8.

SINIF
TÜRKÇE - 1. BÖLÜM: SÖZCÜGÜN ANLAMI SADIK UYGUN YAYINLARI
K AV R A M H A R İTA L A R I
ı ve yan birbirinin yerini
temel anlam Eş anlamlı sözcükler cümlede
Bir sö zc üğ ün
aranmaz. söz gruplarındaki Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler
da sesteşlik tutabilir. Ancak kalıplaşmış
anlamı arasın lerin yerine eş an-
(deyim, atasözü vb.) sözcük Sözcük anlamca geniş kapsamlıysa genel, dar kapsamlıysa özel anlam içerir.
suya daldı.
3 Yunuslar lamlısı kullanılamaz.
yapacak- 3 Varlık › Canlı › Bitki › Çiçek › Gül ⇒ Genelden özele
lda doktora
3 Hangi da 3 Beyaz akçe siyah gün için
dir.
3 İstanbul ‹ Türkiye ‹ Avrupa ‹ Dünya ‹ Evren ⇒ Özelden genele
sın? (Ak) (ka ra)

Gerçek Anlam (Temel Anlam)

• Sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır. • Bilim, Terim A
sanat ,
spor v nlam
• Sözlükte ilk sırada yer alır. 3 Kö
prü (m b. alan
lara ait
imari t s özc ü k
3 Sıcak sudan eli yandı. Bazı te erim) lerdir.
rim örn Pe r d e
ekleri: (tiyatr
3 Bugün hava çok sıcak. Futbol: o terim
penalt i)
ı, ofsa
Müzik: yt , taç
sol ana , kalec
htarı, n i...
ota, po
r te, rit
im, me
lodi...
Yan Anlam
• Sözcüğün temel anlamına bağlı kazandığı yeni
anlamdır.
Mecaz Anlam
• Yan anlam ve temel anlam arasında mutlaka • Sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzakla-
şekil veya görev bakımından bir anlam ilgisi Zıt Anlamlı Sözcükler Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
şarak kazandığı yeni ve soyut anlamdır. Anlamca birbirlerinin karşıtı olan sözcüklerdir.
olmalıdır.
• Deyimlerde sıkça görülür. Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklerdir.
3 Arda’nın kolu kırılmış. (gerçek anlam) 3 Siyah - Beyaz
3 Her işe burnunu sokuyor. 3 Matem - Yas 3 Kelime - Sözcük
3 Kapının kolu kırılmış. (yan anlam) 3 Çalışkan - Tembel
3 Bu mücadeleye yüreğini koymuştu. 3 Kırmızı - Al 3 Siyah - Kara
3 Genç - Yaşlı
3 Güzel - Çirkin

N icel - Nitel Anla

Bir sözcük sayı
labilir, ölçülebi m
ölçülemeyen öz lir özellikte ise
nicel; sayılamay
ellikteyse nite
ldir. an, Yakın Anlamlı Sözc
3 Annem lezz
etli yemekler ya
ükler
par. Benzer anlamlı ve
aralarında anlam
nitel (ölçülemez
) cüklerdir. Cümled
farkı olan söz- Somut - Soyut Anlam Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
3 Babası uz e birbirinin yerini
un boyluydu. tutamazlar. Bir sözcüğü duyularımızdan en az biriyle algı- Yazılışları aynı anlamları farklı olan sözcüklerdir.
3 Dargın - Küskün
nicel (ölçülebili layabiliyorsak somut, algılayamıyorsak soyut Düzeltme işareti(^) sesteşliği bozar.
r) 3 Çekinmek - Ka
çınmak sözcüklerdir.
3 Bu iş kârlı. / Bugün hava karlı.
3 Tutmak - Yaka 3 Şemsiye ➡ Somut 3 Elektrik ➡ Somut
lamak Sesteşlik yok!
3 Soğuk - Serin 3 Mutluluk ➡ Soyut 3 Rüya ➡ Soyut
3 Sen yüzüme baksana. / Bana yüz TL ver.
Sesteşlik var.

www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

8. TÜRKÇE - 2. BÖLÜM: FİİLİMSİLER SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF

• Fiillere “-ma, -ış, -mak”

eklerinin getirilmesiyle yapılan Fiillere birtakım ekler
ve cümlede isim görevinde getirilerek türetilen ve
kullanılan sözcüklerdir. cümle içinde isim, sıfat,
• Ekleri “mayışmak” şeklind
e zarf görevi üstlenen
kodlanabilir. sözcüklere “fiilimsi
✓ -me: okuma, görme, yazm
a... (eylemsi)” denir.
. •Fiillere “-ken, -eli, -esi, -e, -meden, -dikçe, -ince, -ip, -erek,
✓ -iş: geliş, duruş, bakış..
mak... -diğinde, -er -mez...” eklerinin getirilmesiyle yapılan fiilimsilerdir.
✓ -mek: yüzmek, uçmak, koş
suzluk eki ile karıştırılmamalıdır. •Ekleri “Kenyalı Asiye emeden ince ip arakladıkça” şeklinde kodlana-
• İsim-fiil eki olan “-me, -ma” olum
✓ Oraya bir daha gitme. →
olumsuzluk eki bilir.

✓ Arkadaşımın gitmesini bek

liyorum. → isim-fiil ✓ -ken: giderken -ince: çıkınca
. -eli: geleli -ip: gelip
• Kalıcı adlar fiilimsi değildir
vb. -esi: yaşanası -erek: susarak
✓ dolma, sarma, danışma
tı. → kalıcı ad -e...-e: baka baka -er...-mez: gelir gelmez
✓ Dün annem dolma yap
or. → isim-fiil -meden: oturmadan -e: sora
✓ Suyun dolması zaman alıy
• Zarf-fiiler cümleye,
zaman → Yaşadıklarını, duyunca kulaklarına inanamadı.
gibi olumsuzluk eki durum → Yaşadıklarını gülerek anlattı.
• Fiilimsiler de fiiller
lıcı adlar da olum- anlamı katar.
alabilir bu yüzden ka
a ayırt edilebilir. • Zarf-fiiller cümlede zarf görevindedir. Eyleme sorulacak “ne zaman ve nasıl” sorularına
Fiilimsiler, çok uzun cü
mleler kurulma- suzluk eki yardımıyl
birine bağlamaya ✓ Bilgileri danış
madan alabilirsin. yanıt verir.
sına ve cümleleri bir
yardımcı olur. olmadığı için ✓ Her şeyi öğrenince anlatacak. (Ne zaman?)
n gözünü salondaki danışmama →
✓ Mektubunu açarke kalıcı addır. • Fiillere “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerinin getirilmesiyle yapılan ve cümlede sıfat zarf (zarf-fiil) yüklem (eylem)
a aklından geçen-
pencereye dikip hızlıc ve adlaşmış sıfat görevinde kullanılan sözcüklerdir.
lıştı.
leri kontrol etmeye ça
• Ekleri “Anası mezar dikecekmiş.” şeklinde kodlanabilir.
✓ -en: gelen insanlar, çalışan araba ✓-esi: yıkılası dağlar, görülesi manzara
✓ -mez: yenilmez savaşçı, utanmaz adam ✓-er: gider defteri, bakar kör
✓ -dik: çıkmadık can, bildik insan ✓-ecek: gelecek günler, yıkılacak bina
Fiilimsiler,
-miş: tanınmış öğretmen, dökülmüş saç ek eylem
✓
• Amac olarak yü
ım seni g klem olab
• Adlaşmış sıfat: Sıfat-fiillerin nitelediği isimler düşer ve isimlerin aldığı ekleri de fiilimsi almaya ömekti. ilirler:
gömek -
devam eder. ad eylem
eki
idi
ek fiil
✓ Gelen misafirleri tek tek karşıladı. → sıfat - fiil Bazı fiilim
si ekleri b
✓ Gelenleri tek tek karşıladı. → adlaşmış sıfat Cümledek içim olara
i görevine k zaman e
Fiilimsiler, iş ve hareket anlamını • “-ecek, -er, -miş” ekleri cümlede kullanımına göre: dikkat ed klerine be
-ecek, -m il m elidir. nzer.
korumakta oldukları için fiile benzer. iş, -dik, -
✓ sıfat-fiil → Gelecek günler mutluluk dolu... mez, -ar...
✓ ad → Gelecek hepimiz için bilinmezdir.
www.sadikuygun.com.tr ✓ zaman eki → İsmail yarın gelecek. UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI
 8. TÜRKÇE - 3. BÖLÜM: CÜMLEDE ANLAM SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF

Bir eylemin sonucunun

kesin olmadığı cümlelerdir.
Cümlede eylemin yapılma • Bu hastalık atlatılabilir.
gerekçesi varsa cümle
neden - sonuç cümlesidir.

ilgili önceden
Bir olay ya da kişi ile
da olumsuz
Bir eylem başka bir eylemi edindiğimiz olumlu ya
rdir. Bir sorun ya da konuyla ilgili
gerçekleştirmek amacıyla yargı bildiren cümlele
e sın av ı kazanmayı ikaz bildiren cümlelerdir.
yapılıyorsa cümle amaç - • Bu gidişl
ün.
sonuç cümlesidir. ancak düşünde görürs • O düğmeye basmayın.
Başkasına ait sözün değiştirilmeden tırnak içinde ya da virgülle
aktarılmasıdır.
• Hakan: “Buraya gel.” demiş.
• Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, demişti Ulu Önder.

Başkasına ait sözün değiştirilerek aktarılmasıdır.

• Hakan, buraya gelmesini söylemiş.
• Ulu Önder, hayatta en hakiki mürşidin ilim olduğunun altını çizmiş.

Bir olayın ya da
durumun gerçekleş-
mesinin başka bir Şüphe ya da olas
ılık
olayın gerçekleş- bildirmeyen, anla
-
mesine bağlı olduğu mında kesinlik ol
an
cümleler koşul (şart) cümlelerdir.
cümleleridir. • Yarın saat yedi
de
burada olacak.

Bir kişinin kendi davra-

nışları üzerine ortaya
koyduğu yargılardır.

Olmamış bir olayın

sonucu önceden
Beklenti sonucuna ulaşmadıysa gerçekleşmemiş beklentidir. tahmin edilebiliyorsa
Bir durumun doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişi- • Ankara’ya geldiğimde beni arar sanmıştım. bu cümleler tahmin
yorsa bu cümleler öznel cümlelerdir. Durum hedeflendiği gibi gerçekleşmişse gerçekleşmiş beklentidir. cümleleridir.
• Bizi ziyaret edeceğini biliyordum. • Hava bulutlu,
yağmur yağabilir.

Bir olay ya da durum hakkında kişisel ve nesnel görüş içeren

Bir durumun doğruluğu ya da yanlışlığı herkese göre aynı ve Bir cümlede iki farklı
cümlelerdir. Öznel değerlendirmeler ise eleştiridir.
ispatlanabiliyorsa bu cümleler nesnel cümlelerdir. durumun benzer ve
• Şiirin ses uyumu güzeldi. (Eleştiri - Öznel Değerlendirme)
• Son kitabında beş şiir var. (Nesnel Değerlendirme) farklı yönlerinin ele alındığı
cümlelerdir.

www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. TÜRKÇE - 4. BÖLÜM: PARAGRAF YORUMU SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF

Anlatımın Niteliği
Paragrafın Konusu (İçerik)
Doğallık: Olayların olduğu gibi anlatılmasıdır.
“Paragrafta ne anlatılmıştır?” sorusunun yanıtı
Özgünlük: Anlatımın, anlatıcıya özgü nitelikler taşıma-
konuyu verir. Bir paragrafın ilk cümlesi nesnel
yargıya sahipse o cümle genellikle konuyu verir. sıdır.
Millîlik: Anlatımın bir milletle ilgili olmasıdır. • Tablo ve grafikler verilen sayısal
İçtenlik: Anlatılanların yürekten ve duygulu olmasıdır. değerlerin daha iyi algınabilmesi
Paragrafın Ana Düşüncesi Paragrafta Duygular Sadelik (Yalınlık): Anlaşılması kolay sözcükler kullan- için yapılır.
Paragrafın tamamı okunduktan sonra “Verilmek istenen mesaj Paragrafta yazarın iç dünyasına ait Paragraf Oluşturma maktır.
nedir?” sorusuna verilen yanıttır. Paragrafta “kısacası, özet- Evrensellik: Bir olay ya da durumun bütün insanlığı
• Görsel yorumlanırken verilen
pişmanlık, özlem, beğenme, küçümseme gibi Paragrafı oluşturan cümleler belirli bir düzene ve sıraya
le, bu yüzden...” gibi ifadeler varsa o cümle ana düşüncedir. görselde ne görülüyorsa onlar
duygulara yer verilmesidir. uygun olmalıdır. ilgilendirmesidir.
ifade edilmeli, kendi duygu ve
Üslup: Yazarın dili kullanma şeklidir.
düşüncelerimiz görsele katılma-
Paragrafta Yardımcı Düşünceler İçerik: Yazıda anlatılan konudur.
malıdır.
Ana düşünceyi destekleyen yan yargılardır. Yardımcı düşünce Paragrafta Duygular
Parçada yazar; görme, işitme, tatma, dokunma, koklama duyu- Paragraf Tamamlama
sorularında “değinilmemiştir, ulaşılamaz, çıkarılamaz,
larından yararlanabilir. Bu duyulardan yararlanılan paragraflar Paragrafta boş bırakılan yerler tamamlanırken anlam
söylenemez, yoktur” gibi ifadeler kullanılır ve bu ifadelerin
genellikle betimleyici anlatıma sahiptir. bütünlüğüne dikkat edilmelidir.
altı çizilidir. Ana düşünce ile aralarında anlam bağı vardır.

Paragrafın Başlığı Paragrafta

Paragrafın konusunu ve ana fikrini en kısa şekilde Karakterler Paragrafı İkiye Bölme
belirten sözcük ya da sözcük gruplarıdır. (Şahıs Kadrosu) Paragraf ikiye bölünürken bir konudan farklı
Yazar, paragrafta birtakım bir konuya geçen cümlelerden itibaren ikiye
karakterlere değinebilir. (uy- bölünmelidir. İkinci paragrafın ilk cümlesi
Paragrafın Anahtar Sözcükleri sal, neşeli, kızgın vb.) Genelde bağlayıcı ve yön değiştirici ifadelerle başla-
Paragrafın konusunu en açık şekilde ifade eden sözcüklerdir. öyküleyici paragraflarda şahıs mamalıdır.
kadrosu vardır ve karakter- Giriş Bölüm Gelişme Bölümü
Öyküleyici paragraflarda anahtar sözcükler, ana karakterlerle ü
lerin olaylara karşı duruşu Konunun ne oldu Konunun ayrıntılı biçimde ele alındığı bölümdür.
özdeşleşen simge ve kavramlardır. ğu bu bölümde
kişilik özelliğini belirler. aktarılır. Gene Örneklemelere bu bölümde başvurulur.
llikle tek cümle
Paragrafın Akışını Bozan Cümle oluşur. den
Bazen paragrafta bir konu anlatırken farklı bir düşün-
Paragrafta Düşüncenin Yönünü ceye sahip bir cümle araya girer. Bu cümle, paragrafın
Değiştiren İfadeler akışını bozan cümledir ve paragraftan çıkarılmalıdır.
“Ancak, fakat, ama, oysa... ” gibi sözcükler Sonuç Bölümü
paragrafta düşüncenin yönünü değiştirir. Paragraftaki konunun bir
sonuca bağlan-
dığı bölümdür. Genellikle me
saj (ana ileti)
bu bölümde verilir.

Paragrafta Olay, Zaman, Yer, Şahıs ve

Varlık Kadrosu
Öyküleyici paragraflarda olay, yer, zaman ve şahıs ögeleri belirli
bir kural çerçevesinde kullanılır. Bu ögeler öyküleyici paragraflar-
da mutlaka bulunmalıdır.

www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. TÜRKÇE - 5. BÖLÜM: CÜMLENİN ÖĞELERİ SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF • Özne bulunduktan sonra yükleme sorulan “ne” sorus
u belirtisiz nesneyi
buldurur.
• Bir cümle birden çok ögeden oluşabileceği gibi tek
bir yüklemden de oluşabilir.

Yüklemin bildirdiği işi yer, zaman, hâl, azlık-çokluk ve sebep bakımın-

dan tamamlayan ögedir.
yüz-
ögeye “yüklem” denir. Bu Yükleme sorulan,
Cümlede yargıyı taşıyan i bir fiil den ya Yüklemin bildirdiği işi, eylemi yapan ya da cümledeki
az. Yüklem, çekiml
den yüklemsiz cümle olm olu şab ilir.
“Ne zaman, ne kadar,
/ ad soylu sözcükten durumu karşılayan ögedir. Özneyi bulmak için yükleme
da ek eylem almış bir ad niçin, kim ile, ne ile, nereye, nasıl, ne için, kim için?” soruları-
“Kim, Ne?” soruları sorulur. Üç tür özne vardır.
ı top ladı. na yanıt verir.
✓ Kardeşiyle odasın
Yüklem (fiil) ✓ Çocuk içeri baktı.
tad ır. Zarf T. Yüklem (nereye?)
✓ Favori tatlım çikola
Yüklem (ad soylu) ✓ Akşam film izleyeceğiz.
Zarf T. Yüklem (ne zaman?)

• Bir cümleyi oluşturan sözcük ya da sözcük grupla-

rına öge denir. Bir cümlede vurgu:
• Yüklem sondaysa yükleme en yakın ögede,
• Ögeler bulunurken önce yüklemi sonra özneyi daha
✓ Yarışmayı kazanınca çok sevindi.
sonra yardımcı ögeleri bulmamız gerekir.
(vurgu) Yüklem
Yüklem başta, ortada ise veya ad soylu ise bizzat kendisindedir.
✓ Almadın yanına sevdiklerini.
Yüklemin anlamını yer-yön bakımından Yüklem (vurgu)
tamamlayan ögedir.
✓ Ali, iyi öğrencidir.
Yükleme sorulan, Yüklem (vurgu)
“Kime, kimde, kimden, neye, neyde,
neyden, nereye, nerede, nereden?”
sorularına yanıt verir.

✓ Evden apar topar çıktı.

Yer T. Yüklem (nereden?)
✓ Çocuk içeriye baktı.
Yer T. Yüklem (nereye?)

Öznenin yaptığı işten etkilenen varlığa nesne denir.

Yükleme sorulan “Kimi, neyi” sorularına yanıt verir.
Biz ✓ Akşam yemeğini yedik.
G.Ö
(Belirtili Nesne) Yüklem

Yükleme sorulan “Ne” sorusuna yanıt verir.

✓ Ona hediye olarak araba aldım.

(Belirtisiz Nesne) Yüklem
www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI
8. TÜRKÇE - 6. BÖLÜM: YAZIM KURALLARI SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF

apl ar
a r d a hit
mal ar.
v e yazış fle başl
tup har
Mek büyük
ki
kendinden önce
“mi” soru eki
ayrı yazılır.
sözcüklerden

yardımcı eylemle birleşirken

ükler
ses olayı olmuşsa bitişik yazılır. sıımayan sözc
Satır sonuna veya
“hissetmiyorum” rılır “kılavuz-u
heceye göre ay
kıla-vuzu”
Sayılar daima ayrı yazılır.
Üleştirme sayıları
“kırk beş” yazıyla yazılır
“de”yi cümlede çıkarırsak, anla
m
daralıyor ama bozulmuyorsa ayr “şey” kelimesi kendinden
ı
yazılır. önceki kelimelerden ayrı
yazılır. “Her şey, bir
şey...”
“yanlış”

Ülke adları büyük yazılır ve gelen

Büyük harfli kısaltmalara gelen
çekim ekleri ayrılır.
ekler harfin okunuşuna göre geli
r. “Türkiye’de”
“TOK’nin”

www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

8. TÜRKÇE - 7. BÖLÜM: NOKTALAMA İŞARETLERİ SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF

• Tamamlanmamış cümlelerin sonunda kullanılır.

Sen de mi ...
• Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı
• Sevinç, acı, kıvanç, korku gibi duygu ifade eden
açık açık yazılmak istenmeyen sözcük ve bölümle-
cümlelerden sonra ve seslenmelerde kullanılır.
rin yerine konur.
Tüh be, kaçırdık!
Ç...’de güzel bir gündü.
• Alay ve küçümsemeyi belirtirken yay ayraç için-
• Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için
de kullanılır.
kullanılır.
Çocuk tam bir zehir (!), sınıfın yıldızı.
Hey!.. Sana diyorum ya!..
• Karşılıklı konuşmalarda eksik bırakılan yanıtlarda
kullanılır.
—Neredesin?
• Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur. —Şey...
Geç geldin. —Nerede?
• Bazı kısaltmaların sonuna konur. —...
Doç. / Dr. • Alıntılarda alınmayan bölümlerin yerine kullanılır.
• Saat, dakika ve tarihlerin yazımında kullanılır. ...sönmez bu şafaklarda...
21.30 17.01.1935
• Sıra bildiren sayıların sonuna konur.
2. 5.

• Özel adlara gelen çekim eklerini ayırmada kullanılır. Van’dan

• Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmada kullanılır. TDK’nin THY’ye Özel ada gelen yapım ekinden sonra
• Sayılara gelen ekleri ayırmada kullanılır. 2’nci 5’inci → Türkçenin
• Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarının ara- • Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayır- Sonunda 3. tekil kişi iyelik eki alan
sında kullanılır. özel ada başka iyelik eki getirildiğinde
• Cümle içinde virgülle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için kullanılır. mak için kullanılır. Koray Bey’in, Zeliş Hanım’a
Elma, armut, muz aldık.
Kırtasiyeden kalem, kalemtıraş, cetvel; kitapçıdan şiir ve hikâye kitabı aldım. • Kesme işareti aşağıdaki durumlarda kullanılmaz! → Boğaziçi Köprümüz
• Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kul-
• Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır. Kurum, kuruluş adlarında → Türk Tarih Kurumunda
lanılır.
At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
Gördüm, alıştım, sevdim.
• Ögeleri arasında virgül bulunan cümlelerde özneyi ayırmak için kullanılır.
• Yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirt-
Yazdığı roman; bağlayıcı, sürükleyici ve şaşırtıcı bir etkiye sahipti.
mek için kullanılır.
Bayrak, rüzgârla dalgalanırken içimi bir se- • Soru anlamı taşıyan cümle veya sözlerden sonra konur.
vinç kapladı. Nasılsın? Adın?
• Anlam karışıklığını gidermek için kullanılır. • Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih
Genç, adama kızgındı. / Genç adama gibi bilgiler için kullanılır.
kızgındı. Nasrettin Hoca (1208? - 1284)
• Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerin-
den sonra kullanılır.
Buraya gel, dedi. • Tiyatro metinlerinde çeşitli açıklamalar ve oyuncuların hareketlerini belirtmek için kullanılır.
• Ara sözler ve ara cümleleri ayırmada kullanı- Yaşlı adam - (Gülümseyerek) Sen mi geldin yavrum?
lır. • Cümleyle doğrudan ilgisi olmayan açıklamalar için kullanılır.
Memleketim, Adana’m, yüreğimde durur. Matematik ve geometri (İkisi birbirine karıştırılmamalı.) alanında başarılı çalışmalar yaptı.
• Kendisiyle ilgili örnek verilecek veya açıklama yapıla-
• Anlamı güçlendirmek için tekrarlanan söz- • Alay, kinaye, küçümseme anlamında kullanılan ünlem işaretini ve şüphe edilen bilgi için kullanılan
cak ifadelerden sonra kullanılır.
cüklerin arasına konur. soru işaretini belirtmek için kullanılır.
Meyveler: ananas, kiraz ve çilek.
Güldü, güldü, güldü de güldü. Yardımları Ahmet Bey (1882? - 1925) yapmış.
• Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan
• Onay, ret sözcüklerinden sonra konur. Bütün bu yemekleri tek başına (!) pişirmiş.
kişinin adından sonra kullanılır.
Hayır, sakın söyleme! • Alıntıların aktarıldığı eser ve yazarlar yay ayraç içinde gösterilir.
Karagöz : Neredesin Hacı Cavcav?
• Kitap künyelerinde kullanılır.
Hacivat : Buradayım iki gözüm. “İzmir üzerine bir şehir daha yoktur!” diyorlar. (Yahya Kemal Beyatlı)
Ayşen Gençay, Pratik Türkçe 1, Sadık Uygun
• Sözcüklerin okunuşu veya eş anlamlısı yay ayraç içinde yazılır.
yay, İstanbul, 2016
Shakespeare (Şekspir) isim (ad)
www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI
8. TÜRKÇE - 8. BÖLÜM: METİN TÜRLERİ SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF

Herhangi bir konuda, kesin kurallar

Toplumların ve fertlerinin
başından geçmiş ya da geç-
mesi mümkün olayları geniş
olarak, ayrıntılarıyla anlatan
yazı türüne roman denir.
• Yaşanmış veya yaşanabilir
olaylar anlatılır.
koymadan, düşünceleri ispatlamadan anlatan
yazılardır. İçten bir dil kullanılır. Yazar kendi
• Geniş bir zaman dilimini
kendine konuşur gibi yazar.
kapsar.
• Olayla ilgili yer ve zaman
bellidir.
• Öyküye göre uzun
eserlerdir.
• Karakter sayısı fazladır.

Herhangi bir konuda bilgi vermek için yazılan yazılar-

Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olan olayları belli bir plan çerçevesi içinde
yer ve zamana bağlı olarak anlatan yazı türüne öykü denir.
• Yaşanmış veya yaşanabilir olaylar anlatılır.
• Dar bir zaman dilimini kapsar.
• Olayla ilgili yer ve zaman bellidir.
• Romana göre kısa eserlerdir.
• Serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur.
• Kısa soluklu eserlerdir.
• Olaylar, başlangıçtan sona doğru giden bir olayın bir anlık parçasıdır.
dır. Bilimsel verilerden yararlanılır. Gazete ve dergi
yazısıdır. Edebî bir üslup kullanılır.
Bir ulusun kahramanlıklarını, savaşlarını ve büyük toplum
sal olaylarını anlatan ve genellikle
şiik (nazım) biçiminde oluşturulan eserlere destan denir.
• Yazı türleri içinde en uzun olanıdır.
• Efsaneden sonra bilinen en eski türdür. Bir yazarın, herhangi bir konu üzerinde, kişisel anlayış,
• Sözlü edebiyatın ürünüdür ancak görüş ve düşüncelerini güzel bir üslupla, hiçbir kanıtlama
sonradan yazıya geçirilen destanlarda gereği duymadan anlattığı yazı türüne fıkra denir. İki tür
vardır. fıkra vardır: Gazete fıkraları, hükteli hikayecilik türünde
• Olağanüstü olaylar ve kahramanlar fıkralar. Yazı türü olarak “gazete fıkraları” kabul
vardır. edilmektedir. Gülmece yazılardan olan fıkraları, gazete
yazı türü olan fıkrayla karıştırmamalıyız.

www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
TÜRKÇE - 8. BÖLÜM: METİN TÜRLERİ - II

www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. TÜRKÇE - 9. BÖLÜM: FİİLDE ÇATI SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF

Bazı cümlede işi yapan kişi ya da varlığın öznenin

yaptığı işten yine kendisi etkilenebilir.
• Koray akşam yıkandı.
İşi yapan kişi ➡ Koray
İşten etkilenen kişi ➡ Koray

Çekimli bir fiilden oluşan yüklemin

nesne ve özneye göre gösterdiği
durumlara çatı denir.

Geçişli f
iillere “-
eklerind r, -t, -tır
en biri g ”
Çatı yalnızca fiil cümlele- fiile “İşi e tiril
rinde aranır. İsim cümle- başkasın erek
anlamı k a yaptırm
atılabilir a”
lerinde çatı aranmaz. .

Yüklem olan sözcüğe getirilen “-ş” eki
eylemin birlikte ya da karşılıklı yapıldığı
anlamı kazandırır.
• ... selamlaştılar (karşılıklı)
• ... uçuştular (birlikte)
www.sadikuygun.com.tr
Geçişli Fiil
Nesnesi olan ya da nesne alabilen eylemlerdir. Geçişsiz Fiil
• Öykü, yeni aldığı kitabını bir Nesne almayan fiillerdir.
Etken Fiil Belirtili Nesne • Bebek durmadan ağlıyordu.
Yüklem
İşi yapan ge haftada okudu. (Geçişli fiil)
rçek bir özne
nin bulunduğ (Neyi, Kimi, Ne?)
• Sıla, yeni ta u fiillerdir. Edilgen Fiil (Neyi?)
nışt ığı arkadaşını İşi yapan kişinin veya varlığın belli olmadığı fiillerdir.
Gerçek Özne çok sevdi.
Bazı cümlelerde fiil geçişli olduğu hâlde cümlede
Etken Fiil • Toplantı dün sabah yapıldı. nesne bulunmayabilir. Bu fiiller yine de geçişlidir.
Sözde Özne Edilgen Fiil
Doğa olaylarından söz ede
n cümleler etken çatılıd • Zeynep dün akşam görmüş. Geçişsiz fiiler “-t, -r, -dır” ekleri
• Dün kar yağdı. ır.
Edilgen fiiller nesne - yüklem (Neyi?) getirilerek geçişli yapılabilir.
Etken ilişkisine göre geçişsizdir.
Edilgen
• Yaptığı şakayla annesini güldürdü.
• Camlar silindi.
Geçişsiz
irildiğinde anlam-
Bir cümlede gerçek özne ya da gizli özne varsa Bir fiilin önüne “onu” sözcüğü get
orsa geçişsizdir.
fiil etken çatılıdır. Eğer sözde özne varsa, işi “-l” veya “-n” ekini alan fiiller her zaman edilgen lı oluyorsa geçişli, anlamsız oluy
yapan belli değilse fiil edilgen çatılıdır. fiil değildir. Önemli olan cümledeki öznenin
yüklemdeki işi yapıp yapmamasıdır. • Sevdik ➡ Onu sevdik. (✔)
SÖ Çamaşırlar yıkandı. ➡ Edilgen
• Tuğra, hızlı bir şekilde giyindi. (Burada işi, • Yıkanmış ➡ Onu yıkanmış. ( X)
Çamaşırları yıkadı. ➡ Etken yapan belli olduğu için bu fiil etken bir fiildir.)
UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI
8. TÜRKÇE - 10. BÖLÜM: CÜMLE TÜRLERİ SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF

r
G ö r e Cümlele
e
Yüklemin Yerine Göre Cümleler n Türün mlelerdir
.
Yüklemi i çekimli fiil olan cü
1. Kurallı Yüklemi sonda olan cümlelerdir. Yüklem la çözerd
i.
1. Fill r ı s o ğ u k kanlılık
n ya
(Düz) i Olayla
• Sir Arthur Conan Doyle tarafından yazılmıştır. Cümles • ekim le n m iş bir adda
ir.
Cümle le ç lelerd
ek eylem luşan cüm
Yüklemi c ü k t e n o
2. Devrik Yüklemi başta ya da ortada olan cümlelerdir. 2. Ad lu bir söz
Yüklem sesteş ya da ortak köklü olduğunda cümlenin anlamına göre yüklem
s i da ad soy bir dedek
tifti.
türünü belirlemek gerekir. Çünkü bu tür sözcükler hem ad hem fiil olabilir. (Kuralsız) • İngiliz hayali bir dedektiftir, Sharlock. C ü m l e uk o p a r a n
• Tuttuğun
Cümle
O gelmiş geçmiş en iyi yazar.
Ad Ad cümlesi
• yazar 3. Eksiltili Yüklemi olmayan cümlelerdir.
Yıllardır roman yazar. Cümle • Karşınızda, sırlarla dolu birçok roman....
Fiil
Fiil cümlesi

• Bir cümlenin yüklemi fiilimsi ise o cümle ad cümlesidir.

• Başarının anahtarı çalışmaktır. fiilimsi
Yapısına Göre Cümleler ad cümlesi

1. BASİT (TEK • Tek yargı bildiren,

YÜKLEMLİ) • Fiilimsi içermeyen cümlelerdir.
CÜMLE
Olayları yardımcısı ile çözerdi.
yüklem

2. BİRLEŞİK Bir cümle;

CÜMLE • İçinde en az bir fiilimsi bulunduruyorsa, Anlamına Göre Cümleler
• Şart ekiyle birleşmişse, 1. Olumlu Herhangi bir eylemin yapılmış olduğunu veya yapılacağını bildiren
• İçinde başka bir cümleyi aktarıyorsa, birleşik cümledir. Cümle cümlelerdir.
Bunu çözersek katili buluruz. • Onunla ders çıkışı görüşeceğim.
yan cümle temel cümle

Sherlock “Hayat bir bulmacadır.” demiş. 2. Olumsuz Eylemin yapılmadığını, sözü edilen yargının gerçekleşmeyeceğini
yan cümle Cümle bildiren cümlelerdir.
temel cümle • Bazı cümleler yapıca olu • Onunla ders çıkışı görüşmeyeceğim.
msuz ama anlamca
olumlu olabilirler.
3. SIRALI • Birden fazla yüklem (yargı) içerir. Sen istersin de yapmaz
mıy ım?
3. Soru Soru anlamı taşıyan cümlelerdir.
CÜMLE • Cümleler virgül veya noktalı virgül ile sıralanır. (yaparım) Cümlesi • Onunla ders çıkışı görüşecek misin?
Ayağa kalktı, koşmaya başladı.
• Bazı cümleler yapıca olu 4. Ünlem Sevinç, korku, acıma, heyecan vb. duyguları ifade eden cümlelerdir.
mlu ama anlamca
olumsuz olabilir. Cümlesi • Hey, onunla ders çıkışı görüşsene!
4. BAĞLI • Birden fazla yüklem (yargı) içerir. Ne sen beni unut ne de ben
CÜMLE seni unutayım.
• Cümleler birbirine “bağlaç” ile bağlanır. (unutma) • Bir cümlede
(unutmayayım)
Sizinle gelirim ama çok konuşmam. “yok ve değil” sözcük
kullanılmışsa leri bir arad
bağlaç , bu cümle bi a
olumludur. çimce olumsu
z anlamca
Elbette bu de
dektifin de çö
zemediği dava
yok değil.
var

www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
TÜRKÇE - 11. BÖLÜM: ŞİİR BİLGİSİ

Şiir yazan kişiye “Şair

/ Ozan” denir.

Kişileştirme (Teşhis)
İnsan dışındaki varlıklara insana ait özellikle-
Duygusal konuların anlatıldığı şiirlerdir. Eski Yunan rin verilmesidir.
Edebiyatı’nda “lir” adlı müzik aleti eşliğinde söylen- • Kuşlar hep birlikte şarkı söylüyor.
diği için lirik şiir olarak anılır.
Öğüt veren, ahlak aşılayan şiirlerdir.
Fabllar öğüt vermesi açısından bu
şiir türünde değerlendirilir.

Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak (....)

Ben aşkınla bahar getirdim sana Tilki anlatmış hünerlerini
Konuşturma (İntak)
Tozlu yollardan geçtiğim uzak İnsan dışındaki varlıkların insan gibi Görünce kedinin ilgilendiğini
İklimden şarkılar getirdim sana
Benzetme
konuşturulmasıdır. Yanına yaklaşıp “korkarım,” demiş
Aralarında ilgi bulunan iki unsur-
(A. M. Dıranas)
dan güçsüz olanın güçlü olana ben- • “Dokunma!” diye bağırdı menekşe. “Hünerlerin yoksa alt ederler seni
zetilmesidir. (...)
Selim kedi gibi uysaldır.
Benzetme Tam Uyak
Benzeyen
Yönü
Cinaslı Uyak
Dize sonlarındaki iki ses
Kendisine Benzetme benzerliğidir. Tunç Uyak Dize sonlarındaki sesteş söz-
Benzetilen Edatı Dize sonlarında bir kelimenin diğerinin cüklerin yarattığı ahenktir.
Güneş ufkun kenarından • .............. insan
Doğa güzelliklerini, kır ve çoban hayatını anlatan şiirlerdir. Günümüz-
Yavaş yavaş yükseliyor • .............. heyecan Zengin Uyak
içinde geçmesidir. • Niçin açmış gül erken
de anlam genişlemesine uğrayarak doğanın güzelliklerini anlatan tüm
şiirler için kullanılır. Çölün kumulları ardından Dize sonlarındaki üç ya da
• .............. düz • Nazlı yârim gül erken
Tezat • .............. gündüz
Serin rüzgarlar esiyor daha fazla ses benzerliğidir.
Birbirine karşıt kavramlar
arasında ilişki kuruluyorsa. • .............. bıraktık
Abartma • .............. artık Dize sonlarındaki eş görevli ek ve
• Bir kız vardı yok gibi öyle güzel. sözcüklerin benzerliğidir.
Bir özelliğin ya da durumun olduğundan
çok ya da az gösterilmesidir. • .............. sözler onda
• Gözüm yaşı değirmeni döndürür. • .............. gözler onda

Bir kişiyi, olayı ya da toplumu eleştiren şiirlerdir. Adını Yunan

Yiğitlik, kahramanlık ve savaş konularının anlatıldığı şiirlerdir. Mitolojisi’nde geçen “Satir” adlı canlıdan alır.
Şiirin geneline hâkim
ana duyguya “Tema” Adını “destan” anlamına gelen “Epope” sözcüğünden alır. Bu yüz-
den “Destansı Şiir”de denilebilir. Yiyin efendiler yiyin, bu han-ı iştiha sizin,
denir.
Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin!
Parlak tolgası sallanıyordu şakaklarında,
Verir zavallı memleket, verir ne varsa, malını
Sıralar boyunca bir gidip bir geliyordu,
Vücudunu, hayatını, ümidini, hayalini
Geriler mi gerilemez mi deniyordu sıralar,
Bütün ferağ-ı halini, olanca şevk-i balini.
Ama Akhaların yürekli göğüsleri kıpırdamadı,
Hemen yutun düşünmeyin haramını, helalini...
İlkin Aias büyük adımlarla yürüdü,
(Tevfik Fikret)
Seslendi, meydan okudu ona:
(Homeros)

www.sadikuygun.com.tr UYGUN TÜRKÇE 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI