Narayan I Yam

1/20/2021 Narayaniyam
हर कु लं व े कु मारं पु ल ज ॥
नारायणीय
श धर ीसु ा मने नमः ।
ॐ नमो भगवते वासुदवे ाय ।
ॐ नमो नारायणाय । भूतनाथ सदान सवभूतदयापर ।
र र महाबाहो शा े तु ं नमो नमः ॥
पारायणस ा म ीशबर शशा ारं शरणं ग ा म ।
ा रधरं व ंु श शवण चतुभुज । कोमळं कू जय वेणुं ामळोऽयं कु मारकः ।
स वदनं ाये व व ोपशा ये ॥ वेदवे ं परं भासत पुरतो मम ॥
नारायण नारायण नारायण नारायण । यं ा व णे म तः ु द ःै
नारायण नारायण नारायण नारायण ॥ वेदै ा पद मोप नषदैग य यं सामगाः
ानाव तत तेनमनसा प यं यो गनो
य ा ं न व ः सरासुरगणाः देवाय त ै न
ान
कृ ाय वासुदवे ाय देवक न नाय च ।
पीता रं कर वरा जतश च कौमोदक सर सजं न गोपकु माराय गो व ाय नमो नमः ॥
क णासमु ।
राधासहायम तसु रम हासं वातालयेशम नशं द भावया म साय ाले वना े कु सु मतसमये सैकतै क
॥ ल
ै ो ाकषणा ं सुरवरग णकामोहनापा मू
से ं शृ ारभावैनवरसभिरतैग पक ासह ैः
मूकं करो त वाचालं प ंु ल यते गिर । व ऽे हं रासके ळ रतम तसुभगं व गोपालकृ
य ृ पा तमहं व े परमान माधव ॥
आनील के शं लतमकरस ु लं म
व े न ज ीण पादरे णुमभी शः । ा कौ भु ीपिरगतवनमालो हारा भरा
यास हिरकथो ीतं पुना त भुवन य ॥ ीव ा ं सुबा ं मृ लस दरं का न ायचे
चा ो म ो हल लतपदं भावयेयं भव
कोमळं कू जय वेणुं ामळोऽयं कु मारकः ।
वेदवे ं परं भासत पुरतो मम ॥ ीकृ गो व हरे मुरारे ीनाथ नारायण
( वार )
ान ोका न
सव गो व नामस तनं - गो व गो व
ॐ नमः ीगणेशशारदागु ो नमः । अ व म ु ।
मो ा सारमयभागवता द ो
अगजाननप ाक गजाननमह नश । नारायणीयनवनीतमहो गृह ा ।
अनेकद ं भ ानामेकद मुपा हे ॥ मायामयौघपिरत जनाय योगा
नारायणायाव नसुराय नमोऽ ु त ै ॥
ीमहागणपतये नमः ।
ग ा गीता च गाय प च तुल सका गो पक
गुरवे सवलोकान भषजे भवरो गणा । साल ामा भपूजा परपु ष तथैकादशी नामव
नधयो सव व ान ीद णामूतये नमः ॥ एता ा य ा य क लसमये साद व
ं मु दानी भदधुऋषय षे ु म स य
अ ु चरणार व ा नमः ।
सव गो व नामस तनं - गो व गो व
ानान मयं देवं नमल टकाकृ त ।
आधारं सव व ान हय ीवमुपा हे ॥ After this intial prayer, chant Narayan
from Shrimad
ीहय ीवमूतये नमः । Bhagavatam (6th Skandha - Chapter 8
Narayaneeya
सर त नम ु ं वरदे काम प ण । Arati as given at the end of the book
व ार ं किर ा म स भवतु मे सदा ॥ starting the
NarayaneeyaM Stotram.
ीमहासर ै नमः ।
sanskritdocuments.org उमाकोमळह ा स ा वतललाटक । BACK TO TOP
ं े ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast 1/53
नारायणीय ो ं चा ाराम एवे तुलगुणगणाधार शौरे नम

ऐ य श रादी र व नयमनं व तेजोहराण
मे ू नारायणभ तिरवय वर चतं तेज हं ािर वीय वमलम प यशो न हृ ै ोप
ीम ारायणीयं ो अ ास ा सदा ीर खल वद स न ा प ते
त ातागारवा स मुरहर भगव मु ा य
थमदशक (१) इ त थमदशकं समा ।
भगवतः पं तथा माहा ।

1 Form and Glory of the Lord
सा ान ावबोधा कमनुप मतं कालदेशाव ध
तीयदशक (२)
नमु ं न मु ं नगमशतसह ेण नभ मान । भगवतः पमाधुय तथा भ मह ।
अ ं मा े पुन पु षाथ कं त ं 2 Form of the Lord And Greatness o
त ाव ा त सा ा ु पवनपुरे ह भा ं जनाना ॥ १-१॥
एवं ल व ु प सुलभतया ह ल े यद सूय ध कर टमू तलक ो ा सफाला रं
त ा वाचा धया वा भज त बत जनः ु तैव ु टेय । का ाकु लने मा ह सतो ासं सुनासापुट
एते ताव यं तु रतरमनसा व पीडापह ै ग ो कराभकु लयुगं क ो ल ौ ु
न ेषा ानमेनं गु पवनपुराधीशमेवा यामः ॥ १-२॥ पू ं वनमा हारपटल ीव दी ं भजे ॥
स ं य रु ा ामपिरकलनतो नमलं तेन ताव - के यूरा दक णो ममहार ा ु ल या त-

भूतैभूते यै े वपुिर त ब शः यू ते ासवा । ीम ा चतु स तगदाश ािरप े हा ।
त ा द ा दतपरसुख च भ नभ स पं का ा नका ला तलस ीता राल
त ध ा रम े ु तम तमधुरे सु हे व हे ते ॥ १-३॥ माल े वमला ज ु ु तपद मू त तवा त द
न े न पूण नरव ध परमान पीयूष पे य लै ो मह यसोऽ प म हतं स ोहनं मोहन

नल नानेकमु ाव लसुभगतमे नमल स ौ । का ं का नधानतोऽ प मधुरं माधुयधुय द
क ोलो ासतु ं ख वमलतरं स मा दा ा सौ य रतोऽ प सु रतरं पू मा यतोऽ-
क ा ो न ल ं सकल इ त वच ला वे भूम ॥ ा य भुवने न क कु तुकं पु ा त व ो
१-४॥ त ा धुरा कं तव वपुः स ा स यी
न पारोऽ प न ारणमज भजसे य यामी णा सा देवी परमो कु ा चरतरं नाऽ े भ े
तेनैवोदे त ल ना कृ तरस तक ाऽ प क ा दकाले । तेना ा बत क म ुत वभो पू मानो क
त ाः सं मंशं कम प तम तरोधायकं स पं ेम यै मयादचापलबला ाप वात दभू ॥
स ं धृ ा दधा स म हम वभवाकु वैकु प ॥ ल ी ावकरामणीयक तैवेयं परे रे -
१-५॥ द प माणमधुना व ा म ल ीप
त े धाराधरल लतकलायावल के लकारं ये ानगुणानुक तनरसास ा ह भ ा ज
लाव ैकसारं सुकृ तजन श पूणपु ावतार । े षे ा वस त रै व द यत ावद ादरा
ल ी न ल ला नलयनममृत स ोहम ः एव तू मनो तानवसुधा न स ोहनं
स कान वपुरनुकलये मा तागारनाथ ॥ १-६॥ पू ं पर च सायनमयं चेतोहरं शृ ता ।
क ा ते सृ चे ा ब तरभवखेदावहा जीवभाजा- स ः ेरयते म तं मदयते रोमा य कं
म वे ं पूवमालो चतम जत मया नैवम ा भजाने । ा स प शीतबा वसरै रान मू वै
नो चे ीवाः कथं वा मधुरतर मदं पु सा एव तू तया ह भ भ हतो योगः स योग
ने ःै ो ै पी ा परमरससुधा ो धपूरे रमेर ॥ १-७॥ कम ानमया श ृ ो मतरो योगी रै ग यते ।
न ाण स ध े सततम प पुर रै न ा थतान- सौ यकरसा के य ख ेम कष क
थ कामानज ं वतर त परमान सा ग तं च । भ न ममेव व पु षैल ा रमाव भ ॥
इ ं न ेषल ो नरव धकफलः पािरजातो हरे ं न ामं नयत धमचरणं य मयोगा भधं
ु ं तं श वाटी मु म भलष त थम थ जोऽय ॥ १-८॥ त रू े फलं यदौप नषद ानोपल ं पुनः ।
का ा ामम ं दद त ख परे ा द ं वशेषा- त तया सु गमतरं च त ा भो
दै य दीशतेऽ े जग त परजने ा नोऽपी र । ेमा कभ रे व सततं ादीयसी ये सी
sanskritdocuments.org ु ैरारम तपदमधुरे चेतनाः तभा ा - BACK TO TOP
अ ायासकरा ण कमपटला ाचय नय ला
ं े ौे
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast े ो े े ं 2/53
बोधे भ पथेऽथवा ु चततामाया कं तावता ।

ा तकपथे परं तव वपु ा म े पुन- म हे ाधीश य ख परा ोऽ प सु खनो
ा मृते व च ब भः स ज ा रै ः ॥ २-९॥ भव हे सोऽहं सुब पिरत े च क मद
अक त े मा भू रद गदभारं शमय
ु कथारसामृतझर नम नेन यं भव ो स ं ं झ ट त कु म कं सदमन ॥ ३
स ी वमल बोधपदवीम े शत ती ।१
स ः स कर जय य वभो सैवा ु मे द- कमु ै भूयो भ व ह क णा याव दया-
ेम ौ ढरसा ता तु तरं वातालयाधी र ॥ २-१०॥ दहं ताव ेव हत व वधात ल पतः ।
पुरः े पादे वरद तव ने ा म दवसा
इत तीयदशकं समा । यथाश ं न तनु त नषेवा वरचय ॥
इ त तृतीयदशकं समा ।
तृतीयदशक (३)
उ मभ गुणाः । चतुथदशक (४)
3 The Qualities of the Perfect Devotee
योगा ासः तथा योग स ः ।
पठ ो नामा न मदभर स ौ नप तताः 4 Yoga And Its Attainment
र ो पं ते वरद कथय ो गुणकथाः ।
चर ो ये भ ा य ख रम े परममू- क त मम कु तावत क ते भव पास
नहं ध ा े सम धगतसव भल षता ॥ ३-१॥ म वधयोगचयया पु याऽऽ तव तु म
गद ं क ं तव चरणसेवारसभरे ऽ- चय ढु ता द भयमैरा वा द नयमै पा वत
नास ं च ं भव त बत व ो कु दया । कु महे ढु ममी सुखासनं प जा म प वा भव
भव ादा ोज रणर सको नाम नवहा-
नहं गायं गायं कु हचन वव ा म वजने ॥ ३-२॥ तारम रनु च स तं ाणवायुम भय
इ या ण वषयादथाप ाऽऽ हे भव पास
कृ पा ते जाता चे मव न ह ल ं तनुभृत ४-३॥
मदीय े शौघ शमनदशा नाम कयती ।
न के के लोके ऽ नशम य शोका भर हता अ ु टे वपु ष ते य तो धारयेम धषण मु
भव ा मु ाः सुखग तमस ा वदधते ॥ ३-३॥ तेन भ रसम रा तामु हेम भवद च क
मु न ौढा ढा जग त ख गूढा गतयो व ु टावयवभेदसु रं पु ु चरशीलनाव
भव ादा ोज रण व जो नारदमुखाः । अ मं मन स च यामहे ानयोग नरता
चर ीश रै ं सततपिर नभ तपर च -
सदान ा ैत सरपिरम ाः कमपर ॥ ३-४॥ ायत सकलमू तमी शीमु ष धुरता ता
सा मोदरस पमा रं पम य तेऽवभास
भव ः ता भवतु मम सैव शमये-
दशेष े शौघं न ख द स हे क णका । त मा दन पण तं मा धम य
न चे ास ो व च वचनं नैगमवचो आ ताः पुनरतः पिर ुतावारभेम ह च धार
भवे ा र ापु षवचन ायम खल ॥ ३-५॥ ४-७॥
भव ाव मुखमधुरा णु रसा इ म सन नभरो स रा सुखक तो
कम ा ढा चेद खलपिरताप शमनी । मु भ कु लमौ लत गताः स रे म कनारद
पुन ा े ा े वमलपिरबोधोदय मल-
हान ा ैतं दश त कमतः ा मपर ॥ ३-६॥ मा ध वजये तु यः पुनम मो र सकः
योगव म नलं षडा यै य ज सुषु या श
वधूय े शा े कु चरणयु ं धृतरसं
भव े ा ौ करम प च ते पूजन वधौ । ल देहम प स ज थो ल यते य परे न
भव ू लोके नयनमथ ते पादतुलसी- ऊ लोककु तुक तु मूधत ाधमेव करणै नर
पिर ाणे ाणं वणम प ते चा चिरते ॥ ३-७॥
अ वासरवल प गै रायणजुषा च दैवतै
भूता ध ा ध सभच लते मामक द ा पतो र वपदं भव रो मोदवा वु पदा म
दीयं त पू ं परमसुख च पू मु दया ।
उद ोमा ो ग लतब हष ु नवहो आ तोऽथ महरालये यदा शेषBACK
व TOदहनो
TOP
sanskritdocuments.org
यथा व य सं पशमपीडापिरभवा ॥ ३-८॥ ईयते भव पा य दा वेधसः पदमतः पुरैव
श ा ोम ततः सस जथ वभो श ततो

त वा तव पदेऽथवा वस ाकृ त लय ए त मु ता । त ा पू मतो महोऽथ च रसं तोयं च ग ं म
े या ख पुरा वमु ते सं व भ जगद मोजसा ॥ एवं माधव पूवपूवकलनादा ा धम तं
४-१३॥ भूत ाम ममं मेव भगव ाकाशय ामसा
त च तपयोमहोऽ नल ोमह कृ तस कावृतीः । एते भूतगणा थे यगणा देवा जाता पृथ
त दा कतया वश सुखी या त ते पदमनावृतं वभो ॥ नो शेकुभुवना न म त वधौ देवैरमी भ दा
४-१४॥ ं नाना वधसू भनुतगुण ा मू ा वश
े ाश मुदीय ता न घटय हैर म ं ध
अ चरा दग तमी श ज व ु तं न भजते जग ते ।
स दा क भव ण ु ोदयानु र म नले श पा ह मा ॥ अ ंत पूवसृ स लले ऽ त ह ं सम
४-१५॥ न भ कृ था तुदशजग पू ं वराडा य ।
साह ैः करपादमूध नवहै न ेषजीवा को
इ त चतुथदशकं समा ं नभ तोऽ स म रु ा धप स म ाय सव
इ त प मदशकं समा ।
प मदशक (५)
वरा -पु षो ः । ष दशक (६)
5 Cosmic Evoluion
वरा - पवणन ।
ा मदं न क दभव ा ाकृ त ये 6 The Cosmos as the Form of the Lo
मायाय गुणसा वकृ तौ ागताय लय ।
नो मृ ु तदामृतं च समभू ा ो न रा ःे त- एवं चतुदशजग यत गत पातालमीश तव
क
ै म श थाः कल परान काशा ना ॥ ५-१॥ ।
पादो देशम प देव रसातलं ते गु यं ख
कालः कमगुणा जीव नवहा व ं च काय वभो महातलम तु ा ॥ ६-१॥
च लार तमेयु ष य तदा नल नतामाययुः ।
तेष नैव वद स म य भोः श ा ना त त ज े तलातलमथो सुतलं च जानू क ो भाग
नो चे कं गगन सूनस श भूयो भवे वः ॥ ५-२॥ वतलातले े ।
ोणीतलं जघनम रम ना भव श न
एवं च पराधकाल वगतावी ससृ ा क ॥ ६-२॥
ब ाणे य चु ुभे भुवनीभावाय माया य ।
मायातः ख कालश र खला ं भावोऽ प च ीवा मह व मुखं च जन प ु फालं शर
ा भूय गुणा का वदधु ा हाय या ॥ ५-३॥ सम मय स ।
एवं जग यतनो जगदा तैर ै नब वपुष
मायास हतोऽ व वपुषा सा ी त गीतो भवा ६-३॥
भेदै त ब तो व व शवा जीवोऽ प नैवापरः ।
काला द तबो धताऽथ भवता स ो दता च यं र पदमी र व क छ स के शव
माया सा ख बु त मसृज ोऽसौ महानु ते ॥ ५-४॥ के शपाशाः ।
उ ा स च युगलं ु हण गेहं प ा ण रा
त ासौ गुणा कोऽ प च महा स धानः यं च ने े ॥ ६-४॥
जीवेऽ ख न वक मह म ु ोध न ादकः ।
च ेऽ स वक बोधकमह ं महा ख सौ न ेष व रचना च कटा मो ः कण दश
स ु ं गुणै मोऽ तब लं व ो भव ेरणा ॥ ५-५॥ ना सके े ।
लोभ पे च भगव धरो रो ौ तारागण दश
सोऽहं च गुण मा वधतामासा वैकािरको दं ा ॥ ६-५॥
भूय ज ै सतामसा व त भव ा ने स ा ना ।
देवा न यमा ननोऽकृ त दशावाताकपा नो माया वलासह सतं सतं समीरो ज ा जल
व ी ा ुत म का वधु व ध ी शार रका ॥ ५-६॥ शकु प ः ।
स ादय रगणा मुखर म दवा भुजाः
भूम ानसबु ह ृ त मल ा वृ तं धमदेवः ॥ ६-६॥
त ा ःकरणं वभो तव बला श एवासृज ।
जात ज ै सतो दशे यगण ामस शा नु - पृ ं धम इह देव मन ध ु र मेव द
ा ं नभसो म रु पते श ोऽज न ला ॥ ५-७॥ । BACK TO TOP
कु मु नवहा वसनं तु स े शेफः जा
ो ो
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ो ं 4/53
च म ः ॥ ६-७॥
त वै ं तद शते नजपदे र ासना ा सतं
ोणी लं मृगगणाः पदयोनखा े ह ु सै वमुखा गमनं तु भा ो टलस र टकटका ाक दी ाकृ त
कालः । ीव ा तमा कौ भ ु म ण ाया णं कारण
व ा दवणभवनं वदना बा चा यु चरणं क णा ध ु े ते व ेष तव पमै त व ध े वभो भातु
॥ ६-८॥
काला ोदकलायकोमल चीच े ण च ं दश
संसारच म य च धर या े वीय मावृ ानमुदारम ह सत स ानन ।
महासुरगणोऽ कु ला न शैलाः । राज गु दािरप जधर ीम ज ु ाम लं
ना िर मुदय रव रोम जीया ददं वपुर नवचनीयमीश ु ु करं वपु व वभो म ोगमु ासये
॥ ६-९॥
ा स तृ स मः कमलभू ादपाथो हे
ई ग यवपु व कमभाज कम वसानसमये रणीयमा ः हष वेशवशंवदो नप ततः ी ा कृ ताथ भव
। जाना ेव मनी षतं मम वभो ानं तदापादय
त ा रा वपुषे वमला ने ते वातालया धप नमोऽ ु ैता ैतभव पपर म ाच तं भजे
न रोगा ॥ ६-१०॥
आता े चरणे वन मथ तं ह ने ह े श ृ
इ त ष दशकं समा ॥ बोध े भ वता न सग व ध बब ोऽ प स ा
इ ाभा गरं तो नतर त गूढः
सृ ौ तं समुदरै य भगव ु ासयो ाघता
इ त स मदशकं समा ।
स मदशक (७)
णः ज , तपः तथा वैकु दशन ॥
7 Bahma's Origin, Penance And Vision of अ मदशक (८)
Vaikuntha
लयवणन ।
एवं देव चतुदशा कजग पू ेण जातः पुन- 8 Description of Pralaya
ो ख स लोक नलये जातोऽ स धाता य ।
यं शंस हर गभम खल ल ै ो जीवा कं एवं ताव ाकृ त या े ा े क े ा दमे
योऽभू तरजो वकार वकस ाना ससृ ारसः ॥ ७-१॥ ा भूय एवा वेदा सृ ं च े पूवक
८-१॥
सोऽयं व वसगद दय मान यं
बोधं ख नवा व वषयं च ाकु ल वा । सोऽयं चतुयुगसह मता हा न ताव ता
ताव ं जगता ते तपतपे वे ं ह वैहायस ननाय ।
वाणीमेनम श वः ु तसुख कु व पः ेरणा ॥ ७-२॥ न ा सौ य नल य समं सृ ैन म क
रा ॥ ८-२॥
कोऽसौ मामवद मु ा न त जलापूण जग ले
द ू ी कम नी तवता वा ाथमु ता । अ ा श पुनरहमुखकृ तु सृ ं करो
द ं वषसह मा पसा तेन मारा धत- भव सादा ।
ै द शतवान स नलयं वैकु मेका तु ॥ ७-३॥ ा क जनुष च परायुष तु सु बोधन
तदाऽ प सृ ः ॥ ८-३॥
माया य कदा प नो वकु ते भाते जग ो ब ह-
ोक ोध वमोहसा समुखा भावा ु रं गताः । प ाशद मधुना वयोऽध पमेकं पराधम
सा ान झर च य परम ो तः काशा के वततेऽसौ ।
त े धाम वभा वतं वजयते वैकु पं वभो ॥ ७-४॥ त ा रा ज नता थया म भूम प ा ना
भव लासा ॥ ८-४॥
य ाम चतुभुजा हिरम ण ामावदात षो
नानाभूषणर दी पत दशो राज मानालयाः । दनावसानेऽथ सरोजयो नः सुषु काम य
भ ा तथा वधो तपदा दी द ा जना- जग च ठरं समीयु देदमेकाणवमास
े धाम नर सवशमलं वैकु पं जये ॥ ७-५॥
तवैव वेषे फ णरा ज शेषे जलै कशेषे भुवने
नाना द वधूजनैर भवृता व ु तातु या आन सा ानुभव पः योग न ापिरमु
व ो ादन गा लतया व ो तताशा रा ।
ादा ज
ु सौरभैककु तुका ीः यं ल ते काला श ं लयावसाने बोधये ा दशत
BACK TO TOP
य व यनीय द वभवं त े पदं दे ह मे ॥ ७-६॥ या सु ं पिरसु श जेन त ा खलजीव
च पिरतु धीभुजगभोगभागा य ॥ ९-५

चतुयुगाण च सह मेवं य सु े पुनर तीये ।
काला श ः थम बु ा ाबोधय कल व नाथ ॥ कर टमुकुटो स टकहारके यूरयु -
८-८॥ म ण ु िरतमेखलं सुपिरवीतपीता र ।
कलायकु सुम भं गलतलो स ौ भ ु ं
वबु च ं जलगभशा य वलो लोकान खला ल ना वपु द य भावये कमलज ने द शत ॥ ९
।
ते वे सू ा तया नजा ः तेषु व ेषु ददाथ ॥ ु त करद शत चुरवैभव ीपते
८-९॥ हरे जय जय भो पदमुपै ष द ा शोः ।
कु धयमा मे भुवन न मतौ कमठा-
तत दीयाद य ना भर ा द तं क न द प । म त ु हणव णत गुणबं हमा पा ह मा ॥
नल न न ेषपदाथमालास े प पं मुकुलायमान ॥ ८-१०॥
लभ भुवन यीरचनद ताम त
तदेतद ो हकु लं ते कले बरा ोयपथे ढ । गृहाण मदनु हं कु तप भूयो वधे ।
ब ह नर तं पिरतः ु र ः धाम भ मलं कृ ॥ भव खलसाधनी म य च भ र ु टे-
८-११॥ दु ीय गरमादधा मु दतचेतसं वेधस ॥ ९
स ु प े नतर व च े त व ीयधृते सरोजे । शतं कृ ततपा तः स ख द संव रा-
स प ज ा व धरा वरासी य बु ा खलवेदरा शः ॥ नवा च तपोबलं म तबलं च पूव धक ।
८-१२॥ उदी कल क तं पय स प जं वायुना
भव ल वजृ तः पवनपाथसी पीतवा ॥ ९
अ रा ननु पा क े म मु ा पतप यो नः ।
अन भूमा मम रोगरा शं न वातालयवास व ो ॥ तवैव कृ पया पुनः सर सजेन तेनैव सः
८-१३॥ क भुवन य ववृते जा न मतौ ।
तथा वधकृ पाभरो गु म रु ाधी र
इ त अ मदशकं समा ॥ मा पिरपा ह म गु दयो तैर तैः ॥ ९
इ त नवमदशकं समा ॥
नवमदशक (९)
णः तपः तथा लोकसृ ः । दशमदशक (१०)
9 Description of Creation
सृ वै व ।
तः स कमलो व व ह ना भप े हे 10 The Variety of Creation
कु तः ददम ध ु ावु दत म नालोकय ।
तदी णकु तूहला त दशं ववृ ानन- वैकु व धतबलोऽथ भव सादा-
तुवदनतामगा कसद ज
ु ा ॥ ९-१॥ द ोजयो नरसृज ल जीवदेहा ।
ा ू न भू हमया न तथा तर
महाणव वघू णतं कमलमेव त े वलं जातीमनु नवहान प देवभेदा ॥ १०-१॥
वलो त पा यं तव तनुं तु नालोकय ।
क एष कमलोदरे मह त न हायो हं म ा हा म तराग वकोपभी त-
कु तः ददम ज ु ं समजनी त च ामगा ॥ ९-२॥ र ानवृ म त प वध स सृ ा ।
उ ामतामसपदाथ वधान न-
अमु ह सरो हः कम प कारणं स वे- ने े दीयचरण रणं व ै ॥ १०-२॥
द त कृ त न यः स ख नालर ा ना ।
योगबल व या समव ढवा ौढधीः ताव सज मनसा सनकं सन ं
दीयम तमोहनं न तु कले बरं वा ॥ ९-३॥ भूय नातनमु नं च सन ु मार ।
ते सृ कम ण तु तेन नयु माना-
तत कलना लका ववरमागगो मागय ादभ र सका जगृ न वाणी ॥ १०-३
य शतव रं कम प नैव स ृ वा ।
नवृ कमलोदरे सुख नष एका धीः ताव कोपमु दतं त तोऽ
समा धबलमादधे भवदनु हैका ह ॥ ९-४॥ मू तोऽज न मृडो भवदेकदेशः ।
नामा न मे कु पदा न च हा विर -े
शतेन पिरव रै ढसमा धब ो स - ादौ रोद कल तेन स नामा ॥ १०-४
बोध वशदीकृ तः स ख प नीस वः । BACK TO TOP
अ चरम तु ं तव ह पम शा एकादशा यतया च व भ पं
ि ी ो
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं 6/53
ं वधाय द यता व नता द ा ।

ताव द च पदा न भव णु ः सा गी भः वु तो मुनी ानन नाथावथ
ाह जा वरचनाय च सादरं त ॥ १०-५॥ संर योगेन भवै भम मुपेत म ा कृ पं ग
ा भसृ भयदाकृ त स - दीयभृ ावथ क पा ौ सुरािरवीरावु दतौ
स यू माणाभुवन यभीतचेताः । स ासमु ादनक चे ौ यमौ च लोक यम
मा मा जाः सृज तप र म लाये- ११-७॥
ाच तं कमलभूभवदीिरता ा ॥ १०-६॥
हर पूवः क शपुः कलै कः परो हर ा इ
त ाथ सगर सक मर चर - उभौ भव ाथमशेषलोकं षा नजव
ा राः तुमु नः पुलहः पुल ः । ११-८॥
अ ादजायत भृगु व स द ौ
ीनारद भगव भवद दासः ॥ १०-७॥ तयो हर ा महासुरे ो रणाय धाव नवा वै
भव य स लले नम चचार गव
धम दकान भसृज थ कदमं च ११-९॥
वाण वधाय व धर जस ु लोऽभू ।
ो धतैः सनकद मुखै नूजै- ततो जले शा शं भव ं नश ब ाम गव
ो धत वरराम तमो वमु ॥ १०-८॥ भ ै क ः स कृ पा नधे ं न रोगा
११-१०॥
वेदा रु ाण नवहान प सव व ाः
कु व जाननगणा तुराननोऽसौ । इ त एकादशदशकं समा ॥
पु षे ु तेषु व नधाय स सगवृ -
म ा वु ं व पदा ज ु मा तोऽभू ॥ १०-९॥
जान पु ायमथ देहमजो वभ
ीपुंसभावमभज नुत धू ा । ादशदशक (१२)
ता च मानुषकु ला न ववधयं ं
गो व मा तपुरेश न रोगा ॥ १०-१०॥ वराहावतार ।
12 - The Boar Incarnation
इ त दशमदशकं समा ॥
ाय वु ो मनुरथो जनसगशीलो ा मह म
नम ा ।
ारमाप शरणं भवद सेवातु ाशयं मु नज
स लोके ॥ १२-१॥
एकादशदशक (११)
क ं जाः सृज त म व न नम ा ानं सरो
सनकादीन वैकु दशन । हर ा तथा हर क शपोः त जाना ।
जनन । इ वे मेष क थतो मनुना य रू ो हा त
11 - Entry of Sanaka And Others Into Vaikuntha च ी ॥ १२-२॥
and
Birth of Hiranyaksha And Hiranyakashipu हा हा वभो जलमहं पबं पुर ाद ा प म
करो म ।
मेण सग पिरवधमाने कदा प द ाः सनकादय े । इ ं द युगलं शरणं यतोऽ नासापुटा
भव लोकाय वकु लोकं पे दरे मा तम रे श ॥ ११-१॥ श कोल पी ॥ १२-३॥
मनो नै ये सकानना रै नेकवापीम णम रै । अ ु मा वपु ततः पुर ा यू ोऽथ कु स
अनोपमं तं भवतो नके तं मुनी राः ापुरतीतक ाः ॥ ११-२॥ समजृ था ।
अ े तथा वधमुदी भव मु ै व रे त व
भव ू वनं व व ू ाः ौ जय ा वजयोऽ ा । सूनु भः ःै ॥ १२-४॥
तेष च च े पदमाप कोपः सव भव ेरणयैव भूम ॥
११-३॥ कोऽसाव च म हमा क ट तो मे नासापु
भवेद जत माया ।
वैकु लोकानु चत चे ौ क ौ युव दै ग तं भजेत । इ ं व च य त धातिर शैलमा ः स ो भव
इ त श ौ भवदा यौ तौ हिर ृ तन ऽ त नेमतु ा ॥ घोरघोर ॥ १२-५॥
११-४॥
तं ते ननादमुपक जन पः ाः स त
तदेतदा ाय भवानवा ः सहैव ल ा ब हर ज ु ा । नुनुवुभव । BACK TO TOP
खगे र सा पतचा बा रान यं ान भराममू ॥ ११-५॥ त ो हषुलमनाः पिरण भूय ोयाशयं
वपुलमू तरवातर ॥ १२-६॥ य छ ने रक लतच हरणा ।

समा ो मु ा स ख वतुदं समतनो
ऊ सािरपिरधू वधूतरोमा ो वाल धरवा ु खघोरघोणः गल ाये माया य कल जग ोहनकर ः
।४
तूण दीणजलदः पिरघूणद ा ोतॄ नु ी श शरय वतेिरथ भव ो त णलव नपातेन वधुते
॥ १२-७॥ ततो मायाच े वततघनरोषा मनस ।
गिर ा भमु त भर भ मसुरं
अ जलं तदनु स ु लन च ं ा म लकु लं पादा ु े न वणपदमूले नरवधीः ॥ १३-७
क षो ममाल ।
आ व भीषणरवेण महाकाय ोऽयं तव करसरोज म थतो
रसातल ानाक य सुमतीमगवेषय ॥ १२-८॥ गल ो व ादपत ष भः ा घतह तः ।
तदा ामु ाम मदभर व ो त दया
ाऽथ दै हतके न रसातला े संवे शत झ ट त मुनी ा ा ा भः ु त भरनुव रतनु ॥
कू ट क ट वभो ।
आपातुकान वगण सुरािरखेटा दं ा ु रे ण वसुधामदधाः च ो रोम प कु शगण ु ष घृतं
सल ल ॥ १२-९॥ चतुह तारोऽ ौ ुग प वदने चोदर इडा ।
हा ज ाय ते परपु ष कण च चमसा
अ ु र थ धर दशना ल मु ा ु रा त वभो सोमो वीय वरद गलदेशेऽ पु सदः ॥
इवा धकपीवरा ा ।
उ तू घोरस लला लधे द डावराहवपुर र पा ह मुनी िै र ा द वनमुखरै म दतमना
रोगा ॥ १२-१०॥ मह य ा मू वमलतरक च वलस
ध ं स ा ः सुखरस वहार मधुिरपो
इ त ादशदशकं समा ॥ न ा रोगं मे सकलम प वातालयपते ॥ १
इ त योदशदशकं समा ॥
योदशदशक (१३)
हर ा वध । चतुदशदशक (१४)
13 - The Slaying of HiranyakSha
क पलावतार ।
हर ा ं ताव रद भवद षे णपरं 14 - The Kapila Incarnation
चर ं स वत पय स नजज ापिर मते ।
भव ो ग ा कपटपटु धीन रदमु नः समनु तृ तावका यु ः स मनुः प जस व
शनै चे न दनुजम प न ं व बल ॥ १३-१॥ नजम रम रायह नं चिरतं ते कथय ख ु ं
स मायावी व हु र त भवदीय वसुमत समये ख त कदमा ो ु हण ायभव
भो क ं क ं क मद म त तेना भग दतः । धृतसगरसो नसगर ं भगवं ामयुतं समाः
नद ासौ ासा व त स मु नना द शतपथो १४-२॥
भव ं स ाप र णधरमु मुदका ॥ १३-२॥
ग डोपिर कालमेघक ं वलस े लसरोजपा
अहो आर ोऽयं मृग इ त हस ं ब तरै - ह सतो सताननं वभो ं वपुरा व ु षे
ै व ं द तसुतमव ाय भगव । १४-३॥
मह ा दं ा शर स च कत ने महसा
पयोधावाधाय सभमुदयु ा मृध वधौ ॥ १३-३॥ वु ते पुलकावृताय त ै मनुपु द यत नव
क पलं च सुतं मेव प ा ग तं चा नुगृ
गदापाणौ दै े म प ह गृह तो तगदो १४-४॥
नयु ेन ड टघटरवो ु वयता ।
रणालोकौ ु ा ल त सुरस े तु ममुं५ स मनु त पया म ह ा गुणव ा सुतया च
न ाः स ातः थम म त धा ा जग दषे ॥ १३-४॥ भवदीिरतनारदोप द मगा दममाग त ती
गदो द त ं व ख गदाय द तभुवो मनुनोप त च देव तं त णीर मवा कदम
गदाघाता मू ौ झ ट त प ततायामहह ! भोः ! । भवदचन नवृतोऽ प त ढ षू णया दधौ
मृ रे ा ं दनुजकु ल नमूलनचणं १४-६॥
महाच ं ृ ा करभु व दधानो चषे ॥ १३-५॥
स पुन पासन भावा यताकामकृ ते कृ ते
BACK TO TOP
ततः लं काल तम ष दै े वसृज त व नताकु लस ु लो नवा ा हर ेवपथेषु देव
े
1/20/2021
ु Narayaniyam
पतृसुरगणयाजी धा मको यो गृह ः

शतवषमथ ती सोऽयं नव क ाः समवा ध पाः । स च नपत त काले द णा ोपगामी ।
वनयानसमु तोऽ प का ा हतकृ ननो क
ु ो वा ी ॥ म य न हतमकामं कम तूद थाथ
१४-८॥ क पलतनुिर त ं देव ै गादीः ॥ १५-८
नजभतृ गरा भव षेवा नरतायामथ देव देव ा । इ त सु व दतवे देव हे देव तं
क पल मजायथा जनान थ य रमा त व ा ॥ कृ तनु तमनुगृ ं गतो यो गस ै ः ।
१४-९॥ वमलम तरथाऽसौ भ योगेन मु ा
म प जन हतीथ वतसे ागुदी ा ॥ १५-
वनमेयु ष कदमे स े मतसव मुपा दश न ै ।
क पला क वायुम रे श िरतं ं पिरपा ह म गदौघा ॥ परम कमु ब ा दा ोजभ ं
१४-१०॥ सकलभय वने सवकामोपने ी ।
वद स ख ढं ं त धूयामया े
इ त चतुदशदशकं समा ॥ गु पवनपुरेश पु ाध भ ॥ १५-१
इ त प दशदशकं समा ॥
प दशदशक (१५)
क पलोपदेश । षोडशदशक (१६)
15 - The Teachings of Kapila
नरनारायणावतारं तथा द यागः ।
म तिरह गुणस ा ब कृ े स ा 16 - Nara Narayana And DakShayaga
मृतकृ प े भ योग ु स ।
महदनुगमल ा भ रे वा सा ा द ो विर तनयोऽथ मनो नूज ल ा स
क पलतनुिर त ं देव ै गादीः ॥ १५-१॥ चाप क ाः ।
धम योदश ददौ पतृषु ध च ाह ह व
कृ तमहदह ारा मा ा भूता- गिरशे दंशे ॥ १६-१॥
प द प दशा ी पू षः प वंशः ।
इ त व दत वभागो मु तेऽसौ कृ ा मू त ह धमगृ हणी सुषवु े भव ं नारायणं नर
क पलतनुिर त ं देव ै गादीः ॥ १५-२॥ म हतानुभाव ।
य न मु दताः कृ ततूयघोषाः पु ो रा
कृ तगतगुणौघैन ते पू षोऽयं सुरौघाः ॥ १६-२॥
य द तु सज त त त ण ु ा ं भजेर ।
मदनुभजनत ालोचनैः सा पेया दै ं सह कवचं कवचैः पर तं साह व रत
क पलतनुिर त ं देव ै गादीः ॥ १५-३॥ ।
पय य न मततप मरौ भव ौ श ैकक टम
वमलम त पा रै ासना मै द ं सल ल ॥ १६-३॥
ग डसम ध ढं द भूषायुधा ।
चतु लततमालं शीलयेतानुवेलं अ ाचर पु दश प मो धम ं ातृमा
क पलतनुिर त ं देव ै गादीः ॥ १५-४॥ बदिरका मम वा ीः ।
श ोऽथ ते शमतपोबल न हा ा द ा न
मम गुणगणल लाकणनैः क तना ःै मार ॥ १६-४॥
म य सुरसिरदोघ च ानुवृ ः ।
भव त परमभ ः सा ह मृ ो वजे ी कामो वस मलया नलब श ु ाल
क पलतनुिर त ं देव ै गादीः ॥ १५-५॥ का ाकटा व शखै वकस लासैः ।
व ु मु रक मुदी च भीत ाया
अहह ब ल हंसास ताथः कु टु ं मृ हासभाजा ॥ १६-५॥
त दनमनुपु ी जतो बाललाल ।
वश त ह गृहस ो यातन म भ ः भी ालम जवस सुरा ना वो म ानस
क पलतनुिर त ं देव ै गादीः ॥ १५-६॥ वु ाणः ।
ं व येन पिरतः वु तामथैष ादशयः
युव तजठर ख ो जातबोधोऽ का े पिरचारककातरा ीः ॥ १६-६॥
सवग लतबोधः पीडयो बा ।६
पुनर प बत मु वे ता काले स ोहनाय म लता मदनादय े ा सकाप
क पलतनुिर त ं देव ै गादीः ॥ १५-७॥ मोहमापुः । BACK TO TOP
द या च जगृ पयैव सव व सगवश
ी ो ो
ता ॥ १६-७॥ ॥ १७-७॥
ोवश तव कथ च नश श ः पय कु लोऽज न ताव बोध वमलं णुव मेनमाभाषथा मव
भव हमावमश । ।
एवं शा रमणीयतरोऽवतार ोऽ धको वरद रा ं चरं समनुभूय भज भूयः सव रं
कृ तनु मेव ॥ १६-८॥ व नवृ ह न ॥ १७-८॥
द ु धातुर तलालनया रजोऽ ो ना ा त य च इ ू च ष य गते नृपन नोऽसावान ता
क मशा रासी । नगर मुपेतः ।
येन स भव नुमेव शव य े च वैर प ने सुत रे मे चरं भवदनु हपूणकाम ाते गते च वन
मानी ॥ १६-९॥ ॥ १७-९॥
ु े शम दतमखः स तु कृ शीष देव सा दतहरादथ य ेण देव नहते पुन मेऽ य ैः स यु
ल जीवः ।७ मनू ा ।
िू रत तुवरः पुनराप शा ं स ं शा कर पा ह शा ा स दया नदा पेता मेव
म रु े श ॥ १६-१०॥ सु ढामवृणो हा ा ॥ १७-१०॥
इ त षोडशदशकं समा ॥ अ े भव ु षनीत वमानयातो मा ा समं वु
मु दतोऽयमा े ।
एवं भृ जनपालनलोलधी ं वातालया ध
ममामयौघा ॥ १७-११॥
स दशदशक (१७) इ त स दशदशकं समा ॥
वु चिरत ।
17 - The Story of Dhruva
उ ानपादनृपतेमनुन न जाया बभूव सु च नतरामभी ा । अ ादशदशक (१८)
अ ा सुनी तिर त भतुरना ता सा ामेव न मग तः शरणं
गताऽभू ॥ १७-१॥ पृथुचिरत ।
18 - The Story of Prithu
अ े पतुः सु चपु कमु मं तं ा वु ः कल
सुनी तसुतोऽ धरो । जात वु कु ल एव तु क तर जन
आ च पे कल श ः सुतर सु ा जा ख ।
भव मुखैरसूया ॥ १७-२॥ त ोष थतम तः स राजवय ादे व हतम
गतोऽभू ॥ १८-१॥
ो हते पतिर प त दारव े रं नहतः स गतो
नजा ा । पापोऽ प ततलपालनाय वेनः पौरा ै प न
साऽ प कमग तस रणाय पुंस ादमेव शरणं शशवे ।
शशंस ॥ १७-३॥ सव ो नजबलमेव स शंस भूच े तव य
रौ ी ॥ १८-२॥
आक सोऽ प भवदचन न ता ा मानी नरे नगरा ल
प वषः । स ा े हतकथनाय तापसौघे म ोऽ ो भुव
स ृ नारद नवे दतम माग ामारराध तपसा मधुकानना े ।
॥ १७-४॥ ावचनपरो मुनी रै ःै शापा ौ शलभ
॥ १८-३॥
ताते वष दये नगर गतेन ीनारदेन
पिरसा त च वृ ौ । त ाशा लजनभी कै मुनी ै ा ा चरपि
बाल द पतमनाः मव धतेन न े कठोरतपसा कल प ाघे पिरम थतादथो द ा ोद े पिरम थ
मासा ॥ १७-५॥ ॥ १८-४॥
ताव पोबल न सते दग े व ातः पृथुिर त तापसोप द ैः सूता ःै
देवा थत मुदय णा चेताः । पिरणुतभा वभूिरवीयः ।
पू च स नल नमतेः पुर ादा वबभू वथ वभो वेना कब लतस दं धिर ीमा ा नज
ग डा ध ढः ॥ १७-६॥ समामकाष ः ॥ १८-५॥
शन मदभारतर तं तं नम मव परसायने ते । भूय नजकु लमु व यु ै दवा ःै समु चत
BACK TO TOP
तु ू षमाणमवग कपोलदेशे सं ृ वान स दरे ण तथाऽऽदरे ण अ ादी भल षता न या न ता न ं
सुर भतनूम ह ॥ १८-६॥ अवा का तनय मह ह तया रम ं द

सुतोऽ ु द ो ननु त णा म या थे त
आ ानं यज त मखै य धाम ार े शततमवा जमेधयागे ता ॥ १९-८॥
।
ध ः शतमख ए नीचवेषो ाऽ ं तव तनया तत ते भूतलरो धन ु धा दह ो ु ह
परा जतोऽभू ॥ १८-७॥ मु ै द तनयामवा त कालं सु ख
१९-९॥
देवे ं मु िर त वा जनं हर ं व ौ तं मु नवरम ले जु षौ ।
ाने कमलभवे तोः समा ौ सा ा ं मधुिरपुमै थाः यं अवा द ं च सुतं कृ ता राः चेतसो नार
॥ १८-८॥ अवापुरान पदं तथा वध मीश वातालयना
१९-१०॥
त ं वरमुपल भ मेक ग ा े व हतपदः कदा प देव ।
स ं मु न नवहं हता न शंस ै ाः सनकमुखा मुनी इ त एकोन वंशदशकं समा ॥
पुर ा ॥ १८-९॥
व ानं सनकमुखो दतं दधानः ा ानं यमगमो
वना सेवी ।
त ा थ ृ ुवपुर श स रं मे रोगौघं शमय वातगेहवा स ॥ वंशदशक (२०)
१८-१०॥
ऋषभयोगी रचिरत ।
इ त अ ादशदशकं समा ॥ 20 - The Story of Rishabhayogishvara
य त यपु भूतादा ी राजा दतो ह
वा न द म म े तवैव तु ै कृ तय
एकोन वंशदशक (१९) अ भ ुत मुनी रै ं रा ा तु ं सुतम
यं ज न ऽे ह म त वु ाण रोदधा ब ह ष
चेतॄण चिरत । २०-२॥
19 -The Story of Pracetas
ना भ यायामथ मे दे मंशतोऽभूऋषभा
पृथो ु न ा पृथुधमकमठः ाचीनब हयुवतौ शत तु ौ । अलोकसामा गुण भाव भा वताशेषजन मो
चेतसो नाम सुचते सः सुतानजीजन णा ु रा नव ॥
१९-१॥ य लोक भृ त रा भारं नधाय ना भः स
तपोवनं ा भव षेवी गतः कलान पदं
पतुः ससृ ा नरत शासना व प ा भरता दशा प ते ।
पयो न धं प ममे त टे सरोवरं स मनोहर ॥ इ षकृ तादमष वष ना जनाभव
१९-२॥ यदा तदा ं नजयोगश ा वषमेन दध
२०-५॥
तदा भव ीथ मदं समागतो भवो भव वे कदशना तः ।
काशमासा पुरः चेतसामुपा दश तम व व ॥ जते द कमन जय ीमथो ह ा रताश
१९-३॥ अजीजन शतं तनूजानेष तीशो भरतो
२०-६॥
वं जप ममी जला रे भव मासे वषतायुतं समाः ।
भव ख ु ा ादरसादमी या भूव कालो वु व शी ता ॥ नवाभव ो गवरा नवा े पालय ारतवषख
१९-४॥ सैका शी त व शेषपु ा पोबला स
ू ुरभूय
तपो भरे षाम तमा व ध भः स य हंसा नरतोऽ प पा वतः । उ ा सुते ोऽथ मुनी म े वर भ
पताऽ प तेष गृहयातनारद द शता ा भवदा त ययौ ॥ यं गतः पारमहं वृ मधा जडो पशाच
१९-५॥ २०-८॥
कृ पाबले नैव पुरः चेतस काशमागाः पतगे वाहनः । परा भूतोऽ प परोपदेशं कु व वा व नर
वरा ज च ा दवरायुध भभुजा भर ा भ द त ु तः ॥ वकारह नो वचचार कृ मह मह ना रस
१९-६॥ २०-९॥
चेतस तावदयाचताम प मेव का भरा रानदाः । शयु तं गोमृगकाकचय चरं चर ा परं
भव च ाऽ प शवाय दे हन भव सौ नु त कामदा ॥ दवा ता ः कु टकाचले ं तापा मापाकु व
१९-७॥ २०-१०॥ BACK TO TOP
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं ं ं 11/53
इ त वंशदशकं समा ॥
सव वा ु द भ डु करै है पु ा दके वयवे
। ८-९
ं शं मारवपुषा महतामुपा ः स ासु
स श ु ा य ॥ २१-११॥
एक वंशदशक (२१)
पातालमूलभु व शेषतनुं भव ं
नव वष ः तथा स ीपाः । ज ू ीपा दषु उपासनाप तः । लोलै ककु ल वरा जसह शीष ।
21 - Mode of Worship In Jambudvipa Etc नीला रं धृतहलं भुजगा ना भजु ं भजे हर
॥ २१-१२॥
म ो वे भुव इलावृतना वष गौर धानव नताजनमा भा ज
। इ त एक वंशदशकं समा ॥
शवण म नु त भः सुमुपा मानं स षणा कमधी र सं ये
ा ॥ २१-१॥
भ ा नामक इलावृतपूववष भ वो भऋ ष भः पिरणूयमान
। ा वंश तदशक (२२)
क ा गूढ नगमो रण वीणं ाया म देव हयशीषतनुं
भव ॥ २१-२॥ अजा मलोपा ान ।
22 - The Story of Ajamila
ाया म द णगते हिरवषवष ादमु पु षैः
पिरषे माण । अजा मलो नाम मह सुरः पुरा चर भो धमप
उ ु शा धवलाकृ तमेक ान दं नरहिरं भगव भव गुरो गरा काननमे वा ध ु ृ शील कु लट
॥ २१-३॥ २२-१॥
वष ती च ल लता न के तुमाले तः शा ोऽ प तदा ताशयः धममु ृ
ल ला वशेषल लत तशोभना । ।
ल ा जाप तसुतै नषे माणं त ाः याय धृतकामतनुं अधमकार दशमी भव नु दधौ भव ामयुते स
भजे ा ॥ २१-४॥ २२-२॥
र े दी च ख र कना वष त षनाथमनुवयसपयमाण स मृ क ु ाले यमराज क रा भय र ीन भ
। पुरा मना ृ तवासनाबला ुहाव नारायण
भ ै कव लमम र ु भा ं म ाकृ तं भुवननाथ भजे २२-३॥
भव ॥ २१-५॥
राशय ा प तदा नगत दीयनामा रमा
वष हर यसमा यमौ राहमासीनम धृ तकमठकामठा । पुरोऽ भपेतुभवदीयपाषदा तुभुजा पीतपटा म
संसेवते पतृगण वरोऽयमायं तं भजा म भगव २२-४॥
पर च या ॥ २१-६॥
अमुं च स ा वकषतो भटा वमु ते ा
कं चो रे षु कु षु यया धर ा संसे वतो नवािरता े च भव नै दा तदीयपापं न ख
म हतम नु त भेदःै । २२-५॥
दं ा घृ घनपृ गिर व ं पा ह व नुतय वराहमूत ॥
२१-७॥ भव ु पापा न कथं तु न ृ ते कृ तेऽ प भो द
प ताः ।९
या दशं भज त क ु षा वष संसे वतो हनुमता न न ृ तः कं व दता भवा शा म त भो
ढभ भाजा । बभा षरे ॥ २२-६॥
सीता भरामपरमा तु पशाल रामा कः पिरलस िरपा ह
व ो ॥ २१-८॥ ु त ृ त व हता तादयः पुन पापं न
वासना ।
ीनारदेन सह भारतख मु ै ं सा योगनु त भः अन सेवा तु नकृ त यी म त भो
समुपा मानः । २२-७॥
आक काल मह साधुजना भर ी नारायणो नरसखः पिरपा ह
भूम ॥ २१-९॥ अनेन भो ज सह को ट भः कृ तेषु पापे प
।
ा ेऽक पम य शा ल इ ु पं ीपे भज कु शनाम न यद ह ाम भयाकु लो हरे िर त भो ु ष
व प । २२-८॥
ौ ेऽ ु पमथ वायुमयं च शाके पम य BACK TO TOP
पु रना लोकाः ॥ २१-१०॥ नृणामबु ा प मुकु क तनं दह घौघा ह
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast े ौ ं ो 12/53
यथा रे ध स यथौषधं गदा न त भो ु षा बभा षरे ॥ स ापय णु गणं तव सु र भः स ा तरे कर

२२-९॥ चचार ॥ २३-८॥
इतीिरतैय भटैरपासृते भव टान च गणे तरो हते । अ स वलयाय भव णु ो नूनं स
भव ृ तं क न कालमाचर व दं ा प भव टैरसौ ॥ मह माजे ।
२२-१०॥ न म कृ तव भम जािरं तं श रं पिरहस
२३-९॥
क रावेदनश तो यम द भ े षु न ग ता म त ।१०
क यभृ ान श श कै ः स देव वातालयनाथ पा ह मा न म यमया चतशापमो ो वृ ासुर म
॥ २२-११॥ सुरे योधी ।
भ ाऽऽ त कथनै मरे व च ं श ोर प
इ त ा वंशदशकं समा ं पदं ते ॥ २३-१०॥
वे नेन द तिर वधो ताऽ प ता तु े
म तोऽ भले भे ।
ाशयेऽ प भदैव भव षेवा त ा श म
यो वंश तदशक (२३) पवनालयेश ॥ २३-११॥
द चिरतं तथा च के तूपा ान । इ त यो वंशदशकं समा ॥
23 - The Stories of DakSha, Chitraketu, Etc
ाचेतस ु भगव परोऽ ह द वे नं धत
सग ववृ कामः ।
आ वबभू वथ तदा लसद बा ै वरं द दथ त च चतु वशदशक (२४)
वधूम स ॥ २३-१॥
ादचिरत ।
त ा जा युतमीश पुनः सह ं ीनारद वचसा तव 24 - The Story of Prahlada
मागमापुः ।
नैक वासमृषये स मुमोच शापं भ ो म ृ षरनु हमेव मेने हर ा े पो वरवपुषा देव भवता
॥ २३-२॥ हते शोक ोध पतघृ तरे त सहजः ।
हर ार ः क शपुरमरारा तसद स
ष ा ततो हतृ भः सृजतः कु लौघा दौ ह सूनुरथ त स त ामातेने तव कल वधाथ मुरिरपो ॥ २४
व पः । विरअ तओ - मधुिरपो
ो व मतमजापय द माजौ देव दीयम हमा ख
सवजै ः ॥ २३-३॥ वधातारं घोरं स ख तप स ा न चरतः
पुरः सा ा ु व रु नरमृगा रै नधन ।
ा ूरसेन वषये कल च के तुः पु ा ह नृप तर रसः वरं ल ा ो जग दह भव ायक मदं
भावा । पिर ु ादहरत दवं ामगणय ॥ २४
ल क ै पु मथ त हते सप ीस ै रमु दवश व माययासौ ॥
२३-४॥ नह ुं भूय व पदमवा च िरपो-
ब ह ेर द धथ दये सू वपुषा ।
तं नारद ु समम रसा दया ः स ा ताव पद सुत नद ु ै ा खलभुवना े च मृगय
जीव । भया यातं म ा स ख जतकाशी नववृते
क ा पु इ त त गरा वमोहं ा दचन वधौ
नृप तं यु ॥ २३-५॥ ततोऽ ादः समज न सुतो गभवसतौ
मुनेव णापाणेर धगतभव म हमा ।
ो ं च म म प नारदतोऽथ ल ा तोषाय शेषवपुषो ननु ते स वै जा ा दै ः श र प समे य रत
तप । गत ान वरद परमोदाहरणता ॥ २४
व ाधरा धप तत स ह स रा े
ल ा कु म तर भज व ॥ २३-६॥ सुरार ण हा ं तव चरणदा ं नजसुते
स ा ा ा गु भर श श रममु ।
त ै मृणालधवले न सह शी पेण गु ो ं चासा वद मदमभ ाय ढ म-
ब नु त स गणावृतेन । पाकु व सव तव चरणभ वै ववृधे ॥ २
ा भव चरतो नु त भः स ो द ाऽऽ त मनुगृ
तरोदधाथ ॥ २३-७॥ अधीतेषु े ं क म त पिरपृ ेऽथ तनये
भव ं वय म भगद त पय कु लधृ तः ।
मौ लरथ सोऽ प च ल ल ं वष ण हषु लमना भु व ने ष ु गु ो रो ष ा सहजम तर े BACKभ TOवदTOP
काम । वधोपायान तनुत भव ादशरणे ॥ २
ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast े ो ं 13/53
न भ धगभ नभरगल ा ु ब ो वं
स लै रा व ः सुब म थतो द जगणै- पायं पायमुदरै यो ब जग हं ािर संहारवा ॥
महासपद ोऽ नशनगराहार वधुतः ।
गर ाव ोऽ हह परमा य वभो ा तं हतमा र लहर स ो म ण
य ा ा म प न नपीडामभजत ॥ २४-७॥ ु सम दै पटल चाखा माने य
ा ू म वक ता ु धकु लं ालोलशैलो
ततः श ा व ः स पुनर त ोऽ जनको ो प चरं चराचरमहो ः ामव दधौ
गु ा त हे े कल व णपाशै म ण ।
गुरो ासा े स पुनरनुगा ै तनया ताव सवपाकरालवपुषं घोरा मालाधरं
भव े ं परमम प व ानम शष ॥ २४-८॥ म स े भ म रोषमु षतं व रगुव रव ।
अ ते ुं न शशक कोऽ प भुवने रे ता भी
पता शृ ाल करम खलं ु तपरं सव शव विर वासवमुखाः क े म ोषत ॥
षा ः ाहैनं कु लहतक क े बल म त ।
बलं मे वैकु व च जगत चा प स बलं भूयोऽ तरोषधा भव त ा या बालके
स एव ल ै ो ं सकल म त धीरोऽयमगदी ॥ २४-९॥ ादे पदयोनम पभये का भाराकु लः ।
शा ं करम मू समधाः ो रै थो ाय
अरे ासौ ासौ सकलजगदा ा हिरिर त ाकाम धयोऽ प ते नथ वरं लोकाय चानु
भ े ं च लतकरवालो द तसुतः ।
अतः प ा ो न ह व दतुमीशोऽ सहसा एवं ना टतरौ चे त वभो ीतापनीया भध
कृ पा व ा पवनपुरवा स मृडय मा ॥ २४-१०॥ ु ु टगीतसवम हम ाकृ ते ।
त ा खलो रं पुनरहो क परो ल ये
इ त चतु वशदशकं समा ॥ ाद य हे म रु पते सव मया ा ह मा
इ त प वंशदशकं समा ॥
प वंशदशक (२५)
नर संहावतार । ष श
ं दशक (२६)
25 - Incarnation As Narasimha
गजे मो ।
े घ यतो हर क शपोः कण समाचूणय- 26 - The Liberation of Gajendra
ाघूण गद कु कु हरो घोर वाभू वः ।
ु ा यं कल दै राज दये पूव कदा तु ं इ ु ः पा ख ा धराज ा ाच
क ः क न स पात च लतोऽ ोजभू व रा ॥ २५-१॥ वे ाय म धीरा लोके नैवाग ं ा मा
२६-१॥
दै े द ु वसृ च ु ष महासंरा ण तः
स तू ं न मृगा कं न मनुजाकारं वपु े वभो । कु ो ू त तृ ोधभारः ा ा ंह
कं कं भीषणमेतद तु म त ु ा च ेऽसुरे श ाथैनं गा ोऽ प ले भे ह ी ं
व ू ज वलो रोम वकस समाजृ थाः ॥ २५-२॥ ॥ २६-२॥
त णसवणघूणद त ा ं सटाके सर- ा ोधेम भा ज कू टे ड शैले यूथ
ो नकु ता रमहो जीया वेदं वपुः । सव नू व त श ा ान कु
ा ा महादर सखमुखं ख ो व हा- २६-३॥
ज ा नगम मानसुमहादं ायुगो ामर ॥ २५-३॥
ने े ा द देश श ा सोऽयं खेदान
उ प लभ भीषणहनुं वीय र- ।
ीवं पीवरदो तो तनख ू र रो ण । शैल ा े घमता ः सर यूथैः साध
ोमो घनाघनोपमघन ान नध वत- २६-४॥
ध करं नमा म भवत ार संहं वपुः ॥ २५-४॥
ाव ेवल ा प शाप ाह भूत ले वतम
नूनं व रु यं नह मु म त ा दाभीषणं ज ाहैनं ह नं पाददेशे शा थ ह ा द
दै े ं समुपा व मधृथा दो पृथु ाममु । ॥ २६-५॥
वीरो नग लतोऽथ ख फलके गृ च मा
ावृ नु रापपात भुवन ासो तं ामहो ॥ २५-५॥ वे ाया वैभवा ु नरोधं यु ं तं व राण
ा े काले दैका स ै न ा ा ं ह
ा ं द तजाधमं पुनर प ो ृ दो जवा -११ ॥ २६-६॥१३ BACK TO TOP
ारे ऽथो युगे नपा नखरा ु ाय व ोभु व ।
ो ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ो ै 14/53
आत ा न ानभ ः ो ःै पु र कै मच । अ ोधेः कु हरगतेन व णा ं नम ं त

पूव ं न वशेषा न ं ो े ं सोऽ गादी रा ॥ २७-७॥
२६-७॥
उ े झ ट त तदा धराधरे े नमथु ढ मह
ु ा ो ं नगुण ं सम ं श
े ा नै ह म याते । आव तयगणेऽ प सपराजे वैव ं पिरश
सव ा ं भूिरका वेगा ा ढः े तोऽभूः पुर ा ॥ २७-८॥
॥ २६-८॥
उ ाम मणजवो म र क
ै रतरह
ह ी ं तं ह प ने धृ ा च े ण ं न वय दार ः । अ ा े व ध गिरशादयः मोदा ा ा नुनु
ग वऽ ु शापे स ह ी ा ं ा देदी ते ॥ २७-९॥
॥ २६-९॥
दै ौघे भुजगमुखा नले न त े तेनैव दशकु ल
एत ृ ं च म च गे यो गाये ोऽयं भूयसे ये से ा ।
। का ा व कल देव वािरवाहाः ावष मरग
इ ु नै ं तेन साध गत ं ध ं व ो पा ह वातालयेश ॥ ॥ २७-१०॥
२६-१०॥
उ ा त मन च वाले त ा ौ चरम थ
इत ष श ं दशकं समा ॥ ।
एक ं करयुगकृ सपराजः संराज पवनपुरे
॥ २७-११॥
इ त स वंशदशकं समा ॥
स वंशदशक (२७)
ीरा मथनं तथा कू म वतार ।
27 - Churning of the Milk Ocean and Tortoise
Incarnation अ ा वंशदशक (२८)
व सा रु व नताऽऽ द मा ं श ाय यमुपदाय त ल ी यंवरं तथा अमृतो ः ।
भूयः । 28 - Self-Choice Marriage of Lakshm
नागे तमृ दते शशाप श ं का Emergence of Nectar.
ा दतरदेवत शजाना ॥ २७-१॥
गरलं तरलानलं पुर ा लधे जगाल काल
शापेन थतजरे ऽथ नजरे े देवे सुर जतेषु न भेषु । अमर ु तवादमोद न ो गिरश पपौ भव
शव ाः कमलजमे सवदेवा नव ण भव समं भव मापुः २८-१॥
॥ २७-२॥
वमथ ु सुरासुरेषु जाता सुर भ ामृ षषु
ा ःै तु म हमा चरं तदान ा रद पुरः परे ण धा ा हयर मभूदथेभर ं तु ा रसः सुरेषु ता
।
हे देवा द तजकु लै वधाय स ं पीयूषं पिरमथते त जगदीश भव रा तदान कमनीया कमला ब
पयशा ॥ २७-३॥ अमलामवलो य वलोलः सकलोऽ प हृ
॥ २८-३॥
स ानं कृ तव त दानवैः सुरौघे म ानं नय त मदेन म रा
। य द दे तदैव दे ै दशे ो म णपी ठक
ेऽ दर मवो ह गे े स ं व न हतवा सकलोप ता भषेचनीयैऋषय ु तगी भर
पयःपयोधौ ॥ २७-४॥ २८-४॥
आधाय तु मथ वासु कं वर पाथोधौ व न हतसवबीजजाले अ भषेकजलानुपा तमु दपा ै रवभू षता व
। म णकु लपीतचेलहार मुखै ाममरादयोऽ
ार े मथन वधौ सुरासुरै ै जा ं भुजगमुखेऽकरोः
सुरार ॥ २७-५॥ वरण जमा भृ नाद दधती सा कु चकु म
पद श तम नु पू ुरा क लत ील वलासम
ु ा ौ ु भतजलोदरे तदान ा ौ गु तरभारतो नम े
२८-६॥
।
देवेषु थततमेषु त यैषी ाणैषीः कमठतनुं कठोरपृ ा ॥ गिरश ु हणा दसवदेवा गुणभाजोऽ वमु
२७-६॥ अवमृ सदैव सवर े न हता नया प
२८-७॥ BACK TO TOP
व ा त रतरकपरे ण व ो व ारा िरगतल योजनेन ।
ो े े ं ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast े ै ी
15/53
उरसा तरसा ममा नथैन भुवनान जननीमन भावा । भूतै मं गिरजया च गतः पदं ते ु ा वी
रो वलस दी ण ी पिरवृ ा पिरपु मास व ॥ तरोधाः ॥ २९-८॥
२८-८॥
आरामसीम न च क क ु घातल लालोलायमान
अ तमोहन व मा तदान मदय ी ख वा णी नरागा । मनो ा ।
तमसः पदवीमदा मेनाम तस ाननया महासुरे ः ॥ २८-९॥ ामेष वी वगल सन मनोभूवेगादन िर
॥ २९-९॥
त णा दु सु र दा ं ननु ध िर तोऽ रु ाशेः ।
अमृतं कलशे वह रा ाम खला त हर मा तालयेश ॥ भूयोऽ प व तु वतीमुपधा देवो
२८-१०॥ वीय मो वकस रमाथबोधः ।
ा नत व मह मुवाच दे ै त ा श
इ त अ ा वंशदशकं समा ॥ वात नके तनाथ ॥ २९-१०॥
इ त एकोन श
ं दशकं समा ॥
एकोन श
ं दशक (२९)
मो ह वतारं आ द । श
ं दशक (३०)
29 - Mohini Incarnation, Etc
वामनावतार ।
उ त व करादमृतं हर ु दै षे ु तानशरणाननुनीय देवा 30 - Vamana Incarnation
।
स रोद धथ देव भव भावा यू कलहा द तजा श े ण संय त हतोऽ प ब लमहा ा े ण ज
बभूवुः ॥ २९-१॥ तुव धतो ा ।
व ा मा भय नल नसुर लोक च े व
ाम चा प वयसा प तनुं तदान ा ोऽ स च मुखादभीतः ॥ ३०-१॥
तु कु चम लभ ु र ।
पीयुषकु कलहं पिरमु सव तृ ाकु लाः पु ा तदशनवशाद द त वष ा तं का पं न
तययु रोजकु े ॥ २९-२॥ प ा।
ज
ू नं त दतं ह पयो ता ं सा ादशा
का ं मृगा वभज भ पूण ॥ ३०-२॥
सुधा ममा म ा ढराग ववशान भयाचतोऽमू ।
व ते म य कथं कु लटा दै ा इ ालप प त ावधौ य नल नमतेरमु ाः ाम तुभु
सु व सतानतानीः ॥ २९-३॥ यमा वरासीः ।
न च ता मह भव नयो भवेयं गो ं मदी
मोदा ध ु ाकलशमेषु दद ु सा ं े तं मम सह म त लप यासीः ॥ ३०-३॥
वु ाणा ।
प भेद व नवे शतदेवदै ा ल ला वलासग त भः समदाः ं का पे तप स स दध दान ा ोऽ स
सुध ता ॥ २९-४॥ वधा ा ।
ासूत च कटवै व द पं सा ादशी
अ ा यं ण यनी सुरेषु तेषु जोषं ते थ समा भव ॥ ३०-४॥
सुध सुरेषु ।१५
ं भ लोकवशगो नज पमे भ नुमधपिरपीतसुधं पु ा मं तम भवष त पु वषहष कु ले सुरकु
लावीः ॥ २९-५॥ ब ा लं जय जये त नुतः पतृ ंत
वटु पमाधाः ॥ ३०-५॥ १७
ः सुधाहरणयो फलं परे षु द ा गते य सुरैः ख ते
गृ । ताव जाप तमुखै पनीय
घोरे ऽथ मूछ त रणे ब लदै माया ामो हते सुरगणे मौ ीद ा जना वलया द भर मानः ।
महा वरासीः ॥ २९-६॥ देदी मानवपुर श कृ ता काय ं ा था
कृ ता मेध ॥ ३०-६॥
ं कालने ममथ मा लमुखा घ श ो जघान
ब लज वला सपाका ।१६ गा ण
े भा वम हमो चतगौरवं ा ावृ तेव
ा रवधे नमुचौ च ने फे नेन नारद गरा णो रणं चलय यासीः ।
॥ २९-७॥ छ ं परो तरणाथ मवादधानो द ं च दानव
स धातु ॥ ३०-७॥
योषावपु द नु जमोहनमा हतं ते ु ा वलोकनकु तू हलवा हे
श ः BACK TO TOP
। त नम द रतटे हयमेधशालामासे ष य
ै ं ि ं े
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ी ं ो े ै 16/53
ने ःै ।
भा ा मेष दहनो नु सन ु मारो योगी नु कोऽय म त ताव ै ा नुम तमृते भतुरार यु ा
मुखैः शश े ॥ ३०-८॥ देवोपेतैभवदनुचरै ः स ता भ माप ।
काला ायं वस त पुरतो य शा ा ताः
आनीतमा भृगु भमहसा भभूतै र पमसुरः कं वो यु ैिर त ब ल गरा तेऽथ पातालमापुः
पुलकावृता ः ।
भ ा समे सुकृती पिर ष पादौ त ोयम धृत मूध त पाशैब ं पतगप तना दै मु ैरवादी-
तीथतीथ ॥ ३०-९॥ ा यीकं दश मम पदं कं न व े रोऽ स
पादं मू णय भगव क ं वद ं
ादवंशजतया तु भ जेषु व ासतो नु त ददं द तजोऽ प ाद ं यमुपगतो मानय वी ा ॥
ले भे ।
य े पदा ु गिरश शरो भला ं स ं वभो गु पुरालय दप ै व हतम खलं दै स ोऽ स पु
पालयेथाः ॥ ३०-१०॥ ल क ऽे ु दव वजयी वासव ं च प ा
म ायु ं भज च पुनिर गृ ा ब लं तं
इत श ं दशकं समा ॥ व ै ा नतमखवरः पा ह वातालयेश ॥ ३
इ त एक श
एक श
ं दशक (३१)
ब लदपहरण । ा श
ं दशक (३२)
31 - Humbling of Bali
म ावतार ।
ी ा दै व तनुमहः े णा वथाऽ प 32 - Matsya Avatar
ामारा जत रचय लं स गाद ।
म ः कं ते सम भल षतं व सूनो वद ं पुरा हय ीवमहासुरेण ष ा रा ो दका क
व ं भ ं भवनमवन वा प सव दा े ॥ ३१-१॥ न ो ख ु मुखा तृ ेषु वेदे ध ः कल म
३२-१॥
ताम ीण ब ल गरमुपाक का पूण ऽ-
ो के ं शम यतुमना दै वंशं शंस । स त मळा धभतुनदीजले तपयत द
भू मं पाद यपिर मत ाथयामा सथ ं करा लौ स लताकृ त म थाः क न
सव देह त तु नग दते क हा ं न वा ा ॥ ३१-२॥ ३२-२॥
व ेशं म पद मह कं याचसे बा लश ं ं जले च कतं वलो न ऽे पु ा े
सव भू मं वृणु कममुने ालप स । ।
य ा प पदपिरपू मः ेपवादा ैरहो भः कलश च कू पं वाप सर ान श
ब ं चासावगमदतदह ऽ प गाढोपशा ै ॥ ३१-३॥ ३२-३॥
पाद ा य द न मु दतो व पैन प तु -े योग भावा वदा यैव नीत त ं मु नना प
द ु ेऽ रद भवते दातुकामेऽथ तोय । पृ ोऽमुना क द ुमेनं स ाहमा े त वद
दै ाचाय व ख पर ा थनः ेरणा ं ३२-४॥
मा मा देयं हिररय म त मेवाबभाषे ॥ ३१-४॥
ा े े ऽह न वािरधारापिर ुते भू मतले म
याच वे ं य द स भगवा ण
ू कामोऽ सोऽहं स ष भः साधमपारवािर ु ण ू मानः शरणं
दा ा वे र म त वद का श ोऽ प दै ः । ३२-५॥
व ाव ा नजद यतया द पा ाय तु ं
च ं च ं सकलम प स ापय ोयपूव ॥ ३१-५॥ धर दादेशकर मवा नौ पणीमा
त क षे ु च तेषु भूय म ध
ु ेरा वरभूम
न हे ं द तकु लपतौ शेषापणं त -
ात ाने मुमुचऋु षयः सामराः पु वष । झषाकृ तं योजनल दीघ दधानमु ै रतेजस
द ं पं तव च त ददं प त व भाजा- नर तु ा मुनय ा ु शृ े तर ण
मु ै ैरवृधदवधीकृ व ा भा ॥ ३१-६॥ ३२-७॥
ादा ं नजपदगतं पु र को वोऽसौ आकृ नौको मु नम लाय दशय जग
कु ीतोयैर सचदपुना लं व लोका । सं यू मानो नृवरे ण तेन ानं परं चोप दश
हष ष बु ननृते खेचरै वेऽ BACK TO TOP
भेर न भुवनमचर ा वा भ शाल ॥ ३१-७॥ क ावधौ स मुनी रु ोव ा स तभू
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ै ं ो ी 17/53
वैव ता ं मनुमादधानः ोधा य ीवम भ तु ोऽभूः ॥

३२-९॥ राजा ती मु नमेकसमामना ा स ो
वसृज स ।
तु शृ तव सं तं नपा दै ं नगमा हृ ा । भु ा यं य ततोऽ प ढं रतोऽभू सा
विर ये ीत दे ददानः भ नागारपते पायाः ॥ ३२-१०॥ म पवनेश पायाः ॥ ३३-१०॥
इत ा श
ं दशकं समा ॥ इत य श
य श
ं दशक (३३) चतु श
ं दशक (३४)
अ र षचिरत । ीरामावतार -१
33 - The Story of Ambarisha 34 - Sri Rama Avatar-1
वैव ता मनुपु नभागजातनाभागनामकनरे सुतोऽ र षः । गीव णैर मानो दशमुख नधनं कोसले ऽ ृ
स ाणवावृतमह द यतोऽ प रे मे षु य च पु ीया म म ा द ष दशरथ ाभृते पायस
म मना दैव ॥ ३३-१॥ त ु ा त रु ी प तसृषु समं जातगभ
राम ं ल णेन यमथ भरतेना प श ु न
ीतये सकलमेव वत तोऽ भ वै देव न चरादभृथाः
साद । कोद ी कौ शक तुवरम वतुं ल णेनानु
येना याचनमृतेऽ भर णाथ च ं भवा वततार यातोऽभू ातवाचा मु नक थतमनु शा ा
सह धार ॥ ३३-२॥ नॄण ाणाय बाणैमु नवचनबला ाटक पाट
ल ा ाद जालं मु नवनमगमो देव स ा
स ादशी तमथो भवदचनाथ वष दधौ मधुवने यमुनोपक े ३४-२॥
।
प ा समं सुमनसा महत वत पूज जेषु मार चं ाव य ा मख शर स शरै र र स
वसृज ष को ट ॥ ३३-३॥ क कु व ह प थ पदरजसा ा वैदहे
भ ान ा चूडं धनुरव नसुता म रामेव ल
त ाथ पारण दने भवदचना े व ससाऽ मु नना भवनं रा ं ा त था ं भर प च समं ातृवीरै
पेदे । ३४-३॥
भो ुं वृत स नृपेण परा तशीलो म ं जगाम यमुन
नयमा धा ॥ ३३-४॥ आ ाने षा े भृगुकुल तलके स म
याते यातोऽ यो सुख मह नवस ा या
रा ाथ पारणमु तसमा खेदा ारै व पारणमकािर भव रे ण । श ु ने ैकदाथो गतव त भरते मातुल ा धवा
ा ो मु न दथ द शा वजान ु धो तृ जटो तातार ोऽ भषेक व कल वहतः के कयाधी
वततान कृ ा ॥ ३३-५॥ ३४-४॥
कृ च ताम सधर भुवनं दह ीम ऽे भवी नृप तन तातो ा यातुकामो वनमनुजवधूसंयुत ापधा
पदा क े । पौराना माग गुह नलयगत ं जटाचीरध
बाधम भवी सुदशनं ते कृ ानलं नावा स ीय ग ाम धपद व पुन ं भर ाज
शलभय ु नम धावी ॥ ३३-६॥ ा त ा हेतोर तसुखमवस कू टे गर
धाव शेषभुवनेषु भया स प व च म प ते ु ा पु ा त ख ं ख भरतमुखा गयातं
गतवा िर । त ोद ा ु त ै नद धथ भरते पा क मे
कः कालच म तल यती पा ः शव ययौ स च अ ंन ाथ ग ा वनम त वपुल द कं च
भव मव तैव ॥ ३३-७॥ ह ा दै ं वराधं सुग तमकलय ा भोः शा
३४-६॥
भूयो भव लयमे मु नं नम ं ोचे भवानहमृषे ननु
भ दासः । न ाऽग ं सम ाशर नकरसप ाकृ तं ताप
ानं तप वनया तमेव मा ं या र षपदमेव भजे त ौषीः यैषी तदनु च मु नना वै वे द
भूम ॥ ३३-८॥ ा े चा प द े प थ पतृसु दं वी भूयो
मोदा ोदातटा े पिररम स पुरा प व व
ताव मे मु नना स गृह तपादो राजाऽपसृ
भवद मसावनौषी । ा ायाः पण ा मदनचलधृतेरथनै न हा
च े गते मु नरदाद खला शषोऽ ै माग स कृ तेऽ प त सौ म ौ वसृ बलतम षा तेन न न
BACK TO TOP
कृ प च शंस ॥ ३३-९॥ ैन च ं खरम भप ततं षणं च मू
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं ी 18/53
ा हंसीराशरान युतसम धक णाद तो ा ॥ ३४-८॥ देव ण

े ीवरो ी वतसमरमृतैर तैऋ स ै -
ल ाभ च साकं नजनगरमगाः स यः पु
सोदय ो वात ववशदशमुखा द मार चमाया-
सार ं सारसा ा ृ हतमनुगतः ावधीब णघात । ीतो द ा भषेकैरयुतसम धका रा यरं
त ाया नय पतभवदनुज रावण ामहाष म थ पापवाचा शव शव कल त ग भण
तेनात ऽ प म ः कम प मुदमधा धोपायायलाभा ॥ श ु ने ाद य ा लवण न शचरं ादयः पा
३४-९॥ ताव ा ी कगेहे कृ तवस त पासूत सीता सु
भूय वच त दशमुख धूं म धेने- वा ीके तु ो ा पतमधुरकृ तेरा या य व
ु ा याते जटायौ दवमथ सु दः ातनोः ेतकाय । सीत ा क
ु ामे तम वशदसौ ं च क
गृ ानं तं कब ं जघ नथ शबर े प ातटे ं हेतोः सौ म घाती यमथ सरयूम न ेष
स ा ो वातसूनुं भृशमु दतमनाः पा ह वातालयेश ॥ ३४-१०॥ साकं नाकं यातो नजपदमगमो देव वैकु म
इ त चतु श
ं दशकं समा ॥ सोऽयं म वतार व ख नयतं म श ा
व ेषा त नराग जनम प भवे ामधम तस
नो चे ा ानुभूतेः नु तव मनसो व य
स ंस क ै मूत पवनपुरपते ाधुनु ा धत
३५-१०॥
प श
ं दशक (३५)
इत प श
ीरामावतार -२
35 - Sri Rama Avatar contd.
नीत ु ीवमै तदनु हनुमता भु ेः कायमु ैः
ा ु े न भूयो ल वथ युगप णा स साला । ष ंशदशक (३६)
ह ा सु ीवघातो तमतुलबलं वा लनं ाजवृ ा
वष वेलामनैषी वरहतर लत ं मत ा मा े ॥ ३५-१॥ पर रामावतार ।
36 - Parasurama Avatar
सु ीवेणानुजो ा सभयम भयता ू हत वा हन ता-
मृ ाण वी द ु तु मथ द यतामागणायावन ा । अ ःे पु तया पुरा मनसूयाय ह द ा भधो
स श े ं चा ु ल यं पवनसुतकरे ा दशो मोदशाल जातः श नब त तमनाः र ा
माग माग ममाग क प भर प तदा या स यासैः ॥ ो भ तमेन हेहयमह पाले न त ै वरा-
३५-२॥ न ै यमुखा दाय द दथ ने ैव चा े वध
ात कणनो जवस ा तस ा तवा - स ं कतुमथाजुन च वरं त मा ानतं
ो ीण ण धर नगिर जनकज वी द ाऽ ु ल य । े ष तदा खलं नृपकु लं ह ुं च भूमेभर
ु ो ानम पणचणरणः सोढब ो दशा ं स ातो जमद तो भृगुकुले ं रे णुकाय हरे
ा ु ा च ल झ ट त स हनुमा ौ लर ं ददौ ते ॥ रामो नाम तदा जे वरजः प ोरधाः स द
३५-३॥
ल ा ायगण तुदशवया ग वराजे मना-
ं सु ीवा दा द बलक पचमूच व ा भूमी- गास कल मातरं त पतुः ोधाकु ल
च ोऽ भ पारे जल ध न शचरे ानुजा ीयमाणः । ताता ा तगसोदरै ः सम मम छ ाथ शा ा
त ो श वु ात रह स नशमय ाथनापा रोष- षे जीवनयोगमा पथ वरं माता च तेऽदा
ा ा ेया तेज स द ध गरा ल वा माग ॥ ३५-४॥
प ा मातृमुदे वा त वय ेनो नजादा मा
क शैराशा रोपा त गिर नकरै ः सेतुमाधा यातो ायाथ भृगो गरा हम गरावारा गौर प त
यातू ाम दं ानख शखिर शलासालश ःै सै ःै । ल ा त र ं त दनुज े दी महा ा दकं
ाकु व ानुज ं समरभु व परं व मं श जे ा ा ो म मथाकृ तवृणमु नं ा ागमः ा म
वेगा ागा ब ः पतगप तग ा तैम चतोऽभूः ॥ ३५-५॥
आखेटपे गतोऽजुनः सुरगवीस ा स णै-
सौ म श तगलदसुव तजानीतशैल- ा पिरपू जतः पुरगतो म वाचा पुन
ाणा णानुपेतो कृ णुत कु सृ त ा घनं मेघनाद । ग े तुं स चवं यु कु धया तेना प
माया ोभेषु वैभीषणवचन त नः कु कण ाण ेपसरोषगोहतचमूच े ण व ो तः ॥
स ा ं क तोव तलम खलचमूभ णं णो ॥
३४-६॥ ो ी वततातवा च लत ोधोऽथ स ा
ब ु ातमहोदरोप न हतं चापं कु ठारं शरा
गृ ज ािरस े षतरथकवचौ रावणेना भयु आ ढः सहवाहय क ृ रथं मा हBACKतीमा वश
TO TOP
ा ण े ा भ गलत तमबलाम गृ । वा व मदा ष तपतौ स ा थ ु ाः स
े े ी ो ी ै ै
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ै 19/53
ना ातः परमा ना यमहं वा ं तदाक

पु ाणामयुतेन स दश भ ा ौ हणी भमहा-१९
सेनानी भरनेक म नवहै जृ तायोधनः । जाने दीनदशामहं द वषद भूमे भीमैनृपै-
स कु ठारबाण वदल ेषसै ो रो ेपाय भवा म यादवकु ले सोऽहं सम ा
भी त तु न श नय ामापत ेहयः ॥ ३६-७॥ देवा वृ कु ले भव ु कलया देवा ना ावनौ
म वे ाथ म त दीयवचनं पाथोजभू चवा
ल लावािरतनमदाजलवल े शगव पह-
ीम ा सह मु ब श ा ं न मु । ु ा कणरसायनं तव वचः सवषु नव पत-
च े थ वै वेऽ प वफले बु ा हिरं मुदा ा े ीश गतेषु तावककृ पापीयूषतृ ा सु
ाय ं छतसवदोषमवधीः सोऽगा रं ते पद ॥ ३६-८॥ व ाते मथुरापुरे कल भव ा पु ो रे
ध देवकन नामुदवह ाजा स रा जः
भूयोऽम षतहेहया जगणै ाते हते रे णुका-
मा ान दयं नर ब शो घोर त वह । उ ाहाव सतौ तदीयसहजः कं सोऽथ स ानय
ानानीतरथायुध मकृ था व हु ः या ते ौ सूततया गतः प थ रथे ोमो या
द े षु कु ठारय शखय नः ा य मे दनी ॥ ३६-९॥ अ ा ाम त म मसुतो ह े त ह िे रतः
स ासा तु ह मु कगत त कृ पाणी
तातो ीवनकृ पृ ालककु लं ःस कृ ो जय
स थ सम प कमहार दौघे पतॄ । गृ ान कु रे षु त खलम तः शौरे रं सा न
य े ाम प का पा दषु दश सा ने यु पुनः न मु नु रा जापण गरा ीतोऽथ यातो गृ
कृ ोऽमुं नह न ती त श मतो यु ा कु मारै भवा ॥ आ ं हजं तथा पतम प हे ने नाह सौ
३६-१०॥ व - कु ठारै भवा ानाम प देव पु क णा ा ह धीरे कदा
ा ा ण महे भूभृ त तप नु म त ताव नसैव नारदमु नः ोचे स भोजे रं
गोकण व ध सागरे ण धरण ा थत ापसैः । यूयं न सुराः सुरा यदवो जाना स कं न
ाते ासधृतानला च कतं स ुं ुव ेपणा- मायावी स हिरभव धकृ ते भावी सुर ाथना-
ाय तृ के रलो भृगुपते वातेश संर मा ॥ ३६-११॥ द ाक य न धुनदसौ शौरे सूनूनह
इ त ष ंशदशकं समा । ा े स मगभताम हपतौ ेरणा ायया
नीते माधव रो हण म प भोः स ख
ु ैका
इ त नवम ं समा । देव ा जठरं ववे शथ वभो सं यू मान रु ै
स ं कृ वधूय रोगपटल भ ं पर दे ह
दशम ।
इत स श
ं दशकं समा ।
स श
ं दशक (३७)
ीकृ ावतारोप म । अ ा श
ं दशक (३८)
37 - Prelude To the Incarnation As Krishna
ीकृ ावतार ।
सा ानन तनो हरे ननु पुरा दैवासुरे स रे 38 - Incarnation of Sri Krishna
ृ ा अ प कमशेषवशतो ये ते न याता ग त ।
तेष भूतलज न द तभुव भारे ण रा दता आन प भगव य तेऽवतारे
भू मः ाप विर मा तपदं देवैः पुरैवागतैः ॥ ३७-१॥ ा े दी भवद नर यमाणैः ।
का जैिरव घनाघनम लै -
हा हा जनभूिरभारम थत पाथो नधौ पा का- मावृ ती व चे कल वषवेला ॥ ३८-१॥
मेत पालय ह मे ववशत स ृ देवा नमा ।
इ ा द चुर लाप ववशामालो धाता मह आशासु शीतलतरासु पयोदतोयै-
देवान वदना न वी पिरतो द ौ भव ं हरे ॥ ३७-२॥ राशा सता ववशेषु च स नेषु ।
नैशाकरोदय वधौ न श म माय
ऊचे चा ज
ु भूरमून य सुराः स ं धिर ा वचो े शापह जगत महाऽ वरासीः ॥ ३८-२
न ा भवत च र ण वधौ द ो ह ल ीप तः ।
सव शवपुर रा वय मतो ग ा पयोवािर धं बा श
ृ ा प वपुषा दधुषा वभूती-
न ा तं मु हे जवा द त युयः साकं तवाके तन ॥ ३७-३॥ र टकटका दहारभासा ।
श ािरवािरजगदापिरभा सतेन
ते मु ा नलशा ल जलधे ीरं गताः स ता मेघा सतेन पिरले सथ सू तगेहे ॥ ३८-३॥
याव द च नैकमनस ाव पाथोजभूः । BACK TO TOP
ाचं दये नश सकलानान य ू चवा- व ः ल सुख नल न वला सल ी-
ं ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ो े ै 20/53
म ा ल तकटा वमो भेदःै । वमु चकु रो र िरतमापत भोजरा-

त र खलकं सकृ तामल ी- डतु इव वा भ ग नकाकरे क का ॥
मु ाजय व वरे जथ वासुदवे ॥ ३८-४॥
वु ं कपटशा लनो मधुहर माया भवे-
शौिर ु धीरमु नम लचेतसोऽ प दसा व त कशोिरक भ ग नकाकरा ल ता
र तं वपु दी नजे णा ा । पो न ल नका रा दव मृणा लकामा प-
आन बा पुलको मग दा - यं दनुजामजामुपलप के प वा ॥ ३९
ु ाव मकर रसं भव ॥ ३८-५॥
ततो भव पासको झ ट त मृ पु ाशा दव
देव सीद परपू ष तापव - मु तरसैव सा सम ध ढ पा रा ।
न नदा समने कला वला स । अध लमज ुषी वकसद बा ु र -
खेदानपाकु कृ पागु भः कटा ै- महायुधमहो गता कल वहायसा द तु े ॥ ३
िर ा द तेन मु दतेन चरं नुतोऽभूः ॥ ३८-६॥
नृशंसतर कं स ते कमु मया व न या
मा ा च ने स लला तृ गा व ा बभूव भवद कः चन च त ते हत
ो रै भ ु तगुणः क णालय । इ त दनुजा वभो खलमुदीय तं ज ुषी
ाचीनज युगलं तबो ता म णपणा यता भु व च म रा ये ुषी ॥ ३
मातु गरा द धथ मानुषबालवेष ॥ ३८-७॥
गे पुनरगा जावचनमीिरता भूभुजा
ेिर तदनु न तनूजया ते ल बकपूतना मुखदानवा मा ननः ।
ासमारच यतुं स ह रसूनुः । भव धनका या जग त ब मु नभयाः
ह योरधृत च ा वधायमाय- कु मारक वमारकाः क मव रं न ृ पैः ॥
र ो ह कलहंस कशोरर ॥ ३८-८॥
ततः प पम रे य मुकु न या-
जाता तदा प पस न योग न ा२० सू तशयनेशये द त क द दे ।
न ा वमु तमथाकृ त पौरलोक । वबु व नताजनै नयस वे घो षते
ेरणा मह च मचेतनैय - मुदा कमु वदा हो सकलमाकु लं गोकु ल ॥
ारै ः यं घ ट स टतै गु ाढ ॥ ३८-९॥
अहो ख यशोदया नवकलायचेतोहरं
शेषण े भूिरफणवािरतवािरणाऽथ भव मलम के थमम पब ा शा ।
रै ं द शतपथो म णदी पतेन । पुनः नभरं नजं सप द पायय ा मुदा
धारय स ख ध तमः त े मनोहरतनु श
ृ ा जग त पु व ो जताः ॥
सोऽयं मीश मम नाशय रोगवेगा ॥ ३८-१०॥
भव ु शलका या स ख न गोप दा
इत अ ा श
ं दशकं समा । मोदभरस ु ले जकु लाय कं नाददा ।
तथैव प पालकाः कमु न म लं ते नरे
जग तयम ल मह पा ह मामामया ॥ ३
इ त एकोनच ािरं शदशकं समा ।
एकोनच ािरं शदशक (३९)
योगमाया ा भ वं तथा गोकु ले कृ ज ो व ॥
39 - Manifestation of Yogamaya and Celebration of च ािरं शदशक (४०)
Birth of Shrikrishna at Gokula
पूतनामो ।
भव मयमु ह य कु लो हो न र 40 - Salvation of Putana
ददश गगनो ल लभर क ल ा जा ।
अहो स ललस यः स पुनरै जालो दतो तदनु न मम भा दं नृपपुर करदानकृ ते
जलौघ इव त णा पदमेयतामाययौ ॥ ३९-१॥ समवलो जगाद भव ता व दतकं ससहा
४०-१॥
सु प पा लक नभृतमा द ा लका-
मपावृतकवा टक प पवा टकामा वश । अ य सखे तव बालकज म सुखयतेऽ न
भव मयमपय सवत के त दा- ।
ह कपटक क पुरमागतो वेगतः ॥ ३९-२॥ इ त भव तृत जनायके सम धरो शशंस
४०-२॥
तत दनुजारव पत न वेग व- BACK TO TOP
टो र नवे दत सववातयैवा तमा । इह च स न म शता न ते कटकसी तत
ो ि ो
। इ त शंस ल गोपलोको भव ख
ु ालोकरस
इ त च त चसा जनायको भवदपाय भया तु माययौ ॥ ४१-५॥
४०-३॥
दने दनेऽथ तवृ ल ीर ीणम शतो
अवसरे ख त च काचन जपदे मधुराकृ तर ना । भव वासाद य वासुदवे मोदसा ः पिरतो
तरलष दला लतकु ला कपटपोतक ते नकटं गता ॥
४०-४॥ गृहषे ु ते कोमल पहास मथः कथास ु लताः
वृ षे ु कृ षे ु भव र ासमागताः हम
सप द सा तबालकचेतना न शचरा यजा कल पूतना ।
जवधू ह के य म त णं वमृशतीषु भव मुपाददे ॥ अहो कु मारो म य द ः तं कृ तं म
४०-५॥ ए े ह मा म पु साय पा णं यीश कं कं न
४१-८॥
ल लतभाव वलास ता भयुव त भः तरो मु पािरता ।
नमसौ भवना नषे षी द षी भवते कपटा ने ॥ भव पुः शनकौतुकेन करा रं गोपवधूजने
४०-६॥ नीत माता सरोजमाला ाल लोल तुल
४१-९॥
सम ध तद मश त मथ बालकलोपनरो षतः ।
मह दवा फलं कु चम लं तचुचू षथ वष षत ॥ नपायय ी नम गं वलोकय ी वदन
४०-७॥ दश यशोदा कतमा भेजे स ता शः पा ह
४१-१०॥
असु भरे व समं धय त य नमसौ नतोपम न ना ।
नरपत यदा य नजं वपुः तगता वसाय भुजावुभौ ॥ इ त एकच ािरं शदशकं समा ॥
४०-८॥
भयदघोषणभीषण व ह वणदशनमो हतव वे ।
जपदे त रः लखेलनं ननु भव मगृ त गो पकाः ॥
४०-९॥ च ािरं शदशक (४२)
भुवनम लनाम भरे व ते युव त भब धा कृ तर णः । शकटासुरवध ।
म य वात नके तननाथ मामगदयं कु तावकसेवक ॥ 42 - Slaying of Shakatasura
४०-१०॥
कदा प ज दने तव भो नम त ा तव
इ त च ािरं शदशकं समा । महानस स वधे नधाय सा महानसादौ व
४२-१॥
ततो भव ाण नयु बालक भी तस नस ु
व म म ा व भव मीपतः पिर ु ट ा चट
एकच ािरं शदशक (४१) ४२-२॥
पूतनादहनं तथा कृ लाळना ाद । तत दाकणनस म म क व ोजभरा
41 - Cremation of Putana and Joy of Caressing भव म द ः सम तो व न त ा णदा
Krishna ४२-३॥
जे रः शौिरवचो नश समा ज न भीतचेताः । शशोरहो कं कमभू द त तु ं धा न ः
न न ेषत ं नर क दाथ शरणं गत ा ॥ ।
४१-१॥ भव मालो यशोदया धृतं समा स ज ु
४२-४॥
नश गोपीवचना द ं सवऽ प गोपा भय व या ाः ।
ा ततं घोर पशाचदेहं दे व रे ऽथ कु ठारकृ ॥ ४१-२॥ क ो नु कौत ु त एष व यो वश टं य
वपा टत ।
ीतपूत नत र रा मु ल ु तरो ह धूमः । न कारणं क दहे त ते ताः
श ामधादागरवः कमेष कं चा नो गौ ल
ु वोऽथवे त ॥ ना सकाद करा दी काः ॥ ४२-५॥
४१-३॥
कु मारक ा पयोधरा थनः रोदने लोलपद
मद स फलं न रे णेन ताव वताम प ा । मया मया मनो वपयगा दतीश ते पालकब
इ ु प वत जे ं पूतनामातनुथा गु ॥ ४१-४॥ ४२-६॥
BACK TO TOP
च ं पशा ा न हतः कु मार ं पुरैवाक थ शौिरणेद । भया तदा क दजानता मदं कु मारकाणाम त
ं ो ो ो ो े
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ै ि ीि ं 22/53
भव भावा व रै िरतीिरतं मना गवाश त पूतनैः ॥ ४२-७॥ ाव पातपिर प गिर देह-

ासु दनुजोपिर धृ हास ।
वालता ं क मदं पदं तं सरोजर ौ नु करौ वरो जतौ । आ ानम ज ु करे ण भव मे
इ त सप णातर ता द माप ृ र नाजनाः ॥ गोपा दधु गिरवरा दव नीलर ॥ ४३-७॥
४२-८॥
एकै कमा पिरगृ नकामन -
अये सुतं दे ह जग तेः कृ पातर पाता िरपातम मे । ा दगोपपिरर वचु ता ।
इ त स ृ पता द कं मु मु ः त जातक कः आदातुकामपिरश तगोपनार -
॥ ४२-९॥ ह ा ज ु प ततं णुमो भव ॥ ४३-८॥
अनो नल नः कल ह मु ागतः सुरािररे वं भवता व हं सतः । भूयोऽ प क ु कृ णुमः णता तहार
रजोऽ प नो ममु त थं स स े य ल नवा वु गो व एव पिरपालयता तु ं नः ।
॥ ४२-१०॥ इ ा द मातर पतृ मुखै दान
स ा थत दवनाय वभो मेव ॥ ४३-९॥
पू जतै ततो जा त भ वशेषतो ल तम ला शषः ।
जं नजैब रसै वमोहय रु ाधीश ज जह ह मे ॥ वाता कं दनुजमेवम य धू
४२-११॥ वातो वा म गदा मु नो धुनो ष ।
कं वा करो म पुरन नलालयेश
इत च ािरं शदशकं समा । न ेषरोगशमनं मु रथये ा ॥ ४३-१०॥
इ त च ािरं शदशकं समा ।
च ािरं शदशक (४३)

तृणावतवध । चतु ािरं शदशक (४४)
43 - The Slaying of Trinavarta
नामकरणसं ारा द ।
ामेकदा गु म रु नाथ वोढुं 44 - Naming Ceremony Etc
गाढा ध ढगिरमाणमपारय ी ।
माता नधाय शयने क मदं बते त गूढं वसुदवे गरा कतु ते न य सं ारा
ाय चे त गृहषे ु न व श ा ॥ ४३-१॥ तहोरात ो गगमु न हृ ं वभो गतवा
ताव रमुपक णतघोरघोष- न ोऽथ न ता ा वृ ं मानय मुं य मना
ाजृ प सुपटल पिरपूिरताशः । म ता मूचे ं ारा वधातुमु क ु ध
वा ावपुः स कल दै वर ण ृ ाव-
त ो जहार जनमानसहािरणं ा ॥ ४३-२॥ य वंशाचाय ा ु नभृत मदमाय काय म त क
गग नगतपुलक े तव सा ज नामा न
उ ामप सु त मराहत पाते
ु ं कम कु शले प पाललोके । कथम नाम कु व सह ना ो न ना ो व
हा बालक क म त पा मा ा२१ इ त नूनं गगमु न े तव नाम नाम रह स व
माता भव म वलो भृशं रोद ॥ ४३-३॥
कृ षधातुणकारा स ान ा त कला भल
ताव दानववरोऽ प च दीनमू त- जगदघक ष ं वा कथय षः कृ नाम ते
भ व भारपिरधारण नवेगः । ४४-५॥
स ोचमाप तदनु तप सुघोषे
घोषे तायत भव ननी ननादः ॥ ४३-४॥ अ नामभेदा ाकु व जे च रामादी
अ तमानुषानुभावं गद ाम काशय े ॥
रोदोपकणनवशा पग गेहं
ु न मुखगोपकु ले षु दीनः । त य व पु े मु त स न मा यकै ः पुन
दानव खलमु करं मुमु ु- ु त य तु न े द वद े मह मृ षवय
मु त पपात वय देशा ॥ ४३-५॥
जे त ब तरदै ा ने त नजब ल ु ोकम
रोदाकु ला दनु गोपगणा बह - ो त सु वमलक त र े त भव भू तमृ ष
पाषाणपृ भु व देहम त व ।
ै ह नप ममु व - अमुनैव सव ग तिरता कृ ता म त
ीणमेव च भव मलं हस ॥ ४३-६॥ हिररे वे न भलप ा द ामवणय मु न
BACK TO TOP
ि ि े
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast े 23/53
गगऽथ नगतेऽ न तन ा दन मान । तव द धघृतमोषे घोषयोषाजनाना-

म दमु तक णो नगमय ीम रु ाधीश ॥ ४४-१०॥ मभजत द रोषो नावकाशं न शोकः ।
दयम प मु ष ा हष स ौ धा ं
इ त चतु ािरं शदशकं समा । स मम शमय रोगा ातगेहा धनाथ ॥ ४५-१०
इ त प च ािरं शदशकं समा ।
प च ािरं शदशक (४५)

ीकृ बालल लाः । ष ािरं शदशक (४६)
45 - Krishna's Childhood Pranks
व पदशन ।
अ य सबल मुरारे पा णजानु चारै ः 46 - Revelation of the Cosmic Form
कम प भवनभागा भूषय ौ भव ौ ।
च लतचरणक ौ म ुम ीर श ा- अ य देव पुरा कल य यमु ानशये
वणकु तुकभाजौ चेरतु ा वेगा ॥ ४५-१॥ पिरजृ णतो पावृते वदने व मच व व
मृ मृ वहस ावु ष व ौ पुनर थ बालकै ः समं य ल ला नरते जग
वदनप ततके शौ पादा देशौ । फलस यव नकृ धा तव मृ ोजनमूचरु भकाः
भुजग लतकरा ालग णा ौ
म तमहरतमु ैः प त व नॄणा ॥ ४५-२॥ अ य ते लयावधौ वभो ततोया दसम
मृ पाशनतो जा भवे द त भीता जननी चुक
अनुसर त जनौघे कौतुक ाकु ला े ४६-३॥
कम प कृ त ननादं ाहस ौ व ौ ।
व लतवदनप ं पृ तो द ी२२ अ य वनया क या कमु मृ ा बत व
क मव न वदधाथे कौतुकं वासुदवे ॥ ४५-३॥ इ त मातृ गरं चरं वभो वतथ ं तज
४६-४॥
तु ग तषु पत ावु तौ ल प ौ
द व मु न भरप ै ः स तं व मानौ । अ य ते सकलै व न ते वम त े दनं वदाय
तु मथ जननी सानुक ं गृह तौ इ त मातृ वभ तो मुखं वकस नभं द
मु र प पिरर ौ ा वु चु तौ च ॥ ४५-४॥
अ प मृ वदशनो क
ु जनन त ब तपय
तु कु चभरम े धारय ी भव ं पृ थव न खल न के वलं भुवना खला
तरलम त यशोदा दा ध ध ा । ४६-६॥
कपटप प म े मु हासा ु रं ते
दशनमुकुल ं वी व ं जहष ॥ ४५-५॥ कु ह च नम ु धः च चद ं कु ह च
मनुजा दनुजाः च रु ा द शे कं न तदा
तदनु चरणचार दारकै ः साकमारा- ४६-७॥
लयत तषु खेल बालचाप शाल ।
भवन क बडाला व क ानुधाव कलशा ु धशा यनं पुनः परवैकु पदा धवा स
कथम प कृ तहासैग पकै व िरतोऽभूः ॥ ४५-६॥ पुर नजाभका कं क तधा न ददश
४६-८॥
हलधरस हत ं य य ोपयातो
ववशप ततने ा त वै गो ः । वकस वु ने मुखोदरे ननु भूयोऽ प तथा वधा
वग लतगृहकृ ा व तृ ाप भृ ा अनया ु टमी तो भवाननव जगत बत
मुरहर मु र ाकु ला न मास ॥ ४५-७॥ ४६-९॥
तनवनवनीतं गो पकाद म धृतत धयं तदा णं जनन त णयेन मो
कलपदमुपगाय कोमलं ा प नृ । नम दशे पु ासज भगव तु बाल पा
सदययुव तलोकै र पतं स पर ४६-१०॥
चन नव वप ं म ा पब ॥ ४५-८॥
इत ष ािरं शदशकं समा ।
मम ख ब लगेहे याचनं जातमा ा-
मह पुनरबलानाम तो नैव कु व ।
इ त व हतम तः कं देव स या
द धघृतमहर ं चा णा चोरणेन ॥ ४५-९॥ स च ािरं शदशक (४७) BACK TO TOP
ो े ो ो
उ खलब न । भया यालोकमुपा वाससं पुरो नर ा प

47 - Tying Krishna To the Mortar इमौ भव पु शा स ये मु नजगौ शा
॥ ४८-४॥
एकदा द ध वमाथकािरण मातरं समुपसे दवा भवा ।
लो पतया नवारय मे प पवा योधरौ ॥ ४७-१॥ युवामवा ौ ककु भा त चरं हिरं नर ाथ
इतीिरतौ तौ भवदी ण हृ गतौ जा े क
अधपीतकु चकु ले य हासमधुरानना ज
ु े। ४८-५॥
मीश दहने पिर ुतं धतुमा जननी जगाम ते ॥ ४७-२॥
अत म यु ुगं तथा वधं समेयुषा म रगा म
सा मपीतरसभ स त ोधभारपिरभूतचेतसा । तरा यतो खलरोध नधुतौ चराय जीण पिर
म द मुपगृ पा टतं ह देव द धभाजनं या ॥ ४७-३॥ ४८-६॥
उ ल नतमु कै दा स श जननी समा ता । अभा ज शा ख तयं यदा या तदैव त भत
शो वसरव दश सा स एव द ध व तृ ं तौ ॥ महा षा य युगेन त णादभा ज गो व
४६-४॥ ४८-७॥
वेदमागपिरमा गतं षा ामवी पिरमागय सौ । इहा भ ोऽ प समे त मा व मेतौ ख
स दश सुकृ त ु खले दीयमाननवनीतमोतवे ॥ ४६-५॥ मु न सादा वद मागतौ गतौ वृणानौ ख
४८-८॥
गृ बत भी तभावनाभासुराननसरोजमा सा ।
रोष षतमुखी सखीपुरो ब नाय रशनामुपाददे ॥ ४७-६॥ तत ारणदा णारव क स ा त न गो
वल त ननीमुखे णा मो न ने भ
ब ु म त यमेव स न ं भव म य ब ु म त । ४८-९॥
सा नयु रशनागुणा ु लोनम खलं कलै त ॥
४७-७॥ मह होम गतो बताभको हरे ः भावादपिर
इ त वु ाणैग मतो गृहं भवा रु ाधी र प
व तो तसखीजने त स वपुषं नर ता । ४८-१०॥
न मु वपुर हो हरे ब मेव कृ पया म थाः ॥ ४७-८॥
इ त अ च ािरं शदशकं समा ।
ीयत चरमु खले खले ागता भवनमेव सा यदा ।
ागु खल बला रे तदा स पर पतमद वा ताः ॥ ४७-९॥
य पाशसुगमो भवा भो संयतः कमु सपाशयानया ।
एवमा द द वजैर भ ु तो वातनाथ पिरपा ह म गदा ॥ एकोनप ाश मदशक (४९)
४७-१०॥
वृ ावन वेश ।
इ त स च ािरं शदशकं समा । 49 - Journey To Vrindavana
भव भावा व रा ह गोपा पाता दकम
अहेतुमु ातगणं वश यातुम मनो व
अ च ािरं शदशक (४८) त ोपन ा भधगोपवय जगौ भव ेरणयैव न
इतः ती व पनं मनो ं वृ ावनं नाम व
नळकू बर-म ण ीवयोः शापमो । ४९-२॥
48 - Redemption of Nalakubara And Manigriva
बृह नं त न मु ा वधाय गौ ीनमथ
मुदा सुरौघै मुदारस दै दीय दामोदर इ भ ु तः । द त ननी न व गिर यानानुगता वचे
मृ दरः रै मु खले लग रतो ौ ककु भावुदै थाः ॥
४८-१॥ अनोमनो नधेनुपाल खुर णादा रतो वध
भव नोदाल पता रा ण पीय ना ायत माग
कु बेरसूनुनलकू बरा भधः परो म ण ीव इ त थ गतः । ४९-४॥
महेशसेवा धगत यो दौ चरं कल मुखावखेलता ॥
४८-२॥ नर वृ ावनमीश न सूनकु मुख मु
अमोदथा ा लसा ल ा हिर णीकु म
सुरापगाय कल तौ मदो टौ सुरापगाय यौवतावृतौ । ४९-५॥
ववाससौ के लपरौ स नारदो भव दैक वणो नरै त ॥ BACK TO TOP
४८-३॥ नवाक न ढु नवासभेदे शेषगोपेषु सुखा सत
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं ो ो ो
25/53
वन यं गोप कशोरपाल व म तः पयवलोकथा ॥

४९-६॥ चन दवसे भूयो भूय रे प षातपे
तपनतनयापाथः पातुं गता भवदादयः ।
अरालमाग गत नमलाप मरालकु जाकृ तनमलापा । च लतग तं े ामासुबकं ख व तृ ं
नर र रे सरोजव क ल क समलोकय ॥ तधरग े दे कै लासशैल मवापर ॥ ५०
४९-७॥
पब त स ललं गोप ाते भव म भ तु ः
मयूरके काशतलोभनीयं मयूखमालशबलं मणीना । स कल न गल ं पुन तमु
ु म ।
विर लोक श ृ मु शृ ै गिरं च गोवधनमै था ॥ दल यतुमगा ो ाः को ा तदा तु भवा भ
४९-८॥ खलजन भदा चु ु ू गृ ददार त ॥ ५
समं ततो गोपकु मारकै ं सम तो य वना मागाः । सप द सहज स ु ं वा मृत ख पूतना-
तत त कृ टलामप ः क ल ज रागवती मवैका ॥ मनुजमघम े ग ा ती तुमेव वा ।
४९-९॥ शमन नलयं याते त के सुमनोगणे
कर त सुमनोवृ ं वृ ावना हृ मैयथाः ॥ ५०
तथा वधेऽ पने पश े समु कु ो व गण चारे ।
चर रामोऽथ कु मारकै ं समीरगेहा धप पा ह रोगा ॥ ल लतमुरल नादं रा श वधूजनै-
४९-१०॥ िरतमुपग ारादा ढमोदमुदी तः ।
ज नतजननीन ान मीरणम र-
इ त एकोनप ाश मदशकं समा । थतवसते शौरे र कु ममामया ॥ ५
इ त प ाश मशकं समा ं
प ाश मदशक (५०)
व ासुर-बकासुरयोः वध । एकप ाश मशक (५१)
50 - Slaying of VatsAsura And BakAsura
अघासुरवध ।
तरलमधुकृ ृ े वृ ावनेऽथ मनोहरे २३ 51 - Slaying of AghAsura
प प श भ ाकं व ानुपालनलो पः ।
हलधरसखो देव ीम वचेिरथ धारय कदाचन ज श भः समं भवा वनाशने व
गवलमुरल वे ं ने ा भरामतनु ु तः ॥ ५०-१॥ गेतरा ।
समावृतो ब तरव म लै ः सतेमनै नरगमदी
व हतजगतीर ं ल ीकरा ज ु ला लतं ५१-१॥
दद त चरण ं वृ ावने य पावने ।२४
क मव न बभौ स िू रतं त व र - व नयत व चरणा ज ु या द तं भुवन
स ललधरणीगो े ा दकं कमलापते ॥ ५०-२॥ महषयः पुलकधरै ः कले बरै हरे धृतभवदी
५१-२॥
वलस लपे का ारा े समीरणशीतले
वपुलयमुनातीरे गोवधनाचलमूधसु । चारय वरलशा ले तले प भो भव त
ल लतमुरल नाद ारय वा कं अघासुरो णदघाय वतन भयानकः सप द
चन दवसे दै ं व ाकृ तं मुदै थाः ॥ ५०-३॥ ॥ ५१-३॥
रभस वलस ु ं व ायतोऽ वलोकय महाचल तमतनोगुहा नभ सािरत थतमुख
कम प व लत ं र ती मुदी त । मुखोदरं वहरणकौतुका ताः कु मारकाः कम
तमथ चरणे ब ामय ु कै ः ॥ ५१-४॥
कु हचन महावृ े च े पथ तजी वत ॥ ५०-४॥
मादतः वश त प गोदरं थ नौ प पक
नपत त महादै े जा ा रा न त णं वद दं म प ववे शथ भो सु नं वश
नपतनजव ु ोणी ह तकानने । ॥ ५१-५॥
द व पर मल ृ ा वृ ारकाः कु सुमो रै ः
शर स भवतो हष ष नाम तदा हरे ॥ ५०-५॥ गलोदरे वपु लतव णा या महोरगे ठ त
तु ं भवा द लतक म लो वमोचय प
सुर भलतमा मूध ू कु तः कु सुमावल ५१-६॥
नपत त तवे ु ो बालै ः सहेलमुदरै यः ।
झ ट त दनुज ेपेणो गत म ला णं द व पगमाथमा तं BACK
महासुTOरTOPभवम
कु सुम नकर ोऽयं नूनं समे त शनैिर त ॥ ५०-६॥ व नगते य तु नल नम सा नभः ले न
जगु रु ाः ॥ ५१-७॥ ादी शः तनवा कु टा दा दभूष तुभुजयु

सजला दु ाभा ॥ ५२-७॥
स व यैः कमलभवा द भः सुरैरनु तु दनु गतः कु मारकै ः ।
दने पुन णदशामुपेयु ष कै भवानतनुत भोजनो व ॥ क
े मेव कमलापिरला लता ा
५१-८॥ भोगी भोगशयना यना भरामा ।
ल ला नमी लत शः सनका दयो ग ासे वता
वषा णकाम प मुरल नत के नवेशय बलधरः करा ज ु े ददश ॥ ५२-८॥
।
हासय लवचनैः कु मारका बुभो जथ दशगणैमुदा नुतः
नारायणाकृ तमस तम नर सव सेवक
॥ ५१-९॥ धाता ।
माया नम दयो वमुमोह यावदेको बभू वथ
सुखाशनं ह तव गोपम ले मखाशना य मव देवम ले । कबलाधपा णः ॥ ५२-९॥
इ त तु दशवरै जग ते म रु नलय गदा पा ह मा ॥
५१-१०॥ न दे तदनु व प तं मु न ा च नूत
धाम याते ।
इ त एकप ाश मदशकं समा । पोतैः समं मु दतैः वश के तं वातालया ध
रोगा ॥ ५२-१०॥
इत प ाश मदशकं समा ं
प ाश मदशक (५२)
व ये ं तथा गवशमन ।
52 - The Stealing of the Calves By Brahma And प ाश मदशक (५३)
Humbling of Brahma's Pride.
धेनुकासुरवध ।
अ ावतार नकरे नर तं ते भूमा तरे कम भवी 53 - Slaying of Dhenukasura
तदाघमो े ।
ा पर तुमनाः स परो भावं न ऽे थ अती बा ं जगत पते मुपे पौग वय
व कगणा वत माया ॥ ५२-१॥ उपे व ावनमु वेन ावतथा गोगणपालन
व ानवी ववशे प पो रे तानानेतुकाम इव उप म ानुगुणैव सेयं म रु ाधीश तव वृ
धातृमतानुवत । गो ापिर ाणकृ तेऽवतीण देव देवारभथा द
ं सा मभु कबलो गतव दान भु रो धत सरोजभवः
कु मारा ॥ ५२-२॥ कदा प रामेण समं वना े वन यं वी च
ीदामना ः सख वाचा मोदादगा धेनुक
व ा यत दनु गोपगणा यत ं ५३-३॥
श ा दभा मुरल गवला द पः ।
ा व पनेषु चराय सायं ं माययाथ ब धा उ ालताल नवहे ा बले न धूतेऽथ बले
जमाययाथ ॥ ५२-३॥ मृ ः खर ा पत रु ा फलो रो धेनुकद
५३-४॥
ामेव श ागवला दमयं दधानो भूय मेव
प व कबाल पः । समु तो धैनुकपालनेऽहं वधं कथं धैनुकम
गो पणी भर प गोपवधूमयी भरासा दतोऽ स इतीव म ा वु म जेन सुरौघयो ारमजीघत
जननी भर त हष ॥ ५२-४॥
तदीयभृ ान प ज क ु ने ोपागतान जसंयुत
जीवं ह क द भमानवशा क यं म ा तनूज इ त रागभरं ज फ ू लानीव तदा नरा ाले षु खेल गव
वह ः । ५३-६॥
आ ानमेव तु भव मवा सूनुं ी तं ययुन कयत व नता
गावः ॥ ५२-५॥ वन त थज क ु ौघं सनामक ा ण
भयाकु लो ज क ु नामधेयं ु त स ं धते
एवं त ण वजृ तहषभार न ेषगोपगणला लतभूिरमू त ५३-७॥
।
ाम जोऽ प बुबुधे कल व रा े ा नोर प तवावतार फलं मुरारे स ातम े त सुरैनुत
महा वु यो वशेषः ॥ ५२-६॥ स ं फलं जात महे त हासी बालै ः समं ताल
५३-८॥
वष वधौ नवपु र ातनव पाला ा ववे कमसृ णे ु हणे BACK TO TOP
वमूढे । मधु व ु बृह ता न फला न मेदोभरभृ
ी
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ै ै ं ौ ं 27/53
तृ ै भ
ै वनं फलौघं वह रागाः ख बालकै ॥ ता ूत तका भूमा रोगा ाया वायुगेह
५३-९॥ ५४-१०॥
हतो हतो धेनुक इ पु े फला द मधुरा ण लोकै ः । इ त चतुःप ाश मदशकं समा ।
जये त जीवे त नुतो वभो ं म रु ाधी र पा ह रोगा ॥
५३-१०॥
इ त प ाश मदशकं समा ।
प प ाश मदशक (५५)
का लयनतन ।
55 - Krishna's Dance On Kaliya
चतुःप ाश मदशक (५४)
अथ वािर ण घोरतरं फ णनं तवार यतुं कृ त
का लय का ल ी ा ः तथा वषबाधा तु मािरथ तीरगनीपत ं वषमा तशो षतपण
54 - Reason For Kaliya Coming To the Yamuna
And Affliction by Poison. अ ध पदा ु हेण च तं नवप वतु मो
दवािर ण रतरं पतः पिरघू णतघोरतर
वे ो ः सौभिरन म पूव का ल दशा ं तप ।
२६ भुवन यभारभृतो भवतो गु भार वक वजृ
मीन ाते हे वा ोगलोले ता सा ादै ता े कदा च ॥ पिरम य त धनुःशतकं त टनी झ ट त
५४-१॥ ५५-३॥
ाहं तं स ुधं तृ सूनुं मीनं क तं ल य सः । अथ द ु व द ु पिर ु भत मतोदरवािर न
त े श वान चे ं ज ू भो ा जी वतं चा प मो ा ॥ उदका दगा रगा धप त पा मशा षा
५४-२॥ ५५-४॥
त ाले का लयः ल
े दप प रातेः क तं भागम । फणशृ सह व न मृ र लद कणो वष
तेन ोधा दा ोजभाजा प रु ापं पयोऽगा ॥ पुरतः फ णनं समलोकयथा ब शृ णम नश
५४-३॥ ५५-५॥
घोरे त रू जानीरवासे तीरे वृ ा व ताः ले वेगा । लद पिर र वष सनो भरः स महा
प ाताः पेतुर े पत ः का ा न ने जात ॥ पिरदं भव मन बलं समवे यद ु टचे
५४-४॥
अ वलो भव मथाकु लते तटगा म न बाल
काले त क े दा सीरपा णं मु ा याते यामुनं कानना । जगेहतले ऽ न म शतं समुदी गता यमु
ु ाम ी भी ो त ा गोगोपाला ा पब ल े तोय ॥ ५५-७॥
५४-५॥
अ खले षु वभो भवदीयदशामवलो जहासु
न ीवा व ुता ातले ता व ा प ुत ं फ णब नमा वमु जवा दग त हासजु
दया ः । ५५-८॥
ा ोपा ं जीवयामा सथ ा पीयूषा ोव ष भः ीकटा ैः
॥ ५४-६॥ अ ध ततः फ णराजफणा नृते भवता मृ
कल श तनूपुरम ु मल रक णस ु लस
कं कं जातो हषवष तरे कः सव े ु ता गोपस ाः ।
ाऽ े ृ तं त द ामा ल नाना भावाः ॥ ज षुः प पा तु ुषमु ुनयो ववृषःु कु सुमा न सु
५४-७॥ य नृ त मा तगेहपते पिरपा ह स म
५५-१०॥
गाव ैवं ल जीवाः णेन तान ा च ा पुर ा
। इ त प प ा मदशकं समा ।
ागाव ःु सवतो हषबा ं ामु ो म मु नादाः ॥
५४-८॥
रोमा ोऽयं सवतो नः शर रे भूय ः का चदान मूछ ।
आ य ऽयं ल े वेगो मुकु े ु ो गोपैन तो व तोऽभूः ॥ ष ाश मदशक (५६)
५४-९॥
का लयगवशमनं तथा भगवदनु BACKह TO। TOP
एवं भ ा ु जीवान प ं मु ापा ै र रोग नो ष । 56 - Humbling of Kalia's Pride And L
ो
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast े 28/53
Kaliya
जान वजान व तेन समं नब सौहादः
चरक तकु लम लः सु चरमीश नन तथ प गे । वट नकटे पटु प प ाब ं यु मार ाः
अमरता डत ु भसु रं वय त गाय त दैवतयौवते ॥ ५६-१॥
गोपा भ त ं बलभ कं भव म प
नम त य दमु शरो हरे पिर वहाय त तमु त । लभी ं दै ं लगतम म था भगव
पिरमथ दप हा चरं हरथाः करतालमनोहर ॥ ५६-२॥
क त वजेतृवहने समरे परयूथगं द यतत
दवभ वभु फणागणे ग लतशो णतशो णतपाथ स । ीदामानमध ाः परा जतो भ दासत थय
फ णपताववसीद त स ता दबला व माधव पादयोः ॥
५६-३॥ एवं ब षु वभूम बाले षु वह ु वा मानेषु
राम व जतः ल ो जहार तं रतो भव ी
अ य पुरैव चराय पिर तु दनुभाव वल न दो ह ताः ।
मु न भर नवा पथैः वैनुनुवुर श भव मय त ॥ रू ं गमय ं तं ा ह ल न व हतगिरमभर
५६-४॥ दै ः पमागा पू ा ह बलोऽ प च क
५७-८॥
फ णवधूजनभ वलोकन वकस णाकु लचेतसा ।
फ णप तभवता ुत जी वत य सम पतमू तरवानम ॥ उ तया दै तनो ख
ु मालो रतो राम
५६-५॥ वगतभयो ढमु ा भृश ं सप द प वाने
रमणकं ज वािर धम गं फ णिरपुन करो त वरो धता । ह ा दानववीरं ा ं बलमा ल ल थ े ा
इ त भव चना तमानय फ णप त नरगा रगैः सम ॥ ताव लतोयुवयोः शर स कृ ता पु वृ रमर
५६-६॥ ५७-१०॥
फ णवधूजनद म ण ज लतहार कू ल वभू षतः । आल ो भुवनान ाल ं नधनमेवमारचय
तटगतैः मदा ु व म तैः समगथाः जनै दवसावधौ ॥ कालं वहाय स ो लोल चे हरे हर े शा
५६-७॥
इ त स प ाश मदशकं समा ं
न श पुन मसा जम रं जतुम म एव जनो रे ।
प त त भव रणा ये दवकृ शानुर सम तः ॥
५६-८॥
बु धतानथ पालय पालये दु यदातरवा प पालका । अ प ाश मदशक (५८)
अ वतुमा पपाथ महानलं क मह च मयं ख ते मुख ॥
५६-९॥ दावा संर णं तथा ऋतुवणन ।
58 - Rescue From Forest Fire and De
श खन वणत एव ह पीतता पिरलस ध ु ना ययाऽ सौ । Seasons
इ त नुतः प पैमु दतै वभो हर हरे िरतैः सह मे गदा ॥
५६-१०॥ य वहरणलोले बालजालै ः ल -
मथनस वल े धेनवः रै चाराः ।
इ त ष ाश मदशकं समा ं तृणकु तुक न व ा र रं चर ः
कम प व पनमैषीका मीषा भूवुः ॥ ५८-१
अन धगत नदाघ ौयवृ ावना ा
ब हिरदमुपयाताः काननं धेनव ाः ।
स प ाश मदशक (५७) तव वरह वष ा ऊ ल ी ताप-
सर वसरद ाकु लाः मापुः ॥ ५८-२
ल ासुरवध ।
57 - Slaying of Pralambasura तदनु सह सहायै रम शौरे
ग लतसर णमु ार स ातखेद ।
रामसखः ा प दने कामद भगव गतो भवा पन । प कु लम भवी मानेतुमारा
सूनु भर प गोपान धेनु भर भसंवृतो लस ेषः ॥ ५७-१॥ य गतव त ह ह सवतोऽ जजृ े ॥ ५८
स शय लाय रै ं वृ ावन यं वमला । सकलहिर त दी े घोरभा ारभीमे
का ीरै ः सह बालै भ ीरकमागमो वटं ड ॥ ५७-२॥ श ख न वहतमाग अधद ा इवात ः ।
अहह भुवनब ो पा ह पाह त सव
ताव ावक नधन हृ या ग पमू तरदया ः । शरणमुपगता तापहत रमेकBACK॥ TO५८-४॥
TOP
दै ः ल नामा ल बा ं भव मापेदे ॥ ५७-३॥
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ी ो ी ं 29/53
ु
अलमलम तभी सवतो मीलय ं त तं तव परो म हो सं व च मुमु
भृश म त तव वाचा मी लता ेषु तेषु । ५९-६॥
नु दवदहनोऽसौ कु मु ाटवी सा
सप द ववृ तरे ते ह भ ीरदेशे ॥ ५८-५॥ न वश भवद द शनीः खेचर ः खगमृगा
द ण य काननं च ताः ध ध म त न
जय जय तव माया के यमीशे त तेष ५९-७॥
नु त भ दतहासो ब नाना वलासः ।
पुनर प व पना े ाचरः पाटला द- आ पबेयमधरामृतं कदा वेणुभु रसशेषमेकद
सव नकरमा ा घम नुभावे ॥ ५८-६॥ रतो बत कृ तं राशये ाकु ला मु िरमाः सम
य वमुख वमो ै ापभारं वह ं हं च पुनिर म ना यो नज नतादनु
तव भजनवद ः प मु ोषय । ब राग ववशा य भो न मापुिरह कृ
तव भुजव द िू रतेजः वाहं ५९-९॥
तपसमयमनैषीय मुनेषु ले षु ॥ ५८-७॥
राग ाव ायते ह भावा ो ोपायो य त
तदनु जलदजालै पु ु भा भ- ।
वकसदमल व ु ीतवासो वलासैः । तास क े ं त यं ल मासी ा ं भा ं पा ह
सकलभुवनभाज हषद वषवेल ५९-१०॥
तधरकु हरे षु रै वासी नैषीः ॥ ५८-८॥
इ त एकोनष तमदशकं समा ।
कु हरतल न व ं गिर ं गर ः
श खकु लनवके काकाकु भः ो कार ।
ु टकु टजकद ोमपु ा लं च
वदधदनुभेजे देव गोवधनोऽसौ ॥ ५८-९॥
ष तमदशक (६०)
अथ शरदमुपेत त भव चेतो-
वमलस ललपूर मानय ाननेषु । गोपीव ापहरण ।
तृणममलवना े चा स ारय गाः२७ 60 - Stealing the Clothes of the Gop
पवनपुरपते ं दे ह मे देहसौ ॥ ५८-१०॥
मदनातुरचेतसोऽ हं भवद यदा का य
इ त अ प ाश मदशकं समा । यमुनातटसी सैकत तरला ो गिरज सम
६०-१॥
तव नामकथारताः समं सु शः ात पागता
उपहारशतैरपूजय द यतो न सुतो भवे द त
एकोनष तमदशक (५९)
इ त मासमुपा हत ता रला ीर भवी ता
वेणुगानवणन । क णामृ लो नदीतटं समयासी दनु हे या
59 - Krishna Playing the Flute
नयमाव सतौ नजा रं तटसीम वमु ता
पुनवकलायकोमलं ेमदोहनमशेषमोहन । यमुनाजलखेलनाकु लाः पुरत ामवलो ल
त पर च दु ा कं वी स मु ु र हं यः ॥ ५९-१॥
पया न मतानना थो व नता रजालम
म थो थतमानसाः मा लोकनरता त तः । न हतं पिरगृ भू हो वटपं ं तरसा ध ढ
गो पका व न से हरे हरे काननोपग तम हमुखे ॥ ५९-२॥
इह ताव पे नीयत वसनं वः सु शो यथाय
नगते भव त द य तेन मनसा मृगे णाः । इ त नममृ ते य वु त ामुमुहे वधूज
वेणुनादमुपक रत लासकथया भरे मरे ॥ ५९-३॥
अ य जीव चरं कशोर न व दासीरवशीक
कानना मतवा वान प पादपतले मनोरमे । दशा रम ज ु े णे ु दत ं तमेव द
याक लतपादमा तः पूरयत वेणुना लका ॥
५९-४॥ अ ध तटं कृ ता ल ः पिर ाः गती न
वसना खला नु हं पुनरे वं गरम दा मुद
मारबाणधुतखेचर कु लं न वकारप प म ल ।
ावणं च षदाम प भो तावकं ज न वेणुकू जत ॥ व दतं ननु वो मनी षतं व दतार ह यो मु
५९-५॥ यमुनापु लने सच काः णदा इ बला म
६०-९॥ BACK TO TOP
वेणुर तरला ु ल दलं तालस लतपादप व ।
ं ो ो ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं ो30/53ी
उपक भव ख ु ुतं मधु न वचो मृगी शः ।

णयाद य वी वी ते वदना ं शनकै गृहं गताः ॥ इ त एकष तमदशकं समा ।
६०-१०॥
इ त न नुगृ व वी व पना षे ु पुरेव स र ।२९
क णा श शरो हरे हर रया मे सकलामयाव ल ॥
६०-११॥ ष तमदशक (६२)
इ त ष तमदशकं समा ं इ य नरोधनं तथा गोवधनयाग ।
62 - Blocking of the Sacrifice To Ind
Performance of Sacrifice to Govardhan
कदा च ोपाला व हतमखस ार वभवा
एकष तमदशक (६१) नर ं शौरे मघवमदमु ं सतुमनाः ।
वजान ते ा वनयमृ न ा दप पा-
व प नु ह । नपृ ः को वायं जनक भवतामु म इ त ॥
61 - Blessing the Wives of the Performers of Vedic
Sacrifices बभाषे न सुत ननु वधेयो मघवतो
मखो वष वष सुखय त स वषण पृ थवी ।
तत वृ ावनतोऽ त रतो वनं गत ं ख गोपगोकु लै ः । नृण वष य ं न खलमुपजी ं म हतले
द रे भ तर जा नाकद कानु हणा हं वह ॥ ६१-१॥ वशेषाद ाकं तृणस ललजीवा ह पशवः ॥
ततो नर ाशरणे वना रे कशोरलोकं ु धतं तृषाकु ल । इ त ु ा वाचं पतुर य भवानाह सरसं
अ रतो य परा जा त सजयो दी द वयाचनाय ता धगेत ो स ं मघवज नता वृ िर त य ।
॥ ६१-२॥ अ ं जीवान सृज त ख वृ ं समु चत
महार े वृ ाः क मव ब ल म ाय ददते ॥
गते थो ते भधाय तेऽ भध कु मारके ोदनया चषु भो ।
ु त रा अ भ न रु ु तं न क चु मह सुरो माः ॥ इदं ताव ं य दह पशवो नः कु लधनं
६१-३॥ तदाजी ायासौ ब लरचलभ समु चतः ।
सुरे ोऽ ु ृ ा ननु धर णदेवाः ततले
अनादरा धयो ह बालकाः समाययुयु मदं ह य सु । तत ऽे ारा ा इ त जग दथ ं नजजना
चरादभ ाः ख ते मह सुराः कथं ह भ ं य तैः सम ते
॥ ६१-४॥ भव ाचं ु ा ब म तयुता ऽे प प पा
जे ानच ो ब लमद ैः तभृते ।
नवेदय ं गृ हणीजनाय म दशेयुर ं क णाकु ला इमाः । धुः ाद ं सुभृशमनम ादरयुता-
इ त ता भवतेिरता गता े दारका दारजनं यया चरे ॥ मादः शैला ा ब लम खलमाभीरपुरतः ॥
६१-५॥
अवोच ैवं ता मह वतथं मे नग दतं
गृह तना य स माकु ला तु वधं भो रसं गृ ताः । गर ो न षे ु ब लमुपभू े वपुषा ।
चरं धृत वलोकना हाः कै न ा अ प तूणमाययुः ॥ अयं गो ो गो ष च कु पते र तुमलं
६१-६॥ सम ा न ु ा ज षुर खला गोकु लजुषः ॥
वलोल प ं चकु रे कपोलयोः समु स ु लमा मी ते । पिर ीता याताः ख भव पेता जजुषो
नधाय बा ं सु दंससीम न तं भव ं समलोकय ताः ॥ जं याव ाव जमख वभ ं नशमय ।
६१-७॥ भव ं जान धकरजसाऽऽ ा दयो
न सेहे देवे पर चता ो तर प ॥ ६२-
तदा च का च पागमो ता गृह तह ा द यतेन य ना ।
तदैव स भव म सा ववेश कै व महो कृ त सौ ॥ मनु ं यातो मधु भद प देवे वनयं
६१-८॥ वध े चे दशसदस कोऽ प म हमा ।
तत ं स े प पहतक यमत
आदाय भो ा नुगृ ताः पुन द स हृ यो तीगृह । वृ जेतुं स कल मघवा मद न धः ॥
वलो य ाय वसजय मा कथ भतॄन प ता गहणा ॥
६१-९॥ दावासं ह ुं लयजलदान रभु व
ह ब ाणः कु लशमयम भ े गमनः ।
न दोषं नजम नाजने वलो भ ं च पुन वचािर भः त ऽे रै दहनम दा ै वह सतो
। भव ाया नैव भुवनपते मोहय त क ॥ ६
बु त ै म भ ु तो जैम रु ाधीश न मे गदा ॥ BACK TO TOP
६१-१०॥ सुरे ः ु े जक णया शैलकृ पया-
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ो ं 31/53
नात ोऽ ाकं नयत इ त व ा प पा । इ त ष तमदशकं समा ।

अहो कं नायातो गिर भ द त स नवस
म हे ाधीश णुद मुरवैिर मम गदा ॥ ६२-१०॥
इत ष तमदशकं समा ।
चतुःष तमदशक (६४)
गो व प ा भषेक ।
64 - Crowning As Govinda
ष तमदशक (६३)
आलो शैलो रणा द पं भावमु ै व ग
गोवधनो ारण । व े रं ाम भम व े न ं भव ातकम
63 - Holding Up the Govardhana Mountain ६४-१॥
द शरे कल त णम त नतजृ तक त द टाः । गग दतो नग दतो नजाय वग य तातेन तव
सुषमया भवद तुल गता जपदोपिर वािरधरा या ॥ पूव धक नुराग एषामै ध ताव मानभ
६३-१॥
ततोऽवमानो दतत बोधः सुरा धराजः सह द
वपुलकरक म ै ोयधारा नपातै- उपे तु ाव स न गवः ृ ा पदा ं म णम
द श द श प पान म ले द माने । ६४-३॥
कु पतहिरकृ ता ः पा ह पाह त तेष
वचनम जत ु ा बभीते भाणीः ॥ ६३-२॥ हे तु ै सुर भः पयो भग व नामा तम
ऐरावतोपा त द ग ापाथो भिर ोऽ प च ज
कु ल इह ख गो ो दैवतं गो श ो- ६४-४॥
वह त मह स ा ो नुः वः संशायोऽ ।
इ त सह सतवादी देव गोवधना ं जग येशे य गोकु ले शे तथाऽ भ ष े स त
िरतमुदमुमूलो मूलतो बालदो ॥ ६३-३॥ नाके ऽ प वैकु पदेऽ ल यं पेदे भवत
६४-५॥३१
तदनु गिरवर ो तृ ा ताव
सक तलमृ देशे रतो वािरतापे । कदा चद यमुनं भाते ाय पता वा णप
पिरकरपिर म ा ने ुगोपानध ा- नीत मानेतुमगाः पुर ं त वा ण कारण
प नदधदध ा ह प ने शैल ॥ ६३-४॥ ६४-६॥
भव त वधृतशैले बा लका भवय ै- सस मं तेन जला धपेन पू जत ं तगृ
र प व हत वलासं के ललापा दलोले । उपागत णमा गेहं पताऽवद िरतं न
स वध म लतधेनूरेकह ने क ू -
य त स त प पाला ोषमैष सव ॥ ६३-५॥ हिरं व न भव मेता भव दालोकनब
नर व ो परमं पदं त रु ापम ै मदी
अ तमहा गिररे ष तु वामके करसरो ह तं धरते चर । ६४-८॥
क मदम तु म बल त दवलो क भराक थ गोपकै ः ॥
६३-६॥ ु र रान रस वाह पूणकै व महापयोधौ
चरं नम ाः ख गोपस ा यैव भूम पुन
अहह धा ममु वटो गिरं थतबा रसाववरोपये । ६४-९॥
इ त हिर य ब वगहणो दवसस कमु मवषय ॥
६३-७॥ करबदरवदेवं देव कु ावतारे
नजपदमनवा ं द शतं भ भाजा ।
अचल त य देव पदा दं ग लतसवजले च घनो रे । त दह प प पी ं ह सा ा रा ा
अप ते म ता म त प त द भश तधीः समुपा व ॥ पवनपुर नवा स पा ह मामामये ः ॥ ६४-१
६३-८॥
इ त चतुःष तमदशकं समा ।
शममुपेयु ष वषभरे तदा प पधेनुकुले च व नगते ।
भु व वभो समुपा हतभूधरः मु दतैः प पैः पिररे भषे ॥
६३-९॥
धर णमेव पुरा धृतवान स तधरो रणे तव कः मः । प ष तमदशक (६५)
इ त नुत दशैः कमलापते गु पुरालय पालय म गदा ॥
६३-१०॥ गो पकान भगव ामी ा ः BACK । TO TOP
65 - Gopikas' Coming To Krishna
ं
६६-१॥
गोपीजनाय क थतं नयमावसाने
मारो वं मथ साध यतुं वृ ः । गगनगतं मु न नवहं ाव यतुं ज गथ कु लवधू
सा ण े चा महसा श शर कृ ताशे ध ख ते वचनं कम तु नो नमल व
ापूरयो मुर लक यमुनावना े ॥ ६५-१॥
आक ते तीप वाणीमेणी शः परं दीनाः
स छू ना भ दत रम ला भः मा मा क णा स ो पिर जे त चरं वले पु
स छ ू य म खलं भुवना राल ।
ेणुनादमुपक वभो त - तास दतैल पतैः क णाकु लमानसो मुरारे
ा शं कम प च वमोहमापुः ॥ ६५-२॥ ता भः समं वृ ो यमुनापु लनेषु कामम भर
ता गेहकृ नरता नय स ाः च कर लस ु रयमुनातटा वीथीषु
का ोपसेवनपरा सरो हा ः । गोपीजनो र यैरापा दतसं रो षीद
सव वसृ मुरल रवमो हता े
का ारदेशम य का तनो समेताः ॥ ६५-३॥ सुमधुरनम लपनैः करस हणै चु नो ासैः
गाढा ल नस ै म नालोकमाकु ल चकृ षे ॥
का जा पिरभूषणमादधाना
वेणु णादमुपक कृ ताधभूषाः । वासोहरण दने य ासोहरणं त तु ं तासा
ामागता ननु तथैव वभू षता - तद प वभो रस ववश ा ान का सु वु ा
ा एव सं चरे तव लोचनाय ॥ ६५-४॥
क लतघमले शं कु मृ रे व पाथोज
हारं नत भू व काचन धारय ी न सुत जग ु रमुपगू न ता बा
का च क भु व देव समागता ा ।
हािर मा जघन मुकु तु ं वरहे ारमयः शृ ारमय स मेऽ प
ं बभाष इव मु मुखी वशेषा ॥ ६५-५॥ नतराम ारमय पुनः स मेऽ प च मद
का च ु चे पुनरस तक ुल का राधातु पयोधरसाधुपर र लो पा ान ।
ामोहतः परवधू भरल माणा । आराधये भव ं पवनपुराधीश शमय सकलग
ामाययौ न पम णया तभार-
रा ा भषेक वधये कलशीधरे व ॥ ६५-६॥ इत ष तमदशकं समा ।
का हृ ा ल नरे तुमपारय -
ामेव देव दये सु ढं वभा ।
देहं वधूय पर च ख ु पमेकं
ामा वश र ममा ननु ध ध ाः ॥ ६५-७॥ स ष तमदशक (६७)
जारा ना न परमा तया र ो ीकृ तरोधानं तथा पुनः ीभूय गो प
नाय गताः परमहंसग तं णेन । 67 - Disappearance of the Lord and
त काशपरमा तनुं कथ - Etc
े वह मृतम मम ुवीय ॥ ६५-८॥
ु र रान रसा के न या समासा दतभो
अ ागता भर भतो जसु र भ- असीममान भरं प ा महा मापुमदम जु ा
मु ता वदनः क णावलोक ।
न ीमका जल ध मवे माणो नल यतेऽसौ म य म मायं रमाप त व मनो
व ैक हर मे परमेश रोगा ॥ ६५-९॥ इ त सव ः क लता भमाना नर गो व
॥ ६७-२॥
इ त प ष तमदशकं समा ।
राधा भध तावदजातगव म त य गोपवधूं मु
भवानुपादाय गतो व रं तया सह रै वहार
तरो हतेऽथ य जाततापाः समं समेताः क
ष तमदशक (६६) वने वने पिरमागय ो वषादमापुभगव
गोपीजना ादन । हा चूत हा च क क णकार हा म के माल
66 - Delighting the Gopikas कं वी तो नो दयैकचोर इ ा द ता
६७-५॥
उपयातान सु श कु सुमायुधबाणपात ववशाना । BACK TO TOP
अ भवा तं वधातुं कृ तम तर प ता जगाथ वाम मव ॥ नर तोऽयं स ख प जा ः पुरो ममे ाकु ल
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ी ं 33/53
ी
भावनाच ु ष वी का च ापं सखीन गुणीचकार ॥

६७-६॥ इ त गरा धकं मोदमे रै जवधूजनैः साकमार
क लतकौतुको रासखेलने गु पुर पते पा ह म
दा का ा यमुनातटा े तवानुच ु ः कल चे ता न । ६८-१०॥
व च भूयोऽ प तथैव माना या वयु द राधा ॥
६७-७॥ इ त अ ष तमदशकं समा ।
ततः समं ता व पने सम ा मोवताराव ध मागय ः ।
पुन व म ा यमुनातटा े भृशं वले पु जगुगुण े ॥ ६७-८॥
तथा थास ु लमानसान जा नान क णैक स ो । एकोनस ततमदशक (६९)
जग यीमोहनमोहना ा ं ा रासीर य म हासी ॥ ६७-९॥
रास डा ।
स स शनमा का ं वी त हसा तदानी । 69 - Rasakreeda
कं कं न च ु ः मदा तभारा ं गदा ालय मा तेश ॥
६७-१०॥ के शपाशधृत प का वत त स ल करकु
हारजालवनमा लकाल लतम रागघनसौरभ
इ त स ष तमदशकं समा । पीतचेलधृतका का तमुद दं म णनूपुरं
रासके लपिरभू षतं तव ह पमीश कलयाम
तावदेव कृ तम ने क लतक ुल ककु चम ले
ग लोलम णकु ले युव तम ले ऽथ पिरम
अ ष तमदशक (६८) अ रा सकलसु र युगल म रारमण स र
म ुल तदनु रासके लम य क नाभ समुपाद
ग पकान आ ाद कटन ।
68 - Gopikas In the Lord's Joyous Company वासुदवे तव भासमान मह रासके लरससौरभ
रतोऽ प ख नारदाग दतमाकल कु तुकाकु
तव वलोकना ो पकाजनाः मदस ु लाः प जे ण । वेषभूषण वलासपेशल वला सनीशतसमावृता
अमृतधारया स ुता इव मतत दधु रु ोगताः ॥ नाकतो युगपदागता वय त वेगतोऽथ सुरम
६८-१॥
वेणुनादकृ ततानदानकलगानरागग तयोजना-
तदनु काचन रा ज
ु ं सप द गृ ती न वश त । लोभनीयमृ पादपातकृ ततालमेलनमनोहर ।
घनपयोधरे सं वधाय सा पुलकसंवृता त षु ी चर ॥ पा णस णतक णं च मु रं सल तकरा ज ु
६८-२॥ ो ण ब चलद रं भजत रासके लरसड र
तव वभो पुरा कोमलं भुजं नजगला रे पयवे य । या वर चतानुगानकृ ततारतारमधुर रे
गलसमु तं ाणमा तं त न तीवा तहषुला ॥ ६८-३॥ नतनेऽथ ल लता हार लता हारम णभूषणे
स देन कृ तपु वषमलमु ष वषद कु लं
अपगत पा का प का मनी तव मुखा ज
ु ा गू च वत । च ये य नल यमान मव स मु ोह सवधू
तगृह त प जे नदधती गता पूणकामता ॥ ६८-४॥
स तनुव र तदनु का प नाम प पा
वक णो वने सं वहाय मामपगतोऽ स का ा मह शृ े । का मंसमवल ते तव ता भारमुकुले
इ त सरोषया तावदेकया सजललोचनं वी तो भवा ॥ का चदाच लतकु ला नवपटीरसारनवसौरभं
६८-५॥ व नेन तव स चु ु भुजम तो पुलका ु र
इ त मुदाकु लै व वीजनैः सममुपागतो यामुने तटे । का प ग भु व स धाय नजग माकु लतकु
मृ कु चा रै ः क तासने घुसृणभासुरे पयशोभथाः ॥ ६८-६॥ पु पूर न धर वाप तव पूगच वतरसामृत
इ रा व तम रं भुवनसु रं ह नटना रे
क त वधा कृ पा के ऽ प सवतो धृतदयोदयाः के चदा ते । ामवा दधुर नाः कमु न स दो ददश
क त चदी शा मा शे पी भ हतो भवा वीजनैः ॥
६८-७॥ गानमीश वरतं मेण कल वा मेलनमुपारत
स दरसाकु लाः सद स के वलं ननृतुर न
अ य कु मािरका नैव श त क ठनता म य ेमकातरे । ना वद प च नी वक कम प कु ल म प च
म य तु चेतसो वोऽनुवृ ये कृ त मदं मये ू चवा वा ॥ ो तषाम प कद कं द व वल तं कमप
६८-८॥
मोदसी भुवनं वला व तं समा च त
अ य नश त जीवव भाः यतमो जनो ने शो मम । के लस ृ दत नमला नवघमले शBACKसुभTOगाTOPना
त दह र त र या मनी नुपरोध म ालपो वभो ॥ ६८-९॥ म थासहनचेतस प पयो षत सुकृतचो दत
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ी ो34/53
ावदाक लतमू तराद धथ मारवीरपरमो वा ॥ ६९-९॥ च म भगव वृषघाता ु राज न वृष

वधते च वृषचेत स भूया ोद इ भनुतोऽ स
के लभेदपिरलो लता भर तला लता भरबला ल भः ७०-९॥
रै मीश ननु सूरजापय स चा नाम व तं धाः ।
काननेऽ प च वसािरशीतल कशोरमा तमनोहरे औ का ण पिरधावत रं वी तामय महो
सूनसौरभमये वले सथ वला सनीशत वमोहन ॥ ६९-१०॥ इ मा ह सतैः सह गोपैगहग मव वातपुरेश
का मनीिर त ह या मनीषु ख कामनीयक नधे भवा इ त स ततमदशकं समा ं
पूणस दरसाणवं कम प यो गग मनुभावय ।
श रमुखानपीह प पा नासु ब मानय
भ लोकगमनीय प कमनीय कृ पिरपा ह मा ॥ ६९-११॥
इ त एकोनस ततमदशकं समा ं एकस ततमदशक (७१)
के शी तथा ोमासुरवध ।
71 - Slaying of Kesi And Vyomasura
स ततमदशक (७०) य षे ु सव प नावके शी के शी स भोजे शतु
ं स ज ु ावा इतीव म ा स ा वा
सुदशनशापमो ं तथा श चूड-अिर वध । ७१-१॥
70 - Salvation of Sudarsana And Slaying of
Shankhachuda And Arishta ग वतामेष गतोऽ प ैन दैः समु े जतसव
भव लोकाव ध गोपवाट म पापः पुनराप
इ त य रसाकु लं र मतव भे व वाः ७१-२॥
कदा प पुनर काक मतुर काकानने ।
समे भवता समं न श नषे द ो वं ता पता े व ता एष च ेप व ोभु व
सुखं सुषपु ुर सी जपमु नाग दा ॥ ७०-१॥ भृगोः पदाघातकथ नश ने ा प श ं त
७१-३॥
समु खु मथो क
ु ै र भहतेऽ प त ला-
दमु त भव दे प त पा ह पाह त तैः । व य खुरा लं ागमुं च च े पथ र
तदा ख पदा भवा मुपग प श तं स ू छतोऽ प तमू छतेन ोधो णा खा द
बभौ स च नज तनुं समुपसा वै ाधर ॥ ७०-२॥ ७१-४॥
सुदशनधर भो ननु सुदशना ोऽ हं ं वाहद े कृ तधी बाहाद ं धा म
मुनी चदपाहसं त इह म धुव हस । त ृ सनो गतासुः स ीभव यमै
भव दसमपणादमलत गतोऽ ी सौ ७१-५॥
वु जपदं ययौ जपदं च गोपा मुदा ॥ ७०-३॥
आल मा ण े पशोः सुराण सादके नू इव
कदा प ख सीिरणा वहर त य ीजनै- कृ ते या हषवशा रु े ा तु ु वुः के शवन
जहार धनदानुगः स कल श चूडोऽबलाः । ७१-६॥
अ त तु मनु तु मथ मु नार जनं
रो जथ शरोम णं हलभृते च त ाददाः ॥ ७०-४॥ कं साय ते शौिरसुत मु ा तं त धो ं त
ा ने के श पणावसाने ीनारदेन म भ ु
दनेषु च सु नैः सह वनेषु ल लापरं
मनोभवमनोहरं र सतवेणुनादामृत । कदा प गोपैः सह कानना े नलायन डनल
भव ममर शाममृतपारणादा यनं मया जः ाप र मायो ोमा भधो ोमच
व च कमु नालप वरहता पता गो पकाः ॥ ७०-५॥ ७१-८॥
भोजराजभृतक थ क पथ रिर ः । स चोरपाला यतव वेषु चोरा यतो गोप श
न ु राकृ तरप ु ननाद ते भवते वृष पी ॥ ७०-६॥ गुहासु कृ ा पदधे शला भ या च बु ा
॥ ७१-९॥
शा रोऽथ जगतीधृ तहार मू तमेष बृहत दधानः ।
प मा पिरघू प न छ स न धमवाप भव ॥ एवं वधै ा तु के लभेदरै ान मूछ मतुल ज
७०-७॥ पदे पदे नूतनय सीम परा प पवनेशप
तु शृ मुखमा भय ं स ृ ह रभसाद भयं त । इ त एकच ािरं शदशकं समा ।
भ पम प दै मभ ं मदय मदयः सुरलोक ॥ ७०-८॥ BACK TO TOP
न ने साकम मतादरमच य ा
तं यादवं त दत नशम वात ।
स ततमदशक (७२) गोपेषु भूप त नदेशकथ नवे
नानाकथा भिरह तेन नशामनैषीः ॥ ७२-११॥
अ ू रगोकु लया ा ।
72 - Akrura's Journey To Gokula च ागृहे कमुत च भगागृहे नु
राधागृहे नु भवने कमु मै व े ।
कं सोऽथ नारद गरा जवा सनं ा- धू वल त इ त मदा भ ै-
माक दीण दयः स ह गा नेय । राश तो न श म रु नाथ पायाः ॥ ७२-१२
आ य कामुकमख लतो भव -
मानेतुमेनम हनोद हनाथशा य ॥ ७२-१॥ इत स ततमदशकं समा ।
अ ू र एष भवद पर राय
शना ममनाः तपालभी ा ।
त ा यैव पुनर तुमु त ा-
मान भारम तभूिरतरं बभार ॥ ७२-२॥ स ततमदशक (७३)
सोऽयं रथेन सुकृती भवतो नवासं ीकृ मथुराया ा ।
ग नोरथगण य धायमाणा । 73 - The Lord Leaving For Mathura
आ ादय ु रपायभयेन दैवं
स ाथय थ न क द प जाना ॥ ७२-३॥ नशम तवाथ यानवात भृशमात ः प पाल
क मदं क मदं कथ तीमाः समवेताः पिरदे
ा म वेदशतगीतग तं पुम सं ७३-१॥
ा म कं द पनाम पिर जेय ।
कं व ते स ख म नु वी तः ा- क णा न धरे ष न सूनुः कथम ा सृजेदन
द ं ननाय स भव यमेव माग ॥ ७२-४॥ बत नः कमु दैवमेवमासी द त ता तमानस
७३-२॥
भूयः माद भ वश वद पूतं
वृ ावनं हर विर सुरा भव ।३२ चरम हरे त मानः सह प ा नज म म
आन म इव ल इव मोहे पिरतापभरं नत नीन शम य मुच
कं कं दशा रमवाप न प जा ॥ ७२-५॥ ७३-३॥
प व त भव त ला न अ चरा पया म स धं वो भ वता साधु मयै
प सु वे त भव रणा तेषु । अमृता ु नधौ नम य े तु म ा सता व
कं मू हे ब जना ह तदा प जाता ७३-४॥
एवं तु भ तरला वरलाः परा ॥ ७२-६॥
स वषादभरं सया मु ैर त रं व नता भर
सायं स गोपभवना न भव िर - मृ त श पातय पा ा सबलोऽ ू ररथेन
गीतामृत सृतकणरसायना न । ७३-५॥
प मोदसिरदेव कलो मानो
ग व वनस धम यासी ॥ ७२-७॥ अनसा ब ले न व वान मनसा चनुगतोऽथ व
वनमातमृगं वष वृ ं समतीतो यमुनातटीम
ताव दश प दोह वलोकलोलं
भ ो माग त मव तपालय । नयमाय नम वािर ण ाम भवी ाथ रथे
भूम भव मयम जव म - ववशोऽज न क दं वभो े ननु च ं व
ानुभू तरस स ु मवो म ॥ ७२-८॥ ॥ ७३-७॥
साय ना व वशेष व व गा ौ पुनरे ष नम पु शाल पु षं परमं भु
ौ पीतनील चरा रलोभनीयौ । अिरक गु दा ज
ु ःै ु र ं सुर स ौघपर तम
ना त प धृतभूषणचा वेषौ ७३-८॥
म ता वदनौ स युव ददश ॥ ७२-९॥
स तदा परमा सौ स ौ व नम ः णुव
रा था मव नम मेन- अ वलो पुन हष स ोरनुवृ ा पुलकावृत
मु ा भ कु लमौ लमथोपगूह । ७३-९॥
हष ता र गरा कु शलानुयोगी
पा णं गृ सबलोऽथ गृहं ननेथ ॥ ७२-१०॥ कमु शीत लमा महा जले य ल ु कोऽसा व त
अ तहष न रे ण साध रथवासीBACK
पवने श पा
TO TOP
७३-१०॥
े
स रु स दं वचर ायं गतो वा टका

इ त स ततमदशकं समा । ीदा ा सह रा धका वरहजं खेदं वद प-
ान वतारकायघटना ातेश संर मा ॥
इ त चतुःस ततमदशकं समा ।
चतुःस ततमदशक (७४)
भगवतः मथुरापुर वेश ।
74 - Entry of the Lord Into Mathura प स ततमदशक (७५)
स ा ो मथुर दनाध वगमे त ा र स- कं सवध ।
ारामे व हताशनः स खजनैय तः पुर मी तु । 75 - Slaying of Kamsa
ापो राजपथं चर ु तधृत ालोककौतूहल-
ीपुंसो दग पु नगलै राकृ माणो नु क ॥ ७४-१॥ ातः स भोज तप तवचसा तु े म
स े रा च म ान भययु ष गते न गोपेऽ प
ाद ु तव रागसुभगा ू तव ो षतः कं से सौधा ध ढे म प सहबलः सानुग ा
स ा ा वलस योधर चो लोला भव ृ व । र ारं गतोऽभूः कु पतकु वलयापीडनागावल
हािर र ल वद य ते म त ौ ढव-
मै ो सताः कचौघ चव ाज लापा ताः ॥ ७४-२॥ पा प ापे ह माग तु म त वचसा न ु र ु बु
र णोदाद धकजवजुषा ह ना गृ म
तासामाकलय पा वलनैम दं हष तु - के ल मु ोऽथ गोपीकु चकलश चर धनं कु
ालोले षु जनेषु त रजकं क ट ाथय । ाह ाल यथा ं चरणभु व पुन नगतो व
क े दा त राजक यवसनं याह त तेनो दतः
स करे ण शीषम थाः सोऽ ाप पु ग त ॥ ह ा ोऽ ग ो झ ट त मु नजन ेव धाव
७४-३॥ ड ाप भूमौ पुनर भपतत द ं सज
मूला ू त ल ू गम हतमहामौ का ा
भूयो वायकमेकमायतम तं तोषेण वेषो चतं ादा ं हारमे भल लत वर चतं रा धकायै द
दा सं पदं ननेथ सुकृतं को वेद जीवा ना ।
माला भः बकै ः वैर प पुनम लाकृ ता मा नतो गृ ानं द मंसे युतमथ ह लना र म ा वश
भ ं तेन वृत ददे शथ पर ल च ल ीपते ॥ ७४-४॥ म ा भ रभस तमनोलोचना वी
हंहो ध ो नु न ो न ह न ह प पाला ना
कु ाम वलोचन प थ पुन ा रागे तया नो नो ध े णाः जग त वयमेवे त सव
द े साधु कला रागमददा ा महा ं द । ७५-४॥
च ामृजुतामथ थ यतुं गा ऽे प त ाः ु टं
गृ क
ु रे ण तामुदनय ाव ग ु र ॥ ७४-५॥ पूण वै सा ा रव धपरमान सा काश
गोपेषु ं लासीन ख ब जनै ावदावे द
ताव तवैभवा व वभो ना पापा जना ाथ तदेद थममुपगते पु काले जनौ
य दते श नुगुणं ता ल
ू मा ा दक । पूण न ा वपापाः सरसम भजगु ृ ता न
गृ ानः कु सुमा द क न तदा माग नब ा ल- ७५-५॥
न त ं बत हा यतोऽ वपुलामा त जा म भो ॥ ७४-६॥
चाणूरो म वीर दनु नृप गरा मु को मु श
ए ामी त वमु या प भगव ाले पदा ा तया रामं चा भपेदे झटझ ट त मथो मु पात
रा ातरया नर तग त ं ा वशो गोपुर । उ ातापातनाकषण व वधरणा ासत त च
आघोषानु मत दागममहाहष ल ेवक - मृ ोः ागेव म भुरगमदयं भूिरशो ब मो
व ोज गल योरस मषा तर गता ॥ ७४-७॥
हा ध ं कु मारौ सुल लतवपुषौ म वीरौ क
आ व ो नगर महो ववत कोद शाल ज न ामो जाम िरत म त जने भाषमाणे
माधुयण नु तेजसा नु पु षै रे ण द ा रः । चाणूरं तं करो ामण वगलदसुं पोथयामा सथ
भू षतम चतं वरधनुम मे त वादा रु ः प ोऽभू ु कोऽ प तु मथ ह लना न श ैद
ागृ ाः समरोपयः कल समा ा ीरभा र प ॥ ७४-८॥३३
कं स वं ाय तूय खलम तर वद ायमाय प
ः कं स पणो व पुरतः ार तूय पम- नाह ुं ा मूत व च सम शष रू मु ारणा
ाप स ं महा न व वभो देवानरोमा य । ो ो भ ं ग ड इव गिरं म म ु
कं स ा प च वेपथु दतः कोद ख यी- ख ाव हम प च हठा ा ह रौ से न
च ा ाहतर पू षरवै ू लतोऽभू या ॥ ७४-९॥
स ो न स ं भु व नरप तमापा त
BACK TO TOP
श ै जनै म हमा ी ा च भी ा ततः ापा े तदैव पिर प तता ना कन पु
ं ं ो
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं ं 37/53
कं कं मू दान सततम प भया ता ा स भेजे

सायु ं धो ा परम पर मयं वासना कालनेमेः ॥ ७५-९॥ राधाया मे यतम मदं म यैवं वी त
ं कं मौनं कलय स सखे मा ननी म येव
त ातॄन प ा तु मथ पतरौ स म ु सेनं इ ा वे वद त स ख यो नजने मा-
कृ ा राजानमु ैय कु लम खलं मोदय ामदानैः । म वं ादैररमयदयं यामु ला ी ॥ ७
भ ानामु मं चो वममरगुरोरा नी तं सखायं
ल ा तु ो नगय पवनपुरपते मे सवरोगा ॥ ए ा म ागनुपगमनं के वलं कायभारा -
७५-१०॥ व ेषऽे प रण ढतास वा ा ु खेदः ।
ान े मल त न चरा मो वा वयोग-
इ त प स ततमदशकं समा । ु ो वः ा द त तव गरा सोऽकरो थ
७६-१०॥
एवं भ ः सकलभुवने ने ता न तु ा वा
कं शा ौघैः क मह तपसा गो पका ो नमो
ष ततमदशक (७६) इ ान ाकु लमुपगतं गोकु ला वं तं
ा ो गु पुरपते पा ह मामामयौघा ॥ ७
उ वदौ ।
76 - Uddhava Sent As A Messenger To the Gopikas इ त ष ततमदशकं समा ं
ग ा सा ीप नमथ चतु मा रै हो भः
सव ं सह मुस लना सव व गृह ा ।
पु ं न ं यम नलयनादा तं द णाथ
द ा त ै नजपुरमगा नादय ा ज ॥ ७६-१॥ स स ततमदशक (७७)
ृ ा ृ ा प पसु शः ेमभार णु ाः जरास ा द भः सह यु ।
का ने म प ववशः हणो वं त । 77 - Fight Against Jarasandha And O
क ामु ै परमसु दे भ वय य तास
भ ु के ं सकलभुवने लभं दश य ॥ ७६-२॥ सैर ा दनु चरं रातुराया
यातोऽभूः सल लतमु वेन साध ।
ाहा थम प नं गोकु लं ा सायं आवासं पगमो वं सदैव
ात भब स रमयामास न ं यशोदा । ाय ाः त दनवासस कायाः ॥ ७७-१
ात ा म णमयरथं श ताः प जा ः
ु ा ा ं भवदनुचरं काय ः समीयुः ॥ ७६-३॥ उपगते य पूणमनोरथ
मदस मक पयोधरा ।
ा चैनं पमलस ेषभूषा भरामं व वधमाननमादधत मुदा
ृ ा ृ ा तव वल सता ु कै ा न ता न । रह स त रमया कृ षे सुख ॥ ७७-२॥
ालापाः कथम प पुनग द वाचमूचःु
सौज ादी जपर भदाम लं व र ः ॥ ७६-४॥ पृ ा वरं पुनरसाववृणो राक
भूय या सुरतमेव नशा रे षु ।
ीम कं ं पतृजनकृ ते े षतो नदयेन सायु म त वदे धु एव कामं
ासौ का ो नगरसु श हा हरे नाथ पायाः । सामी म नश म प ना वी ॥ ७७
आ ेषाणाममृतवपुषो ह ते चु नाना-
मु ादान कु हकवचस व रे ा का वा ॥ ७६-५॥ ततो भवा वे नशासु कासु च गृ ी शं त
।
रास डा लतल लतं व थ े शपाशं अदा प ोक इ त तु ं सुतं स नारदा ा त
म ो मजलकणं लोभनीयं द । ७७-४॥
का ा े सकृ द प समा ल तुं दशये त
ेमो ादा वु नमदन या वले पुः ॥ ७६-६॥ अ ू रम र मतोऽथ बलो वा ा-
म चतो ब नुतो मु दतेन तेन ।
एवं ायै ववशवचनैराकु ला गो पका ाः एनं वसृ व पनागतपा वेय-
श
े ैः कृ तमनय ोऽथ व ानगभः । वृ ं ववे दथ तथा धृतरा चे ा ॥ ७७-५॥
भूय ा भमु दतम त भ यी भवधू भ-
ात सरसमनय ा न च ासरा ण ॥ ७६-७॥ वघाता ामातुः परमसु दो भोजनृपते-
जरास े नव ध षा ऽे थ मथुरा ।
ो ानैः स हतम नशं सवतो गेहकृ ं रथा ै ल ःै क तपयबल ं बलयुत-३४
ातव सर त मथः सैव चो ापलापाः । यो वंश ौ ह ण त पनीतं सम थाः ॥ ७
चे ाः ाय दनुकृतय यं सवमेवं BACK TO TOP
ा त मुहद धकं व या वोऽय ॥ ७६-८॥ ब ं बलादथ बले न बलो रं ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ो ो े ो ै 38/53
भूयो बलो मरसेन मुमो चथैन ।

न ेष द यसमा त व सै ा स च भव मवोचत कु ने नृपसुता ख र
कोऽ तो ह बलपौ षव दानी ॥ ७७-७॥ य समु क
ु या नजधीरतार हतया ह तया
॥ ७८-६॥
भ ल दयोऽ प नृपैः णु ो
यु ं या धत षोडशकृ एव । तव ता पुरैव गुणैरहं हर त म कल चे
अ ौ हणीः शव शवा जघ व ो अ य कृ पालय पालय मा म त जगदे जगदेक
स यू सैकनव त शतं तदानी ॥ ७७-८॥ ७८-७॥
अ ादशेऽ समरे समुपेयु ष ं अशरण य द म मुपे से सप द जी वतमे
ा पुरोऽथ यवनं यवन को ा । इ त गरा सुतनोरतनो श
ृ ं सु दयं दयं तव
ा वधा पुरमा पयो धम े ७८-८॥
त ाथ योगबलतः जनाननैषीः ॥ ७७-९॥
अकथय मथैनमये सखे तद धका मम म
प ं प माल च कत इव पुरा गतो धावमानो नृपसम मुपे हरा हं तद य त द यताम स
े े शेनानुयातो वधसुकृत वह नेन शैले लै षीः । ७८-९॥
सु ने ा ाहतेन तु मथ मुचकु ु ने भ ीकृ तेऽ
भूपाया ै गुहा े सुल लतवपुषा त षे भ भाजे ॥ मु दतेन च तेन समं तदा रथगतो लघु कु
७७-१०॥ गु म रु नायक मे भवा तनुत तनुताम ख
७८-१०॥
ऐ ाकोऽहं वर ोऽ खलनृपसुखे सादैकका
हा देवे त वु ं वर वत तषु तं न हृ ं वी । इ त अ स ततमदशकं समा ।
मु े ु च भ ं धुतसकलमलं मो म ा द ा
काय हंसा व ै तप इ त च तदा ा लोक ती ै ॥
७७-११॥
तदनु मथुर ग ा ह ा चमूं यवना त एकोनाशी ततम दशक (७९)
मगधप तना माग सै ःै पुरेव नवािरतः ।
चरम वजयं दप या ै दाय पला यतो णीहरणं- ववाह ।
जल धनगर यातो वातालये र पा ह मा ॥ ७७-१२॥ 79 - Rukmini Haranam and Kalyanam
इ त स स ततमदशकं समा ं बलसमेतबलानुगतो भवा पुरमगाहत भी क
जसुतं पागमवा दनं धृतरसा तरसा ण
७९-१॥
भुवनका मवे भव पुनृपसुत नश च
अ स ततमदशक (७८) वपुलखेदजुष पुरवा सन स दतै दतैरगम
ारकावासः तथा णीस श े ा ः। तदनु व तु म मु ुखी शव व हतम लभूष
78 - Rukmini Swayamvaram नरगम वद पतजी वता पुरतः पुरतः सुभ
७९-३॥
दशवध कव धतकौशलं दशद सम वभू तम ।
जल धम गतं मभूषयो नवपुरं वपुर तरो चषा ॥ ७८-१॥ कु लवधू भ पे कु मािरका गिरसुत पिरपू
मु रयाचत त दप जे नप तता प तत तव
द ष रे वतभूभृ त रे वत हलभृते तनय व धशासना । ७९-४॥
म हतमु वघोषमपूपुषः समु दतैमु दतैः सह यादवैः ॥ ७८-२॥
समवलोककु तुहलस ु ले नृपकु ले नभृतं य
अथ वदभसुत ख ण ण यन य देव सहोदरः । नृपसुता नरगा िरजालया ु चरं चर
यम द त चे दमह भुजे तमसा तमसाधुमुपा य ॥ ७९-५॥
७८-३॥
भुवनमोहन प चा तदा वव शता खलराजक
चरधृत णया य बा लका सप द का तभ समाकु ला । म प देव कटा वमो णैः मदया मदया
तव नवेद यतुं जमा दश कदनं कदन व न मत ॥ ७९-६॥
७८-४॥
नु ग म स च मुखी त त सरसमे
जसुतोऽ प च तूणमुपाययौ तव पुरं ह राश रासद । णा ।
मुदमवाप च सादरपू जतः स भवता भवताप ता य ॥ सम धरो रथं मपा था भु वBACK ततोTO TOP
वततो
७८-५॥ ॥ ७९-७॥
मु दतमना ैवादा णं गहनाशयः ॥ ८०

नु गतः प पाल इ त ु धा कृ तरणा य भ जता नृपाः
। ीलाकु ल रमय त य स भाम
न तु भवानुदचा त तैरहो प नकै ः नकै िरव के सर ॥ कौ ये दाहकथयाथ कु याते ।
७९-८॥ हा गा नेयकृ तवम गरा नपा
स ा जतं शतधनुम णमाजहार ॥ ८०-७॥
तदनु णमागतमाहवे वधमुपे नब व पय ।
तमदं पिरमु बलो भः पुरमया रमया सह का या ॥ शोका ु नुपगतामवलो का
७९-९॥ ह ा तु ं शतधुनं समहषय ा ।
र े सश इव मै थलगेहमे
नवसमागमल तमानस णयकौतुकजृ तम था । रामो गद सम श श त धातरा ॥ ८०-८
अरमयः ख नाथ यथासुखं रह स त ह सत लस ख ु ी ॥
७९-१०॥ अ ू र एष भगव भव द यैव
स ा जतः कु चिरत युयोज हंसा ।
व वधनम भरे वमह नशं मदमाकलय नु रे कदा । अ ू रतो म णमना तवा नु ं
ऋजुमतेः कल व ा गरा भवा वरतनोरतनोद तलोलता ॥ त ैव भू तमुपधातु म त वु ॥ ८०-९॥
७९-११॥
भ य रतरः स ह गा नेय-
तद धकै रथ लालनकौशलै ः ण यनीम धकं रमय मा । ैव कापथम तः कथमीश जाता ।
अ य मुकु भव िरता न नः गदत गदता मपाकु ॥ व ानवा शमवानह म दु ीण
७९-१२॥ गव वु ं शम यतुं भवता कृ तैव ॥ ८०-१०॥
इ त एकोनाशी ततमदशकं समा ं यातं भयेन कृ तवमयुतं पुन -
मा य त न हतं च म णं का ।
त वै सु तधरे व नधाय तु
भामाकु चा रशयः पवनेश पायाः ॥ ८०-११॥
अशी ततमदशक (८०) इ त अशी ततमदशकं समा ।
म कोपा ान ।
80 - Story of the Syamantaka Jewel
स ा जत मथ वदकल ं एकाशी ततमदशक (८१)
द ं म कम णं भगव याचीः ।
त ारणं ब वधं मम भा त नूनं नरकासुरवधं तथा सुभ ाहरण ।
त ा ज य रत छलतो ववोढु ॥ ८०-१॥ 81 - Slaying of Narakasura And Abdu
Subhadra
अद ं तं तु ं म णवरमनेना मनसा
सेन ाता गलभु व वह ाप मृगया । मु सततम प त लालय स भाम
अह ने ं संहो म णमह स म स मवशा यातो भूयः सह ख तया या सेनी ववाह
कपी ं ह ा म णम प च बालाय द दवा ॥ ८०-२॥ पाथ ी ै पुनर प मनागा तो ह पुय
श ं पुरम प वभो सं वधायागतोऽभूः ॥
शशंसुः स ा ज रमनु जना म णहरं
जनान पीयूषं भव त गु णन दोषक णका । भ भ भवदवरज कौरवेणा मान
ततः सव ोऽ प जनस हतो मागणपरः ाचा ताम त कु हनाम र श सूनुः ।
सेनं तं ा हिरम प गतोऽभूः क पगुहा ॥ ८०-३॥ त ु ं बलमनुनय गा ने साध
श ं यसखमुदे स भामासहायः ॥ ८
भव म वतकय तवयाः यं जा वा
मुकु शरणं ह म क इह रो ु म ालप । त ड प च यमुनाकू ल गृह ा
वभो रघुपते हरे जय जये लं मु भ- त का ल नगरमगमः खा व ी णता ः
रं तव समचनं धत भ चूडाम णः ॥ ८०-४॥ ातृ णय ववश देव पैतृ सेय
रा म े सप द ज षे म व ामव ी
बु ाथ तेन द नवरमण वरम णं च पिरगृ ।
अनुगृ मुमागाः सप द च स ा जते म णं ादाः ॥ ८०-५॥ स ग ा पुन दवहो न ज न त
ब ा स ा प च वृषवरा मू त नमेषा ।
तदनु स ख ीडालोलो वलोल वलोचन भ नाम द रथ ते देव स ना ा-
हतरमहो धीमा ाम गरै व परा पता । ोदय वरद भवतः सा प पैBACK
तृ TO
सेयTOP
ी॥
अ दतम णना तु ं ल ं समे भवान प
ै ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ै ं ो ं 40/53
पाथ रै कृ तलवनं तोयमा ा भल ं चैनं कथ न बब ु ष शवब ौ ।

ल ं छ ा शफरमवृथा ल ण म क ा । ीनारदो त द र रोषै-
अ ावेवं तव समभव व भा म े ं त शो णतपुरं य भ ाः ॥ ८२-४
ोथ ं सुरप त गरा भौम े ता न ॥ ८१-५॥
पुर पालः शैल य हतृनाथोऽ भगवा
तृ ायातं प वरम ध ढ मगमो समं भूत ातैय बलमश ं न धे ।
वह े भामामुपवन मवारा तभवन । महा ाणो बाणो झ ट त युयुधानेन युयुधे
वभ ग ण ु टतपृतनाशो नतरसैः गुहः ु ने म प पुरह ा जघ टषे ॥ ८२-
पुरं ताव ा ो तषमकु था ो णतपुर ॥ ८१-६॥
न ाशेषा े मुमु ष तवा ण े गिरशे
मुर प ा ो जल धवनम ा दपत तु ा भूता भीताः मथकु लवीराः म थताः ।
सच े च े ण द लत शरा म भवता । परा ः कु सुमशरबाणै स चवः
चतुद दै ावलप त भिर ानसमरं ३५ स कु ा ो भा ं नव मव बले ना ब भदे
रथा े न ा नरकमकरो ीणरक ॥ ८१-७॥
चापान प श ा सभमुपगते छ चापेऽथ
तु ो भू ा रा ं सप द भगद ऽे तनये थ याते समेतो रप तरशनैर िर
गज ैकं द ा जघा यथ नागा जपुर । ानी ु ाथ द ा तव चिरतजुष व रं
खले नाब ान गतमनस षोडश पुनः ायोऽ नव ोऽ प च ब तमसा रौ चे ा
सह ा ण ीणाम प च धनरा शं च वपुल ॥ ८१-८॥ ८२-७॥
भौमापा तकु लं तद दतेद तुं यातो दवं बाणं नानायुधो ं पुनर भप ततं दपदोषा त
श ा मै हतः समं द यतया ु ीषु द या । न नाशेषदोषं सप द बुबुधुषा श रे णोपगीत
ा क त ं षा भप ततं ज े म ागम- त ाचा श बा तयमुभयतो नभयं त यं
ु ीमददोष ई श इ त ा ातुमेवाकृ थाः ॥ ८१-९॥ मु ा त मानो नजपुरमगमः सा न ः स
क ंु स भामाभवनभु व सृज साह योषाः मु ाव ं व णमजयो न हरणे
ीकृ गारं व हतब वपुल लय े लभेदःै । यमं बालानीतौ दवदहनपानेऽ नलसख ।
आ य ारदालो कत व वधग त त ा प गेहे व धं व ये े गिरश मह बाण समरे
भूयः सव सु कु व दश दश तनया पा ह वातालयेश ॥ वभो व ो ष तदयमवतारो जय त ते ॥
८१-१०॥
ज षा कृ कलासवपुधरं नृगनृपं दवालय
इ त एकाशी ततमदशकं समा । नजजने जभ मनु मामुप दश पवने र
८२-१०॥
इत शी ततमदशकं समा ं
शी ततमदशक (८२)
बाणासुरयु ं तथा नृगशापमो ।
82 - Fight With Bana - Deliverence of Nriga शी ततमदशक (८३)
ु ो रौ णेयः स ख तव कला श रे णा त ं पौ कवधं - नदवध ।
ह ा र ा सहा ो नजपुरमहर ु क च ध ा । 83 - Slaying of Paundraka and Dvivid
त ु ोऽथा न ो गुण न धरवह ोचन पौ
त ो ाहे गत ं व ध मुस लना प तू वैरा ॥ रामेऽथगोकु लगते मदा स े
८२-१॥ तानुपेतयमुनादमने मदा े ।
रै ं समारम त सेवकवादमूढो
बाण सा ब लसुत सह बाहो- तं यु तव पौ कवासुदवे ः ॥ ८३-१॥
म हे र म हता हता कलोषा ।
ौ मेनम न म पूव नारायणोऽहमवतीण इहा भूमौ
ऽे नुभूय भगव वरहातुराऽभू ॥ ८२-२॥ ध े कल म प मामकल णा न ।
उ ृ ता न शरणं ज मा म त
यो ग तीव कु शला ख च ले खा तो जगाद सकलै ह सतः सभाया ॥ ८३-२
त ाः सखी व लखती त णानशेषा ।
त ा न मुषया व दतं नशाया- तेऽथ यातव त यादवसै नक ं
माने योगबलतो भवतो नके ता ॥ ८२-३॥ यातो दद शथ वपुः कल पौ क य ।
तापेन व स कृ ता मन मू BACK
- TO TOP
क ापुरे द यतया सुखमारम ं ीकौ भ ु ं मकरकु लपीतचेल ॥ ८३-३॥
ै ं ौ
तदनु च भगव नर गोपान तकु तुका पग

कालायसं नजसुदशनम तोऽ चरतर वरहातुरा रे खाः प पवधूः सरसं म
कालानलो र करे ण सुदशनेन । ८४-४॥
शीष चक तथ मम दथ चा सेन
त का शप शरोऽ प चकथ का ा ॥ ८३-४॥ सप द च भवदी णो वेन मु षतमान द
अ तरसपिरमु क ुल के पिरचय तरे कु चे
जा ने बालक गराऽ प कलाहमेव ८४-५॥
ीवासुदवे इ त ढम त रं सः ।
सायु मेव भवदै धया गतोऽभू िरपुजनकलहैः पुनः पुनम समुपगतैिरयती वल
को नाम क सुकृतं कथ म वेया ॥ ८३-५॥ इ त कृ तपिरर णे य ाग त ववशा ख
॥ ८४-६॥
काशी र तनयोऽथ सुद णा ः
शव पू भवते व हता भचारः । अपगत वरह था दा ता रह स वधाय दद
कृ ानलं कम प बाणरणा तभीतै- परमसुख चदा कोऽहमा े दु यतु वः ु टमे
भूतैः कथ न वृतैः समम मु ॥ ८३-६॥ ८४-७॥
ताल माणचरणाम खलं दह सुखरसपिर म तो वयोगः कम प पुराभव
कृ वलो च कतैः क थतोऽ प पौरै ः । समभवदमुतः परं तु तास परमसुखै मयी
तू ो वे कम प नो च लतो वभो ं ८४-८॥
पा मा वसस जथ कालच ॥ ८३-७॥
मु नवर नवहै वाथ प ा िरतशमाय भा
अ ापत मतधा भव हा े य स त क मदं भा रै िर ु ह सतैर प
हा हे त व तु वती ख घोरकृ ा । ॥ ८४-९॥
रोषा दु णमद णचे तं तं
पु ोष च म प का शपुरामधा ी ॥ ८३-८॥ सुमह त यजने वतायमाने मु दत म जने स
य जनम हता मासमा ं भवदनुष रसं पुरेव
स ख व वदो र ोघाते कृ तोपकृ तः पुरा ८४-१०॥
तव तु कलया मृ ुं ा ुं तदा खलत गतः ।
नरकस चवो देश े शं सृज नगरा के पगमसमये समे राध ढमुपगू नर
झ ट त ह लना यु ा पपात तलाहतः ॥ ८३-९॥ मु दत दयः पुरं यातः पवनपुरे र पा ह म
सा ं कौर पु ीहरण नय मतं सा नाथ कु ण इ त चतुरशी ततमदशकं समा ं
यात ा रोषो तृ किरनगरो मोचयामास रामः ।
ते घा ाः पा वेयैिर त य पृतन नामुच ं तदान
तं ब धल लं पवनपुरपते तापशा ै नषेवे ॥ ८३-१०॥
इ त शी ततमदशकं समा । प ाशी ततमदशक (८५)
जरास वधं - श पालवध ।
85 - Slaying of Jarasandha And Shish
चतुरशी ततमदशक (८४) ततो मगधभूमृता चर नरोधस े शतं
शता कयुतायुत तयमीश भूमीभृता ।
सम प कतीथया ा । - ब ु म ा द समागम । अनाथशरणाय ते कम प पू षं ा हणो-
84 - Pilgrimage To Samantapanchaka - Meeting दयाचत स मागध पणमेव कं भूयसा ॥ ८५
with Relatives and Friends.
ययासुर भमागधं तदनु नारदोदीिरता-
चदथ तपनोपरागकाले पुिर नदध ृ तवमकामसूनू । ु ध रमखो मा भयकायपय कु लः ।
य कु लम हलावृतः सुतीथ समुपगतोऽ स सम प का ॥ व ज यनोऽ रा भय स िर ु वे
८४-१॥ शशंसु ष नजैः समं पुर मयेथ यौ ध र ॥
ब तरजनता हताय त म प पुन व नम तीथतोय ।३६ अशेषद यतायुते य समागते धमजो
जगणपिरमु व रा शः सम मलथाः कु पा वा द म ःै ॥ व ज सहजैमह भवदपा संव धतैः ।
८४-२॥ यं न पम वह हह भ दासा यतं
भव म य मागधे हतवा भीमाजुन ॥ ८
तव ख द यताजनैः समेता पु दसुता य गाढभ भारा ।
त दतभवदा त कारै र तमुमुदे समम भा मनी भः ॥ ८४-३॥ गिर जपुरं गता दनु देव यूयंBACKयोTO TOP
ययाच समरो वं ज मषेण तं मागध ।
ो
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं ं े 42/53
अपूणसुकृतं मुं पवनजेन स ामय

नर सह ज नु ा म प राजयु ा तः ॥ ८५-४॥ ा सौभं गदाचू णतमुदक नधौ म सा
णो ृ े द व ः सभम भपत मु द
अशा समरो तं वटपपाटनासं या कौमोद ा हतोऽसाव प सुकृत न ध ै व ाप
नपा जरस तु ं पवनजेन न ा टत । सवषामेष पूव य धृतमनस मो णाथ ऽव
वमु नृपती दु ा समनुगृ भ ं पर
ददे शथ गत हृ ान प च धमगु ै भुवः ॥ ८५-५॥ ायातेऽथ जाते कल कु सद स तू के स
ा या से ाः सक णमकृ था ेलमाल
च ु ष यु ध रे तदनु राजसूया रं अ ा ा शव शजमु नच कत ौपदी च त
स भृतक भव कलराजक ाकु ल । ा ाका म मु नगणमकृ था ृ म ंव
म य जग ते जपदावनेजा दकं
चकथ कमु क ते नृपवर भा ो तः ॥ ८५-६॥ यु ो ोगेऽथ म े मल त स त वृतः फ नु ेन
कौर े द सै ः किरपुरमगमो कृ ा व
तत वनकम ण वरम पूजा व धं भी ोणा दमा े तव ख वचने ध ृ ते कौ
वचाय सहदेववागनुगत धम जः । ावृ पं मु नसद स पुर ोभ य ा
ध भवते मुदा सद स व भूता ने ८६-५॥
तदा ससुरमानुषं भुवनमेव तृ ं दधौ ॥ ८५-७॥
ज ो ं कृ सूतः ख समरमुखे ब घु
तत प द चे दपो मु ननृपेषु त हो ख ं तं वी वीरं क मदम य सखे न ए
सभाजय त को जडः प प टं वटु । को व ः कोऽ ह ा त दह वध भयं ो
इ त य स वचो वत तमु म ासना- ध यु ं चरे त कृ तमनयथा दशय
दापत दायुधः समपत मुं पा वाः ॥ ८५-८॥
भ ो सं ेऽथ भी े तव धर णभर ेपकृ क
ै स
नवाय नजप गान भमुख व े षण- न ं न ं व भ युतसम धकं ा सादे च
मेव ज षे शरो दनुजदािरणा ािरणा । न त वजहदिरवरं धारय ोधश
जनु तयल या सतत च या धी- वाधाव ा लं तं नत शरसमथो वी मोदा
या स परमेकतामधृत यो गन लभा ॥ ८५-९॥ ८६-७॥
तत मु हतो या तुवरे न ढे जनो यु े ोण ह ररणभगद िे रतं वै व
ययौ जय त धमजो जय त कृ इ ालप । व ाध च गतर वमहाः ादय ु
खलः स तु सुयोधनो धुतमना प या नागा े कणमु े तमवनमय े वलं कृ मौ
मया पतसभामुखे लजल माद मी ॥ ८५-१०॥ त े त ा प पाथ क मव न ह भवा पा व
८६-८॥
तदा ह सतमु तं पु द नाभीमयो-
रपा कलया वभो कम प ताव ृ य । यु ादौ तीथगामी स ख हलधरो नै मश े
धराभर नराकृ तौ सप द नाम बीजं वप ु ा यसूत यकृ दथ सुतं त दे क य
जनादन म रु नलय पा ह मामामया ॥ ८५-११॥ य ं ब लं पव ण पिरदलय ाततीथ र
स ा ो भीम य धनरणमशमं वी यातः पु
इ त प ाशी ततयदशकं समा ।
संसु ौपदेय पणहत धयं ौ णमे
त ु ं ा म ं सम त वजयो मौ लर ं च
उ ै पा वान पुनर प च वश ु रागभ
र ु मा ः कल जठरमगा पा ण वभो
षडशी ततमदशक (८६)
धम घं धमसूनोर भदधद खलं छ मृ ःु स भ
सा वध - महाभारतयु । प भू वै ह सप द ययौ न ल
86 - Slaying of Salva - Battle of Mahabharata संया ाथा मेधै भर तम हतैधमजं पूणका
स ा ो ारक ं पवनपुरपते पा ह म सव
सा ो भै ी ववाहे य बल व जत चूडा मानं ८६-११॥
व ौभं स मायी य वस त कु ं रु म भा ।
ु ं न खलय भटै ह वीय इ त षडशी ततमदशकं समा ।
त ामा ं मु ं ज न च समर वंश हा ः ॥
८६-१॥
ताव ं रामशाल िरतमुपगतः ख त ायसै ं
सौभेशं तं ाः स च कल गदया शा म श
ं य े। स ाशी ततमदशक (८७)
मायातातं हंसीद प तव पुरत या प णाध BACK TO TOP
ना ायी ा रे के त ददमवमतं ास एव षेधी ॥ ८६-२॥ कु चेलोपा ान ।
87 - Kuchela Episode तु देव इ त तु ं जे ं ब ला ं नृप तं च

युगप मनु ह तुकामो म थल ा पथ तापसै
कु चेलनामा भवतः सती त गतः स सा ीप नम रे जः ८८-२॥
।
देकरागेण धना द नः हृ ो दना न न े शमी गृहा मी ॥ ग मू त भयोयुगप के त-
८७-१॥ मेकेन भूिर वभवै व हतोपचारः ।
अ ने त नभृतै फलौदना -ै
समानशीलाऽ प तदीयव भा तथैव नो च जयं समेयुषी । ु ं से दथ ददाथ च मु मा ा ॥ ८८
कदा च चे बत वृ ल ये रमाप तः कं न सखा नषे ते ॥
८७-२॥ भूयोऽथ ारव जतनयमृ तं त लापान
को वा दैवं न ा द त कल कथय वो
इतीिरतोऽयं यया ुधातया जुगु मानोऽ प धने मदावहे । ज ोगव वनेतुं य मनुज धया कु त च
तदा दालोकनकौतुका यौ वह टा े पृथुकानुपायन ॥ त ा ढ वधातुं परमतमपद े णेने त म े
८७-३॥
न ा अ ा पु ाः पुनर प तव तूपे या क
गतोऽयमा यमय भव रू गृहषे ु शै ाभवनं समे यवा । ो जातो जनानामथ तदवसरे ारकामाप
व वैकु मवाप नवृ तं तवा तस ावनया तु कं पुनः ॥ मै ा त ो षतोऽसौ नवमसुतमृतौ व वय रो
८७-४॥ ु ा च े त ामनुप तसुत वे े कृ श
पू जतं तं यया च वी जतं करे गृह ाऽकथयः पुरा कृ त मानी स ामपृ ा ज नलयगतो बाणजालै
। ानः सू तगेहं पुनर प सहसा न े कु म
य द नाथ गु दारचो दतैरपतुवष तदम ष कानने ॥ ८७-५॥ या ामै तथा ा रु वरनगर व याऽऽसा
मोघो ोगः प त तु भु ज भवता स तं व
पाजुषोऽ ा थ ृ ुकं बलादथ गृ मु ौ सकृ दा शते या । ८८-६॥
कृ तं कृ तं न यते त स मा मा कलोपे करं रोध ते ॥
८७-६॥ साध तेन तीच दशम तज वना नेना
लोकालोकं तीत मरभरमथो च धा ा
भ े षु भ े न स मा नत या पुर वस क
े नश महासुख । च ं तमथ वजयं प प े
बतापरे ु वणं वना ययौ व च प व ख नु हः ॥ पारे ं ाददशः कम प ह तमस र रं प
८७-७॥ ३७
य द या च मदा द ुतो वदा म भाय क म त ज सौ । त ासीनं भुज ा धपशयनतले द भूषायुधा
ल ला तम धीः पुनः मादप णदी मालय ॥ रावीतं पीतचेलं तनवजलद ामलं ीमद
८७-८॥ मूत नामी शतारं पर मह तसृणामेकमथ तु ी
ामेव ं परा यसखस हतो ने मथ े
कं माग व श ं इ त म णं गृहं व ः स ददश व भा । ८८-८॥
सखीपर त म णहेमभू षत बुबोध च ण महा तु ा ॥
८७-९॥ युव मामेव ाव धक ववृता हततया
व भ ौ सु ु ं यमहमहाष जसुता ।
स र शालासु वस प यं समु म भरोऽमृतं ययौ । नयेतं ागेना न त ख वतीण नु रमू
मेवमापूिरतभ वा तो म रु ाधीश हर मे गदा ॥ जायादायादाः णुतम हमा पा ु जनुषा ॥
८७-१०॥
एवं नाना वहारै जगद भरमय ृ वंशं पु
इ त षडशी ततमदशकं समा ं जानो य भेदरै तुल व त भः ीणय ण े ने
भूभार ेपद ा दकमलजुष मो णायावतीण
पूण वै सा ा षु मनुजता षत ं ल
८८-१०॥
स ाशी ततमदशक (८८) ायेण ारव ामवृतद य तदा नारद सा
ा े भे कदा च सुकृत न ध ता
स ानगोपाल । भ ानाम यायी स च ख म तमानु व
88 - Episode of Santana Gopalam ा ो व ानसारं स कल जन हतायाधुनाऽ
८८-११॥३८
ागेवाचायपु ा त नशमनया ीयष ूनुवी
का ा मातु ा सुतलभु व ब लं ा तेना चत । सोऽयं कृ ावतारो जय त तव वभो य सौ
धातु ापा र ा तक शपुभवा ौिरजा कं सभ ा- हे ेषानुराग भृ त भरतुलैर मैय गभेदःै ।
नानीयैना द पदमनयथाः पूवपु ा र चेः ॥ ८८-१॥ आ त तीव सम ाममृतपदमगु BACKवतः सवल
TO TOP
स ं व ा तशा ै पवनपुरपते भ पू च
े ं े ं ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं 44/53
८८-१२॥ तु ं व ो स रमरस न तवपुष ।

परा ानं भूम प पव नताभा नवहं
इ त अ ाशी ततमदशकं समा । पर तप ा ै पवनपुरवा स पिरभजे ॥ ८९
इ त एकोननव ततमदशकं समा ं
एकोननव ततमदशक (८९)

वृकासुरवधं - भृगुपर ण । नव ततमदशक (९०)
89 - Slaying of Vrikasura - Test by Bhrigu
व मु ह ापन ।
रमाजाने जाने य दह तव भ े षु वभवो 90 - Establishment of Greatness of V
नस ःस दह मदकृ ादश मना ।
शा ं कृ वै दश स ततः कामम खलं वृकभृगुसु नमो ह र षा दवृ -े
शा षे ु ं न ख भवदीये ु तकथा ॥ ८९-१॥ य तव ह मह ं सवशव दजै ।
त मह परमा न लाव ग भ ं
स ः साद षता धश रादी कम प यदवभातं त पं तवैव ॥ ९०-१॥
के च भो नजगुणानुगुणं भज ः ।
ा भव बत क मदीघ ा मू त ये रसदा शवप कं य
ं वृकासर उदाहरणं कला ॥ ८९-२॥ ा ः परा वपुरेव सदा शवोऽ ।
त े र ु स वकु पद मेव
शकु नजः स तु नारदमेकदा िरततोषमपृ दधी र । ं पुनभज स स पदे भागे ॥ ९०-२॥
स च ददेश गर शमुपा सतुं न तु भव मब मु साधुषु ॥
८९-३॥ त ा प सा कतनुं तव व मु ा -
ध ता तु स वरलो रजसैव पूणः ।
तप ा घोरं स ख कु पतः स म दने स ो ट म प चा तमो वकार-
शर ा स ः पुरहरमुप ा पुरतः । चे ा दकं च तव श रना मूत ॥ ९०-३॥
अ त ु ं रौ ं शर स करदानेन नधनं
जग ाथा े भव त वमुखान भधीः ॥ ८९-४॥ तं च मू तगतं पुरपू षं
शव ना प ख सवमय हेतोः ।
मो ारं ब मु ो हिरणप तिरव ा व ोऽथ ं शंस पु ासना वधौ तद प त ु
दै ा ी ा देवो द श द श वलते पृ तो द ः। पू म त ढं ब नः माण ॥ ९०-४॥
तू ीके सवलोके तव पदम धरो मु ी शव
रादेवा त ं पटु वटु वपुषा त षे दानवाय ॥ ८९-५॥ ीश रोऽ प भगवा कले षु ताव
ामेव मानय त यो न ह प पाती ।
भ ं ते शाकु नेय म स कमधुना ं पशाच वाचा मेव स ह नामसह का द
स हे े ौ तव कमु न करो ु ल म मौलौ । ा व ु तपर ग तं गतोऽ े ॥ ९०-५
इ ं ा मूढः शर स कृ तकरः सोऽपत पातं
श
ं ो वे ं परोपा सतुर प च ग तः लनोऽ प मेव ॥ मू त या तगमुवाच च म शा -
८९-६॥ ादौ कलायसुषमं सकले रं ा ।
ानं च न लमसौ णवे ख ा
भृगुं कल सर ती नकटवा सन ापसा- ामेव त सकलं नजगाद ना ॥ ९०-६
मु तषु समा दश धकस त वे दतु ।
अयं पुनरनादरा दत रोषे वधौ सम सारे च पुराणस हे वसंशयं हमै
हरे ऽ प च ज हं सषौ गिरजया धृते ामगा ॥ ८९-७॥ मू तयु पद भागतः परं पदं ते क थत
९०-७॥
सु ं रमा भु व प जलोचनं
व े व न त पदेन मुदो त । य ा क इह भागवत तीय-
सव म मु नवय भवे दा मे ो दतं वपुरनावृतमीश धा े ।
ाद च मह भूषण म वादीः ॥ ८९-८॥ त ैव नाम हिरशवमुखं जगाद
ीमाधवः शवपरोऽ प पुराणसारे ॥ ९०-८॥
न ते च सु ढं य ब भावाः
सार ता मु नवरा द धरे वमो । ये कृ नुगुणा गिरशं भज े
ामेवम ुत पुन ु तदोषह नं तेष फलं ह ढयैव तदीयभ ा ।
स ो यैकतनुमेव वयं भजामः ॥ ८९-९॥ ासो ह तेन कृ तवान धकािरहेतोः
ा ा दके षु तव हा नवचोऽथवादैः ॥ ९०-९
BACK TO TOP
जग ृ ादौ नगम नवहैव भिरव
ं ो
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ौ 45/53
भूताथक तरनुवाद व वादौ ९१-७॥

ध
े ाथवादगतयः ख रोचनाथ ः ।
ा ा दके षु बहवोऽ व वादा- भूते षे ु दै ृ तसम धगतौ ना धकारोऽ
ामस पिरभू पु श णा ाः ॥ ९०-१०॥ ेम मै ी जडम तषु कृ पा ु भूया
अच य वा समच कु तुकमु तर या वधत
य द व षा प वभो मयो ं स
ं ेवी तथा प तु मुपलभते भ लोको म
त शा वचना भ मेव ।
ासो सारमयभागवतोपगीत आवृ पं तजलम दा ा ना व
े शा धूय कु भ भरं परा ॥ ९०-११॥ जीवा ू य कम व ल ववशगती ःखजाले
ाया मा भभूया य भुवनपते क ते त
इ त नव ततमदशकं समा । ादे भ रे वे वदद य वभो स योगी
इ त दशम ं समा ।
ःखा ालो ज ु लमु दत ववेकोऽहमाच
एकादश । ा पू त ं गुणचिरतकथा ु व भ
मायामेन तिर ा परमसुखमये दे मो दत
त ायं पूवर ः पवनपुरपते नाशयाशेषरोगा
एकनव ततमदशक (९१) इ त एकनव ततमदशकं समा ।
भ मह ।
91 - Greatness of Devotion
ीकृ दोपासनमभयतमं ब म ाथ े- नव ततमदशक (९२)
म ात म े पसर त भयं येन सव नैव ।
य ाव णीता नह भजन वधीना तो मोहमाग कम म भ ः ।
धाव ावृता ः ल त न कु ह च ेवदेवा खला ॥ 92 - Bhakti Combined With Karma
९१-१॥
वैदै व ण कम फलपरतया व णतानी त
भूम कायेन वाचा मु र प मनसा ल ेिरता ा ता न पता वे ह समनुचर या न नै
य ु व सम ं त दह परतरे सावपया म । मा भू ेदै न ष े कु ह चद प मनःकमवाच व
जा ापीह पाक य न हतमनः कमवा ग याथ- वज ेदवा ं तद प ख भव पये च का
ाणो व ं पुनीते न तु वमुखमना दा वयः ॥ ९१-२॥
य ः कमयोग व भजनमय चाभी
भी तन म तीया व त ननु मनःक तं च तीयं स कै प ष द द मृ द ा प वा
तेनै ा ासशीलो दय मह यथाश बु ा न ा । पु गै ै नवे रै प च वर चतैः श तो भ
माया व े तु त नु र प न तथा भा त माया धनाथं न ं वय सपय वदधद य वभो सादं
तं भ ा मह ा सततमनुभज श भी तं वज ा ॥ ९२-२॥
९१-३॥
ी ा था द वण वर हता आसत ते
भ े वृ ी तव चरणजुषं स मेनैव पुंसा- ादास याता जकु लजनुषो ह शोचा
मासा े पु भाज य इव जग त ीमत स मेन । वृ थ ते यज ो ब क थतम प ामनाकणय
त ो देव भूया म ख सततं त ख ु ा ष - ा व ा भजा ःै कमु न वदधते ता शं म
ाहा कारै भव त च सु ढा भ तू पापा ॥ ९१-४॥ ९२-३॥
ये ोमागषु भ ाव धकब म तज कम ण भूयो पपोऽयं कृ रामे भलप त नजं गू हतुं
गाय ेमा ण नामा प त भयतः तु ं तु ा ा । नल ा वाचा ब तरकथनीया न मे व
उ ासः कद च ु हा चद प द ा प गज गाय- ाता मे व शीलो भज त कल सदा व ु
ु ादीव नृ य कु क ण लोकबा रे य ॥ ९१-५॥ न ु है स य न हतरत ा शं मा
९२-४॥
भूता ते ा न भूता कम प सकलं प म ा गृ ादी
म ा ण श नू प य मतम त या ानमा न । ेत ायं कृ ते मु नवरवपुषं ीणय े तप
वे ाय ह स े म तव कृ पया भ दा वराग- ते ाय ु ुवा तम णतनुं य पं यज
ावबोधोऽ प च भुवनपते य भेदं वनैव ॥ ९१-६॥ सेव े त माग वलसदिरगदं ापरे ामला
नीलं स तना िै रह क लसमये मानुषा भ
नो मु ु डृ ा भ ै वसर णभवै ल नाशय ा-
ासात शाल न मषलवम प दाद क ः । सोऽयं काले यकालो जय त मुरिरपो य स
इ ा न े ष ु तु सन वर हतो मा यक ावबोधा- नय रै े व मागर खलद न चरा BACKसादं भज
TO TOP
ो ा भ खे ोर धक श शिरतेना ना स रे य ॥ जाता ते ाकृ तादाव प ह कल कलौ स वं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ै ै ै ो 46/53
दैवा वै जाता षय वषरसैम वभो व या ा ॥ ९२-६॥ मा प ं यो षदादौ श ख न शलभव ृ व ा

भूयासं क ु त नचयनवशा ाहमीश ण
भ ा ाव लौ ु मलभु व ततो भूिरश चो ैः
कावेर ता पण मनु कल कृ तमाला पु तीची । मा ब ासं त ा गज इव वशया नाजयेयं
हा माम ते द भवम प च वभो क द सं - हत ं ह मा ीहर इव मृगव ा मुहं ा
ाशापाशै नब मय न भगव पूरय षेवा ॥ ना ास ेय भो े झष इव ब डशे प लाव
९२-७॥ सु भत योगा ु रर इव वभो सा मषोऽ
९३-६॥
ा धम हु ं तं क लमपक णं ा ह र -
ुं ाकृ ख ोऽ प न व नहतवा सारवेदी गुण शा । वतय मानः सुखम त श व हाय रे
वे ा ा स दे स दह न तथा रे चैष भी - क ाया एकशेषो वलय इव वभो व जता ो
य ु ागेव रोगा द भरपहरते त हा श यैन ॥ ९२-८॥ ो नावबु ै पर मषुकृ दव ाभृदायानघ
गेहे णीते हिरव नवसा ु रु ोम रे षु
ग ा गीता च गाय प च तुल सका गो पकाच नं त
साल ामा भपूजा परपु ष तथैकादशी नामवण ः । वे ृ तं ं पय स जग द ण ू नाभा
एता ा य ा य क लसमये साद वृ ा ा पं कु त इ त ढं श ेये प
ं मु दानी भदधुऋषय षे ु म स येथाः ॥ ९२-९॥ व ा ा च दे ह भव त गु वरो यो ववेकं
ध ेस मानो मम तु ब जापी डतोऽयं
देवष ण पतॄणाम प न पुनऋणी क रो वा स भूम ९३-८॥
योऽसौ सव ना शरणमुपगतः सवकृ ा न ह ा ।
त ो ं वकम खलमपनुद ेव च त ं ह ह मे देहमोहं ज पवनपुराधीश य ेमहे
त े पापो तापा वनपुरपते भ ं णीयाः ॥ गहे व े कल ा दषु च वव शता दं व
९२-१०॥ सोऽयं व ःे नो वा पर मह परतः सा त
ा ा वकष वशमत इतः कोऽ प न
इ त नव ततमदशकं समा ं ९३-९॥
व रो देहमोहो य द पुनरधुना त ह न ेषरो
ा भ ं ढ कु तव पदप े हे प ज
नूनं नानाभवा े सम धगत ममं मु दं व दे
नव ततमदशक (९३) ु े हा ह मा मा प वषयरसे पा ह म
९३-१०॥
प वंश त गुरवः ।
93 - Lessons from 25 Gurus इ त नव ततमदशकं समा ।
ब ु हे ं वज तव ह क णया पु ावे शता ा
सव ा चरे यं सकलम प जग ी माया वलास ।
नाना ा ा ज ा त ख गुणदोषावबोधे व धव
ासेधो वा कथं तौ य न हतमतेव तवैष बु ेः ॥ ९३-१॥ चतुनव ततमदशक (९४)
ु ृ ालोपमा े सततकृ त धयो ज व न ा- त ानो ः ।
े ो व ानव ा ु ष इह वर न लभैव । 94 - Means of Enlightenment
त ा ा ाऽऽ नः ा ु द प च िरपुय य चेता-
ापो े पायं र त स ह सु ा वैर ततोऽ ः ॥ ा न ामधमः वरगु गरा त पं प
९३-२॥ ं देहे या द पगतम खल ा मावेदय
नाना ौ का द तु गुणजवपु तोऽ
ा े वृ े क इव न ह गु ल कवृ ेऽ प भूम व दे भेदे व महदणुतादी ताशा ता द
सव ा ा प भू मन ह चल त ततः स म श येय ।
गृ ीयामीश त षयपिरचयेऽ स ं समीरा- आचाय ाधर ार णसमनु मल पो
ा ा नो मे गगनगु वशा ातु नलपता च ॥ ९३-३॥ ावेधो ा सतेन ु टतरपिरबोधा ना द म
कम ल वासनात ृ ततनुभुवन ा का ारपूरे
ः पावनोऽहं मधुर उदकव व ा गृ दा ाभावेन व ा श ख न च वरते यी ख
सव नोऽ प दोषं त षु त मव म सवभूते वेया । ९४-२॥
पु न ः कलान श शन इव तनोन नोऽ ी त व
तोया द मात वद प च तनु क े त सादा ॥ एवं ा तोऽ ो न ह ख न खल े शहान
९३-४॥ नैका ा का े कृ षवदगदषा ु ष मय
वक रै क ा अ प नगमपथा ला
हे ा ाधा पु णयमृतकपोता यतो मा भूवं म ा व र ः सज त पतने या
BACK TO TOP
न
ा ं ा हेय ुधम प शयुव वु ामगाधः । ९४-३॥
ं ो ौ
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ी 47/53
ोकाद लोकः नु भयर हतो य राध या े स ये स भूय प च भदया क मण

ीत लोके ऽ प न सुखवस तः प भूः प नाभ । ु ान ा सा ा ब वधगतयः कृ ते ो
एव ावे धम जतब तमस का कथा नारकाण ाच ाथ स े ननु म हततम ये स भ
त े ं छ ब ं वरद कृ पणब ो कृ पापूर स ो ॥ ान तु ः ख वषयजुष स दः के
९४-४॥ ९५-३॥
याथा य ैव ह मम न वभो व तु ो ब मो ौ ा तु बु ेः सुख मह चरतो व ुताश
माया व ातनु तव तु वर चतौ बोधोपमौ तौ । सव ःु सौ म ः स ललकु हरग ेव तोयै
ब े जीव मु ं गतव त च भदा तावती तावदेको सोऽयं ख लोकं कमलजभवनं योग स ी
भु े देह मु ो वषयफलरसा ापरो न था ा ॥ ९४-५॥ नाका ते दा यमनुप तते मो सौ ेऽ
९५-४॥
जीव ु मेवं वध म त वचसा कं फलं र रे
त ामा बु ेन च लघु मनसः शोधनं भ तोऽ । ो बा मानोऽ प च वषयरसैिर याश
त े व ो कृ षी ा य कृ तसकल ापणं भ भारं भ वै ा माणैः पुनर प ख तै बलै न भज
येन म क ु वचन मल बोध दा ा ॥ ९४-६॥ स ा चद पता चदह त कल यथा भूिरदा
ौघे तथैव दह त िरतं मदः े
श पीह य ततमनस न जान के च ९५-५॥
क ं व मा े चरतर मह ग ब ते न सू तं ।
य व ा भरामा सकलमलाहरा द ल लावताराः च ा भाववमु ैवपु ष च पुलकं हषबा
स ा ं च पं तव न नग दतं त न वाचं यास ॥ च ं े थं वा कमु ब तपसा व या
९४-७॥ ाथा ाद स ा नसततमर मृ मानोऽयम
च ुव सू ं भज त न तु तथा या तक
यो यावा ा शो वा म त कम प नैवावग ा म भूम- ९५-६॥
वे ान भाव दनुभजनमेवा ये चै वैिर ।
ान द यजनसदस दशन शना द- ानं ते शीलयेयं समतनुसुखब ासनो ना स
भूया े पूजान तनु तगुणकम नुक दरोऽ प ॥ ९४-८॥ ा ः पूरका ै जतपवनपथ प वा
ऊ ं भाव य ा र व वधु श खन ं व च
य ते त व समुप तं देव दासोऽ तेऽहं त ं भावये सजलजलधर ामलं कोम
हे ो ाजना ं भवतु मम मु ः कम नम यमेव । ९५-७॥
सूय ा णा ा दषु ल सतचतुब माराधये
ेमा पो मम सततम भ त भ योगः ॥ ९४-९॥ आनील के शं लतमकरस ु लं म
ा कौ भ ु ीपिरगतवनमालो हारा भरा
ऐ ं ते दानोहोम त नयमतप ा योगै रापं ीव ा ं सुबा ं मृ लस दरं का न ायचे
े नैव गो ः कल सुकृ ततमाः ापुरान सा । चा ो म ो हल लतपदं भावयेऽहं भव
भ े षे ु भूय प ब मनुषे भ मेव मास
त े मेव ढय हर गदा ृ वातालयेश ॥ ९४-१०॥ सव े र ु तुकम तमु ध रय श च
त ा क े यु े वदनसर सजे सु रे म हास
इ त चतुनव ततमदशकं समा । त ाल न ु चेतः परमसुख चद ैत पे वत
ो च येयं मु िर त समुपा ढयोगो भव
इ ं ानयोगे स त पुनर णमा सं स
र ु ादयोऽ प हमह मकया स तेयुमुरारे
प नव ततमदशक (९५) ा ौ वल ावहम खल मदं ना ये का
ामेवान पूण पवनपुरपते पा ह म सवताप
ानयोगः - मो ा मागः
95 - Yoga of Meditation - Means of Liberation इ त प नव ततमदशकं समा ।
आदौ हैर गभ तनुम वकलजीवा कामा त ं
जीव ं ा मायागुणगणख चतो वतसे व योने ।
त ो ृ ेन स ने तु गणयुगलं भ भावं गतेन-
छ ा स ं च ह ा पुनरनुप हतो व तताहे मेव ॥ ९५-१॥ ष व ततमदशक (९६)
स ो षे ा दा च वषयरसे दोषबोधेऽ प भूम भगव भूतयः तथा ानकमभ योगाः ।
भूयोऽ षे ु वृ ः सतम स रज स ो ते नवारा । 96 - Glories of the Lord and JnAna-K
च ं ताव ण ु ा थत मह मथ ा न सव ण रो ं ु Yogas
तुय क
े भ ः शरण म त भवा स ं पी गादी ॥ BACK TO TOP
९५-२॥ ं ह वै सा ा परमु म हम राणामक
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ो े ं 48/53
ारो म षे ु रा मनुर स मु नषु ं भृगुन रदोऽ प । स नव ततमदशक (९७)

ादो दानवान प षु च सुर भः प ण वैनतेयो
नागानाम न ः सुरसिरद प च ोतस व मूत ॥ ९६-१॥ उ मभ ाथना ।
97 - Prayer For Supreme Devotion
ान ब ल ं तुषु च जपय ोऽ स वीरे षु पाथ
भ ानामु व ं बलम स ब लन धाम तेज न । गै ु ा पं भव त ह भुवने ह नम ो म
ना भूते वकसद तशयं व ु सव मेव ानं ा च कत वस तर प सुखं कम चा
ं जीव ं धानं य दह भव ते त क प े ॥ ९६-२॥ े षेवा द तु य दह पुन रं त ु
ा नगु न ं तदनुभजनतो म स ो भवे
धम वण माण ु तपथ व हतं र ने भ ा
कु व ोऽ वरागे वकस त शनकै ज ो लभ े । वे च ः सुखम य वचर वचे ा
स ा ू त य ा कम खलपदाथषु भ े भ ं ै े मानान प चिरतचराना य पु
नमूलं व मूलं परममह म त बोधं व ॥ ९६-३॥ द ौ व े मृगा द प च समम तमु मानाव
ध सूया ददोषः सततम खलभूतेषु स ज
ू ये
ानं कम प भ तय मह भव ापकं त ताव-
व ानामशेषे वषय इह भवे ानयोगेऽ धकारः । ावो यावदेषु ु र त न वशदं तावदेवं
स ान कमयोग य ह व न हतो ये तु ना स ा कु व कै ा बोधे झ ट त वकस त योऽह
ना ं वर ा य च धृतरसा भ योगो मीषा ॥ म ा ताव म प न भगव तु
९६-४॥ ा व नैव दश मम वभो भ माग
९७-३॥
ानं त वा लघु सुकृतवशा लोके लभ े
त ा वै ज हृ य त भगव नाकगो नारको वा । त ैनं भ योगं ढ यतुम य मे सा मारो म
आ व ं म तु दैवा वजल न धपोता यते म देहे द ा त ा प से ं तव चरणमहो भेषजायेव
ं कृ ा कणधारं गु मनुगुणवाता यत ारयेथाः ॥ ९६-५॥ माक ये ो ह पूव गणक नग दत ादशा ायु
से व ा व रं तव भट नवहै वयामास
अ ं मागय ः ु त भर प नयैः के वल ान ाः ९७-४॥
ऽे तीव स ं ब तरजनुषाम एवा वु ।
र ः कमयोगोऽ प च परमफले न यं भ योग- माक ये रायु ख पुनर प रः पु
ामूलादेव िरतम य भव ापको वधत मे ॥ ९६-६॥ तीरे न े तप तुलसुखर तः ष तु म
देवे म ं सुरयुव तम थैम ह य
ानायैवा तय ं मु नरपवदते त ं तु ु योगो ु माणैन तु पुनरशक नं नजये
गाढं ादभ ं शरणमय त य मु ः करा े ।
ानेऽपीह तु ा पुनरसुकरता च चा हेतो- ी ा नारायणा मथ नरसखः ा वान
र ासादा श ं तद प वश यतुं ृ पाचा ता ा ॥ तु ा तो ू यमानः स तु व वधवरै ल भतो न
९६-७॥ ु ं माय दीय कल पुनरवृणो तृ ा
माया ःखान भ द प मृगयते नूनमा यहेतो
न व ः कममाग ख वषमतमे थादौ च गाढं
जात ोऽ प कामान य भुवनपते नैव श ो म हातु । याते ा वाताकु लजलदगल ोयपूण तघ
त यू ो न येन य न हतमना दोषबु ा भजं ा ाण रा शम े जग त स तु जले स म
पु ीय भ मेव य दयगते म न स ाः ॥ दीनः ै रे वटदलशयनं क दा यबाल
९६-८॥ ामेव ामला ं वदनसर सज पादा ु ल
क े शा जताथ य वमलम तनु मानो जनौघैः ा रोमा िरतम भगतः ु कामो
ागेवं ाह व ो न ख मम जनः कालकम हा वा । ासेना न व ः पुनिरह सकलं वा व
चेतो मे ःखहेतु दह गुणगणं भावय वकार - भूयोऽ प ासवातैब हरनुप ततो वी त
ु ा शा ो गत मम च कु वभो ता श म दादा े ु काम य प हततनौ ा मे ा
च शा ॥ ९६-९॥ ९७-८॥
ऐलः ागुवश त ववशमनाः सेवमान रं त गौय साध तद े पुर भदथ गत य े ण
गाढं न व भूयो युव तसुख मदं ु मेवे त गाय । स ानेवा द ा यमयमजरामृ तु ादी
ं ा पूणः सुखतरमचर यू स ं एवं वे यैव रिरपुर प स ीयते येन त
भ ो स ं ं या म पवनपुरपते ह मे रोगा ॥ ूत ा क ं ननु सकल नय े त सु
९६-१०॥ ९७-९॥
इ त ष व ततमदशकं समा ं श
ं ेऽ लोके व धहिरपुर भ रा
ते ोऽ ू तु माया वकृ त वर हतो भा त वैक
sanskritdocuments.org त ं कारणा प प पकु BACK
ले TO TOP
स क ै
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast े 49/53ो
स ा या ा पवनपुरपते पा ह म सवरोगा ॥ ९७-१०॥ ल

ै ो ं भावय ं गुणमय मदं र ैकव
ीशानामै पं भर प नगमैग यमान
इ त स नव ततमदशकं समा । त ोऽव ा वद ं युगज नजुषं मा
कै ा े भेदह नं भरहम नशं योगभेदभ
ै जे
इ त एकादश ं समा ।
स ं ं वबु ं जय त तव वपु न मु ं
ादश । न ं न वकारं न खलगुणगण नाधारभ
नमूलं नमलं त रव धम हमो ा स नल नम
न ान मुनीन न पमपरमान सा क
अ नव ततमदशक (९८) व रं ादशारं शतपिर मल पव भवीत
स ा ू रवेगं णमनु जगदा स ाव
न ल ोपासन । च ं ते काल पं थयतु न तु म दैका
98 - Meditation On Nirguna Brahman व ो का स ो पवनपुरपते पा ह सव म
९८-११॥
य ते भातं यत इदमभव ने चेदं य एत-
ोऽ ा ीण पः ख सकल मदं भा सतं य भासा । इ त अ नव ततमदशकं समा ं
यो वाच र रे पुनर प मनस य देवा मुनी ा
नो व ु पं कमु पुनरपरे कृ त ै नम े ॥ ९८-१॥
ज ाथो कम नाम ु ट मह गुणदोषा दकं वा न य
लोकानामूतेय यः यमनुभजते ता न मायानुसार । नवनव ततमदशक (९९)
ब र पोऽ प च ब तर पोऽवभा तु ा ा
त ै कै व धा े पररसपिरपूण य व ो नम े ॥ ९८-२॥ वेदम मूला का व ु ु तः ।
99 - Praise of the Glory of the Lord
नो तय म न च सुरमसुरं न यं नो पुम सं
न ं कम जा तं गुणम प सदस ा प ते पमा ः । व ोव य ण को वा कथयतु धरणेः क रे
श ं य ा षेधे स त नगमशतैल णावृ त य ैवा येण जगद भ मतं मोदते पूणस
कृ े णावे मानं परमसुखमयं भा त त ै नम े ॥ ९८-३॥ योऽसौ व ा न ध े य मह परमं धाम त
त ा य मा मृतरसमर य वा
मायाय ब त ं सृज स महदह ारत ा भेद-ै
भूत ामे या रै प सकलजग स क । आ ायाशेषक त न मषनवीनाय भ वभू
भूयः सं सव कमठ इव पदा ा ना कालश ा भ ा ा व वे यः दश त ह वरादी न य
ग ीरे जायमाने तम स व त मरो भा स त ै नम े ॥ कृ ा ं ज यो वा मह दह महतो वणये ो
९८-४॥ ीतः पूण यशो भ िरतम भसरे ा म े
श े त कम णुिर त भगव काल इ ालप हे ोतारः कवी ा मह ख यथा चेतय
ामेकं व हेतुं सकलमयतया सवथा क मान । ं वेद सारं णुवत जननोपा ल लाक
वेदा यै ु गीतं पु षपर चदा ा भधं त ु त ं जान ा नामा खलसुखकराणी त स
े ामा ण े मूल कृ त वकृ तकृ ृ त ै नम े ॥ ९८-५॥ हे व ो क तना ै व ख महत बोधं
९९-३॥
स ने ास या वा न च ख सदस ने नव पा
ध े यासाव व ा गुणफ णम तव ावभास । व ोः कम ण स त मन स सदा यैः स
व ा ं सैव याता ु तवचनलवैय ृ पा लाभे ानी ैष भृ ः यसख इव च ातनो
संसारार स टु नपर तामे त त ै नम े ॥ ९८-६॥ वी े योग स ाः परपदम नशं य स
व े ा जाग काः कृ तब नुतयो य नभ स
भूषासु णव ा जग त घटशरावा दके मृ काव
त ेस माने ु र त तदधुना तीयं वपु े । नो जातो जायमानोऽ प च सम धगत ह
ु ः बोधे त मरलय वधौ जीणर ो य - देव ये स व ा तमु र प ते नाम शंसा म
व ालाभे तथैव ु टम प वकसे ृ त ै नम े ॥ तं सं ौ म नाना वधनु तवचनैर लोक
९८-७॥ ू व ाजमाने वर चतवस तं त वैकु
य ी ोदे त सूय दह त च दहनो वा त वायु था े आपः सृ ा दज ाः थमम य वभो गभदेश
य ीताः प जा ाः पुन चतबल नाहर ऽे नुकाल । य वे जीवा जलशयन हरे स ता ऐ
येनैवारो पताः ा जपदम प ते ा वतार प ा त ाज भो ते व न हतमभव मेकं ह
त ै व ं नय े वयम प भवते कृ कु मः णाम ॥ द ं य ला ः कनकधर णभृ क णकं ल
९८-८॥ ९९-६॥ BACK TO TOP
ै ो ं ं ं
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ै ं े ो े ी50/53
हे लोका व रु े त वु नमजनय जानीथ यूयं

यु ाकं र ं कम प तदपरं व ते व ु प । उ प ौ भ ु ीत त भर णतं कोमलं क
नीहार मायापिरवृतमनसो मो हता नाम पैः व ः ीव र ं तरलतरसमु ी हार तान
ाण ी कै तृ ा रथ मखपरा ह ने ा मुकु े ॥ ९९-७॥ नानावण सूनाव ल कसल यन व माल वल
ोल ल मानामुर स तव तथा भावये र
मू म पदान वह स ख सह ा ण स यू व ं १००-६॥
त ो ा प त िर मत ववरे भा स च ा रे ऽ प ।
भूतं भ ं च सव परपु ष भवा क देहे या द- अ े प ा रागैर तशय वकस ौरभाकृ लोक
ा व ोऽ ु त ादमृतसुखरसं चानुभु े मेव ॥ ९९-८॥ ल नानेक लोक वत तम प कृ श ब तं म
श ा त ो लकनक नभं पीतचेलं द
य ु ल ै ो पं दधद प च ततो नगतोऽन - ायामो दी र ु टम णरशना क णीम
ाना ा वतसे ं तव ख म हमा सोऽ प तावा म । १००-७॥
ोक े भाग एवा खलभुवनतया ते श ं क ं
भू य ं सा मोदा कमुपिर ततो भा त त ै नम े ॥ ९९-९॥ ऊ चा तवो घनमसृण चौ च चोरौ
व ोभं वश वु म नशमुभौ पीतचेलावृत
अ ं ते पं र धगमतमं त ु ैकस ं आन ाण पुर ा सनधृतसम ाथपाल समु
ा ते देव ु टममृतरसा ो धक ोलतु । ाय जानु यं च मपृथुलमनो े च ज े
सव ृ ामभी त दह गुणरसेनैव च ं हर १००-८॥
मू त ते सं येऽहं पवनपुरपते पा ह म कृ रोगा ॥
९९-१०॥ म ीरं म नु ादैिरव पदभजनं ये इ ालप
पादा ं ा म णतजनमनोम रो ारकू म
इ त नवनव ततमदशकं समा । उ ु ाता राज खर हमकर ो या चाऽ त
स ाप ा ह त तमनुकलये म लाम ु ल
योगी ाण द े धकसुमधुरं मु भाज
भ ान कामवष तु कसलयं नाथ ते पादमू
शततमदशक (१००) न ं च तं मे पवनपुरपते कृ का
ा नःशेषतापा दशतु परमान स ोहल
भगवतः के शा दपादवणन । १००-१०॥
100 - Description of the Vision of the Lord
अ ा ा ते मह ं य दह नग दतं व नाथ
अ े प ा म तेजो न बडतरकलायावल लोभनीयं ो ं चैत ह ो रम धकतरं सादाय भ
पीयूषा ा वतोऽहं तदनु त दरे द कै शोरवेष । ेधा नारायणीयं ु तषु च जनुषा ु तावण
ता ार र ं परमसुखरसा ादरोमा ता ै - तं ल लावतारै िरद मह कु तामायुरारो स
रावीतं नारदा ै वलस प नष ु र म लै ॥ १००-१॥ १००-११॥
नीलाभं कु ता ं घनममलतरं संयतं चा भ ा इ त मे ू ीनारायणभ तिरवय वर चतं
र ो स
ं ा भरामं वल यतमुदय कै ः प जालै ः । नारायणीयं ो ं समा ॥
म ार वीतं तव पृथुकबर भारमालोकयेऽहं
ेतो पु ाम प च सुल लत फालबाले वु ीथी ॥
१००-२॥
ं पूण नुक ाणवमृ लहर च ल ू वलासै- अनुब
रानील प ाव लपिरल सतं ने यु ं वभो ते ।
सा ायं वशाला णकमलदलाकारमामु तारं
का ालोकल ला श शिरतभुवनं त म नाथे ॥ ीकृ पादा ज
ु ं
१००-३॥
म ळं म ुलं कृ पादा जु ं म दायकं कृ
उ ु ो ा सनासं हिरम णमुकुर ो स पाल - स टनाशनं कृ पादा ज ु ं स ोषदायकं कृ
ालोल णपाशा तमकरमणीकु ल दी ।
उ ील प ु रद णतर ाय ब ाधरा ः- वनाशनं कृ पादा ज
ु ं श जन यं कृ
ीत म तमधुरतरं व मु ासत मे ॥ १००-४॥ मु दायकं कृ पादा जु ं श दायकं कृ
बा ने र ो लवलयभृता शोणपा ण वाले - स यं च यं कृ पादा जु ं क षनाशनं
नोपा वेणुनाल सृतनखमयूखा ु ल स शारा । ।
कृ ा व ार व े सुमधुर वकस ागमु ा मानैः न लं न ल
ु ं कृ पादा जु ं न नरामयं
श ामृतै ं श शिरतभुवनै मे कणवीथी ॥ ॥ BACK TO TOP
१००-५॥
https://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/nArAyaNIyam.html?lang=iast ं ं ं
51/53
आन दायकं कृ पादा ज ु ं आकु लनाशनं कृ पादा ज

ु ।
मोद दायकं कृ पादा ज
ु ं मोह वनाशनं कृ पादा जु ॥ भम ु ॥
ीगु वायुपुरेशपादा ज
ु ं ी ीदायकं कृ पादा ज
ु ।
न ं नम न ं भज भज न ं र र पारायणावसान ोकाः
कृ पादा ज ु ॥
जा ः पिरपालय ा ने मागण
गो ा णे ः भम ु न ं लोका म ा
म ल
काले वषतु पज ः पृ थवी स शा लनी ।
म ळं म ळाका तव व ले ता । लोकोऽयं ोभर हतः स ना ु नभयाः ॥
म ळं ा मान करोतु मम म ळ ॥ १॥
अपु ाः पु णः स ु पु ण ु पौ णः ।
मेव म ळाका ः लोकम ळकारकः । अधनाः सधना ु जीव ु शरद शत ॥
म ळं ते व ा म मम म लहेतवे ॥ २॥
मेव माता च पता मेव मेव ब ु स
नारायणाय हरये सृ कािरणे । मेव व ा वणं मेव मेव सव मम दे
गु वातपुर शाय व पाय म ळ ॥ ३॥
कायेन वाचा मनसे यैव बु ाऽऽ ना वा
श च गदाप मालाकौ भ ु धािरणे । ।
गु वातपुर शाय व ु पाय म ळ ॥ ४॥ करो म य कलं पर ै ीम ारायणाये त
ळया चराया ु नमो वेद वका सने । हरे राम हरे राम राम राम हरे हरे ।
गु वातपुर शाय म पाय म ळ ॥ ५॥ हरे कृ हरे कृ कृ कृ हरे हरे ॥
ल ीनाथाय शा ाय नमो म रधािरणे । नारायण नारायण नारायण नारायण
गु वातपुर शाय कू म पाय म ळ ॥ ६॥ नारायण नारायण नारायण नारायण
नारायण नारायण नारायण नारायण
ु ार वहाराय हर ा ासुहािरणे । नारायण नारायण नारायण नारायण
गु वातपुर शाय ोड पाय म ळ ॥ ७॥
नारायणीय आर त
ादर काया ु हर क शपुघा तने ।
गु वातपुर शाय नार संहाय म ळ ॥ ८॥ जय जगदीश हरे कृ जय जगदीश हरे
जय गु मा तम रनाथ ।
वामनाय नम ु ं ब लदप पहािरणे । जय जगदीश हरे कृ जय जगदीश हरे ॥
गु वातपुर शाय य पाय म ळ ॥ ९॥
क णपदकमल कृ क णकरयुगळ
ब पतपदा ाय ा भुवनाय च । कु ु मप लव लवर कु वलयदळनील कृ
गु वातपुर शाय व पाय म ळ ॥ १०॥ जय जगदीश हरे ॥
नमः पर ह ाय के रळो ारकाय च । द धनवनीतहर कृ त णी च हर
गु वातपुर शाय भागवाया म ळ ॥ ११॥ दयया पालय दामोदर हरे तुळसीदामधर कृ
जय जगदीश हरे ॥
नमः कोद ह ाय दश ीवा काय च ।
गु वातपुर शाय रामच ाय म ळ ॥ १२॥ गोवधनधरण कृ गोपीजनरमण
कोमळप वसु रचरण को कलमधुवचन कृ
बालगोपालवेषाय पूतनामो दा यने । जय जगदीश हरे ॥
गु वातपुर शाय गो व ाया ु म ळ ॥ १३॥
न कु मार हरे कृ नारदगीतगुण
वरभ ा व ाय वातरोग नवािरणे । नारायणवर भ तर कृ त ु तवर भफलद कृ
ान दाय देवाय वातेशाया ु म ळ ॥ १४॥ जय जगदीश हरे ॥
दयासाराय सौ ाय मम म ळकािरणे । पू ानभ य कृ वृ ावन र सक
सवरोगापहाराय वातेशाया म ळ ॥ १५॥ े मकभावुकम लपू जतपादसरोजयुग कृ
जय जगदीश हरे
मया व ाय न ाय जग ारणमूतये ।
मम ताप वनाशाय जाग काय म ळ ॥ १६॥ The Arati is composed by BACK
Shri TOShri
TOP K
Anna.
Proofread by
Reference system: M.K. Krishnaswamy surfings at attbi.c
Preliminary version from M.G.Vasudevan mgv at lntecc.com, an
http://iu.ff.cuni.cz/pandanus/electronictexts/ PSA Easwaran psaeaswaran at gmail.c
Converted to Itrans for Devanagari display.
% Text title : naaraayaniiyam
% File name : nArAyaNIyam.itx
% itxtitle : nArAyaNIyam (nArAyaNabhaTTatirivaryavirachitam)
% engtitle : Narayaneeyam
% Category : vishhnu, stotra, vishnu
% Location : doc_vishhnu
% Sublocation : vishhnu
% SubDeity : vishnu
% Texttype : stotra
% Author : melpattUr Narayanabhatta
% Language : Sanskrit
% Subject : kavya
% Proofread by : M.K. Krishnaswamy, M.G.Vasudevan, PSA Easwaran psaeaswaran at gmail.com
% Description-comments : Includes pArAyaNasankalpam, dhyAnam, concluding anubandham and maNgalam
% Indexextra : (See the site Complete narayaneeyam, word meanings, Malyalam book, audio, co
GRETIL, Thesis)
% Acknowledge-Permission: Pandanus, http://iu.ff.cuni.cz/pandanus/electronictexts/
% Latest update : April 21, 2003, December 28, 2020
% Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com
% Site access : https://sanskritdocuments.org
This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study and research. The file is not to be copied or reposted for
promotion of any website or individuals or for commercial purpose without permission. Please help to maintain respect for volunteer
spirit.
Home Sitemap Blog Contributors Volunteering GuestBook FAQ Search
sanskritdocuments.org BACK TO TOP

Narayan I Yam

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Narayan I Yam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1/20/2021 Narayaniyam

नारायणीय ो ं चा ाराम एवे तुलगुणगणाधार शौरे नम

भगवतः पं तथा माहा ।

स ं य रु ा ामपिरकलनतो नमलं तेन ताव - के यूरा दक णो ममहार ा ु ल या त-

न े न पूण नरव ध परमान पीयूष पे य लै ो मह यसोऽ प म हतं स ोहनं मोहन

बोधे भ पथेऽथवा ु चततामाया कं तावता ।

श ा ोम ततः सस जथ वभो श ततो

च पिरतु धीभुजगभोगभागा य ॥ ९-५

ं वधाय द यता व नता द ा ।

वपुलमू तरवातर ॥ १२-६॥ य छ ने रक लतच हरणा ।

पतृसुरगणयाजी धा मको यो गृह ः

सुर भतनूम ह ॥ १८-६॥ अवा का तनय मह ह तया रम ं द

यथा रे ध स यथौषधं गदा न त भो ु षा बभा षरे ॥ स ापय णु गणं तव सु र भः स ा तरे कर

आत ा न ानभ ः ो ःै पु र कै मच । अ ोधेः कु हरगतेन व णा ं नम ं त

वैव ता ं मनुमादधानः ोधा य ीवम भ तु ोऽभूः ॥

ा हंसीराशरान युतसम धक णाद तो ा ॥ ३४-८॥ देव ण

ना ातः परमा ना यमहं वा ं तदाक

म ा ल तकटा वमो भेदःै । वमु चकु रो र िरतमापत भोजरा-

भव भावा व रै िरतीिरतं मना गवाश त पूतनैः ॥ ४२-७॥ ाव पातपिर प गिर देह-

च ािरं शदशक (४३)

गगऽथ नगतेऽ न तन ा दन मान । तव द धघृतमोषे घोषयोषाजनाना-

प च ािरं शदशक (४५)

उ खलब न । भया यालोकमुपा वाससं पुरो नर ा प

वन यं गोप कशोरपाल व म तः पयवलोकथा ॥

जगु रु ाः ॥ ५१-७॥ ादी शः तनवा कु टा दा दभूष तुभुजयु

उपक भव ख ु ुतं मधु न वचो मृगी शः ।

नात ोऽ ाकं नयत इ त व ा प पा । इ त ष तमदशकं समा ।

भावनाच ु ष वी का च ापं सखीन गुणीचकार ॥

ावदाक लतमू तराद धथ मारवीरपरमो वा ॥ ६९-९॥ च म भगव वृषघाता ु राज न वृष

स रु स दं वचर ायं गतो वा टका

कं कं मू दान सततम प भया ता ा स भेजे

भूयो बलो मरसेन मुमो चथैन ।

मु दतमना ैवादा णं गहनाशयः ॥ ८०

पाथ रै कृ तलवनं तोयमा ा भल ं चैनं कथ न बब ु ष शवब ौ ।

तदनु च भगव नर गोपान तकु तुका पग

अपूणसुकृतं मुं पवनजेन स ामय

87 - Kuchela Episode तु देव इ त तु ं जे ं ब ला ं नृप तं च

८८-१२॥ तु ं व ो स रमरस न तवपुष ।

एकोननव ततमदशक (८९)

भूताथक तरनुवाद व वादौ ९१-७॥

दैवा वै जाता षय वषरसैम वभो व या ा ॥ ९२-६॥ मा प ं यो षदादौ श ख न शलभव ृ व ा

ोकाद लोकः नु भयर हतो य राध या े स ये स भूय प च भदया क मण

ारो म षे ु रा मनुर स मु नषु ं भृगुन रदोऽ प । स नव ततमदशक (९७)

स ा या ा पवनपुरपते पा ह म सवरोगा ॥ ९७-१०॥ ल

हे लोका व रु े त वु नमजनय जानीथ यूयं

आन दायकं कृ पादा ज ु ं आकु लनाशनं कृ पादा ज

Home Sitemap Blog Contributors Volunteering GuestBook FAQ Search

sanskritdocuments.org BACK TO TOP

You might also like