Π.χ. Λευτεριά για λίγο πάψε να
χτυπάς με το σπαθί

Μεταφορά. Η κύρια σημασία μιας λέξης μεταφέρεται σε άλλη λέξη. Π.χ. γλυκό
αχλάδι = κυριολεξία, γλυκιά κουβέντα = μεταφορά

Πλεονασμός. Όταν σε μια φράση χρησιμοποιούμε περιττές λέξεις. Π.χ. τον είδες με
τα μάτια σου γιαγιά το βασιλέα;

Υπερβολή. Υπερβάλλουμε τα πράγματα, ώστε η αξία τους να γίνεται πιο

εντυπωσιακή. Π.χ. Σαν δύο βουνά οι πλάτες του σαν κάστρο η κεφαλή του.

Αντίθεση. Χρησιμοποιούμε λέξεις με αντίθετη έννοια. Π.χ. Λυπημένος –

χαρούμενος, γέλιο – κλάμα.

Συνώνυμες λέξεις. Για να μην επαναλαμβάνουμε στην έκθεσή μας τις ίδιες λέξεις
χρησιμοποιούμε άλλες με την ίδια σημασία, που λέγονται συνώνυμες. Π.χ. Βλέπω,
παρατηρώ, αντικρίζω, κοιτάζω κ.α.

Περίφραση. Εκφράζουμε ένα νόημα με πολλές λέξεις. Π.χ. Ο Γέρος του Μοριά αντί
ο Κολοκοτρώνης.

Αλληγορία. Με την αλληγορία άλλα εκφράζουμε και άλλα εννοούμε. Π.χ. ο Αϊ-
Νικόλας άσπρισε τα γένια του (χιόνισε).

Συνεκδοχή. Όταν μεταχειριζόμαστε μια λέξη που φανερώνει το μέρος αντί του όλου
ή το ένα αντί των πολλών. Π.χ. Οι Τούρκοι έχουν το μάτι τους στο Αιγαίο, αντί οι
Τούρκοι θέλουν να πάρουν το Αιγαίο, άναψε το τουφεκίδι, αντί άρχισε ο πόλεμος.

Ευφημισμός. Χρησιμοποιούμε λέξεις με καλή σημασία για να αποφύγουμε άλλες

που έχουν κακή σημασία. Π.χ. Εύξεινος Πόντος αντί Μαύρη Θάλασσα. Γλυκάδι αντί
ξύδι.

Μετωνυμία. Φανερώνει το ένα αντί του άλλου ανάμεσα σε δύο αντικείμενα ή δύο
έννοιες, που έχουν κάποιο κοινό γνώρισμα. Π.χ. Διαβάζω Δροσίνη, αντί διαβάζω
ποιήματα του Δροσίνη, πέσανε τα Γιάννενα γλυκά να κοιμηθούνε, αντί πέσανε οι
Γιαννιώτες να κοιμηθούν.
Κύκλος. Μια πρόταση αρχίζει και τελειώνει με την ίδια λέξη.

Οξύμωρο σχήμα. Δύο λέξεις οι οποίες φαίνεται ότι έχουν κάποιο κοινό ενώ η μία
αποκλείει την άλλη. Π.χ. Δώρον άδωρον, είναι έξυπνος μπούφος.

Πρωθύστερο σχήμα. Εκφράζεται πρώτα εκείνο που λογικά και χρονικά είναι
δεύτερο. Π.χ. Ο Μάης με τα λουλούδια και ο Απρίλης με τα ρόδα.

Επανάληψη. Π.χ. Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια.

Οι σύνθετες λέξεις στολίζουν την έκθεση. Π.χ. δροσοστάλαχτη, τριανταφυλλόχρωμα

μυριοπλουμισμένη κ.α.
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ο
Βήμα 1

Το πρόβλημα του/της …………….

Το φαινόμενο του/της …………….
Το ζήτημα του/της ………………..
Το θέμα του/της …………………..

Βήμα 2ο
 
απασχολεί έντονα (την οικογένεια ή την κοινωνία κ.λ.π.)

έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις στην εποχή μας

συμβάλλει ποικιλοτρόπως στην ανάπτυξη (της κοινωνίας ή των ανθρωπίνων

σχέσεων ή της παιδείας κ.λ.π.)

έχει μεγάλη σημασία για την πρόοδο (της κοινωνίας ή της παιδείας κ.λ.π.)

είναι το θεμέλιο (του πολιτισμού ή της κοινωνίας κ.λ.π.)

έχει καταστρεπτικές συνέπειες (για την κοινωνία ή την οικονομία κ.λ.π.)

 
Βήμα 3ο
 
Στην παρούσα επιστολή μου

Στην ομιλία μου

Στην παρούσα εισήγησή μου

Στη συζήτησή μας

 
Βήμα 4ο
 
θα προσπαθήσω να εκθέσω όσο το δυνατόν πιο διεξοδικά και πειστικά

τις προτάσεις μου για την αντιμετώπισή του

τις αιτίες που το προκαλούν

τις συνέπειές του (αρνητικές ή θετικές για τον άνθρωπο ή την κοινωνία κ.λ.π.)

τις επιδράσεις του (αρνητικές ή θετικές για τον άνθρωπο ή την κοινωνία κ.λ.π.)

τη σημασία του (για τον άνθρωπο ή την κοινωνία κ.λ.π.)

τη συμβολή του (στην πρόοδο του ανθρώπου ή της κοινωνίας κ.λ.π.)

τους λόγους για τους οποίους συμβουλεύω ή καλώ (τους συμμαθητές μου ή την
πολιτεία κ.λ.π.) να ...
..................................
 ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ο
Βήμα 1
 
Είναι φανερό, λοιπόν, ότι

το πρόβλημα του/της …………….

το φαινόμενο του/της …………….
το ζήτημα του/της ………………..
το θέμα του/της …………………..

προάγει-ωφελεί-καλυτερεύει-βελτιώνει

(εάν η έννοια του θέματος έχει θετικό περιεχόμενο)

                ή

βλάπτει-ζημιώνει-φθείρει-επιδεινώνει

(εάν η έννοια του θέματος έχει αρνητικό περιεχόμενο)

 
Βήμα 2ο
 
τον  υλικό πολιτισμό (εμπόριο, βιομηχανία, γεωργία, τεχνολογία, οικονομία κ.λ.π.)

τον πνευματικό πολιτισμό

(τέχνες, γράμματα, επιστήμη, ηθική κ.λ.π.)

το φυσικό περιβάλλον
(χλωρίδα, πανίδα, δάση, ποτάμια, θάλασσες, έδαφος, ατμόσφαιρα, υπέδαφος
κ.λ.π.)

τις ανθρώπινες σχέσεις (αλληλεγγύη, ειρήνη, συνεργασία, ομόνοια, κοινωνικότητα

κ.λ.π.)

τους θεσμούς (οικογένεια, εκκλησία, εκπαίδευση, πολίτευμα, φορολογικό σύστημα

κ.λ.π.)

τις συνθήκες διαβίωσης

(ελεύθερος χρόνος, ψυχαγωγία, κατοικία, ιατρική ή φαρμακευτική περίθαλψη
κ.λ.π.)

τη σωματική ή ψυχική υγεία