You are on page 1of 18

Zıt Anlamlı Sözcükler

Zıt Anlam Nedir

Anlam yönünden birbirine ters düşen, birbiriyle "karşıtlık" gösteren sözcükler dilimizde daha
yaygın bir şekilde "zıt anlamlı kelimeler" olarak adlandırılır. Türkçede, her kelimenin bir karşıtı
veya tam zıddı olmayabilir; yani her kelimenin hem eş anlamlısı hem de zıt anlamlısı olmayabilir.
Nitelik ya da nicelik ifade eden sözcükler, genellikle sıfatlar ve zar ar, karşıt anlamlı sözcüklerin
en sık rastlandığı kategorilerdir.

Bu tür kelimeler, özellikle dilin çeşitliliğini ve zenginliğini artıran unsurlardan biridir. Özellikle
dilin betimleyici yönü açısından, zıt anlamlı sözcükler büyük bir öneme sahiptir. Örneğin, "güzel"
kelimesinin zıt anlamlısı "çirkin", "yüksek" kelimesinin zıt anlamlısı "alçak" gibi. Ayrıca, zıt
anlamlı kelimeler, anlatılmak istenen durum veya konunun daha geniş bir perspektifte
değerlendirilmesini sağlar.

Zıt Anlamlı Kelimeler Örnek Cümleler

Şiirlerinde yeni konuları eski biçimlerde işlemiştir.


Eleştirmenin görevi, bir sanatçıyı övmek ya da yermek değildir.
İyi romancının kurguladığı karakterleri kötü bir üslupla anlatması düşünülemez.
Yukarıdaki cümlelerde renkli yazılan sözcükler, anlamca birbiriyle çelişen zıt (karşıt) anlamlı
sözcüklerdir.

Zıt Anlamlı Kelimelerin Özellikleri

1. Karşıt Anlamlı Sözcüklerin Koşulları:


- Karşıt anlamlı kelimelerin her ikisi de, ya somut anlam ya da soyut anlamlı olmalıdır. Yani biri
mecaz anlam, diğeri gerçek anlam barındırmamalıdır.

2. Olumsuzluk ve Zıtlık Farkı:


- Bir kelimenin negatif formu, o kelimenin zıt anlamlısı değildir. Negatif form sadece eylemin
yapılmadığını belirtir, fakat zıt bir durumu ifade etmez.

3. Fiiller ve Zıtlık İlişkisi:


- Fiilin olumlu ve olumsuz formları arasında zıtlık ilişkisi kurulamaz. Bunlar yalnızca eylemin
meydana gelip gelmediğini gösterir. Gerçek bir zıtlık için farklı bir sözcük kullanılmalıdır.
- Örnek: "beklemek" (olumlu) ile "beklememek" (olumsuz) arasında zıt anlamlılık ilişkisi yoktur.

“Bebek gülüyor” cümlesi olumludur.


Bu cümlenin olumsuz hâli. “Bebek gülmüyor.”dur. Yani gülmek ile gülmemek kelimeleri zıt
anlamlı değildir. Gülmek kelimesinin olumsuzu “gülmemek”, zıt anlamı ise “ağlamak”tır.

• nce izgili kuma ları tercih ediyorum. (kalın)


• Ahmet geldi ine g re tela lanmamıza gerek yok. (gitti ine)
• Bu kadar erken gelebilmeyi nasıl ba arıyorsun? (ge )
• Bu k k ve tenha otel inanılamayacak kadar temizdi. (pisti)
Özetle, S zc n olumsuz bi imi, kar ıtı de ildir.

Orhan, d n stanbul’a gitmi . (Olumsuzu gitmemi , kar ıtı gelmi .)



























fl
Acılı yemeklerden uzak durmalısın. (Acılı s zc n n kar ıtı tatlıdır.)

4. Kullanım Bağlamı:
- Bir kelimenin zıt anlamlısı, o kelimenin yer aldığı cümlenin anlamında ya da bağlamda değişebilir.
Yani anlamlar, kullanıldığı yer ve bağlama göre esneklik gösterebilir.

5. Okunuş ve Yazılış Farklılıkları:


- Zıt anlamlı sözcükler, genellikle hem yazılışları hem de okunuşları açısından birbirinden farklıdır.
Ayrıca, bu kelimelerin taşıdığı anlamlar da tabii ki birbirine zıttır.

6. Eş Anlamlı Kelimeler ile Zıt anlam ilişkisi

- Karşıt anlamlı sözcükler, her zaman sadece bir eş anlamlıya sahip olmayabilir. Örneğin, 'açık'
kelimesi çok anlamlı bir sözcük olduğundan dolayı, farklı bağlamlarda farklı karşıt anlamlı
kelimelerle eşleşebilir. Aynı şekilde, 'dar' kelimesi de 'geniş' veya 'bol' gibi çeşitli sözcüklerin zıt
anlamlısı olabilir. Yani, bir kelimenin karşıt anlamlısı, bağlam veya cümle içerisindeki kullanımına
bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Anlayacağınız, zıt anlamlı bir kelime seçerken, o kelimenin
cümledeki yerine, nitelediği ya da vurguladığı duruma göre bir seçim yapmak son derece önemlidir.
Karşıt anlamlı bir kelimeyi belirlerken, onun cümle içinde hangi anlamı taşıdığına dikkat etmek
gereklidir.

7. S zc klerin kar ıtlık do urabilmesi, anlam alanlarının akı masına (ba lama) ba lıdır.

Dı arıya ıkarken zerine kalın bir eyler al. (inerken de il girerken)

Sizden k k bir ricam olacak. ( b y k de il nemli)

8. Her s zc n kar ıt anlamlısı olmak zorunda değildir.


* Kararlı adımlarla k rs ye do ru y r d .
* Kısa zamanda tahmin etti inden b y k bir hrete kavu mu tu.

Zıt Anlam İle İlgili Örnek Sorular

1. Anlamları birbirine zıt ya da ters düşen kelimelere karşıt anlamlı veya zıt anlamlı terimleri
kullanılır. "Küçük" ve "büyük" kelimeleri gibi, birbirinin tam karşılığı olan sözcükler bu kategoriye
girer. Ancak, "yürümek" ve "yürümemek" gibi kelimeler arasında aslında bir zıtlık ilişkisi yoktur;
bunlar yalnızca aynı eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğini gösterir. Bu tip kelimeler, zıt anlamlı
olmaktan ziyade olumlu veya olumsuz halleri aynı ilin ifade edilmesidir.
Yukarıdaki tanıma göre aşağıda verilen cümlelerin hangisinde zıt (karşıt) anlamlı kelimeler
bir arada kullanılmamıştır?
A) O sindeki kapıları eskidiği için yenilerini yaptırmaya karar verdi.
B) Onunla yola çıkıp çıkmama konusunda kararsızlık içindeydi.
C) Büyük küçük herkesin ilgisini çekiyordu davranışlarıyla.
D) Bu ortamda ileri geri konuşmaman gerektiğini öğrenememişsin hala.
E) Onunla acı tatlı günlerimiz olduğu için unutamıyorum.

Yanıt: B (Çıkıp çıkmamak olumsuzluk ilişkisi kurmuştur.)

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "zıt anlamlı sözcükler" bir arada kullanılmamıştır?


A) Büyük insanların en önemli yönü, küçük işleri titizlikle yapabilme sabrını göstermeleridir.
B) Bir şeyin yanlış olduğunu bilmek, doğruyu öğrenmek için atılan bir adımdır.
C) Her iyi ve güzel şey, kötü ve çirkin şeyleri ortadan kaldırmaya yönelik bir adımdır.
D) Hayat inişli ya da çıkışlı olabilir, önemli olan başarıdan vazgeçmeden devam etmektir.


fi

































fi









E) İnsanların hakkında ne düşündüklerini önemsemezsen mutlu olabilirsin.
Yanıt: E

Karşıt Anlamlı Sözcükler Çözümlü sorular:

A a ıdaki c mlelerin hangisinde kar ıt kavramlar bir arada kullanılmamı tır?


A) Dondurucu so ukların ardından gelen sıcaklar herkesi mutlu etmi ti.
B) Merdivenleri inip ıkmakta zorlanmaya ba lamı tım.
C) Bizim evin geleni gideni her zaman ok olur.
D) Davete katılma veya katılmama kararını ben veremem.
E) Temiz kirli demeyip b t n tabakları makineye attı.

Çözüm: A’da so uk-sıcak, B’de inip- ıkmak, C’de gelen-giden, E’de temiz-kirli s zc kler zıt
anlamlı s zc klerdir. D se ene inde kullanılan katılma-katılmama s zc kleri zıt anlamlı de ildir.
Katılmama s zc , katılma s zc n n olumsuzudur.

"Bu iki ülke arasındaki ilişkiler, bir süre sonra gerginliğe dönüştü." cümlesinde, "gerginlik" yerine
aşağıdakilerden hangisi getirilirse cümle eskisine göre karşıt bir anlam kaz nır?

A) Gevşeme B) Genişleme C) Bütünleşme D) Yakınlaşma E) Yumuşama

Çözüm:
Bu cümledeki yargının karşıt bir anlam kaza ması için "gerginlik" sözcüğünün yerine onun zıt
anlamlısı olan E'deki "Yumuşama" sözcüğü get rilmelidir.
Cevap E'dir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birbirleriyle zıt anlamlı sözcükler yoktur?

A) Çok satış yaptı ama az kâr yaptı.


B) Sonunda aradığı kitabı buldu.
C) Çocuk önce ödevini yaptı, sonra top oynadı.
D) İzciler uzun yolu kısa zamanda aldılar.
(1992-FL)

Çözüm: A'daki "çok" ve "az"


C'deki "önce" ve "sonra"
D'deki "uzun" ve "kısa" sözcükleri karşıt anlamlı sözcüklerdir.
B'de ise karşıt anlamlı sözcükler yoktur.
Cevap B'dir.

NOT: Karşıt anlamlılık daha çok sıfat ve eylemlerde olur:


doğru-yanlış, iyi-kötü, eski-yeni, yaşlı-genç, uzun-kısa, İnmek-çıkmak, gülmek-ağlamak, gelmek-
gitmek.vb.




































Kelime Zıt Anlamlı Kelimler
Acayip Normal / Sıradan
Acemi Usta
Acımasız Merhametli
Açık Tatlı
Açmak Kapatmak
Aç Tok
Açık Gizli / Kapalı / Koyu
Açıkgöz Saf
Açılış Kapanış
Adi Kaliteli
Ağır Hafif
Ağla- Gül-
Afacan Uslu
Ahir Evvel
Ak Kara
Akıllı Aptal
Aktif Pasif
Akşam Sabah
Alçak Yüksek
Alçak gönüllü Kibirli
Aleni Gizli
Alıcı Satıcı
Almak Vermek
Alt Üst
Amatör Profesyonel
Amir Memur
Ani Yavaş
Anormal Normal
Ardıl Öncül
Arka Ön
Artı Eksi
Asgari Azami
Asi İtaatkâr
Asil Soysuz
Ast Üst
Aşağı Yukarı
Ataerkil Anaerkil
Atak Çekingen / Statik
Ateist Teist
Atılgan Çekingen
Avantaj Dezavantaj
Aydınlık Karanlık
Aynı Farklı
Ayrı Birlikte / Bitişik
Az Çok
Azami Asgari
Bağımsız Tutsak / Esir / Bağımlı
Bağlı Çözülmüş
Barış Savaş
Basit Karmaşık / Zor
Başlamak Bitirmek
Başlangıç Son / Bitiş
Batı Doğu
Bayat Taze
Bayılmak Ayılmak
Bekar Evli
Benzer Farklı
Bilge Cahil
Bilinçli Bilinçsiz
Birey Toplum
Bol Dar
Bolluk Kıtlık
Borç Alacak
Boş Dolu
Boylam Enlem
Bölme Çarpma
Budala Zeki
Bulanık Duru
Büyük Küçük
Cahil Bilgili
Canlı Cansız / Ölü
Cenk Barış / Sulh
Cevap Soru
Cesur Korkak
Ceza Ödül
Cılız Şişman / Gürbüz
Ciddi Şakacı / Komik
Cimri Eli açık / Cömert
Çabuk Yavaş
Çağdaş Geleneksel
Çalışkan Tembel
Çare Dert
Çarpık Düzgün
Çarpım Bölüm
Çekmek İtmek
Çevik Hantal
Çıkış Giriş
Çıkmak İnmek
Çıkarma Toplama
Çıkarmak Sokmak
Çıplak Giyinik
Çift Tek
Çocuksu Yetişkin
Çoğul Tekil
Çözüm Sorun
Çukur Tümsek
Çürük Sağlam
Dağınık Düzenli
Dahil Hariç
Daimi Geçici
Dalgalı Durgun
Dar Geniş
Dar Bol
Dargın Barışık
Davalı Davacı
Değerli Adi / Değersiz
Değişken Sabit
Deniz Kara
Derin Sığ
Derin Yüzeysel
Dert Derman
Dezavantaj Avantaj
Dış İç
Dışarı İçeri
Dik Eğri / Eğik
Dikey Yatay
Dikit Sarkıt
Dikkatli Dalgın
Direkt Dolaylı
Diri Ölü
Dişil Eril
Doğal Yapay
DOĞRU YANLIŞ
DOĞRU Eğri
Doğum Ölüm
Doğurgan Kısır
Dolaylı Doğrudan / Direkt
Dolu Boş
Donuk Parlak / Keskin
Dost Düşman
Dua Beddua
Dur Git
Dün Bugün
Dürüst hileci düzenbaz şarlatan
Düş Gerçek
Düşman Dost
Düşük Yüksek
Düzenli Karışık
Düz Eğri
Edilgen Etken
Efendi Köle
Eğik Dik
Eğri DOĞRU
Ekmek Biçmek
Eksik Tam / Fazla
Eksilmek Artmak
El Yabancı
Elit Sıradan
En Boy
Enteresan Sıradan
Eril Dişil
Erkek Kadın
Erken Geç
Esas İkincil
Esir Hür
Eski Yeni
Esnek Katı
Etkili Etkisiz
Etkin Pasif
Evcil Yabani
Evet Hayır
Evrensel Yerel / Yöresel
Evvel Sonra
Ezeli Ebedi
Fahiş Ucuz
Fakir Zengin / Varlıklı
Fani Kalıcı
Farklı Benzer / Aynı
Faşist Demokrat
Faydalı Zararlı
Fazla Eksik / Az
Fırtınalı Sakin
Gaddar Merhametli
Gafil Uyanık
Galip Mağlup
Gayriresmi Resmi
Gece Gündüz
Geçici Kalıcı
Gelecek Geçmiş
Gelir Gider
Gelişmiş Geri
Genç Yaşlı
Genel Özel / Spesifik
Geniş Dar
Gerçek Yalan / Sahte
Gerekli Gereksiz
Geri İleri
Gevşek Sıkı
Girinti Çıkıntı
Giriş Çıkış
Gizli Açık / Görünür
Gökyüzü Yeryüzü
Göreceli Mutlak / Nesnel
Görünmez Görünür
Göçebe Yerleşik
Götürmek Getirmek
Gurbet Sıla
Güçlü Zayıf
Gülmek Ağlamak
Güleryüzlü Somurtkan
Günah Sevap
Güney Kuzey
Gündüz Gece
Gür Seyrek
Gürültülü Sükunet / Sessizlik
Güvenli Güvensiz
Güzel Çirkin
Hafif Ağır
Hakaret İltifat
Hakikat Yalan
Haklı Haksız
Halef Selef
Ham Olgun
Haram Helal
Hariç Dahil
Harp Barış / Sulh
Hasım Dost
Hatırlamak Unutmak
Hayal Gerçek / Realite
Hareketli Hareketsiz
Hatırlamak Unutmak
Hayır Şer
Hazır Ismarlama
Helal Haram
Hep Hiç
Hepsi Hiçbiri
Herkes Hiç kimse
Hesaplı Pahalı
Hezimet Zafer
Hırçın Uysal
Hızlı Yavaş
Hiciv Övgü, Methetmek
Hoş Sevimsiz
Hücum Rücu / Geri Çekilme
Hür Esir / Mahkum / Köle / Tutsak
Hürriyet Esaret
Hüzün Sevinç
Irak Yakın
Isıtıcı Soğutucu
Islak Kuru
Issız Kalabalık
İç Dış
İçeri Dışarı
İçten Yapmacık
İhtiyar Genç
İleri Geri
İletken Yalıtkan
İlgili İlgisiz
İlginç Sıkıcı / Sıradan
İlk Son
İlkel Çağdaş / Uygar / Modern
İnce Kalın
İndirim Zam
İniş Çıkış
İnmek Çıkmak
İnşa Yıkım
İsteğe Bağlı Zorunlu
İsteğe Bağlı Mecburi
İsyan İtaat
İthalat İhracat
İtici Çekici
İyi Kötü
İyimser Kötümser
Kaba İnce / Zarif / Kibar
Kabarık Düz
Kalabalık Tenha / Issız
Kalıcı Geçici
Kaliteli Niteliksiz
Kalkık İnmiş
Kamu Özel
Kamusal Şahsi
Kapalı Açık
Kapsamlı Sınırlı
Kâr Zarar / Ziyan / Kayıp
Kara Beyaz / Ak
Karışık Basit
Karmaşık Düzenli
Karşıt Anlam Eş Anlam / Anlamdaş
Kart Körpe
Katı Sıvı / Esnek / Yumuşak
Kaybetmek Bulmak
Kazanç Zarar
Keder Neşe
Kesin Olası / Şüpheli / Belirsiz
Keskin Kör / Donuk
Kısa Uzun
Kısa Vadeli Uzun Vadeli
Kısır Verimli / Doğurgan / Üretken
Kış Yaz
Kıt Bol
Kıtlık Bolluk
Kıvanç Utanç
Kibar Kaba
Kirli Temiz
Kolay Zor
Konmak Uçmak
Konuşmak Susmak
Korkak Cesur
Körpe Kart
Kötü İyi
Kurtuluş Esaret
Kuru Yaş / Islak / Nemli
Kurnaz Saf
Kuvvetli Güçsüz
Kuzey Güney
Küçük Büyük
Küsmek Barışmak
Lazım Gereksiz
Legal Yasa dışı / İllegal
Lezzetli Tatsız / Nahoş
Maddi Manevi
Mağlup Galip
Manevi Maddi
Masum Suçlu
Mat Parlak / Keskin
Mecburi İsteğe Bağlı
Meçhul Belli
Medeni İlkel
Memnu Legal / Meşru / Yasal
Mert Namert
Mesafeli Samimi
Milliyetçi Evrenselci
Minimum Maksimum
Modern Klasik / Geleneksel
Muhalif Yandaş
Mutlu Mutsuz / bedbaht
Nazik Kaba
Negatif Pozitif
Nemli Kuru
Net Belirsiz
Nesnel Öznel
Neşeli Üzgün / Kederli
Nominal Reel
Objektif Sübjektif
Oğlan Kız
Olağanüstü Sıradan
Olgun Çiğ / Çocuksu / Ham
Olumlu Menfi
Olumsuz Müsbet
Onamak Tasvip Etmemek, Yadsımak
Onarmak Bozmak
Onaylamak Reddetmek
Onurlu Onursuz
Orijinal Kopya / Taklit
Otantik Sahte
Oturmak Kalkmak
Ödül Ceza
Ölü Diri
Ölüm Yaşam
Ön Arka
Önce Sonra
Öncü Takipçi
Önemli Önemsiz
Övgü Yergi
Övmek Yermek / Eleştirmek
Öz Üvey
Özel Genel / Kamu / Resmi
Özgür Esir / Mahkum / Köle
Öznel Nesnel
Pahalı Ucuz
Parlak Mat
Pasif Aktif
Perakende Toptan
Peşin Veresiye
Pinti Eli açık / Cömert
Planlı Plansız
Pozitif Negatif / Eksi
Profesyonel Amatör
Rahat Huzursuz, sıkıntılı, yorucu
Rasyonel İrrasyonel
Reel Nominal
Resmi Gayriresmi
Ret Kabul
Ricat Hücum / Saldırmak
Romantik Realist
Rutubetli Kuru
Sabah Akşam
Sabırlı Sabırsız
Sabit Değişken
Sade Süslü / Gösterişli / Görkemli
Sağ Sol
Sağ Ölü
Sağlam Çürük
Sağlıklı Hasta
Sakin Telaşlı
Saldırı Savunma
Samimi Mesafeli
Sarkıt Dikit
Satış Alış
Satıcı Alıcı
Savaş Barış
Saydam Kesif / Opak
Seçkin Sıradan
Sert Yumuşak
Sessiz Gürültülü
Sevap Günah
Sevinmek Üzülmek
Seyrek Yoğun
Sıcak Soğuk
Sığ Derin
Sık Seyrek
Sıkı Gevşek
Sıkıcı İlginç / iç açıcı
Sınırlı Geniş / Sınırsız
Siyah Beyaz
Sol Sağ
Somurtkan Güleryüzlü / Güleç
Somut Soyut
Son İlk / Baş
Sonlu Sonsuz
Sonra Önce
Soru Yanıt / Cevap
Sorun Çözüm
Soyut Somut
Sözel Sayısal
Spesifik Genel
Standart Özel
Sulak Kurak
Suçlu Masum
Susmak Konuşmak
Sübjektif Objektif
Süratli Yavaş
Sürekli Geçici
Süslü Gösterişsiz / Sade
Şahsi Kamusal
Şark Garp
Şaşkın Düşünceli / Odaklanmış
Şehirli Köylü
Şer Hayır
Şişman Zayıf
Taban Tavan
Tam Eksik / Yarım
Tatlı Acı
Tavan Taban
Taze Bayat
Tekil Çoğul
Tembel Çalışkan
Temiz Kirli
Tenha Kalabalık
Ters Düz
Tertipli Dağınık
Tok Aç
Toplama Çıkarma
Tutarlı Çelişkili / Dengesiz
Tutucu İlerici / Yenilikçi / Serbest
Tutsak Özgür
Tutumlu Savurgan
Tüm Kısmi
Tümsek Çukur
Ucuz Pahalı
Unutmak Anımsamak
Uslu Yaramaz
Usta Acemi
Uyanık Uykulu
Uygun Elverişsiz, yakışıksız, aykırı
Uysal Dik başlı
Uyumlu Aykırı
Uyumak Uyanmak
Uzak Yakın
Uzun Kısa
Uzun Vadeli Kısa Vadeli
Ücretli Bedava
Üretmek Tüketmek
Ürkek Cesur
Üst Alt
Üvey Öz
Üzüntü Sevinç
Vahşi Evcil
Var Yok
Varlıklı Fakir / Yoksul
Vekil Asil
Vermek Almak
Verimli Kısır
Yabancı Yerli / Tanıdık
Yabani Evcil
Yadsımak Kabul Etmek
Yakın Uzak
Yakışıklı Çirkin
Yalan DOĞRU
Yalancı Dürüst
Yalın Süslü
Yalıtkan İletken
Yandaş Muhalif
Yanıt Soru
YANLIŞ DOĞRU
Yanmak Sönmek
Yansız Taraflı
Yapay Doğal
Yapım Yıkım
Yaramaz Uslu
Yarar Zarar
Yaren Yabancı
Yaş Kuru
Yaşlı Genç
Yatay Dikey
Yavaş Hızlı
Yaz Kış
Yazmak Silmek
Yeni Eski
Yenilikçi Muhafazakar
Yenilgi Galibiyet
Yerel Genel
Yerli Yabancı
Yermek Övmek
Yetenekli Dirayetsiz Kabiliyetsiz Yeteneksiz
Yeterli Yetersiz
Yetersiz Yeterli
Yıkıcı Yapıcı
Yırtıcı Evcil
Yiğit Korkak
Yoğun Seyrek
Yok Var
Yoksul Varlıklı
Yokuş İniş
Yorgun Zinde / Dinç
Yukarı Aşağı
Yumuşak Sert / Katı
Yüksek Alçak
Yüzeysel Derin
Yüzükoyun Sırtüstü
Zam İndirim
Zarar Yarar / Kâr
Zarif Kaba
Zayıf Güçlü / Şişman
Zemin Tavan
Zengin Fakir / Yoksul
Zıt Anlamlı Sözcükler Eş Anlamlı Sözcükler
Ziyan Kazanç
Zor Kolay
Zorlu Kolay
Zorunlu Gönüllü İsteğe Bağlı
Züğürt Zengin / Varlıklı

You might also like