Professional Documents
Culture Documents
Türk ulusunun on binlerce yıllık tarihi boyunca benimsediği bir inanç sistemlerinden biri de
Şamanizm'dir. Şamanizmin temel ilkesi, doğanın canlı varlıklarının ve doğaüstü güçlerin saygı
görmesi ve onlarla etkileşim kurulmasıdır. Bu inanç sistemi, dünyanın pek çok yerinde farklı
şekillerde var olmuştur. Türk Şamanizmi, Türk kültürü ve tarihi ile yakından ilintilidir.
Bu inanç sisteminin ortaya çıkışı hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, araştırmalar, Bu
inancın Orta Asya steplerindeki Göktürkler, Hunlar, Avarlar, Bulgarlar, Kıpçaklar ve diğer Türk
toplulukları tarafından uygulandığını göstermektedir. Bu inanç, Türk kültürü ve tarihi ile
yakından bağlantılı olan köklü bir inanç sistemidir. Kökeni, insanlık tarihine dayanan
Şamanizm'in tarihi, MÖ 10.000 yıllarına kadar uzanır. Şamanizm'in ortaya çıkışı, insanların
doğa ile olan ilişkilerinin evrimi ve kültürel gelişimi ile yakından ilişkilidir.
Tarihsel açıdan, Şamanizm'in doğuşu ile ilgili olarak çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. Bunlardan
en yaygın olanı, insanların avcılık ve toplayıcılık dönemlerinde yaşadıkları deneyimlerin, Bu
inanç doğuşunu şekillendirdiği yönündedir. İnsanlar, doğal çevrede yaşadıkları zorluklarla baş
etmek için, doğayı anlamaya çalışmışlardır. Şamanlar, doğanın döngüsüne uyum sağlama
konusunda bilgi sahibi oldukları için, insanların doğayla uyum içinde yaşamalarına yardımcı
olmuşlardır.
Başka bir teori ise, Şamanizm'in doğuşunu, insanların güçlü bir liderlik yapısına ihtiyaç duyduğu
dönemlerde aramaktadır. Şamanlar, doğaüstü güçlerle iletişim kurarak, liderlerin kararlarını
desteklemişlerdir. Bu şekilde, Şamanizm, liderlik yapısının kurulmasına ve güçlendirilmesine
yardımcı olmuştur.
Şamanizm'in ortaya çıkışı hakkında bir diğer teori ise, İlk Çağ Uygarlıkları'nda insanların, doğal
olaylar karşısında kendilerini korumak amacıyla, doğaüstü güçlere tapındıkları yönündedir. Bu
tapınaklara zamanla, Şamanlar önderlik etmişlerdir.
Şaman ve Şamanizmin Özellikleri Nelerdir
Şaman, doğaüstü güçlere sahip olduğuna inanılan kişidir. Şaman, insanların sorunlarına çözüm
bulmak, hastaları iyileştirmek ve doğal afetleri önlemek gibi görevleri yerine getirir. Şaman,
trans halindeyken doğaüstü güçlerle iletişim kurarak sorunların çözümüne yardımcı olur.
Şamanizm, doğanın tüm varlıklarının canlı olduğuna, her şeyin bir ruha sahip olduğuna inanır.
İşte şamanizmin özellikleri:
Her şeyin canlı olduğuna inanmak: Bu inanca göre, tüm varlıklar, hayvanlar, bitkiler, insanlar
ve hatta cansız objeler bile, canlı bir ruha sahiptirler.
Hastalıkların ruhani kaynaklı olduğuna inanmak: Şamanlar, bir hastalığın sadece fiziksel
sebepleri olduğuna inanmazlar. Bu inanca göre, hastalıkların temelinde ruhani nedenler yatar ve
bu nedenler doğaüstü güçlerin müdahalesinden kaynaklanır.
Dans, müzik, şarkı gibi ritüellerin kullanımı: Şamanlar, dans, müzik ve şarkı gibi ritüellerle
trans haline geçmeye çalışırlar. Bu ritüellerin, doğaüstü güçlerin çağrılması için bir araç olduğu
düşünülmektedir.
Trans haline geçme ve spiritüel yolculuklar yapma: Şamanlar, trans haline geçerek doğaüstü
varlıklarla iletişim kurarlar. Bu trans halinde, geçmişe ve geleceğe seyahat etme ve diğer
dünyalarla iletişim kurma imkanı bulurlar.
Doğa ile bağlantıyı koruma: Şamanlar, doğanın insanların hayatı ve sağlığı için hayati önemde
olduğuna inanırlar. Doğanın saygı gösterilmesi ve korunması gerektiğine inanırlar.
Rüyaların önemine inanmak: Şamanlar, rüyaların doğaüstü bir kaynak olduğuna inanırlar.
Rüyalardaki semboller ve imgeler, ruhani bilgi ve öğretiler taşıdığına inanılır.
Ölümün bir dönüşüm olduğuna inanmak: Şamanlar, ölümün doğanın bir parçası olduğuna ve
yeni bir dönüşümün başlangıcı olduğuna inanırlar. Ruhun ölümden sonra yeni bir bedenle tekrar
doğacağına inanılır.
Eşsiz bir kişisel yolculuk: Her insanın kendine özgü bir kişisel yolculuğu olduğuna inanır.
Kişinin kendi yolu bulması, hayatın amacını anlaması ve kişisel gelişimi için önemlidir.
Özgür iradeye saygı: Şamanlar, insanların özgür iradelerine saygı gösterirler ve insanların kendi
kararlarını vermesine izin verirler.
Şamanizm Ritüelleri
Bu inanç, doğayla bağlantı kurmak, doğanın güçlerini ve enerjilerini kontrol etmek için ritüeller
kullanır. Bu ritüellerin çoğu, doğanın çevresindeki unsurları ve özelliklerini içerir. İşte şamanizm
ritüelleri hakkında detaylı bir makale:
Dans ve Hareket: Dans ve hareketi doğanın güçlerine bağlanmak için kullanır. Dans ve hareket,
şamanların güçlü bir trans hali içine girmelerine yardımcı olur.
Şarkı ve Şiir: Şarkı ve şiirler, şamanların güçlü bir ruhsal deneyim yaşamalarına yardımcı olur.
Şarkılar ve şiirler, doğanın ritmine uygun olarak düzenlenir.
Beden Boyama: Beden boyama, birçok şamanik geleneğin bir parçasıdır. Bu ritüel, doğanın
unsurlarına atıfta bulunan semboller veya sembolik şekiller içerir.
Tütün ve Diğer Bitkilerin Kullanımı: Şamanlar, tütün ve diğer bitkilerin güçlü bir ruhsal
deneyim yaşamalarına yardımcı olduğuna inanır. Bu ritüel, şamanların doğanın güçlerine
bağlanmalarına yardımcı olur.
Ateş Ritüelleri: Ateş ritüelleri, doğanın en temel unsurlarından biridir. Ateş, şamanların doğal
enerjiyi kullanarak, ritüeller sırasında enerjilerini yükseltmelerine yardımcı olur.
Rüya Yolu: Rüya yolu, şamanların trans halinde, bilinçaltındaki doğal güçlere bağlanmak için
kullandığı bir ritüeldir. Şamanlar, rüyalarında semboller, anılar veya görüntüler görebilirler.
Yalnızlık ve Açlık: Yalnızlık ve açlık, şamanların kendilerini doğanın güçlerine bağlamak için
kullandıkları zorlu ritüellerdir. Bu ritüeller, şamanların kendilerini açlığa ve yalnızlığa maruz
bırakarak, doğanın enerjileriyle bağlantı kurmalarını sağlar.
Yolculuk Ritüelleri: Yolculuk ritüelleri, şamanların trans halinde, başka dünyalarla iletişim
kurmalarına yardımcı olan bir ritüeldir. Şamanlar, doğanın güçleriyle bağlantı kurmak için başka
dünyalara yolculuk edebilirler.
Maskeler: Maskeler, birçok şamanik geleneğin bir parçasıdır. Maskeler, sembolik bir ritüel aracı
olarak kullanılır ve şamanların doğanın güçleriyle bağlantı kurmasına yardımcı olur.
Şamanik Ayinler: Şamanik ayinler, şamanların bir araya gelerek doğanın güçlerine
bağlanmalarına yardımcı olan toplu ritüellerdir. Bu ayinler, genellikle doğanın unsurlarını içeren
sembolik bir dizi hareket ve sembol içerir.
Bataklıklar: Bataklıklar, şamanların doğanın güçleriyle bağlantı kurmak için kullandığı sembolik
bir ritüeldir. Bataklık ritüeli, bataklıkta yürümek veya oturmak ve doğanın güçlerini çağırmak
için sembolik bir dizi hareket içerir.
Kutsal Su Ritüelleri: Kutsal su ritüelleri, suyun doğanın güçlerini temsil ettiği şamanik bir
ritüeldir. Bu ritüel, suyun güçlerini çağırmak için sembolik bir dizi hareket ve sembol içerir.
Doğa Yürüyüşleri: Doğa yürüyüşleri, şamanların doğanın güçleriyle bağlantı kurmak için
kullandığı sembolik bir ritüeldir. Bu ritüel, doğanın güçleriyle bağlantı kurmak için sembolik bir
dizi hareket ve sembol içerir.
Kutsal Ağaçlar: Bu inançta ağaçlar, doğal dünya ile ruhani dünya arasında bir bağlantı
noktasıdır. Bazı ağaçlar kutsal kabul edilir ve şamanlar bu ağaçlara tapar. Örneğin, Sibirya'da
kozalaklı ağaçlar, dişbudak ağacı ve huş ağacı kutsal kabul edilir. Şamanlar bu ağaçların yanında
ayinler düzenler ve meditasyon yaparlar.
Hayvanlar: Hayvanlar da bu inançta önemli bir rol oynar. Şamanlar hayvanların ruhlarına saygı
gösterirler ve onları kutsal kabul ederler. Şamanlar hayvanları, özellikle de kurtları, ayıları,
geyikleri, ren geyiklerini ve boğaları taparlar. Hayvanlar, doğal dünya ile ruhani dünya arasında
bir köprü olarak görülürler ve şamanlar hayvanların yardımıyla hastaların tedavisinde ve diğer
ritüellerde kullanırlar.
Kutsal Yerler: Kutsal yerler, doğal dünya ile ruhani dünya arasında bir bağlantı noktasıdır. Bu
yerler genellikle dağlar, göller, nehirler, mağaralar ve diğer doğal yerlerdir. Şamanlar bu yerlerde
ayinler düzenler ve meditasyon yaparlar.
Şaman Kıyafetleri
Şamanlar, özel kıyafetler giyerler. Kıyafetler, şamanın trans haline girmesi için kullanılır.
Şamanlar, genellikle deve tüyleri, kürkler, kemikler, taşlar gibi doğal malzemeler kullanırlar. Bu
kıyafetler, şamanın doğaüstü güçlerle iletişim kurmasına ve onların gücünü almasına yardımcı
olur.
Şamanlıkta kadınlar ve erkekler eşit olarak rol alırlar. Şaman olabilme konusunda cinsiyet ayrımı
yapılmaz. Ancak, bazı toplumlarda kadın şamanlar, erkek şamanlara göre daha fazla kabul görür.
Kadın şamanlar, özellikle kadın hastaları tedavi etme konusunda daha etkilidir.
Şamanizm'in Yayılması
Bu inanç, Türklerin tarih boyunca yaşadığı yerlerde varlığını sürdürmüştür. Zmanla, Sibirya ve
Moğolistan gibi yerlere de yayılmıştır. Bugün, dünya genelindeki şamanlar, farklı şamanik inanç
sistemleri ve ritüelleri uygulamaktadırlar.
Bu inanç, Türk kültürü ve tarihi ile yakından bağlantılı olan köklü bir inanç sistemidir. Bu inanç,
doğanın tüm varlıklarının canlı olduğuna ve her şeyin bir ruha sahip olduğuna inanır. Şamanlar,
doğaüstü güçlerle iletişim kurarak hastaları iyileştirir, doğal afetleri önler ve insanların
sorunlarına çözüm bulur. Şamanizm, müzik, dans, şarkı gibi çeşitli ritüellerle uygulanır. Bugün,
dünya genelinde hala şamanlar varlıklarını sürdürmektedirler ve farklı şamanik inanç sistemleri
ve ritüelleri uygulamaktadırlar.
1. Kurşun Dökmek
2. Kırmızı Kurdele
3. Mezar Taşlarımız
4. Dilek Tutmak
8. Mevlit ve İlahiler
Bunun yanı sıra, Şamanizm ve İslamiyet'in birleşmesi sonucu ortaya çıkan birçok farklı din
anlayışı da mevcuttur. Mesela, İslam dinine ait ibadetleri yerine getirirken, Şamanist gelenekleri
de aynı anda yerine getiren Müslüman topluluklar var. Bu topluluklar, İslam dini ritüellerinde
Şamanist unsurları da kullanırlar. Bu şekilde, Şamanizm ve İslamiyet'in birleştirilmesi sonucu,
Türk İslam din anlayışı ortaya çıkmıştır.
Öte yandan, Şamanizm'in İslamiyet'e olan etkisi sadece Türk toplumlarıyla sınırlı değildir.
İslamiyet'in yayıldığı bölgelerde, Şamanizm'in bazı unsurları İslam dinine entegre edilmiştir.
Örneğin, Kuzey Afrika'daki Berberi toplumlarında, İslamiyet'in kabulünden sonra bile bazı
Şamanist gelenekler yaşatılmıştır. Bu gelenekler, İslamiyet öncesi dönemdeki inançlardan kalma
ve Berberi toplumunun kültüründe önemli bir yer tutar.
Sonuç olarak, Şamanizm ve İslamiyet'in birleşmesi sonucu Türk İslam devletlerinde farklı bir din
anlayışı ortaya çıkmıştır. Bu din anlayışı, Türk toplumlarının tarihinde önemli bir yere sahiptir.
İslamiyet'in kabulünden sonra bile, Şamanist gelenekler bazı Türk topluluklarında hala varlığını
korumaktadır. Ayrıca, Şamanizm’in Türk İslam dünyasına etkileri sadece İslam dinine değil,
Türk kültürüne de yansımıştır. Şamanizm ile İslam arasındaki etkileşim sonucu ortaya çıkan
Türk İslam sentezi, Türk kültüründe derin izler bırakmıştır.
Şamanizm Sembolleri
Birçok Türk İslam kültüründe Şamanizm’in etkileri görülebilir. Örneğin, Türk mitolojisinde yer
alan bozkurt sembolü, Şamanizm’in önemli sembollerindendir ve İslam kültüründe de sıkça
kullanılmaktadır. Ayrıca, Türklerde at kültürü de Şamanizm’in etkilerini taşımaktadır. Şamanlar
atları kutsal hayvanlar olarak görür ve onlara önemli ritüellerde yer verirler. Türklerde de atlar,
kutsal hayvanlar olarak kabul edilir ve önemli kültürel değerlere sahiptirler.
Şamanizm’in İslam kültürüne olan etkileri, özellikle Türk halkları arasında farklılık gösterir.
Örneğin, Türkmenistan’da Ahal Teke atları, Şamanizm’in etkileri ile İslam dinindeki at inancının
birleşmesi sonucu önemli bir kültürel sembol haline gelmiştir. Ayrıca, Türkler arasında İslam
dinine geçiş sürecinde Şamanist gelenekler de dikkate alınmış ve bu geleneklerin bir kısmı İslam
dinine adapte edilmiştir.
Şamanizm, sembolizm ve sembolik ifadelerin yoğun olarak kullanıldığı bir din olduğundan,
birçok sembolü ve anlamı içerir. Şamanik semboller, doğada bulunan semboller ve sembolik
nesneler olabilir. Bazı yaygın şamanizm sembolleri şunlardır:
1. Dünya Ağacı: Evrenin merkezinde yer alan kutsal bir semboldür. Genellikle yılan,
ejderha ya da kuş gibi sembolik varlıklarla birlikte gösterilir.
2. Ayı: Kutsal bir hayvan olarak kabul edilir ve güç, cesaret ve koruyucu özelliklerle
ilişkilendirilir.
3. Kartal: Güçlü bir semboldür ve yükseklik, kehanet ve özgürlük anlamları taşır.
4. Boynuzlu Tanrıça: Bereket, verimlilik ve doğurganlık sembolü olarak kabul edilir.
5. Tekerlek: Döngüselliği ve sürekli değişimi temsil eder. Yaşam döngüsü, zaman ve
hareketlilik gibi farklı anlamlar taşır.
6. Yılan: Yaşam, yeniden doğuş ve dönüşüm sembolüdür. Enerji, iyileşme ve büyüme ile
ilişkilendirilir.
7. Çift başlı kartal: Ruhlar aleminde yolculuk etmek için kullanılan bir semboldür. Yaşam
ve ölüm, güneş ve ay, yukarı ve aşağı gibi zıt kavramları birleştirir.
8. Ay: Ruhlar aleminin sembolüdür. Kadın gücü, sezgi ve kehanet anlamları taşır.
9. Güneş: Aydınlanma, doğurganlık, yaşam ve canlılık sembolüdür.
10. Kuzgun: Kehanet, gizem ve sırlar sembolüdür. Gizli bilgilerin koruyucusu olarak kabul
edilir.
Özetle, bu inancın İslam kültürüne olan etkileri, özellikle Türk halkları arasında farklılık gösterir.
Ancak, Şamanizm’in Türk kültürüne ve İslam dinine olan etkileri, Türk İslam tarihinde farklı bir
sentezinin oluşmasına ve Türk kültüründe derin izler bırakmasına neden olmuştur.
Anadolu'da Şamanizm
Şamanizm inanç sistemi Anadolu tarihi boyunca farklı dönemlerde etkisini göstermiştir. Bu
bölge, tarih boyunca farklı kültürlere ev sahipliği yapmış ve bu kültürlerin etkileri Anadolu
Şamanizmi üzerinde de görülmüştür. Anadolu Şamanizmi, Türk kültüründeki Şamanizm ile
benzer özelliklere sahiptir. Bu inanç sisteminde, doğanın canlı olduğu ve doğal olayların insan
hayatını etkilediği düşünülür. Anadolu Şamanizmi'nde, doğanın güçlerinin insanlar tarafından
kontrol edilebileceği ve kullanılabileceği inancı da vardır.
Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir ve Türk tarihi boyunca birçok ünlü şaman yaşamıştır.
İşte bazı ünlü Türk şamanlar:
1. Kül Tigin: Göktürkler döneminde yaşamış olan Kül Tigin, bu inancın yayılmasına ve
güçlenmesine önemli katkılarda bulunmuştur.
2. Kamber: Altay Türkleri arasında yaşamış olan Kamber, bu inancın yayılmasında ve
gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Altay Şamanizmi'nin temel figürlerinden biri olarak
kabul edilir.
3. Börteçine: Moğol İmparatoru Cengiz Han'ın eşi olan Börteçine, Moğol Şamanizmi'nin
önemli figürlerinden biridir. İmparatorluk yönetiminde etkili olmuş ve bu inancın
yayılmasına önemli katkılarda bulunmuştur.
4. Kültigin: Göktürkler döneminde yaşamış olan Kültigin, bu inancın yayılmasına ve
güçlenmesine katkılarda bulunmuştur. Göktürkler'in yazıtları arasında yer alan Kültigin
Yazıtı, bu inancın tarihi ve kültürel önemine işaret eder.
5. Abdülkadir İnan: 20. yüzyılın ünlü Türk şamanlarından biridir. Anadolu'da Şamaniz'in
yayılmasına ve gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.
6. Uluğ Bey: Timur İmparatorluğu döneminde yaşamış olan Uluğ Bey, bu inancın yanı sıra
astronomi ve matematik alanında da önemli çalışmalar yapmıştır.
7. Ay Ata: Altay Türkleri arasında yaşamış olan Ay Ata, bu inancın temel kavramlarından
biri olan Tengri inancını geliştirmiş ve yaygınlaştırmıştır.
Bu isimler, Türk tarihi boyunca bu inancın yayılmasına ve gelişmesine katkıda bulunan önemli
figürlerdir.
İslam dininde, tek tanrı inancı esastır ve diğer inançlar kesinlikle yasaklanmıştır. Dolayısıyla,
İslam dinine göre şamanizme inanmak doğru bir yaklaşım değildir ve şamanizm, İslam dininde
yasaklanmış bazı uygulamalarıyla ilişkilendirilebilir. Ancak, bireylerin inançlarına saygı
duyulması gerektiği gerçeği de göz önünde bulundurulmalıdır. İslam dininde, insanlar özgür
iradelerine göre inançlarını seçme hakkına sahiptirler. Ancak, bu gibi inançlar, İslam dininde
öğretilen temel prensiplere aykırıdır ve bu nedenle İslam dinine göre doğru bir inanç sistemi
olarak kabul edilemez.
Bununla birlikte bazı şaman gelenekleri açıkça Kuran ayetlerine aykırı değil ise dini açıdan bir
sorun teşkil etmemektedir. Örneğin İlkokulda okuma yazma öğrenen bir çocuğa kırmızı kurdele
takılması bir şaman geleneğidir ve öğrenciyi teşvik edici bir unsur olduğu için ve Kuran
ayetlerine aykırı olmadığı için islam dini açısından günah kabul edilmemektedir.