Uluslararasi Piyasalar Ileri

ULUSAL VE ULUSLARARASI P YASALAR
Sermaye Piyasası Faaliyetleri leri Düzey Lisansı E itimi
ULUSAL VE ULUSLARARASI
P YASALAR
MART 2005
i
Bu notlar; Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kurulu ları Birli i tarafından

(TSPAKB) Lisanslama Sınavlarına kaynak olu turmak amacıyla hazırlanmı tır.
Bu notlarda yer alan her türlü bilgi, de erlendirme, yorum ve istatistiki de erler
hazırlandı ı tarih itibariyle MKB’nin Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler
Klavuzundan ve TSPAKB E itmenlerinden temin edilerek derlenmi tir.
Bilgilerin hata ve eksikli inden do abilecek zararlardan TSPAKB hiçbir ekilde

sorumluluk kabul etmemektedir. Bu notlarda yer alan bilgiler kaynak
gösterilmek artıyla izinsiz yayınlanabilir, ancak ticari amaçla ço altılamaz ve
satılamaz.
ii
1) TÜRK YE CUMHUR YET MERKEZ BANKASI P YASALARI ..................................... 1
1.1) Araçlar ve Bünyesindeki Piyasalar........................................................................... 1

1.1.1) Açık Piyasa lemleri................................................................................................ 2
1.1.2) Döviz ve Efektif lemleri.......................................................................................... 5
1.1.3) Reeskont Penceresi................................................................................................. 6
1.1.4) Zorunlu Kar ılıklar ................................................................................................... 7
2) BANKALARARASI P YASALAR................................................................................ 9
2.1) Bankalararası YTL Piyasası ...................................................................................... 9
2.2) Bankalararası Repo Piyasası .................................................................................... 9
2.3) Bankalararası Tahvil Piyasası................................................................................... 9
2.4) Bankalararası Döviz Piyasası ................................................................................. 10
3) MKB H SSE SENETLER P YASALARI .................................................................. 10
3.1) Temel Kavramlar...................................................................................................... 10

3.1.1) Hisse Senetleri Piyasası’nın leyi i le lgili Tanımlar ............................................ 10
3.2) MKB Hisse Senetleri Piyasası’nın leyi i............................................................. 13

3.2.1) Mü teri ve Borsa Emirleri....................................................................................... 13
3.2.2) Alım Satım le lgili Genel Kurallar.......................................................................... 14
3.2.3) Emir Giri inde Sınırlamalar .................................................................................... 14
3.2.4) Emir Çe itleri ......................................................................................................... 15
3.2.5) Tek Üyenin Taraf Oldu u lemler ......................................................................... 20
3.2.6) Emirlerde Geçerlilik Süresi..................................................................................... 20
4) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE LEM GÖRME........ 21
4.1) Kotasyon Ve Halka Arz............................................................................................ 21

4.1.1) Kotasyonun Tanımı................................................................................................ 21
4.2) stanbul Menkul Kıymetler Borsası’ nda Genel Kotasyon Esasları ...................... 22
4.2.1) Tanımlar ................................................................................................................ 22
4.2.2) Kotasyona Konu Olacak ve Borsa' da lem Görecek Menkul Kıymetler ( MKB
Kotasyon Yönetmeli i Madde 6) .......................................................................................... 23
4.2.3) Kotasyon artları ................................................................................................... 25
4.2.4) Kottan Çıkarma...................................................................................................... 27
4.3) Halka Arz ve Borsa’da I lem Görme....................................................................... 29

4.3.1) irketler ve Halka Arz ............................................................................................ 29
4.3.2) Borsa’da I lem Görme Esasları ............................................................................. 33
iii
4.4) Kamunun Aydınlatılması ......................................................................................... 34

4.4.1) Genel Anlamda Kamunun Aydınlatılması............................................................... 34
4.4.2) MKB’nda lem Gören irketlerin Yükümlülükleri .................................................. 34
4.5) IMKB’de Mevcut Hisse Senetleri Pazarları’na Kabul Esasları .............................. 36

4.5.1) Ulusal Pazar .......................................................................................................... 36
4.5.2) kinci Ulusal Pazar Esasları ................................................................................. 36
4.5.3) Yeni Ekonomi Pazarı Kurulu Ve Çalı ma Esasları ............................................... 37
4.5.4) Gözaltı Pazarı (GP) Kurulu Ve Çalı ma Esasları ................................................. 38
4.5.5) Toptan Satı lar Pazarı' nın Kurulu ve leyi Esasları ........................................... 39
4.5.6) Borsa Yatırım Fonları Pazarı ................................................................................. 41
4.6) Borsa Üyeleri Ve Üye Temsilcileri .......................................................................... 42

4.6.1) Kurtaj Tarifesi ve Borsa Payı ................................................................................. 42
4.6.2) Hisse Senetleri Piyasasında Teminat .................................................................... 43
4.7) Hisse Senetleri Piyasası’nda Pazarlar Ve lem Kuralları ..................................... 45

4.7.1) Ulusal Pazar .......................................................................................................... 49
4.7.2) kinci Ulusal Pazar ................................................................................................. 49
4.7.3) Yeni Ekonomi Pazarı ............................................................................................. 50
4.7.4) Gözaltı Pazarı........................................................................................................ 51
4.7.5) Toptan Satı lar Pazarı ........................................................................................... 52
4.7.6) Rüçhan Hakkı (Yeni Pay Alma Hakkı) Kupon Pazarı lemleri ............................... 53
4.7.7) Hisse Senetleri Piyasası’nda “Eski - Yeni” Uygulaması ve Yeni Hisse Pazarı (Sırası)
.............................................................................................................................. 54
4.7.8) Hisse Senetleri Piyasası’nda Fiyatların Olu um Yöntemi....................................... 55
4.7.9) Fon Pazarı ve Borsa Yatırım Fonları...................................................................... 56
4.8) Hisse Senetleri Piyasasında I lem Kuralları .......................................................... 57

4.8.1) Borsa Kaydına Alınan Fiyatlar ............................................................................... 57
4.8.2) Gerçekle en lemlerin Belirlenmesi ...................................................................... 58
4.8.3) Bir Hisse Senedinde lemlerin Geçici Olarak Durdurulması.................................. 58
4.8.4) MKB'de Kredili Menkul Kıymet ve Açı a Satı lemleri Süreci ............................. 58
4.9) Hisse Senetleri Piyasasında Endeksler ve MKB Hisse Senetleri Piyasası

Endeksleri ................................................................................................................ 59
4.9.1) Genel Tanım.......................................................................................................... 59
4.9.2) Hisse Senedi Endeksleri........................................................................................ 60
4.9.3) MKB Hisse Senetleri Endeksleri ........................................................................... 60
4.10) Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açı a Satı ve Ödünç Alma ve Verme
lemleri.................................................................................................................... 61
4.10.1) lem Yapabilecek Kurulu lar ............................................................................. 61
4.10.2) Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım lemi ............................................... 62
4.10.3) Açı a Satı lemleri .......................................................................................... 64
4.10.4) Sermaye Piyasası Araçlarının Ödünç Alma ve Verme lemi ............................. 65
4.11) çerden Ö renenlerin Ticareti (Insider Trading) Ve Manipülasyon ...................... 65

4.11.1) çerden Ö renenlerin Ticareti (Insider Trading) .................................................. 65
iv
4.11.2) Sermaye Piyasasını Yapay Olarak Etkilemek Amacıyla Sermaye Piyasası

Araçlarının Alım ve Satımı (Yapay Piyasa ve Yapay Fiyat) (MAN PÜLASYON)................... 67
4.12) Hisse Senetleri Piyasası le lgili Di er Düzenlemeler........................................... 71

4.12.1) Bilgi Verme Yükümlülü ü Olan Hisse Senedi Alı ve Satı lemleri .................. 71
5) MKB TAHV L VE BONO P YASALARI.................................................................... 72
5.1) Temel Kavramlar...................................................................................................... 72

5.1.1) Genel Esaslar ........................................................................................................ 75
5.2) MKB Tahvil ve Bono Piyasasının Pazarları ve leyi i ......................................... 76

5.2.1) Amaç ..................................................................................................................... 76
5.2.2) Pazarlarda lem Görecek Menkul Kıymetler ......................................................... 76
5.2.3) lem Saatleri......................................................................................................... 76
5.2.4) Emirlerin Borsaya letilmesi.................................................................................... 76
5.2.5) Emirlerin leme Sokulması ................................................................................... 77
5.2.6) Pazarların leyi i .................................................................................................. 78
5.2.7) Emir Tipleri ............................................................................................................ 79
5.3) Emir Büyüklükleri .................................................................................................... 80

5.3.1) Fiyat ve Oran Adımları........................................................................................... 80
5.3.2) Valör ...................................................................................................................... 80
5.3.3) Emirlerin Geçerlili i................................................................................................ 80
5.3.4) Emir E le me Kuralları .......................................................................................... 81
5.3.5) Emirlerin E le tirilmesi........................................................................................... 81
5.3.6) Emirlerin Gerçekle ti inin Bildirimi......................................................................... 81
5.3.7) Gerçekle en lemlerin ptali.................................................................................. 82
5.3.8) Emir ptali .............................................................................................................. 82
5.3.9) Emir De i ikli i ...................................................................................................... 82
5.3.10) Kotasyon............................................................................................................ 82
5.3.11) Tahvil ve Bono Piyasası Takas lemlerine li kin Genel Esaslar ....................... 84
5.3.12) Tahvil ve Bono Piyasası Temerrüt ve Disiplin Esasları....................................... 86
5.4) MKB Devlet ç Borçlanma Senetleri (D BS) Endeksleri ........................................ 86

5.4.1) Fiyat ve Performans Endeksleri ............................................................................. 87
5.4.2) Portföy Performans Endeksleri .............................................................................. 88
5.5) Kamu Borçlanma Mekanizması, Borç Yönetimi Ve hale Prosedürü.................... 89

5.5.1) ç Borçlanma Mekanizması.................................................................................... 89
5.5.2) Borç Yönetimi ........................................................................................................ 91
5.6) Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler ......................................................................... 93
5.7) Kamu Açıklarının Ve Kamu Borçlanmasının Mali Piyasalar Ve Genel Ekonomi

Üzerindeki Etkisi...................................................................................................... 93
5.7.1) Mali Piyasalar Üzerindeki Etkiler............................................................................ 93
5.7.2) Genel Ekonomi Üzerindeki Etkiler.......................................................................... 94
v
5.8) Borsa Dı ı Tahvil Ve Bono Piyasası ....................................................................... 95

5.8.1) Bankalararası YTL Piyasası................................................................................... 95
5.8.2) Bankalararası Repo Piyasası................................................................................. 96
5.8.3) Bankalararası Tahvil Piyasası................................................................................ 96
5.8.4) Tescil lemleri....................................................................................................... 96
5.8.5) Borsa Payı............................................................................................................. 96
6) MKB ULUSLARARASI PAZAR ( MKB UP) ............................................................. 98
6.1) Pazar’a li kin Genel Prensipler.............................................................................. 98
6.2) MKB Uluslararası Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi .......................................... 98
6.3) Kotasyon artları..................................................................................................... 99

6.3.1) Kot Dı ı Pazar artları ........................................................................................... 99
6.4) Kamuyu Aydınlatma ve Yükümlülükler .................................................................. 99

6.4.1) Mali Tablo Düzenleme ve lan................................................................................ 99
6.4.2) Kamuya Açıklanacak Özel Durumlar ................................................................... 100
6.5) Depo Sertifikaları Piyasası .................................................................................... 101

6.5.1) Genel Özellikler ................................................................................................... 101
6.5.2) Genel Kurallar...................................................................................................... 101
6.5.3) Teminat ............................................................................................................... 103
6.5.4) Piyasa Yapıcı Pozisyon Kuralları ......................................................................... 103
6.5.5) Emir Türleri.......................................................................................................... 104
6.5.6) Takas ve Saklama Esasları ................................................................................. 105
6.6) Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasası................................................................... 107

6.6.1) Kesim Alım Satım lemleri .................................................................................. 107
6.6.2) Repo-Ters Repo lemleri .................................................................................... 111
7) VADELI LEM VE OPS YON BORSASI................................................................ 115
7.1) Amaç ve Hukuki Dayanak ..................................................................................... 115
7.2) lem Esasları......................................................................................................... 115

7.2.1) lem Sistemi ....................................................................................................... 115
7.2.2) Pazarlar ............................................................................................................... 116
7.2.3) lem Yöntemleri.................................................................................................. 117
7.2.4) lemlerin Durdurulması....................................................................................... 117
7.2.5) Emirler ................................................................................................................. 118
7.3) Takas ve Temerrüt Esasları .................................................................................. 120

7.3.1) Genel Takas Esasları .......................................................................................... 120
7.3.2) Teminat Yatırma/Çekme lemleri........................................................................ 121
7.3.3) Temerrüt Esasları ................................................................................................ 121
vi
7.4) Teminatlandırma ve Di er Esaslar ....................................................................... 122

7.4.1) lem Teminatları ................................................................................................. 122
7.4.2) Teminatlandırma Yöntemi.................................................................................... 123
7.4.3) lem Teminatı Olarak Kabul Edilebilecek Kıymetler ............................................ 123
7.4.4) Kar/Zarar Hesaplamaları ..................................................................................... 124
7.4.5) Riskli Hesap......................................................................................................... 124
7.4.6) Teminat Tamamlama Ça rısının Yapılma ekli ................................................... 124
7.5) Garanti Fonu Esasları............................................................................................ 125

7.5.1) Garanti Fonu........................................................................................................ 125
7.5.2) Garanti Fonu Katkı Payları................................................................................... 125
7.6) Üyelik Esasları ....................................................................................................... 126

7.6.1) Borsaya Üye Olabilecekler................................................................................... 126
7.6.2) Piyasalar.............................................................................................................. 126
7.6.3) Borsa Payı Tarifesi .............................................................................................. 126
7.6.4) Üyelerin Mü terilerine Uygulayacakları Kurtaj Tarifesi ......................................... 127
7.7) VOB’da lem Gören Sözle meler ........................................................................ 127
8) TAKASBANK BORSA PARA P YASASI................................................................ 128
8.1) Dayanak.................................................................................................................. 128
8.2) lem Yapabilecek Kurulu lar ............................................................................... 128
8.3) Ba vuru Prosedürü ............................................................................................... 128

8.3.1) Taahhütname ...................................................................................................... 128
8.3.2) Aracı Kurulu Temsilcilerine li kin Esaslar.......................................................... 128
8.4) Takasbank’ın Konumu .......................................................................................... 129
8.5) Limitler ................................................................................................................... 129

8.5.1) Teminat Türleri .................................................................................................... 129
8.5.2) Teminat De erleme ve Katsayılar........................................................................ 129
8.5.3) Teminat Tamamlama Ça rısı .............................................................................. 130
8.5.4) Teminatlardan Do an Haklar ............................................................................... 131
8.6) Çalı ma Esasları .................................................................................................... 131

8.6.1) lem Saatleri....................................................................................................... 131
8.6.2) Vade.................................................................................................................... 131
8.6.3) Tutar.................................................................................................................... 131
8.6.4) Emirlerin letilmesi ............................................................................................... 131
8.6.5) Emirlerin Yayımlanması....................................................................................... 132
8.6.6) Emirlerin Gerçekle mesi...................................................................................... 132
8.6.7) lemlerin Bildirimi................................................................................................ 133
8.6.8) lemlerin ptali..................................................................................................... 133
8.6.9) Ödemelere li kin Esaslar .................................................................................... 133
8.6.10) Temerrüt .......................................................................................................... 134
vii
8.6.11) Taraflararası li ki............................................................................................. 135

8.6.12) Bilgi Da ıtım Ekranı Sayfa Düzeni ................................................................... 135
8.6.13) Takasbank Borsa Para Piyasasında Aracı Kurum Mü telerine ait Geçici Fonların
Nemalandırılması............................................................................................................... 136
8.6.14) Yatırım Fonları , Yatırım Ortaklıkları ve Emeklilik Yatırım Fonlarına ait Nakdin
Takasbank Borsa Para Piyasasında De erlendirilmesi ...................................................... 136
9) TEZGAH-ÜSTÜ PIYASALAR ................................................................................. 136
9.1) Tezgah-Üstü Hisse Senedi Piyasaları................................................................... 137

9.1.1) ABD..................................................................................................................... 137
9.1.2) ngiltere................................................................................................................ 137
9.1.3) Japonya............................................................................................................... 138
9.1.4) Almanya .............................................................................................................. 138
9.1.5) Türkiye................................................................................................................. 138
9.2) Bankalararası YTL Piyasası .................................................................................. 138
9.3) Bankalararası Repo Piyasası ................................................................................ 139
9.4) Bankalararası Tahvil Piyasası............................................................................... 139
9.5) Bankalararası Döviz Piyasası ............................................................................... 139
9.6) Serbest Döviz Piyasası.......................................................................................... 140
9.7) Serbest Altın Piyasası ........................................................................................... 140
10) ULUSLARARASI MENKUL KIYMET LEM KURALLARI..................................... 140
11) YURTDI I PAZARLARDA H SSE SENED HRACI VE DEPO SERT F KALARI ... 140
11.1) Tanımlar ................................................................................................................. 141
11.2) Depo Sertifikası ..................................................................................................... 141

11.2.1) Depo Sertifikası Programlarının Olu turulması................................................. 142
11.3) Depo Sertifikası Programlarının Avantajları ........................................................ 146
11.4) Depo Sertifikası Türleri ......................................................................................... 147

11.4.1) Amerikan Depo Sertifikası................................................................................ 147
11.4.2) Avrupa ve Global Depo Sertifikaları ................................................................. 151
11.5) MKB Uluslararası Pazar Depo Sertifikaları Piyasası .......................................... 152

11.5.1) Ba vuru............................................................................................................ 152
11.5.2) lem Görme Esasları....................................................................................... 152
11.5.3) Pazar’a Kabul Ücret Tarifesi............................................................................. 154
viii
12) YABANCI SERMAYE P YASASI ARAÇLARININ SATI I ...................................... 154
12.1) Depo Sertifikalarının Çıkarılması .......................................................................... 156
12.2) Yabancı Sermaye Piyasası Araçlarına li kin Ödemeler ..................................... 156
12.3) Sermaye Artırımından Do an Haklar.................................................................... 156
12.4) Genel Kurul Toplantıları, Oy Hakkının Kullanılması ve Kamuyu Aydınlatma .... 156
13) ULUSLARARASI F NANSAL P YASALAR (EURO – P YASALAR) ...................... 157
13.1) Eurocurrency Piyasaları........................................................................................ 158

13.1.1) Piyasanın Yapısı ve leyi i .............................................................................. 158
13.1.2) Bankalararası Piyasa ve Euromerkezler........................................................... 160
13.1.3) Euromerkezler.................................................................................................. 160
13.2) Eurobond Piyasaları .............................................................................................. 162

13.2.1) Uluslararası Tahviller Ve Türkiye’nin Uluslararası Tahvil hraçları .................... 162
13.2.2) TC Ba bakanlık Hazine Müste arlı ı Tarafından Yapılan Uluslararası Tahvil
hraçları 168
13.2.3) Euroequity Piyasaları ....................................................................................... 170
13.2.4) Euro-Commercial Papers Piyasaları................................................................. 170
14) VADEL LEM VE OPS YON P YASALARININ LEY ..................................... 171
14.1) Vadeli lem Piyasalarının Tarihçesi .................................................................... 171

14.1.1) Vadeli lem Sözle meleri ve Opsiyonlar.......................................................... 171
14.1.2) Finansal Vadeli lem Sözle melerinin Ortaya Çıkı ı........................................ 172
14.2) Vadeli Piyasalar Yatırımcılara Neler Sa lar? ....................................................... 173
14.3) Vadeli lem Sözle mesinin (Futures) Özellikleri ................................................ 174

14.3.1) Vadeli lem Sözle mesi - Piyasaya Göre Ayarlama - Örnek ........................... 175
14.4) Vadeli lem Sözle mesinde Nasıl Pozisyon Alınır? ........................................... 177
14.4.1) Açık Pozisyon .................................................................................................. 178
14.5) Vadeli lem Sözle mesinin Fiyatını Etkileyen Temel Faktörler ......................... 179
14.5.1) Endeks Vadeli lem Sözle mesi...................................................................... 179
14.5.2) Döviz Vadeli lem Sözle mesi......................................................................... 180
14.5.3) Faiz Vadeli lem Sözle mesi........................................................................... 180
14.5.4) Emtia Vadeli lem Sözle meleri ...................................................................... 180
14.6) Vadeli lem Sözle melerinde lem Yapan Yatırımcı Tipleri.............................. 181
14.6.1) Vadeli lem Sözle mesinde Korunma (Hedge) Amaçlı lemler ...................... 182
14.6.2) Vadeli lem Piyasalarında Spekülasyon.......................................................... 184
14.6.3) Arbitraj lemleri ............................................................................................... 186
ix
14.7) Opsiyon Sözle mesi Nedir?.................................................................................. 187

14.7.1) Opsiyon Terimleri ............................................................................................. 188
14.7.2) Opsiyon Piyasası lemleri ............................................................................... 188
14.7.3) Opsiyon Fiyatının (Opsiyon Primi) Belirlenmesi:............................................... 189
14.8) Vadeli lem ve Opsiyon Sözle melerine Konu Ürünlerde Aranan Temel
Özellikler ................................................................................................................ 189
14.8.1) Vadeli lem Sözle melerine Konu Te kil Eden Ürünler ................................... 189
x
1) TÜRK YE CUMHUR YET MERKEZ BANKASI P YASALARI
Genel olarak bir ekonomide dört temel hedef vardır. Bunlar;
- Kaynakların tam olarak istihdamı,

- Fiyat istikrarının korunması,
- stikrarlı bir ekonomik büyüme,
- Ödemeler dengesindeki istikrarın sa lanması.
Bu temel ekonomik hedefler için maliye ve para politikaları koordineli olarak uygulanır. Merkez
bankaları para politikalarını uygulamakla görevlidir. Ancak, tek bir politika aracı ile, örne in para
politikası ile yukarıdaki hedeflerin hepsine bir anda ula mak mümkün de ildir. Çünkü, bu
hedefler birbirleri ile çatı an hedeflerdir. Örne in, merkez bankası dü ük enflasyon oranı ve
güçlü bir TL' yi hedefledi i anda bunun kısa dönem maliyeti i sizlik oranının artması ve
ekonomik büyüme hızının dü mesi olabilecektir.
Merkez bankacılı ı süreci incelendi inde, çok net bir ayırım yapılması mümkün olmamakla
birlikte, 1970 öncesi, 1970 – 1980’ler ve 1990 sonrası olarak üç önemli süreç gözlemlenebilir.
1970 öncesi dönemde, ekonomi politikalarının asıl olarak maliye politikaları çerçevesinde
olu turuldu u, para politikalarının ise yukarıda sayılan temel hedeflere ula ılmasında maliye
politikalarını destekleyici bir unsur olarak görüldü ü gözlemlenmektedir. Ancak, özellikle 1970’li
yılların ba ında petrol krizinin etkisiyle petrol fiyatlarının a ırı yükselmesi ve merkez
bankalarının bu dı sal okun ülke ekonomileri üzerindeki olumsuz etkilerini gidermek amacıyla
gev ek para politikaları izlemeleri sonucu bir çok ülkede enflasyonist bir sürecin ya anması ve
bu sürecin olumsuz etkilerinin birçok alanda hissedilmesi nedeniyle, merkez bankalarından
beklentiler de i meye ba lamı tır. Bu süreçte, para politikalarının yukarıda sayılan hedeflerin
hepsini dikkate alarak düzenlenmesinin para politikasının etkinli ini zayıflattı ı, üstelik özellikle
ekonomik kalkınmaya destek olması amacıyla olu turulan para politikalarının uzun dönemde
hem ekonomik kalkınmaya beklenen deste i sa lamadı ı, hem de enflasyonist bir sürece yol
açtı ı genel kabul görmeye ba lamı tır. Literatürdeki çe itli çalı malar, bir ülkedeki üretim
düzeyi, o ülkenin potansiyel üretim düzeyinin altında olmadıkça, gev ek para politikalarının,
di er bir deyi le dü ük faiz, yüksek para arzının, üretim ve istihdam üzerindeki olumlu etkilerinin
çok kısa süreli oldu unu, bu politikaların orta ve uzun vadede üretim ve istihdam üzerinde fazla
etkili olamadı ını ve sadece enflasyona yol açtı ını göstermi tir. Bu çalı malar ve 1970’ler ve
1980’lerde ya anan geli meler, merkez bankalarının üretim ve istihdama katkılarının ancak ve
ancak fiyat istikrarını gözeten politikalarla olabilece ini göstermi tir. Bu çerçevede, özellikle
1980’lerden itibaren merkez bankalarından beklentiler de i meye ba lamı , merkez bankası
politikaları açısından fiyat istikrarı asıl hedef olarak ön plana çıkmı tır. Bu çerçevede, merkez
bankaları kanunları de i tirilerek, genel olarak merkez bankalarının asıl ve ço u kez tek
görevinin fiyat istikrarı oldu u kabul edilmi tir. Modern merkez bankacılı ı anlayı ındaki
de i meler çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndan (TCMB) beklentiler de,
zaman içinde de i mi , Mayıs 2002’de Yasası de i tirilerek asıl hedefin fiyat istikrarı oldu u
kabul edilmi tir.
1.1) Araçlar ve Bünyesindeki Piyasalar
TCMB para politikası uygulamasından iki birim sorumludur: (1) Zorunlu kar ılık
uygulamasından Bankacılık ve Finansal Kurulu lar Genel Müdürlü ü, (2) açık piyasa i lemleri,
1
döviz ve efektif i lemleri ve reeskont penceresi i lemlerinden Piyasalar Genel Müdürlü ü.

A a ıda bu araçlar ile araçların kullanılı ına ili kin teknik bilgiler özet olarak yer almaktadır.
1.1.1) Açık Piyasa lemleri
TCMB Yasası’nda açık piyasa i lemleri 52. Madde’de düzenlenmi tir. Buna göre;
“Açık piyasa i lemleri

Madde 52- (25.4.2001 tarih, 4651 sayılı Kanun ile de i tirilen ekli)
Banka, para politikasının hedefleri çerçevesinde, para arzının ve ekonominin likiditesinin etkin bir
ekilde düzenlenmesi amacıyla, Türk Lirası kar ılı ında menkul kıymet kesin alım satımı, geri alım
vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alım i lemleri, menkul kıymetlerin ödünç alınıp verilmesi,
Türk Lirası depo alınması ve verilmesi gibi açık piyasa i lemlerini yapabilir ve bu i lemlere aracılık
edebilir. Bankaca ba vurulacak açık piyasa i lemleri ile bu i lemlerle ilgili usul ve esaslar, açık
piyasa i lemlerine konu olacak yüksek likiditeye sahip ve az riskli araçlar Bankaca belirlenir.
Banka, açık piyasa i lemleri çerçevesinde kendi nam ve hesabına vadesi 91 günü a mayan, ikincil
piyasada alınıp satılabilen likidite senetleri ihraç edebilir. Ancak, likidite senetlerinin devamlı bir
alternatif yatırım aracı olma niteli i kazanmasının engellenmesi, ihraçlarının sadece açık piyasa
i lemlerinin etkinli inin artırılması amacıyla sınırlı tutulması hususları göz önünde bulundurulur.
Bankanın geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alım i lemleri ile Türk Lirası depo
i lemlerinin anla ma süresi 91 günü a amaz, sürenin ba langıcı i lemlerin valör tarihidir.
Banka, bu madde kapsamına giren i lemlerle ilgili kurum ve kurulu ları; bankalar ve 2499 sayılı
Sermaye Piyasası Kanununa göre belirlenen aracı kurumlar arasından i lemin özelli ini göz
önünde bulundurarak tespit etmeye yetkilidir.
Açık piyasa i lemleri, yalnızca para politikası amaçları için yürütülür ve Hazineye, kamu kurum ve
kurulu ları ile di er kurum ve kurulu lara kredi amacıyla yapılamaz. “
Açık piyasa i lemleri ile piyasanın likiditesi ayarlanmaktadır. Açık piyasa i lemleri TCMB’nin en
etkin para politikası aracıdır. TCMB açık piyasa i lemlerini iki birim aracılı ı ile gerçekle tirir.
Bunlar; Açık Piyasa lemleri Müdürlü ü ile Para Piyasaları Müdürlü üdür.
1- Açık Piyasa lemleri Müdürlü ü (AP ):
Açık piyasa i lemlerine ili kin temel özellikler çok özet olarak a a ıdadır:
- Standart AP gerçekle tirilir:

- Repo / Ters Repo (asıl likidite yönetimi araçlarıdır, yo un olarak kullanılır)
- Do rudan Alım / Do rudan Satım (nadiren ba vurulan i lemlerdir. Ayrıca,
TCMB’nin 91 günü a mayan vadede likidite senedi ihraç etme yetkisi vardır)
- Kullanılan Yöntemler:
hale Yöntemi:
- Genellikle geleneksel yöntem tercih edilir: Kazanan her teklif kendi
faizinden/fiyatından i lem görür.
- Teklifler EFT aracılı ı ile alınır.
2
- Standart repo, ters repo ihale saati genelde 11:00’dir. Ayrıca, gün içi likidite
geli melerine göre Gün çi Repo ihaleleri herhangi bir saatte açılabilir.
Kotasyon Yöntemi:
- Kotasyon yönteminde faiz ya da fiyat TCMB tarafından belirlenir.
- MKB Repo-Ters Repo Pazarı (aktif olarak kullanılmaktadır): MKB kuralları
geçerlidir.
- Katılımcılar:
- Tüm bankalar ve belirlenen kriterlere göre seçilmi bazı aracı kurumlar
- Bazı önemli bilgiler:
- Repo ve ters repo i lem vadesi 91 günü a amaz.
- lemlerden komisyon ya da masraf alınmaz.
- Repo ve ters repo i lemlerinde Resmi Gazete fiyatları kullanılır.
- Repo i lemlerine kabul edilen kıymetler ile teminat olarak kabul edilecek
kıymetlerin piyasa de erlerinin (D BS ve likidite senetleri için Resmi Gazete
de erleri) belirlenmi oranlar ile iskonto edilmi toplam de erleri, repo
i lemleri tutarı ile faizleri toplamından az olamaz.
- Do rudan satın alınacak kıymetlerde vade sınırı yoktur.
- Kamunun ihraç etti i kıymetler birincil piyasadan alınamaz.
- Aracı kurumlar için üyelik artları:
- Sermaye Piyasası Kurulundan repo ve ters repo yapma, alım ve satıma aracılık
etme yetkisini almak,
- Asgari 6 milyon YTL ödenmi sermayesi olmak,
- TCMB tarafından istenen di er belgeleri tamamlamak,
- Üye olan aracı kurumlar teminat tutmak zorundadır:
- D BS (Resmi Gazete fiyatları ile de erlenmi hali en az ödenmi sermayesinin
% 10’u kadar olmalıdır)
2- Para Piyasaları Müdürlü ü :
Bankalararası Para Piyasası, TCMB Para Piyasaları Müdürlü ü bünyesinde faaliyet gösteren
bir piyasadır. Bu piyasa, bankalararası rezerv hareketlerini te vik etmek, bankacılık sisteminde
kaynakların daha verimli kullanılmasını sa lamak ve likiditenin bankalar arasında dengeli
da ılımına yardımcı olmak, bu çerçevede bankalararası i lemlere garantör (blind-broker)
sıfatıyla aracılık etmek ve TCMB’nin açık piyasa i lemleri çerçevesinde Türk lirası depo
i lemlerini gerçekle tirmek amaçları ile 2 Nisan 1986’da kurulmu tur. Ancak, 2002 yılı Aralık
ayından itibaren TCMB, bankalararası piyasaların daha sa lıklı geli mesini te vik etmek
amacıyla, bu piyasadaki aracılık faaliyetine son vermi tir. Söz konusu tarihten itibaren bu
piyasada sadece TCMB adına Türk lirası depo i lemleri gerçekle tirilmektedir.
Bankalararası Para Piyasasındaki i lemlere ili kin temel bilgiler a a ıdadır:
Katılımcılar:
- Sadece bankalar
3
Gün çi Likidite (G L) mkanı:
- Gün içinde likidite ihtiyacı olan bankalar, gün sonuna kadar ödemek üzere,
faiz ödemeden, teminatları kar ılı ında, limitleri dahilinde TCMB’den
borçlanabilirler.
- Sadece G L i lemlerinde komisyon söz konusu olup, komisyon oranı
anaparanın milyonda 48’idir.
YTL Depo lemleri:
- Mevcut durumda, TCMB, bu piyasada gecelik (O/N) vadede YTL borç alma
ve borç verme faiz kotasyonlarını, 7 gün vadede ise sadece borç alma
kotasyonunu ilan eder. Söz konusu kotasyonlardan depo alımı yapmak
isteyen veya depo vermek isteyen bankalar, bu piyasaya ba vurarak
teminatları kar ılı ında ve limitleri dahilinde YTL depo i lemi yapabilirler.
Dolayısıyla, bu YTL depo i lemleri de açık piyasa i lemleri çerçevesinde bir tür likidite
kontrol aracıdır ve aktif olarak gecelik faizlerin a ırı dalgalanmasının önüne geçilmesi
amacı için kullanılır.
- YTL depo i lemlerinde faizler 25 baz puan ve katları eklinde verilir. 15.25,
15.50 gibi …
- TCMB, O/N ve 7 gün vadeli depo i lemlerine ilave olarak, vadeli YTL depo
alım ihaleleri ile de likidite çekebilmektedir.
- YTL depo ihalelerinde faiz teklifleri 1 baz puan ve katları eklinde verilir.
15.01, 15.07, 15.15 gibi...
Likiditenin Son Mercii Fonksiyonu:
- htiyacı olan bankalar, saat 16:00 16:30 arasında gecelik vadede teminatları
kar ılı ında limitsiz olarak TCMB’den borçlanabilirler. Aynı zamanda aynı
ekilde TCMB alı kotasyonundan da borç verebilirler. Ancak, faiz oranları
gün içinde ilan edilen kotasyonlardan alı ta daha dü ük, satı ta daha
yüksektir.
Teminatlar:
- Bu piyasada bankalar i lem yapmak için teminat yatırmak zorundadırlar.
- Borçlanma tutarının üzerinde teminat getirilmesi zorunludur.
Teminat Olarak Kabul Edilen De erler:
- D BS,
- Döviz deposu, efektif deposu,
- Yabancı bono/tahvil,
- Altın deposu,
- Eurobond.
4
1.1.2) Döviz ve Efektif lemleri
TCMB Yasası’nda döviz ve efektif i lemlerine ili kin görevler 4. Madde’de;
“4-b) Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dı de erini korumak için gerekli tedbirleri
almak ve yabancı paralar ile altın kar ısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini
belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar kar ısındaki de erinin belirlenmesi için döviz ve
efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile de i imi ve di er türev
i lemlerini yapmak”
olarak belirlenirken, yetkiler 53. Madde’de belirlenmi tir:
“Altın ve dövizle ilgili i lemler

a) Banka, uyguladı ı para politikası çerçevesinde, Türk Lirasının yabancı paralar

kar ısındaki de erini belirlemek amacıyla, döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile
artları önceden belirlenmek suretiyle dövizlerin Türk Lirası ile de i imi ve di er türev i lemleri
yapabilir.”
Yukarıdaki maddelere göre kur rejimi, TCMB ve Hükümet tarafından ortakla a belirlenirken, kur
rejimi çerçevesindeki kur politikası, di er bir deyi le döviz alım ve satım kararları TCMB
yetkisindedir. Kur politikası, Döviz ve Efektif Piyasaları Müdürlü ünce yürütülmektedir.
Yasasındaki yetkiye dayanarak, Döviz ve Efektif Piyasaları Müdürlü ü, döviz ve efektif
kar ılı ında i lem yapmaktadır.
Döviz ve Efektif Piyasaları Müdürlü ünün i lemlerine ili kin özet bilgiler a a ıdadır:
Döviz ve Efektif Piyasaları Müdürlü ünün Görevleri:

- Para politikası ve piyasaların gerektirdi i durumlarda döviz piyasalarına
müdahale etmek ve bu çerçevede döviz piyasasını yakından takip etmek,
- TCMB tarafından günlük olarak ilan edilen gösterge kurlarını belirlemek,
- YTL’nin yurtdı ı piyasalarda döviz kar ılı ında i lem görmesini sa lamak
amacıyla YTL banknot göndermek,
- Bankaların ve özel finans kurumlarının TCMB nezdinde açtırmı oldukları 2
Gün hbarlı DTH hesaplarına ait döviz ve efektif yatırma ve döviz çekme
i lerini takip etmek.
Bünyesindeki TCMB Döviz ve Efektif Piyasaları:

- YTL Kar ılı ı Döviz Alım/Satım Piyasası (kurulu ların limitleri 2002 yılında
sıfırlanmı tır)
- YTL Kar ılı ı Efektif Alım/Satım Piyasası (kurulu ların limitleri 2002 yılında
sıfırlanmı tır)
- Döviz Depo Piyasası (bu piyasada a amalı olarak aracılık faaliyetine son
verilmektedir)
- Döviz Kar ılı ı Döviz ve Efektif ile Efektif Kar ılı ı Efektif Piyasaları
- Swap & Forward (kurulu ların limitleri 2002 yılında sıfırlanmı tır)
5
Piyasa katılımcıları:
- Bankalar
- Özel finans kurumları
- Yetkili müesseseler
Gösterge Niteli indeki Kurların Belirlenmesi:
- 1 Nisan 2002 tarihinden itibaren Bankamızca her i günü saat 10.30-15.30

arasında her bir saatte (10.30,11.30,12.30,13.30,14.30,15.30) bankalararası
döviz piyasasında 1 milyon ABD doları kar ılı ında Türk lirası kotasyon
veren bankaların alım ve satım fiyatlarının ortalamalarının ortalaması tespit
edilmekte ve bu 6 ortalamanın aritmetik ortalaması Merkez Bankasınca saat
15.30 itibarıyla belirlenen gösterge niteli indeki 1 ABD doları döviz satı kuru
olmaktadır.
- Uluslararası piyasalardaki çapraz kurlar da benzer ekilde tabloda belirtilen
saatlerde tespit edilmekte ve ABD doları dı ında Merkez Bankasınca ilan
edilmekte olan di er döviz kurları söz konusu çapraz kurların aritmetik
ortalamaları esas alınarak hesaplanmaktadır.
- “Reuters” sayfasında saat 15.30’da USD/YTL alım/satım kuru ve EUR/USD
çapraz kuru ilan edilmektedir.
TCMB, ubat 2001 tarihinden itibaren dalgalı kur rejimi çerçevesinde kur politikasını uygulamakta
ve kurlara, a ırı dalgalanma dı ında, müdahale etmemektedir. Böylece kurlar ekonominin
kendi dengelerine göre olu maya ba lamı tır. Dalgalı kur rejiminde, kurlar ekonominin
barometresi görevini üstlenmekte;
- Ekonomik politikalardaki tutarsızlı ı,

- Yapısal reformlardaki aksamaları,
daha net bir ekilde yansıtmaktadır. Bu nedenle, dünyada son yıllardaki e ilim dalgalı kur rejimi
uygulamasıdır.
1.1.3) Reeskont Penceresi
Reeskont penceresine ili kin yetki TCMB Yasası’nın 45. Maddesi’nde düzenlenmi tir.
“Senet ve vesikaların reeskonta ve avansa kabulü

Banka, muteber saydı ı asgari üç imzayı ta ımak ve vadelerine en çok 120 gün kalmı olmak
artıyla ve kendi belirleyece i esaslar dahilinde bankalar tarafından verilecek ticari senet ve
vesikaları reeskonta kabul edebilir. Reeskonta kabul edilecek ticari senet türleri ve di er ko ullar
Bankaca belirlenir. Bu madde gere ince verilecek kredilerin en yüksek sınırı ve kredi türlerine göre
limitleri, para politikası ilkeleri göz önünde tutulmak suretiyle Bankaca belirlenir.
Banka reeskonta kabul edebilece i senetler kar ılı ında avans da verebilir.”
TCMB’de reeskont penceresi uygulaması Krediler Müdürlü ü tarafından gerçekle tirilmektedir.
6
TCMB, 1990’lı yılların ba ına kadar, ekonominin üretim kapasitesinin artırılabilmesi için birçok
sektöre yatırım, tevsii (varolan fabrikaları geni letme, geli tirme) ve i letme kredileri ile ihracatı
te vik kredileri vermi tir. Ancak; son yıllarda modern merkez bankacılı ında meydana gelen
de i meleri ve piyasa ekonomisinin geli mesine ba lı olarak açık piyasa i lemlerinin daha etkili
olarak kullanılmaya ba lanmasını da gözönünde bulunduran TCMB, bu türden kalkınma amaçlı
kredileri durdurmu tur. Artık, ekonomik kalkınmanın daha sa lıklı sürdürülebilece i, kaynakların
daha rasyonel da ılımına ve uzun vadeli planlamaya imkan tanıyan kararların alınmasını
olanaklı kılan fiyat istikrarını sa lamayı hedeflemi tir.
TCMB halen, reeskont penceresi yoluyla ihracatın desteklenmesi amacıyla, ihracatçılara Türk
Eximbank ve ticari bankalar aracılı ı ile ihracat kredisi kullandırmakta olup, kullanılan kredi çok
sınırlıdır.
1.1.4) Zorunlu Kar ılıklar
Zorunlu kar ılıklara ili kin yetki TCMB Yasası’nın 40. Maddesi’nde düzenlenmi tir. Buna göre;
“Para - kredi konusunda Banka' nın görev ve yetkileri

......Bankalar, özel finans kurumları ve elektronik ödeme araçlarını çıkaran kurulu lar da dahil
olmak üzere Bankaca uygun görülecek di er mali kurumların yükümlülükleri esas alınarak, Banka
nezdinde açılacak bir hesapta nakden tesis edilecek zorunlu kar ılıkların oranı, zorunlu kar ılı a
tabi yükümlülüklerin kapsamı, tesis süresi, bu yükümlülükler için tesis edilen kar ılıklara
gerekti inde ödenecek faiz oranı ve mevduat veya katılma hesaplarından ola anüstü çekili lerde
yapılacak i lemler de dahil olmak üzere uygulamaya yönelik her türlü usul ve esaslar Bankaca
belirlenir.
Yukarıda belirtilen kurulu ların taahhütlerine kar ı bulunduracakları umumi disponibilitenin nitelik
ve oranı gerekti inde Bankaca tespit edilir.
Zorunlu kar ılıklar hiçbir amaç ve konunun finansmanı için kullanılamaz, temlik ve haciz edilemez.
Banka, zorunlu kar ılıkları ve umumi disponibiliteyi süresinde tesis etmeyen veya eksik tesis
edenlere, eksik kısım üzerinden belirleyece i usul ve esaslara göre cezai faiz tahakkuk ettirir.
Tahakkuk ettirilen cezai faiz alacakları, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun hükümleri gere ince tahsil edilir. Tahsil edilen cezai faizler Tasarruf Mevduatı Sigorta
Fonuna gelir kaydedilir.......”
TCMB, dünyadaki genel e ilime paralel olarak, zorunlu kar ılık oranlarını son yıllarda a amalı
olarak dü ürmü ve A ustos 2001’den ba layarak zorunlu kar ılıklara faiz ödemeye ba lamı tır.
Mevcut zorunlu kar ılık uygulamasının genel çerçevesi a a ıdadır:
Zorunlu Kar ılıklar (YTL) :

- YTL yükümlülüklerinin % 6’sı (repo, interbank yükümlülükleri vb. hariç) ;
- en az % 3’ü bloke hesapta
- en fazla % 3’ü serbest mevduatta nakit YTL olarak tutulur.
7
- Serbest mevduatta tutulan kısım 14 günlük dönemin ortalaması olarak

hesaplanır. Dönem cuma günü ba lar ve per embe günü biter.
- Zorunlu kar ılık tutarları 2 hafta önceki bilançoya göre hesaplanır.
- Mevduat faizleri dikkate alınarak, daha dü ük faiz ödenir.
Disponibilite (YTL) :
- YTL yükümlülüklerinin % 4’ü (repo, interbank yükümlülükleri vb. hariç) ;
- 2 haftalık ortalama olarak tutulur.
- D BS’ler disponibl de er sayılır.
Zorunlu Kar ılıklar (FX) :

- FX yükümlülüklerinin % 11’i (interbank yükümlülükleri vb. hariç) ;
- en az % 8’i bloke hesapta
- en fazla % 3’ü serbest mevduatta tutulur.
- Serbest mevduatta tutulan kısım 14 günlük dönemin ortalaması olarak
hesaplanır. Dönem cuma günü ba lar, per embe günü biter.
- 2 hafta önceki bilançoya göre hesaplanır.
- Piyasa faizleri dikkate alınarak, daha dü ük faiz ödenir.
Disponibilite (FX) :
- FX yükümlülüklerinin % 1’i (interbank yükümlülükleri vb. hariç) ;
- 2 haftalık ortalama olarak tutulur.
- D BS’ler disponibl de er sayılır.
Zorunlu Kar ılıklar ve Disponibilite

Bloke Ort.Ser.Mev. Toplam
%3 %3 %6
YTL Zorunlu Kar ılıklar
%4 %4
Yükümlülükler Disponibilite
%8 %3 % 11
FX Zorunlu Kar ılıklar
Yükümlülükler Disponibilite %1 %1
8
2) BANKALARARASI P YASALAR
2.1) Bankalararası YTL Piyasası
Bankalar, Yeni Türk Lirası alı veri lerini TCMB bünyesindeki Interbank Para Piyasası' ndan
yapabildikleri gibi ikincil piyasa olarak da adlandırılan piyasada özel bir düzenlemeye tabi
olmadan kendi aralarında da yapabilmektedirler. Bankaların organize bir piyasa olan TCMB
Interbank Para Piyasası' nda i lem yapmak yerine piyasa dı ında kendi aralarında i lem
yapmaları daha çok TCMB' nin kendilerine tanıdıkları limitlerin yetersiz gelmesi ve TCMB
bünyesinde i lem yapmanın maliyetinin daha yüksek olmasıdır. TCMB bünyesinde yapılan her
i lem için teminat alınmasına ra men bankaların kendi aralarında fon alı veri inde herhangi bir
teminat istenmemektedir. lemlerin teminatsız yapılmasından dolayı bankalar i lem
yapabilecekleri bankalara ve i lem miktarına sınırlama getirmi lerdir. Buna piyasada kısaca
"line" denilmektedir. Her banka ancak "line"ı olan bir bankayla ve "line" limitleri dahilinde i lem
yapabilmektedir. Bankaların kendi aralarında yaptıkları i lemlerin hacmi konusunda istatistiki
bilgi toplanmadı ı için tahmin yapabilmek zordur. lemler telefonla pazarlık usuluyle
yapılabildi i gibi bilgi da ıtım firmalarının dialing imkanlarından faydalanırak da
yapılabilmektedir. Piyasa bilgileri bilgi da ıtım firmalarından Reuters' in YTLDEPO sayfasından
izlenebilmektedir. Bu piyasada i lem oranları piyasadaki likidite ve bankaların nakit akı ına
göre belirlenmekte olup piyasadaki likiditenin artması ve bankaların nakit ihtiyaçlarının azalması
borç verme oranlarını dü ürmekte likiditenin azalması ve bankaların borç ihtiyacının artması
oranları arttırmaktadır.
2.2) Bankalararası Repo Piyasası
Aracı kurulu lar repo i lemlerini IMKB bünyesindeki Repo-Ters Repo Pazarı' nda yapabildikleri
gibi kendi aralarında özel bir düzenlemeye tabi olmadan da yapabilmektedir. Aracı kurulu lar
repo i lemlerini daha çok IMKB bünyesindeki Repo-Ters Repo Pazarı' nda yapmalarına ra men
IMKB' nin kendilerine tanınan limitleri yetersiz geldi inde i lemleri kendi aralarında yapmayı
tercih etmektedirler. Tüm ikincil piyasalarda oldu u gibi bu piyasada da ancak "line"ı olan
bankalarla ve "line" limitleri dahilinde i lem yapılabilmektedir. Bu piyasada i lemler telefonla
pazarlık yada bilgi da ıtım firmalarının dialing imkanlarından faydalanılarak yapılmaktadır.
Piyasada oranlar daha çok IMKB Repo-Ters Repo Pazarı' nda gerçekle en oranlar baz alınarak
tesbit edilmektedir.
2.3) Bankalararası Tahvil Piyasası
Aracı kurulu lar tahvil ve bono do rudan alım ve do rudan satım i lemlerini IMKB bünyesindeki
Kesin Alım-Satım Pazarı' nda yapabildikleri gibi kendi aralarında özel bir düzenlemeye tabi
olmadan da yapabilmektedirler. Aracı kurulu lar, tahvil do rudan alım ve do rudan satım
i lemlerini daha çok IMKB bünyesindeki Kesin Alım-Satım Pazarı' nda yapmalarına ra men
IMKB' nin kendilerine tanıdı ı limitlerin yetersiz geldi i durumlarda özellikle ileri valörlü
i lemlerini kendi aralarında yapmayı tercih etmektedirler. Tüm ikincil piyasalarda oldu u gibi bu
piyasada da i lemler ancak "line"ı olan bankalarla ve "line" limitleri dahilinde yapılabilmektedir.
Bu piyasada i lemler telefonla pazarlık yada bilgi da ıtım firmalarının dialing imkanlarından
faydalanılarak yapılmaktadır. Piyasada oranlar daha çok i lemlerin büyük bölümünün
gerçekle ti i IMKB Kesin Alım Satım Pazarı' nda gerçekle en oranlar baz alınarak tesbit
edilmektedir.
9
2.4) Bankalararası Döviz Piyasası
Bankalar, yetkili müesseler, özel finans kurumları TCMB bünyesindeki döviz-efektif piyasasında
i lemlerini yapabildikleri gib ikincil piyasa olarak adlandırılan ve özel bir düzenlemeye tabi
olmayan piyasada kendi aralarında da yapabilmektedir. Döviz piyasasında gerçekle en
i lemlerin büyük bir ço unlu u ikincil piyasada bankaların kendi aralarında gerçekle mektedir.
Bankalar yalnızca "line"ı olan bankalarla ve "line" limitleri dahilinde i lemlerini yapmakta,
i lemlerden dolayı herhangi bir teminat alınmamakta ve fiyatlar ilan edilen kotasyonlar
üzerinden yada pazarlık usuluyle telefon veya bilgi da ıtım firmalarının dialing imkanlarından
faydalanmak yoluyla gerçekle mektedir. Bankalar kotasyonlarını bilgi da ıtım firmalarının
ekranlarına (Reuters sayfa kodu: TRY1=) girerek ilan etmekte girilen bu kotasyonlar 1.000,000
Amerikan doları için ba layıcı nitelik ta ımaktadır. TCMB, döviz kurlarının kendi beklentisinden
önemli ölçüde sapması halinde kendi piyasasında müdahele etti i gibi ikincil piyasayıda
telefonla arayarak müdahelesini yapabilmektedir.
3) MKB H SSE SENETLER P YASALARI
3.1) Temel Kavramlar
3.1.1) Hisse Senetleri Piyasası’nın leyi i le lgili Tanımlar
3.1.1.1) lem Miktarı
Bir piyasada, bir seansta ya da belli bir dönemde alınıp satılan (el de i tiren) menkul kıymet
adedidir. Borsa'da, her i lem günü, her iki seansın i lemleri için ayrı ayrı hisse senedi bazında
i lem miktarı yayınlanır. Farklı pazarlarda gerçekle en i lem miktarları toplandı ında, IMKB.' nin
o günkü i lem miktarı ortaya çıkar.
3.1.1.2) lem Hacmi
Hisse senedinde gerçekle en her sözle medeki hisse senedi sayıları ile i lem
fiyatlarının çarpılması sonucu bulunan miktardır. Tüm hisse senetlerinin i lem hacimleri toplamı,
Hisse Senetleri Piyasasının toplam i lem hacmini olu turur.
3.1.1.3) lem Birimi
Bir sermaye piyasası aracının, kendisi ya da katları ile i lem yapılabilecek asgari sayısını ya da
de erini ifade eder. Hisse senetleri piyasası'
nda i lem birimi olarak lot kullanılır. 1 lot 1 adet
hisse senedi veya 1 YTL nominal de erli hisse senedine denktir.
Örnek : 1 lotun 1 adet (1 YTL nominal) oldu u hisse senetlerinde miktar bölümüne; 1 hisse, 1
lot olarak girilir.
3.1.1.4) A ırlıklı Ortalama Fiyat
Bir sonraki seansta uygulanacak baz fiyatın hesaplanmasına esas te kil eden, hisse senedinin
miktar a ırlıklı fiyatıdır. Her hisse senedi için her seans öncesinde bir önceki seans i lemleri
dikkate alınarak a ırlıklı ortalama fiyat hesaplanır.
10
Hisse senetlerinin a ırlıklı ortalama fiyatları hesaplanırken, de i ik fiyattan ve miktarlardan

gerçekle en ve fiyatı tescil edilen normal emirler dikkate alınır. (Fiyatın tescil edilmesi için
i lemin lot olması ve gerçekle mi i lemin özel emir eklinde olmaması gerekir.) lem günü
sonunda, her hisse senedi için a a ıdaki formül kullanılarak hesaplanır:
Σ =1 (Mix Fi) M = Gerçekle en emrin içerdi i hisse senedi miktarı

A.O.F. = --------------- F = Gerçekle en emrin satı fiyatı
Σ =1M
3.1.1.5) Baz Fiyat
Bir hisse senedinin seans içinde i lem görebilece i üst ve alt fiyat limitlerinin ve fiyat
adımlarının belirlenmesine esas te kil eden fiyattır. Bu fiyat, menkul kıymetin en son i lem
gördü ü seanstaki a ırlıklı ortalama fiyatının en yakın fiyat adımına yuvarlanması ile elde edilir.
Temettü ödemeleri veya sermaye artırımlarında, baz fiyat Borsa tarafından belirlenerek sisteme
girilir. Baz fiyatın belirlenmesinde uygulanacak yöntem Borsa Yönetim Kurulu' nca belirlenir ve
Günlük Bültende yayınlanır.
Örnek 1 : AAA hisse senedinin 1’inci Seans sonunda a ırlıklı ortalama fiyatı 4,35.-YTL ise, bu
hisse senedinin 2’nci Seans baz fiyatı; 2,52 - 5,00 YTL fiyat aralı ında fiyat adımı 0,02.-YTL (2
yeni kuru ) oldu u için 4,35 rakamı en yakın fiyat adımına yuvarlanmak suretiyle 4,36 olarak
bulunur.
Örnek 2 : BBB hisse senedinin 2’nci Seans a ırlıklı ortalama fiyatı 22,35.-YTL ise, bu hisse
senedinin sonraki i günü 1. Seans baz fiyatı, 10,10 – 25,00 fiyat aralı ında fiyat adımı 0,10.-
YTL (10 yeni kuru ) oldu u için, 22,35 rakamı en yakın fiyat adımına yuvarlanması suretiyle
22,40.- YTL olarak bulunur.
3.1.1.6) Referans Fiyat
lem görülebilecek en üst ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas te kil etmeyen,
rüçhan hakkı kuponlarının ilk i lem gördü ü seansta i leme baz fiyatla açılmaması nedeniyle,
yatırımcılar açısından kuponun yakla ık de erine ili kin olarak bir referans olarak kullanılmak
üzere, eski hisse senedinin bölünmeden önceki en son i lem gördü ü seanstaki a ırlıklı
ortalama fiyatı ve bedelli artırım oranı kullanılarak bulunan bir fiyat türüdür.
3.1.1.7) Fiyat Adımları
Fiyat adımı, her hisse senedi fiyatı için bir defada gerçekle ebilecek en küçük fiyat de i imidir.
Hisse senetlerinin fiyat adımları, baz fiyatlarına göre belirlenir. Baz Fiyat Aralı ı – Fiyat Adımı
Tablosu adı verilebilecek a a ıdaki tabloda çe itli baz fiyat aralıkları ve bu aralıkların her biri
için, belirli seviyelerdeki baz fiyat artı ına paralel olarak artan bir biçimde, adımlar
tanımlanmı tır. Emir girilirken bu fiyat adımlarına uymak zorunludur.
11
BAZ F YAT ARALI I -YTL F YAT ADIMI - YTL

A 0,01 – 2,50 0,01
B 2,52 – 5,00 0,02
C 5,05 – 10,00 0,05
D 10,10 – 25,00 0,10
E 25,25 – 50,00 0,25
F 50,50 – 100,00 0,50
G 101,00 – 250,00 1,00
H 252,50 – 500,00 2,50
I 505,00 ve üzeri 5,00
Örnek 1 : CCC hisse senedinin en son seans a ırlıklı ortalama fiyatı 43,89.-YTL ise, yeni
seans baz fiyatı 0,25.-YTL'
lik fiyat adımına göre 44,00.-YTL olarak bulunur.
Örnek 2 : DDD hisse senedinin önceki seans a ırlıklı ortalama fiyatı 52,30.-YTL’dir. Bu
durumda a ırlıklı ortalama fiyat en yakın fiyat adımına yuvarlanarak baz fiyatın 52,50.-YTL
oldu u ortaya çıkacaktır. Bu baz fiyat 50,50 – 100,00.-YTL’lik baz fiyat aralı ına girdi i için, fiyat
adımı 0,50.-YTL (50 yeni kuru ) olacaktır.
Örnek 3 : EEE hisse senedinin önceki seans a ırlıklı ortalama fiyatı 100,50.-YTL' dir. 1,00
YTL’lik fiyat adımına göre yeni seans baz fiyatı 101,00.-YTL olacaktır. Bu durumda baz fiyat
101,00 – 250,00 baz fiyat aralı ına girece inden yeni seansta 1 YTL' lik fiyat adımı
kullanılacaktır.
Fiyat adımlarının, girilen emrin fiyatının Baz Fiyat Aralı ı-Fiyat Adımı tablosundaki aralı a göre
de il, hisse senedinin baz fiyatının bulundu u fiyat aralı ına göre belirlendi i unutulmamalıdır.
3.1.1.8) Fiyat De i me Sınırları
Borsada i lem gören menkul kıymetler için te ekkül ettirilen pazarlarda arz ve talebin
kar ıla tırılması, ancak Borsa Yönetimi tarafından belirlenen yöntemle tesbit edilen fiyat
aralıkları içinde yapılır.
Her hisse senedi için, seans içinde i lem görebilece i en dü ük (taban) ve en yüksek (tavan)
fiyatlar, o hisse senedi için "Fiyat Aralı ı"’nı olu turur. Bu sınırlar, o seansın baz fiyatı temel
alınarak hesaplanır.
Hisse senetleri piyasasında (lot ve özel emirler için), fiyat aralıkları, baz fiyatın %10 altı ve üstü
ile sınırlıdır. Bu usulde hesaplanan üst sınır yukarıya, alt sınır ise a a ıya, ilgili fiyat adımına
uygun olarak yuvarlanır. Alt ve üst sınırlar, dı arıya do ru ve fiyat adımlarının katlarına
yuvarlandı ı için, fiyat de i imi a ırlıklı ortalama fiyata göre öngörülen yüzdeyi geçebilmektedir.
Özel Emirlerin fiyat aralı ı standart fiyat aralıklarından farklı olarak Borsa Yönetim Kurulu' nca
belirlenebilir.
lk i lem gördü ü ve baz fiyatın olu tu u seans sonuna kadar serbest marjla i lem yapılabilen
Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı' nda ise bu oran, baz fiyat +/- %25'
tir. Genelde büyük miktarlı ve
zaman zaman yönetim de i ikli ine dahi sebep olan ve bu yüzden çe itli ön incelemelere ve
12
izne ba lı olan Toptan Satı lar Pazarı i lemleri de bu sınırlamaya tabi de ildir. Ayrıca daha
önceleri serbest fiyatla emir girilebilen T. Bankası Kurucu hisse senedi sırasında, temsilcilerin
sık sık kar ıla tıkları hatalı emir giri ini azaltarak üyelerin olası zararlarının önlenmesi amacıyla
+/- %25 oranında fiyat marjı uygulanmasına ba lanmı tır (03.05.2001 tarih ve 147 sayılı
Genelge).
Örnek :
X hisse senedinin, 05 Ocak 2005, 2’nci Seans A.O.F’si 273,20.-YTL ise; 06 Ocak 2005 tarihli,
1’inci Seansta uygulanacak Baz Fiyat, Fiyat Adımı ve Fiyat De i me Sınırlarını hesaplayınız.
A ırlıklı ortalama fiyat en yakın fiyat adımına yuvarlanarak baz fiyat bulunur, daha sonra
bulunan baz fiyata göre fiyat adımı ve fiyat aralı ı tespit edilir.
Baz Fiyat : 272,50.-YTL

Fiyat Adımı : 2,50.-YTL
Fiyat Marjı (%) : + / - %10
Alt sınır (Taban Fiyat) : 272,50 – (272,50x0,10) = 245,25 245,00.-YTL
Üst sınır (Tavan Fiyat) : 272,50 + (272,50x0,10) = 299,75 300,00.-YTL
Fiyat De i me Sınırları : 245,00 – 300,00
Fiyat marjları a a ıdaki durumlarda serbest bırakılır;
1. Sermaye artırımı sırasında temettü oranının belirsiz oldu u durumlarda, senedin fiyatı
serbest bırakılır ve serbest marjla i lemler gerçekle ir.
2. Sırası be i günü ve üzerinde süre ile kapatılan hisselerde, Borsa Yönetim Kurulu
tarafından aksine karar alınmadıkça, hisse senedinin sırası serbest marj ile açılır.
3. Bir aylık süre içinde i lem görmeyen hisse senedinin, bir ayı takip eden ilk seansta fiyat
marjları serbest bırakılıp, Bültende ilan edilir. Fiyat marjlarının serbest bırakılmasını,
takip eden be i günü süresince i lem gerçekle memesi halinde hisse senedi ilgili
pazarlardan Yönetim Kurulu Kararına kadar Ba kanlıkça geçici olarak çıkarılır.
4. irketin temettü da ıttı ı tarihte tedavülde yeni hisse senetleri de bulunuyorsa, bu
irketin hisse senetleri için baz fiyat hesaplanmayarak fiyatı serbest bırakılır.
3.2) MKB Hisse Senetleri Piyasası’nın leyi i
3.2.1) Mü teri ve Borsa Emirleri
3.2.1.1) Mü teri Emirleri
Borsa üyelerine mü terileri tarafından verilen alım satım emirleri "Mü teri Emri" olarak
adlandırılır. Mü teri emirleri limitli veya serbest fiyatlı olabilir. Limitli mü teri emrinde, emri veren
alıcı, i lemin gerçekle mesi için kabul etti i en yüksek fiyatı; satıcı ise satmaya razı oldu u en
dü ük fiyatı belli eder. Mü teri, verdi i emirdeki fiyatı belirleme konusunda üyeyi serbest
bırakmak istedi inde, "Serbest Fiyatlı" ibaresini ta ıyan emir verir.
13
3.2.1.2) Borsa Emirleri
Mü teri emirleri, üye temsilcileri tarafından seans içinde Borsa bilgisayar sistemine
aktarıldı ında “Borsa Emri”’ne dönü ür.
3.2.2) Alım Satım le lgili Genel Kurallar
Verilen bir emrin kar ı bir emir tarafından kar ılanması sırasında, sistemin uyguladı ı bir takım
i lem kuralları vardır. Hisse senedi almak veya satmak isteyen üye temsilcisi, bir emrin içermesi
gereken tüm bilgileri bilgisayar aracılı ıyla sisteme aktarır. lemler hisse senetleri piyasası için
belirlenen öncelik kurallarına uygun ekilde sistem tarafından otomatik olarak gerçekle tirilir. Bu
kurallar, fiyat ve zaman önceli i kurallarıdır.
3.2.2.1) Fiyat Önceli i
Daha dü ük fiyatlı satı emirlerinin, yüksek fiyatlı satı emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım
emirlerinin, dü ük fiyatlı alım emirlerinden önce i lem görmesini sa layan öncelik kuralıdır.
3.2.2.2) Zaman Önceli i
Girilen emirlerde fiyat e itli i olması halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen
emrin daha önce i lem görmesini sa layan öncelik kuralıdır.
3.2.2.3) Mü teri Emirlerinin Önceli i
Fiyat ve zaman öncelikleri açısından e itli in söz konusu oldu u emirler arasında mü teri
emirleri, Borsa üyelerinin kendi nam ve hesaplarına verdikleri Borsa emirlerinden önce sisteme
girilir.
3.2.3) Emir Giri inde Sınırlamalar
Hisse Senetleri Piyasası'nda üye temsilcileri sisteme emirlerini aktarırken ba lıca iki
sınırlamaya uymak zorundadırlar.
3.2.3.1) Maksimum Lot Miktarı
Limit Fiyatlı olarak verilen emirler, her hisse senedi için belirlenen bir defada sisteme
girilebilecek maksimum lot miktarı ile sınırlandırılmı tır. Hisse senetleri 250, 500, 1.000, 2.500,
5.000, 10.000 ve 25.000 lot olarak belirlenen yedi farklı maksimum lot sınırından birine tabidir.
3.2.3.1.1) Maksimum Lot Miktarlarının Belirlenmesine Baz Te kil Eden Kriterler
• Hisse senetlerine emir giri inde uygulanan “maksimum lot miktarları” a a ıdaki tabloda
belirtilen “sözle me ba ına dü en ortalama lot miktarları”na göre belirlenmektedir.
14
• Sözle me Ba ına Ortalama • Maksimum Lot

Lot Miktarı
• 2501 ve üzeri • 25.000
• 751 – 2500 • 10.000
• 251 – 750 • 5.000
• 101 – 250 • 2.500
• 51 – 100 • 1.000
• 26 – 50 • 500
• 0 – 25 • 250
• Maksimum lot miktarı, aylık sözle me ba ına dü en ortalama lot miktarı 0-25 lot
arasında olan hisse senetlerinde 250 lot; 26-50 lot arasında 500 lot; 51-100 lot arasında
1.000 lot; 101-250 lot arasında 2.500 lot; 251-750 arasında 5.000, 751-2.500 arasında
10.000 ve üzerindeki hisse senetlerinde 25.000 lot olarak uygulanmaktadır.
• Maksimum lot miktarlarının artı ve azalı hesaplamaları her ay ba ında, geçmi ayın
verileri de erlendirilerek ve eksperlerin görü ü alınarak piyasadaki geli melere uygun
olarak yeniden belirlenmektedir.
• Piyasanın hızla geli en ihtiyaçlarına cevap verebilmek için, hisse senetlerinin (Eski-
Yeni-Rüçhan, Temerrüt-Resmi Müzayede sıralarında) maksimum lot miktarlarının gerek
hissenin ilk pazar açılı ında belirlenmesi, gerekse piyasasının gerektirdi i ko ullarda
ihtiyaca göre artırılıp/azaltılması yetkisi yukarıda belirlenen çerçeve dahilinde olmak
üzere, uygulama kolaylı ı sa lamak açısından Hisse Senetleri Piyasası Müdürlü ü’ne
aittir.
• Hisselerin maksimum lot miktarlarındaki de i iklikler, bülten duyurusu ile her ayın en
geç 5’inci i lem gününde uygulamaya konulmaktadır.
3.2.3.2) lem De eri Sınırı
Bir defada sisteme girilebilecek her lot emri 1,5 milyon YTL i lem de eri ile sınırlandırılmı tır.
3.2.4) Emir Çe itleri
a ) Normal Emir
b ) Özel Emir
c ) Küsurat Emir
Normal emirler farklı ekillerde sisteme iletilebilmektedir. Normal emirler, sisteme, limit fiyatlı,
limit fiyatlı aktif i lem ko ullu, özel limit fiyatlı ve limit de erli olarak iletilebilmektedir.
3.2.4.1) Normal Emirler
lem birimi halinde verilmi , küsuratsız, tam olarak 1 lot (1 adet ya da 1 YTL nominal) ve
katlarından olu an emirlerdir.
15
Normal Emirleri, dört ayrı gruba ayırmak mümkündür. Ancak tüm çe itlerde bir fiyat limiti söz
konusudur:
3.2.4.1.1) Limit Fiyatlı Emirler
Fiyat ve miktarın girildi i emirlerdir. lem kısmen veya tamamen olmazsa, gerçekle meyen
kısım ekranda pasif olarak görünür.
Piyasadaki alı veya satı tarafındaki en iyi fiyattan daha kötü fiyatlarla bu emirlerin
kar ılanmak istenmesi durumunda (girilen satı emrinin fiyatının bekleyen en iyi alı fiyatından
daha dü ük, girilen alı emrinin fiyatının bekleyen en iyi satı fiyatından daha yüksek olması
durumu) emir, yetti i oranda, fiyat ve zaman önceli ine göre emir dosyasında bekleyen iyi fiyatlı
emir veya emirlerin fiyatından kar ılanacak, miktar kar ılanamadı ı takdirde orijinal fiyata kadar
i lem yapılacaktır.
Yeni girilen bir emrin miktarı, emir dosyasında bekleyen emirlerin miktarından büyükse, bütün
emirler kar ılanana kadar, yeni emrin limit fiyatına e it veya daha iyi fiyatlı olan bütün emirlerle
e le ecektir. Kar ılanmayan miktar ise emir dosyasında, emir giri inde belirtilen fiyattan, yerini
alacaktır. Yeni girilen bir emrin miktarı, emir dosyasındaki tek bir emrin miktarından dü ük ise,
yeni emrin tamamı kar ılanacak ve emir dosyasında mevcut bulunan emrin kar ılanmayan
kısmı yine dosyada kalmaya devam edecektir.
3.2.4.1.2) Kalanı ptal Et Emirleri (K E)
Fiyat ve miktarın girildi i, ancak i lem olmazsa tamamı, kısmen i lem gördü ü durumda
görmeyen kısmın emir dosyasına pasif olarak yazılmayarak, sistem tarafından otomatik olarak
iptal edildi i emir türüdür.
Sistem en iyi fiyat seviyesindeki emirlerden ba layarak girilen fiyat seviyesi sınır olmak üzere,
yazılan miktar tamamıyla kar ılanıncaya kadar i lem yapar. Ancak girilen fiyatın dı ında di er
fiyat seviyeleri ile i lem yapılmaz. Emir miktarının tümü verilen fiyat sınırına kadar yapılan
i lemlerle kar ılanamadı ı taktirde, kalan miktar sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir.
3.2.4.1.3) Özel Limit Fiyatlı (OLFE) Emir
Emir miktarının "sıfır-0" olarak girildi i, sadece fiyat verilerek sisteme aktarılan emirlerdir. Belirli
bir fiyata kadar olan bütün emirleri kar ılamak amacı ile girilir. Bu emirler, belirtilen fiyat
seviyesine kadar tüm fiyat seviyelerindeki emirleri kar ılar. E er üyenin kar ılamak istedi i
emirler içinde kendisine ait emirler varsa ve bunların toplamı %50’yi geçiyorsa girilen emir iptal
edilir.
3.2.4.1.4) Limit De erli Emirler
Özel limit fiyatlı emirlerin belirli bir tutar sınırı konmu eklidir.
1. Miktar "Sıfır-0" olarak girilir.
2. "Fiyat" girilir.
3. Emre maksimum i lem de eri "YTL" olarak yazılır.
16
4. Bu tür emirler için "Maksimum De er" kısıtı (limit) emir miktarıdır.

5. E er üyenin kendisine ait emirleri daha fazlaysa girilen emir iptal edilir.
Sistem, belirtilen tutardan fazla olmamak artıyla, girilen limit fiyat seviyesini de dikkate alıp, en
iyi fiyatlı emirlerden itibaren i lem gerçekle mesine olanak sa layacaktır. E er belirtilen fiyat
seviyesine ula madan, girilen tutar kar ılandıysa, daha fazla i lem olmasına sistem izin
vermeyecektir.
3.2.4.2) Özel Emirler
Borsa Yönetim Kurulu tarafından, menkul kıymet bazında belirlenen hisse sayısını a an ve
ba ka bir özel emir ile e lendi inde eksper onayıyla gerçekle tirilen, bölünmez bir bütün olarak
i lem gören emirlerdir.
Özel emir miktarının alt sınırı, hisse bazında geçerli olan maksimum lot sayısı ve baz fiyatı ile
a a ıdaki ekilde ili kilendirilmi tir;
Baz Fiyat Aralı ı Minimum Özel Emir Miktarı

0 - 25,00 maksimum lot miktarının 10 katı
25,25 - 50,00 maksimum lot miktarının 6 katı
50,50 - 100,00 maksimum lot miktarının 3 katı
101,00 ve üzeri maksimum lot miktarının 1 katı
Özel emirlerde bir seferde üye adına sisteme girilebilecek hisse miktarında üst sınır (azami
miktar), irket sermayesinin %10' u olarak belirlenmi tir. Kurucu ve imtiyazlı hisse senetleri de
özel emir olarak yazılırlar. Özel emirler bir bütün olarak alınıp satılabilir, kısmen alınıp
satılamazlar.
Özel emir i lemleri, sistemde bekleyen özel emrin di er bir özel emir ile e le tirilip Kontrol
tarafından onaylanmasıyla gerçekle ir. Özel emir sisteme girildi inde, de i tirildi inde,
e lendi inde veya iptal edildi inde tüm temsilcilere bilgi içerikli mesajlar geçilir. E le en özel
emirlere ait bilgiler Hisse Senetleri Piyasası Müdürlü ü’nce incelendikten sonra, kurallara
uymayan bir durumun olmaması halinde Kontrol tarafından onaylanır.
Bir özel emrin zaman önceli i kazanabilmesi için di erleri ile fiyatının ve ihtiva etti i hisse
senedi sayısının aynı olması gereklidir. Zira her özel emir, bölünemez olu u nedeni ile ayrı bir
bütündür.
Miktarları farklı olmak kaydı ile en iyi fiyatlı özel emrin di erlerine kıyasla önceli i yoktur. Bir
üye, daha az veya daha çok hisse sayısı ihtiva eden bir emri en uygun fiyatlı emre tercih
edebilir. Özel emri giren üye, yazdı ı emir henüz i lem görmeden iptal edebilir. Özel emir
e leme i lemi seans bitiminden en geç 10 dakika önce gerçekle tirilmelidir. Bu süreden sonra
e lenen özel emirler Kontrol tarafından iptal edilir.
Özel emir dosyasında, girilen özel emirle aynı miktarda ve aynı veya daha iyi fiyat seviyesinde
kar ıt bir emir varsa e le tirme bu emirle yapılmak zorundadır. Lot piyasasında, özel emir fiyatı
ve/veya daha iyi fiyatlardaki emirlerin toplamı, girilmek istenen özel emrin miktarına e it veya
daha büyükse, özel emir e le mesi sistem tarafından iptal edilerek, satılacak veya alınacak
17
miktarın piyasadan kar ılanması istenir. Yeni bir özel emir sisteme girildi i anda veya bekleyen
bir özel emir e lenmeye çalı ıldı ı anda, normal emir dosyasında onu kar ılayacak tutarda emir
bulunması durumunda, sistem otomatik e leme yerine, girilen veya e leyen özel emri otomatik
olarak iptal edecektir. Böylece girdi i özel emri iptal edilen üye, normal emir dosyasında özel
emrini kar ılayabilecek kadar normal emir oldu unu anlayacak ve gerekirse i lemini normal
emirleri kar ılayarak gerçekle tirebilecek ya da özel emir i lemini piyasanın uygun duruma
gelmesine kadar bekletebilecektir.
Özel emir i lemleri, tescil edilmez, fakat miktar ve hacim hesaplamasına dahil edilirler.
Gerçekle en özel emir i lemleri Günlük Bültende toplu olarak ilan edilir.
3.2.4.3) Küsurat Emirler
Küsurat emirler, i lem biriminin (1 lotun, ya da di er bir ifadeyle 1 YTL nominalin) içerdi i hisse
senedi sayısından daha az miktarlar için verilmi emirlerdir. Küsurat lemleri Borsa dı ında
gerçekle tirilmektedir.
3.2.4.3.1) Borsa çi Küsurat lemleri
01.01.2005 tarihinden itibaren MKB Hisse Senetleri Piyasası’da küsürat i lemleri

yapılmamaktadır.
3.2.4.3.2) Borsa Dı ı Küsurat (Lot Altı) lemler
Borsa dı ı küsurat i lemleri, yalnızca Borsa dı ında, Borsa i lem birimi olan 1 lotun altında
kalan miktarlarda yapılan, lot altı alım-satım i lemleri olarak da anılan küsurat i lemleridir.
Ancak, lot altı alım-satımlarda, gerek üye gerekse mü terinin, tam bir lota tekabül eden tek
kupürle yaptıkları alım-satımlar lot altı i lemi olarak kabul edilir.
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından teknik ve bilgisayar altyapısı ile merkez dı ı örgüt
yaygınlı ı de erlendirilerek yetki verilen, Borsa Yönetim Kurulu’nun kararıyla kendi nam ve
hesaplarına Borsa dı ı küsurat i lemleri yapmaya kabul edilen ve yetkileri Borsa Bülteni’nde
yayınlanan Borsa üyeleridir. Yetkili Borsa üyelerine onay verilirken, üyelerin merkez dı ında
hangi ubelerde küsurat i lemi yapabilecekleri de gösterilir. Yetki alan üyelerin i lem
yapacakları merkez ve ubeleri Borsa Bülteni’nde yayınlanır.
Borsa dı ı küsurat i lemleri MKB’deki pazarlarda i lem gören tüm Eski (E) ve Yeni (Y) özellik
kodlu hisse senetleri üzerinde yapılabilir. Üyeler i lem yapacakları hisse senetlerini Borsa’ya
bildirirler. Bildirilen hisse senetleri bir aydan kısa bir süre içinde de i tirilemez.
Bir hisse senedinin MKB’de Yeni (Y) sırasının açık oldu u süre boyunca, bu hisse senedini
Borsa dı ı küsurat i lemleri kapsamında bulunduran üyenin de o irkete ait Yeni (Y) özellik
kodlu hisse senetlerinde i lem yapması zorunludur.
Lot altında i lem görecek Yeni Hisse Pazarı sırası, ayrıca bildirimde bulunmaya gerek
olmaksızın, MKB’deki pazara paralel olarak açılır ve kapanır.
Üyeler Borsa dı ı küsurat i lemlerini yalnızca mü terileri için gerçekle tirebilirler. Mü terinin
talep etmesi halinde, kar ılanmayan her emir için, müteselsil numaralı, emrin verildi i saat,
18
dakika bilgilerini içeren ve hisse senedi adı, alı satı , fiyat ve miktar bilgilerinin yer aldı ı
“Mü teri Emir Formu” mü teriye verilir. lem olması durumunda, üye aynı bilgileri içeren alım
satım bordrosu düzenler. lem tutarının yuvarlanmak suretiyle sıfır (0) olmasına neden olacak
miktarlardan emir girilemez. Yetkili üyeler, i lem tutarlarında yuvarlamalara yol açan emir
giri lerine hisse senedi ve/veya hesap bazında sınırlama getirebilirler.
Borsa dı ı küsurat i lemlerinde bir hisse senedinin i lem görebilece i en yüksek ve en dü ük

fiyat, birinci seans sonundan ikinci seans sonuna kadar yapılan i lemlerde o günkü ikinci seans
için Borsa’da olu an fiyat marjı, ikinci seans sonundan ertesi seans sonuna kadar yapılan
i lemlerde ise, bir sonraki ilk seans için olu an fiyat marjı dahilinde olmalıdır.
Gözaltı Pazarı’nda ise bir hisse senedinin i lem görebilece i en yüksek ve en dü ük fiyat, her
gün seans bitiminde olu acak a ırlıklı ortalama fiyata göre, bir sonraki seans için olu an fiyat
marjı dahilinde olmalıdır.
Alı satı fiyatları arasındaki maksimum fark, tüm hisseler için %5’tir. Ancak, Borsa’da 0,01 YTL
fiyat adımının geçerli oldu u hisse senetlerinde, Borsa’da olu mu marj dahilinde kalmak
kaydıyla, alı -satı fiyat farkı %10’a kadar geni letilebilir.
Bir hisse senedinin çe itli nedenlerle fiyat marjının serbest bırakılması durumunda, o hisse
senedinde marj olu uncaya kadar borsa dı ı i lem yapılmaz.
Günlük olarak uygulanmak üzere, üyeler, mü teri emri bulunması ko uluyla, her hissede alı ve
satı ta Borsa Hisse Senetleri Piyasası’nda maksimum lot miktarı 250, 500, 1.000 ve 2.500
olarak belirlenen hisse senetlerinde 100 lotluk, maksimum lot miktarı 5.000 ve üzerinde
belirlenen hisse senetlerinde ise 250 lotluk tavan içinde, minimum alı yaptı ı miktar kadar
satı , satı yaptı ı miktar kadar alı yapmak zorundadır.
Lot altı i lemi yapmaya yetkili üyelerin nezdlerinde bulunan her bir hesap adına yapılacak alım
satım toplamı, günlük bazda 5.000.-YTL ile sınırlandırılmı tır. Bu sınır, gerekti inde MKB
Yönetim Kurulu’nun teklifi ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayı ile yeniden belirlenebilir.
Borsa dı ı küsurat i lemlerde, hisse senetlerinin teslimi ve bedellerinin ödenmesi aynı anda
yapılır. Ancak (Y) özellik kodlu Yeni hisse senetlerinin fiziki teslimatı ya da virmanı talep
edildi inde bu talep üye tarafından MKB Takas ve Saklama Bankası A. . (Takasbank)
imkanları dahilinde kar ılanabilecektir.
Yetkili üyeler, Borsa dı ı küsurat i lemlerinden dolayı mü terilerinden kurtaj talep edemezler.
Üyeler bu i lemler üzerinden, hisse senedi kurtaj tarifesi esas alınarak hesaplanacak Borsa
payını di er Borsa payları ile birlikte öderler.
Borsa dı ı küsurat i lemleri için gerekli ek teminat tutarı 50.000.-YTL’dir. Borsa dı ı küsurat
i lemi yapma yetkisi alan üyeler, i leme ba lama tarihinden en az be i günü önce ek teminat
tutarının tamamını TC Merkez Bankası nezdinde bulunan Borsa Ba kanlı ı hesabına yatırmak
zorundadırlar.
lemler, yetkili Borsa üyeleri tarafından i lemi takip eden gün saat 10:00’a kadar tescil
ettirilmek üzere disketle Borsa’ya gönderilir. Borsa yönetimi, hisse bazında gerçekle en
i lemlere ait bilgileri, i lem gününü izleyen ilk i günü Borsa bülteninde yayınlar.
19
Borsa dı ı küsurat i lemlerinde alınıp satılan hisse senetlerinin SPK ve MKB mevzuatının ilgili
maddelerinde belirtilen nitelikleri ta ımasından ya da eksik veya sahte olmasından satan yetkili
üye sorumludur.
3.2.5) Tek Üyenin Taraf Oldu u lemler
Üye tarafından girilen emir yine aynı üyenin pasif (beklemekte olan) emri ile kar ıla tı ında,
sistem emri çapraz emir dosyasına aktarır ve Borsa Yönetim Kurulunca belirlenen süre kadar
beklemeye alır. (Bu süre 18.07.2000 tarih ve 140 no’lu Genelge ile 24 Temmuz 2000 tarihinden
itibaren bir dakika olarak uygulanmaktadır). Belirlenen süre içinde ba ka bir üyenin aynı fiyat
seviyesinde emri gelmez ise, bu sürenin sonunda sistem çapraz i lemi gerçekle tirir ve i lem
tescil edilir.
Bekleme süresi dahilinde bir ba ka üyenin aynı fiyat seviyesinde aktif emri gelir ise;
a. Pasif miktar, üyenin ve di er üyenin emir toplamlarına e it ise, miktar %50 oranında üyeler
arasında payla tırılır.
b. Pasif miktar, üyenin ve di er üyenin emir toplamlarından büyük oldu u takdirde;
i) Üyenin emri di er üyenin emir miktarından büyük ise, di er üyenin miktarı kadar e it
olarak e le ir, kalan kısım beklemeye devam eder.
ii) Üyenin emri di er üyenin emir miktarından küçük ise, üyenin emrinin tamamı kar ılanır,
di er üyenin istedi i miktar kalan pasif emir miktarı ile e le tirilir.
c. Pasif miktar, üyenin ve di er üyenin emir toplamlarından küçük oldu u takdirde;
i) Her iki üyenin emir miktarları e it ise, pasif emir miktarı %50 oranında üyeler arasında
payla tırılır.
ii) Üyenin emri di er üyenin emir miktarından büyük ise di er üyenin miktarı kadar e it
i lem yaptırılır, kalan miktar için çapraz i lem bekleme süresi devam eder.
iii) Üyenin emri di er üyenin emir miktarından küçük ise, üyenin emrinin tamamı kar ılanır,
di er üyenin istedi i miktar kalan pasif emir miktarında kalan miktar kadar e le tirilir.
Çapraz i lemlerde payla tırılacak miktar tek sayı ise, her zaman bir fazlası aynı üyeyle
e le tirilir. Çapraz i leme konu olan miktar bir lot ise, bekleme süresi içinde gelen di er bir
üyenin aynı fiyat seviyesindeki emri ile e le tirilir.
3.2.6) Emirlerde Geçerlilik Süresi
3.2.6.1) Günlük Emir
“Günlük Emir” olarak adlandırılmasına ve günde iki seans olmasına ra men, yalnızca verildi i
seans sonuna kadar sistemde i lem görmek üzere bekleyebilen emir türüdür, Seans sonuna
kadar i lem görmezse, iptal edilecektir. Sistem, aksi belirtilmedikçe, bütün emirleri günlük emir
olarak kabul edecektir. Emrin kısmen kar ılanması durumunda, geriye kalan kar ılanmamı
20
miktar seans sonuna kadar bekletilecek ve yine kar ılanmamı sa, sistem tarafından iptal
edilecektir.
3.2.6.2) Kalanı ptal Et
Emre ili tirilen bu ko ul, emrin mümkün olan miktarının kar ılanması ve kalan kısmın da iptal
edilmesi anlamına gelmektedir. Kar ı emir, aynı üye tarafından verilmi se veya emir
bulunmuyorsa, söz konusu emir iptal edilecektir. Limit fiyatlı bir emir, temsilci tarafından K E
(Kalanı ptal Et) tu una basıldı ında, Kalanı ptal Et emri haline gelir.
Ayrıca bu tür emirlere fiyat sınırı da verilebilir, o zaman verilen fiyat seviyesine kadar, o fiyat
dahil olmak üzere, mümkün oldu u kadar i lem görecektir. Miktarın tamamı kar ılanmamı sa
kalan miktar iptal edilecektir. Bu emir türü de özel limit fiyatlı emir olarak adlandırılmı tır.
3.2.6.3) Tarihli Emir
Emrin, kar ılanmak üzere belirli bir tarihe kadar sistemde durmasını sa lar. lk seans TAR
olarak "1" (bir) girildi i takdirde emir (marj ya da adım dı ı kalmamı , i lem görmemi veya
kısmen i lem görmü se) ikinci seansta da geçerli olacaktır. Ancak ikinci seansta da e le mez
ise gün sonunda iptal edilecektir. 2’nci Seans içinde verilecek 1 günlük emir sadece 2’nci Seans
için geçerli olacak ve gün sonunda iptal edilecektir.
Mevcut uygulamada; 16 Kasım 1998 tarihinden itibaren emrin maksimum geçerlilik süresi 1
i günüdür. Verilen tarihli emrin fiyatı, geçerlilik süresi içinde, ikinci seansta marj dı ında kalırsa
emir sistem tarafından iptal edilir.
Tarihli bir emir, bölündü ü veya iyile tirildi i zaman verilen tarih geçerli olur. Tarihli bir emrin
miktarı artırılamaz. Tarihli emirlerde, süre azaltılabilir ancak artırılamaz. Günlük bir emir tarihli
bir emre dönü türülemez ancak, tarihli bir emir günlük emre çevrilebilir.
4) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE LEM GÖRME
4.1) Kotasyon Ve Halka Arz
4.1.1) Kotasyonun Tanımı
Kotasyon, menkul kıymetler borsalarındaki sürekli i lem görmesi talep edilen sermaye piyasası
araçlarının ilgili borsa yönetmeliklerindeki artları ta ımaları durumunda ilgili Pazar listesine
kayıt edilmesi ve i lem görmesinin kabul edilmesidir.
Menkul kıymetler borsalarında alım satıma konu olabilecek sermaye piyasası araçlarının, ilgili
borsa yönetmeli inde i leyi esasları belirlenen pazarlara kote edilmi olması arttır. Bir
ortaklı ın borsa kotuna alınan sermaye piyasası aracı, kota alındı ı ilgili pazarda i lem görür.
Menkul kıymetler borsalarında, sahiplerine ortaklık veya alacaklılık hakkı veren menkul
kıymetler ve di er sermaye piyasası araçları ilgili borsa pazarına kote edilip sürekli i lem
görebilir. Kote edilmeyen menkul kıymetler ise olu turulan özel pazarlarda (Kot dı ı pazar)
i lem görebilir.
21
Bir ortaklı ın, borsanın bir pazarına kote edilecek sermaye piyasası araçlarının sahiplerine e it
haklar vermesi gerekir. Yönetime katılma, yönetim kuruluna üye seçme, oy kullanma, kardan
pay alma, tasfiyeden pay alma bakımından farklı haklara sahip ortaklık hakkı ta ıyan menkul
kıymetler aynı i lem bölümünde i lem göremez.
4.2) stanbul Menkul Kıymetler Borsası’ nda Genel Kotasyon Esasları
Menkul kıymetlerin borsa kotuna alınması ve menkul kıymetlerin Borsa’da i lem görmesi ile ilgili
yapılan ba vuruların incelenmesi ile hisseleri i lem gören irketlerin izlenmesi ba lıca kotasyon
faaliyetleridir. Ayrıca MKB.’nda menkul kıymetlerin i lem görece i pazarların olu turulması ve
i lem gören menkul kıymetlerin sa lıklı bir piyasada alınıp satılmasını sa layacak ve fiyatlarını
etkileyebilecek önemli bilgilerin ve geli melerin takibi ve kamuya duyurulmasına ili kin i lemler
de kotasyon faaliyetlerine paralel olarak yürütülmektedir.
Menkul kıymetlerin Istanbul Menkul Kıymetler Borsası kotuna alınması, kotta kalması, kottan
geçici ve sürekli çıkarılması, Borsa pazarlarında i lem görmesi ve i lemlerin sürekli veya geçici
olarak durdurulması esaslarını düzenlemek; menkul kıymetlerin sa lıklı ve etkin bir piyasada
açıklık ve dürüstlük içinde i lem görmesini sa lamak üzere menkul kıymetleri Borsa kotunda
bulunan ve/veya Borsa Pazarlarında i lem gören ortaklıkların uyması gereken kurallar ile
Borsa' ya verilmesi gereken bilgi ve belgeleri belirlemek amacıyla çıkarılan Istanbul Menkul
Kıymetler Borsası Kotasyon Yönetmeli i 24 Haziran 2004 tarih ve 25502 sayılı Resmi
Gazete' de yayımlanarak yürürlü e girmi tir.
4.2.1) Tanımlar
Ortaklık:
Menkul kıymetleri Borsa kotuna alınmı veya alınacak ve/veya Borsa pazarlarında i lem gören
veya görecek anonim ortaklıkları,
Mali Tablo:
Hisse senetleri borsada i lem gören ortaklıklar için geçerli olan SPK’nun muhasebe
düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanan ayrıntılı bilanço, gelir tablosu ve di er tabloları,
lk Kotasyon:
Ortaklık hisse senetlerinin ilk kez Borsa kotuna alınmasını, ortaklı ın borçlulu u temsil eden
menkul kıymetlerinin Borsa kotuna alınmasını,
lave Kotasyon:
Ba vuru tarihinde Borsa kotunda hisse senetleri bulunan ortaklı ın sermaye arttırımı nedeniyle
ihraç etti i yeni hisse senetlerinin kotasyon i lemini,
Halka Açıklık Oranı :

Halka açık hisselerin nominal de erleri toplamının, tüm hisselerin toplam nominal de erine olan
oranını,
22
Halka Açıklık:
IMKB Kotasyon Yönetmeli i’nin uygulanması bakımından;
a) Ortaklık sermayesinin veya toplam oy haklarının en az %10'

una sahip gerçek ve tüzel ki i
ortakların,
b) Ortaklık yönetim ve denetim organlarında görevli pay sahibi ki ilerin,
c) Ortaklıkta genel müdür, genel müdür yardımcısı, bölüm müdürü ya da benzer yetki ve
sorumluluk veren di er unvanlara sahip yöneticilerin,
d) (a), (b) ve (c) bentlerinde belirtilen hissedarlar ile birinci dereceden akrabalık ili kisi bulunan
ki ilerin,
e) Sermaye ya da toplam oy hakkı içinde %10' dan az paya sahip olmakla birlikte, (a) bendinde
belirtilen tüzel ki i ortaklar ile aynı holding, grup ya da topluluk bünyesinde bulunan tüzel ki i
ortakların,
sahip oldukları hisselerin dı ında kalan hisseler halka açık hisseleri ifade eder. Bu Yönetmeli in
uygulanması bakımından bir ortaklı ın halka açık olarak kabul edilebilmesi için halka açık
hisselerin, hisse senetleri halka arz olunmu anonim ortaklık statüsü için Kanun’da belirtilen
ortak sayısından az olmamak ko uluyla, en az 250 orta ın elinde bulunması zorunludur.
Yukarıdaki bendlerde sayılan gerçek ve tüzel ki ilerin sahip oldu u halka açık olmayan hisseler
ve bu ki ilerle birlikte hareket etti i anla ılan di er gerçek ve tüzel ki ilerin sahip oldukları
hisseler toplu olarak de erlendirilir.
Tüzel ki i ortaklar içindeki, kurumsal yatırımcı olarak kabul edilen, Türkiye’de veya dı arda
yerle ik yatırım ortaklıkları, fonları, özel emeklilik kurulu ları ve SPK’ca kurumsal yatırımcı
oldu u kabul edilen di er tüzel ki ilerin sahip oldu u paylar halka açık hisse kabul edilir.
IMKB Saklama Merkezi:
Istanbul Menkul Kıymetler Borsası Takas ve Saklama Bankası Anonim irketi’ni veya Yönetim
Kurulu’nca belirlenen ve Sermaye Piyasası Kurulu’nca onaylanan di er takas ve saklama
kurulu unu ifade eder.
4.2.2) Kotasyona Konu Olacak ve Borsa'da lem Görecek Menkul Kıymetler ( MKB
Kotasyon Yönetmeli i Madde 6)
Borsa'da, ortaklık hakkı veya alacaklılık hakkı sa layan ve SPK tarafından menkul kıymet
olarak kabul edilen sermaye piyasası araçları kote edilebilir.
Bu Yönetmelik ile kotasyon esasları düzenlenen menkul kıymetler dı ında kalan di er menkul
kıymetlerin kotasyonu ile ilgili esas ve usuller, SPK'
nın onayı ile Yönetim Kurulu tarafından
belirlenir.
23
Menkul kıymetlerin Borsa' da i lem görmeleri esastır. Bir ortaklı ın halka arz edilmi hisse
senetleri, esas olarak aynı i lem sırasında i lem görür. Ancak, ortaklı ın halka arz edilmi farklı
haklara sahip hisse senetleri bulunuyor ise, Yönetim Kurulu’nun kararıyla birden fazla i lem
sırası açılabilir.
Bir menkul kıymetin ilgili pazara kabulüne, ihraçcı kurulu un veya elinde sözkonusu menkul
kıymetten Yönetim Kurulu’nca tespit edilecek asgari miktarda bulunduran borsa üyeleri ile ilgili
menkul kıymetin halka arzına aracılık hizmeti veren aracı kurulu un ba vurusu üzerine Yönetim
Kurulu karar verebilir. Aracı kurulu larca kotasyon ba vurusu yapılmı ise ilgili ortaklık gerekli
tüm bilgi ve belgeleri Borsa’ya vermekle ve kotasyon ücretlerini zamanında ödemekle
yükümlüdür.
4.2.2.1) Kota Alınmı Menkul Kıymetlerin lem Görmesi ( MKB Kotasyon Yönetmeli i
Madde 7)
Borsa' da kota alınmı menkul kıymetler için Yönetim Kurulu kararı ile hisse senedi pazarı, tahvil
pazarı ve di er menkul kıymet pazarları te ekkül ettirilebilir. Te ekkül ettirilen pazarlar ve
buralarda i lem görecek menkul kıymet türleri Borsa bülteninde ilân edilir. Pazarlar te ekkül
ettirildikleri usule göre kaldırılabilir.
Kot içi pazarda i lem gören menkul kıymetler, bu Yönetmelik'te düzenlenen, kottan çıkarmayı
gerektiren durumların olu ması halinde, Yönetim Kurulu kararı ile geçici veya sürekli olarak
i lem görmekten men edilebilir. Yönetim Kurulu' nun i lem gören menkul kıymetlerin kottan
geçici çıkarılmasına ili kin kararında aksine hüküm yok ise, bu menkul kıymetler kot dı ı
pazarda i lem görür. Kottan geçici çıkarma süresi doldu unda, sözkonusu menkul kıymetler
tekrar kot içi pazarda i lem görmeye ba lar.
4.2.2.2) Kota Alınmamı Menkul Kıymetlerin Borsa'da lem Görmesi ( MKB Kotasyon
Yönetmeli i Madde 27)
Borsa'da Yönetim Kurulu' nun kararı ile kota alınmamı veya kottan çıkarılmı menkul
kıymetlerin i lem görece i pazarlar te ekkül ettirilebilir. Bu pazarlarda kottan çıkarılmı menkul
kıymetler ile SPK kaydına alınmı ancak kota alınmamı menkul kıymetler i lem görürler.
Hisse senetleri kot dı ı pazarda i lem gören ortaklıkların sermaye artırımları nedeniyle ihraç
edecekleri hisse senetlerinin kot dı ı pazar kaydına alınmasında da bu Yönetmeli in ilave
kotasyon zorunlulu u hükümleri uygulanır.
Kot dı ı pazarda i lem gören menkul kıymetler, bu Yönetmeli in 24’üncü maddesinin b, c, d, e,

f, h, i, j, k, m, n ve p bendi hükümleri dikkate alınarak Yönetim Kurulu kararı ile geçici veya
sürekli olarak i lem görmekten men edilebilirler.
4.2.2.3) lave Kotasyon Zorunlulu u ( MKB Kotasyon Yönetmeli i Madde 11)
Hisse senetleri Borsa kotunda bulunan ortaklıkların bedelli ve/veya bedelsiz sermaye artırımları
nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetlerinin da ıtım tarihinin Borsa’ya bildirilmesi, bu
Yönetmeli in uygulanması bakımından ilave kotasyon ba vurusu olarak kabul edilir. Bu
ortaklıkların sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetleri, sermaye artırımının
24
tamamlandı ına ili kin belgeler ile bilgi formu dı ında, bu Yönetmeli in 9’uncu ve 10’uncu
maddelerinde belirtilen bilgi ve belgelerin verilmesi gerekmeksizin ve bu Yönetmelik’te yer alan
kotasyon artları aranmaksızın Borsa kotuna alınır. Sermaye artırımının tamamlandı ına ili kin
SPK’dan alınan belge veya Ticaret Sicili tescil belgesi, alındıktan sonra bilgi formu ile birlikte 2
i günü içerisinde Borsa’ya gönderilir.
Hisse senetleri Borsa kotunda bulunan ortaklıkların sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri
hisse senetleri, ortaklara da ıtım tarihinden itibaren ilgili düzenlemeler çerçevesinde Borsa’da
i lem görmeye ba lar.
4.2.3) Kotasyon artları
4.2.3.1) Ortaklık Haklarını Temsil Eden Menkul Kıymetlerin lk Kotasyonu ( MKB

Kotasyon Yönetmeli i Madde 13)
Ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetlerin ilk kotasyonunda a a ıdaki artlar aranır.
Ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetler, ilk kotasyon eklinde kote ediliyor ise;
ba vurunun, ba vuru tarihine kadar ihraç edilmi bu tür menkul kıymetlerin tamamını
kapsayacak ekilde yapılmı olması ve ortaklı ın;
a) Son 3 yıl ve ilgili ara dönem dahil olmak üzere mali tablolarının ba ımsız denetimden geçmi
olması,
b) Kurulu undan itibaren en az 3 takvim yılı geçmi olması,ve son 3 yıllık döneme ili kin mali
tablolarının yayınlanması,
c) Ba vuru tarihinden önceki son 2 yıla ili kin mali tablolarına göre (halka arz edilen hisse
senetlerinin piyasa de erinin en az 33.000.000.-YTL veya halka açıklık oranının %35 olması
halinde son 1 yılda) vergiden önce kâr etmi olması,
d) Ba ımsız denetimden geçmi son bilançosundaki özsermayesinin en az 11.000.000.-YTL

olması,
e) Halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa de erinin en az 17.000.000.-YTL ve nominal

de erinin ödenmi ya da çıkarılmı sermayesine oranının en az %25 olması (Bu oranın %25’in
altında olması halinde, halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa de erinin en az 33.000.000.-
YTL olması),
f) Finansman yapısının faaliyetlerini sa lıklı bir biçimde yürütebilecek düzeyde oldu unun Borsa
yönetimince tespit ettirilmi ve kabul edilmi olması,
g) Esas sözle menin Borsa’da i lem görecek menkul kıymetlerin devir ve tedavülünü kısıtlayıcı
veya senet sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtlar içermemekte olması,
h) Ortaklı ın üretim ve faaliyetlerini etkileyecek önemli hukuki uyu mazlıkların bulunmaması,
i) Borsa yönetimince geçerli kabul edilebilecek durumlar dı ındaki nedenlerle son 1 yıl içinde
üretimine 3 aydan fazla ara vermemi olması, tasfiye veya konkordato istenmemi olması ve
Borsa' ca belirlenen di er benzeri durumların ya anmamı olması,
25
j) Menkul kıymetlerin, piyasadaki mevcut ve muhtemel tedavül hacmi bakımından Borsa

yönetimince önceden belirlenecek kriterlere uygun olması,
k) Kurulu ve faaliyet bakımından hukuki durumu ile hisse senetlerinin hukuki durumunun tabi
oldukları mevzuata uygun oldu unun belgelenmesi,
arttır.
Oydan yoksun hisse senetleri ve imtiyazlı hisse senetleri gibi üzerinde ta ıdı ı haklar
bakımından özelli i bulunan ortaklık hakkı veren menkul kıymetler için Yönetim Kurulu ilâve
artlar isteyebilece i gibi yukarıda belirtilen artlardan bir kısmının aranmamasını da
kararla tırabilir.
Bu maddenin (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen tutarlar, Devlet statistik Enstitüsü’nün yıllık
toptan e ya fiyatları genel endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artı ı oranı dikkate
alınarak Yönetim Kurulu’nca arttırılabilir.
4.2.3.2) Borçlulu u Temsil Eden Menkul Kıymetlerin Kotasyonu ( MKB Kotasyon

Yönetmeli i Madde 16)
Borçlulu u temsil eden menkul kıymetlerin Borsa kotuna alınması için a a ıdaki artlar aranır.
a) Ba vurunun tertibin tamamı için yapılmı olması,

b) hracın nominal tutarının en az 555.000.-YTL olması,
c) hracın tümünün halka arz yoluyla satı a sunulmu olması,
d) Ortaklı ın;
1) Kurulu undan itibaren en az 3 takvim yılı (halka açıklık oranı en az %25 ise 2 yıl) geçmi
olması,
2) En son döneme ait mali tablolarının ba ımsız denetimden geçmi olması,
3) Ba vuru tarihinden önceki ard arda 2 yıla ili kin mali tablolarına göre vergiden önce kâr etmi
olması, (halka açıklık oranı en az %25 ise, en son yılda kâr etmi olması),
4) Ba ımsız denetimden geçmi son bilançosundaki özsermaye toplamının en az 1.100.000.-
YTL olması,
5) Finansman yapısının faaliyetlerini sa lıklı bir biçimde yürütebilecek düzeyde oldu unun
Borsa yönetimince tespit ettirilmi ve kabul edilmi olması,
6) Menkul kıymetlerinin, piyasadaki mevcut ve muhtemel tedavül hacmi bakımından Borsa
yönetimince önceden belirlenecek kriterlere uygun olması,
7) Kurulu ve faaliyet bakımından hukuki durumu ile borçlulu u temsil eden menkul
kıymetlerinin hukuki durumunun tabi oldukları mevzuata uygun oldu unun belgelenmesi,
8) Esas sözle menin Borsa’da i lem görecek menkul kıymetlerin devir ve tedavülünü kısıtlayıcı
veya senet sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtlar içermemekte olması.
Hisse senetleri ile de i tirilebilir tahvillerin kotasyonunda yukarıda sayılan artlara ilave olarak
tahvillerle de i tirilecek hisse senetlerinin bir borsa veya te kilatlanmı piyasaya kote edilmi
olması arttır. Ancak hisse senetlerinin de erine ili kin bir fikir olu turacak yeterli bilgiye
yatırımcıların sahip olduklarına Borsa yönetimince kanaat getirilmesi halinde bu art
aranmayabilir.
26
Bu maddenin (b) ve (d/4) bentlerinde belirtilen tutarlar, Devlet statistik Enstitüsü’nün yıllık
toptan e ya fiyatları genel endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artı ı oranı dikkate
alınarak Yönetim Kurulu’nca arttırılabilir.
4.2.4) Kottan Çıkarma
4.2.4.1) Borsa Kotundan Çıkarmayı Gerektiren Durumlar ( MKB Kotasyon Yönetmeli i

Madde 24)
A a ıdaki hallerde menkul kıymetler kotasyon komitesinin görü ü alınarak veya bu komitenin
teklifi üzerine Yönetim Kurulu kararı ile sürekli veya geçici olarak Borsa kotundan çıkarılabilir.
Yönetim Kurulu, kottan çıkarma kararını vermeden önce ilgili ortaklı ı durumu düzeltmesi için
uyarabilir ve süre verebilir.
a) Ortaklı ın hesap dönemi sonuna ait bilançosunda yer alan dönem zararı ve birikmi zararlar
toplamının, özsermayenin dönem zararı ve birikmi zararlar dı ında kalan di er kalemlerinin
toplamına ula mı olması,
b) Bu Yönetmeli in 9’uncu maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinde belirtilen beyan yazısına
uyulmaması,
c) Kamunun aydınlatılmasında azami özenin gösterilmemesi ve yatırımcıların yatırım kararı

almasında etkili olacak ve menkul kıymetin piyasa de erinde de i iklik yapabilecek her türlü
bilgi ve belgenin derhal en seri haberle me vasıtasıyla kamuya açıklanmak üzere ilgili
düzenlemeler çerçevesinde Borsa' ya bildirilmemesi ve benzeri konularla ilgili olarak getirilen
düzenlemelere uyulmaması,
d) Borsa yönetimince yapılacak düzenlemelere ve ilgili mevzuata uyulmaması,
e) Ortaklı ın iflasına karar verilmi olması veya Borsa yönetimince geçerli kabul edilebilecek
durumlar dı ındaki nedenlerle faaliyetlerinin 3 aydan uzun bir süre için durdurulmu olması,
f) Ortaklı ın, tasfiye veya süre dolma gibi herhangi bir nedenle sona ermesi,
g) Ortaklı ın, borçlarını ödemekte güçlük içerisine girmi veya finansman sıkıntısına dü mü ya
da konkordato mühleti talep etmi olması,
h) Ortaklı ın Borsa' ya ödemekle yükümlü oldu u ücretleri ödememesi ya da aleyhine yapılan

icra takibinin sonuçsuz kalması,
i) Ortaklı ın esas faaliyetini sürdürebilmesi için gerekli izin, lisans, yetki belgesinin iptal edilmesi
veya ortadan kalkması,
j) Türk Ticaret Kanunu kapsamında ortaklı ın, aktiflerinin satı fiyatları esas olmak üzere
düzenlenen ara bilançosuna göre sermayesinin 2/3'
ünü yitirmesi,
k) Borsa'
ya sunulan ara dönemler de dahil olmak üzere son iki döneme ait ba ımsız denetim
raporunun (sınırlı, sürekli, özel) olumsuz görü içermesi veya görü bildirmekten kaçınılması,
27
l) Her türlü yangın, do al afetler, harp hali, terör faaliyetleri üretim faktörlerinin 2/3'
ünün
faaliyetten çıkması ve benzeri nedenlerle ortaklık faaliyetlerini önemli ölçüde etkileyecek
geli melerin ya anması,
m) Ortaklı ı temsile yetkili ki ilerin veya ortaklık yönetiminde söz sahibi ki ilerin, öncelikle
Borsa' ya verilmesi gereken bilgi ve belgeleri, Borsa' ya vermeden önce Borsa dı ındaki üçüncü
ki ilere, basın-yayın kurulu larına ve di er ki i, kurum veya kurulu lara vermi olması,
n) Borsa kotunda bulunan borçlanma senetlerinin itfa edilmesi ya da bakiyesinin talep

edilmemi kıymetlerden olu ması, ortaklı ın vadesi dolan borçlanma senetlerini ödeyememesi
ya da faizlerini zamanında ödeyememesi veya borçlanma senedi sahiplerinin haklarını
kullanmalarına engel olabilecek i lemler yapması,
o) Menkul kıymetin piyasa de erinin, nominal de erinin çok altına dü mesi veya i lem hacmi ya
da i lem sıklı ının genel ortalamaların çok altına inmesi veya i lem görmesinin sürekli ya da
geçici olarak durdurulması,
p) Borsa'ca veya Borsa tarafından görevlendirilenlerce istenecek bilgilerin verilmemesi veya

eksik veya gerçe e aykırı bilgi ve/veya belge verilmesi, defter ve belgelerin bu görevlilere ibraz
edilmemesi, saklanması, yok edilmesi veya Borsa görevlilerinin görevlerini yapmalarının
engellenmesi.
4.2.4.2) Ortaklı ın Kendi ste i le Menkul Kıymetlerin Borsa Kotundan Çıkarılması

( MKB Kotasyon Yönetmeli i Madde 25)
Ortaklıklar, Borsa kotunda bulunan menkul kıymetlerinin kottan çıkarılması iste iyle ba vuruda
bulunabilirler.
Kottan çıkarılması talep edilen menkul kıymetler Borsa' da i lem görüyor ise; Borsa Yönetim
Kurulu kottan çıkarma kararı verirken ilgili ortaklıktan, yatırımcıların ma duriyetlerinin önlenmesi
amacıyla bir takım tedbirler almasını art ko abilir. Herhalûkarda, menkul kıymetlerin ihraçcı
ortaklıkların iste i ile Borsa kotundan çıkarılması için Borsa Yönetim Kurulu nihai karar
merciidir.
4.2.4.3) Geçici veya Sürekli Kottan Çıkarılan Menkul Kıymetlerin Tekrar Borsa Kotuna
Alınmaları ( MKB Kotasyon Yönetmeli i Madde 26)
Sürekli olarak Borsa kotundan çıkarılmı menkul kıymetlerin Üçüncü Bölüm' de belirtilen
kotasyon artları gözönüne alınarak tekrar Borsa kotuna alınmalarına Yönetim Kurulu karar
verebilir. Sürekli olarak Borsa kotundan çıkarılan menkul kıymetlerin tekrar Borsa kotuna
alınabilmesi için Yönetim Kurulu'
nca, belli bir süre geçmi olma artı aranabilir.
Borsa kotundan geçici olarak çıkarılmı menkul kıymetlerin tekrar Borsa kotuna alınabilmesi
için, öncelikle kottan çıkarma kararına esas te kil eden nedenlerin ortadan kalkmı olması,
Yönetim Kurulu' nun çıkarma kararında süre ve artlar yer almı ise, bu artların yerine
getirilmi olması ve verilen sürenin dolmu olması gerekir.
28
Yönetim Kurulu, geçici kottan çıkarma kararını, süre sonunda tekrar inceleyerek geçici kottan
çıkarma süresini uzatmaya veya sürekli çıkarmaya dönü türmeye karar verebilir.
Borsa' da i lem görmekte iken yeterli i lem hacmine sahip olmaması veya belli bir süre i lem
görmemesi nedeniyle kottan çıkarılan menkul kıymetlerin tekrar i lem görmesi ve kote edilmesi
için, yeterli pazar derinli i ile gerekli i lem hacmini do urabilece i ve tedavül kabiliyeti
olabilece i hususunda Yönetim Kurulu, ortaklıkça kendisine sunulan bilgi, belge ve gerekçelerin
yeterli oldu una karar vermi olmalıdır.
Yönetim Kurulu, Borsa kotuna tekrar alınacak menkul kıymetlerin bu Yönetmeli in 13’üncü
maddesinin ikinci fıkrasının (e) bendinde belirtilen miktardan a a ı olmayacak ekilde MKB
Saklama Merkezi' ne depo edilmesini art ko abilir.
4.3) Halka Arz ve Borsa’da I lem Görme
Bir irketin hisse senetlerinin Borsa’da i lem görebilmesi için öncelikle hisse senetlerinin halka
arz edilmi olması gereklidir. Bu bölümde sadece irketler açısından Borsa’da i lem görme
ba vurusundan önce hisselerini nasıl halka arz edecekleri özet olarak verilmi tir.
4.3.1) irketler ve Halka Arz
Sermaye Piyasası Kanunu açısından, halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması
için her türlü yoldan halka ça rıda bulunulmasını; halkın bir anonim ortaklı a katılmaya veya
kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya te kilatlanmı di er
piyasalarda devamlı i lem görmesini; SPK’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye
artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satı ını ifade eder.
Hisse senetlerini halka arz etmek suretiyle halka açılan ve hisse senetleri Borsa'
da i lem gören
irketler, halka arz yoluyla bir yandan sermayenin tabana yayılmasını sa lamakta, di er yandan
alternatif finansman yöntemleri arasında en ucuz kaynak niteli inde olan fonlar ile yeni
yatırımlara girebilme olana ına kavu makta, tasarrufçunun atıl fonlarını aktif hale getirmekte,
kısa vadeli fonların uzun vadeli fonlara dönü mesini sa lamaktadırlar. Halka açılan irketlerin
kurumla ma süreci hızlanmakta ve modern yönetim tekniklerine daha kısa süre içinde
kavu abilmektedirler.
Halka açık irketlerin hisse senetlerinin Borsa' da i lem görmesi gerek irkete gerekse irket
ürünlerine yaygın tanınma ve prestij avantajı sa lamaktadır.
Borsa'da i lem görme ile birlikte irket yabancılar tarafından tanınmı olaca ından irketin
ürünlerine yeni pazarlar açılarak ihracatında artı sa lanabilecektir. Ayrıca yurtdı ı kurulu larla
ortak giri imlerde (Joint Venture vb.) bulunmada halka açıklık ve Borsa' da i lem görme çok
önemli bir referans te kil etmektedir.
Ayrıca, irket hisse senetleri likidite imkanı kazandı ından, hisse senetlerinin organize
pazarlarda istenilen zamanda, gerçek arz ve talebe göre olu an fiyatlardan alınıp satılabilmesi
imkanı do maktadır.
29
Di er yandan, hisse senetlerinin Borsa’da i lem görmesi ile birlikte irketlerin hisse senetleri
bankalar ve benzeri kurumlarca teminat olarak kabul edilebildi inden bankacılık kesiminden
daha fazla kaynak temini mümkün hale gelmektedir.
Halka açılacak irketlerin izleyecekleri yasal prosedür ilerideki bölümlerde kısaca açıklanmı tır.
4.3.1.1) Halka Arz Yöntemleri
Esas olarak, halka açılmada üç yöntem izlenebilir.
a) Mevcut Hissedarların Sahip Oldu u Hisse Senetlerinden Bir Kısmını Borsa'da veya
Borsa Dı ında Halka Arz Etmeleri
Bu yöntemde, ortaklıklardaki mevcut hissedar/hissedarlar sahip oldukları hisse senetlerinden

bir kısmını do rudan Borsa'
da veya Borsa dı ında halka arz edebilirler.
Bu tür halka arzlar, Sermaye Piyasası Kurulu'nun Seri:I, No:26 sayılı "Hisse Senetlerinin Kurul
Kaydına Alınmasına ve Satı ına Ili kin Esaslar Tebli i " ile düzenlenmi tir.
Özelle tirme kapsamında olanlar dahil ve hisse senetleri daha önce halka arzedilmemi
ortaklıklarda, hissedarların sahip oldukları hisse senetlerini halka arz edebilmeleri için hisse
senetlerinin,
a- Belli bir tertip ve guruba dahil olmaları halinde o tertip ve gruptaki tüm hisse senedi
bedellerinin; aksi takdirde ortaklık sermayesinin tamamının ödenmi olması,
b-Rehin veya teminata verilmek suretiyle devir veya tedavülünü kısıtlayıcı ve senet sahibinin
haklarını kullanmasına engel te kil edici kayıtların olmaması zorunludur.
b) Sermaye Artırımı Yoluyla Hisse Senetlerinin Halka Arzı
Bu ekildeki halka açılmada ortaklık;
a) Sermaye artırımı yaparak yeni ihraç edece i hisse senetlerinden bir kısmını ya da tümünü
rüçhan haklarını (mevcut hissedarların yeni pay alma haklarını) kısıtlayarak Borsa' da veya
Borsa dı ında halka satabilir.
b) Sermaye artırımında ortaklarca rüçhan hakları kullanıldıktan sonra kalan hisse senetlerini
Borsa'da veya Borsa dı ında halka arz edebilir.
Bu tür halka arzlar, Sermaye Piyasası Kurulu'nun Seri:I, No:26 sayılı "Hisse Senetlerinin Kurul
Kaydına Alınmasına ve Satı ına Ili kin Esaslar Tebli i " ile düzenlenmi tir. Ön artlar;
Halka açık olmayan ortaklıklar, yapacakları sermaye artırımlarında, ortakların yeni pay alma
haklarını kısmen veya tamamen kısıtlayarak hisse sentlerini halka arz edebilirler. SPK’na
ba vuru öncesinde a a ıdaki i lemler yapılır.
a- Yönetim kurulu esas sözle menin sermaye maddesinin de i ikli ini içeren madde tadil
tasarısını hazırlayarak, madde de i ikli i için SPK onayını alır.
30
b- TTK hükümleri dahilinde genel kurulca sermayenin artırılmasına ve yeni pay alma haklarının
sınırlandırılmasına ili kin karar alınır.
c) Sermaye Artırımı Yoluyla Hisse Senetlerinin Halka Arzı Ile Mevcut Hissedarların Sahip
Oldu u Hisse Senetlerinden Bir Kısmını halka Arz Etmesinin Birlikte Yapılması.
4.3.1.2) Hisse Senetlerinin Halka Arzında Satı Yöntemleri
Tasarruf sahiplerine satı i lemleri, Seri:VIII, No:22 “Sermaye Piyasası Araçlarının Halka
Arzında Satı Yöntemlerine Ili kin Esaslar Tebli i” hükümleri çerçevesinde yerine getirilir. Bu
Tebli e göre halka açılmak üzere hisse senedi satı ı yapacak ortaklıkların “Talep Toplama”
veya “Borsa’da Satı ” yöntemlerinden birisini kullanmaları zorunludur.
Talep Toplama Yöntemi;
Sabit Fiyatla Talep Toplama ve De i ken Fiyatla Talep Toplama, olarak ikiye ayrılır. “De i ken
Fiyatla Talep Toplama Yöntemi’nde asgari bir satı fiyatı tespit edilip, üzerindeki fiyat teklifleri
toplanırken; “Sabit Fiyatla Talep Toplama Yönteminde”, teklifler belirlenmi tek bir fiyattan alınır.
Hisse senetleri satı anında teslim edilece inden, satı tan önce bastırılmı olmaları
gerekmektedir.
Borsa’da Satı Yöntemi;
Bu yöntemde satı , IMKB Yönetmelikleri çerçevesinde yapılmaktadır. Bunun için, asgari 20

i günü önce Borsa’ya ba vurulması gerekmektedir.
4.3.1.3) Satı Fiyatının Belirlenmesi
Satı fiyatı, aracı kurulu ile ortaklık tarafından belirlenir ve bir fiyat aralı ı olarak belirlenerek
hisse senetleri Kurul kaydına alınmı ise, sirkülerin ilanından en az 3 i günü önce satı fiyatı
saptanarak Kurul’a bildirilir.
Satı fiyatı belirlenirken, Borsa’da hisse senetleri i lem gören aynı sektöre ait irketlerin fiyat
kazanç oranları esas alınarak hesaplanmakta, ayrıca indirgenmi nakit akım analizleri gibi
yöntemler kullanılmaktadır. Di er yandan, geçmi yıllara ili kin finansal göstergeler, karlılık
oranları ve gelece e yönelik projeksiyonlara da bakılmaktadır.
4.3.1.4) Ön Talep Toplama
Hisse senetleri Kurul kaydına alınmadan önce belirli bir fiyat aralı ından yatırımcıların olası
talepleri talepte bulunanlar için herhangi bir yükümlülük ve ba layıcılık olu turmaksızın aracı
kurulu lar tarafından toplanabilir.
Ön talep toplama duyuru ilanı veya duyuru ilanı yapılmaksızın toplanabilinir.
31
4.3.1.5) Halka Arzlarda Aracılık
Hisse senetlerinin halka arzında aracı kurulu lar iki ekilde aracılık edebilirler ;bunlar bakiyeyi
yüklenim (underwriting) ve en iyi gayret aracılı ı (best effort) yöntemleridir.
En iyi gayret aracılı ı, Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası arçlarının izahnamede
gösterilen satı süresi içinde satılmasını, satılamayan kısmın ise satı ı yapana iadesini veya
bunları daha önce satın almayı taahhüt etmi üçüncü ki lere satılmasını ifade eder.
Aracılık yüklenimi ise, bakiyeyi yüklenim, tümünü yüklenim veya kısmen tümünü yüklenim
eklinde olmaktadır.
Kısmi aracılık yüklenimde halka arz tutarı ile halka arz oranları dikkate alınarak Tebli ’de
belirtilen tablo çerçevesinde hesaplanmaktadır. Esas sermaye sisteminde bulunan irketlerin
sermaye artırımları suretiyle yapılan halka arzlarda aracılık yüklenimi dı ında kalan kısım için
satınalma taahhütnamesi istenmektedir.
4.3.1.6) Halka Arzlarda lem Yasa ı
Sermaye piyasası araçlarının halk arz yoluyla satı larında; sermaye piyasası araçlarını ihraç ve
halka arz eden ihraççılar ile halka arza aracılık eden aracı kurulu ların yönetim kurulu ba kanı
ve üyeleri, kanuni denetçileri, murahhas müdürleri, genel müdür ve genel müdür yardımcıları ve
görevleri sebebiyle bilgi sahibi olabilecek di er personeli ve bunların e leri ve birinci derecede
kan ve sıhri hısımları sözkonusu sermaye piyasası araçlarını do rudan ve dolaylı olarak satın
alamazlar.
4.3.1.7) Satılamayan Hisse Senetlerinin Aracı Kurulu ça Satın Alınması
Hisse senetlerinin halka arzında aracı kurulu lar iki ekilde aracılık edebilirler ;bunlar bakiyeyi
yüklenim (underwriting) ve en iyi gayret aracılı ı (best effort) yöntemleridir. Ortaklık hisse
senetlerinin sermaye artırımı yoluyla halka arzında; ortaklık esas sermaye sisteminde ise
ortaklar ya da aracı kurulu tarafından satılamayan hisselerin satın alınması konusunda taahhüt
verilmesi gerekmektedir. Bu durumda herhangi bir ortak taahhüt vermemi se aracı kurulu
bakiyeyi yüklenim yöntemiyle aracılık edecektir. Ancak ortak taahhüdü olması durumunda en iyi
gayret aracılı ı ile de aracılık edebilir.
Kayıtlı sermaye sistemine tabi ortaklı ın sermaye artırımı yoluyla halka arzında bakiyeyi
yüklenim yükümlülü ü mevcut de ildir. Satılamayan hisselerin noter kanalıyla iptal edilmesi
mümkündür. Burada hangi yöntemin kullanılaca ı ihtiyaridir. Ancak mevcut orta ın hisselerinin
satı ı yoluyla halka arzda aracı kurulu tarafından satılamayan hisselerin satın alınması
konusunda taahhüt alınması, yani bakiyeyi yüklenim yoluyla aracılık edilmesi arttır.
32
Hisse Senetleri Borsa’da lem Görecek irketin Mali Yükümlülükleri Ve Halka Açılma
Giderleri
Aracılık Yüklenim ve Satı Komisyonu: Halka arza aracılık yapan aracı kurulu a ve/veya
konsorsyum üyelerine önceden yapılan özel anla ma çerçevesinde halka arz edilen hisse
senetlerinin yüklenim miktarı üzerinden yüklenim komisyonu ve da ılım listesine göre fiilen
satı ı gerçekle tirilen tutar üzerinden satı komisyonu ödenir.
Hisse Senetlerinin Kayıt Ücretleri:
SPK. Kayıt Ücreti: hraç edilen ve Kurul kaydına alınacak hisse senetlerinin toplam ihraç de eri
üzerinden SPK.’na %0.2 oranında (binde iki) kayda alma ücreti pe in olarak ödenir.
Finansal Faaliyet Harcı: Kurul Kayıt ücretinin %50’si tutarındadır.
Kota Alma Ücreti: Hisse senetleri Borsa’da i lem görecek irketin i lem görme tarihi itibariyle
daha önce hisse senetleri Borsa kotunda bulunmaması durumunda nominal sermayesi
üzerinden a a ıda yeralan tarifeye göre kota alma ücreti hesaplanır ve tebli tarihinden itibaren
7 gün içerisinde MKB.’na ödenir.
Kota alınan menkul kıymetlerin nominal tutarı üzerinden %0.1 (Bindebir)
Finansal Faaliyet Harcı: Kotasyon ücretlerinin %50’si tutarındadır.
Ba ımsız dı denetim irketi ücreti
Yeni hisse senedi basımı ile ilgili giderler
Halka arz sirkülerinin en az iki gazetede ilanı ile ilgili giderler
4.3.2) Borsa’da I lem Görme Esasları
Halka arzedilen hisse senetlerinin Borsa' da i lem görebilmesi esasları a a ıdaki ekildedir.
• Borsa' ya belli formatta bir dilekçe ile i lem görme ba vurusunda bulunulur.
• Borsa'ca istenen bilgi ve belgeler teslim edilir.
• Borsa uzmanları irket merkez ve üretim tesislerini ziyaret ederler ve yöneticilerle
görü ürler.
• Izahnameye konulmak üzere ilgili mevzuat ve yönetmelik hükümleri çerçevesinde
belirlenen irket hisse senetlerinin Borsa’nın hangi pazarında i lem görece ine dair Borsa
görü ü SPK’na gönderilir.
• Ilgili Müdürlükçe pazar ba vurusu ile ilgili olarak rapor hazırlanır.
• Hazırlanan rapor Yönetim Kurulu' nda görü ülür. Menkul kıymetlerin Borsa' da i lem
görmesi Borsa Yönetim Kurulu' nun olumlu kararına ba lıdır.
• Borsa Yönetim Kurulu' nca Borsa' da i lem görmesi uygun bulunan menkul kıymetlerin i lem
görece i pazar Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.
• Yönetim Kurulu' nun kararı olumlu ise i lem görme tarihi, i lem görece i pazar ve di er
bilgiler Borsa Günlük Bülteni' nde en az bir hafta önce ilan edilir ve belirlenen tarihte hisse
senetleri Borsa' da i lem görmeye ba lar.
33
a - Kota Alma ve Pazar Kayıt Ücreti:
Kota alınan menkul kıymetlerin nominal tutarı üzerinden %0.1 (Binde bir)’ dir.
Pazar kayıt ücreti de, Kota Alma Ücreti ile aynı esaslar çerçevesinde hesaplanarak ilgili
ortaklıklara tahakkuk ettirilir. Ancak Yeni Ekonomi Pazarı’nda i lem görecek hisse senetleri için
pazar kayıt ücreti, kota alma ücret tarifesinin %50’sidir.
Ba lı ortaklıklar ve i tirakler hariç, Kamu ktisadi Te ebbüsleri, genel ve katma bütçeli daireler
ve mahalli idareler tarafından çıkarılmı ve Hazine Müste arlı ı' nın ba lı oldu u Bakanlık' ın
yazılı iste i üzerine Borsa Kotuna alınmı menkul kıymetlerde kota alma ücretinin 1/2' si (yarısı)
alınır.
b - Kotta Kalma ve Kayıtta Kalma Ücreti:
Kotta Kalma ücreti, Kota Alma ücretinin dörtte biri tutarındadır. Kayıtta Kalma ücreti de, Kotta
Kalma Ücreti ile aynı esas ve usuller çerçevesinde hesaplanarak ilgili ortaklıklara tahakkuk
ettirilir.
4.4) Kamunun Aydınlatılması
4.4.1) Genel Anlamda Kamunun Aydınlatılması
Menkul kıymetlerin de erini ya da yatırım kararlarını etkileyebilecek bilgilerin sürekli veya

gerekti inde kamuya açıklanmasıdır.
4.4.2) MKB’nda lem Gören irketlerin Yükümlülükleri
4.4.2.1) Mali Tablolarını Açıklama Yükümlülükleri
Hisse senetleri Borsa pazarlarında i lem gören irketler periyodik olarak mali tablolarını SPK’ya
ve Borsa’ya göndermek zorundadırlar. Bu tabloların dönemi ve gönderilme zamanı a a ıya
çıkarılmı tır.
Mali Tabloların Türü Ba ımsız Denetim Borsa ve SPK’ya

Zorunlulu u gönderilme tarihi
Yıllık Mali Tablolar Var 10 hafta içinde
3 Aylık Mali Tablolar Yok irketler için : 4 hafta
Bankalar için : 6 hafta
6 Aylık Mali Tablolar Var irketler için : 6 hafta
9 Aylık Mali Tablolar Yok irketler için : 4 hafta
4.4.2.2) Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına li kin Esaslar Tebli i’ne Uyma
Gere i
Sermaye Piyasası Kurulu 3794 sayılı Kanunla de i ik 2499 sayılı Kanunun 1 ve 16/A maddeleri
uyarınca, kamunun sürekli aydınlatılması temelinde, sermaye piyasasının açıklık ve dürüstlük
34
içinde i leyi ini sa lamak, tasarruf sahipleri, ortaklar ve di er ilgililerin zamanında

bilgilendirilmesini temin etmek amacıyla, sermaye piyasası araçlarının de erini ve yatırım
kararlarını etkileyebilecek önemli olay ve geli melerde kamuya açıklanacak özel durumları ve
bunların açıklanma esaslarını Seri:VIII, No:39 sayılı Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına
li kin EsaslarTebli i ile düzenlemi tir. Ayrıca özel durum açıklamalarının Borsa’ya gönderilme
ve kamuya duyurulma esasları da Borsa Ba kanlı ı’nın 17.11.2004 tarih ve 216 sayılı “Özel
Durum Açıklamaları ile Di er Açıklamaların Borsa’ya gönderilmesi ve Kamuya Duyurulmasına
li kin Ulusul ve Esaslar” Genelgesi ile düzenlenmi tir.
Bu Tebli e göre a a ıda belirtilen özel durumların ortaya çıkması durumunda irketler ve
ilgililer Tebli ’de belirtilen ve Borsa’nın belirledi i usullerde gerekli açıklamayı Borsa’ya
ula tırırlar. Sözkonusu özel durum açıklamaları i lem saatleri arasında gelmi se Borsa
salonunda ve Borsa Günlük bülteninde yayınlanır.
A a ıda belirtilen özel durumların gerçekle mesi halinde bu tebli de belirtilen esaslar
çerçevesinde kamuya açıklama yapılması zorunludur.
• Faaliyetlerinin tamamı veya bir kısmı sportif faaliyetlerden olu an ortaklıkların özel durum
açıklamaları
• Ortaklı ın sermaye yapısı ve yönetimin kontrolüne ili kin de i iklikler
• Maddi duran varlık alımı, satımı, kiralanması, kiraya verilmesi, ayni sermaye olarak
konulması
• Ortaklı ın faaliyetlerine ili kin de i iklikler
• Ortaklı ın yatırımlarına ili kin de i iklikler
• Ortaklı ın mali yapısına ili kin de i iklikler
• Finansal duran varlıklara ili kin de i iklikler
• dari konulara ili kin de i iklikler
• Di er de i iklikler.
Ayrıca bahse konu Tebli ’de a a ıda belirtilen hususlar düzenlenmi tir.
• Ola andı ı fiyat ve miktar hareketlerine ili kin ortaklıkların açıklama yapma zorunlulu u
• Do rulama yükümlülü ü
• Hisse senetlerinin Borsada satı ına ili kin açıklamalar
• Açıklamanın kapsam ve niteli i
• Görü melere ili kin bildirimler
• Sermaye piyasası araçları Borsa’da i lem gören ortaklıklarca yapılacak açıklamanın ekli
• Di er ortaklıklarca yapılacak açıklamanın ekli
• Hisse senetlerinde i lem yapanların açıklaması
• flas ve tasfiye ile ilgili açıklamaların ekli
• Açıklamaların kamuya duyurulması
• Gizlilik
• Sermaye Piyasası Kurulu’nun yetkisi
35
4.5) IMKB’de Mevcut Hisse Senetleri Pazarları’na Kabul Esasları
4.5.1) Ulusal Pazar
4.5.1.1) Kriterler
irketlerin hisse senetlerinin Ulusal Pazar’da (Kot Içi Pazar) i lem görebilmesi, irketin
kotasyon kriterlerini ta ıması ile mümkün bulunmaktadır.
24.12.2004 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlü e giren Istanbul Menkul Kıymetler
Borsası Kotasyon Yönetmeli i’nin “Kotasyon artları” ba lıklı Üçüncü Bölümünde yer alan
ko ulları ta ıyan irketlerin hisse senetleri Borsa Yönetim Kurulu’nun alaca ı karar
çerçevesinde Ulusal Pazar’da i lem görebilirler.
Hisse senetlerinin Borsa kotuna alınması için gerekli artlar, IMKB Kotasyon Yönetmeli i’nin
13’üncü maddesinde düzenlenmi tir. Bu artlar bu bölümün “Istanbul Menkul Kıymetler
Borsası’nda Genel Kotasyon Esasları” ba lı ı altındaki kısmında belirtilmi tir.
4.5.2) kinci Ulusal Pazar Esasları
4.5.2.1) Amaç
Ikinci Ulusal Pazar' ın amacı, stanbul Menkul Kıymetler Borsası Kotasyon Yönetmeli i’ndeki
kotasyon ko ullarını sa layamayan irketler ile geli me ve büyüme potansiyeli ta ıyan Küçük
ve Orta Ölçekli letmelerin (KOB ) sermaye piyasalarından kaynak temin etmelerine olanak
sa lamak, sözkonusu irketlerden Borsa Yönetim Kurulu' nca Borsa' da i lem görmesi uygun
görülenlerin hisse senetlerine likidite sa lamak ve bu hisse senetlerinin fiyatlarının düzenli ve
effaf bir piyasada, rekabet ko ulları içinde olu masını temin etmektir.
4.5.2.2) lem Görecek Hisse Senetleri Ve Pazara Kabul arti
kinci Ulusal Pazar’da i lem görecek hisse senetlerini belirleme yetkisi stanbul Menkul
Kıymetler Borsası Yönetim Kurulu'
na aittir.
stanbul Menkul Kıymetler Borsası Kotasyon Yönetmeli i' nin 13' ncü maddesinde belirtilen
artları ta ımayan irketler ile Küçük ve Orta Ölçekli letmelerin (KOB ) veya hisse senetleri
kottan çıkarılan irketlerden, Borsa Yönetim Kurulu'
nca geçici veya sürekli olarak kinci Ulusal
Pazar’a alınmalarına karar verilen irketlerin hisse senetleri kinci Ulusal Pazar’da i lem
görebilirler.
Hisse senetlerinin kinci Ulusal Pazar’da i lem görmesi için ba vuruda bulunan irketlerin
Pazar’a kabul artı a a ıda verilmi tir.
A) Sermaye Piyasası Kurulu kaydına alınan ve hisse senetlerinin Borsa' da i lem görmesi için
ba vuruda bulunan irketlerin kinci Ulusal Pazar’a kabul edilebilmeleri için, hisse senetlerinin
tedavülünü engelleyici bir husus bulunmamak kaydıyla, irketin mali ve hukuki durumu,
faaliyetleri, hisse senetlerinin tedavül hacmi gözönüne alınarak, irket hisse senetlerinin kinci
Ulusal Pazar’da i lem görebilmesi için yapılacak de erlendirme sonucunda Borsa Yönetim
Kurulu’nun olumlu karar vermesi gerekmektedir.
36
B) Kot çi Pazar' da i lem görme ko ullarını kaybeden ve hisse senetlerinin Borsa Yönetim
Kurulu' nca geçici veya sürekli olarak kinci Ulusal Pazar’da i lem görmesine karar verilen
irketlerin kinci Ulusal Pazar’a kabulünde yukarıdaki art aranmayabilir.
4.5.2.3) lem Görme Ve Takas Esaslari
Kot çi Pazar'
da (Ulusal Pazar) i lem görme ve takas esasları kinci Ulusal Pazar için de
geçerlidir.
4.5.2.4) kinci Ulusal Pazar’dan Çıkarma
Genel olarak Borsa' da hisse senetleri i lem gören irketler için Sermaye Piyasası ve Borsa
Mevzuatının ilgili hükümleriyle belirlenen yükümlülükleri yerine getirmeyen veya sözkonusu
düzenlemelerde belirtilen durumların olu tu u irketler Yönetim Kurulu kararıyla geçici veya
sürekli olarak kinci Ulusal Pazar’dan çıkarılabilirler.
Borsa Yönetim Kurulu, gerekli gördü ü hallerde, çıkarma kararından önce ilgili kurulu u durumu
düzeltmesi için süre vererek uyarabilir.
4.5.3) Yeni Ekonomi Pazarı Kurulu Ve Çalı ma Esasları
4.5.3.1) Amaç
MKB' nda "Yeni Ekonomi Pazarı" (YEP)’nın olu turulmasındaki amaç telekomünikasyon,
bili im, elektronik, internet, bilgisayar üretim, yazılım ve donanım, medya veya Borsa Yönetim
Kurulu’nca kabul edilecek benzeri alanlarda faaliyet gösteren teknoloji irketlerinin sermaye
piyasasından kaynak elde etmelerini sa lamak ve sözkonusu irketlerin hisse senetlerinin
Borsa' da güven ve effaflık ortamında, organize ikincil piyasada i lem görmesini temin etmektir.
4.5.3.2) lem Görecek Hisse Senetleri Ve Pazara Kabul artı
Yeni Ekonomi Pazarı' nda i lem görecek hisse senetlerini belirleme yetkisi stanbul Menkul
Kıymetler Borsası Yönetim Kurulu'
na aittir.
Sermaye Piyasası Kurulu kaydına alınan ve hisse senetlerinin Borsa' da i lem görmesi için
ba vuruda bulunan, i bu Genelge’de belirlenen sektörlerde faaliyet gösteren irketlerin Yeni
Ekonomi Pazarı’na kabul edilebilmeleri için, hisse senetlerinin tedavülünü engelleyici bir husus
bulunmamak kaydıyla, irketin mali ve hukuki durumu, faaliyetleri, hisse senetlerinin tedavül
hacmi gözönüne alınarak, irket hisse senetlerinin Yeni Ekonomi Pazarı' nda i lem görebilmesi
için yapılacak inceleme ve de erlendirmeler sonucunda Borsa Yönetim Kurulu’nun olumlu karar
vermesi gerekmektedir.
4.5.3.3) lem Görme Ve Takas Esasları
Kot çi Pazar'
da (Ulusal Pazar) i lem görme ve takas esasları Yeni Ekonomi Pazarı için de
geçerlidir.
37
4.5.3.4) Pazar'dan Çıkarma
Genel olarak Borsa' da hisse senetleri i lem gören irketler için Sermaye Piyasası ve Borsa
Mevzuatının ilgili hükümleriyle belirlenen yükümlülükleri yerine getirmeyen veya sözkonusu
düzenlemelerde belirtilen durumların olu tu u irketler Yönetim Kurulu kararıyla geçici veya
sürekli olarak YEP’dan çıkarılabilirler.
Borsa Yönetim Kurulu, gerekli gördü ü hallerde çıkarma kararından önce ilgili kurulu u durumu
düzeltmesi için süre vererek uyarabilir.
4.5.4) Gözaltı Pazarı (GP) Kurulu Ve Çalı ma Esasları
4.5.4.1) Amaç
Gözaltı Pazarı (GP)’nın kurulu amacı, hisse senetleri Borsa’da i lem gören irketler ve/veya
hisse senetleri i lemleri ile ilgili olarak ola an dı ı durumların ortaya çıkması; hisse senetleri
Borsa’da i lem gören irketler tarafından kamunun zamanında, tam ve sürekli olarak
aydınlatılmasına ve mevcut düzenlemelere uyum konusuna gerekli özenin gösterilmemesi;
yatırımcıların haklarının korunması ve kamu yararı gere i hisse senetlerinin Borsa kotundan
ve/veya i lem gördü ü pazardan geçici ya da sürekli çıkarılması sonucunu do urabilecek
geli melerin olu ması nedeniyle irketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması
durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve
zamanında bilgilendirilmesini sa layacak önlemlerle birlikte, hisse senetlerinin MKB
bünyesinde i lem görebilece i organize bir pazar olu turmak ve sözkonusu irketlerin hisse
senetlerine yatırım yapmı tasarruf sahiplerine likidite olana ı sunmaktır.
4.5.4.2) lem Görecek Hisse Senetleri
A a ıda belirtilen durumlardan birinin varlı ı halinde, Borsa’nın di er pazarlarında i lem gören hisse
senetleri, Gözaltı Pazarı (GP)’na alınabilir:
a) lgili irketin kamuya açıklamakla ve Borsa’ya göndermekle yükümlü oldu u bilgi ve belgeleri
göndermemesi; gecikmeli, eksik, yanlı veya yanıltıcı göndermesi ya da Borsa tarafından getirilen
düzenlemelere uymaması,
b) irket ve/veya ilgili pazarda i lem gören hisse senetleri i lemlerine ili kin ola an dı ı durumların
ortaya çıkması,
c) Yatırımcıların haklarının korunması ve kamu yararı gere i, hisse senetlerinin Borsa kotundan
geli melerin olu ması nedeniyle irketin izleme ve inceleme kapsamına alınması,
Yönetim Kurulu, gerekli gördü ü hallerde, hisse senetlerini GP’ye alma kararından önce ilgili
irketi durumu düzeltmesi için uyarabilir ve süre verebilir.
38
4.5.5) Toptan Satı lar Pazarı'

nın Kurulu ve leyi Esasları
4.5.5.1) Amaç :
MKB'nda Toptan Satı lar Pazarı’nın (TSP) olu turulmasındaki amaç, önceden alıcıları belirli olan
veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki hisse senedi i lemlerinin, Borsa'
da güven ve effaflık
ortamında, organize bir piyasada gerçekle tirilmesini sa lamaktır.
4.5.5.2) Kapsam :
A a ıda belirtilen i lemler Borsa Ba kanlı ı'

nın uygun görmesi halinde TSP'
nda gerçekle tirilebilir:
1 – Hisse Senetleri Borsa'

da lem Gören irketlerin;
a) Sermaye artırımı yoluyla ihraç edilecek hisse senetlerinin veya bunları temsil eden belgelerinin,
b) Mevcut ortaklarının sahip oldukları hisse senetlerinin veya bunları temsil eden belgelerinin,
önceden belirli olan veya olmayan alıcılara, tahsisli veya toplu olarak satı ı,
2 - Hisse Senetleri Borsa'

da lem Görmeyen irketlerden;
Özelle tirme kapsamında veya programında bulunan irketler ile kamu kurum ve kurulu larının sahip
oldu u irket hisse senetlerinin veya paylarının satı ı.
4.5.5.3) Sorumluluk:
Borsa dı ında alıcı ve satıcı arasında anla ma yapılıp fiyatı belirlenen TSP i lemlerinde, i lemin
TSP’nda yapılmı olması Borsa’nın tekeffülü anlamına gelmez.
4.5.5.4) Asgari lem Miktarı :
Hisse senetleri Borsa' da i lem gören irketlerin hisse senetlerinin TSP’da satı ında asgari i lem
miktarı, ilgili hisse senedi için geçerli özel emir miktarından az olamaz.
Bu Genelge’nin III’ncü Maddesi (2) No’lu bendi kapsamında yapılacak TSP i lemlerinde asgari
i lem miktarı Borsa Ba kanlı ı'
nca belirlenir.
4.5.5.5) lem Fiyatı:
TSP’nda yapılacak satı larda i lem fiyatının gerçekçi fiyat olması arttır. TSP’nin i leyi
esasları bakımından gerçekçi fiyat, ba vuru tarihi itibariyle a a ıdaki esaslar kapsamında olan
fiyattır.
Borsa Ba kanlı ı, istenen satı fiyatının "gerçekçi fiyat" kavramına uygun oldu unun tarafsız
kurulu larca tespit ettirilmesini ve fiyat tespit raporunda belirtilen esasların tamamının veya bir
kısmının Borsa' da ilân edilmesini art ko abilir.
39
TSP’nda önceden belirlenmi alıcılara kamu kurumlarınca veya yargı mercilerince belirlenen ya
da onaylanan, ancak bu Genelge’de belirtilen marjlar dı ında kalan bir fiyattan satılabilmesi,
fiyatın tespiti ile ilgili bilgilerin Borsa Bülteni’nde yayınlanması artıyla Borsa Ba kanlı ı’nın
onayı ile mümkündür.
4.5.5.6) lem Esasları :
TSP' nda i lemler pe in esasına göre yapılır. Fiyat adımı 1 (bir) Yeni Kuru tur. Ancak, yapılan i lem
pe in olmakla birlikte, Borsa Ba kanlı ı'nca uygun görülmesi halinde ödeme ko ulları vadeli olan
satı lar yapılabilir; bu durumda vade ve di er ödeme esasları Borsa Bülteni' nde önceden ilân edilir.
Pazar' da yapılacak alım satım i lemlerinin di er esasları Borsa Ba kanlı ı' nca belirlenerek Borsa
Bülteni'nde duyurulur.
4.5.5.7) lem Saatleri
TSP kapsamına giren i lemler, saat 11:00-12:00 saatleri arası yapılır.
4.5.5.8) lem Tarihi Ve lem Öncesi Duyurular:
Borsa Bülteni' nde duyurulacak hususlar, Borsa Ba kanlı ı tarafından belirlenir. Satı a ili kin
bilgilerin SPK düzenlemelerinde öngörülen sürede kamuya açıklanmı olması ve en geç TSP
i lem tarihi itibariyle satılacak hisse senetlerinin “Borsa’da i lem gören” statüsüne geçmi
olması halinde, TSP i lemine ili kin Borsa Ba kanlı ı onayını takiben i lemin ayrıntıları
hakkında Borsa Bülteni’nde yapılacak duyuruyu izleyen i günü TSP i lemi gerçekle tirilebilir.
Ancak, bu Genelge’nin III’üncü maddesinin (2) nci bendi kapsamında yapılacak satı larda,
TSP i lemine ili kin Borsa Bülteni’nde yayınlanacak duyurunun ilan tarihini izleyen en erken 2.
i günü TSP i lemi gerçekle tirilebilir.
Borsa’ya ba vuru tarihinde satı a konu hisse senetlerinin "Borsa’da i lem gören" statüsünde
olmaması durumunda hisse senetlerinin Borsada satılabilmesi için SPK’nın Seri:I, No:26 sayılı
Tebli i’nin Ek:2 maddesi gere ince i lem yapılması gerekmektedir. Satı a konu hisse senetleri,
takas i leminin Takasbank’ta yapılacak olması halinde sözkonusu düzenleme gere ince
Takasbank A. . tarafından hazırlanan duyurunun Borsa Günlük Bülteni’nde ilan edilmesini
izleyen en erken 4’ncü i günü, takas i leminin Borsa dı ında gerçekle tirilecek olması halinde
ise 6’ncı i günü TSP’nda satılabilir. Sermaye Piyasası Kurulu ve Takasbank’ın
düzenlemelerinde yer alan di er artlar saklıdır.
TSP’nda i lem yapılmasına ili kin ba vuru, ba vuru tarihinde ilan edilir. Ayrıca TSP
ba vurusunun taraflarca geri çekilmesi için Borsa Ba kanlı ı’na ba vurulması veya TSP
ba vurusunun Borsa Ba kanlı ı’nca uygun görülmemesi halinde, bu hususlara ili kin bilgiler de
Borsa Bülteni’nde ilan edilir.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun ilgili düzenlemeleri kapsamına girecek özel durumlar, satı
sonrası ilgililerce Borsa'
ya açıklanır ve Günlük Bülten'
de ilân edilir.
40
4.5.5.9) Satı Süresi:
TSP'nda satım i leminin kaç seans sürece i i leme konu tarafların talebi dikkate alınarak Borsa
Ba kanlı ı'
nca belirlenir ve Borsa Bülteni'
nde ilân edilir.
4.5.5.10) lemlerin Bültende lanı:
TSP bilgileri Borsa Günlük Bülteni'

nde yer alır.
4.5.6) Borsa Yatırım Fonları Pazarı
Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) 16.09.2004 tarih ve 38/1160 sayılı kararı do rultusunda,
Kurul’un Seri:VII, No:23 sayılı Tebli in 10’uncu maddesi uyarınca SPK kaydına alınan Borsa
Yatırım Fonları katılma belgelerinin Borsa kotuna alınması ve Borsa bünyesindeki Fon
Pazarı’nda i lem görmesine ili kin usul ve esaslar Borsanın 22.09.2004 tarih ve 997 sayılı
Yönetim Kurulu kararı ile ekte yer aldı ı ekilde belirlenmi tir.
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 13.04.2004 tarih ve 25432 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Seri:VII, No:23 sayılı “Borsa Yatırım Fonlarına li kin Esaslar Tebli i”nin 10’uncu
maddesine istinaden Borsa Yatırım Fonları (BYF) katılma belgelerinin Hisse Senetleri Piyasası
bünyesindeki Fon Pazarı’nda kotasyonu ve i lem görmesi ile ilgili usul ve esaslar Borsa
Yönetim Kurulu’nun 22.09.2004 tarih ve 997 sayılı kararıyla a a ıda belirtildi i ekilde tespit
edilmi tir.
4.5.6.1) BYF’nin Fon Pazarı’na Kabulü
BYF kurucusu tarafından olu turularak Kurul kaydına alınan ve Kotasyon Yönetmeli i’nin 7’nci
maddesi çerçevesinde Borsa' da Fon Pazarı’nda i lem görmesi için ba vuruda bulunulan BYF
katılım belgeleri; Kotasyon Yönetmeli i’nin 17’nci maddesi çerçevesinde SPK’nın yazılı iste i
do rultusunda Borsa Yönetim Kurulu kararı ile Borsa kotuna alınarak i lem görmeye ba lar.
Borsa Yönetim Kurulu tarafından fon iç tüzü ünde yer alan azami fon tutarını temsil
eden/edecek katılma belgelerinin tamamı Borsa kotuna alınır ve Borsa’da i leme ba lama tarihi
itibariyle ihraç edilmi katılma belgeleri Borsa Fon Pazarı’nda i lem görür. SPK’nın ilgili Tebli
düzenlemeleri çerçevesinde azami fon tutarını a mamak artıyla çıkarılacak ilave katılma
belgeleri Borsa’da i lem görebilir.
Fon tutarının artırılması durumunda artırılan kısmı temsilen ihraç ve halka arz edilecek katılma
belgeleri Kotasyon Yönetmeli i’nin 11’inci maddesi çerçevesinde kote edilir.
4.5.6.2) Fon Pazarı’ndan Çıkarma
SPK düzenlemeleri uyarınca BYF katılma belgelerinin SPK kaydından çıkarılması halinde, BYF
katılma belgeleri Borsa Yönetim Kurulu kararı ile fon pazarından ve kottan çıkarılır ve i lem
görmekten men edilir.
41
4.5.6.3) lem Görmeye Ba lama Duyurusu
BYF’ye ili kin bilgilerin ve Borsa Yönetim Kurulu kararının Borsa Günlük Bülteni’nde ilanını
izleyen 2’nci i günü katılma belgeleri Borsa Fon Pazarı’nda i lem görmeye ba lar.
4.5.6.4) BYF Katılma Belgelerinin Saklanması
Fon portföyünü olu turan tüm menkul kıymetler MKB Takas ve Saklama Bankası A. .
nezdinde açılacak bir saklama hesabında tutulur.
4.6) Borsa Üyeleri Ve Üye Temsilcileri
Borsa’ya Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık faaliyetinde bulunmak üzere yetki belgesi
verilmi olan aracı kurulu lar (aracı kurumlar ve bankalar) üye olabilir.
Borsa üyeleri;
a. SPK' dan "alım satıma aracılık yetki belgesi" almı olan aracı kurumlar
b. Bankalar Kanunu'na göre Türkiye'
de faaliyette bulunan ve SPK'
dan yetki belgesi almı olan
bankalardan olu maktadır.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun almı oldu u ilke kararı do rultusunda, Borsa üyesi bankalar
02.01.1997 tarihinden itibaren Hisse Senetleri Piyasası’nda i lem yapamamaktadırlar. Bu
nedenle, tek ba ına veya birden fazla Borsa üyesi banka; biraraya gelerek mevcut yetki
belgelerini bir aracı kurum kurarak bu aracı kuruma devretmek veya mevcut aracı kurumlardan
birini satın almak suretiyle Hisse Senetleri Piyasası’ndaki i lemlerine devam edebilmektedirler.
Hisse Senetleri Piyasası’nda i lem yapmayarak sadece Tahvil ve Bono Piyasası’nda i lem
yapacak bankalar için bu zorunluluk bulunmamaktadır.
Borsa üyesi bir bankanın, aracı kurum kurarak Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yeni bir aracı
kurum izni alıp Borsa’ya ba vurması durumunda, banka yalnızca Tahvil ve Bono Piyasası’nda
faaliyet gösterebilmektedir. Yeni kurulan aracı kuruma Borsa üyeli i, bankaya ise Tahvil ve
Bono Piyasası üyeli i statüsü tanınmakta; bu durumda asli Borsa üyesi olarak, aracı kurum
kabul edilmektedir.
Borsa’da sadece Borsa üyeleri i lem yapabilirler. Borsada alım satım yapmak isteyen
yatırımcılar emirlerini Borsa üyeleri aracılı ıyla Borsaya iletirler.
Borsa üyeleri, Borsa' da üye temsilcileri tarafından temsil edilirler. Üye temsilcisi; Borsa üyesini
borsa i lemlerinde ve/veya takas ve saklama i lemlerinde temsil edebilen ve kendisine temsil
etti i Borsa üyesi adına bildirimde bulunulabilen, imza yetkisini sahip ki idir.
4.6.1) Kurtaj Tarifesi ve Borsa Payı
Üyeler, Borsada aracı olarak yaptıkları her i lem için mü terilerinden "Kurtaj" adı altında bir
komisyon alırlar. Üyeler, mü terileri adına gerçekle tirdikleri tüm i lemler için i lem tutarı
üzerinden kurtaj alırlar.
42
Resmi Gazete’nin 05.01.2002 tarih ve 24631 sayılı nüshasında yayımlanarak yürürlü e giren
Menkul Kıymetler Borsalarının Kurulu ve Çalı ma Esasları Hakkındaki Yönetmelik’in 14’üncü
maddesi ile “(…) Kurtaj tarifesi ile mü terilerden alınacak di er ücret ve gider kar ılıkları,
Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kurulu ları Birli i’nin önerisi üzerine, piyasa geli meleri ve
ihtiyaçları göz önüne alınarak Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) onayıyla kesinle ir” hükmüne yer
verilmi tir. 21.11.2001 tarihinde gerçekle tirilen MKB Ola anüstü Genel Kurulu toplansında
alınan ve 06.01.2002 tarih, 24632 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlü e giren MKB
Yönetmeli i’nin “Kurtaj” ba lıklı 40’ıncı maddesindeki de i iklikle (SPK onayına tabii olmak
suretiyle) Borsa yetkisinde bulunan komisyon oranlarının belirlenmesi yetkisi Türkiye Sermaye
Piyasası Aracı Kurulu ları Birli i’ne devredilmi tir.
Üyelerin Borsa payı olarak ödeyecekleri ücret mü terileri, yönettikleri fonlar ve kendi portföyleri
adına gerçekle tirdikleri i lemler için i lem hacimleri üzerinden %0,001 (yüzbinde bir)
oranındadır. Borsa payı hem alıcı, hem satıcı üyeden alınır. Borsa dı ında yapılan lot altı
i lemlerde de aynı oranlar uygulanmaktadır.
Hisse Senetleri Piyasası Bilgisayarlı Alım Satım Sistemi’ne iletilen emirlerde “Portföy”, “Mü teri”
ve “Fon” (P/M/F) emirleri ayrımı yapılmakta ve tüm emirlere mü teri hesap numarası
girilmektedir. Yatırım ortaklı ı adına yapılan emir giri lerinde emrin mü teri, portföy ya da fon
adına mı girilmekte oldu unun M/P/F harflerinden biriyle gösterildi i alanda emrin yatırım
ortaklı ı adına girildi ini ifade eden “F” belirtecinin girilmesi gereklidir.
Sistem’e iletilen emir bilgilerinde hata olması durumunda ise bu emirlerin, T+1 gününde
Borsaya bildirilmesi zorunlulu u bulunmaktadır. Hatalı kayıt düzeltme bildirimlerinde her emir
düzeltme talebi için belirlenmi olan maktu tutar ile emirlerin (varsa) i leme dönü en
kısımlarının i lem hacmi üzerinden hesaplanan oransal tutar kadar ilave Borsa payı
alınmaktadır. Gerekti i durumlarda yıl sonunda Borsa Yönetim Kurulu tarafından
de i tirilebilecek olan maktu bedel, düzeltme talebinde bulunulan emir ba ına 1,00 YTL olarak
belirlenmi , oransal tutarın hesaplanmasında ise Borsa i lemlerine ili kin yürürlükteki Borsa
payı oranı esas alınmı tır. Maktu ve oransal ücret uygulaması a a ıdaki gibi belirlenmi tir.
• Hiç i lem görmeyen ancak hatalı olup üye tarafından düzeltilmek istenen emirler için
sadece maktu ücret,
• Kısmen i lem görmü emirlerden, hem emir ba ına maktu ücret hem de i leme
dönü en kısım üzerinden hesaplanacak Borsa payı oranındaki oransal ücret,
• Tümüyle i leme dönü mü emirler için yine maktu ücretle birlikte i lem hacmi
üzerinden Borsa payı oranı esas alınarak hesaplanan oransal ücret.
Üyeler her ay için borsa payı borçlarını, izleyen ayın 15'
ine kadar T. Bankası Borsa ubesi
nezdindeki 38 no' lu hesaba ya da MKB veznesine ödemektedirler. Ödemelerdeki
gecikmelerde, MKB Yönetmeli i’nin 63’üncü Maddesi uyarınca kamu alacaklarına uygulanan
faiz ve cezalar uygulanmaktadır (31.01.2002 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bu oran
%10’dan %7’ye 01.12.2003 tarihinden itibaren ise %4’e dü ürülmü tür).
4.6.2) Hisse Senetleri Piyasasında Teminat
Borsa üyeleri, borsa i lemleri dolayısıyla mü terilerine ve borsaya verebilecekleri zararlara

kar ılık olarak, borsa tüzel ki ili i adına teminat yatırmak zorundadırlar. Yatırılacak teminatın
miktarı, borsadaki i hacmi dikkate alınarak borsanın teklifi üzerine Sermaye Piyasası Kurulu
43
tarafından belirlenmektedir (Menkul Kıymet Borsalarının Kurulu ve Çalı ma Esasları Hakkında

Yönetmelik Md.12).
Hisse Senetleri Piyasası' nda i lem yapan üyelerin yatırmak zorunda oldukları Toplam Teminat
Tutarı, Maktu Teminat, Lot Altı Teminat, Oransal Teminat ya da Ortalama Teminat ve Munzam
Teminat tutarlarının toplamından olu maktadır.
Toplam Teminat = Maktu T. + Oransal - Ortalama T. + Munzam T.+ Lot Altı T.
4.6.2.1) Maktu Teminat
500.-YTL, tüm üyeler tarafından yatırılacak sabit tutardır.
4.6.2.2) Lot Altı Teminatı
Borsa dı ı küsurat (Lot Altı) i lemleri yapmaya yetkili kurulu ların yatırmaları gereken teminattır.
Bu tutar 20.12.2004 tarih ve 224 sayılı Genelge ile getirilen yeni düzenleme uyarınca 50.000.-
YTL olarak belirlenmi tir.
4.6.2.3) Oransal Teminat
Üçer aylık dönemlerde, üyelerin Hisse Senetleri Piyasası'

nda gerçekle tirdikleri i lemlerin
günlük ortalama tutarının %5'i olarak hesaplanmakta ve dönem sonunu izleyen ay içinde
tamamlanması istenmektedir. Ortalama i lem hacmi hesaplanırken özel emir ve blok emirler
hesaplama dı ında tutulmaktadır.
4.6.2.4) Ortalama Teminat
Üç aylık hesaplama dönemlerinde tüm üyeler için hesaplanan Oransal Teminat tutarlarının
basit ortalamasıdır. Bu teminat Hisse Senetleri Piyasası'
nda ilk defa i lem yapmaya ba layacak
üyeler ile, faaliyetleri geçici olarak durdurulduktan sonra yeniden i lem yapma izni verilen
üyelerden Oransal Teminat tutarı yerine tesis edilmesi istenen teminattır. Bu durumdaki
üyeler, faaliyet izni verildikten sonra, bir önceki üç aylık dönemde hesaplanan Ortalama
Teminat tutarı kadar teminatı Maktu Teminat ve varsa Munzam Teminat ile birlikte
yatırmakta; bundan sonra i lem yapmaya ba layabilmektedir. Ortalama Teminat tutarı
bu üyelerin bir yıl (4 dönem) boyunca tesis etmeleri gereken asgari Oransal Teminat
tutarıdır. Bir yıl süresince takip eden dönemlerde bu üyeler için hesaplanan Oransal
Teminat ve yatırmı oldukları Ortalama Teminattan, fazla olanın yatırılması istenir.
Ortalama teminat, aracı kurumun faaliyetlerinin durdurulma süresi dikkate alınmaksızın

uygulanmaktadır.
Faaliyetleri kendi talebi üzerine Sermaye Piyasası Kurulunca durdurulan üyeler için ortalama
teminat yükümlülü ü içinde bulunulan dönem ve izleyen bir dönem (üç ay) boyunca uygulanır.
MKB Yönetim Kurulu sözkonusu üyelerin i lem hacmini, faaliyet türlerini, mali durumunu ve
risk unsurlarını dikkate alarak bu süreyi bir yıla (4 dönem) kadar uzatabilir.
44
Teminatlarlar hakkındaki 26.05.1997 tarih ve 73 numaralı Genelge, faaliyetleri geçici olarak

durdurulan üyeler için de uygulanan ortalama teminat belirleme yöntemini (12 No’lu Genelge)
de i tirmi tir. Yeni uygulamada, “Faaliyetlerinin durdurulmasına ili kin kararın yargı yolu ile iptal
edilmesi ya da kararın yürütmesinin durdurulması nedeniyle yeniden faaliyete ba layacak
üyelerle sınırlı olmak üzere, bu üyelerden talep edilecek teminat tutarı, aracı kurulu un
faaliyetinin durdurulmasından önce tesis etmesi gereken teminat miktarından az olmamak
kaydıyla, Borsa Yönetim Kurulu tarafından aracı kurulu un durumu da dikkate alınarak”
belirlenmektedir.
4.6.2.5) Munzam Teminat
Üçer aylık dönemler içinde (1’inci Dönem: Ocak- ubat-Mart; 2’nci Dönem: Nisan-Mayıs-
Haziran; 3’üncü Dönem: Temmuz-A ustos-Eylül; 4’üncü Dönem: Ekim-Kasım-Aralık ayları)
Hisse Senetleri Piyasası i lemleri sonucunda olu an takas yükümlülü ünü takas tarihinden
sonraki günlerde yerine getirmek suretiyle temerrüde dü en ve bu temerrütlere ili kin
savunmaları geçerli bulunmayan ya da savunma talep yazısını tebli tarihinden itibaren 5
i günü içinde Borsaya göndermeyen üyelerimiz için munzam teminat hesaplanmaktadır.
Yukarıda belirtilen dönemler içinde, bir üyenin toplam temerrüt matrahının %10’u, en son
teminat dönemi için hesaplanan Oransal Teminatı ya da Ortalama Teminatı a tı ı taktirde,
aradaki bu fark Munzam Teminat olarak üyeden talep edilecektir. Tahakkuk ettirilen munzam
teminatın, tebli tarihinden itibaren 10 i günü içinde tesis edilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde
MKB Yönetmeli i’nin 12’nci Maddesi uyarınca, bu süre içinde teminat eksi ini tamamlamayan
aracı kurulu un üyeli i söz konusu yükümlülü ünü tamamlayıncaya kadar geçici olarak askıya
alınmakta ve Borsada i lem yaptırılmamaktadır. Munzam teminatlar tesis edildi i tarihi izleyen
üç aylık dönemin sonuna kadar alınmaktadır.
Munzam teminat ikinci temerrütten ba lamak üzere her temerrüde dü üldü ünde yeniden
hesaplanmaktadır. Sonraki dönemlerde temerrüde dü ülmemesi halinde Munzam Teminatın
iadesi söz konusu olabilmektedir.
4.7) Hisse Senetleri Piyasası’nda Pazarlar Ve lem Kuralları
IMKB. Hisse Senetleri Piyasası'

nda a a ıda belirtilen, dört pazar bulunmaktadır.
• Ulusal Pazar (Kot çi)

• kinci Ulusal Pazar (Küçük ve Orta Ölçekli irketler, Kot Dı ı)
• Yeni Ekonomi Pazarı (Teknoloji irketleri, Kot Dı ı)
• Gözaltı Pazarı (Kot Dı ı)
• Toptan Satı lar Pazarı
Ayrıca Hisse Senetleri Piyasası bünyesinde toptan satı i lemleri, birincil piyasa i lemleri,
resmi müzayede ve temerrüt i lemleri (TE, TY özellik kodu ile) de yapılmakta, rüçhan hakkı
kuponları için de kuponları satılacak hisse senedinin i lem gördü ü seans süresinde, ayrı pazar
açılmaktadır.
Bir menkul kıymetin, ilgili oldu u pazarda, i lemlerinin ba latıldı ı an ile bitirildi i an arasında
geçen süre “Seans” olarak adlandırılır.
45
Borsa'da i lem gören menkul kıymetler, her gün belirli saatler arasında alınıp satılmaktadırlar.
Bu i lem sürecine "Borsa Seansı" adı verilmektedir. Aynı pazarda i lem gören tüm menkul
kıymetlerin seansı aynı anda ba lar ve biter.
Seans saatlerine ili kin özet ve ayrıntılı tablo a a ıda verilmi tir.
Hisse Senetleri Piyasası Seans Saatleri

Ulusal Pazar, kinci Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazarı
ve Fon Pazarı
09:30 - 12:00
1. Seans 09:30 - 09:45
a. Elektronik (Disket ve ExAPI ile) Emir letimi 09:45 - 12:00
b. Terminal ve ExAPI ile Emir letimi
14:00 - 16:30
2. Seans 14:00 - 14:10
a. Elektronik (Disket ve ExAPI ile) Emir letimi 14:10 - 16:30
b. Terminal ve ExAPI ile Emir letimi
Toptan Satı lar Pazarı
Resmi Müzayedeler 11:00 -12.00
Birincil Piyasa
Gözaltı Pazarı 14:00 -15:00
Not : Rüçhan hakkı kuponu, yeni hisse senedi i lemleri hisse senedinin bulundu u pazarın
içinde, aynı seans süresince gerçekle tirilmektedir.
Hisse Senetleri Piyasası’nda geçerli seans saatleri ve bu saatlerde yapılabilecek i lemler

a a ıdaki tabloda ayrıntılı olarak gösterilmi tir:
46
SEANSLAR SAAT AÇIKLAMA
D SKET ÖN TEST Bu a amada, sadece disketler test
ELEKTRON KE
A AMASI 09:15-09:30 edilebilir
M R LET M
MODU
Test edilen emirler bu a amada
1. SEANS
sisteme gönderilecek ve i lemler

D SKET ve ExAPI LE 09:30-09:45 gerçekle ebilecektir.
EM R LET M A AMASI
KLAVYE ve ExAPI Bu a amada, tüm sorgular ve

LE EM R LET M 09:45-12:00 fonksiyonlar kullanılabilecektir.
Bu pazarlara Disket ve
B R NC L P YASA ExAPI ile Emir letimi yapılamaz.
RESM MÜZAYEDE 11:00-12:00 Yalnızca Klavye ile emir iletilebilir.
TOPTAN SATI LAR PAZARI
ARA 12:00-13:45
Bu a amada, sadece disketler test
D SKET ÖN TEST
ELEKTRON
13:45-14:00 edilebilir.
K EM R
A AMASI
LET M
MODU
2. SEANS
Test edilen emirler bu a amada

D SKET ve ExAPI LE
sisteme gönderilecek ve i lemler
EM R LET M A AMASI 14:00-14:10 gerçekle ebilecektir.
KLAVYE ve ExAPI 14:10-16:30 Bu a amada, tüm sorgular ve
LE EM R LET M fonksiyonlar kullanılabilecektir.
14:00-15:00 Saat 14:00-14:10 arasında Gözaltı
Pazarı’na yalnızca disket ve
ExAPI ile emir iletimi yapılabilir.
GÖZALTI PAZARI
14:10-15:00 arasında ise Gözaltı
Pazarı’na yalnızca ExAPI ve
klavye ile emir iletim yapılabilir.
Elektronik Emir letimi
Elektronik Emir letimi, ilk olarak Disketle Emir letimi uygulaması eklinde ba lamı ve daha
sonra bu uygulamaya, 26.12.2001 tarih ve 166 sayılı Genelge ile 04.01.2002 tarihinden itibaren
geçerli olmak üzere ExAPI yöntemiyle emir gönderimi dahil edilmi tir.
Yukarıda belirtilen genelge kapsamında Elektronik Emir letimi süresince girilen tüm emirlere ve
ayrıca tüm seanslar boyunca ExAPI yoluyla iletilen tüm emirlere, mü teri hesap numarası girme
zorunlulu u getirilmi tir.
a) Disketle Emir letimi
Hisse Senetleri Piyasası’nda alternatif bir yöntem olarak, yatırımcıların birinci seansa emirlerini
disketle iletmelerine yönelik olarak geli tirilen bu uygulama, ilk olarak 28.04.2000 tarihinde
yürürlü e girmi ti. 06.08.2001 tarih ve 151 sayılı Genelge ile getirilen yeni düzenleme ile birlikte
13 A ustos 2001 tarihinden itibaren 2’nci seansa da disketle emir iletimi mümkün hale gelmi tir.
Söz konusu düzenleme ile i lem kurallarında herhangi bir de i iklik yapılmamı tır. Önceki
uygulamada oldu u üzere “Disketle Emir letimi” süresince sadece Ulusal, kinci Ulusal ve Yeni
Ekonomi Pazarı için verilen limit fiyatlı normal emirler sistem tarafından kabul edilmekte, özel
emirler sisteme iletilememektedir. Ayrıca ikinci seans “Disketle Emir letimi” süresince Gözaltı
Pazarı’ndaki hisse senetleri için de emir verilebilmekte olup, birinci seans “Disketle Emir letimi”
sırasında Gözaltı Pazarı için emir verilmesi mümkün de ildir.
47
b) MKB Express API (ExAPI) Kanalıyla Emir letimi
MKB Express-API (ExAPI), uzaktan eri im projesi kapsamında Hisse Senetleri Piyasası (HSP)
Elektronik Alım Satım Sistemi ile üyelerin merkezi sistemlerini elektronik bir altyapı, ileti im
protokolü ve kullanım yöntemi aracılı ıyla ba lamak, üyelerin bu yapı vasıtasıyla emir
i lemlerini (emir giri , emir düzeltme, emir bölme, emir iptal, emir durum sorgusu
fonksiyonlarını) elektronik ortamda yürütebilmelerini sa lamak için olu turulmu olan bir
mesajla ma arayüzüdür. Bu arayüz, üye sistemi ile Hisse Senetleri Piyasası Temsilci Ekranı
( MKB ExAPI Bilgisayarı) arasındaki ileti im yöntemlerini ve mesaj yapılarını belirlemektedir. Bu
yapı sayesinde üyeler, “mesajla ma” yöntemini kullanarak kendi bilgisayar sistemleri aracılı ı
ile MKB Alım Satım Sistemi’ne do rudan (yani MKB Kullanıcı Terminalleri ile klavye ve
ekranların kullanılmasına gerek kalmaksızın) kendi bilgisayar sistemleri aracılı ı ile
eri ebilmekte; emir gönderme, emir iyile tirme, emir bölme, emir iptali ve emir durum sorgusu
gibi temel bazı fonksiyonları do rudan gerçekle tirebilmektedir.
Disketle emir gönderimi, sadece Elektronik Emir letimi sırasında mümkün iken ExAPI yöntemi
kullanılarak emir iletimi ise, hem Elektronik Emir letimi sürecinde hem de üye temsilci
terminalleri aracılı ıyla emir gönderimi sürecinde, yani tüm seans süresi içerisinde mümkün
olabilmektedir.
lem Yöntemi
Seans öncesinde alınmı olan olan emirlerin ilgili oldukları seansa (1’inci veya 2’nci Seans)
aktarılmasını sa layan Elektronik Emir letimi Uygulaması ile emirler birinci seans için 09:30 –
09:45, ikinci seans için ise 14:00 - 14:10 saatleri arasında sadece disket ve ExAPI ile kabul
edilmekte ve mevcut sürekli müzayede ortamında, fiyat ve zaman öncelikleri ile i leme tabi
tutulmaktadır.
Sisteme gönderilen emirlerden sistemdeki di er üyelerin girdi i emirlerle veya kendi içerisinde
e le erek i lem görenler dı ında kalanlar, öncelik kurallarına uygun olarak pasifte yerlerini
almakta ve ilgili oldukları seansa aktarılmaktadır. Geçerlilik süresi 1 gün olarak tanımlanan
emirler 1’inci Seansta i lem görmedi i ve marj dı ı kalma veya adım uyumsuzlu u sorunu
nedeniyle iptal edilmedi i takdirde, ikinci seansta da pasifte yer alacaktır.
Emir- lem Kuralları
“1’inci Seans Elektronik Emir letimi” sırasında sadece Ulusal, kinci Ulusal ve Yeni Ekonomi
Pazarında i lem gören hisse senetlerine Limit Fiyatlı Normal emir ve açı a satı emri giri ine
izin verilmektedir. Gözaltı Pazarı, Toptan Satı lar Pazarı, Birincil Piyasa, Resmi Müzayede deki
i lem sıralarına emir girilememektedir. “2’nci Seans Elektronik Emir letimi” sırasında ise Ulusal,
2’nci Ulusal ve Yeni Ekonomi Pazarı’nın yanı sıra Gözaltı Pazarı’nda da i lem gören hisse
senetlerine Limit Fiyatlı Normal emir ve açı a satı emri giri ine izin verilmekte ve 1’nci Seansta
oldu u gibi, Toptan Satı lar Pazarı, Birincil Piyasa, Resmi Müzayededeki i lem sıralarına emir
girilememektedir.
“Açı a Satı ” türündeki emirler, IMKB-100 Endeksindeki hisse senetlerinde ve Fon Pazarı’nda
i lem gören Borsa Yatırım Fonları katılma belgesi paylarında, açı a satı yapmaya yetkisini
MKB’ye bildirmi üyeler tarafından girilebilmektedir. ExAPI ve disket yazılımlarında yapılan
de i ikliklerle bu emir türü 26 Ocak 2004 tarihinden itibaren seansın EE bölümünde disket ve
48
ExAPI aracılı ıyla, di er bölümünde ise mevcut durumda açı a satı emrinin girilebildi i üye
temsilci terminallerinin yanısıra ExAPI aracılı ıyla da Hisse Senetleri Piyasası Alım-Satım
Sistemi’ne gönderilebilmektedir. Açı a satı emirlerinin geçerlilik süresi tek seanstır. Tüm gün,
yani 1’inci ve 2’nci seans geçerli açı a satı emri verilemez.
Özel, Kalanı ptal Et özelli ine sahip emirler (K E, OLFE, OLDE) emirleri Elektronik Emir letimi
sürecinde sistem tarafından kabul edilmemektedir.
Elektronik Emir letimi saatleri dı ında ExAPI kanalı ile üyeler limit fiyatlı normal emir, kalanı
iptal et (K E) emri iletebilmektedirler. Özetle ExAPI kanalıyla, 09:30-09:45 ve 14:00-14:10
saatleri arasında sadece limit fiyatlı normal emirler ve açı a satı emirleri iletilebilirken bu
saatler dı ında (09:45-12:00 ve 14:10-16:30) limit fiyatlı emirlere ilaveten kalanı iptal et (K E)
emirleri de iletilebilmektedir.
4.7.1) Ulusal Pazar
IMKB.’nin temel pazarı olan Ulusal Pazar, Borsa kotunda bulunan ve asgari tedavül kriterlerine
haiz irketlerin hisse senetlerinin, güven ve istikrar içerisinde i lem gördü ü pazardır.
Ulusal Pazar; 09:30 - 12:00 ile 14:00 - 16:30 saatleri arasında yer alan iki seansta, Yönetim
Kurulu kararıyla pazarı açılmı , MKB Ulusal 100 Endeksi’ne dahil olan, olmayan ve Borsa
kotunda yer alan her irkete ait hisse senedi için alım satım i lemlerinin gerçekle tirildi i
pazardır. Takas süresi T+2’dir.
4.7.1.1) Amaç ve Yarar
Borsaların kurulu amaçlarına ve yararlarını tümüyle bünyesinde barındıran bu pazar;

a. Sermayenin tabana yayılmasına ve atıl tasarrufların aktif hale getirilmesine aracı olmakta,
di er yandan alternatif finansman yöntemleri arasında en ucuz kaynak niteli inde olan
fonlar ile irketlere yeni yatırımlar yapabilme ve kısa vadeli fonları uzun vadeli fonlara
dönü türebilme olana ı sa lamakta,
b. Gerek yurt içinde, gerekse yurt dı ında irket ve irket ürünlerinin yaygın tanınmasına
olanak sa lamakta, bu sayede irket ürünlerinin yeni pazarlara açılmasını, ihracatta artı
sa lanmasını ve yurt dı ı kurulu larla ortak giri imlerde bulunulmasını kolayla tırmakta,
c. irket hisse senetlerinin organize bir pazarda, istenilen zamanda, gerçek arz ve talebe göre
olu an fiyatlardan alınıp satılabilmesi imkanını sa lamaktadır.
4.7.2) kinci Ulusal Pazar
kinci Ulusal Pazar' ın amacı, stanbul Menkul Kıymetler Borsası Kotasyon Yönetmeli i’ndeki
kotasyon ko ullarını sa layamayan irketler ile geli me ve büyüme potansiyeli ta ıyan Küçük
ve Orta Ölçekli letmelerin (KOB ) sermaye piyasalarından kaynak temin etmelerine olanak
sa lamak, söz konusu irketlerden Borsa Yönetim Kurulu' nca Borsa' da i lem görmesi uygun
görülenlerin hisse senetlerine likidite sa lamak ve bu hisse senetlerinin fiyatlarının düzenli ve
effaf bir piyasada, rekabet ko ulları içinde olu masını temin etmektir.
49
4.7.2.1) lem Görme ve Takas Esasları
Ulusal Pazar’da i lem görme ve takas esasları, kinci Ulusal Pazar için de geçerlidir. kincil
Ulusal Pazar’da i lemler 09:30 - 12:00 ile 14:00 - 16:30 saatleri arasında yer alan iki seansta
yapılmaktadır.
lem görecek hisse senetleri ve pazara kabul artları, ba vuru, kinci Ulusal Pazar’dan
çıkarılma ve kinci Ulusal Pazar’da i lem gören hisse senetlerinin Ulusal Pazar’a geçi lerinde
aranan tedavül kriterleri gibi ba lıklar altında yer alan bu konuyla ilgili ayrıntılı düzenlemeler,
Kotasyon ile ilgili yukarıda yer alan bölümde yer almaktadır.
4.7.3) Yeni Ekonomi Pazarı
MKB' de "Yeni Ekonomi Pazarı"nın (YEP) olu turulmasındaki amaç telekomünikasyon, bili im,
elektronik, internet, bilgisayar üretim, yazılım ve donanım, medya veya Borsa Yönetim
Kurulu’nca kabul edilecek benzeri alanlarda faaliyet gösteren teknoloji irketlerinin sermaye
piyasasından kaynak elde etmelerini sa lamak ve söz konusu irketlerin hisse senetlerinin
Borsa' da güven ve effaflık ortamında, organize ikincil piyasada i lem görmesini temin etmektir.
lem görecek hisse senetleri ve pazara kabul artları, ba vuru, Yeni Ekonomi Pazarı’ndan
çıkarılma gibi ba lıklar altında yer alan bu konuyla ilgili ayrıntılı düzenlemeler, Kotasyon
Müdürlü ü ile Müdürlü ümüz tarafından ortak çıkartılan Genelgelerde yer almaktadır.
4.7.3.1) lem Görme ve Takas Esasları
Ulusal Pazar’da i lem görme ve takas esasları Yeni Ekonomi Pazarı için de geçerlidir.
Yeni Ekonomi Pazarı’nda i lem görecek hisse senetleri ile ilgili i lem görme esaslarının teknik
ayrıntıları a a ıdaki gibidir.
Genel Özellikler Yeni Ekonomi Pazarı çin Kurallar
Takas Süresi T+2
Borsa Payı Ulusal Pazar’ın %50’sidir.
Veri Yayını Yapılır.
Ulusal-100 Endeksine Dahil/Hariç Hariç

2’nci Ulusal Pazar Ekranı’nda i lem
Ekran Türü
görecektir.
Seans Saatleri 09:30-12:00, 14:00-16:30
Kodlama Sistemi Ulusal Pazar ile aynıdır.
lemler le lgili Özellikler
Açı a Satı Yapılamaz
Özel Emir Girilebilir
50
Di er lem Kuralları Di er pazarlarla aynıdır.
Raporlarla lgili Özellikler

Ayrı bir alanda di er pazarlar gibi
Günlük Bülten Formatı
gösterilir.
kinci Ulusal Pazar hisseleri ile aynı
Geçici Kapanı Bülteni bölümde ancak farklı belirteçler
kullanılarak gösterilir.
Ba lıklar de i tirilerek 2. Ulusal Pazar
lem Defterleri
hisseleri alanında yer alır.
lem görecek hisse senetleri ve pazara kabul artları, ba vuru, Yeni Ekonomi Pazarı’ndan
çıkarılma gibi ba lıklar altında yer alan bu konuyla ilgili ayrıntılı düzenlemeler, Kotasyon ile ilgili
yukarıdaki bölümde yer almaktadır.
4.7.4) Gözaltı Pazarı
Borsa Yönetim Kurulu' nun 26 Kasım 1996 tarihli toplantısında, "Gözaltı Pazarı (GP)" adıyla Hisse
Senetleri Piyasası’nda yeni bir pazar kurulmasına karar verilmi tir.
4.7.4.1) Amaç
Gözaltı Pazarı’nın (GP) kurulu amacı, hisse senetleri Borsa’da i lem gören irketler ve/veya
hisse senetleri i lemleri ile ilgili olarak ola andı ı durumların ortaya çıkması; hisse senetleri
Borsa’da i lem gören irketler tarafından kamunun zamanında, tam ve sürekli olarak
aydınlatılmasına ve mevcut düzenlemelere uyum konusuna gerekli özenin gösterilmemesi;
yatırımcıların haklarının korunması ve kamu yararı gere i hisse senetlerinin Borsa kotundan
geli melerin olu ması nedeniyle irketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması
durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve
zamanında bilgilendirilmesini sa layacak önlemlerle birlikte, hisse senetlerinin MKB
bünyesinde i lem görebilece i organize bir pazar olu turmak ve söz konusu irketlerin hisse
senetlerine yatırım yapmı tasarruf sahiplerine likidite olana ı sunmaktır.
4.7.4.2) leyi Esasları
Gözaltı Pazarı’nda hisseler a a ıdaki i lem esasları kapsamında i lem görür.
lem Esasları
• lem Saatleri; 14:00 - 15:00 saatleri arasındadır.
• Baz Fiyat ve Fiyat Marjları; hisseler en son i lem gördü ü pazarda hesaplanmı son baz
fiyat ile i leme açılacaktır. Pazarda hisseler %10 fiyat marjı ile i lem görür. Borsa Ba kanı,
baz fiyatı farklı tespit edebilir ve gerekli durumlarda fiyat marjını belirli bir süre veya süreç
için serbest bırakabilir. Borsa Yönetim Kurulu, Pazar’da geçerli fiyat marjını farklı oranlarda
belirleyebilir.
51
• lk gün baz fiyat olu maması durumunda; Ulusal Pazar’da geçerli yöntem uygulanır.
• Pazar bünyesindeki hisselere iletilecek tüm emirlerde; Mü teri/fon/portföy ayırımı

belirtilir ve mü teri hesap numaraları girilir.
• Endeks kapsamındaki hisseler; en az 5 i günü ve üzerinde süre ile Pazar’a alındı ında,
ilgili dönem boyunca ait oldu u endekslerden çıkarılır.
• Takas i lemleri ile ilgili olarak; Pazarda i lem görecek irket hisse senetlerinin; nakit
ve/veya menkul kıymet bazında, i lemlerden önce Takasbank' a depo edilmesi, pazar açık
kaldı ı sürece fiziki kıymet hareketinin, fiziki teslim ile sınırlandırılması ve menkul kıymet
takasının Takasbank bünyesinde kaydi olarak yürütülmesi istenebilir.
• Tarihli emirler; ilgili hissenin bir pazardan di erine geçi ile ilgili Borsa Ba kanlı ı
duyurusunun Günlük Bülten’de yayınlandı ı tarihi izleyen gün silinir.
• Di er lem ve Takas Esasları; Ulusal Pazar lem Esasları ile aynıdır.
• Denetim raporları dikkate alınarak; Borsa Yönetim Kurulu, hisse bazında farklı takas ve
i lem esasları belirleyebilir.
4.7.4.3) Teknik Esaslar
• Gözaltı Pazarı’ndaki i lemler, Ulusal ve kinci Ulusal Pazar ekranlarının dı ında, ayrı bir
ekranda yapılır.
• Ekranlar arası geçi , klavyedeki “CTRL + Birincil Piyasa” tu larına basılarak yapılır.
• Pazarla ilgili bilgiler, Günlük, Haftalık ve Aylık Bültenlerde ayrı bir bölümde, di er pazarlar ile
aynı formatta gösterilir. Kapanı Bülteni' nde ise “ kinci Ulusal Pazar ve Yeni Ekonomi Pazarı”
hisseleri ile aynı bölümde ancak farklı belirteçler kullanılarak gösterilir.
• Hisseler daha önce ait oldu u pazardaki aynı kodla i lem görür.
lem görecek hisse senetleri ve pazara alma yetkisi, pazardan çıkarılma ve i lemlerin
durudurulması, Bülten’de duyurulacak hususlar, yükümlülükler, ücretler gibi ba lıklar altında yer
alan bu konuyla ilgili ayrıntılı düzenlemeler, Kotasyon Müdürlü ü ile Hisse Senetleri Müdürlü ü
tarafından ortak çıkartılan Genelgelerde yer almaktadır.
4.7.5) Toptan Satı lar Pazarı
Toptan Satı lar Pazarı hisse senetlerinin sürekli i lem gördü ü bir pazar de ildir. Toptan
Satı lar Pazarı "LE" veya “LY” pazar koduyla i leme açılır.
52
4.7.5.1) Amaç
MKB' de Toptan Satı lar Pazarı’nın (TSP) olu turulmasındaki amaç, önceden alıcıları belirli
olan veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki hisse senedi i lemlerinin, Borsa'
da güven ve
effaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekle tirilmesini sa lamaktır.
4.7.5.2) Asgari lem Miktarı
Hisse senetleri Borsa' da i lem gören irketlerin hisse senetlerinin TSP’de satı ında asgari i lem
miktarı, ilgili hisse senedi için geçerli minimum özel emir miktarından az olamaz.
TSP düzenlemesinin III’ncü maddesi (2) No’lu bendi kapsamında yapılacak TSP i lemlerinde
asgari i lem miktarı Borsa Ba kanlı ı'
nca belirlenir.
4.7.5.3) lem Esasları
TSP' de i lemler pe in esasına göre yapılır. Fiyat adımı 1 (bir) Yeni Kuru ’tur. Ancak, yapılan
i lem pe in olmakla birlikte, Borsa Ba kanlı ı' nca uygun görülmesi halinde ödeme ko ulları
vadeli olan satı lar yapılabilir; bu durumda vade ve di er ödeme esasları Borsa Bülteni' nde
önceden ilân edilir. Pazar' da yapılacak alım satım i lemlerinin di er esasları Borsa
Ba kanlı ı'nca belirlenerek Borsa Bülteni'nde duyurulur.
4.7.6) Rüçhan Hakkı (Yeni Pay Alma Hakkı) Kupon Pazarı lemleri
Rüçhan hakkı; ortaklıkların bedelli sermaye artırımlarına mevcut ortakların öncelikle katılma
hakkıdır. Hisse senedi kuponlarının temsil etti i hak, ortaklı a kar ı, sadece o hisse senedinin
belge numarasını ta ıyan “Yeni Pay Alma Kuponları” nın teslimi kar ılı ında ve hisse senedi
ibrazına gerek kalmaksızın kullanılır (Seri: Ι, No: 5, Md.9).
Borsada hisse senetleri i lem gören irketlerin, sermayelerini nakdi olarak arttırma kararı
almaları halinde; hissedarlar, hisse senetleri üzerinde bulunan "Yeni pay alma kuponu"nu
kullanarak ve sermaye artı "bedeli"ni (mevcut hisselerin rüçhan hakkı kullanma de eri ile
bedelli sermaye oranının çarpılması sonucu bulunur) ihraççı irkete ödeyerek sermaye artı ına
i tirak etmekte ve sahip oldukları hisse senedi miktarını artırmaktadırlar. ( stisnai olarak, yeni
pay alma hakkı hisse senedinin nominal de erinden daha yüksek fiyat üzerinden de (primli
fiyattan) kullandırılabilir.)
Yeni pay alma ve bedelsiz pay alma hakkının kullanılmasında geçerli olacak yeni pay alma
kuponu numaraları, yeni pay alma hakkının kullanımına ili kin sirkülerde açıklanır.
Ancak bazı hissedarların, sermaye artı ına katılmayıp zarara u ramaları veya istemeyerek
sermaye artı ına katılmaları söz konusu olmaktadır. Bu ikileme bir çözüm olarak, yeni pay alma
kuponlarının hisse senedinden ba ımsız olarak, rüçhan hakkı kullanım süresi içinde alınıp
satılabilece i hükme ba lanmı bulunmaktadır.
Rüçhan Hakkı Kullanım süresi 15 günden az 60 günden fazla olamaz. Bu sürelerin son
gününün resmi tatil gününe rastlaması halinde, i lemlere izleyen ilk i günü bitimine kadar
53
devam edilir. Satı süresi ortaklık önerisi de dikkate alınarak Sermaye Piyasası Kurulu
tarafından belirlenir.
4.7.7) Hisse Senetleri Piyasası’nda “Eski - Yeni” Uygulaması ve Yeni Hisse Pazarı
(Sırası)
Sermaye Piyasası Kanunu’na göre temettü hesap dönemi sonu itibariyle mevcut payların
tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın e it olarak da ıtılır.
Bir hesap dönemi içinde aynı irkete ait hisse senetlerinden, geçmi yılın kârına i tirak ederek
kâr payı alma hakkı olan ve üzerinde geçmi hesap döneminin temettü kuponunu ta ıyanlara
“Eski”, geçmi hesap döneminin kâr payı kuponunu ta ımadı ı için kâr payı alma hakkı
olmayanlar “Yeni” olarak adlandırılmaktadır.
"Eski-Yeni" fiyat farkının Borsa bünyesinde serbestçe belirlenmesi gayesiyle 4 Ocak 1993' te
"Yeni Hisse Pazarı" adı altında Hisse Senetleri Piyasası kapsamında bir pazar olu turulmu tur.
(ayrı bir i lem sırası)
4.7.7.1) Yeni Hisse Senetleri çin Ayrı Pazar Açılması
Yeni Hisse Pazarı; Hisse senetleri Borsada i lem gören irketlerin sermaye artırımlarının, bir
hesap dönemi içinde temettü ödemesinden önce gerçekle mesi durumunda, üzerinde geçmi
yıl temettü kuponu bulunmayan “Yeni” hisse senetlerinin MKB tarafından belirlenmi kriterlere
göre, temettünün ödenmeye ba ladı ı ilk güne kadar geçici süre ile i lem gördü ü pazardır.
Yeni hisse senetleri pazarı a a ıdaki üç durumda açılır:
a) Hisse senetleri Borsada i lem gören irketlerin sermaye artırımları, bir hesap dönemi
içinde temettü ödemesinden önce gerçekle mi ise; yeni tertip hisse senetleri üzerindeki
kâr payı kuponları sermaye artırımının yapıldı ı yıldan ba lar.
b) Kayıtlı Sermaye Sistemine tabi ortaklıkların bedelli sermaye artırımı nedeniyle
çıkaracakları hisse senetlerinin satı süresi içinde yeni pay alma haklarının kullanımına
ili kin duyurunun (sirkülerin) yayınlandı ı hesap dönemi sona ererse; hesap döneminin
son gününü takip eden tarihten ba lamak üzere, hisse senetlerinin geçmi hesap
dönemine ili kin kâr payı kuponları iptal edilerek satılır. Aynı esaslar, yeni pay alma
haklarının kullanılmasından sonra kalan payların tasarruf sahiplerine satı ında verilecek
hisse senetleri için de geçerlidir.
c) Esas sermaye sistemindeki bir irketin sermaye artırımı aynı hesap dönemi içinde tescil
edilmemi ise artırılan sermayeyi temsil eden hisse senetlerinin üzerinde sermaye
artırımının ba ladı ı yıla ait kar payı kuponları bulunmaz.
Bu durumlarda, çıkarılan yeni tertip hisse senetleri üzerinde, geçen hesap dönemine ait temettü
kuponu bulunmamakta böylece, üzerinde temettü kuponu bulunan "Eski" tabir edilen hisse
senetleri ile temettü kuponu bulunmayan "Yeni" tabir edilen hisse senetleri arasında de er farkı
olu maktadır.
Aynı tertip için kuponlu-kuponsuz hisse senedi ortaya çıktı ında kuponlu hisse senetleri "Eski",
kuponsuz hisse senetleri "Yeni" kabul edilir ve “Yeni” hisse senetlerinin Borsada i lem görmesi
için pazar açılmasına a a ıda belirtilen kriterlere göre karar verilir:
54
• MKB-30 endeksine dahil olan hisse senetlerinde, sermaye artırımı sonucunda ihraç edilen
“Yeni” hisse senedi miktarının “Eski” hisse senedi miktarına oranı (Y/E) %5’den dü ükse,
• MKB-100 endeksine dahil olan, ancak IMKB-30 endeksine dahil olmayan hisse
senetlerinde sermaye artırımı sonucunda ihraç edilen “Yeni” hisse senedi miktarının “Eski”
hisse senedi miktarına oranı (Y/E) %10’dan dü ükse,
• MKB-100 endeksine dahil olmayan hisse senetlerinde sermaye artırımı sonucunda ihraç
edilen “Yeni” hisse senedi miktarının “Eski” hisse senedi miktarına oranı (Y/E) %20’den
dü ükse,
“Yeni” hisse senetleri için i lem sırası açılmaz.
Belirlenen bu kriterler do rultusunda i lem sırası kapanan veya hiç açılmayan “Yeni” hisse
senetleri, ancak “Eski-Yeni” farkını ortadan kaldıran geli melerle birlikte (Borsa’da temettü
kuponu kesilme tarihinden veya Genel Kurul’da temettü da ıtılmamasına karar verilen tarihi
izleyen i lem gününden itibaren) “Eski” sırasında i leme konu edilebilecektir.
4.7.8) Hisse Senetleri Piyasası’nda Fiyatların Olu um Yöntemi
IMKB. hisse senetlerinin alım satımında “Çok Fiyat” yöntemi kullanılır. Çok fiyat yöntemi; alım
satım emirlerinin Borsa tarafından belirlendi i ekilde her irket için bilgisayarlı alım satım
sistemine kaydedildi i, sürekli müzayede sistemi ile çalı ır.
Sisteme gönderilen alı ve satı emirlerinin seans boyunca farklı fiyat seviyelerinde
e le ebilmesi, dolayısıyla aynı seans içinde farklı fiyatların olu ması nedeniyle bu yönteme
“Çok Fiyat Yöntemi” denir. Çok fiyat yönteminin uygulanmasında, ilgili hisse senedinin i lem
gördü ü sistemde, bir hisse senedini satın almak veya satmak isteyen üye alı veya satı
emrini o seans için tanımlanan marjlar ve fiyat adımlarına uymak ko uluyla istedi i fiyattan
sisteme girebilir.
Borsada alım satımlar pe in esası üzerinden yapılır. Kıymetin ve bedelinin teslimi Yönetmelikte
belirtilen süre içinde yapılır. Yerli ve yabancı menkul kıymetler YTL üzerinden alınıp satılır.
irketlerin ana sözle melerine dayanarak, belirli tertip hisse senetlerine farklı oranda kâr payı
(temettü) da ıtmaları, farklı oy kullanım hakkı tanımaları veya farklı zamanlarda yapılan apel
ödemeleri söz konusu oldu unda ise, aynı hisse senedi gruplarından ayrı özellikte olanlarının
her biri için ayrı pazar açılabilmektedir.
Ayrıca, i lem gören hisse senetlerinin "Yeni" olarak adlandırılan tertiplerinin bulunması
durumunda, Hisse Senedi Piyasasında yeni hisse senetlerine ayrı sıra açılmaktadır. Eski hisse
senedi sırası için geçerli olan kurallar yeni hisse senedi sırası için de geçerlidir.
55
4.7.9) Fon Pazarı ve Borsa Yatırım Fonları
4.7.9.1) Yeni Hisse Senetleri çin Açılan Pazarın Çalı ma Esasları
Fon Pazarı’nda Borsa Yatırım Fonları’nın i lem görmesi esastır. Sermaye Piyasası Kurulu’nun
"Yatırım Fonlarına li kin Esaslar Tebli i"nin (Seri:VII, No:10) 37’nci maddesine dayanarak
Borsa Yönetim Kurulu' nca i lem görmesi uygun bulunan A tipi yatırım fonları katılma belgeleri
için de Fon Pazarı bünyesinde pazar açılabilir. Borsa Yönetim Kurulu, Fon Pazarı’nda i lem
görecek A tipi yatırım fonları katılma belgeleri için farklı emir ve i lem kuralları belirleyebilir.
4.7.9.2) Borsa Yatırım Fonları
Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) 16.09.2004 tarih ve 38/1160 sayılı kararı do rultusunda,
Kurul’un Seri:VII, No:23 sayılı Tebli in 10’uncu maddesi uyarınca SPK kaydına alınan Borsa
Yatırım Fonları katılma belgelerinin Borsa kotuna alınması ve Borsa bünyesindeki Fon
Pazarı’nda i lem görmesine ili kin usul ve esaslar Borsanın 22.09.2004 tarih ve 997 sayılı
Yönetim Kurulu kararı ile ekte yer aldı ı ekilde belirlenmi tir.
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 13.04.2004 tarih ve 25432 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Seri:VII, No:23 sayılı “Borsa Yatırım Fonlarına li kin Esaslar Tebli i”nin 10’uncu
maddesine istinaden Borsa Yatırım Fonları (BYF) katılma belgelerinin Hisse Senetleri Piyasası
bünyesindeki Fon Pazarı’nda kotasyonu ve i lem görmesi ile ilgili usul ve esaslar Borsa
Yönetim Kurulu’nun 22.09.2004 tarih ve 997 sayılı kararıyla a a ıda belirtildi i ekilde tespit
edilmi tir.
4.7.9.2.1) BYF Katılma Belgelerinin Borsa’da Alım Satımı ve lem Kuralları
Borsa’da i lem görmesi uygun görülen BYF katılma belgelerinin alım satımı Borsa’da Hisse
Senetleri Piyasası bünyesindeki Fon Pazarı’nda (F) özellik kodu ile yapılır. Alım satım i lemleri
BYF’nin temel aldı ı endeksi olu turan kıymetlerin ait oldu u pazarın i lem saatleri içerisinde
gerçekle tirilir.
Baz fiyat, hisse senetlerinde oldu u gibi bir önceki seans i lemlerinin a ırlıklı ortalamasının en
yakın fiyat adımına yuvarlanması ile bulunur. lk i lem seansında ve Borsa’da fiyat olu mayan
seansı takip eden seansta kurucu ve/veya yetkilendirilmi katılımcı tarafından ilgili seans
öncesinde ilan edilen fon birim pay de eri üzerinden baz fiyat ilan edilir.
Lot büyüklü ü 1 adet katılım payı olarak belirlenmi tir. Bir seferde sisteme girilebilecek
maksimum emir miktarı Hisse Senetleri Piyasası Müdürlü ü tarafından belirlenir.
BYF Pazarı’nda Ulusal Pazar için uygulanan fiyat marjı uygulanır.
Küsurat emir iletilemez.
Özel emir i lemleri Hisse Senetleri Piyasası’ndaki mevcut kurallar çerçevesinde gerçekle tirilir.
Fiyat adımları :
56
Baz Fiyat Aralı ı (YTL) Fiyat Adımı (YTL)

0,01 5,00 0,01
5,02 10,00 0,02
10,05 25,00 0,05
25,10 50,00 0,10
50,25 100,00 0,25
100,50 250,00 0,50
251,00 500,00 1,00
502,50 1.000,00 2,50
1.005,00 ve üzeri 5,00
Fon i lemlerinin takası i lem gününü izleyen ikinci i günü (T+2) gerçekle tirilir. Fon Payı
Olu turma ve Geri Alma lemleri Takasbank aracılı ıyla gerçekle tirilir. Bu i lemlerin esasları
Takasbank tarafından düzenlenerek üyelere duyurulur.
Di er bütün i lem ve temerrüt kuralları Hisse Senetleri Piyasası i lem kurallarıyla aynıdır.
4.7.9.2.2) Fon Birim Pay De eri
Borsa’da i lem görecek BYF’nin birim pay de eri, en az 1 YTL olacak ekilde belirlenir.
4.7.9.2.3) Net Aktif De er lanı
MKB Hisse Senetleri Piyasası i lem saatlerinde Kurucu, fon payının içinde yer alan varlıkların
toplam de erini Tebli ’de belirtilen ekilde hesaplar ve gösterge niteli indeki net aktif de eri
(NAD) kendi internet sayfasında ve en az iki veri yayın kurulu unun ekranlarında seans saatleri
dahilinde Fon içtüzü ünde ilan edildi i ekliyle güncelleyerek ilan eder.
Kurucu, NAD ilanında bir aksama olu ması durumunda meydana gelen bu aksaklık hakkında
yukarıda belirtilen yayın kurulu ları ve kendi internet sayfası aracılı ı ile kamuoyunu derhal
bilgilendirir.
4.8) Hisse Senetleri Piyasasında I lem Kuralları
4.8.1) Borsa Kaydına Alınan Fiyatlar
Borsada alım satımı gerçekle tirilen i lemler; i lem miktarı bir lot veya bunun üstünde ise Borsa
tarafından kayda alınır. Sadece normal emirler arasındaki i lemler tescil edilirler, gerçekle en
özel emir i lemlerinin fiyatları tescil edilmez. Tescil i lemi için alıcı ile satıcının farklı olması
gerekmez.
Di er bir ifadeyle, Borsa tarafından hesaplanan ve bültenlerde yayınlanan her hisse senedinin
en dü ük, en yüksek, kapanı ve a ırlıklı ortalama fiyatlarında tescil edilen normal emirler
sonucu gerçekle mi i lemler dikkate alınır. lem miktarına ve hacmine ise özel emir i lemleri
de dahil olmak üzere, tüm i lemler dahil edilir.
57
Borsa Ba kanlı ı i lem fiyatlarının Borsa kaydına alınabilmesi için gereken asgari i lem
miktarını en az bir hafta önceden ilan ederek de i tirebilir.
4.8.2) Gerçekle en lemlerin Belirlenmesi
Seansın bitiminde, aracı kurumlar bazında, her hisse senedinde yapılan i lemlere ili kin i lem
defterleri düzenlenerek üyelere da ıtılır. lem defterleri, her üye için ayrı ayrı o seansta yapmı
oldu u tüm i lemleri hisse senetleri, i lemi yaptı ı kar ı üyeler, fiyat ve miktar bilgilerini
kapsayacak ekilde düzenlenmektedir. Üyeler Borsa tarafından da ıtılan i lem defterlerini
kullanarak kendi yasal i lem defteri kayıtlarını olu tururlar.
4.8.3) Bir Hisse Senedinde lemlerin Geçici Olarak Durdurulması
Borsa Ba kanı, a a ıdaki durumlardan birinin varlı ı halinde ilgili hisse senedinin seansını
geçici olarak durdurabilir:
1. Bir hisse senedinde ya da hisse senedini ihraç eden ortaklı a ait olarak alıcı ve satıcıların
kararlarını etkileyecek önemde bilgiler oldu unun ö renilmesi ve Borsa Yönetiminin bu
bilgilerden borsa üyelerinin ve mü terilerinin haberdar edilmesini gerekli görmesi,
2. Bir hisse senedi için sa lıklı bir piyasa te ekkül etmesini önleyecek ekilde ola an dı ı fiyat
ve/veya miktarda alım satım emirlerinin sistemlere kaydedilmesi,
3. Bir hisse senedine ait emirlerin blok halinde alım satım kapsamına girmesi,
4. Bir seansın sa lıklı bir biçimde yürütülmesini engelleyen di er unsurların ortaya çıkması.
Borsa Ba kanı, i lemlerin yeniden ba lamasına aynı seans süresi içinde izin vermi ve yeterli
süre kalmı sa seans yeniden açılır.
Borsa Ba kanı bir hisse senedine ait i lemleri en fazla 5 i günü için durdurulabilir. 5 i gününü
a an süreler için Borsa Yönetim Kurulu karar verebilir.
Bir hisse senedinin Borsada i lem görmesinin geçici olarak durdurulması halinde, bu durum
Borsa Bülteninde ve Borsada gerekçesiyle birlikte duyurulur. Söz konusu hisse senetlerine ait
i lemlerin yapılmasına aynı seansta izin verilmi se, seans yeniden ba ladı ında gerekirse baz
fiyatı Borsa Ba kanı tarafından yeniden belirlenir ve Borsada ilan edilir.
Geçici olarak durdurulma süresi bir seansı a mı sa, söz konusu hisse senedinin tekrar i lem
görmeye ba layaca ı zaman ve baz fiyatı Borsa Ba kanı’nca belirlenir ve Borsa Bülteni’nde ve
Borsada ilan edilir.
4.8.4) MKB'de Kredili Menkul Kıymet ve Açı a Satı lemleri Süreci
Açı a satı i lemleri yapmak için Kurul' dan yetki belgesi alan kurumlar Borsa' ya ba vurarak
Bilgisayarlı Alım Satım Sistemi' nde kendilerine bu yetkinin verilmesini sa layacaklardır. Söz
konusu ba vuru Sermaye Piyasası Kurulu' nun izin belgesi ve belgenin ilan ettirildi i gazetelerle
beraber Üye leri Müdürlü ü' ne yapılacaktır. Açı a satı i lemleriyle ilgili olarak sadece Hisse
Senetleri Piyasası'nda hali hazırda geçerli olan limitler uygulanacaktır.
58
a) Kredili Menkul Kıymet lemleri ve Açı a Satı lemlerini Konu Alan Menkul Kıymet
Listeleri
Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri:V, No:18 sayılı Tebli i’nin 5’inci maddesi çerçevesinde,
“Kredili Menkul Kıymet lemlerine Konu Olan Menkul Kıymet Listesi” MKB pazarlarında
i lem görme artlarını sa layan tüm irketlerin hisse senetlerinden olu turulmaktadır.
Menkul kıymet listeleri ba langıç tarihinden bir yıl geriye dönük veriler esas alınarak
hazırlanacak ve üç ay için geçerli olacaktır. Menkul kıymet listelerinin geçerli oldu u dönemler;
Ocak-Mart, Nisan-Haziran, Temmuz-Eylül, Ekim-Aralık olarak belirlenmi tir. Menkul kıymet
listeleri yürürlü e girece i dönem ba langıcından 15 gün önce Borsa Bülteni’nde ilan
edilecektir.
b) Fiyat Sınırı
Açı a satı i lemi, açı a satı a konu olan menkul kıymetin en son gerçekle en fiyatının bir
önceki fiyattan daha yüksek olması halinde açı a satı i lemi en son gerçekle en fiyat
düzeyinden yapılabilir.
Seansın açılı ında, en son gerçekle en fiyat bir önceki seansın kapanı fiyatıdır ve açı a satı
emri bu fiyatın bir adım üzerinden verilebilir. Baz fiyat serbest veya de i tirilmi ise açı a satı
emri i lem gerçekle tikten sonra verilebilir. Sistem fiyat sınırı ile ilgili kontrolleri yapacak, söz
konusu düzenlemeye uymayan emir giri leri yapılamayacaktır.
c) Emir Giri i
Açı a satı emri girmek isteyen üye, normal emir giri inde kullandı ı "Sat" tu u yerine "Açı a
Satı " tu una basarak emrini girecektir. Açı a satı i lemlerine ili kin Özel Emir ve Tarihli Emir
verilemez.
d) Açı a Satı lemlerinin Bültende lanı
Açı a satı i lemleri Bültende hisse bazında, her fiyat seviyesinde miktar ve sözle me adedi
belirtilerek ilan edilecektir.
4.9) Hisse Senetleri Piyasasında Endeksler ve MKB Hisse Senetleri Piyasası

Endeksleri
4.9.1) Genel Tanım
Endeks, bir veya daha fazla de i kenin hareketlerinden ibaret olan oransal de i imi ölçmeye
yarayan bir göstergedir. Endeksler, karma ık olayların tek bir rakama indirgenmesini sa layan,
olaylar ve sonuçları hakkında yakla ık bilgi verebilen araçlardır. Endeksler kullanılırken
kapsamı, temsil yetene i, hesaplama yöntemi ve sıklı ı, avantajları, dezavantajları ve endeks
üzerine yansımayan özelliklerin neler oldu u iyi bilinmelidir.
59
Endeksler, zaman içinde bir süreklilik, dolayısıyla kar ıla tırabilme imkanı sa larlar. Böylece
endekse konu olan de i ken veya de i kenlerin yönü, de i imi veya gidi i belirlenebilir. Bu
nedenle endeksin, incelenmek istenen olayı temsil etmesi gerekmektedir.
"Gösterge" olarak da adlandırılabilecek endeksler, aynı veya farklı zaman dilimi içindeki iki veya
daha fazla de i keni kar ıla tırma imkanı sa larken, gelece i tahmin aracı olarak da
kullanılmaktadırlar. Endeksler, ayrıca, aynı veya de i ik mekanlardaki (örne in di er bir
ülkedeki) aynı veya farklı de i kenlerin (örne in hisse senedi getirilerinin) kar ıla tırılabilmesini
sa larlar. Endeksler, iktisat, i letme ve sosyal olaylardaki konular arasında bir ili ki olup
olmadı ı hakkında fikir de verebilir.
4.9.2) Hisse Senedi Endeksleri
Hisse senedi piyasasının genel bir göstergesi olan hisse senedi endeksleri, endeks
kapsamındaki hisse senetlerinin fiyatları baz alınarak "piyasa performansı" hakkında genel bir
bilgi verir. Hisse senedi endeksleri, genellikle piyasanın anlık durumunu yansıtır. Dünyada 1884
“yılından beri kullanılmakta olan hisse senedi endeksleri (stock indexes and averages)
genellikle üç ayrı ekilde hesaplanmaktadır;
1. Aritmetik Ortalama Formülü le
2. Geometrik Ortalama Formülü le
3. irketlerin Piyasa De erlerinin (Market Capitalization) Kullanıldı ı Formüller le
4.9.3) MKB Hisse Senetleri Endeksleri
MKB Hisse Senetleri Piyasası Endeksleri, Borsa’da i lem gören hisse senetlerinin fiyat ve
getirilerinin bütünsel ve sektörel bazda performanslarının ölçülmesi amacıyla olu turulmu tur.
1996 yılı sonuna kadar sadece MKB-100, Mali ve Sınai sektör endeksleri hesaplanmakta iken,
1997 yılı b ından itibaren sektör ve alt sektör endeksleri hem fiyat hem de toplam getiri olarak
hesaplanmaya ba lanmı tır.
MKB Fiyat Endeksleri tüm seans süresince, getiri endeksleri ise sadece seans sonunda
hesaplanmakta ve yayınlanmakta olup, MKB Ulusal-100 Endeksi Ulusal Pazar için temel
endeks olarak kullanılmaktadır.
MKB Ulusal - Tüm Endeksi: Menkul kıymet yatırım ortaklıkları hariç Ulusal Pazar’da i lem
gören hisse senetlerinden olu maktadır.
MKB Ulusal-30 Endeksi: Vadeli lemler Piyasası’nda kullanılmak üzere, menkul kıymet
yatırım ortaklıkları hariç Ulusal Pazar’da i lem gören irketlerden hisse senetlerinin seçim
kriterleri ve dönemsel de erleme ve de i iklikler bölümlerinde belirtilen artlara göre seçilen 30
hisse senedinden olu maktadır.
MKB Ulusal-50 Endeksi: Menkul kıymet yatırım ortaklıkları hariç Ulusal Pazar’da i lem gören
irketlerden hisse senetlerinin seçim kriterleri ve dönemsel de erleme ve de i iklikler
bölümlerinde belirtilen artlara göre seçilen 50 hisse senedinden olu makta olup, MKB Ulusal-
30 hisse senetlerini otomatik olarak kapsamaktadır.
60
MKB Ulusal-100 Endeksi: 1986 yılında 40 irketin hisse senedi ile ba layarak zamanla sayısı
100 irketin hisse senedi ile sınırlanan Bile ik Endeksin ( MKB-100) devamı niteli indedir.
Ulusal Pazar’da i lem gören menkul kıymet yatırım ortaklıkları hariç, hisse senetlerinin seçim
kriterleri ve dönemsel de erleme ve de i iklikler bölümlerinde belirtilen artlara göre seçilmi
hisse senetlerinden olu makta olup, MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-50 hisse senetlerini
otomatik olarak kapsamaktadır.
Sektör Endeksleri ve Alt Sektör Endeksleri: Menkul kıymet yatırım ortaklıkları hariç Ulusal
Pazar’da i lem gören hisse senetlerinden olu maktadır.
MKB kinci Ulusal Endeksi: kinci Ulusal Pazar’da i lem gören hisse senetlerinden
olu maktadır.
MKB Yeni Ekonomi Endeksi: Yeni Ekonomi Pazarı’nda i lem gören hisse senetlerinden
olu maktadır.
MKB Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Endeksi: Ulusal Pazar’da i lem gören menkul
kıymet yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden olu maktadır.
4.10) Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açı a Satı ve Ödünç Alma ve Verme
lemleri
Aracı kurulu ların, sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açı a satı ve ödünç alma ve
verme i lem esasları, Sermaye Piyasası Kurulu’nca ilk olarak 1994 yılında düzenlenmi ,
14.07.2003 tarihinde yayımlanan Seri:V, No:65 tebli i ile yeni esaslar belirlenmi tir.
4.10.1) lem Yapabilecek Kurulu lar
Sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açı a satı ve ödünç alma ve verme i lemlerine
sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık yetki belgesine sahip aracı kurumlar,
Kurul’dan ayrıca bir izin almaksızın aracılık edebilirler.
Bankaların sermaye piyasası aracı alımı için do rudan mü terilere kullandırmak üzere
Tebli de özkaynak olarak sayılan kıymetler kar ılı ında açmı oldukları krediler de ilgili
mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Tebli deki aracı kurumlara ili kin genel ve özel
nitelikteki limitlere ilgili hükümler dı ında Tebli de yer alan esaslara tabidir.
Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme i lemlerinin ise aracı kurumlar, bankalar ve
Takasbank tarafından Tebli de yer alan esaslar çerçevesinde Takasbank bünyesinde
olu turulacak piyasada Kuruldan ayrıca izin alınmaksızın gerçekle tirilebilir.
D BS (Devlet ç borçlanma Senedi) piyasa yapıcısı olarak yetkilendirilmeyen bankalar ve aracı

kurumlar, D BS’leri yalnızca ödünç verebilirler ancak ödünç alma i leminde bulunamazlar.
61
4.10.2) Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım lemi
Kredili sermaye piyasası aracı alımı i lemi, kredi kullanılması suretiyle mü teri tarafından
sermaye piyasası aracı alınmasıdır. Mü teri tarafından, alım emrinin kredili sermaye piyasası
aracı i lemi oldu unun emrin verilmesi esnasında bildirilmesi zorunludur.
Kredili olmayan bir alım emri nedeni ile mü terinin ödemekle yükümlü oldu u tutarın tamamının
veya bir kısmının takas günü itibarıyla tevdi edilmemesi veya söz konusu tutarın takas tarihi
itibarıyla mü terinin aracı kurum nezdindeki hesabında bulunmaması durumunda, herhangi bir
ilave bildirime ihtiyaç duyulmaksızın i lemin Tebli deki limitler açısından kredili i lem oldu u
kabul edilir.
Bu durumda takas tarihini izleyen üç i günü içerisinde aracı kurum tarafından;

a) Aralarında kredili i lem sözle mesi bulunan mü terilerin yazılı onayı alınarak; kredili
sözle mesi bulunmayan mü terilerle ise sözle me akdetmek suretiyle, i lemin Tebli ’in bütün
hükümleri açısından sermaye piyasası araçlarının kredili alımı i lemi sayılması veya,
b) Daha önce imzalanan alım satım aracılı ı çerçeve sözle mesinde bu yönde hüküm
bulunması ve alım emrinin yerine getirildi inin mü teriye açıkça bildirilmi olması artı ile nakit
yükümlülü ünü yerine getirmeyen mü teri namına alınan i leme konu sermaye piyasası
araçlarının yükümlülük tutarına tekabül eden kısmı satılarak borç tutarının tahsil edilmesi veya,
c) MKB Yönetmeli inin 39’uncu maddesinin ya da genel hükümlerin uygulanması
suretiyle söz konusu temerrüdün tasfiye edilmesi ya da tasfiyesi için gerekli i lemlere
ba lanması zorunludur.
lemlere konu sermaye piyasası araçları listelerinde yer almayan sermaye piyasası araçlarına
ili kin olarak gerçekle tirilen i lemlerde de takas yükümlülü ünün mü teri tarafından süresi
içinde yerine getirilmemesi halinde yukarıdaki (b) ve (c) bentleri uygulanır.
4.10.2.1.1) Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım lemlerinde Özkaynak ve

Özkayna ın Korunması
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı i lemlerinde özkaynak, i leme konu kıymetlerin
Tebli deki esaslara göre belirlenen cari de erleri ile bu kıymetlere ödenen kâr payı, faiz ve
benzeri gelirler toplamından verilen kredi tutarının ve günlük olarak tahakkuk etmi faizlerinin
dü ülmesi suretiyle hesaplanır.
Mü teri sermaye piyasası araçlarının kredili alımı i leminde, ba langıçta asgari %50 oranında
özkaynak yatırmak zorundadır. Ba langıçta yatırılacak özkaynak, açılan kredi ile satın alınan
menkul kıymetlerin cari piyasa de eri kadar nakit veya menkul kıymetin pe in olarak
yatırılmasını ifade eder. Kredili sermaye piyasası aracı i lemlerinin devamı süresince özkaynak
oranının asgari %35 olması zorunludur.
Özkaynak oranının hesaplanmasında;
[( leme konu kıymetlerin cari piyasa de eri – kredi tutarı) / i leme konu kıymetlerin cari piyasa de eri]
formülü kullanılır.
62
Mü teri, zararını durdurmak amacıyla, bu alt sınırlara ula madan, daha yüksek bir özkaynak
oranında sermaye piyasası araçlarının satı ını sa layan resen satı emrinin uygulanması
konusunda çerçeve sözle mesine hüküm konulmasını isteyebilir.
Mü terinin özkayna ı nakit olarak yatırması durumunda yatırılacak tutar;
SatinAlinanMenkulKiymetinDegeri ⊗ ÖzkaynakOranı formülü ile bulunabilir.
Mü terinin özkayna ı menkul kıymet olarak yatırması durumunda yatırılacak tutar;
ÖzkaynakOranı
⊗ (SatinAlinanMenkulKiymetinDegeri ) formülü ile bulunabilir.
1 − ÖzkaynakOranı
Mü terinin sahip oldu u menkul kıymetler kar ılı ında kredili olarak alabilece i menkul kıymet
tutarının hesaplanmasında ise;
1 − ÖzkaynakOranı
⊗ (MusterininSahipOlduguMenkulKiymetlerinTutari )
ÖzkaynakOranı
formülü kullanılabilir.
4.10.2.1.2) Özkaynak Tamamlama Bildirimi
Aracı kurumlar mü terilerinin kredi hesabındaki özkaynak tutarını, Tebli in ekinde yer alan
formata uygun olarak her i günü itibarıyla hesaplamak ve raporlamak zorundadırlar.
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı i lemi kar ılı ı yatırılan özkaynak tutarı, i leme konu
kıymetlerin cari de erindeki de i meler sonucunda gerekli özkaynak tutarının altına dü tü ü
takdirde, aracı kurumlar eksikli in tespit edildi i gün itibarıyla, özkaynak oranını ba langıç
özkaynak oranına tamamlayacak ekilde nakit ve/veya sermaye piyasası aracı yatırmak üzere
mü teriye en seri haberle me aracı ile (faks, telefon, elektronik ortam ve benzeri) ula arak
özkaynak tamamlama bildiriminde bulunur ve teyit alırlar.
Özkayna ın, tamamlama bildiriminin mü teriye yapıldı ı tarihten itibaren iki i gününü
geçmeyecek ekilde sermaye piyasası araçlarının kredili alımı i lemi çerçeve sözle mesinde
belirlenen süre içerisinde tamamlanmaması halinde, aracı kurum ayrıca bir ihbarname
göndermesine gerek kalmaksızın, kredili olarak alınan ve/veya özkaynak olarak verilen
sermaye piyasası araçlarını satarak krediyi kapatma yetkisine sahiptir. Kendisine özkaynak
tamamlama bildirimi gönderilmi mü terinin hiçbir alım emri, bildirim gününden özkaynak
tamamlanıncaya kadar geçecek süre boyunca yerine getirilmez.
Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alımı lemlerinde Özkaynak Hesaplanmasına

li kin Örnek
63
I II III IV V
Kredili leme Özkaynak Kullanılan Kredi Tutarı Özkaynak
Konu Olarak Kredi (YTL) Oranı
Kıymetlerin Yatırılan Nakit Kar ılı ında (YTL)
Cari Piyasa veya Sermaye Satın Alınan
De eri Piyasası Sermaye
(YTL) Aracının Cari Piyasası
Piyasa De eri Araçlarının
(YTL) Cari Piyasa (IV)
(I) = (II) + (III) De eri
(YTL) V= (I–IV/I)
(II) (III)
1. gün (Hesabın 10.000 5.000 5.000 5.000 % 50
açıldı ı gün)
2.gün 8.000 3.000 5.000 5.000 %37
3. gün 7.000 2.000 5.000 5.000 %28
(Bildirim Günü)
Bildirim Sonrası 10.000 5.000 5.000 5.000 %50
Yukarıdaki örnekte özkaynak olarak getirilen varlı ın fiyatının azalması durumunda özkaynak
oranı (%28) asgari özkaynak oranından (%35) daha dü ük seviyeye inmi tir. Bu durumda
mü teri özkaynak oranını Tebli de öngörülen tutara (%50) artırmak üzere nakit veya menkul
kıymeti ek özkaynak olarak getirmekle yükümlüdür.
4.10.3) Açı a Satı lemleri
Açı a satı i lemi; sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ya da satı a
ili kin emrin verilmesini ifade eder. Satı a ili kin takas yükümlülü ünün ödünç alınan sermaye
piyasası araçları ile yerine getirilmesi de açı a satı sayılır. Mü teri tarafından verilen satım
emrinin açı a satı oldu unun emrin verilmesi esnasında aracı kuruma yazılı olarak bildirilmesi
zorunludur.
Sermaye piyasası aracının satı emrinin verilmesi anından önce, satın alınmı veya sermaye
piyasası aracının devri konusunda her iki tarafı da ba layıcı sözle me yapılmı olunmasına
ra men henüz teslimatın yapılmamı olması durumlarında satı ı yapan ki inin söz konusu
sermaye piyasası aracına sahip oldu u varsayılır.
Satıma konu olan sermaye piyasası araçlarının satım emrinin verildi i an itibarı ile mü terinin
aracı kurum nezdindeki hesabında bulunmaması veya söz konusu yükümlülü ün ilgili sermaye
piyasası aracının ödünç alınması sureti ile yerine getirilmesi durumunda herhangi bir ilave
bildirime ihtiyaç duyulmaksızın mü teri tarafından verilen satım emrinin Tebli hükümleri ve
açı a satı i lemlerine ili kin borsa i lem kuralları açısından açı a satı oldu u kabul edilir.
Ancak mü terinin satı ı yapılan sermaye piyasası aracını tevdi edebilecek durumda oldu unu
ve satı a konu sermaye piyasası aracının takas tarihine kadar aracı kuruma iletilece ini beyan
etmesi durumunda i lem açı a satı i lemi sayılmaz. Mü teri söz konusu beyanın
do rulu undan sorumludur. Aracı kurum mü teri tarafından yapılan söz konusu beyanın
do rulu unun ara tırılmasından, gerekirse do rulu unun teyit edilmesinden ve gerekli
belgelerin temin edilerek saklanmasından sorumludur.
64
4.10.3.1) Açı a Satı lemlerinde Özkaynak Ve Özkayna ın Korunması
Açı a satı i lemlerinde özkaynak; i leme konu kıymetlerin cari de erleri ile açı a satı tan elde
edilen hasılatın toplanması suretiyle hesaplanır.
Mü teri açı a satı i leminde ba langıçta asgari %50 oranında özkaynak yatırmak zorundadır.
Ba langıçtaki özkaynak, açı a satılacak menkul kıymetlerin cari piyasa de eri kadar nakit veya
menkul kıymetin pe in olarak yatırılmasını ifade eder. Açı a satı i lemlerinin devamı
süresince özkaynak oranının %35 olması zorunludur.
Özkaynak oranının hesaplanmasında;
[( leme konu kıymetlerin cari piyasa de eri – açı a satı a konu sermaye piyasası aracının piyasa
de eri) / i leme konu kıymetlerin cari piyasa de eri]
formülü kullanılır.
Mü teri, zararını durdurmak amacıyla, aracı kurumla imzalanan açı a satı çerçeve
sözle mesinde yer alan ya da bu madde hükümleri çerçevesinde alt sınırları belirlenen
özkaynak oranına ula madan, daha yüksek bir özkaynak oranında sermaye piyasası
araçlarının alı ını sa layan resen alı emrinin uygulanması konusunda açı a satı çerçeve
sözle mesine hüküm konmasını ve buna ili kin esasların belirlenmesini isteyebilir.
4.10.4) Sermaye Piyasası Araçlarının Ödünç Alma ve Verme lemi
Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme i lemi, ilgili çerçeve sözle mede belirlenen
esaslar dahilinde, ödünç veren tarafından ödünç alan tarafa, belirli bir dönem için sermaye
piyasası araçlarının verilmesi ve aynı cins sermaye piyasası aracının mislen geri alınmasıdır.
Aracı kurumlar, kendi nam ve hesaplarına tuttukları sermaye piyasası araçları ile yetki verilmi
olması artıyla, mü terilerin veya portföy bulunduran di er ki i ve kurumların hesaplarında
bulunan sermaye piyasası araçlarını ba ka ki i ve kurulu lara ödünç verebilirler.
4.11) çerden Ö renenlerin Ticareti (Insider Trading) Ve Manipülasyon
4.11.1) çerden Ö renenlerin Ticareti (Insider Trading)
Sermaye piyasası araçlarının de erini etkileyebilecek, henüz kamuya açıklanmamı bilgileri

kendisine veya üçüncü ki ilere menfaat sa lamak amacıyla kullanarak, sermaye piyasasında
i lem yapanlar arasında fırsat e itli ini bozacak ekilde mameleki yarar sa lamak veya bir
zararı bertaraf etmek, içerden ö renenlerin ticaretidir.
Bir insiderin yapmak istedi i ey, sahip oldu u, fiyat üzerinde etkili olabilecek bir kamuya
açıklanmamı bilgiyi, fiyat üzerinde etkisini göstermeden önce kullanmaktır. Bu durum yani bazı
ki ilerin piyasadaki di er ki ilere nazaran daha fazla bilgiye sahip olmaları, bunun sonucunda
bir menkul kıymetin de erini daha do ru bir ekilde de erlendirebilmeleri piyasadaki rekabeti
bozacaktır.
65
çerden ö renenlerin ticaretinde (insider trading) asli unsur, i lemde taraflardan birinin kar ı
tarafın sahip olmadı ı kamuya malolmamı , fiyata etki gücü olan bir bilgiye sahip olmasıdır.
Menkul kıymet piyasalarında içerden ö renenler ticaretinin yasal düzenlemelerle yasaklanıp

para ve hapis cezalarına ba lanmasındaki neden ise dengesizlik kayna ı bilginin niteli i ve
edinme eklidir. Yasaklamaya konu olan bilgi kamuya malolmamı , fiyat üzerinde etkide
bulunabilecek önemde olan bilgidir.
Yasaklama esas olarak iki temel amaca hizmet etmektedir. lk amaç yatırımcıların piyasaya
güvenini tesis etmek ve bu güveni korumaktır. kincisi, irkete ait bilgilerin irkete ait kalmasını
ve irket için kullanılmasını sa lama gayesidir.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47’nci maddesinin birinci fıkrasının A-1 bendinde içerden
ö renenlerin ticareti suçu tanımlanmı tır. Buna göre "Sermaye piyasası araçlarının de erini
etkileyebilecek, henüz kamuya açıklanmamı bilgileri kendisine veya üçüncü ki ilere menfaat
sa lamak amacıyla kullanarak sermaye piyasasında i lem yapanlar arasındaki fırsat e itsizli ini
bozacak ekilde mameleki yarar sa lamak veya bir zararı bertaraf etmek içerden ö renenlerin
ticaretidir."
Kanun' un suçun olu umu için bir çok unsurun birlikte varlı ını aradı ı görülmektedir. Bu suçun
i lenebilmesi için;
a) kullanılan bilgilerin sermaye piyasası araçlarının de erini etkileyebilecek bilgiler olması,

b) henüz kamuya açıklanmamı bilgiler olması,
c) bu bilgilerin kullanılması suretiyle sermaye piyasasında i lem yapanlar arasındaki fırsat
e itli ini bozacak ekilde bir mameleki yarar elde edilmi olması veya bir zarar bertaraf edilmi
olması gerekmektedir.
Son derece gizli, açıklanması zorunlu veya de il, bir bilginin sermaye piyasası aracının fiyat
olu umuna etkisi yoksa bu bilginin kullanılması sonucunda suç olu maz, zira suçun maddi
unsuru olu mamı tır.
Kullanılan bilginin henüz kamuya açıklanmamı olması gerekmektedir. Bir bilginin kamuya
açıklanmı sayılabilmesi için çe itli düzenlemelerde gösterilen ekil artlarına uyulmu olması
zorunlu de ildir.
Bu suç kasıtlı bir suçtur. Fail, elde etti i bilginin sermaye piyasası aracının de erini
etkileyebilecek vasıfta oldu unun bilincinde olmalıdır. Belli nitelikteki bilgilerin kullanılması
iradesi yetmez ayrıca failin kendisine veya üçüncü ki ilere menfaat sa lamak amacıyla hareket
etmi olması, yani özel kast aranır.
Sermaye Piyasası Kanunun md.47/A-1 hükmü incelendi inde suçun ancak u ki iler tarafından
i lenmesi mümkün görülmektedir.
a) SPKn 11’inci madde kapsamındaki ihraçcılar,
b) sermaye piyasası kurumlarının veya bunlara ba lı veya bunlara hakim i letmelerin;
- Yönetim kurulu ba kan ve üyeleri,
- Yöneticileri,
- Denetçileri,
- Di er personeli,
66
c) Meslekleri veya görevlerini ifa etmeleri sırasında bilgi sahibi olabilecek durumunda
olanlar, (örne in avukatlar, muhasebeciler, aracılar, danı manlık irketleri, vergi idareleri, MKB,
Merkez Bankası ve Sermaye Piyasası Kurulu gibi bu kamuya açıklanmamı bilgiye önceden
ula abilecekler, vs.)
d) Bunlarla temasları nedeniyle do rudan veya dolaylı olarak bilgi sahibi olabilecek
durumda olanlar,
Bundan maksat, içeriden ö renenler (insider) ile ili ki sonunda bilgi sahibi olanlardır.
Bunları iki grupta toplamak mümkündür.
a) Bizzat insider'ın bilgi verdi i ki iler,
b) Insider'ın farkında olmadan bilgi verdi i ki iler, (insider'
ın konu malarını
duyan taksi oförü, garson, berber vs. gibi.)
Görülüyor ki, Kanun içeriden bilgi edinen ki iler kategorisini "insider"larla sınırlamamı ,
bu kategoriyi "insider"lardan bilgi edinenleri de kapsayacak ekilde geni tutmu tur.
Suçun yaptırımı, Kanun’un aynı bendinde "fiilin önem ve mahiyetine göre birlikte veya ayrı ayrı
hükmolunmak üzere 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 10.000.-YTL’den 25.000.-YTL’ye kadar a ır
para cezası" olarak öngörülmü tür. Aynı maddede verilecek a ır para cezalarının, üst sınırla
ba lı olmaksızın suçun i lenmesi suretiyle temin edilen menfaatin üç katından az olamayaca ı
belirtilmi tir. Cezanın verilmesini gerektiren fiilin tekrarı halinde, verilen ceza yarı oranında
artırılmaktadır.
Faillerin kovu turmaya tabi tutulabilmesi Sermaye Piyasası Kurulu tarafından Cumhuriyet
Savcılı ına suç duyurunda bulunmasına, yargılanmaları ise Kurulun ba vurusu üzerine
savcılı ın takip kararı vererek kamu davası açmasına ba lıdır. Savcılı ın takipsizlik kararına
kar ı Kurulun ilgili mahkeme nezdinde itiraz hakkı bulunmaktadır.
Bu Kanun kapsamındaki ihraçcılarla sermaye piyasası kurumlarının yönetim kurulu üyeleri,

denetçileri, müdür ve di er personeli ve yatırım fonu temsilcileri ile sorumlularının ortaklı ın,
kurulu un veya fonun paraları ve di er malları ile sermaye piyasası araçları, defter, evrak,
dosya, kayıt ve di er belgeleri üzerinde i ledikleri suçların genel hükümlere göre belirlenen
cezaları yarı oranında artırılarak hükmolunur.
4.11.2) Sermaye Piyasasını Yapay Olarak Etkilemek Amacıyla Sermaye Piyasası

Araçlarının Alım ve Satımı (Yapay Piyasa ve Yapay Fiyat) (MAN PÜLASYON)
Sermaye piyasalarında manipülasyon geni anlamda, serbest arz ve talep güçlerini hedef alan
kasıtlı müdahaleleri ifade etmektedir. Manipülatif hareket, aksi halde serbest arz ve talep
ko ulları altında olu acak fiyatın altında veya üstünde bir fiyat olu turmayı ve menkul kıymetin
bu fiyattan i lem görmesini sa lamayı amaçlamaktadır.
Manipülasyon ba ta hisse senetlerinde olmak üzere, sermaye piyasası araçlarının fiyatını

yapay yollarla etkilemek veya kontrol etmek suretiyle yatırımcıları aldatmayı veya yanıltmayı
amaçlayan kasıtlı tüm eylemleri kapsamaktadır.
Manipülasyon kavramının; “menkul kıymetlerin arz ve talebinin, dolayısıyla da etkin bir

piyasanın varlı ının temel ko ullarından biri olan fiyatlarının herhangi bir bilgiye ya da
iktisaden anlamlı bir nedene dayanmadan etkilenmesine yönelik her türlü müdahaleler”
olarak tanımlanması mümkündür.
67
Manipülasyon Sermaye Piyasası Kanunu’nun md. 47/A-2' de; "Yapay olarak, sermaye piyasası
araçlarının, arz ve talebini etkilemek, aktif bir piyasanın varlı ı izlenimini uyandırmak, fiyatlarını
aynı seviyede tutmak, artırmak, veya azaltmak amacıyla alım ve satımını yapmak." eklinde
tanımlanmı tır.
Bu tanımlardan manipülasyonun üç temel unsurunun mevcut oldu u görülmektedir. Bunlar:
1. Menkul kıymetlerin arz ve talebini, dolayısıyla da fiyatlarını etkilemeye yönelik i lemler

gerçekle tiren ki i ya da ki ilerin bulunmasının gereklili i,
2. Bu ki i veya ki iler tarafından gerçekle tirilen i lemlerin, menkul kıymetin fiyatında bir artı ya
da azalı yaratması ya da bu etkilerin önlenmesi ya da i lemlerin menkul kıymetin aktif bir
piyasasının oldu u izleniminin yaratılmasına yönelik olmasının gereklili i,
3. Bu i lemlerin, i lemleri gerçekle tirenler tarafından, menkul kıymetin fiyatını etkilemek ve
ayrıca piyasanın di er katılımcılarını menkul kıymeti almaya ya da satmaya yönlendirmek
amacıyla gerçekle tirilmesinin gereklili i,
olarak ortaya çıkmaktadır.
Türkiye’deki mevzuata esas olarak 3794 sayılı Kanunla de i ik 2499 sayılı Sermaye Piyasası
Kanunu ile yerle mi olan manipülasyon kavramı ile ilgili olarak, TCKn.’nda da ilgi kurulabilecek
maddeler bulunmaktadır. Ülkemizdeki düzenlemelerin yakla ımı da, yabancı ülke
mevzuatlarına paralel olarak ortaya çıkmı ve SPKn.’nda yer alan genel yasaklama hükümleri
ile birlikte SPKr.’nun Aracı Kurumların kurulu ve faaliyet esaslarını düzenleyen tebli lerinde ve
ayrıca MKB Yönetmeli i’nde aracı kurumların manipülatif i lemler gerçekle tirmeleri
yasaklanarak, çe itli yaptırımlar öngörülmü tür.
Türk Ceza Kanununun 358’inci maddesi, borsalarda i lem gören menkul kıymetlerin fiyatlarını
yalan haber yaymak veya sair hileli vasıtalar kullanılmak suretiyle artıran veya indiren
manipülatif i lemleri suç saymı tır.
Ancak Sermaye Piyasası Kanununun 47/A-2 ve 47/A-3’te yer alan manipülasyona ili kin
düzenlemeler TCK’nda yer alan düzenlemeden daha kapsamlıdır.
Gerçekten de TCK’nın 358’inci maddesi suçun olu umu için fiyatlarda artı veya azalı ın
gerçekle mesi artını aramaktadır. SPKn’nunda ise fiyatları artırmak veya azaltmak amacıyla
i lem yapılması suçun olu ması için yeterli görülmü tür. Failin bu amaçla yaptı ı i lemlerde
sonuca ula mamı olması suçun meydana gelmesini engellememektedir. Ayrıca, TCK’da hileli
yollarla menkul kıymet fiyatlarının sadece artı veya azalı ına sebebiyet veren i lemler suç
sayılmı tır. Halbuki SPKn’nda fiyatların aynı seviyede tutulması amacıyla yapılan i lemler de
suç kapsamındadır.
SPKn’nun yürürlü e girmesi sonucu, sermaye piyasalarında manipülatif i lemler

gerçekle tirenler hakkında TCKn’nun 358’inci maddesinin uygulanabilirli i büyük ölçüde
ortadan kalkmı tır. Ancak TCK madde 358’in metninde yer alan “sair hileli vasıtalar” ibaresi,
SPKn’nun 47/A-2 ve 47/A-3 kapsamına girmeyen hileli i lemlerle fiyatların artmasına veya
eksiltilmesine sebebiyet veren fiillerin suç kapsamında alınmasını sa layacaktır. Anılan madde,
hileli i lemleri sınırlamadı ından bu ba lamda, TCK’nın daha kapsamlı oldu u söylenebilir.
68
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47' nci maddesinin (A) bölümünde iki ana manipülasyon tipi
düzenlenmi tir. Bu bölümün 2' nci bendinde alım satıma dayalı manipülasyonlar; 3'üncü
bendinde ise yalan yanlı haber yayma veya önemli bilgileri açıklamama suretiyle
gerçekle tirilecek manipülasyonlar cezai yaptırıma ba lanmı tır.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47/A-2 maddesinde Alım-Satım lemleriyle Fiyat ve lem

Hacminin Manipülasyonuna li kin Yasak düzenlenmi tir. Bu düzenlemeye göre; "yapay olarak,
sermaye piyasası araçlarının, arz ve talebini etkilemek, aktif bir piyasanın varlı ı izlenimini
uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede tutmak, arttırmak veya azaltmak amacıyla alım satımının
yapılması" suç sayılarak cezalandırılmaktadır.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47/A-2 maddesinde düzenlenen manipülasyon suçunun

maddi unsurunu;
- sermaye piyasası araçlarının arz ve talebini etkilemek,
- aktif bir piyasanın varlı ı izlenimini uyandırmak,
- fiyatlarını aynı seviyede tutmak, artırmak, veya azaltmak
amaçlarıyla sermaye piyasası araçlarının alım ve satımını yapmak olu turmaktadır.
Suçun maddi unsurunu asıl itibarıyla sermaye piyasası araçlarının alım satımı olu turmaktadır.
Ancak, kanun koyucu, maddi unsurun var sayılabilmesi için bu alım satımın yukarıda sayılan
amaçlarla yapılmasını art koymu tur. Di er bir husus, yukarıdaki amaçlarla alım satımı yapılan
sermaye piyasası araçlarının, bizzat fiyatında de i iklik olan veya aktif bir piyasası oldu u
görünümü alan sermaye piyasası araçları olmasıdır.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47/A-3 maddesinde ise Gerçekdı ı Haber Yaymak ve Bilgi
Açıklamamak Yoluyla Manipülasyona ili kin hükümlere yer verilmi tir. Buna göre, "sermaye
piyasası araçlarının de erini etkileyebilecek yalan, yanlı , yanıltıcı, mesnetsiz bilgi veren; haber
yayan; yorum yapan ya da açıklamakla yükümlü oldu u bilgileri açıklamayan" ki ilerin
cezalandırılması öngörülmü tür.
SPKn. md.47/A-3 hükmünde iki ayrı hipotez öngörülmektedir;

1) Yalan, yanlı , yanıltıcı, mesnetsiz bilgi vermek, haber yaymak, yorum yapmak,
2) Açıklanması gerekli bilgileri açıklamamak.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun md. 47/A-3 hükmünde verilen bilgi, haber, ve yorumun yalan,
yanlı , yanıltıcı, mesnetsiz olması veya açıklanması gerekli bilgilerin açıklanmaması sermaye
piyasası araçlarının de erini etkileyebilecek nitelikte bulunması artıyla suç sayılmaktadır.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47’nci maddesindeki bu fiillere uygulanacak cezalar u

ekilde sıralanmaktadır;
1. “Yapay olarak, sermaye piyasası araçlarının arz ve talebini etkilemek, aktif bir piyasanın
varlı ı izlenimini uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede tutmak, artırmak veya azaltmak amacıyla
alım ve satımını yapan gerçek ki ilerle tüzel ki ilerin yetkilileri ve bunlarla birlikte hareket
edenler,”
2. “Sermaye Piyasası araçlarının de erini etkileyebilecek, yalan, yanlı , yanıltıcı, mesnetsiz

bilgi veren; haber yayan; yorum yapan ya da açıklamakla yükümlü oldukları bilgileri
açıklamayan gerçek ki ilerle tüzel ki ilerin yetkilileri,”
69
2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 10.000.-YTL’den 25.000.-YTL’ye kadar a ır para cezası ile
cezalandırılır. Suçun i lenmesinde, bu bentte yazılı hallerden iki veya daha fazlası birle irse
hapis cezasının asgari haddi 3, azami haddi 6 yıldır.
Ayrıca, verilecek a ır para cezaları üst sınırla ba lı olmaksızın suçun i lenmesi suretiyle temin
edilen menfaatin üç katından az olamaz. Fiilin tekrarı halinde, verilen cezalar yarı oranında
arttırılarak hükmolunur. Cezaların artırılabilmesi için daha önce verilen cezanın infazı artı
aranmaz.
Bu Kanun kapsamındaki ihraçcılarla sermaye piyasası kurumlarının yönetim kurulu üyeleri,

denetçileri, müdür ve di er personeli ve yatırım fonu temsilcileri ile sorumlularının ortaklı ın,
kurulu un veya fonun paraları ve di er malları ile sermaye piyasası araçları, defter, evrak,
dosya, kayıt ve di er belgeleri üzerinde i ledikleri suçların genel hükümlere göre belirlenen
cezaları yarı oranında artırılarak hükmolunur.
Ayrıca yukarıda yeralan ve SPK uyarınca suç sayılan fiillere do rudan ya da dolaylı i tirak
ettikleri Sermaye Piyasası Kurulu tarafından tesbit edilen gerçek veya tüzel ki ilerin, borsalar ve
te kilatlanmı di er piyasalarda geçici veya sürekli olarak i lem yapmalarının önlenmesini
teminen SPK gerekli tedbirleri almaya yetkilidir (4487 sayılı kanun ile 2499 sayılı Sermaye
Piyasası Kanununa eklenen 46’ncı Madde i bendi uyarınca).
Manipülasyon fiilleri stanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeli i’nde de düzenlenmi tir.
Esas olarak borsa üyesi aracı kurumları ba layan bu hükümler, manipülatif i lemlerin borsa
idaresi tarafından iptali sonucu do urabildi inden yatırımcıları da ilgilendirmektedir. Aracı
kurumlar bilerek veya bilecek durumda iken mü terilerinin manipülatif i lemlerine yardımcı
olurlarsa, Borsa ve Kurul tarafından piyasadan çıkarılmaya varan idari ve disiplin cezalarına
çarptırılabilmektedirler.
MKB Yönetmeli indeki manipülatif i lemlere ili kin düzenlemeler “yapay fiyat ve piyasa”
ba lıklı 24’üncü maddede yer almaktadır. Düzenlemeye göre Üyeler, yapay piyasa olu turmak
maksadıyla a a ıdaki faaliyetlerde bulunamazlar.
1. Bir menkul kıymete gerçe e uygun olmayan ve görüntüde aktif bir piyasa izlenimini yaratmak
maksadıyla:
a. Menkul Kıymetin sahipli inde gerçek anlamda de i im yaratmayan bir dizi alım satım
yapmak,
b. Fiyat ve miktar bakımından piyasayı yanlı yönlendirecek mahiyette Borsa emri vermek.
2. Bir menkul kıymette tek ba ına veya ba kaları ile birlikte, di er üyeleri o menkul kıymeti alıp
satmaya yöneltmek maksadıyla bir dizi i lem gerçekle tirerek:
a. Menkul kıymet için görünürde aktif bir piyasa oldu u izlenimini yaratmak
b. Menkul kıymetin fiyatında yapay olarak artı veya dü ü e neden olmak
70
3. Bir menkul kıymetin fiyatının artması veya azalmasına neden olacak aktif bir piyasanın
oldu u veya olaca ı eklinde gerçek dı ı bilgi dola tırarak veya yayarak o menkul kıymetin alım
satımını te vik etmek,
4. Bir menkul kıymetle ilgili olarak, di er menkul kıymetlerin alım veya satımını te vik etmek
maksadıyla, bilerek gerçe e aykırı veya yanıltıcı bilgi yaymak,
5. Piyasayı yanıltmak maksadıyla bir menkul kıymette fiyatı desteklemek, sabitlemek veya
stabilize etmek üzere, dolaylı veya dolaysız olarak, bir veya daha fazla ki i ile anla arak bir dizi
alım satım yapmak,
6. Piyasayı yanıltmak maksadıyla, yanıltıcı veya yanlı izlenim uyandıracak, gerçe e aykırı
sözlü veya yazılı beyanda, fiil ve davranı larda bulunmak.
Ülkemizdeki genel yasal çerçeve içerisinde manipülasyon incelemeleri esas olarak SPKr.
tarafından sonuçlandırılmaktadır. Mevcut sistemde, öncelikle MKB bünyesinde bulunan
Gözetim Müdürlü ü, menkul kıymetlerin fiyatlarında ortaya çıkan ola andı ı hareketleri MKB
Tefti Kurulu’na bildirmekte, Tefti Kurulu personeli tarafından gerçekle tirilen incelemeler
neticesinde düzenlenen inceleme raporları Kurul’a iletilmekte ve Kurul ise, ço u zaman yeniden
inceleme yapmak suretiyle, manipülasyonun gerçekle mi olup olmadı ını tespit ederek,
konuyu Cumhuriyet Savcılıkları’na iletmektedir.
4.12) Hisse Senetleri Piyasası le lgili Di er Düzenlemeler
4.12.1) Bilgi Verme Yükümlülü ü Olan Hisse Senedi Alı ve Satı lemleri
A a ıdaki durumlarda, ilgili ki i veya kurumun Borsa’ya bilgi vermesi gerekir.
1. Bir gerçek veya tüzel ki inin veya bu gerçek veya tüzel ki i ile birlikte hareket eden di er
gerçek veya tüzel ki ilerin, ortaklıktaki toplam oy hakkının veya sermayenin %10 veya daha
fazlasına sahip olması veya ortaklıktaki toplam oy hakkının veya sermaye payının %10' un
altına dü mesi durumunda, en seri haberle me vasıtasıyla aynı gün Borsaya özel durum
açıklaması göndermesi gerekmektedir.
2. Hisse senedi Borsa' da i lem gören ortaklıkların yönetim kurulu ba kan ve üyeleri, genel
müdür ve yardımcıları ile sermayenin %10 veya daha fazlasına sahip ortaklarının ortaklık
hisse senedi alı veya satı larının toplamının, sermayenin %1' ine ula ması durumunda,
i lemi yapan ki ilerce, izleyen ayın ilk haftası içinde alınan veya satılan hisse senetlerinin
miktarı, fiyatı ve i lem tarihleri belirtilerek Borsa' ya yazılı olarak açıklama yapılması
zorunludur.
3. Hisse senetleri Borsa’da i lem gören anonim ortaklıkların dola ımda bulunmayan hisse
senetlerinin Borsa’da satılması sonucunu do uracak i lemlere ba lanılması veya bu
konuda bir aracı kurulu la anla ma yapılması durumunda;
a. lk a amada, satılacak hisse senedi, nominal tutarı ve satı dönemine ili kin bilgilerin, satı a
ba lamadan önce hissedar tarafından Kurul’a ve Borsaya gönderilmesi zorunludur.
b. kinci a amada, bildirimin yapıldı ı gün veya ertesi i günü “Hisse Senetlerinin Kurul
Kaydına Alınmasına ve Satı ına li kin Esaslar” Tebli i’nin 5’inci maddesi uyarınca, satı a
71
konu hisse senetlerinin Kurul kaydına alınması talebi ile Kurul’a ba vurulması
gerekmektedir.
c. Bu düzenleme uyarınca satı lara, en erken, açıklamayı takip eden 5’inci günde ba lanabilir.
Kurul, gerekti inde, bu süreyi kısaltabilir veya uzatabilir.
d. Di er taraftan satı süresi doldu unda veya satı tamamlandı ında (hangisi önce gelirse),
satı sonuçları hakkında Borsa’ya açıklama gönderilmesi önem ta ımaktadır.
5) MKB TAHV L VE BONO P YASALARI
5.1) Temel Kavramlar
Basit Getiri
Yapılan yatırımdan elde edilen faiz gelirinin vade sonunda tekrar yatırıma dönü türülmedi i
durumdaki yıllık getiriye basit getiri denir.
Bile ik Getiri
Yatırımdan elde edilen faiz gelirinin dönem sonunda aynı oranla tekrar yatırıma dönü türüldü ü
varsayımı ile hesaplanan getiriye bile ik getiri denir.
Birincil Piyasalar
Menkul kıymetleri ihraç eden irketler ile tasarruf sahiplerinin do rudan do ruya kar ıla tıkları
piyasalardır. Di er bir anlatımla, menkul kıymetlerin ihraçcı kurulu larca tasarruf sahiplerine ilk
kez satı a sunuldu u piyasalardır.
Borsa Payı
Borsa üyelerinin, Borsa’da gerçekle tirdi i i lem hacmine göre hesaplanarak Borsa’ya ödenen
mebla olup Borsa Yönetim Kurulu’nca belirlenir.
Borsa Üyeleri
Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi ve Borsa’dan üyelik belgesi almı aracı
kurulu lardır.
Çok Fiyat-Sürekli Müzayede Sistemi

Çok fiyat yöntemi; bir menkul de er için verilen alım satım emirlerinin fiyat ve zaman önceli i
kurallarına uygun olarak teker teker kar ıla tırılması sonucunda olu an fiyatlarla alım satım
i leminin gerçekle tirilmesidir.
Devlet ç Borçlanma Senetleri

Devletin cari yıl bütçe kanununa dayanarak, bütçe açıklarının finansmanı amacıyla çıkarmı
oldu u borçlanma senetlerinin genel adıdır.
Devlet ç Borçlanma Senetleri Endeksleri

Bu tür menkul kıymetlere yatırım yapanlarının kıymetleri fiyat ve getirilerindeki geli meleri basit
ve anla ılabilir göstergeler yardımıyla izleyebilmelerini sa lamak amacıyla olu turulmu lardır.
Ayrıca yatırımcıların sabit getirili menkul kıymetlere yaptıkları yatırımlar ile di er yatırım
seçenekleri arasında kolay kar ıla tırma yapabilmelerini sa lar.
72
Fiyat Önceli i
Daha dü ük fiyatlı satım emirlerinin, daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden; daha yüksek fiyatlı
alım emirlerinin, daha dü ük fiyatlı alım emirlerinden önce kar ılanmasını ifade eder.
Hazine Bonosu
Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu olarak i lem gören
borçlanma senetleridir.
hraç De eri
Menkul kıymetin ilk ihraçtaki fiyatıdır. hraç de eri nominal de erin altında olursa iskontolu
satı , nominal de erin üstünde olursa primli satı , nominal de ere e itse ba aba satı
yapılmı demektir.
kincil Piyasalar
Daha önce ihraç edilmi sermaye piyasası araçlarının i lem gördü ü piyasalardır.
tfa
Sabit getirili menkul kıymetin vade bitiminde anapara ve (varsa) kupon faizinin ihraççı
tarafından sabit getirili menkul kıymetin sahibine ödenmesidir.
Kalanını ptal Et (K E)
Fiyat ve miktarın girildi i ancak i lem kısmen veya tamamen gerçekle mezse i lem görmeyen
kısmın ekranda pasif olarak görünmeyerek sistem tarafından otomatik olarak iptal edildi i emir
türüdür.
Kupon Faizi
Sabit getirili menkul kıymetin üzerinde yazılı olan ve belirli dönemler itibarı ile (6 ay da bir, yılda
bir vs) ödenen faizdir. Tahvillerin üzerinde her bir dönem için ayrı bir kupon bulunur. lgili
dönemde o döneme ait kupon yatırımcı tarafından kesilerek kupon faizi tahsil edilir.
Kupür
Para, tahvil ve hisse senetlerinin, üzerlerinde yazılı de ere göre, her birimine verilen isimdir.
Likidite
Menkul kıymetin piyasa fiyatından veya bu fiyata çok yakın bir fiyattan en kısa sürede ve
kolayca nakde çevrilebilmesidir.
Limitli Emir
Fiyat ve miktarın girildi i emirlerdir. lem kısmen veya tamamen olmazsa, gerçekle meyen
kısım sistemde pasif olarak görünür.
Nominal De er
Menkul kıymetin üzerinde yazılı olan ve vade sonunda ödenecek anapara tutarıdır.
Nominal Getiri
Herhangi bir yatırım aracının enflasyon dikkate alınmadı ı durumdaki getirisine nominal getiri
denir. Örne in, 1 yıllık bir devlet tahvilinin ilk ihraçta %40 yıllık getiri ile alınıp vade sonuna
kadar elde tutulması durumunda bu tahvilin vadeye kadar getirisi nominal %40 olur.
73
Piyasa De eri
Menkul kıymetin, piyasada o gün itibarı ile geçerli olan vadeye kadar getirisine göre
hesaplanan fiyatıdır. Bu de er piyasa artlarına göre de i iklik gösterebilir. Menkul kıymetin
getirisi ile piyasa de eri birbirleriyle ters orantılıdır. Getiri yükselirse daha önce ihraç edilmi
menkul kıymetin piyasa de eri dü er, getiri dü erse daha önce ihraç edilmi menkul kıymetin
piyasa de eri yükselir.
Piyasa Emri
Menkul kıymet alım satımında en iyi piyasa fiyatından i lemin gerçekle tirilece i emir türüdür.
Bu tür emrin en büyük avantajı, emrin hemen yerine getirilebilme olana ıdır.
Piyasa Yapıcı
Piyasanın dürüst, düzenli ve etkin çalı masını sa lamak ve görevli oldu u sermaye piyasası
araçlarında likit ve sürekli bir piyasanın olu masını sa lamak için kendi nam ve hesabına çift
taraflı kotasyon vermekle yükümlü olan aracı kurulu tur.
Reel Getiri
Herhangi bir yatırım aracının enflasyondan arındırılmı getirisidir.
Repo
Bir menkul kıymetin i lemin ba langıç valöründe satılıp, biti valöründe geri alınmasıdır (Menkul
kıymetin geri alma vaadiyle satımı).
Sabit Getirili Menkul Kıymetler

Alacaklılık hakkı sa layan, belirli bir mebla ı temsil eden, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte
seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve yatırım aracı olarak kullanılan borçlanma
senetleridir. hraç eden kurulu ların niteli ine göre kamu ve özel sektör menkul kıymetleri
olarak ikiye ayrılırlar. Sabit getirili menkul kıymetler vade sonuna kadar elde tutulmaları halinde
belirli bir getiriyi garanti eder.
Tahvil
Devletin 1 yıl, anonim ortaklıkların en az 2 yıl ve daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak
amacıyla, itibari kıymetleri e it ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.
Takas
Borsa’da gerçekle tirilen i lemler sonucunda olu an borç ve alacakların kar ılıklı olarak tasfiye
edilmesidir.
Temerrüt
Borsa’da yapılan i lemler sonucunda, taahhütlerin gerektirdi i ödeme veya menkul kıymet
teslimatlarının belirlenen süreler içinde gerçekle tirilmemesi sonucu olu an durumdur.
Teminat
Borsa üyelerinin, borsa i lemleri dolayısı ile mü terilerine ve borsaya verebilecekleri zararlara
kar ılık olmak üzere, Borsa tüzel ki ili i adına yatırdıkları mebla a denir.
Ters Repo
Bir menkul kıymetin i lemin ba langıç valöründe alınıp, biti valöründe geri satılmasıdır (Menkul
kıymetin geri satım vaadiyle alımı).
74
Tescil
Borsa’da gerçekle tirilen i lemlerin fiyatlarının do rudan, Borsa dı ında gerçekle tirilen
i lemlerin fiyatlarının ise bu i lemlerin Borsa’ya bildirimi sonrasında Borsa kaydına alınması
i lemidir.
Tran
Tahvil ve Bono Piyasası’nda i lem yapabilme limiti içerisindeki her bir kademedir.
Vadeye Kalan Gün

Menkul kıymetin valör tarihinden itfasına kalan gün sayısıdır.
Valör Tarihi
leme ait menkul kıymet ve nakit yükümlülüklerinin yerine getirilece i, ba ka bir ifadeyle
menkul kıymet ve nakit takasının yapılaca ı tarih.
Zaman Önceli i
Fiyat e itli i halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emirlerin öncelikli olarak
kar ılanmasıdır.
5.1.1) Genel Esaslar
stanbul Menkul Kıymetler Borsası bünyesindeki Tahvil ve Bono Piyasası, sabit getirili menkul
kıymet i lemlerinin effaf ve rekabete açık bir ortamda i lem görmelerini sa layarak bu menkul
kıymetlerin likiditesini artırmak, enformasyon akı ını hızlandırmak amacıyla, 17 Haziran 1991
tarihinde faaliyete ba lamı tır. Sermaye Piyasası Kurulu’nun repo ters repo i lemlerine ili kin
düzenlemelerinin ardından 17 ubat 1993 tarihinde Repo-Ters Repo Pazarı faaliyete geçmi tir.
Son olarak, 3 Haziran 1996 tarihi itibarıyla Piyasa bünyesinde Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı
faaliyete geçmi tir.
5.1.1.1) Tahvil ve Bono Piyasasında lem Yapabilecek Kurulu lar
Tahvil ve Bono Piyasası ‘nda ;
a) TC Merkez Bankası
b) Borsa’da faaliyet gösteren banka ve aracı kurumlar i lem yapabilirler.
Tahvil ve Bono Piyasası’nda i lem yapacak banka ve aracı kurumların, stanbul Menkul
Kıymetler Borsası’nca hazırlanarak, Sermaye Piyasası Kurulu’nca onaylanan ve genel artlar
ile i tirakçi üyelerin yükümlülüklerini kapsayan “Tahvil ve Bono Piyasası Taahhütnamesi”ni
imzalamaları, nakit için Takasbank nezdindeki “Üye Serbest Cari Hesabı” ile “Tahvil Takas
Borcu Hesabı”, menkul kıymetler için Takasbank nezdinde “Menkul Kıymetler Depo Hesapları”
açtırmı bulunmaları, türü ile tutarı Borsa tarafından belirlenmi i lem limiti kar ılı ını mevcut
bulundurmaları ve i lemlerin gerçekle tirilmesine ili kin olarak Borsa tarafından belirlenen di er
yükümlülükleri yerine getirmeleri gereklidir. Repo-ters repo i lemleri yapmak isteyen Borsa
üyeleri, ayrıca, Sermaye Piyasası Kurulu’ndan Yetki Belgesi almak ve stanbul Menkul
Kıymetler Borsası’nca hazırlanarak Sermaye Piyasası Kurulu’nca onaylanan “Repo-Ters Repo
Taahhütnamesi”ni imzalamak zorundadır.
75
Tahvil ve Bono Piyasası Kesin Alım Satım Pazarı’nda i lem yapmayan banka ve aracı kurumlar
her iki ba vuruyu birarada yapmalıdırlar.
5.2) MKB Tahvil ve Bono Piyasasının Pazarları ve leyi i
5.2.1) Amaç
Kesin Alım Satım Pazarı, sabit getirili menkul kıymetlerin effaf ve rekabete açık bir ortamda
i lem görmelerini sa layarak bu menkul kıymetlerin likiditesini artırmak, enformasyon akı ını
hızlandırmak amacıyla kurulmu tur.
Repo Ters Repo Pazarı sabit getirili menkul kıymetlerin geri alım vaadi ile satım ve geri satım
vaadi ile alımını organize piyasa ko ulları içinde güvenli bir ekilde gerçekle tirmek amacıyla
açılmı tır.
5.2.2) Pazarlarda lem Görecek Menkul Kıymetler
Kesin Alım Satım Pazarı’nda Yeni Türk Lirası ve döviz ödemeli Devlet ç Borçlanma Senetleri
ve Gelir Ortaklı ı Senetleri, Gayrimenkul Sertifikaları ile Borsa kotunda bulunan Özel Sektör
Tahvilleri i lem görür.
Repo Ters Repo Pazarı’nda ise özelliklerine göre gruplandırılmı menkul kıymetler üzerinde
i lem yapılır. Emir giri i sırasında repo kar ılı ı teslim edilmek istenen ya da ters repo i lemi
kar ılı ı teslim alınmak istenen menkul kıymet grubu belirtilir ancak menkul kıymet belirtme
imkanı yoktur.
Bu menkul kıymet grupları ve içerecekleri menkul kıymetler a a ıdaki gibi belirlenmi tir:
S: TL ödemeli devlet iç borçlanma senetleri

K: döviz ödemeli devlet iç borçlanma senetleri
Yönetim Kurulu bu grupların sayısını ve gruba dahil edilen menkul kıymetlerin özelliklerini
de i tirebilir.
5.2.3) lem Saatleri
Piyasa' da i lemler her gün saat 09:30 ile 17:00 arasında yapılmaktadır. Aynı gün valörlü (Repo-
Ters Repo Pazarında aynı gün ba langıç valörlü) i lemler saat 09:30-12:00 ile 13:00-14:00
arasında, ileri valörlü (Repo-Ters Repo Pazarında ileri ba langıç valörlü) i lemler ise saat
09:30-12:00 ile 13:00-17:00 arasında yapılmaktadır. Ancak, yatırım fonlarına ait aynı gün
valörlü emirler saat 17.00'
ye kadar verilebilmektedir.
Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı’nda i lemler saat 09:30-12:00 ile 13:00-17:00 arasında

yapılmaktadır.
5.2.4) Emirlerin Borsaya letilmesi
Piyasa'da i lem yapan aracı kurulu ların temsilcileri, Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlü ü'
nü
(212) 298 22 22 nolu telefondan arayarak veya üye merkez ofisi ve Borsa binasındaki üye
76
ofisindeki terminaller kanalıyla emirlerini iletirler. Telefonla i lem yapan aracı kurulu un yetkili
temsilcisi, kendisine verilen kodu piyasa eksperlerine söyledikten sonra, Kesin Alım Satım
Pazarı’nda i lem yapmak için, sırasıyla,
1. Tanımını
2. lem türünü (alım-satım)
3. Valörünü
4. Mü teri/Fon emri ise hesap kodunu
5. Nominal tutarını
6. Fiyat veya oranını
7. Emir Tipini bildirir.
Repo-Ters Repo emirlerinde, sırasıyla,
1. Menkul kıymet grubu
2. lem türünü (Repo/Ters Repo)
3. lem ba langıç valörünü
4. lem biti valörünü
5. Repo oranını
6. lem tutarını
7. Mü teri/Fon emri ise hesap kodunu
8. Emir Tipini bildirir.
Telefonla yapılan i lemlerde, emir piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir ve sistem
tarafından üretilen "emir no"su yetkili temsilciye bildirilir. Temsilci verdi i emirle ilgili yapmak
istedi i de i ikliklerde kendisine verilen "emir no"sunu eksperlere söylemek zorundadır. Bu
nedenle emir numarası mutlaka dikkatli bir ekilde not edilmelidir.
5.2.5) Emirlerin leme Sokulması
Piyasa' ya iletilen talep ve teklifler piyasa eksperleri veya üye temsilcileri tarafından sisteme
girilir. lgili pazarlarda yer alan emirler fiyat ve emir bazında derinlik ekranlarından takip edilir.
Ayrıca ilgili Pazarlarda yer alan emirler içerisinde bilgisayar tarafından belirlenen alımda en
dü ük oranlı (repo emirlerinde en yüksek oranlı), satımda en yüksek oranlı (ters repo
emirlerinde en dü ük oranlı) emirler bilgi da ıtım ekranları (Reuters, Plato(Euroline), Foreks,
Info Trace, Matriks) aracılı ıyla anında üyelere iletilir.
Bilgi da ıtım firmalarının ekranlarında ilgili Pazara iletilen emirler içerisinde en iyi talep veya
tekliften i lem olması durumunda sonraki bekleyen en iyi teklif veya talep otomatik olarak
ekrana gelir. Daha kötü oran/fiyatlı emirler oran/fiyat ve zaman önceli ine göre sistemde yer alır
ve sadece kullanıcı terminallerinden izlenebilir. Borsa tarafından günlük olarak belirlenen
menkul kıymet ve repo vadelerinde en iyi be oran ve toplam tutarlar bilgi da ıtım firmalarının
ekranlarında yer alır ancak, kullanıcı terminallerinden istenilen menkul kıymet ve vadede en iyi
5 oran ve toplam tutarlar izlenebilir. Bu sayılar gerekti inde Borsa tarafından de i tirilebilir.
Telefonla i lem yapan üyeler istedikleri takdirde, ekranda yer alan en iyi emir dı ındaki geçerli
emirleri ö renebilirler.
Pazarlara iletilen aynı fiyatlı/oranlı alım ve satım emirleri ekranlarda kümülatif olarak görünür.
77
5.2.6) Pazarların leyi i
MKB Tahvil Bono Piyasası Kesin Alım Satım Pazarında TC Merkez Bankası, Bankalar ve
Aracı Kurumlar i lem yapabilmektedir.
Kesin Alım Satım Pazarı sabit getirili menkul kıymetlerin aynı gün veya ileri valörlü olarak
do rudan alım/do rudan satım i lemlerinin yapıldı ı pazardır.
Kabul edilebilir en az ve en fazla ileri valör tarihi menkul kıymet türü bazında Borsa Yönetim
Kurulu tarafından belirlenir. Üye kodu piyasa ekranlarında ve sorgu ekranlarında gösterilmez.
lem gerçekle tiren taraflara, i lem gerçekle mesini takiben, i lem bilgileri ile birlikte kar ı üye
bilgisi de verilir. Üye merkez ofislerinde mü teri bazında emir girme ve yine mü teri bazında
borç-alacak takibi yapılabilir. Bu tip i lemlerde adına i lem yapılacak mü teri hesap kodları ile
mü teri kimlik bilgileri i lemlere ba lanmasından en az bir gün önce Tahvil ve Bono Piyasası
Müdürlü ü’ne iletilmelidir.
En iyi alım/satım emirleri ve son i leme ait fiyat/oran/nominal tutar bilgileri piyasa ekranlarında
e anlı olarak gösterilir. E anlı olarak piyasa bazında, emir bazında ve i lem bazında sorgulama
yapılır ve pozisyon bilgisi alınabilir. Pazar izleme ekranlarından en iyi talep ve teklifler ile birlikte
emir ve fiyat bazında derinlik bilgisine de ula ılabilir.
2 Eylül 2002 tarihinden itibaren TC Hazine Müste arlı ı tarafından devlet iç borçlanma
senetlerinin ihracında ve ikinci el piyasa i lemlerinde etkinli i arttırmak amacıyla “Piyasa
Yapıcılı ı” sistemi uygulamaya konmu tur. Piyasa yapıcılar MKB Tahvil ve Bono Piyasası’nda
mevcut piyasa kuralları çerçevesinde TC Hazine Müste arlı ı tarafından belirlenen ölçüt
menkul kıymetler için, miktar ve spread olarak belli ko ulları sa layan alım ve satım emirleri
verirler. Belirlenen minimum miktar ve spread aralı ında girilen emirler en iyi emirler ise piyasa
izleme ekranına yansıtılır. Ayrıca Piyasanın mevcut yayın sayfaları dı ında veri da ıtım
firmalarının tasarladı ı sayfalarda piyasa yapıcılara ait emirler piyasa yapıcı kodu ile ilan edilir.
Piyasa yapıcılar; piyasa yapıcısı olarak her ölçüt menkul kıymet için bir alım ve bir satım emri
iletirler. Herhangi bir piyasa yapıcının girdi i emir üzerinden i lem gerçekle erek emrin
minumum emir miktarının altına dü mesi veya sıfırlanması halinde, piyasa yapıcı 2 dakika
içerisinde tekrar emir girer. Piyasa yapıcılar emirlerini MKB Tahvil ve Bono Piyasası alım satım
terminallerini kullanarak girerler. Gerek piyasa yapıcı emirleri gerekse di er emirler Tahvil ve
Bono Piyasası Kesin Alım Satım Pazarı’na iletilir ve bu pazardaki mevcut i leyi esasları
çerçevesinde fiyat ve zaman önceli ine göre i leme konur.
TC Hazine Müste arlı ı tarafından belirlenen Piyasa Yapıcılı ı Yeterlilik Kriterlerine uygun olup
piyasa yapıcı olmaya istekli olan Akbank T.A. ., Deutsche Bank A. ., Dı bank A. .,
Finansbank A. ., HSBC Bank A. ., Oyakbank A. ., T. Ziraat Bankası, T.Garanti Bankası A. .,
T. Halk Bankası A. ., T. Bankası A. ., T Vakıflar Bankası T.A.O ve Yapı Kredi Bankası A. .
piyasa yapıcısı olarak görevlendirilmi lerdir.
Repo Ters Repo Pazarı’nda devlet tahvilleri ile hazine bonolarının geri alım vaadi ile satım ve
geri satım vaadi ile alım i lemleri yapılır. Üye kodu piyasa ekranlarında ve sorgu ekranlarında
gösterilmez. lem gerçekle tiren taraflara, i lem gerçekle mesini takiben, i lem bilgileri ile
birlikte kar ı üye bilgisi de verilir.
78
Pazar’da aynı gün ve ileri ba langıç valörlü i lemler yapılabilir. Tutar, repo oranı, ba langıç ve
biti valörleri ile i lem yapılmak istenen menkul kıymet cinsi (repo i lemleri için teslim edilecek,
ters repo i lemleri için teslim alınacak) belirtilerek iletilen repo ve ters repo emirleri oran ve
zaman önceli ine göre sistemde sıraya konulur. Repo emirleri arasında en yüksek, ters repo
emirleri arasında en dü ük oranlı olanlar önceliklidir.
lem gerçekle tikten sonra repo yapan taraf emir giri i sırasında belirtti i koda ait menkul
kıymetlerden en fazla be de i ik vadede olmak üzere bildirimini yapar. Bu bildirim sırasında,
Borsa tarafından her gün ilan edilen fiyatlar üzerinden, toplam tutarı repo i leminin anapara ve
faiz tutarının belli bir yüzdesinden az olmamak kaydıyla uygun nitelikteki menkul kıymetler
bildirilir. Bu yüzde u an için %97 olup faiz oranlarındaki dalgalanmalara ba lı olarak gün içinde
de i tirilebilir.
Bildirilen menkul kıymetler ba langıç valöründe Takasbank’a teslim edilerek takas yükümlülü ü
yerine getirilir. Bu menkul kıymetler ters repo yapan üye adına biti valörüne kadar bloke
saklamada tutulur. Bu menkul kıymetler ilk repo/ters repo i leminin vadesi içinde kalmak
ko uluyla ters repo yapan üye tarafından ba ka repo i lemlerinde kullanılabilir.
En iyi repo/ters repo emirleri ve gerçekle en son i leme ait oran/tutar bilgileri piyasa
ekranlarında e anlı olarak gösterilir. E anlı olarak, emir bazında ve gerçekle en i lem bazında
sorgulama yapılır ve pozisyon bilgisi alınır. Pazar izleme ekranlarından en iyi talep ve teklifler
ile birlikte emir ve fiyat bazında derinlik bilgisine de ula ılabilir.
Yönetim Kurulu tarafından belirlenen menkul kıymetlerde emir büyüklü ü bazında Küçük
Emirler veya Normal Emirler Pazar’ında i lem yapılır.
5.2.7) Emir Tipleri
Limitli Emir: Limitli emirler fiyat/oran ve nominal/repo tutarı belirtilerek, minimum emir
büyüklü ünün katları eklinde verilir. Emrin gerçekle meden kalan kısmı pasif olarak bekler.
Piyasa Emri: Bu tür emirlerde fiyat/oran belirtilmez. Minimum emir büyüklü ünün katları
eklinde verilen emir pasif emirlerle kısmi veya tamamen kar ıla ır, emrin gerçekle meden
kalan kısmı iptal edilir.
Özel Ko ullu Emirler: Yukarıdaki emir tipleri ile birlikte kullanılmak üzere a a ıdaki özel ko ullu
emirler de verilebilir.
Kalanı ptal Et Emri: Kısmen gerçekle me ko ulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girildi i anda
bekleyen kar ıt emirler ile e le ir, gerçekle meyen kısmı otomatik olarak iptal edilir. “Limitli
Emir” veya “Piyasa Emri” eklinde verilebilir.
Gerçekle mezse ptal Et Emri: Tamamı gerçekle me ko ulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir
girilir girilmez bu ko ul sa lanmadı ı takdirde iptal edilir. “Limitli Emir” veya “Piyasa Emri”
eklinde verilebilir.
79
5.3) Emir Büyüklükleri
Kesin Alım Satım Pazarı’na iletilecek emirler i leme konu menkul kıymetin nominal de erleri
itibarıyla minimum emir büyüklü ü ve katları eklinde iletilir. Yürürlükteki minimum ve
maksimum emir büyüklükleri a a ıdaki gibidir:
Küçük Maksimum Emir

Normal Emirler P. Emirler P. B.
(nominal) (nominal) (nominal)
YTL Ödemeli D BS 100 Bin YTL. 1.000 YTL. 10 Milyon YTL.
Döviz Ödemeli D BS 10.000 USD veya 10.000 EUR --------- -----------
Özel Sektör Tahvili 1.000 YTL --------- 100 Bin YTL.
Döviz Ödemeli GOS 1.000 USD veya 1000 EUR --------- -----------
YTL Ödemeli GOS 100 Bin YTL. --------- 10 Milyon YTL.
Repo- Ters Repo Pazarı'

nda emir büyüklü ü;
Emirler minimum emir büyüklü ü ve katları eklinde iletilir. Yürürlükteki minimum ve maksimum
emir büyüklükleri a a ıdaki gibidir:
Normal Emirler P. Küçük Emirler P. Maksimum Emir B.
500 Bin YTL 1.000 YTL 10 Milyon YTL
5.3.1) Fiyat ve Oran Adımları
Kesin Alım Satım Pazarı’nda emirler sadece fiyat veya sadece oran ya da hem fiyat hem de
oran üzerinden iletilebilmektedir. Sadece oran üzerinden iletilen emirlerde %0.01’lik (1 temel
puan) oran adımı uygulanır. skontolu menkul kıymetlerde ise emirler oran üzerinden iletilir.
Repo Ters Repo Pazarı’nda ise iletilen emirlerde %0.1’lik oran (10 temel puan) adımı uygulanır.
Buna göre %91.10 ve %91.20 geçerli birer oran olurken %90.15 geçersizdir.
5.3.2) Valör
Kesin Alım Satım Pazarı’nda emirler aynı gün veya ileri valörlü olabilir. Pazar’da yapılacak
devlet tahvili ve hazine bonosu i lemlerinde valör süresi en fazla 90 gün olup, i lem gören
di er menkul kıymetlerde valör süresi en fazla 7 gündür.
Repo Ters Repo Pazarı’nda ise 7 güne kadar ileri ba langıç valörlü emir iletilebilir. Repo biti
valörü için herhangi bir kısıtlama yoktur.
5.3.3) Emirlerin Geçerlili i
Aynı gün valörlü emirler (ya da aynı gün ba langıç valörlü repo-ters repo emirleri) saat 14.00' e,
ileri valörlü emirler (ya da ileri ba langıç valörlü repo-ters repo emirleri) 17.00' ye kadar
geçerlidir. Aracı kurulu lar Piyasa' ya verdikleri emirlerden kar ılanmamı olanları istedikleri an
iptal edebilirler veya de i tirebilirler.
80
Fon i lemlerine ait aynı gün valörlü emirler saat 17.00' ye kadar geçerlidir. Ancak,
kar ılanmamı aynı gün valörlü fon emirleri saat 14.00 itibariyle iptal edildi inden, aracı
kurulu ların ö leden sonra bu emirleri tekrar Piyasa'
ya iletmeleri gerekmektedir
Emirler verildikleri gün itibarıyla geçerlidir. Aynı gün valörlü tüm emirler gerçekle medi i
takdirde saat 14:00’da, ileri valörlü olanlar Pazar kapanı saatinde iptal edilir.
5.3.4) Emir E le me Kuralları
Tahvil ve Bono Piyasaı Pazarları’nda emirler “çok fiyat-sürekli müzayede” yöntemiyle

e le mektedir.
Kesin Alım-Satım Pazar' ında iki kar ıt emrin e le mesi, alımda en yüksek fiyatlı, satımda en
dü ük fiyatlı emirlere öncelik verilerek sa lanır. Aynı fiyatlı emirlerde zaman önceli i uygulanır.
Repo emirleri aynı ya da daha dü ük oranlı ters repo emirleri ile, ters repo emirleri ise aynı ya
da daha yüksek oranlı repo emirleri ile e le tirilir.
Pazara iletilen emirler oran ve zaman önceli ine göre i leme konur. Buna göre repo emirlerinde
en yüksek, ters repo emirlerinde ise en dü ük oranlı emirlerin önceli i vardır. Aynı oranlı
emirlerde ise zaman önceli i uygulanır.
5.3.5) Emirlerin E le tirilmesi
Emirler tamamen kar ılanabilece i gibi kısmen de kar ılanabilir.
Sistemde her pazarda yer alan iki kar ıt emrin e le mesi, o pazara verilmi emirler arasında
fiyat/oran ve zaman öncelikleri göz önünde bulundurularak alım/repoda en yüksek fiyatlı/oranlı,
satım/ters repoda en dü ük fiyatlı/oranlı emirlere öncelik verilerek sa lanır.
Ba ka bir ifadeyle, fiyat/oran e itli i olan emirlerin gerçekle mesinin yanısıra, var olan alı /repo
emrinin fiyatından/oranından daha dü ük fiyatlı/oranlı satı /ters repo emri geldi inde veya var
olan satı /ters repo emrinin fiyatından daha yüksek fiyatlı/oranlı alım/repo emri geldi inde de iki
kar ıt emrin e le mesi mümkündür. Kesin Alım-Satım Pazar’ında fiyat e itli inin olmadı ı
durumda, sistemde öncelikle varolan emrin fiyatı i lem fiyatı, Repo-Ters Repo Pazarı’nda ise
oran e itli inin olmadı ı durumda, sistemde öncelikle varolan emrin oranı i lem oranıdır.
Aynı fiyatlı/oranlı emirlerde zaman önceli i uygulanır. Piyasa’da bir alım veya bir satım emriyle
birden fazla kar ıt emri aynı anda kar ılamak mümkündür.
5.3.6) Emirlerin Gerçekle ti inin Bildirimi
Piyasa’da i lem yapan banka ve aracı kurumlar i lem sırasında birbirini bilmezler. Telefonla
iletilen ve aktif olarak yapılan i lemlerde i lemin teyidi ve kar ı tarafı üyeye telefonda anında
bildirilir ve i leme ait sözle me dökümü her iki üyeye de en kısa sürede fakslanır.
Repo-ters repo i lemlerine ait bütün kayıtlar Borsa bünyesinde tutulmakta, Sermaye Piyasası
Kurulu’nun 31.07.1992 tarih ve 21301 sayılı Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayınlanan
81
Seri:V No:7 “ Menkul Kıymetlerin Geri Alma veya Satma Taahhüdü ile Alım Satımı Hakkında
Tebli ” hükümleri uyarınca taraflara teyit formu gönderilmemektedir.
Üye merkez ofisi veya Borsa binasındaki üye ofisindeki terminaller kanalıyla yapılan i lemlere
ili kin bilgiler ve dökümler üye tarafından sistemden alınır.
5.3.7) Gerçekle en lemlerin ptali
Tahvil ve Bono Piyasası Yönetmeli i' nin "Gerçekle en lemlerin ptaline"ne ili kin 17’nci
maddesi uyarınca eksper hatası nedeni ile gerçekle en i lemler, Tahvil ve Bono Piyasası
Müdürü’nün onayıyla ve ilgili üyelere yazılı bildirimle iptal edilir.
Üye hatası sonucunda gerçekle en i lemler prensip olarak iptal edilmez. Ancak alıcı ve satıcı
üyeler tarafından yazılı olarak onaylanan ve Borsa tarafından kabul edilebilir bir gerekçeye
dayanan iptal talepleri de erlendirilerek gerçekle en bir i lem iptal edilebilir.
5.3.8) Emir ptali
Piyasa'
ya iletilen emirlerden kar ılanmamı olanlar iptal edilebilir.
5.3.9) Emir De i ikli i
Piyasa'ya iletilen emirlerden kar ılanmamı olanlar ile kısmen kar ılanmı emirlerin
kar ılanmadan kalan kısımları de i tirilebilir.
Emrin fiyat/oranındaki de i iklik, nominal/repo tutarındaki artı ve i lem hesap sahibinin

de i imi zaman önceli inin kaybedilmesine neden olurken, temsilci referansı ile nominal/repo
tutarın azaltılması emrin önceli inin kaybedilmesi sonucunu do urmaz.
5.3.10) Kotasyon
MKB Tahvil ve Bono Piyasası' nda i lem gören menkul kıymetlerin tanımlanma (kotasyon)
yöntemi a a ıda ayrıntılı bir ekilde açıklanmaktadır. Yeni ihraç edilen menkul kıymetler için
tanım verme i lemi çar amba günleri yapılmakta ve aynı güne ait Borsa Günlük Bülten' inde
yayınlanmaktadır.
5.3.10.1) Kotasyon Yöntemi
Menkul kıymetlerin tanımlamasında MKB Takas ve Saklama Bankası A. . tarafından üretilen

ISIN kodu kullanılır. ISIN kodu 12 haneden olu maktadır. lk iki hane ülke kodu (Türkiye için
TR), son bir hane kontrol hanesini belirtmek için kullanılmaktadır. Belirtilen alanların dı ında
kalan 9 hane Devlet ç Borçlanma Senetleri (DIBS) ve di er menkul kıymetler için farklı olarak
a a ıda belirtildi i ekilde kullanılmaktadır.
5.3.10.2) Devlet ç Borçlanma Senetleri çin ISIN Kodunun Olu umu
1) 1 ve 2. haneler ülke kodunu belirtmektedir. Türkiye = TR

2) 3. hane menkul kıymet türünü belirtmektedir. (T = Devlet Tahvili, B = Hazine Bonosu, H =
Halka Arz, G = GOS-KOI, D = Di er Kamu Borçlanma Menkul Kıymetleri)
82
3) 4 - 9. haneler menkul kıymetin itfa tarihini gün, ay ve yıl olarak belirtir. Örne in 9 ubat
2000 = 090200
4) 10. hane menkul kıymetin YTL yada yabancı para cinsinden oldu unu ve tüm menkul
kıymet, anapara veya kupon oldu unu belirtmektedir. (YTL olan ihraçlarda tüm menkul
kıymeti ifade eden kod T, YTL olan ihraçlarda anaparayı ifade eden kod A, YTL olan
ihraçlarda kuponu ifade eden kod K, yabancı para olan ihraçlarda tüm menkul kıymeti ifade
eden kod F, yabancı para olan ihraçlarda anaparayı ifade eden kod P, yabancı para olan
ihraçlarda kuponu ifade eden kod C’dir.)
5) 12. hane kontrol hanesi olarak kullanılmaktadır ve standart bir hesaplama yöntemi ile bu
numara hesaplanmaktadır.
5.3.10.3) Di er Menkul Kıymetler çin ISIN Kodunun Olu umu
1) 1 ve 2. haneler ülke kodunu belirtmektedir. Türkiye = TR

2) 3. hane menkul kıymetin türünü belirtmektedir.(C = Depo Sertifikası, F = Finansman
Bonosu, M = Di er Menkul Kıymetler, N = Gayrimenkul Sertifikası, S = Özel Sektör Tahvili,
Z = Di er Finansal Enstrümanlar)
3) 4 – 7. haneler menkul kıymeti ihraç eden kurulu a verilen kodu belirtmektedir.
4) 8. hane itfa tarihindeki ayı belirtmektedir. Ocak ayından Eylül ayına kadar 1 ila 9, Ekim,
Kasım ve Aralık için sırasıyla E, K, A harfleri kullanılmaktadır. (Örne in Mart ayı için 3,
Kasım ayı için K harfleri kullanılmaktadır.)
5) 9 ve 10. haneler menkul kıymetin itfa tarihindeki yılın son iki hanesini belirtmektedir.
Örne in 2000 yılı için “00”, 2001 yılı için “01” kullanılacaktır.
6) 11. hane aynı itfa tarihine denk gelen, aynı özelliklere sahip menkul kıymetlere verilen sıra
numarasını belirtir. Bu numaralar 1’den ba layıp 9’ kadar gitmektedir. 9’dan fazla itfa tarihli
ihraçlara A’dan ba layıp Z’ye kadar ihraç numarası verilmektedir
6) 12. hane kontrol hanesi olarak kullanılmaktadır ve standart bir hesaplama yöntemi ile bu
numara hesaplanmaktadır.
ÖRNEKLER :
1) TRB040902T14
04 Eylül 2002 itfa tarihli, hazine bonosu
2) TRT210104T18
21 Ocak 2004 itfa tarihli, devlet tahvili
3) TRT010106T10
1 Ocak 2006 itfa tarihli, özel tertip devlet tahvili
4) TRT140802T12
14 A ustos 2002 itfa tarihli, devlet tahvilinin tümü
5) TRT140802A13
14 A ustos 2002 itfa tarihli, devlet tahvilinin anaparası
6) TRT140802K11
14 A ustos 2002 itfa tarihli, devlet tahvilinin kuponu
7) TRH170402T17
17 Nisan 2002 itfa tarihli halka arz tüm menkul kıymet
8) TRG010105T16
01 Ocak 2005 itfa tarihli Özelle tirme daresi Tahvili
9) TRSFAKFK0318
83
2003 yılının Kasım ayında itfa olan FAKF(Fakto Finans A. .)’nin ihraç etti i özel sektör
tahvili
5.3.11) Tahvil ve Bono Piyasası Takas lemlerine li kin Genel Esaslar
Tahvil ve Bono Piyasası' nda i lem gören menkul kıymetlerin takası, Borsa' nın denetim ve
gözetimi altında MKB - Takas ve Saklama Bankası A. .(Takasbank A. .) tarafından yapılır.
Takas i lemleri a a ıdaki esaslar çerçevesinde gerçekle tirilir:
1) Piyasada i lem yapmak isteyen bütün üyeler, takas i lemlerinin gerçekle tirilebilmesi
için gerekli olan nakit ve menkul kıymet hesaplarını Takasbank nezdinde açmak
zorundadırlar.
2) Piyasada i lem yapan üyeler, i lemin valör gününde, nakit ve menkul kıymet
yükümlülü ünü saat 16.30 itibarıyla yerine getirmek zorundadırlar. Üyelerin,
yükümlülüklerini a a ıda belirtilen ekilde yerine getirmeleri gerekmektedir;
Nakit ödemeler; Takasbank A. nezdindeki Tahvil Takas Borcu Hesabına saat 16.30’a kadar
hesaben veya 14.30’a kadar nakden yapılır.
Menkul kıymet yükümlülükleri prensip olarak hesaben yerine getirilir. Menkul kıymet
teslimlerinin fiziki olarak yapılmak istenmesi durumunda bu istek yazılı olarak Takasbank’a
iletilir ve kıymetler i lemin valör günü en geç saat 15.30'
a kadar TC Merkez Bankası stanbul
ubesine, Takasbank’ın hesabına (Hesap No: 502 007 132) aktarılmak üzere fiziken teslim
edilir.
3) Takas i lemlerinde üyeler nakit yükümlülüklerini Takasbank nezdindeki ilgili piyasa

borç hesaplarına aktarmak suretiyle, menkul kıymet yükümlülüklerini ise;Takasbank
nezdindeki menkul kıymet depolarından borç kapatma i lemi yaparak yerine getirirler.
Menkul kıymet alacakları üyelerin Takasbank nezdindeki ilgili depo hesaplarına, nakit
alacakları ise Takasbank nezdindeki serbest cari hesaplarına alacak kaydedilir. Bankaların
nakit alacakları daha sonra aksi belirtilmedikçe TCMB nezdindeki TIC hesaplarına aktarılır.
Üyelerin nakit ve menkul kıymet yükümlülüklerini para birimi cinsinden netle tirilmi tutarlar
üzerinden yerine getirmeleri gerekmektedir. Ancak Repo-Ters Repo Pazarı’nda ters repo
yoluyla alınan ve i lemin vadesi süresince bloke hesapta tutulan menkul kıymetler
netle tirmeye konu olmaz.
Ayrıca, repo i lemine konu menkul kıymetlerin bildiriminin i lemin ba langıç valöründe en geç
15:00’e kadar yapılması gerekmektedir.
4) Takas i lemlerinde riski en aza indirmek için, kar ılı ını almadan teslim etmeme veya
ödememe prensibi esas alınmaktadır. Nakit ve menkul kıymet alacakları Takasbank
nezdindeki üye hesaplarına, alacakları serbestle tikçe ve yükümlülüklerin yerine
getirilmesi ve takas havuzunun müsait olması ko uluyla aktarılır.
Takas i lemleri ancak belirlenen valörde gerçekle ir. Tarafların teslimatı ve ödemeyi
i lem valöründen önce yapmaları i lemin valöründen önce gerçekle ece i anlamına
84
gelmez. Erken takas, ancak Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlü ü'

nce uygun görüldü ü
takdirde valör düzeltmesiyle birlikte yapılabilir.
5) Valör gününde, üye yükümlülü ünü 4’üncü maddede belirtilen saatler dı ında yerine
getirmi se herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın ön temerrüde veya temerrüde dü mü
sayılır.
6) Tahvil ve Bono Piyasası veya Hisse Senetleri Piyasası i lemlerinden net YTL
alaca ı olan üyeler, bu alacaklarını di er piyasa i lemlerinden do an borçlarına
mahsup ettirebilir. Bu mahsubun yapılabilmesi için, söz konusu üyenin, i lemlerin valör
gününde en geç saat 14.30' a kadar Takasbank’a bir mahsup talimatı vermesi
gerekmektedir . Mahsup talimatları talimatın verildi i gün EFT kapanı saatine kadar
geçerli olup EFT kapanı saatine kadar gerçekle tirilemeyen talimatlar geçerlili ini
yitirir. Mahsup talimatı verilmesine ra men alacaklı olunan piyasadan alaca ın aynı
gün içerisinde alınamaması halinde borçlu üye borçlu oldu u piyasaya borcunu aynı
gün içerisinde ödemekle yükümlüdür.
7) Takasbank, takas i lemlerine ili kin nakit ve kıymet hareketi nedeniyle di er banka ve
kurulu larca talep edilebilecek ücret, komisyon ve vergileri aynen ilgili üyelere yansıtır.
8) Üyelerin, u anda Borsa'da hisse senedi takas i lemlerinde yetkili personeli Tahvil ve
Bono Piyasası takas i lemlerinde de yetkilidir.
5.3.11.1) Günlük De erleme ve Blokaj Tespiti
Menkul kıymetlerin faiz oranlarında meydana gelebilecek de i imlere kar ı ters repo yapan
üyeyi korumak amacıyla, repo i lemi kar ılı ı olarak saklamada bulunan menkul kıymetler
günlük olarak ilan edilen fiyatlarla yeniden de erlendirilmektedir. Bu i lem sonucu sözle me
bazında, repo yapan üyenin anapara ve faiz yükümlülü ü ile menkul kıymetlerinin o günlük
de eri arasında olu abilecek fark, üyenin piyasadaki teminatına blokaj konularak
kar ılanmaktadır. Bu blokajın belli bir de erden fazla olması halinde, Borsa ilave menkul
kıymet isteyebilmektedir.
Menkul kıymet oranlarının dü mesi durumunda, bu blokaj do al olarak azalmaktadır. Daha

açık bir ifade ile, faiz oranlarının yükseldi i, dolayısıyla ters-repo i leminin riskinin arttı ı
durumlarda repo yapan üyelerin piyasa teminatlarına blokaj konurken, faizlerin dü tü ü bir
ortamda bu blokajlar kaldırılmaktadır. De erleme basit faiz oranlarıyla yapıldı ından, normal
ko ullarda vadeye kalan gün sayısı azaldıkça oranlar dü mekte ve blokaj tutarı repo vadesi
içerisinde genelde sıfırlanmakta veya çok azalmaktadır.
5.3.11.2) Menkul Kıymetlerin De erlemesine Esas Olan Cari Oran/Fiyatların

Belirlenmesi
Repo-ters repo i lemlerinin takasında kullanılacak menkul kıymetlerin de erlemesinde esas

alınacak cari fiyatların belirlenmesinde, bir önceki gün itibariyle Tahvil ve Bono Piyasası'
nda
gerçekle tirilen kesin alım-satım i lemlerine ait olan basit getiri oranları kullanılarak çoklu
regresyon yöntemi ile elde edilen vade-getiri ba ıntısı temel alınmaktadır.
85
5.3.11.3) Zincirleme Repo
Tahvil ve Bono Piyasası Repo-Ters Repo Pazarı’nda ters repo i lemi yapan üyenin aldı ı
menkul kıymetler i lemin vade sonuna kadar adına açılmı bloke saklama deposunda tutulur.
Bu menkul kıymetler ters repo yapan üye tarafından Repo-Ters Repo Pazarı’nda ba ka bir
repo i lemi kar ılı ında kullanılabilir. Ancak ikinci repo i leminin vadesi birinci i lemin
vadesinden en az bir gün kısa olmalıdır.
Zincirleme repo i lemi yapan üyenin menkul kıymet bildirimi sırasında i lemin zincirleme repo
i lemi oldu unu belirtmesi gerekmektedir. Ba ka bir ifadeyle repo i lemi gerçekle tikten sonra
kıymet bildirimi sırasında menkul kıymet yükümlülü ünün bloke saklamadaki menkul kıymetler
ile yerine getirilece i belirtilmelidir.
5.3.11.4) Repo lemlerinde Uygulanacak Olan Limit A ım Teminatı
Borsa, toplam repo yükümlülü ünün üyenin net i lem yapabilme limitini a tı ı hallerde, net
i lem limiti kar ılı ının i lem limitine oranının a ım tutarı ile çarpılmasıyla bulunacak tutar
kadar ilave teminatı menkul kıymet olarak repo yapan üyeden talep edebilir. Bu tutarın
hesaplanmasında tahvil türü i lem limiti kar ılı ının üçüncü tran ına ait fazla oranı kullanılır.
Üyenin repo i lemleri kar ılı ında teslim etmi oldu u menkul kıymetlerde meydana gelen
de er dü ü lerine kar ılık alınmı olan ilave menkul kıymetlerde meydana gelecek olumlu fiyat
hareketleri limit a ımı nedeniyle istenecek teminat tutarı hesabında dikkate alınır. Bu menkul
kıymetlere ili kin yükümlülüklerin geç yerine getirilmesi veya yerine getirilmemesi durumunda
bu genelgenin Tahvil ve Bono Piyasası Temerrüt ve Disiplin Esasları’na ili kin 1’inci veya
4’üncü maddelerinde yeralan hükümler uygulanır.
5.3.12) Tahvil ve Bono Piyasası Temerrüt ve Disiplin Esasları
Tahvil ve Bono Piyasası’nda gerçekle tirilen i lemlere ili kin olarak menkul kıymet devrini ve
nakit yükümlülü ünü saat 16.30’dan sonra aynı gün valörüyle yerine getiren üyeler belirlenen
esaslar do rultusunda hesaplanan tutarları ön temerrüt faizi olarak öderler.
Tahvil ve Bono Piyasası’nda gerçekle tirilen i lemlere ili kin yükümlülüklerini aynı gün valörüyle
yerine getiremeyen üyeler ise temerrüde dü mü sayılırlar ve belirlenen esaslar do rultusunda
temerrüt faizi öderler. Yükümlülüklerini aynı gün valörüyle yerine getirmeyerek temerrüde dü en
üyelere, ayrıca bu Genelge’de belirtilen esaslar do rultusunda disiplin cezası uygulanır.
Yükümlülüklerin yerine getirilme süreleri IMKB. Ba kanlı ı tarafından geçici olarak

de i tirilebilir.
5.4) MKB Devlet ç Borçlanma Senetleri (D BS) Endeksleri
Sabit getirili menkul kıymet endekslerinin hesaplanmasındaki ana amaç, bu tür menkul
kıymetlere yatırım yapan ki isel ve kurumsal yatırımcıların yatırım yaptıkları kıymetlerin fiyat ve
getirilerindeki geli meleri basit ve anla ılabilir göstergeler yardımı ile izleyebilmelerini
sa lamaktır. Ayrıca yatırımcılar bu tür endeksleri kullanarak, sabit getirili menkul kıymetlere
yapmı oldukları yatırımlar ile di er yatırım seçenekleri arasında daha kolay kar ıla tırma
yapabilirler.
86
MKB Devlet ç Borçlanma Senetleri (D BS) endeksleri “Fiyat ve Performans Endeksleri” ve

“Portföy Performans Endeksleri” olmak üzere iki alt gruba ayrılmaktadır.
“Fiyat ve Performans Endeksleri”, 25-29 Aralık 1995 dönemi baz alınarak, 1996 yılının ilk i lem
günü olan 2 Ocak 1996 tarihinden itibaren yayınlanmaya ba lanmı tır. Ba langıçta piyasada
yapılan i lemlerin tamamına yakın kısmının iskontolu olarak i lem gören ve vadesi bir yıldan az
olan D BS’ler üzerinde gerçekle tirilmi olması nedeniyle endeksler 30, 91 ve 182 günlük
karakteristik vadelerde hesaplanıp yayınlanmı lardır.Ancak özellikle 2000 yılı içerisinde Hazine
Müste arlı ı’nın D BS ihalelelerinde vade uzatmayı ba armasına parelel olarak piyasada
gerçekle en i lemlere konu menkul kıymetlerin ortalama vadeleri de uzamı tır. Bu ise
endekslerin piyasayı tam olarak yansıtmamaya ba lamasına neden olmu tur. Bu nedenle 2
Ocak 2001 tarihinden itibaren D BS endeksleri, 6 (182 gün), 9 (273 gün), 12 (365 gün) ve 15
(456 gün) aylık yeni vadelerde 2 Ocak 2001 Salı günü baz tarihi alınarak yeni bir seri olarak
hesaplanıp yayınlanmaya ba lanmı tır. 1 Nisan 2004 tarihinden itibaren eski seri endekslerin
yayınlanmasına son verilmi ve yeni seri endekslere 3 aylık(91 günlük) yeni vade eklenmi tir.
“Portföy Performans Endeksleri” ise MKB Tahvil ve Bono Piyasası' nda (TBP) aynı gün valörlü
i lemlerin gerçekle ti i 9:30 – 12:00/13:00-14:00 saatleri arasında gün içi geli meleri i lemler
gerçekle tikçe gerçek zamanlı ve e anlı olarak özetleyebilecek endekslere duyulan
gereksinime cevap verebilmek amacıyla olu turulmu tur. Portföy Performans Endeksleri olarak
adlandırılan yeni endeksler altı adet Tahvil ve Bono, bir adet Repo endeksinden meydana
gelmektedir. Bu endeksler; E it A ırlıklı Kısa Vadeli Endeks (EA 180-) ,E it A ırlıklı Uzun
Vadeli Endeks (EA 180+), E it A ırlıklı Genel Endeks (EA GENEL), Piyasa De eri A ırlıklı Kısa
Vadeli Endeks (PDA 180-), Piyasa De eri A ırlıklı Uzun Vadeli Endeks (PDA 180+), Piyasa
De eri A ırlıklı Genel Endeks (PDA GENEL) ve Repo Endeksi’nden olu maktadır.
MKB D BS ENDEKSLER
F YAT VE PERFORMANS PORTFÖY PERFORMANS

ENDEKSLER ENDEKSLER
F YAT PERFORMANS P YASA E T REPO

ENDEKSLER ENDEKSLER DE ER A IRLIKLI ENDEKS
A IRLIKLI
-91 GÜNLÜK -91 GÜNLÜK
-182 GÜNLÜK -182 GÜNLÜK ♦ GECEL K
♦ 180 - ♦ 180 -
♦ 180+ ♦ 180+
-456 GÜNLÜK -456 GÜNLÜK ♦ GENEL ♦ GENEL
-GENEL
5.4.1) Fiyat ve Performans Endeksleri
Bir tahvil veya bononun fiyatındaki de i iklikler iki temel nedenden kaynaklanmaktadır:
1. Vadeye yakla ılması nedeniyle olu an fiyat artı ları,

87
2. Piyasa faiz oranlarındaki de i meler
Tahvil ya da bononun (burada standart vadeye sahip hazine bonosu ya da devlet tahvili)
vadeye yakla ması nedeniyle olu an fiyat artı larının bononun getirisinin bir göstergesi oldu u
gözönünde bulunduruldu unda, piyasa faiz oranları ile birlikte vadeye kalan gündeki kısalmanın
da tahvil/bono fiyatına olan etkisini veren bir endeksin, söz konusu tahvil ya da bonolara yatırım
yapan bir yatırımcının belli bir dönemde elde etmi oldu u getiri hakkında bir gösterge olaca ı
ve bu tahvillerin/bonoların performansını gösterece i açıktır. Bu tür bir endeks “Performans
Endeksi” adı altında her bir standart vadeli bono için hesaplanıp ilan edilmektedir
Performans Endeksleri bir tahvilin fiyatında, hem vadeye kalan günün azalması hemde piyasa
faiz oranlarının de i mesi(artı veya azalı ) nedeni ile meydana gelen de i imleri gösterir
Öte yandan yukarıda belirtilen vadelere sahip tahvil ya da bonoların fiyatları, vade aynı kalmak
ko uluyla, piyasa faiz oranlarına ba lı olarak de i imler göstermektedir. Bu de i imleri
yansıtmak üzere dü ünülen göstergeler de “Fiyat Endeksleri” adı altında hesaplanıp
yayımlanmaktadır.
Fiyat Endeksleri bir standart tahvilin fiyatında sadece piyasa faiz oranlarının de i mesi
nedeniyle meydana gelen de i imleri gösterir. Böylece fiyat endeksleri kullanılarak piyasa faiz
oranları hakkında bilgi edinilebilir.
Ayrıca, vade bazında 91,182, 273, 365, 456 gün verilen endekslerin yanında, piyasanın genel
e ilimini göstermek amacıyla bir “Genel Fiyat Endeksi” de hesaplanıp yayımlanmaktadır. Bu
endeksin hesaplanmasında a ırlık olarak ilgili vadelerin ihraç tutarları esas alınmaktadır.
5.4.2) Portföy Performans Endeksleri
MKB D BS Portföy Performans Endeksleri; Piyasa' da en çok talep gören TL cinsinden

iskontolu D BS' lerden olu an portföylerin getirilerinin di er yatırım alternatiflerinin getirileri ile
kar ıla tırılabilmesine olanak sa lamak amacıyla tasarlanmı lardır.
Seri:VII, No:10 sayılı Yatırım Fonlarına li kin Esaslar Tebli inin 5' inci maddesinin birinci
fıkrasının (ii) bendinin (i) alt bendinde devamlı olarak, portföyünde vadesine en fazla 180 gün
kalmı likiditesi yüksek sermaye piyasası araçları yer alan ve portföyünün a ırlıklı ortalama
vadesi en fazla 45 gün olan fonlar Likit Fon olarak tanımlanmı lardır. Söz konusu vade
kısıtlaması da göz önüne alınarak kısa vadeli portföyün vadesine 180 ve daha az gün kalan
D BS' lerden, uzun vadeli portföyün ise vadesine 181 ve daha fazla gün kalan D BS' lerden
olu masının uygun olaca ı dü ünülmü tür. ki vade grubunu temsil eden endekslere ek olarak,
her iki portföyde yer alan D BS' lerden olu an ve Piyasanın tamamını temsil eden bir genel
endeks de olu turulmu tur. Di er taraftan, sadece günlük vadede yapılan yatırımların
getirilerinin temsil edilebilmesi için bir Repo endeksi tasarlanmı tır.
Endeksler; içerdikleri D BS' lerin endeksteki a ırlıklarına göre e it a ırlıklı ve piyasa de eri
a ırlıklı olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. E it a ırlıklı endekslerde portföylerde yer alan
kıymetlere aynı tutarda yatırım yapıldı ı, Piyasa de eri a ırlıklı endekslerde ise piyasa de erleri
ile orantılı olarak yatırım yapıldı ı varsayılmaktadır.
88
Endekslerin getirileri portföy içeriklerinde yer alan D BS' lerin getirilerinin ortalamasını
yansıtmaktadır. Endekslerdeki günlük getiriler, ilgili D BS'
lerin önceki i lem gününe göre günlük
getirilerinin ortalamasıdır. Bu nedenle, önceki i gününde veya endeksin hesaplandı ı gün
içerisinde i lem görmeyen bir D BS' in günlük getirisi hesaplanamamakta ve bu D BS o gün için
endeks hesaplamalarında kullanılmamaktadır. Piyasa' da gerçekle en i lemlerin büyük
ço unlu unun YTL cinsinden iskontolu D SB' lerde gerçekle ti i gözönüne alındı ında, bu
yöntemin endeksler üzerinde olumsuz bir etki yaratması beklenmemektedir.
5.5) Kamu Borçlanma Mekanizması, Borç Yönetimi Ve hale Prosedürü
5.5.1) ç Borçlanma Mekanizması
Borç yönetiminin asli görevi, finansman açı ının vade ve maliyet bakımından uygun ko ullu
borçlanma enstrümanlarıyla kar ılanmasıdır. Borçlanma estrümanlarının maliyetini belirleyen
temel unsurlarsa yatırımcıların talep ettikleri “likidite” ve “risk” primidir. Bu çerçevede,
sözkonusu likidite ve risk priminin, dolayısıyla reel borçlanma maliyetlerinin dü ürülmesi
amacıyla özellikle 1997 yılından itibaren Hazine’nin borçlanma politikasına ili kin temel ilkeler
belirlenmi ve iç borçlanma bu prensipler çerçevesinde yürütülmü tür.
5.5.1.1) Bütçe Finansmanında Kullanılan Devlet ç Borçlanma Senetleri
hale Sistemi
hale süreci Hazine tarafından yönetilir. Hazine’nin borçlanma sürecinde Merkez Bankası mali
ajanı olarak görev alır. Hazine, ihalenin türüne, ihraç edilecek senedin vadesine ve ihalenin ne
zaman gerçekle tirilece ine karar verir. hraç tarihi ve satı a sunulan araçların vadesine karar
verirken, Hazine’nin mevcut ve tahmini faiz oranları, mevduat bankalarının likidite posizyonları,
ve kendi borç portföyünün bile imi gibi bir takım etkenleri dikkate alınmaktadır. Hazine, mevcut
ko ullara göre ve geçmi tecrübelerinin ı ı ında ihale türüne (tek fiyat veya çoklu fiyat) karar
verir. Hazine, ihale tarihi ve ko ullarını kamuoyuna bildirir. Merkez Bankası potansiyel
yatırımcıları bilgilendirmekle sorumludur. Bunu, finansal duyurularının arasında yer almak üzere
Reuters’a bildirerek gerçekle tirir.
haleler tüm tüzel ve gerçek ki ilere açıktır. haleye katılanlar 100.-YTL de erinde bir birimlik
bono veya tahvil için önerecekleri fiyatı belirleyerek tekliflerini ihale günü Merkez Bankasına
iletmektedir. Tüm kamu giri imlerinin ihaleye çıkan senetleri ortalama fiyattan belli bir tutarda
satın alma hakkı vardır. Buna yönelik taleplerini ihale öncesinde Hazine’ye bildirmeleri gerekir.
haleye teklif verme süresi, ihale günü saat 12:00’ye kadardır. haleye katılanlar teklif ettikleri
miktarın %1’ini ihaleden önce teminat olarak yatırmak zorundadır. 2002 yılı Eylül ayından
itibaren uygulamaya konan Piyasa Yapıcılı ı sistemi çerçevesinde Piyasa Yapıcı bankalar
ihaleye teminatsız katılırlar. haleye katılabilmek için gerekli olan minimum teklif miktarı 250.-
YTL’dir.
haleye katılmak isteyen EFT üyesi yatırımcılar EFT kanalıyla, EFT üyesi olmayanlar ise faks
yolu ile tekliflerini Merkez Bankası’na iletirler. haleye katılmak isteyen gerçek ki iler ( ahıslar)
ihale günü, tekliflerini TC Merkez Bankası ubelerine iletirler. Saat 12:00‘de ihale teklif süresinin
sona ermesinin hemen arkasından Merkez Bankası tüm tekliflerin a a ıda bir örne i verilmi
olan listesini çıkarır ve Hazine’ye iletir. Hazine, finansman ihtiyacına kar ılık ödemesi gereken
faizi de erlendirerek tüm teklifleri inceler ve kabul edebilece i en dü ük fiyatı belirler. Bu fiyat,
89
kesme noktasıdır. Bunun üzerindeki tüm teklifler kabul edilecek; altındakiler ise reddedilecektir.
Hazine kesme noktasına karar verdikten sonra tüm teklif sahiplerine bildirilmek üzere Merkez
Bankası’na iletir.
Çoklu fiyat ihale sisteminde ihaleyi kazananlar teklif ettikleri fiyat üzerinden ödeme yapar. Tek
fiyat ihale sisteminde ihalede belirlenen en yüksek faiz tüm kazananlara uygulanır. ubat 2004
tarihine kadar tek fiyat sistemi uygulanmakta iken bu tarihten sonra çoklu fiyat uygulamasına
geçilmi tir.
1. hale Sistemiyle hraç Edilen Devlet ç Borçlanma Senetleri

• skontolu Senetler
• Enflasyona Endeksli Senetler
• Sabit Faizli, Kuponlu Devlet Tahvilleri
• De i ken Faizli Devlet Tahvilleri
2. “TAP” Sistemiyle hraç Edilen Devlet ç Borçlanma Senetleri
Ekim 1988’de Hazine “Tapping” (Musluk Sistemi) adı altında yeni bir yöntem kullanmaya
ba lamı tır. Bu sistemde Hazine, yatırımcıların istedikleri zaman satın alabilecekleri uzun vadeli
de i ken faizli tahvilleri Merkez Bankasına depolamaktadır. Yatırımcılar Merkez Bankasından
alana kadar bu tahvillerin mülkiyeti Hazine’ye aittir. Merkez Bankası “TAP” satı ları süresince
sadece aracı ve depolayıcı görevi görmektedir.
Hazine, satılacak senetler için her gün imdiki de erlerini belirler. Senetlerin de eri kazanılan
faizi gösterecek ekilde her gün artmaktadır ve bunun da satı fiyatına yansıtılmaktadır.
3. Do rudan Satı Yöntemiyle hraç Edilen Devlet ç Borçlanma Senetleri
Hazine 1996 yılından itibaren ba lıca ABD Doları ve Alman markı olarak döviz cinsinden
do rudan D BS ihraç etmeye ba lamı tır. Özelli i ba langıçta kime ve ne kadar satılaca ının
belli olmasıdır. Sözkonusu senetler, genelde, ihraç edilen senedin para birimine ba lı olarak
uluslararası piyasalarda geçerli olan faiz oranlarına (LIBOR, FIBOR, vs) ilave uygulanan bir
getiri (spread) ile ihraç edilmektedir. Hazine halen kamu kurumlarına do rudan ihraç yöntemi ile
D BS ihraç etmektedir.
4. Halka Arz Yöntemiyle hraç Edilen Devlet ç Borçlanma Senetleri
A ustos 1992’den itibaren 3 ay ve 6 ay vadeli Hazine Bonoları ile 1 yıl vadeli Devlet
Tahvillerinin kamu bankaları, özel bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile halka do rudan
satı ına ba lanmı tır. Bu yöntemle hem piyasaya yeni bir enstrüman sunulmakta hem de alıcı
tabanını geni leterek küçük yatırımcılara da fırsat verilmektedir. Katılım miktarını artırmak
amacıyla senetlerin minimum kupür miktarı 5 ve 10 YTL olarak belirlenmi tir. Satı lar
bankaların olu turaca ı bir konsorsiyum aracılı ıyla olabilece i gibi, tek bir banka veya tüm
bankacılık sistemi aracılı ıyla da gerçekle tirilebilmektedir. Halihazırda Piyasa Yapıcılı ı
sözle mesi uyarınca Halka arz i lemine sadece Piyasa Yapıcı bankalar aracılık edebilmektedir.
Halka Arz yönteminde Hazine öncelikle, ihrac edilecek belli bir senet için ko ulları belirler. hraç
ko ulları unları içermektedir: ihraç miktarı, geçerli faiz oranı ve türü, senetlerin vadesi, halka
90
arza aracılık edecek bankalara ve aracı kurumlara ödenecek komisyon oranı, ve senetlerin ne
kadar süre boyunca alınabilece i.
Daha sonra halka arza aracılık etmek isteyen banka ve aracı kurumlar MB aracılı ı ile
taleplerini Hazine’ ye iletirler. Hazine gelen talepleri de erlendirdikten sonra satı a aracılık
edecek kurulu ları kamuoyuna duyurur.
Hazine ihrac edilecek senetlerin günlük fiyatlarını her gün için belirler ve Merkez Bankası kanalı
ile aracılık yapan kurulu lara ve kamuoyuna bildirir. Senedin de eri, elde edilecek faizi
gösterecek ekilde her gün artmaktadır ve bunun satı fiyatlarına yansıtılması gerekir. Aracılık
eden kurulu lar, günlük satı miktarlarını MB’na (bazen Hazine’ye de) bildirir.
MB en az günde bir defa olmak üzere senet satı larını Hazine’ye bildirir. Halka arz yolu ile
satılan senetler, ilan edilen süre boyunca satı a açıktır. Satı sonrasında, aracılık eden
kurulu lar satı hasılatlarını Merkez Bankası nezdindeki Hazine hesaplarına aktarırlar ve
Merkez Bankası bu hasılatlar üzerinden komisyonları hesaplayarak ödeme yapar. Merkez
Bankası komisyon ödemelerinin kayıdını tutar ve her ödeme yapılı ında Hazine’ye bilgi verir.
Daha sonra, Hazine, di er tüm masraflar ödendi i zaman Merkez Bankası’na komisyon ve
masraf tutarlarını aktarır.
5.5.1.2) Bütçe Finansmanı Dı ında hraç Edilen Özel Tertip Tahviller
Bütçenin finansmanı dı ındaki özel tertip senetler, Hazine’ye herhangi bir nakit giri i olmadan
mahsup yolu ile finansman sa lamakta, dolayısı ile kurulu larla Hazine arasında bir borç
alacak ili kisi do urmaktadır. Nakit dı ı senetlerin ihracı borç stokunu artımaktadır. Bu
senetler; kraz Tahvilleri, Tahkim Tahvilleri ve Görev Zararları Kar ılı ı hraç Edilen Tahviller
olarak adlandırılırlar
5.5.2) Borç Yönetimi
Borç yönetimi, Hazine’nin toplam nakit ihtiyacını maliyet unsurunu gözönüne alarak yönetme
sürecidir. Bu süreçte, devletin finansman maliyetinin uzun vadede minimize edilmesi
amaçlanır.
Borç Yönetiminin Amaçları
• Devletin borçlanma ihtiyacının kar ılanması

• Hükümetin finansal pazarlara giri inin sa lanması
• Borçlanma maliyetinin minimize edilmesi
• Para programı ile borçlanma programının koordinasyonunun sa lanması
• Borçlanma araçlarının çe itlili inin sa lanması
• Dengeli bir vade yapısının olu turulması
• Devlet ka ıtlarının ikinci el piyasalarının etkin i lemesinin sa lanması
• Bono piyasalarının sa lıklı geli imine destek verilmesi
• Borç stokunun optimal risk yapısına kavu masını sa lama
Borçlanma Politikası lkeleri: Likidite, effaflık, Basitliktir.
91
Borç Yönetiminin Kar ı Kar ıya Oldu u Riskler: Borç yöneticilerinin, tespit etmek,
de erlendirmek ve yönetmek durumunda oldukları ba lıca riskler; Piyasa/Maliyet Riski, Likidite
(Fonlama/Roll-Over) Riski, Kar ı Taraf (Kredi) Riski, Operasyonel Riskler
Borç Yönetimi; Yasal Kısıtlar, Kredibilite Kısıtı, Bütçe Kısıtı, Di er Kısıtlar altında
gerçekle tirilmektedir.
Borçlanma Stratejileri
Borç yönetimi idareleri temelde iki tür borçlanma stratejisi izleyebilir. Bunlar “fırsatçı” ve “ölçüt
ka ıt ihracı” borçlanma stratejileridir.
a) Fırsatçı “Opportunistic” Borçlanma Startejisi

Borç idaresi sahip oldu u ödeme profili kısıtı altında ihraç etti i menkul kıymetlere ili kin talebin
en yo un oldu u vade ve faiz kompozisyonundan borçlanmak suretiyle maliyetlerini minimize
etmeyi amaçlar. Sonuçları;
• Kısa vadede borçlanma maliyetinin dü ük tutulması
• Likiditenin tüm vadelere yayılamaması
• Getiri e risinin olu turulamaması
• Dolayısla kısa vadede dü ük vadeli gibi görünse de orta-uzun dönemde maliyetlerin
artması.
b) Ölçüt hraçlar “Benchmark” Borçlanma Stratejisi
Bu stratejiyi benimseyen borç idaresi göreceli olarak uzun vadeli, az sayıdaki borçlanma
senedinin azalan vadelerle tekrar ihraç edilmesi ile borçlanma politikasını uygular.
Bu strateji ile uzun vadede; Piyasadaki ihraç sayısının azaltılması, Alıcı ve satıcıların söz
konusu az sayıdaki ölçüt ihraçlara konsantre edilmesi, Likiditenin artarak tüm vadelere
yayılması sa lanabilir
Bu starteji sonucunda ise;

• Verim e risi eskisine nazaran uzun ve belirli hale gelebilecektir
• Uzun dönemde, likiditenin artması ve verim e risinden kaynaklanan belirlilik, borçlanma
maliy
• etlerinin dü mesine yol açacaktır
92
5.6) Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler
P YASA P YASA BEKLENT S

HAREKETLER YTL & TAHV L DÖV Z ALTIN
REPO F YATLARI
FA Z
HAZ NE HALE ÖDEMES ↑ ↓ ↓ ↓
HAZ NE BONO TFASI ↓ ↑ ↑ ↑
TCMB REVERSE REPO HALES ↑ ↓ ↓ ↓
TCMB REPO HALES ↓ ↑ ↑ ↑
TCMB INTERBANK PARA VER ↓ ↑ ↑ ↑
TCMB INTERBANK PARA ALI ↑ ↓ ↓ ↓
TCMB DÖV Z ALI ↓ ↑ ↑ ↑
↑ ↓ ↓ ↓
TCMB DÖV Z SATI
TCMB DO RUDAN BONO SATI ↑ ↓ ↓ ↓
TCMB DO RUDAN BONO ALI ↓ ↑ ↑ ↑
TCMB ZORUNLU DÖV Z ALI ↓ ↑ ↑ ↑
KURUNU YÜKSELTMES
L K D TE REZERV RAKAMININ ↓ ↑ ↑ ↑
YÜKSEK(+) AÇIKLANMASI
L K D TE REZERV RAKAMININ ↑ ↓ ↓ ↓
DÜ ÜK(-) AÇIKLANMASI
HAZ NE HALES NDE ↑ ↓ ↓ ↓
BEKLENENDEN YÜKSEK SATI
HAZ NE HALES NDE ↓ ↑ ↑ ↑
BEKLENENDEN DÜ ÜK SATI
MAA ÖDEME GÜNLER ↑ ↓ ↓ ↓
VERG ÖDEME GÜNLER ↑ ↓ ↓ ↓
EKONOM K ST KRARSIZLIK ↑ ↓ ↑ ↑
POL T K ST KRARSIZLIK ↑ ↓ ↑ ↑
DÖV Z F YATLARINDA ↑ ↓ ↑
HIZLI ARTI
5.7) Kamu Açıklarının Ve Kamu Borçlanmasının Mali Piyasalar Ve Genel Ekonomi

Üzerindeki Etkisi
Yüksek kamu açıkları ve bu açıkları kapatmak için kamu tarafından yapılan borçlanmalar mali
piyasalar ve genel ekonomi üzerinde hem do rudan hem de dolaylı etkiler yaratmaktadır.
5.7.1) Mali Piyasalar Üzerindeki Etkiler
Hazine ihalelerinde yapılan satı miktarları ve ihale sonucunda çıkan faiz oranları mali
piyasaları do rudan etkileyebilmektedir. Örne in;
93
• Hazine itfasında piyasaya çıkan likiditenin ihale ile Hazine’ye geri dönmeyen kısmı döviz
ya da hisse senedi fiyatlarını etkileyebilir.
• Hazine ihalelerinde olu an faiz oranları D BS ikincil piyasa faizlerini do rudan
etkilemektedir. Bu faizler de hem daha sonraki Hazine ihale faizlerini hem de döviz
fiyatlarını etkilemektedir.
5.7.2) Genel Ekonomi Üzerindeki Etkiler
i) Yüksek Reel Faiz
Kamu açıklarının büyüklü ü dolayısıyla Hazine, küçük ve sı para piyasalarında çok büyük bir
paya sahiptir. Piyasada tek alıcı olmasına ra men Hazine faizleri belirleyememekte ve bazı
dönemlerde yüksek reel faiz ödemektedir.
Borçlanmanın maliyetini etkileyen önemli bir unsur belirsizliktir. Belirsizlik nedeni ile talep edilen
risk primi arttıkça reel faizler yükselmektedir. Yüksek reel faizler tasarrufların yatırıma
dönü mesinin önünde büyük engeldir. Tasarruflar kamu açıklarına aktarılmaktadır.
Yüksek reel faizler nedeniyle verimlilik ve tasarrufa dönük çabalar anlamsızla ır. Bir özel sektör
kurulu unun büyük çabalarla verimlili i artırarak elde edece i gelir devlete borç vererek elde
edebilece i gelirden çok dü ük kalabilir.
ii) Dı lanma Etkisi
Kamu kesimi açıklarını iç piyasalardan finanse ederken, ekonomideki tasarrufları kamu

kesimine aktarmakta ve özel kesimin kullanaca ı fonları sınırlamaktadır.
Para piyasalarında Hazine’nin baskınlı ı özel sektörün borç senedi ihraç etmesini
zorla tırmaktadır.
Kamu kesiminin a ırı borçlanması, bankacılık kesiminin fonksiyonunu de i tirmektedir.

Bankacılık kesimi fonları, fazlası olanlardan ihtiyacı olanlara aktarmak yerine, geliri daha cazip
olan D BS’lere kaydırmaktadır.
Yatırım ve üretim yoluyla istihdam yaratmaları beklenen firmalar da, karlarının büyük kısmını
D BS’lerden elde ettikleri faiz gelirinden sa lamaktadırlar.
iii) Enflasyon Etkisi
Kamu kesiminin iç piyasalardan a ırı fon talebinde bulunması dolaylı olarak parasal
geni lemeyi artırmaktadır. Para miktarının artı ı paraya olan taleple ilgilidir.
Kamu açıklarının devamlı surette piyasadan borçlanmak sureti ile finanse edilmesi yönteminde
kamu kesiminin talebinin piyasadaki mevcut fonlarla kar ılanamaması durumunda para arzı
geni leyecek, yani piyasalarda yeni fonlar yaratılması yönünde baskı olu acaktır.
Kamu kesiminin piyasadaki fonlara olan a ırı talebi enflasyonist etkide bulunacaktır.
94
Bütçe açı ının arttı ı dönemlerde genellikle özel sektörün girdisi, hammaddesi olan kamu
sektörü ürünlerine zam yapılarak gelirler artırılmaya çalı ılmakta, yapılan bu zamlarda
enflasyonu artırmaktadır.
iv) Gelir Da ılımına Etkisi
Faiz oranları gelir da ılımı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Enflasyonun yüksek oldu u
dönemlerde, tasarruf sahipleri satın alma güçlerinin azalmaması için faiz geliri elde etmeyi
tercih ederler. Bu ekilde ellerinde fon fazlası bulunanlar kendilerini enflasyona kar ı korumu
olurlar.
Devlete borç veremeyenlerin gelirleri bir yandan enflasyon nedeni ile azalırken di er yandan bu
ki ilerin ödedi i vergiler devlet borç faizi ödemesinde kullanılmaktadır.
Devlet borçlanmasındaki faiz oranlarının gelir da ılımında bozucu etki yaratmaması için reel
faiz oranlarının büyüme hızına e it yada altında olması gerekir.
v) Dı Ticaret ve Ödemeler Dengesi Etkisi
Döviz kurları ve fazi oranlarınlarındaki volatilite, Türkiye’ye ili kin olarak uluslararası piyasalarda
yapılan de erlendirmelerin de i mesine yol açmakta ve ekonominin net dı pozisyonunu
de i tiren yeni sermaye akımlarına neden olmaktadır.
Faiz oranlarının yüksekli i, enflasyon oranının yükselmesi ile birle erek döviz kurları üzerinde
baskı olu turmaktadır. Kurlardaki artı yurtdı ından hammadde ve aramal ithalatına ba ımlı
olan sanayi kesimini olumsuz etkilemekte, üretimin, dolayısı ile ithalata dayalı ihracatın
azalmasına yol açmaktadır.
5.8) Borsa Dı ı Tahvil Ve Bono Piyasası
5.8.1) Bankalararası YTL Piyasası
TCMB kotasyonları ile yapabildikleri gibi ikincil piyasa olarak da adlandırılan piyasada özel bir
düzenlemeye tabi olmadan kendi aralarında da yapabilmektedirler. TCMB bünyesinde yapılan
her i lem için teminat alınmasına ra men bankaların kendi aralarında fon alı veri inde herhangi
bir teminat istenmemektedir. lemlerin teminatsız yapılmasından dolayı bankalar i lem
bilgi toplanmadı ı için tahmin yapabilmek zordur. lemler telefonla pazarlık usuluyle
yapılabildi i gibi bilgi da ıtım firmalarının dialing imkanlarından faydalanırak ta
yapılabilmektedir. Bu piyasada i lem oranları piyasadaki likidite ve bankaların nakit akı ına
göre belirlenmekte olup piyasadaki likiditenin artması ve bankaların nakit ihtiyaçlarının azalması
borç verme oranlarını dü ürmekte likiditenin azalması ve bankaların borç ihtiyacının artması
oranları arttırmaktadır.
95
5.8.2) Bankalararası Repo Piyasası
gibi kendi aralarında özel bir düzenlemeye tabi olmadan yapabilmektedirler. Aracı kurulu lar
pazarlık yada bilgi da ıtım firmalarının dialing imkanlarından faydalanırak yapılmaktadır.
5.8.3) Bankalararası Tahvil Piyasası
olmadan yapabilmektedirler. Aracı kurulu lar, tahvil do rudan alım ve do rudan satım
i lemlerini daha çok IMKB bünyesindek Kesin Alım-Satım Pazarı' nda yapmalarına ra men
faydalanırak yapılmaktadır. Piyasada oranlar daha çok i lemlerin büyük bölümünün
edilmektedir.
5.8.4) Tescil lemleri
Banka ve aracı kurumlar tarafından MKB' de i lem gören veya MKB kaydında olan menkul
kıymetler ile ilgili olarak MKB dı ında yapılan alım-satım i lemlerinin MKB’nin belirledi i
artlarla MKB’ye tescil ettirilmesi zorunludur.
Kesin alım-satım i lemleri ve repo satı larında ba langıç valörü, ters repo satı larında ise biti
valöründen itibaren 31 gün içerisinde bildirim yapılmaktadır.
5.8.5) Borsa Payı
Borsa payı; kesin alım satım i lemlerinde i lem hacmi, repo i lemlerinde repo tutarı üzerinden
hesaplanır.
Kesin alım satım i lemlerinde hem alıcı hem de satıcı taraftan Borsa payı alınır.Repo-Ters
Repo i lemlerinde ise her bir üye bir alı ve satı yapmı sayılır ve Borsa payı hesabı buna
göre yapılır.
Gayrimenkul Sertifikaları Pazarı i lemlerinden alınacak olan Borsa payı oranı, Hisse Senetleri
Piyasası’nda gerçekle en i lemlere uygulanan orana e it (i lem hacmi üzerinden yüzbinde 1)
olmakla beraber, bu oran Yönetim Kurulu Kararı ve Sermaye Piyasası Kurulu onayıyla
de i tirilebilir.
96
Döviz ödemeli devlet iç borçlanma senetlerinde, i lem günündeki TC Merkez Bankası döviz
alı kuru esas alınarak i lemin Yeni Türk Lirası tutarı hesaplanır ve Kesin Alım-Satım
Pazarı'
nda gerçekle en i lemler için uygulanan oran kullanılarak Borsa payı hesaplanır.
Tahvil Bono Piyasası lemleri

Borsa Payları (yüzbinde)
09:30- 14:00 arası 14:00-17:00 arası aynı gün

yapılan i lemler valörlü yapılan i lemler
Kesin Alım Satım

Alım/Satım 1.5 3
Repo Ters Repo lemleri
O/N lemler 0.75 1.5
Di er Vadeler 3 6
* Borsa payı hem alıcı hem satıcıdan alınır.

** Kesin alım satım Pazarı' nda piyasa yapıcılı ı kapsamında yapılan i lemlerde
alınan borsa payı yüzbinde 1 dir.
*** Yukarıdaki borsa payları üzerinden ayrıca %50 Finansal Faaliyet Harcı (FFH)
alınır.
Tescil lemleri Borsa

Payları (yüzbinde)
Zamanında Gecikmeli
Tescil Tescil
Kesin Alım Satım

Alım/Satım ( M ) 3 3.75
Alım/Satım ( A ) 4.5 5.625
Repo Ters Repo lemleri
O/N lemler ( M ) 1.5 1.875
O/N lemler ( A ) 2.925 3.65625
Di er Vadeler ( M ) 6 7.5
Di er Vadeler ( A ) 9 11.25
* M: Mü teri ile yapılan i lemler A: Aracı Kurulu larla

yapılan i lemler
** Yukarıdaki borsa payları üzerinden ayrıca %50 Finansal
Faaliyet Harcı (FFH) alınır.
97
6) MKB ULUSLARARASI PAZAR ( MKB UP)
Pazar, yerli ve yabancı bireysel ve kurumsal yatırımcılar ile uluslararası piyasalardan kaynak
arayı ında olan ihraçcılara önemli imkanlar sunmaktadır. Uluslararası fon yöneticilerinin nakit
transferi, kambiyo kısıtlamaları gibi operasyonel riskler nedeniyle yatırım yapmaktan çekindikleri
bölgelere, söz konusu riskleri ortadan kaldıran bu Pazar üzerinden giri yapabilme imkanı
getirilmi tir. Özellikle uluslararası piyasalardan fon temin etmek isteyen ihraçcı kurulu lara effaf
ve likiditesi yüksek bir pazarda, menkul kıymetlerini satarak ihtiyaç duydukları fonları elde
edebilme imkanı sa lanmı tır. Pazar’da gerçekle tirilecek i lemlerden kaynaklanan nakit
transferleri, Türkiye’deki bankacılık ve finans sektörünün otomasyon düzeyinin Batı Avrupa
standardında olması ve Pazar’ın serbest bölge kapsamında faaliyet göstermesi sayesinde hiçbir
kısıtlamaya tabi olmadan yapılmaktadır.
6.1) Pazar’a li kin Genel Prensipler
a) MKB Uluslararası Pazar, Serbest Bölge statüsünde kurulmu olup, i lemler MKB Uluslararası
Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi içinde gerçekle tirilir.
b) Pazar’da yabancı sermaye piyasası araçları MKB Yönetim Kurulu Kararı ile i lem görebilir.
c) Tüm i lem ve ödemelerde kullanılan para birimi ABD dolarıdır. Ancak, MKB Yönetim Kurulu
di er yabancı para (halihazırda Euro, ngiliz sterlini, Japon yeni) birimlerinin kullanılmasına da
izin verebilir.
d) Fiziki veya kaydi olarak saklamaya alınmı yabancı menkul kıymetlerin nominal tutarı (kısmi
kotasyon) Pazar’a kabul edilir.
e) Depo Sertifikaları Piyasası’nda, i lem görecek hisse senetleri temsilci veya saklamacı
(depositary) bir kurulu adına saklamaya alınır ve i lemler, söz konusu temsilci veya saklamacı
kurulu adına bu araçların verdi i hakları aynen sa layan, bunlara özde , hamiline yazılı tek bir
depo sertifikası bastırılarak gerçekle tirilir.
f) En az bir borsada kote veya te kilatlanmı borsa dı ı piyasalarda i lem gören ve UP Kot çi
Pazar’a Kabul artları’nı ta ıyan menkul kıymetler UP Kot çi Pazar’da; UP Kot Dı ı Pazar’a
Kabul artları’nı ta ıyan menkul kıymetler UP Kot Dı ı Pazar’da i lem görürler.
g) Hisse senetlerinin depo sertifikası olarak i lem gördü ü Depo Sertifikaları Piyasası’nda i lemler
çok fiyat - sürekli müzayede sistemi içinde gerçekle mektedir. Her bir depo sertifikasının bir
piyasa yapıcısı bulunur.
h) Borçlanma araçlarının i lem gördü ü Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasası’nda i lemler çok fiyat
- sürekli müzayede sistemi içinde gerçekle ir.
i) Türkiye’ de kurulu bir ortaklık tarafından yurt dı ında ihraç edilmi hisse senetleri uluslararası
pazarda i lem göremez.
6.2) MKB Uluslararası Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi
Pazar’ın faaliyet gösterdi i stanbul Menkul Kıymetler Borsası Uluslararası Menkul Kıymetler
Serbest Bölgesi’nin kurulmasına dair Bakanlar Kurulu Kararı 30.01.1995 tarihli Resmi Gazete’de
yayınlanarak yürürlü e girmi tir. Bölge kurucu ve i leticisi Borsa olup, buradaki i lemlerin gözetim
ve kontrolü ile i leyi ine ili kin usul ve esaslar ve disiplin hükümleri MKB Uluslararası Pazar
Yönetmeli i ve MKB UP Takas ve Saklama lem Esasları Yönetmeli i’nde düzenlenmi tir. Söz
konusu Yönetmelikler 14 Haziran 1996 tarih ve 22666 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak
yürürlü e girmi tir.
98
Bölge’de faaliyet gösterecek kurulu ların, Borsa Yönetim Kurulu tarafından i lem yetkisi verilmesini
takiben TC Ba bakanlık Dı Ticaret Müste arlı ı Serbest Bölgeler Genel Müdürlü ü’nden faaliyet
ruhsatı almaları zorunludur. Ruhsat almak için Borsa Yönetim Kurulunca yetki verilen aracı
kurulu lar “Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu” doldurarak Borsa aracılı ı ile sözkonusu Genel
Müdürlü e ba vuru yaparlar. Faaliyet ruhsatı süresi 5 yıl olup, ruhsat ücreti 5.000,-ABD Doları’dır.
Bu süre sonunda faaliyet ruhsatı için yeniden müracaat edilir. Hiçbir gerçek veya tüzel ki i faaliyet
ruhsatı almaksızın serbest bölge muafiyet ve te viklerinden yararlanamaz.
6.3) Kotasyon artları
6.3.1) Kot Dı ı Pazar artları
Kotasyon artlarından herhangi birinin sa lanmamı olması durumunda, yabancı sermaye

piyasası araçlarının UP Kot Dı ı Pazar'
a kabulünde a a ıdaki artlar aranır.
1) UP Yönetmeli i’nde belirtilen (51’inci madde-bknz.6.4.1.1) belirtilen muhasebe standartlarına

göre hazırlanmı ve son yıl ve ba vurunun yapıldı ı tarihe en yakın son 3 aylık dönem itibariyle
düzenlenmi mali tablolarının ba ımsız denetimden geçmi olması,
Kendi ülkesinde mevcut muhasebe standartlarına göre denetimden geçmi olması durumunda,
51’inci maddede belirtilen muhasebe standartlarına göre farklar; bunların kar ve zarar ile bilanço
kalemleri üzerindeki etkileri belirtilmeli.
2) Kurulu undan itibaren en az 1 faaliyet yılı geçmi olması, (yatırım fonu ve ortaklıklarında bu
art aranmaz.),
3) Bir örne i Borsa’dan temin edilecek "Uluslararası Pazar Taahhütnamesi" ' nin yabancı ortaklı ı
birinci derecede temsile yetkili iki yönetici ve ba vuruyu yapan aracı kurulu yetkilileri tarafından
imzalanıp, Borsa Ba kanlı ı'na teslim edilmi olması,
4) Sermaye piyasası araçlarının, piyasadaki mevcut tedavül hacmi bakımından Borsa

Yönetimi’nce önceden belirlenecek kriterlere uygun olması,
5) Esas sözle menin yabancı sermaye piyasası araçlarının devir ve tedavülünü kısıtlayıcı veya
senet sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtlar içermemesi,
6) Borsa Yönetimi'nce geçerli kabul edilebilecek durumlar dı ındaki nedenlerle son 12 ay içinde
üretimine 3 aydan fazla ara vermemi olması, tasfiye veya konkordato istememi olması,
6.4) Kamuyu Aydınlatma ve Yükümlülükler
6.4.1) Mali Tablo Düzenleme ve lan
6.4.1.1) Uygulanacak Muhasebe Standardı
hraçcıların Pazar için hazırlayacakları mali tablolar a a ıdaki standartlara uygun olarak
düzenlenmek zorundadır;
a) ABD veya ngiltere Genel Kabul Görmü Muhasebe Standartları,

b) Uluslararası Muhasebe Standartları,
99
c) Avrupa Birli i’nin kabul etmi oldu u muhasebe standartları.
Yukarıdaki standartlara göre hazırlanmı söz konusu mali tabloların her mali yıl sonu itibariyle
ba ımsız denetimden geçmi hallerinin Borsa’ya gönderilmesi zorunludur. Borsa, hazırlanacak mali
tabloların Uluslararası Muhasebe Standartlarına göre farklarının söz konusu mali tablolar içerisinde
belirtilmesini zorunlu tutabilir.
Borsa, yukarıda belirtilen standartlar dı ında ihraçcının kendi ülke mevzuatına uygun olarak
hazırlamı oldu u ve ba ımsız denetimini yaptırmı oldu u mali tabloların Uluslararası Muhasebe
Standartlarına göre farklarının verilmesini zorunlu tutabilir.
6.4.1.2) Yıl Sonu Mali Tabloların Gönderilme ekli ve Süresi
Yabancı ortaklı a ili kin mali yıl sonu mali tablo ve raporların standartlara göre ngilizce olarak
düzenlenmi ve ba ımsız denetimden geçmi ekilleri, mali yıl sonunu izleyen üç ay içerisinde veya
genel kurul toplantı tarihinden en az 15 gün önce (hangisi önce ise) Borsa’ya gönderilir ve
Borsa’nın düzenlemeleri çerçevesinde ilan edilir.
6.4.1.3) Ara Dönem Mali Tabloların Gönderilme ekli ve Süresi
Ara dönem bilanço ve gelir tablolarının standartlara göre ngilizce olarak düzenlenmi ekilleri
varsa, dönem sonunu izleyen 5 hafta içinde Borsa’ya gönderilir ve Borsa' nın düzenlemeleri
çerçevesinde ilan edilir.
6.4.1.4) Konsolide Mali Tablolar
Yabancı ihraçcının ço unluk hisselerine veya yönetimde kontrole sahip oldu u i tirak veya ba lı
ortaklıklarının mali yıl sonuna ili kin bilanço ve gelir tabloları da yukarıda (b) bendinde belirtilen
süreler içinde Borsa’ya iletilir; ya da bunun yerine ortaklıklar arası i lemlerle ilgili muhasebe
kayıtlarında düzeltme yapıldıktan sonra, konsolide bilanço ve gelir tablosu aynı süre içinde Borsa’ya
gönderilir.
Konsolide bilanço ve gelir tablolarının düzenlenmemi olması durumunda, ço unluk hisselerine

veya yönetimde kontrol sa layan miktarda hisselerine sahip olunan i tirak veya ba lı ortaklıklarla
ilgili olarak, bilanço ve gelir tablosunda yer almayan i tirak veya ba lı ortaklıktaki yabancı ortaklık
payına dü en da ıtılmı kar veya olu an zarar ile i tirak hisselerindeki artı ve azalı lar dipnot
eklinde mali tablolarda belirtilir.
6.4.1.5) Mali Tablolara li kin Di er Hususlar
Yabancı ortaklıklar, stok de erleme veya duran varlıklara ili kin amortisman hesaplama
metotlarında bir de i iklik yapma kararı aldı ında, bu durumu kararın alındı ı tarihi takip eden 1
hafta içinde Borsa’ya göndermek zorundadır.
6.4.2) Kamuya Açıklanacak Özel Durumlar
100
hraçcı kurulu lar, Pazar’da menkul kıymetleri i lem gördü ü müddetçe hraçcı Tanıtım
Dökümanı' nda yer alan bilgilerde kamuyu aydınlatma çerçevesinde bir de i iklik meydana
geldi inde bunları en seri haberle me vasıtasıyla Borsa’ya göndermekle yükümlüdürler. Ayrıca,
ihraçcı yatırımcıların yatırım kararlarını ve menkul kıymetin piyasa de erini etkileyebilecek her türlü
bilgi ile a a ıda belirtilen durumları olu tukları anda kamuya açıklanmak üzere en seri haberle me
vasıtalarıyla Borsa’ya ula tırmakla yükümlüdür. Ortaklıkların ayrıca,
a) Ortaklı ın Sermaye Yapısına ve Yönetimin Kontrolüne li kin De i iklikler

b) Ortaklı ın Faaliyetlerine li kin De i iklikler
c) Ortaklı ın Mali Yapısına li kin De i iklikler
d) tirakler ve Ortaklıklarına li kin De i iklikler
e) hraçcının Ülkesinde Meydana Gelen ve Menkul Kıymetin De erini Etkileyebilecek
Nitelikteki Olayları
bildirmeleri gerekmektedir.
6.5) Depo Sertifikaları Piyasası
6.5.1) Genel Özellikler
MKB Uluslararası Pazar Depo Sertifikaları Piyasası (Piyasa) i lem sistemi, MKB Hisse Senetleri
Piyasası’nda kullanılmakta olan i lem sistemi üzerinde de i iklikler yapılarak kurulmu tur. Temel
farklılık piyasa yapıcılık faaliyeti ve bu faaliyetin i lem yapan üyelere getirdi i yeni fonksiyon ve
yükümlülüklerdir. Hisse Senetleri Piyasası i lemleri tam müzayede sistemi üzerinde
gerçekle tirilmektedir. Piyasa’da ise yine tam müzayede sistemi kullanılır ancak her depo
sertifikasının bir piyasa yapıcısı vardır.
Piyasa’da bazı depo sertifikalarında tam müzayede bazı depo sertifikalarında ise piyasa yapıcılık
sistemi kullanılabilir. Tam müzayedeye geçi a a ıdaki durumlarda gerçekle ir:
• Borsa Ba kanlı ı, yaptırdı ı incelemeler sonucunda veya piyasa yapıcının talebi üzerine, piyasa
verilerini dikkate alarak ilgili depo sertifikasının i lemlerinde yeterli likidite ve fiyat dengesinin
sa landı ına, i lemlerin do ru ve dürüst bir ekilde gerçekle ti ine karar vererek sözkonusu
depo sertifikalarında i lemlerin tam müzayede sistemi içinde sürdürülmesini uygun görebilir.
• Piyasa ko ullarından dolayı piyasa yapıcının pozisyon limitlerinin yetersiz kalması durumunda,
Borsa Ba kanlı ı piyasa yapıcının limitlerinin artırılmasına izin vermez ise piyasa yapıcının
Pazar’dan çekilmesine karar verilebilir. Bu durumda Borsa Ba kanlı ı ilgili depo sertifikası
i lemlerinin tam müzayede içinde sürdürülmesine karar verebilir. Pozisyon limitleri bölümünde bu
konu detaylı olarak açıklanmaktadır.
• Depo Sertifikası ihracı sürecinde borsalar yer almaz.
• Depo Sertifikalarına konu menkul kıymetlerin yurt dı ında halka arzının Kurul’a kaydı zorunlu
de ildir.
• Yukarıda anlatılan piyasa yapıcının Pazar’dan çekilmesi durumlarında da Borsa Ba kanlı ı tam
müzayede sistemine geçi e karar verebilir.
6.5.2) Genel Kurallar

101
6.5.2.1) Kotasyon Verme Zorunlulu u
Piyasa yapıcının görevli oldu u yabancı sermaye piyasası aracında veya depo sertifikasında seans
sırasında kendi nam ve hesabına sürekli olarak alı ve satı fiyat ve miktarı ilan etmesi zorunludur.
Piyasa yapıcı, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde her seans ba ında
görevli oldu u depo sertifikasında alı ve satı fiyat ve miktarlarını ilan etmek, seans boyunca
sürekli olarak piyasayı izlemek ve görevlerinin gereklerini yerine getirmek, katlandı ı maliyetler
kar ılı ında kar sa lamak üzere sistemde yer alır.
6.5.2.2) Serbest Fiyat
Piyasa’da, piyasa yapıcıların görevli oldu u depo sertifikalarında fiyat marjı uygulanmaz. Fiyatlar
piyasa yapıcıların kotasyonları dahilinde serbest olarak belirlenir. Piyasa yapıcı kotasyonlarını
kurallar çerçevesinde istedi i fiyat seviyesine kaydırabilir. Dolayısıyla piyasa yapıcının kotasyonu
bir anlamda piyasanın fiyat marjını olu turur. Ancak, piyasa yapıcısı bulunmayan depo sertifikası
i lemlerinde Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen oranda fiyat marjı uygulanır.
6.5.2.3) Minimum ve Maksimum Miktar
Piyasa yapıcı kotasyonunu, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen minimum ve maksimum
miktar limitlerine uygun olarak verir. Sözkonusu miktarlar her depo sertifikası bazında dola ımdaki
sayıya ba lı olarak farklı belirlenebilir. Minimum kotasyon miktarı (100 lot) piyasa yapıcının görevli
oldu u depo sertifikası i lemlerinde asgari likiditeyi sa laması için gereken miktardır. Maksimum
kotasyon miktarı (500 lot) ise piyasa yapıcının piyasada tekelle mesini engellemek için belirlenmi
bir limittir. Bu limit, tam müzayede içinde di er aracı kurulu ların da piyasaya katılmalarını
kolayla tırır ve sa lıklı bir rekabet ortamının yaratılmasını sa lar.
6.5.2.4) Yayılma Aralı ı (Spread veya Aracılık Marjı )
Piyasa yapıcının görevli oldu u depo sertifikasında ilan etmekle yükümlü oldu u alı ve satı
fiyatları arasındaki farktır. Bu fark, bir anlamda ilgili depo sertifikasının i lemlerinde fiyat marjını
olu turur. Bütün i lemler bu aralık içerisinde gerçekle ir. Her fiyat aralı ının üst limiti ve tedavüldeki
depo sertifikalarının ortalama devir hızlarına göre yapılacak sıralama sonucu belirlenmi kademeler
ve bu kademelerin temsil etti i katsayılar ile çarpılarak en geni spread limitleri belirlenmi tir.
Ortalama devir hızı, baz alınan dönem içinde depo sertifikasının günlük ortalama i lem adedinin
günler itibari ile tedavülde bulunan depo sertifikalarının ortalama adedine bölünmesi ile hesaplanır.
Tedavüldeki depo sertifikalarının ortalama devir hızlarına göre yapılan sıralama üç kademeye
ayrılmı tır. Kademeler en yüksekten en dü ü e göre yapılan sıralamada toplam irket sayısının en
üst %25’i, sonraki %50’si ve en alt %25’i olarak belirlenir. Bu kademelere uygulanacak katsayılar
Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.
6.5.2.5) Fiyat Adımı
Fiyat adımları fiyat aralıklarına göre belirlenen ortalama spread de erleri üzerinden hesaplanır.
6.5.2.6) Spread çinde ve Dı ında Emir Giri i
102
Kullanıcılar emirlerini fiyat adımlarına uygun olarak her seviyeden girebilirler. Emirlerin spread
içinde kalıp kalmaması önemli de ildir. Spread içinde veya dı ında olsun her seviyeden emir
girilebilir. Ancak, sadece spread içinde kalan emirler e le ebilirler. Spread dı ında kalan emirler
pasif olarak sistemde beklerler. Kotasyon de i ikli i veya kaydırma sonucunda spread dı ında
kalan emirler spread içine, içinde kalan emirler ise dı ına çıkabilirler.
Emir giri inde, kotasyon miktarı ‘0’ oldu u zaman kısıtlama vardır :
Alı kotasyon miktarı ‘0’ ise alı kotasyon fiyatının altında satı , satı kotasyon miktarı ‘0’ ise satı
kotasyon fiyatının üstünde alı emri giri ine izin verilmez. Kotasyon miktarı ‘0’ olmadı ı zaman
böyle bir kısıt yoktur. Ancak, kotasyon miktarı ‘0’ de il iken böyle bir emir girilerek kotasyon miktarı
0’a dü er ve emrin kalanı olur ise, bu kalan miktar iptal edilecektir. Bu kısıtın sebebi kotasyon
fiyatlarının olu turdu u aralı ın dı ında fiyat olu umunu önlemektir.
6.5.2.7) Açılı Kotasyonu Kuralları
Her seansın ba ında piyasa yapıcının görevli oldu u depo sertifikasında ilk kotasyonu verirken
uyaca ı bazı kurallar vardır.
• Piyasa yapıcı seans açıldıktan sonra, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen süre içinde (3
dakika) kotasyonunu vermek zorundadır.
• Borsa’ya bildirimde bulunmadan, herhangi bir nedenle bu süre içinde kotasyon verilmedi i
takdirde sistem bir önceki seansta verilmi olan en son kotasyon fiyatları ve minimum kotasyon
miktarı ile yeni kotasyonu otomatik olarak üretir.
6.5.2.8) Maksimum Emir Miktarı
Piyasa’da emir giri inde miktar kısıtlaması vardır. Borsa Ba kanlı ı tarafından standart bir
maksimum emir miktarı (100 lot) belirlenir. Ancak, Piyasa’da i lem gören her depo sertifikası için
i lem yo unlu una göre farklı bir miktar da belirlenebilir.
6.5.2.9) Hesap Numarası Giri i Zorunlulu u
Piyasa’da her emir giri inde mü teri hesap numarası girilmesi zorunludur. Emirler tek tek mü teri
bazında girilirler. Mü teri bazında emir giri i, uluslararası bir piyasada yatırım yapan yatırımcıların
ve i lem yapan üyelerin verilen emirleri ve bunların sonucunda olu an i lemleri takip edebilmeleri
ve üyelerin serbest bölge faaliyetlerinin di er faaliyetlerinden ayrılabilmesi açısından kolaylıklar
sa lar.
6.5.3) Teminat
Borsa üyelerinin borsa i lemleri dolayısı ile mü terilerine ve Borsa’ya verebilecekleri zararlara
kar ılık olmak üzere, Borsa tüzel ki ili i adına yatırılan tutardır. Pazar’da, sadece alım satıma
aracılık eden ve piyasa yapıcılık yapacak olan üyelerin teminatları farklı olarak belirlenmi tir.
6.5.4) Piyasa Yapıcı Pozisyon Kuralları
103
6.5.4.1) Pozisyon Limitleri
a) Ba langıç Pozisyonu: Piyasa yapıcıların, Pazar’daki likiditeyi ve fiyat dengesini sa layabilmesi

için görevli oldu u depo sertifikalarında ba langıç günü itibariyle sahip olması gereken pozisyondur.
Ba langıç pozisyonu, dola ımda bulunan toplam depo sertifikası sayısının belirli bir oranı kadardır.
(TDS/n1)
b) Maksimum Pozisyon: Piyasa yapıcının görevli oldu u her depo sertifikasında kendi nam ve
hesabına sahip olabilece i maksimum pozisyon limitidir. Bu limit, dola ımda bulunan toplam depo
sertifikası sayısının belirli bir oranıdır. (TDS/n2)
c) Maksimum Açık Pozisyon: Piyasa yapıcının, görevli oldu u depo sertifikası i lemlerinde ‘0’
pozisyona dü tü ü ve piyasa ko ulları gerektirdi i zaman ödünç alma prosedürünü uygulayarak
alabilece i açık pozisyon limitidir. Bu limit de, dola ımda bulunan toplam depo sertifikası sayısının
belirli bir oranıdır. (TDS/n3)
Dola ımdaki toplam depo sertifikası sayısı arttı ı veya azaldı ı zaman limitler güncelle tirilir.
d) Kümülatif Pozisyon: Piyasa yapıcının ba langıç gününden itibaren i lemleri sonucunda sahip
oldu u kümülatif pozisyon de eridir. Bu de er, maksimum pozisyon ile maksimum açık pozisyon
limitlerinin arasında veya e it olmak zorundadır.
e) Kullanılabilir Limit: Maksimum limitlerden kümülatif pozisyonun çıkartılması sonucu ula ılan
piyasa yapıcının kullanımına açık olan limittir.
6.5.4.2) Kotasyon Giri te Limit Kontrolü
Kotasyon giri i veya de i iklik yapılırken kullanılabilir limit sistem tarafından kontrol edilir ve limiti
a an giri lere izin verilmez.
6.5.5) Emir Türleri
6.5.5.1) Limit Fiyatlı Emirler
Fiyat ve miktarın girilmesinin zorunlu oldu u emirlerdir. Piyasa’da fiyat marjı uygulanmadı ı için
fiyat adımlarına ve spread kurallarına uygun olmak ko ulu ile her seviyeden fiyat girilebilir. Limitli
emirlerde maksimum emir miktarından fazla miktarlı emir giri ine izin verilmez.
6.5.5.2) Limit Fiyat ve Miktarlı K E Emirleri
stenen fiyat seviyesinde maksimum emir miktarından daha fazla miktarda emir giri ine izin veren
ancak i lem olmayan kısmın pasif olarak yazılmayarak iptal edildi i emir türüdür. Bu emir ‘K E’
tu una basılarak yapılır. Bu tu a basılmadı ı takdirde maksimum emir miktarından daha fazla
miktarda emir giri ine izin verilmez.
6.5.5.3) Limit De erli Emirler
104
stenen fiyat seviyesinde miktar ‘0’ girilerek verilen bir emir türüdür. Piyasada bulunan emirlerden
belirli bir fiyata kadar olan kısmını kar ılamak üzere verilir. E er emri veren üyenin kar ı taraftaki
emirleri di er üyelerin emirlerinden fazla ise üyenin emri iptal edilir. Bu emir türü, ayrıca tutar limiti
verilerek de girilebilir. Belirtilen tutardan fazla olmamak artı ile, belirtilen fiyat seviyesine kadar, en
iyi fiyatlı emirlerden ba layarak tüm fiyat seviyelerinde i lemler gerçekle ecektir.
6.5.5.4) Çapraz Emirler
Aynı depo sertifikasında girilen bir emre kar ılık aynı aracı kurulu tarafından aynı fiyatlı girilen emir
türüdür. Dolayısıyla bu iki emrin kar ıla ması sonucunda olu an i lemin alıcısı ve satıcısı aynı
kurulu olur.
lk açılı ta toplu e le me sırasında çapraz kuralları i lemez. Girilen emirler fiyat ve zaman
önceli ine göre e le irler.
6.5.5.5) Tarihli Emirler
Emrin, kar ılanmak üzere belirli bir tarihe kadar sistemde kalmasını sa lar. Emirler 15 i gününü
geçmemek kaydı ile girilebilir. Tarihli emirlerde süre azaltılabilir ancak artırılamaz. Fiyat marjı
olmadı ı için tarihli emrin gerçekle meyen kısmı belirtilen süre sonuna kadar iptal edilmez.
6.5.5.6) Özel Emirler
Borsa Yönetim Kurulu’nca her depo sertifikası için ayrı ayrı belirlenmi olan bir seferde girilebilecek
maksimum emir miktarını a an ve irketin ödenmi /çıkarılmı sermayesinin %10’undan az miktarlı
olan emirlerdir. Özel emrin miktarının alt sınırı hisse bazında geçerli olan i lem birimi sayısı ve fiyat
ile ili kilendirilmi tir.
Özel emirlerde miktar e itli inde, zaman önceli i ve fiyat önceli i kuralları uygulanır. Bir özel emrin
zaman önceli i kazanabilmesi için di er özel emirlerle fiyatının ve içerdi i depo sertifikası sayısının
aynı olması gerekir. Miktarları farklı olmak kaydıyla, en iyi fiyatlı özel emrin di erlerine kıyasla
önceli i yoktur.
6.5.5.7) Küsurat Emirleri
Küsurat emirler, i lem biriminin içerdi i depo sertifikası sayısından daha az miktarlar için verilmi
emirlerdir. lemler o depo sertifikasındaki son i lem fiyatı ile gerçekle ir.
6.5.5.8) Blok Satı lar
MKB Uluslararası Pazar’da blok satı lar (veya toptan satı lar) Borsa Yönetim Kurulu’nun belirledi i
kurallar çerçevesinde gerçekle tirilir.
6.5.6) Takas ve Saklama Esasları
105
6.5.6.1) Açılacak Hesaplar
Piyasa’da i lem yapmaya yetkili kurulu lar için, Piyasa’da i lem görecek menkul kıymetlerin
saklama hizmetlerinin gerçekle tirilmesi amacıyla Takasbank nezdinde üye saklama hesapları,
nakit takası i lemlerinin gerçekle tirilmesi amacıyla da üye cari hesapları açılır.
6.5.6.2) Saklama Hizmetleri
Pazar’a kabul ba vurusu yapan ihraçcı kurulu un UP’de sataca ı yabancı sermaye piyasası
araçları, kendi ülkesindeki yetkili bir saklama kurulu unda veya Takasbank bünyesinde depo
edilerek temsilcilik sözle mesini imzalamı aracı kurulu adına saklamaya alınır. Üzerine saklamacı
kurulu tarafından blokaj konulan bu yabancı sermaye piyasası araçları ancak Takasbank’ın onayı
ile kısmen veya tamamen serbest bırakılır. Aracı Kurulu Takasbank’ın onayı olmadan saklamaya
alınan yabancı sermaye piyasası araçları üzerinde herhangi bir tasarrufta bulunamaz.
6.5.6.3) Takas Esasları
Piyasada i lem gören Depo Sertifikalarının menkul kıymet ve nakit takas i lemleri MKB Takas ve
Saklama Bankası A. . (Takasbank) tarafından yapılır. Ancak, piyasada i lem görecek menkul
kıymetlerin yurtdı ında bulunması ve i lemlerin döviz cinsinden yapılması nedeniyle, Takasbank
sözkonusu i lemleri muhabir bankaları aracılı ı ile sonuçlandırır.
Menkul kıymet takas i lemleri Takasbank’ın Euroclear nezdinde açtırdı ı 97325 nolu hesap
üzerinden sonuçlandırılır ve piyasada i lem yapan üyeler kıymet yükümlülüklerini bu hesaba
yatırarak yerine getirirler.
Takas süresi 3 i günüdür. günü Türkiye, Euroclear ve A.B.D. New York piyasalarının resmi
olarak açık oldu u gündür.
lemlerin nakit takası ABD doları üzerinden gerçekle tirilir.
Yükümlülükler netle tirilmi tutarlar üzerinden yerine getirilir. Menkul kıymet tanımı ve ABD doları
bazında netle tirme yapılır.
Piyasa’da i lem yapacak üyeler, i lem konusu menkul kıymetlerini Euroclear nezdinde veya
herhangi bir saklama kurulu unda saklatabilecekleri gibi, Takasbank’ın Euroclear nezdindeki
hesabında da saklatabilirler. Esas olan, üyelerin kıymet yükümlülüklerini Takasbank’ın Euroclear
nezdinde açtırdı ı 97325 nolu hesaba belirtilen takas süreleri içinde devrederek yerine
getirmeleridir. E er üyenin kıymetleri Takasbank nezdinde tutuluyorsa, üye saklama hesabı
Takasbank tarafından takas günü otomatik olarak borçlandırılır.
Üyeler, nakit yükümlülüklerini Takasbank’ın muhabir bankası olan Citibank’ın New York ubesi
nezdindeki 36125331 nolu USD hesabına yatırarak yerine getirirler.
Üyeler, nakit takas alacaklarının gönderilmesini istedikleri muhabir bankayı ve hesap numarasını
genel bir talimatla Takasbank’a bildirirler. Muhabir bankasını veya hesap numarasını de i tirmek
isteyen üyeler, bu de i ikli i en az 2 i günü önce Takasbank’a bildirmekle yükümlüdürler.
106
Üyeler, menkul kıymet takas alacaklarının gönderilmesini istedikleri saklama kurulu u ve hesap
numarasını genel bir talimatla Takasbank’a önceden bildirirler. Sözkonusu kurulu u veya hesap
numarasını de i tirmek isteyen üyeler, bu de i ikli i en az 2 i günü önce Takasbank’a bildirmekle
yükümlüdürler.
6.5.6.3.1) Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi
Alıcı üye, (Nakit borçlu, kıymet alacaklı) T+1 gününde kendi muhabir bankasına Takasbank’ın
Citibank/New York nezdindeki 36125331 nolu hesaba T+3 valörüyle ödeme yapılması için SWIFT
talimatı gönderir ve bu talimatın bir kopyasını aynı gün mesai saati bitimine kadar Takasbank’a
iletir. Nakit yükümlülükleri T+3 gününde yerine getirilmi olmalıdır. Aksi halde üye temerrüde
dü mü sayılır ve temerrüt hükümleri uygulanır.
Satıcı üye (Nakit alacaklı, kıymet borçlu) T+3 günü saat 15:00’a kadar (Belçika saati ile) menkul
kıymet borçlarının Takasbank’ın Euroclear nezdinde açtırdı ı 97325 nolu hesabına aktarır. Menkul
kıymet yükümlülüklerini T+3 günü saat 15:00’a (Belçika saati) kadar yerine getirmeyen üye
temerrüde dü mü sayılır ve temerrüt hükümleri uygulanır.
6.5.6.3.2) Alacakların Ödenmesi
Menkul kıymet yükümlülüklerini yerine getiren üyelerin nakit alacaklarının T+3 günü valörüyle ilgili
hesaplara ödenmesi için Takasbank tarafından Citibank/New York’a talimat gönderilir.
Nakit yükümlülü ünü T+3 günü saat 16:00’a kadar (Türkiye saati ile) yerine getiren üyelerin menkul
kıymet alacaklarının, ilgili hesaplara T+3 günü valörüyle aktarılması için Takasbank tarafından
Euroclear’a talimat gönderilir. Nakit yükümlülü ünü T+3 günü saat 16:00’dan sonra (Türkiye saati
ile) yerine getiren üyelerin menkul kıymet alacaklarının ilgili hesaba aktarılması için ise Euroclear’e
T+4 günü talimat gönderilir.
Kıymetler, Takasbank nezdinde üyeler adına açılan Uluslararası Pazar saklama hesaplarında
kaydi olarak saklanır.
6.6) Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasası
stanbul Menkul Kıymetler Borsası Uluslararası Pazar bünyesinde kurulan Uluslararası Tahvil
ve Bono Piyasası’nda Kesin Alım Satım i lemleri 24 ubat 1997 tarihinde, Repo-Ters Repo
i lemleri ise 29 A ustos 1997 tarihinde ba lamı tır. u anda bu Piyasa’da Türkiye Cumhuriyeti
Hazinesi tarafından yurtdı ında satılmak üzere ihraç edilmi olan tahviller i lem görmektedir.
6.6.1) Kesim Alım Satım lemleri
6.6.1.1) lem Yapacak Aracı Kurulu lar
Piyasa’da, Borsa Yönetim Kurulu tarafından i lem yapma yetkisi verilen banka ve aracı kurumlar
i lem yapabilirler.
6.6.1.2) lem Yapacak Aracı Kurulu ların Temsilcileri

107
Piyasa’da i lemler, i lem yetkisi verilen banka ve aracı kurumlar tarafından yetkilendirilen ve
stanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeli i’nde belirtilen niteliklere sahip oldu u tespit
edilerek Borsa’ca onaylanan temsilcilerden MKB Tahvil ve Bono Piyasası sertifikasına sahip
olanlar tarafından gerçekle tirilir. Piyasa üyesi adına i lemleri gerçekle tirecek temsilcilerden
uluslararası bono sertifikası sahibi olan ve söz konusu sertifikaları Borsa tarafından yeterli kabul
edilenlerde bu zorunluluk aranmayabilir.
6.6.1.3.1) lem Görme Saatleri
Piyasa’da Uluslararası Tahvil i lemleri, her i günü 10:00 ile 17:00 saatleri arasında
gerçekle tirilir.
6.6.1.3.2) Kotasyon Yöntemi
Piyasa’da Uluslararası Tahvil’lerin tanımlanması (kotasyon) yöntemi a a ıdaki ekildedir.
1. Tarih, menkul kıymetin itfa tarihini (anapara ödeme tarihini),
2. zleyen üç harf; menkul kıymetin ihraç edildi i döviz cinsini,
3. zleyen rakam; bir yılda yapılan kupon ödeme sayısını,

(1: Bir kez, 2: ki kez, 4: Dört kez,...),
4. zleyen dört harf; menkul kıymeti ihraç eden kurulu kodunu,
5. Sonraki rakam menkul kıymetin varsa kupon faiz oranını, de i ken faizli menkul kıymetlerde
LIBOR oranı üzerine ilave edilecek faiz oranını,
6. zleyen üç harf ; menkul kıymetin türünü (F : Sabit faizli ; FR : De i ken Faizli ; ZC :

Kuponsuz; SD: Azalan Faizli ) göstermektedir.
Uluslararası tahvilin tanımında kullanılacak, ABD Doları’nın kısa ifadesi “USD”, Euro’nun kısa
ifadesi “EUR”, Alman Markı’nın kısa ifadesi “DEM”, ngiliz Sterlini’nin kısa ifadesi “GBP”, Japon
Yeni’nin kısa ifadesi “JPY” olacaktır.
Örnekler :
210898USD 2 TR 1.75 FR
21 A ustos 1998 itfa tarihli, ABD Doları cinsinden, yılda iki defa kupon ödemeli, Türkiye
Cumhuriyeti tarafından ihraç edilen, yıllık % LIBOR+1.75 de i ken faiz ödemeli Uluslararası
Tahvil.
150304EUR 1 TR 9.5 F
15 Mart 2004 itfa tarihli, Euro cinsinden, yılda bir kupon ödemeli, Türkiye Cumhuriyeti
tarafından ihraç edilen %9.5 sabit faiz ödemeli Uluslararası Tahvil.
108
6.6.1.3.3) Para Birimi
Piyasa’da Uluslararası Tahvil’lere ili kin alım-satım emirleri menkul kıymetin ihraç edildi i döviz
cinsi üzerinden verilir. Her bir döviz cinsinden ihraç edilen tahvillerde emirler aynı döviz cinsi ve
100 birim üzerinden fiyatlandırılır ve tüm ödemelerde kullanılan döviz cinsi i lem yapılan döviz
cinsindendir. Alman Markı ve talyan Lireti cinsinden ihraç edilen ve 02.01.2002 tarihinden
itibaren ödemeleri Euro’ya dönü türülen tahvillere ili kin alım-satım emirleri Euro cinsinden
verilir, 100 birim üzerinden fiyatlandırılır ve ödemelerde kullanılan döviz cinsi Euro’dur.
6.6.1.3.4) lem Valörü
Piyasa’da Uluslararası Tahvil alım satım i lemleri en az üç i günü, en fazla doksan gün valörle
yapılabilir. De i ken faizli tahvillerde, yeni dönem kupon faiz oranı belirlenme tarihinden önce
yapılacak i lemlerde, yeni kupon faizinin ba ladı ı tarihten sonraki dönemlere ili kin valörlü
emir verilemez.
6.6.1.3.5) Emirlerin Borsa’ya letilmesi
Piyasa' da i lem yapan aracı kurulu ların temsilcileri, Piyasa lem Salonu’nu 298 23 60 nolu
telefondan arayarak emirlerini iletirler. lem yapan aracı kurulu un yetkili temsilcisi, kendisine
verilen ifreyi piyasa eksperlerine söyledikten sonra, i lem yapmak istedi i menkul kıymetin,
sırasıyla,
1. Tanımını
2. lem türünü (alım-satım)
3. Valörünü (En fazla 90 gün valörlü emir verilebilir.)
4. Nominal tutarını
5. Fiyatını (---ABD Doları/Euro/di er--- üzerinden ) bildirir.
Emir, piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir ve sistem tarafından üretilen "emir numarası"
yetkili temsilciye bildirilir. Temsilci verdi i emirle ilgili yapmak istedi i de i ikliklerde kendisine
verilen "emir numarası"nı eksperlere söylemek zorundadır. Bu nedenle emir numarası mutlaka
dikkatli bir ekilde not edilmelidir.
6.6.1.3.6) Emirlerin leme Sokulması
Piyasa eksperleri tarafından sisteme girilen emirler içerisinde bilgisayar tarafından belirlenen
alımda en yüksek fiyatlı, satımda en dü ük fiyatlı emirler bilgi da ıtım kurulu ları (Reuters,
Telerate vs.) aracılı ıyla anında üyelere iletilir.
lgili piyasaya iletilen emirler içerisinde en iyi talep veya tekliften i lem olması durumunda
sonraki bekleyen en iyi talep veya teklif otomatik olarak ekrana gelir. Daha kötü fiyatlı emirler
fiyat ve zaman önceli ine göre sistemde yer alır fakat ekranlarda görünmez.
Aynı fiyatlı alım ve satım emirleri ekranda kümülatif olarak görünür. Üyeler istedikleri takdirde,
ekranda yer alan en iyi emir dı ındaki geçerli emirleri ö renebilirler.
6.6.1.3.7) Emirlerin Geçerlili i
109
Bütün emirler, emrin verildi i gün saat 17:00’ye kadar geçerlidir. Aracı kurulu lar Piyasa' ya
verdikleri emirlerden kar ılanmamı olanları istedikleri an iptal edebilirler veya de i tirebilirler.
6.6.1.3.8) E le me Ko ulları
Sistemde yer alan iki kar ıt emrin gerçekle mesi, o ana kadar verilmi emirler arasında fiyat ve
zaman öncelikleri göz önünde bulundurularak alımda en yüksek fiyatlı, satımda en dü ük fiyatlı
emirlere öncelik verilerek sa lanır.
Ba ka bir ifadeyle, fiyat e itli i olan emirlerin gerçekle mesinin yanısıra, var olan alı emrinin
fiyatından daha dü ük fiyatlı satı emri geldi inde veya var olan satı emrinin fiyatından daha
yüksek fiyatlı alım emri geldi inde de iki kar ıt emrin gerçekle mesi mümkündür. Bu durumda,
sistemde öncelikle varolan emrin fiyatı i lem fiyatı olur.
Aynı fiyatlı emirlerde zaman önceli i uygulanır. Aynı fiyatlı emirler ekrana toplanarak
yansıtıldı ından, bir alım veya bir satım emriyle birden fazla kar ıt emri aynı anda kar ılamak
mümkündür.
6.6.1.3.9) lem Bildirimi
Aktif olarak yapılan i lemlerde i lemin teyidi ve kar ı tarafı, üyeye telefonda anında bildirilir ve
gerçekle en i lemlere ait sözle me dökümü her iki üyeye de en kısa sürede fakslanır.
Piyasa telefonları sürekli olarak teybe kaydedilir ve Piyasa'

da yapılan i lemler Borsaca taraflara
gönderilen teyit faksları ile gerçekle mi sayılır. Gerçekle tirilecek i lemlerle ilgili do abilecek
anla mazlıkların çözümünde sadece Borsa faks mesajları ve kayıtları ile ses kayıtları delil
olarak kabul edilir.
6.6.1.3.10) lem ptali
Eksper hatası nedeniyle gerçekle en i lemler, Uluslararası Pazar Müdürü’nün onayıyla iptal
edilebilir veya bu i lemler üzerinde ilgili üyelere yazılı bildirimle de i iklik yapılabilir.
Üye hatası sonucunda gerçekle en i lemler prensip olarak iptal edilmez. Ancak, alıcı ve satıcı
üyeler tarafından yazılı olarak onaylanan ve Borsa tarafından kabul edilebilir bir gerekçeye
dayanan iptal talepleri de erlendirilerek gerçekle en bir i lem iptal edilebilir.
6.6.1.3.11) Borsa Payı
Piyasa'da yapılan i lemler için tarafların her birinden ayrı ayrı, i lem tutarı üzerinden %0,25
(binde 2,5) oranında alınan kurtaj tutarının %2' si borsa payı olarak tahakkuk ettirilir ( lem
tutarının yüzbinde 5’i).
Takas ve saklama i lemlerine ili kin maliyetler, Takasbank tarafından ayrıca tahakkuk ettirilir.
6.6.1.4) Takas ve Saklama Esasları
110
1. Piyasa’da i lem gören Uluslararası Tahvil’lerin menkul kıymet ve nakit takas i lemleri MKB
Takas ve Saklama Bankası A. . (Takasbank) tarafından yapılır. Ancak, Piyasa’da i lem
görecek menkul kıymetlerin yurtdı ında bulunması ve i lemlerin döviz cinsinden yapılması
nedeniyle Takasbank sözkonusu i lemleri muhabir bankaları aracılı ı ile sonuçlandırır.
2. Menkul kıymet takas i lemleri Takasbank’ın Euroclear nezdinde açtırdı ı 97325 nolu hesap
üzerinden sonuçlandırılır ve Piyasa’da i lem yapan üyeler kıymet yükümlülüklerini bu
hesaba yatırarak yerine getirirler.
3. Takas süresi en az üç i günüdür. günleri; Türkiye, Euroclear, ve i lem yapılan döviz

cinsinin yerel piyasalarının resmi olarak açık oldu u gündür. Euro cinsinden i lemlerde i
günleri Türkiye, Euroclear ve Citibank/Frankfurt’un resmi olarak açık oldu u günlerdir. Takas
ve temerrüde ili kin olarak belirtilen saatler i lem türüne göre ilgili ülkelerin yerel saatleridir.
4. lemlerin nakit takası menkul kıymetlerin ihraç edildikleri döviz birimi cinsinden yapılır. DEM
ve ITL cinsinden ihraç edilmi menkul kıymetlerin nakit takası Euro cinsinden yapılır.
5. Yükümlülükler netle tirilmi tutarlar üzerinden yerine getirilir. Menkul kıymet tanımı, valör ve
döviz birimi bazında netle tirme yapılır. De i ik döviz cinsleri arasında netle tirme yapılmaz.
(Farklı para birimleri cinsinden ihraç edilmi anacak nakit takası Euro cinsinden yapılacak
menkul kıymetler hariç)
6. Piyasa’da i lem yapacak üyeler, i lem konusu menkul kıymetlerini Clearestream, Euroclear
veya herhangi bir saklama kurulu unda saklatabilecekleri gibi kıymetlerini Takasbank’ın
Euroclear nezdinde açtırdı ı menkul kıymet saklama hesabına devrederek saklama
hesaplarını Takasbank nezdinde de açtırabilirler. Esas olan üyelerin kıymet yükümlülüklerini
Takasbank’ın Euroclear nezdinde açtırdı ı 97325 nolu hesaba belirtilen takas süreleri içinde
devrederek yerine getirmeleridir. E er üyenin kıymetleri Takasbank nezdinde tutuluyorsa,
üye saklama hesabı Takasbank tarafından takas günü otomatik olarak borçlandırılır.
7. Üyeler, nakit yükümlülüklerini Takasbank’ın muhabir bankası olan Citibank nezdinde

açtırdı ı hesaplara yatırmak sureti ile yerine getirirler.
8. Üyeler, i lem yaptıkları her bir döviz cinsine göre nakit alacaklarının gönderilmesini istedikleri
bankayı ve hesap numarasını genel bir talimatla Takasbank’a bildirirler. Sözkonusu bankayı
veya hesap numarasını de i tirmek isteyen üyeler, bu de i ikli i en az 2 i günü önce
Takasbank’a bildirmekle yükümlüdürler.
9. Üyeler, menkul kıymet alacaklarının gönderilmesini istedikleri saklama kurulu u ve hesap

numarasını Takasbank’a bildirirler. Sözkonusu kurulu u veya hesap numarasını de i tirmek
isteyen üyeler, bu de i ikli i en az 2 i günü önce Takasbank’a bildirmekle yükümlüdürler.
10. Yükümlülüklerini yerine getirmi üylere nakit ve/veya menkul kıymet alacaklarının
ödenmesi/aktarılması, di er üyelerin yükümlülüklerini yerine getirmeleri sonucunda ilgili nakit
ve menkul kıymetlerin takas havuzunda mevcut olmasına ba lıdır.
6.6.2) Repo-Ters Repo lemleri
111
6.6.2.1) lem Yapacak Aracı Kurulu lar
Piyasa’da Repo-Ters Repo i lemlerini, kambiyo yetkisi olan bankalardan Piyasa i lem yetkisi
verilmi olanlar gerçekle tirebilir. Piyasa i lem yetkisi verilmi olan bankalar, bir dilekçe ve
ekinde
− Sermaye Piyasası Kurulu' ndan alınan "Menkul Kıymetlerin Geri Alma veya Satma Taahhüdü
ile Alım-Satımı Yetki Belgesi"nin veya yetki verildi ine dair yazının noterden onaylı örne i,
− Kambiyo Yetki Belgesi’nin veya yetki verildi ine dair yazının noterden onaylı örne i,
− Bir örne i Borsa’dan temin edilen “ MKB UP Repo-Ters Repo lemleri Taahütnamesi”nin
Borsa Ba kanlı ı’na gönderilmesini takiben Repo-Ters Repo i lemlerine ba layabilirler. Piyasa
i lem yetkisi olmayan bankalar, Piyasa i lem yetkisi almak için Borsa Ba kanlı ı’na ba vuruda
bulunurlar. Bu ba vurular, Borsa Yönetim Kurulu'nca de erlendirilerek karara ba lanır.
6.6.2.2) lem Yapacak Aracı Kurulu ların Temsilcileri
Piyasa’da Repo-Ters Repo i lemleri, Piyasa i lem yetkisi verilen bankalar tarafından
yetkilendirilen ve Borsa tarafından onaylanan temsilciler tarafından gerçekle tirilecek olup, bu
temsilcilerin Repo-Ters Repo i lemleri için ayrıca yetki almalarına gerek yoktur.
6.6.2.3.1) lem Görme Saatleri
Piyasa’da Repo-Ters Repo i lemleri, her i günü 10:00 ile 16:00 saatleri arasında
gerçekle tirilir.
6.6.2.3.2) Repo-Ters Repo lemlerine Konu Olabilecek Menkul Kıymetler
Piyasa'da, Türkiye Cumhuriyeti ve mahalli idarelerince yurtdı ında satılmak üzere ihraç edilen
uluslararası tahviller i lemlere konu olabilir. Borsa Yönetim Kurulu, di er menkul kıymetlerin
i lem konusu olmasına karar verebilir.
6.6.2.3.3) Tanımlama
Repo-Ters Repo i lemlerine konu olabilecek menkul kıymetlerin tanımlamasında, Piyasa' da

kesin alım satım i lemleri için uygulanan yöntem aynı ekilde kullanılacaktır. Ancak, bilgi
da ıtım kurulu larının ekranlarında menkul kıymet tanımları kısaltılmı ekli ile yer alacaktır.
Uluslararası tahvillerin tanımlarının kısaltılmı ekli; itfa tarihi ve bir karakterden olu maktadır.
Örnek: 051098USD2TR 8.75F tanımlı tahvilin kısa tanımı “051098 U”

221007EUR1TR 8.12F tanımlı tahvilin kısa tanımı “221007 E” olacaktır.
Yeni ihraç edilen veya i leme yeni açılan menkul kıymetler için verilecek olan tanımlar Borsa
Günlük Bülteni'nde yayınlanır.
6.6.2.3.4) Para Birimi

112
Piyasa’da Repo-Ters Repo emirleri, i leme konu menkul kıymetin ihraç edildi i döviz cinsi
üzerinden verilir. Türkiye Cumhuriyeti ve mahalli idarelerince yurtdı ında satılmak üzere ABD
Doları ile Euro cinsinden ihraç edilen uluslararası tahviller i lemlere konu edilebilecektir. Borsa
Yönetim Kurulu, farklı para birimleri üzerinden i lem yapılmasına karar verebilir.
6.6.2.3.5) Emirlerin Lot Büyüklü ü ve Bölünebilme
Repo-Ters Repo i lemlerinde emir büyüklü ü minimum USD 100,000.- ve EUR 100,000.-
olup, emirler bu tutarlar ve katları olarak verilebilir. Bir defada iletilebilecek maksimum emir
büyüklü ü USD 30,000,000.- ve EUR 30,000,000.- ile sınırlandırılmı tır. Bütün emirler
bölünebilir.
6.6.2.3.6) lem Valörü
Repo-Ters Repo i lemlerinin ba langıç valörü (V1) i lem konusu menkul kıymetin ilk takasının
gerçekle ece i gün olup, i lem tarihinden en az 3 i günü, en fazla 90 gün ileri valörle emir
verilebilir. günü Türkiye, Euroclear ve i lem yapılan döviz cinsinin yerel piyasalarının resmi
olarak açık oldu u gündür. Euro cinsinden i lemlerde i günleri Türkiye, Euroclear ve
Citibank/Frankfurt’un resmi olarak açık oldu u günlerdir. lemin biti valörü (V2) ise geri dönü
i lemlerinin gerçekle ece i i günüdür.
6.6.2.3.7) Vade
Repo-Ters Repo i lemlerinin vadesi (V2 ile V1 arasındaki süre) en az 1 gün, en fazla 1 yıldır.
Bu süreler, Borsa Yönetim Kurulu tarafından de i tirilebilir.
6.6.2.3.8) Repo Oranı
Repo oranı ile ilgili hesaplamalarda gerçek gün sayısı/360 konvansiyonu kullanılır ve belirtilen
oran yıllık basit bazdadır. Oran % olarak verilir ve oran adımı %0,01'
dir. (% 6.50 ile repo emri
vermek isteyen temsilci, oranı 6.50 olarak bildirecek, en küçük oran de i ikli i halinde oranlar
6.49 veya 6.51 olacaktır.)
6.6.2.3.9) Emirlerin Piyasa'ya letilmesi
Piyasa' da i lem yapan aracı kurulu ların temsilcileri, Piyasa lem Salonu’nu 298 23 60 nolu
telefondan arayarak emirlerini iletirler. lem yapan aracı kurulu un yetkili temsilcisi, kendisine
verilen ifreyi Piyasa eksperlerine söyledikten sonra, i lem türünü (kesin alım-satım, repo)
belirtir ve sırasıyla,
1. Emir verecekleri para birimini,

2. Emir türünü (Repo / Ters Repo),
3. Ba langıç valörünü,
4. Vadeyi,
5. Emir tutarını,
6. Repo oranını,
7. lem konusu menkul kıymetin tanımını,
8. Fon emri ise fonun adını belirtir.
113
Emir, Piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir ve sistem tarafından üretilen "emir numarası"
yetkili temsilciye bildirilir. Temsilci verdi i emirle ilgili yapmak istedi i de i ikliklerde kendisine
verilen "emir numarası"nı eksperlere söylemek zorundadır.
6.6.2.4) Takas ve Saklama Esasları
6.6.2.4.1) Genel Prensipler
• Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasası’nda yapılan Repo-Ters Repo i lemlerinin takas

i lemleri MKB Takas ve Saklama Bankası A. . (Takasbank) tarafından yapılır. Ancak,
i leme konu olan menkul kıymetlerin yurtdı ında bulunması ve i lemlerin döviz cinsinden
yapılması nedeniyle Takasbank sözkonusu i lemleri muhabir bankaları aracılı ıyla
sonuçlandırır.
• leme taraf olan üyeler, Takasbank nezdinde saklama hesabı açtırır ve üye saklama hesabı
altında; 501 (Serbest Depo), 1101 (Ters-Repo teminat deposu) ve Repo de er dü ü
kar ılı ı teminat deposu hesapları açtırırlar.
Repo i lemine konu olan menkul kıymetler, Takasbank nezdindeki üye saklama hesabında
önceden hazır bulundurulur. Menkul kıymetler, yurtdı ında (Clearstream ya da Euroclear gibi)
ba ka bir saklama kurulu unda tutuluyorsa, Takasbank’ın Euroclear nezdinde açtırdı ı 97325
nolu hesabına önceden devredilir.
• lemlerin nakit takası ihraç edildikleri döviz birimi cinsine göre Amerikan Doları veya Euro
cinsinden yapılır.
• Yükümlülükler netle tirilmi tutarlar üzerinden yerine getirilir. Menkul kıymet tanımı, valör ve
döviz birimi bazında netle tirme yapılır. Repo yapan üyenin geri dönü valörü ile (Amerikan
Doları cinsinden yapılan i lemlerde V2 tarihinin ertesi i günü, Euro cinsinden yapılan
i lemlerde ise V2 tarihi) ba langıç valörü aynı gün olan i lemler netle tirilir.
• Kesin Alım Satım lemleri ile Repo-Ters Repo lemleri arasında ve de i ik döviz cinsleri
arasında netle tirme yapılmaz.
• Üyeler nakit yükümlülüklerini Takasbank’ın muhabir bankası olan Citibank nezdinde açtırdı ı
hesaplara yatırmak suretiyle yerine getirirler.
• Üyeler i lem yaptıkları herbir döviz cinsine göre nakit alacaklarının gönderilmesini istedikleri
bankayı ve hesap numarasını genel bir talimatla Takasbank’a bildirirler. Sözkonusu bankayı
veya hesap numarasını de i tirmek isteyen üyeler bu de i ikli i en az iki i günü önce
Takasbank’a bildirmekle yükümlüdürler.
• Repo geri dönü lerinde üyelerin alacaklı oldukları menkul kıymetler otomatik olarak üyelerin
Takasbank nezdindeki 501 nolu serbest depo hesaplarına aktarılır. E er üyeler bu menkul
kıymetleri yurtiçi veya yurtdı ı ba ka bir kurulu nezdindeki saklama hesabına aktarmak
istiyorlarsa Takasbank’a yazılı talimat vermek suretiyle virman i lemini gerçekle tirebilirler.
Ancak, yurtdı ı bir saklama kurulu una aktarım amacıyla gönderilen virman talimatları,
talimatın verili saati ve kar ı saklama kurulu unun çalı ma prensipleri çerçevesinde,
114
mümkün olan en erken zamanda yerine getirilir. Üyelerin genel bir talimat vermeleri
durumunda ilgili menkul kıymetler takas i lemlerinden sonra talimatta belirtilen hesaba
gönderilir. Genel talimatta belirtilen hesap numarasını de i tirmek isteyen üyeler bu
de i ikli i en az iki i günü önce Takasbank’a bildirmekle yükümlüdürler.
• Repo i lemine konu edilecek menkul kıymetlerin itfa veya kupon ödeme tarihlerinin i lemin
ba langıç ve biti valör tarihleri arasında (bu tarihler dahil olmak üzere) bulunmaması
gerekmektedir.
6.6.2.5) Piyasa Teminatı
Repo-Ters Repo i lemleri için ek bir Piyasa teminatı alınmayacaktır. Piyasa' da kesin alım
satım i lemleri için alınan teminatlar Repo-Ters Repo i lemleri için de geçerlidir.
7) VADELI LEM VE OPS YON BORSASI
7.1) Amaç ve Hukuki Dayanak
Vadeli lem ve Opsiyon Borsası A. ., Sermaye Piyasası Kurulu’nun 17/8/2001 tarihli ve 9/1101
sayılı Kararına dayanan, Devlet Bakanlı ı’nın 3/9/2001 tarihli ve 2381 sayılı yazısı üzerine,
2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 40’ıncı maddesine göre, 19/10/2001 tarih, 24558
Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2001/3025 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulan
ülkemizdeki ilk özel borsa kurulu udur. Borsa 4 ubat 2005 tarihinde faaliyete geçmi tir.
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanan “Vadeli lem ve Opsiyon Borsalarının Kurulu
ve Çalı ma Esasları Hakkında Yönetmelik” vadeli i lem ve opsiyon sözle melerinin güven ve
istikrar içinde i lem görmesini sa lamak üzere vadeli i lem ve opsiyon borsalarının kurulu ,
te kilat, faaliyet, denetim, üyelik ilke ve esaslarını düzenlemektir.
7.2) lem Esasları
7.2.1) lem Sistemi
Borsada sözle melere ili kin alım, satım ve di er i lemler VOB S adı verilen bilgisayarlı i lem
sistemi üzerinde gerçekle ir ve burada gerçekle en tüm i lemler i lemleri gerçekle tiren üyeleri
ve üyeler vasıtasıyla Borsaya emir ileten üye mü terilerini ba lar.
VOB S’in temel özellikleri unlardır:
1. VOB S’e Borsa tarafından belirlenen yöntemlerle uzaktan eri im yoluyla ya da VOB
i lem salonu kullanılarak emir iletilebilir. VOB S’te veya VOB S’e eri imde arızaların
olu ması durumunda Borsa emirlerin telefonla iletilmesini art ko abilir. Bu durumda
emirler sisteme Borsa personeli tarafından girilir. Üyeler uzaktan eri im yöntemiyle emir
girerken VOBKE (VOB Kullanıcı Ekranı)’yi kullanır.
115
2. lemler, iletilen emirlerin fiyat önceli i ve zaman önceli i esaslarına dayanan bir
algoritmayla elektronik ortamda e le tirilmesi sonucunda gerçekle tirilir.
3. Emirler hesap bazında girilir. Hesapların açılması, açılan hesaplar için i leme ba lama
zamanına dair hususlar “Takas ve Temerrüt Esasları” Genelgesinde düzenlenir. Emirlerin
hesap bazında girilmesi, üyelerin mü terilerinin i lemlerinden ve açık pozisyonlarından
sorumlu olması esasını de i tirmez. Borsa VOBKE aracılı ıyla teminatlar ve pozisyonların
üye bazında ve/veya hesap bazında da takip edilmesine imkan tanır. Borsa, piyasada
gerçekle en i lemlere ili kin gerek gördü ü bilgileri VOBKE aracılı ıyla üyelerine
duyurabilir. VOBKE’de yer alacak bilgiler Borsa tarafından önceden haber verilmeksizin
de i tirilebilir. Borsa Yönetmeli inin 139’uncu maddesi çerçevesinde yapılacak
bilgilendirmeler saklıdır.
4. VOB S, i lem anında yeterli teminatın varlı ını TV S ile çevrim-içi olarak ba lanmak
suretiyle kontrol eder. Bu kontrol, emirlerin giri i esnasında yapılmaz. Pozisyon için gerekli
teminatın olmaması durumunda emir sisteme girilebilir ancak, i lemin gerçekle mesine
müsade edilmez. Emirlerin e le mesi esnasında yeterli teminatı olmayan emir iptal edilir.
5. Üyeler sadece yetkili oldukları piyasalarda emir girebilirler ve i lem gerçekle tirebilirler.
6. Emirler, i lemler, teminatlar ve pozisyonlar gün içinde VOBKE aracılı ıyla izlenebilir.
Ayrıca gün sonunda üyelere elektronik ortamda “i lem defterleri” ve “Borsa Bülteni”
gönderilebilir.
7. VOB S, Borsada i lem gören sözle melere ili kin VOBKE’de yer alan bilgilerin bir
kısmının Borsanın belirleyece i veri yayıncılarına veya di er medyaya çevrim-içi veya
gecikmeli olarak verilmesine imkan tanır.
7.2.2) Pazarlar
Borsada i lemler üç farklı pazarda gerçekle tirilebilir. Bunlar Ana Pazar, Özel Emirler Pazarı ve
Özel Emir lan Pazarıdır.
7.2.2.1) Ana Pazar
“Ana Pazar”, normal seans ya da fiyat sabitleme seansları sırasında emirlerin e le tirildi i esas
pazardır.
7.2.2.2) Özel Emirler Pazarı ve Özel Emir lan Pazarı
Özel emirler, Ana Pazarda olu an fiyatları etkileyebilecek büyüklükte olan yüksek miktarlı
emirlerdir. Bir defada girilen 5.000 adet sözle me ve daha yüksek miktardaki emirler özel emir
olarak kabul edilir.
Her iki tarafı da belirli olan özel emirlerin “Özel Emirler Pazarı”nda i lem görebilmesi için
Borsanın onayı gerekir.
“Özel Emir lan Pazarında” ise sadece bir tarafı belirli olan özel emirler girilebilir. Girilen emrin
e le mesi durumunda, i lem Borsanın onayı alınmak kaydıyla yine “Özel Emirler Pazarında”
gerçekle ir.
116
Bu pazarlarda emirlerin kısmen kar ılanması mümkün de ildir. Bu pazarlardaki teminat

kontrolü, pozisyon limitlerinin hesaplanması gibi risk yönetimi uygulamaları da
“Teminatlandırma ve Di er Risk Yönetimi Esasları” Genelgesindeki hükümlere tabidir. u kadar
ki özel emir ilan pazarına girilen emirlerin yeterli teminatlarının olup olmadı ı Borsa tarafından
en kısa sürede kontrol edilir ve yeterli teminatın olmadı ı durumlarda emirler iptal edilir.
Özel Emir lan Pazarında fiyat ve zaman önceliklerinin uygulanması a a ıda belirlenen
ko ullara tabidir:
i. Aynı miktarlı birden fazla özel emir ilanının bulunması durumunda fiyat ve zaman
önceli i kuralı geçerlidir.
ii. Miktarı farklı olan birden fazla özel emir ilanının olması durumunda, fiyat ve zaman
önceli i geçerli de ildir ve bu artlardaki özel emir ilanlarının miktar öncelikli olarak
kar ılanması esastır.
Özel emirlerde otomatik e le me uygulanmaz. Özel emirlerden dolayı i lem gerçekle mesi için
Borsanın onay vermesi zorunludur. Borsanın onaylamadı ı durumlarda, i lem gerçekle mez ve
ilgili özel emirler iptal edilir.
7.2.3) lem Yöntemleri
VOB S’te “sürekli müzayede” ve “tek fiyat” olarak adlandırılan iki farklı i lem yöntemi
uygulanabilir.
7.2.3.1) Sürekli Müzayede Yöntemi
Bu yöntem “normal seans”ta kullanılır. Bu yöntemde, VOB S’e iletilen emirlerin Borsa
Yönetmeli inde belirtilen ekilde fiyat önceli i ve zaman önceli i esaslarına uygun olarak
e le mesi sonucunda olu an fiyatlar üzerinden i lemler gerçekle tirilir.
7.2.3.2) Tek Fiyat Yöntemi
Bu yöntem fiyat sabitleme seanslarında kullanılır. Tek fiyat yönteminde VOB S’e iletilen emirler
ilan edilen süre boyunca toplanır ve bu sürenin bitiminde en yüksek miktarın gerçekle mesine
imkan verecek olan “denge fiyatı” üzerinden yine fiyat ve zaman önceliklerine uygun olarak
i lemler gerçekle tirilir. Bu yöntemde alı ve satı emirleri verilen fiyat üzerinden veya daha iyi
olan fiyat üzerinden gerçekle ir.
7.2.4) lemlerin Durdurulması
117
Borsada i lemler, Genel Müdürün kararıyla; herhangi bir i lem gününde bir ya da birden fazla
sözle mede veya tüm sözle melerde durdurulabilir. Aynı ekilde i lemlerin tekrar ba latılması
için de Genel Müdürün kararı gereklidir.
Genel Müdür bu yetkisini görevlendirece i bir birime devredebilir.
7.2.5) Emirler
7.2.5.1) Emirlerin Borsaya letilmesi
Borsada i lem yapan aracı kurulu ların temsilcileri, Borsa i lem salonundan veya VOBKE
vasıtasıyla uzaktan eri imle emirlerini iletirler. Telefonla emir iletimine ili kin hususlar saklıdır.
7.2.5.2) Emirlerin E le mesi
Sisteme gönderilen emirler normal seansta fiyat ve zaman önceli ine göre e le irler. E le me
esnasında uygulanacak öncelik kuralları a a ıdaki gibidir:
i. Fiyat Önceli i Kuralı: Daha dü ük fiyatlı satım emirleri, daha yüksek fiyatlı satım
emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirleri, daha dü ük fiyatlı alım emirlerinden
önce kar ılanır.
ii. Zaman Önceli i Kuralı: Fiyat e itli i halinde, zaman açısından daha önce gelen
emirler önce kar ılanır.
Emirlerin e le ebilmesi için her iki emir için de yeterli teminatın bulunması arttır. E le me
anında yeterli teminatı bulunmayan emir iptal edilir ve i lem gerçekle mez. Borsada dürüstlük
ve düzeni bozaca ı kanaatine varılması durumunda, yeterli teminat olmaksızın girilen emirler
e le me öncesinde iptal edilebilir veya bu tür emirleri giren üyenin emir giri leri belirli bir süre
kısıtlanabilir. lgili Mevzuatta çerçevesinde alınabilecek di er tedbirler saklıdır.
7.2.5.3) Emir Yöntemleri
VOB S’e girilebilecek olan emirlerde a a ıdaki belirtilen üç fiyat belirleme yönteminden birinin
seçilmesi zorunludur:
Limit (LMT)
Belirlenen limit fiyat seviyesine kadar i lem gerçekle tirmek için kullanılan emir yöntemidir. Bu
yöntem kullanıldı ında fiyat girilmesi zorunludur.
Piyasa (PYS)
Emrin girildi i anda ilgili sözle mede piyasada bulunan en iyi fiyatlı emirden ba layarak emrin
kar ılanması amacıyla kullanılan emir yöntemidir. Piyasa yöntemi seçildi inde ekranda olu an
“En yi Fiyat” seçene inin i aretlenmesi durumunda ise emir sadece piyasada o anda bekleyen
en iyi fiyat seviyesindeki emirlerle e le ir.
Kapanı Fiyatından (KAP)

118
Gün sonunda hesaplanan uzla ma fiyatı üzerinden i lem gerçekle tirmek amacıyla kullanılan
emir yöntemidir. Uzla ma fiyatı hesaplandıktan sonra “kapanı fiyatından” emirler kar ı tarafta
bekleyen “kapanı fiyatından” emirlerle e le ir. Alı ve satı tarafında bekleyen “kapanı
fiyatından” emirler e le tikten sonra kalan “kapanı fiyatından” emirler uzla ma fiyatını
kar ılayan normal seans emirleri ile e le ir. Kapanı Fiyatından emirler sadece “kalanı pasife
yaz” emir türü ve “seans” emir süresi kullanılarak sisteme gönderilebilir.
7.2.5.4) Emir Türleri
Emir yöntemlerinden bir tanesi seçildikten sonra a a ıda açıklanan 4 emir türünden birinin
seçilmesi gerekmektedir:
Kalanı Pasife Yaz (KPY)
Emrin girildi i anda tamamının gerçekle mesi esas olmakla birlikte, tamamının
gerçekle memesi durumunda kalan miktarın maksimum emir miktarına kadarlık kısmının, emrin
yöntemine göre limit fiyatından ya da gerçekle ti i son fiyat üzerinden pasife limit emir olarak
yazılması için kullanılan emir türüdür.
Gerçekle mezse ptal Et (G E)
Girildi i anda, pasifte kar ı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının
gerçekle mesi, aksi takdirde tamamının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür.
Kalanı ptal Et (K E)
Girildi i anda, pasifte kar ı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının
gerçekle mesi, aksi takdirde gerçekle meyen kısmının iptal edilmesi için kullanılan emir
türüdür.
arta Ba lı (SAR)
Bu emir türü, emri giren tarafından ilgili sözle me için belirlenen fiyattan (aktivasyon fiyatı) ya
da alı emirleri için daha yüksek ve satı emirleri için daha dü ük fiyatlardan Borsada i lem
olması durumunda, emrin sistemde aktif hale gelmesi amacıyla kullanılır.
arta ba lı emir türünün kullanılması durumunda, emrin fiyat giri yönteminin yanı sıra
aktivasyon fiyatının belirtilmesi de zorunludur.
7.2.5.5) Emir Süreleri
Emir giri inde emrin sistemde geçerli olaca ı süreye ili kin a a ıda yer alan dört seçenekten bir
tanesinin seçilmesi gerekmektedir:
Seans Emri (SNS)
Emir sadece girildi i seansta geçerlidir. Seans sonuna kadar e le emezse sistem tarafından
otomatik olarak iptal edilir.
119
Günlük Emir (GUN)
Emir girildi i günde geçerlidir. Gün sonuna kadar e le emezse sistem tarafından otomatik
olarak iptal edilir.
ptale Kadar Geçerli Emir ( KG)
Emir girildi i seanstan itibaren iptal edilene kadar geçerlidir. Bu emir süresi seçildi inde, emrin
iptal edilmedi i ve e le medi i durumda, emir sözle menin vade sonuna kadar geçerli olur ve
vade sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir.
Tarihli Emir (TAR)
Emir, sisteme girilen tarihe kadar geçerlidir. Belirtilen tarihe kadar e le mezse ya da iptal
edilmezse, bu tarihte gün sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Sistemde,
sözle menin vade sonundan daha ileri bir tarih girilmesine izin verilmez.
Günlük akı içerisinde sadece bir seans oldu u için “seans” ve “gün” emirleri aynı süreye i aret
etmektedir. Her iki süre için de günlük fiyat hareket limitleri geçerlidir.
“ ptale kadar geçerli” ve “tarihli” sürelerinin seçilmesi durumunda, günlük fiyat hareket
limitlerinin dı ında emir girilebilir.
7.3) Takas ve Temerrüt Esasları
7.3.1) Genel Takas Esasları
VOB’da i lem gören sözle melerin takası, Genel Yönetmelik, Borsa Yönetmeli i ve ilgili
mevzuat ve bu Genelge hükümleri çerçevesinde SPK’nın 10.12.2004 tarih ve 48/1602 sayılı
toplantısında alınan kararı ile Takas Merkezi olarak belirlenen Takasbank tarafından yapılır.
Takasbank, Borsa Yönetmeli i ve Genel Yönetmelikte öngörülen ekilde, merkezi muhatap

olarak sözle melerin alıcısına kar ı satıcı ve satıcısına kar ı alıcı rolünü üstlenir. Takasbank’ın
mali sorumlulu u, bu Genelgede öngörülen kaynaklarla sınırlı olmak üzere sözle melerin takası
sırasında taraflardan her biri için kar ı tarafın yerini almasından kaynaklanan tutar kadardır.
Takas Merkezi garantisi, sadece Takas Merkezinde açılan hesaplar ve bu hesaplarda izlenen
sözle melerle sınırlıdır. Takas i leminde aksi kararla tırılmadıkça açık pozisyon için yatırılması
ve bulundurulması zorunlu teminatlar ve Garanti Fonu kullanılır. (Takasbank, takasın
gerçekle mesinden kendi kaynakları ile sorumlu de ildir.)
Takas i lemlerinde uygulanacak genel esaslar a a ıda sıralanmaktadır:
1. Borsada gerçekle tirilen i lemlerin takası hususunda, Takasbank sadece takas üyeleri
ile do rudan ili ki içindedir. Takasbank, takas üyesi olmayan Borsa üyelerinin takas
üyelerine kar ı yükümlülüklerinden, Borsa ve takas üyelerinin mü terilerinin di er Borsa ve
takas üyelerine kar ı yükümlülüklerinden, herhangi bir takas üyesinin kendisine aracılık
120
hizmeti veren bir di er takas üyesine kar ı yükümlülüklerinden ve takas veya Borsa
üyesinin mü terilerine kar ı yükümlülüklerinden sorumlu tutulamaz.
2. Takas üyelerinin sahip olaca ı açık pozisyonlar ve bunlar için yatırılacak nakit ve nakit
dı ı teminatları izlemek üzere Takasbank nezdinde gerekli hesaplar açılır.
3. Takasbank nezdindeki hesaplardaki açık pozisyonlar bu Genelgenin 6’ncı maddesinde

belirtildi i ekilde günlük bazda Takasbank tarafından re’sen güncele tirilir.
4. Takas üyeleri, hesapların güncelle tirilmesi sonucu teminat tamamlama yükümlülü ü

ile kar ıla maları durumunda söz konusu yükümlülü ü aynı gün saat 16:30’a kadar yerine
getirmek zorundadırlar. Yükümlülüklerin yerine getirilmesine ili kin süreler Borsa
Yönetmeli inde öngörülen ekilde yeniden belirlenebilir. Ayrıca, sözkonusu süreler
Takasbank tarafından da geçici olarak de i tirilebilir.
5. Teminat tamamlama ça rısına muhatap olan üyenin hesaplarında, hesapların

güncelle tirilmesi neticesinde olu an kar alacaklarına teminat tamamlama ça rısı
tutarlarının toplamı kadar bloke konur. Takas üyelerinin teminat tamamlama ça rısından
kaynaklanan borçları kapandıkça, kar alacaklarına konulan bloke, kapatılan borç tutarı
kadar çözülür.
6. Takas üyesi, yükümlülü ünü takas süresinin bitimine kadar tam olarak yerine
getirmedi i takdirde herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde dü mü sayılır.
7.3.2) Teminat Yatırma/Çekme lemleri
Teminat yatırma/çekme i lemleri üye ofislerinden Takasbank sistemine ba lanılarak, elektronik

ortamda gerçekle tirilir. Teminata kabul edilecek varlıklar teminat hesaplarına fiziki olarak
do rudan yatırılamaz. Teminat yatırma ve çekme i lemleri ilgili üye serbest hesaplarından
veya serbest hesaplarına elektronik virman suretiyle gerçekle tirilir.
Teminat yatırma/çekme talepleri seans süresi içinde Takasbank ve Borsa onayı ile, seans
dı ında ise Takasbank’ın onayı ile gerçekle tirilir. Alınan pozisyonlar dolayısıyla tutulması
zorunlu (bloke edilmi ) olan teminatlar çekilemez. Ayrıca, teminat tamamlama yükümlülü ü
olan hesaplardan teminat çekilmesine izin verilmez.
Normal seansın son 15 dakikasından uzla ma fiyatının açıklanmasına kadar geçen süre
zarfında üyenin teminat yatırma/çekmesine izin verilmez. Yatırma/çekme i lemlerinde,
belirlenen teminat kompozisyonunu bozan teminat çekme talepleri reddedilir.
Nakit olarak tutulan teminatların son çekme saati Takasbank Elektronik Transfer Sistemi
kapanı saatidir.
Teminat yatırma/çekme i lemlerine ili kin uygulama esasları Takasbank tarafından belirlenir.
7.3.3) Temerrüt Esasları
121
7.3.3.1) Genel Temerrüt Esasları
Temerrüt, Borsada gerçekle en i lemler ve açık pozisyonlar nedeniyle Takasbank’a yatırılması

gereken tutarlar ile di er yükümlülüklerin süresi içinde yatırılmaması veya yerine getirilmemesi
halidir. Teminat tamamlama yükümlülü ünü zamanında yerine getirmeyenler herhangi bir
ihbara gerek kalmaksızın temerrüde dü mü sayılır.
Hesaplarda bulunması gereken teminat tutarları Borsa tarafından, günlük olarak hesaplanır.
Teminatın sürdürme teminatı seviyesine veya bu seviyenin altına dü mesi durumunda
ba langıç teminatı seviyesine kadar nakit olarak tamamlanması zorunludur. Hesaptaki toplam
teminat, sürdürme teminatının üzerinde olmasına ra men nakit teminatın "0"ın altına dü mesi
halinde ise üyeden nakit teminatının negatif (eksi) bakiyesini kapatması (nakit teminatını "0"a
tamamlaması) teminat tamamlama ça rısı yapılmak suretiyle istenir. Borsa Yönetmeli i
uyarınca gerek görüldü ü durumlarda üyelerden ola anüstü durum teminatı olarak tüm
hesaplar için ek teminat talep edilebilir.
7.4) Teminatlandırma ve Di er Esaslar
7.4.1) lem Teminatları
Borsada alınmak istenen (ya da alınmı olan) açık pozisyonlar için Takasbank’ta bulundurulan
(ya da bulundurulması gereken) teminat tutarına i lem teminatı denir.
Borsanın do al üyesi olarak kabul edilen TCMB’nin açık pozisyonları dolayısıyla teminat
bulundurma zorunlulu u bulunmamaktadır.
lem teminatları üç gruba ayrılır:
7.4.1.1) Ba langıç Teminatı
Borsada pozisyon almak için gerekli olan teminat tutarına ba langıç teminatı denir. Her bir
sözle me ya da sözle me tipi için gerekli olan ba langıç teminatı ilgili sözle melerde belirtilir.
Ba langıç teminatı tutarları Borsa tarafından piyasalardaki geli melere göre de i tirilebilir.
Aynı dayanak varlık üzerine düzenlenen, ba ta sözle me büyüklü ü olmak üzere tüm asli
unsurları aynı olan farklı vadelerdeki sözle melerin birinde uzun pozisyon, di erinde ise kısa
pozisyon alınması durumunda yayılma pozisyonu (fark pozisyonu) olu turulmu olur. Yayılma
pozisyonları için düz pozisyonlara göre daha dü ük bir teminat belirlenebilir.
7.4.1.2) Sürdürme Teminatı
Borsada olu an zararlar ya da nakit-dı ı teminatların de erlerinin dü mesi sonucunda

ba langıç teminatının inebilece i en dü ük seviyeye sürdürme teminatı denir. lem teminatı
tutarının sürdürme teminatı seviyesi veya bu seviyenin altına inmesi durumunda Takasbank
tarafından teminat tamamlama ça rısı yapılır. Sürdürme teminatı seviyesi ilgili sözle melerde
belirtilir.
7.4.1.3) Ola anüstü Durum Teminatı

122
Borsa Yönetmeli inde belirlenen esaslar çerçevesinde Borsa tarafından ba langıç teminatına
ek olarak ola anüstü durum teminatı da talep edilebilir.
VOB S’te i lemlerin gerçekle mesinde i lem teminatı kontrolü yapılır. Emirlerin e le mesi
esnasında ilgili hesabın yeterli teminatının bulunmaması durumunda, emir iptal edilir.
7.4.2) Teminatlandırma Yöntemi
lem teminatlarının hesaplanmasında “sözle me bazında teminatlandırma” yöntemi uygulanır.

Sözle me bazında teminatlandırma ile ilgili detaylı bilgi ve uygulama örnekleri Ek-1’de yer
almaktadır.
7.4.3) lem Teminatı Olarak Kabul Edilebilecek Kıymetler
lem teminatı olarak kabul edilebilecek kıymetler nakit ve nakit-dı ı varlıklar olarak ikiye
ayrılmaktadır. Nakit teminat olarak TV S’e Yeni Türk Lirası (YTL) kabul edilir. Nakit dı ı
teminatlar ise çe itlendirilmi tir.
A a ıda i lem teminatı olarak kabul edilecek nakit ve nakit-dı ı teminatların çe itleri
gösterilmektedir:
i. Nakit Teminatlar
- Yeni Türk Lirası (YTL)
ii. Nakit Dı ı Teminatlar

1. Döviz (DVZ)
- ABD Doları (USD)
- Avrupa Para Birimi (EUR)
2. Devlet ç Borçlanma Senetleri (D BS)

- Devlet Tahvili (DT)
- Hazine Bonosu (HB)
- Dövize Endeksli Devlet Tahvili (DTE)
- Döviz Ödemeli Devlet Tahvili (DTY)
3. Hisse Senedi (HS)

- MKB 30 endeksine dahil hisse senetleri
- Borsa Yatırım Fonları Katılma Belgeleri (BYF)
4. Yatırım Fonu Katılma Belgeleri

- Fiziki olarak basılmı ve Takasbank’ta saklanan yatırım fonu katılma belgeleri
tfasına be i günü kalan D BS’ler teminata kabul edilmez. Nakit dı ı teminat olarak daha
önceden getirilmi olan tahvil veya bonoların arasında itfasına be i gününden az zaman
kalmı olan varsa, ilgili üyelere Takasbank tarafından elektronik ortamda kıymetlerin
de i tirilmesi için uyarı mesajı gönderilir. tfaya konu tahvil veya bonolar yapılan uyarıya
ra men de i tirilmedikleri takdirde mü terinin talimatına ihtiyaç duyulmaksızın itfadan önceki
123
günün sonunda menkul kıymetin fiyatı sıfırlanır. tfa tutarı, ilgili mü terinin vadeli i lem
teminatına nakit olarak aktarılır.
Anapara ve kuponlarına ayrı tırılmı D BS’lerin teminata kabulü için, menkul kıymetin tamamını
temsil eden anapara ve kuponlarının birlikte teminata yatırılması gerekmektedir. Aksi takdirde
ayrı tırılmı D BS’ler teminata kabul edilmez.
Hisse senedi cinsinden teminatlarda sermaye artırımı ve/veya temettü ödemesi kar ılı ı
alacaklar üyenin Takasbank nezdindeki serbest hesabına aktarıldı ı ve MKB’de hisse senedi
bölündü ü gün ve/veya temettü ba langıç tarihinden itibaren VOB teminat hesabı sürdürme
seviyesinin altına dü ebilece i dikkate alınarak, teminat seviyesinin korunması üyenin
sorumlulu u altındadır.
MKB 30 endeksinden çıkarılan hisse senetleri çıkarıldı ı tarihten itibaren üç i günü içerisinde
geçerli di er bir teminatla de i tirilir.
7.4.4) Kar/Zarar Hesaplamaları
Seans süresince elde edilen kar/zarar rakamları, her 10 dakikada bir geçici uzla ma fiyatları
dikkate alınarak VOB S’te güncellenir. Her gün sonunda, belirlenen uzla ma fiyatları,
kar/zararların hesaplanmasında kullanılır. Kar/zarar hesaplamasıyla ilgili ayrıntılı örnekler ekte
(Ek-1) verilmi tir. Gün sonunda belirlenen uzla ma fiyatına göre hesaplardaki kar/zarar
miktarları teminatlara eklenir ya da teminatlardan dü ülür.
7.4.5) Riskli Hesap
“Ba langıç teminatının”, “mevcut teminat ± kar/zarar” tutarına oranı %100 veya daha büyük ise
ilgili hesap riskli duruma dü er. Emrin riski artırıcı veya azaltıcı olup olmadı ına dair kontrol
sadece i lem gerçekle me esnasında yapıldı ından, riskli durumdaki hesaplar pasif emir giri i
yapamazlar, sadece aktif i lem gerçekle tirebilirler. Di er taraftan, daha önce riskli konuma
geçmi hesaplar için ba langıç teminatının “mevcut teminat ± kar/zarar” tutarına oranı %90
veya daha dü ük duruma gelirse hesap, “riskli hesap” durumundan çıkarılır.
7.4.6) Teminat Tamamlama Ça rısının Yapılma ekli
Teminat tamamlama ça rıları seansın bitiminden sonra uzla ma fiyatlarının açıklanmasıyla

birlikte ilgili üyenin Takasbank ekranından elektronik ortamda yapılır, bu bilgiler aynı zamanda
VOBKE’den de takip edilebilir. Takasbank tarafından bu ekilde ça rı yapılması veya
VOBKE’de teminat tamamlama ça rılarının gösterilmesi durumunda ba kaca bir ihbar ve
bildirme gerek kalmaksızın üyenin ça rıyı aldı ı kabul edilir.
7.4.6.1) Mutlak Pozisyon Limiti
Mutlak pozisyon limiti, bir hesabın ilgili sözle menin toplam açık pozisyon miktarından ba ımsız
olarak alabilece i açık pozisyon sayısını ifade eder.
124
7.4.6.2) Oransal Pozisyon Limiti
Oransal pozisyon limiti ise bir hesabın mutlak pozisyon limiti a ıldıktan sonra ilgili sözle menin
toplam açık pozisyon miktarının belli bir oranı kadar açık pozisyona sahip olabilece ini gösterir.
Mutlak pozisyon sayısına ula ılmadı ı sürece ilgili hesap için oransal pozisyon limiti kontrolü
yapılmaz. Mutlak pozisyon sayısına ula ıldı ında oransal pozisyon limiti kontrolü sistem
tarafından uygulanır. Pozisyon limitleri üye, hesap ve sözle me tipi bazında farklıla tırılabilir.
Pozisyon limitleri Borsa tarafından ilgili sözle melerde belirlenir.
Pozisyon limitleri hesaplanırken, açık pozisyonların düz pozisyon ya da yayılma pozisyonu

olmasına bakılmaksızın tüm açık pozisyonlar dikkate alınır.
7.5) Garanti Fonu Esasları
7.5.1) Garanti Fonu
Borsa Yönetmeli i hükümleri çerçevesinde Borsa tarafından, temerrüt durumunda takas

yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde i lem teminatlarının yanı sıra kullanılmak amacıyla, bu
Genelgede belirlenen esaslara göre i leyecek bir Garanti Fonu olu turulmu tur.
Garanti Fonuna ili kin hükümler, katkıda bulunan üyelerin temerrüdün olu tu u piyasa veya
sözle mede açık pozisyonunun mevcut olup olmadı ına veya i lem yapma yetkisine sahip olup
olmadı ına, katkı payını ödemeye ba lama tarihlerine bakılmaksızın tüm üyelere uygulanır ve
Garanti Fonunda olu an fonlar Borsada açılan tüm piyasalarda ve i lem gören tüm
sözle melerde olu an temerrütler için burada ve lgili Mevzuatta yer alan esaslara uygun olarak
kullanılır. TCMB’ye ili kin istisnalar saklıdır.
7.5.2) Garanti Fonu Katkı Payları
Hesaplama Açık Pozisyon Cari De eri Minimum Nakit Katkı Payı Toplam Katkı Payı (YTL)
Aralı ı (YTL) (YTL)
1. aralık 0-20 Milyon 40 Bin 200 Bin
2. aralık 20-30 Milyon 40 Bin + (2-1) * 20 Bin 200 Bin + (2-1) * 100 Bin
N. aralık Önceki aralık + 10 Milyon 40 Bin + (N-1) * 20 Bin 200 Bin + (N-1) * 100 Bin
N: Açık Pozisyon Cari De erinin tekabül etti i aralık
Her günün sonunda, takas üyesinin piyasadaki açık pozisyon sayısı sözle me bazında bulunur
ve ilgili sözle me büyüklükleri o gün itibarıyla ilan edilen uzla ma fiyatları ile çarpılarak “açık
pozisyon cari de eri” hesaplanır.
S
Açık pozisyon cari de eri = ( AçıkPozisyonSayısıi * Sözle meBüyüklü üi *Uzla maFiyatıi )
i =1
(S: Açık Pozisyon Bulunan Sözle melerin Sayısı)
125
Açık pozisyon cari de eri hesaplandıktan sonra, bu de erin hangi aralıkta bulundu u tespit
edilir.
Garanti Fonu katkı payı yükümlülükleri her gün sonu itibariyle güncellenir. Bir üst aralı a geçen
takas üyeleri belirlenir ve bu üyelerin Garanti Fonundaki katkı payları kontrol edilerek, gerekli
durumlarda Takasbank tarafından elektronik ortamda Garanti Fonu tamamlama ça rısı yapılır.
Genel Takas Üyelerinin Garanti Fonu katkı payları hesaplanırken, takasını garanti ettikleri
Borsa üyelerinin durumu da dikkate alınır. Asgari katkı payı tutarı hesaplanırken, takası garanti
edilen di er üyelerin sayısına, takas üyesinin kendi takas garantisi de dikkate alınarak 1 (bir)
eklenir ve bulunan rakam ile asgari katkı payı tutarı çarpılır. De i ken katkı payı hesaplanırken,
takası garanti edilen üyelerin açık pozisyonları ile takas üyesinin açık pozisyonları toplamı
dikkate alınır.
7.6) Üyelik Esasları
7.6.1) Borsaya Üye Olabilecekler
Borsaya, Sermaye Piyasası Kurulundan türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesi
almı aracı kurumlar ve bankalar üye olarak kabul edilebilir.
7.6.2) Piyasalar
Borsada dört ayrı piyasa mevcuttur:
1. Hisse Senedi,
2. Döviz,
3. Faiz
4. Emtia+
Hisse senedi piyasasında; hisse senedi endekslerine ve hisse senetlerine dayalı, Döviz
piyasasında; yabancı paralara dayalı, Faiz piyasasında; hazine bonosu, devlet tahvili veya
di er kısa veya uzun vadeli faiz oranlarına, Emtia+ piyasasında ise sayılanların dı ında kalan
emtia ve di er dayanak varlıklara dayalı vadeli i lem sözle melerinde i lem yapılabilir.
Borsa belirtilen piyasalar dı ında yeni piyasalar olu turabilir. Mevcut piyasalara yeni
sözle meler ilave edebilir veya çıkarabilir. Opsiyon sözle melerinin Borsada i lem görmeye
ba laması durumunda bu sözle meler ilgili dayanak varlı ın i lem gördü ü mevcut piyasalar
içerisinde i lem görebilece i gibi bu sözle meler için ayrı piyasalar tesis edilebilir.
7.6.3) Borsa Payı Tarifesi
Borsa Yönetmeli i uyarınca üyeler tarafından gerçekle tirilen alım satım i lemleri üzerinden
Borsa tarafından bir pay alınır. Borsa Payı a a ıda belirtilen iki yönteme göre hesaplanan
miktardan dü ük olanıdır.
126
(a) Sabit Tutar: Borsa payı hesaplanmasında birinci yöntemde i lemi gerçekle tirilen her bir
sözle me ba ına sabit bir tutar Borsa payı olarak hesaplanır. Sözle me ba ına sabit tutar
olarak alınacak Borsa payları Tablo 1’de gösterilmi tir.
(b) Oransal Tutar: Borsa payı hesaplanmasında ikinci yöntemde Borsa payları i lem hacminin
belirli bir yüzdesi olarak hesaplanır. Bu yöntemde Borsa payları Tablo 2’de yer alan oranlar
üzerinden hesaplanır.
Borsa paylarının hesaplanması aylık bazda yapılır. Borsa payları gerçekle tirilen i lemler
üzerinden yukarıda açıklanan her iki yönteme göre aylık olarak hesaplanır ve dü ük olan tutar
üyenin o ay ödemesi gereken Borsa payı olarak belirlenir.
Bir sözle menin vadesinde sonlandırılması da ayrı bir i lem olarak dikkate alınır.
Tablo 1:
Sözle me Adı Sabit Borsa Payı (YTL)

VOB-Egepamuk 0.09
VOB-Anadolu Kırmızı Bu day 0.09
VOB-YTLDolar 0.06
VOB-YTLEuro 0.08
VOB-D BS 91 0.30
VOB-D BS 365 0.30
VOB- MKB 30 0.13
Tablo 2:
Aylık lem Hacmi Tran ı (YTL) Borsa Payı

0-20 milyon Yüz binde 5
20-40 milyon Yüz binde 4.5
250 milyon ve üzeri, Yüz binde 1
Yukarıda belirtildi i ekilde hesaplanan Borsa payları “Mali lere li kin Esaslar” Genelgesinde
belirlenen usul ve sürelere göre Borsaya ödenir.
7.6.4) Üyelerin Mü terilerine Uygulayacakları Kurtaj Tarifesi

Üyeler, Genel Yönetmelik uyarınca Borsada yapacakları i lemler nedeniyle mü terilerine
uygulayacakları kurtaj oranını %1'
den fazla olmamak ko uluyla serbestçe belirleyebilir.
7.7) VOB’da lem Gören Sözle meler
127
Vadeli lem ve Opsiyon Borsası A. .’de i lem görmekte olan sözle meler,
• “VOB- MKB 30” Vadeli lem Sözle mesi

• “VOB-YTLDolar” Vadeli lem Sözle mesi
• “VOB-YTLEuro” Vadeli lem Sözle mesi
• “VOB-D BS 91” Vadeli lem Sözle mesi
• “VOB-D BS 365” Vadeli lem Sözle mesi
• “VOB-Anadolu Kırmızı Bu day” Vadeli lem Sözle mesi ve
• “VOB-Egepamuk” Vadeli lem Sözle mesidir.
A a ıda ilk olarak bu sözle melerle ilgili hükümlere yer verilmi tir. “Sözle me Hükümleri”nin
ardından, “ lem Prosedürü” kısmında her sözle menin unsurları listelenmi tir.
8) TAKASBANK BORSA PARA P YASASI
Takasbank Borsa Para Piyasası (TBPP); kısa dönemli nakit fazlası olup, bunu organize bir
ekilde plase edemeyen Aracı Kurulu lar ile kısa dönemli nakit ihtiyacı bulunup, bu ihtiyacını
uzun vadeli varlıklarını elden çıkartmadan kar ılamak isteyen Aracı Kurulu lar’ın kar ıla masını
sa lamak amacıyla 1 Ekim 1996’da MKB Takas ve Saklama Bankası A. . bünyesinde
faaliyete geçmi tir.
8.1) Dayanak
Takasbank Borsa Para Piyasası Yönetmeli i Banka Ana Sözle mesi’nin 3’üncü maddesinin
2.fıkrası gere ince hazırlanmı tır.
8.2) lem Yapabilecek Kurulu lar
Banka’ca düzenlenen “TBPP Taahhütnamesi”ni imzalamı olan, MKB ve görev verilecek di er

borsalara üye Banka ve Aracı Kurumlar ve TC Merkez Bankası, TBPP’nda i lem yapabilirler.
8.3) Ba vuru Prosedürü
Aracı Kurulu ’un;

• Takasbank’a hitaben yazılmı bir ba vuru yazısı hazırlaması,
• “TBPP Taahhütnamesi”ni imzalaması,
• Temsilcilerini bildirmesi,
halinde ba vurusu Takasbank tarafından incelemeye alınır. TBPP’na kabul Takasbank’ın onayı
ile gerçekle ir.
8.3.1) Taahhütname
TBPP’nda i lem yapmak isteyen Aracı Kurulu ların, “TBPP Taahhütnamesi”ni imzalamaları
gerekmektedir.
8.3.2) Aracı Kurulu Temsilcilerine li kin Esaslar
128
Temsilciler Aracı Kurulu adına TBPP’nda emir verme, emir de i tirme ve emir iptali i lemlerini
yapmaya yetkilidirler. Aracı Kurulu lar’ın TBPP’nda i lem yapabilecek temsilci sayısı 4’ü
geçemez ve yazılı olarak bildirmek ko uluyla, bu temsilcileri de i tirme hakları mevcuttur.
Temsilcilere Takasbank tarafından gizli birer ifre verilir. Bu ifre ile TBPP’na iletilen emirlerin
sorumlulu u Aracı Kurulu ’a aittir.
8.4) Takasbank’ın Konumu
TBPP’nda gerçekle en i lemlerden do acak yükümlülükler Takasbank’ın garantisi altındadır.

Takasbank piyasada alı satı kotasyonu vermemektedir ve i lemlerde katılımcı olmamaktadır.
8.5) Limitler
Takasbank her Aracı Kurulu ’a, “TBPP limiti” tahsis eder. Aracı Kurulu ’a limit tahsisi yaparken
Ba ımsız denetim Raporları, TCMB Risk Kayıtları ve Protestolu Çek Senetleri incelenmektedir.
Ayrıca kurumun finansal büyüklüklerinden Net Satı , Net Kar, Aktif Büyüklü ü, Net letme
Sermayesi ve öz kaynakları incelenip, karlılık, borçluluk ve likidite rasyolarına bakılmaktadır.
Bunun yanısıra borsa i lem hacimleri, saklama bakiyeleri, temerrütleri, plasmanları incelenir.
Piyasa bilgileri (firmanın basında yer alan haberleri- durdurma, kapama veya para cezaları gibi)
de dikkate alınarak firma ile ilgili toplanmı bütün veriler bir araya getirilir ve bir limit tahsisi
yapılır. TBPP limiti, Aracı Kurulu ’a gizli ve yazılı olarak duyurulur ve belirli zamanlarda revize
edilir.
Teminatlara li kin Esaslar
Aracı Kurulu ’tan alıcı olması halinde almak istedi i miktarın %125’i oranında de erlenmi
teminat istenir. De erlenmi Teminat, teminatların piyasa de erlerinin belirlenen katsayılarla
çarpımı sonucu elde edilir.
Satı için Aracı Kurulu '

lardan teminat istenmemektedir.
8.5.1) Teminat Türleri
TBPP’nda Aracı Kurulu ların Takasbank’a verebilecekleri teminat çe itleri a a ıda belirtilmi tir:
NK Nakit (YTL,YP)
TM Teminat Mektubu (YTL,YP)
HB Hazine Bonosu
DT Devlet Tahvili
YF Yatırım Fonu Katılma Belgesi
HS Hisse Senedi
8.5.2) Teminat De erleme ve Katsayılar
De erlenmi Teminat hesaplamasında kullanılacak katsayılar a a ıdadır:
TEM NATIN C NS KATSAYISI

Nakit (YTL,YP) 1,00
Teminat Mektubu (YTL,YP) 1,00
129
Hazine Bonosu 1,00

Devlet Tahvili 1,00
Yatırım Fonu Katılma Belgesi 1,00
Hisse Senedi 0,75
Toplam de erlenmi teminat içinde de erlenmi hisse senetlerinin, payı %75’i geçmeyecektir.
Ayrıca teminat olarak yatırılan bir çe it hisse senedinin, toplam de erlenmi teminatın içindeki
payı %15’i geçemez. Uyenin de erlenmi teminat toplamı TBPP limitinin %125”ini a ıyorsa,
a an kısım dikkate alınmaz.
Teminat De erlemesi Ve Katsayılarına li kin Örnek:
BPP TEMINAT DURUMU

DEGERLENMIS
TANIM NOMINAL/ADET BIRIM FIYATI PIYASA DEGERI KATSAYI TEMINAT
TM-YTL 1 1 220.000,00 1 220.000,00
TM-YP 1.500.000 1,52349 2.285.235,00 1 2.285.235,00
TRB100805T13 1.000.000 82,71200 827.120,00 1 827.120,00
TRT150306T20 800.000 95,23800 761.904,00 1 761.904,00
AEFES 1.900 24,78000 47.082,00 0,75 35.311,50
NETAS 2.000 31,55000 63.100,00 0,75 47.325,00
TOPLAM 4.176.895,50
4.176.895,50 X %15 626.534,33

4.176.895,50 X %75 3.132.671,63
Takasbank her gün sonunda teminatların de erlemesini a a ıda belirtilen ekilde yaparak,
Aracı Kurulu lar’a her sabah “Gün Ba ı Bilgileri” raporu ile bildirir.
1-Hisse senetleri için; de erlemenin yapıldı ı güne ait son seansta olu an a ırlıklı ortalama
fiyat, e er i lem gerçekle memi se, yine son seansa ait en iyi alı ve en iyi satı emirlerinin
aritmetik ortalaması.
2-Devlet Tahvili ve Hazine Bonoları için; de erlemenin yapıldı ı gün, IMKB’nda (Tahvil ve Bono
Piyasası) ertesi gün için belirlenen “Tahvil Cari Oranları”.
3-Yabancı paralar için; de erlemenin yapıldı ı gün, ertesi gün için belirlenen TCMB döviz alı
kuru.
4-Yatırım Fonu Katılma Belgeleri için o günkü fiyat.
Bu fiyatlar ertesi gün içinde yapılan teminat virmanlarının de erlemesinde de kullanılır.
8.5.3) Teminat Tamamlama Ça rısı
130
Her gün yapılan teminat de erlemesi sonucu; toplam teminat, toplam TBPP riskinin %115’inin
altına dü tü ü taktirde, Aracı Kurulu a Takasbank tarafından Teminat Tamamlama Ça rısı
(Margin Call) yapılır ve teminatını %125’e tamamlaması istenir.
Teminat Tamamlama Ça rısının yapıldı ı gün saat 16:00’a kadar Aracı Kurulu lar’ın istenen ek
teminatı yatırmaları gerekmektedir. Teminat Tamamlama Ça rısına uymayan Aracı Kurulu lar’a
temerrüt hükümleri uygulanır.
8.5.4) Teminatlardan Do an Haklar
Aracı Kurulu ların teminat olarak vermi oldukları hisse senetlerinin sermaye artırımı veya
temettü hakları Aracı Kurulu adına Takasbank tarafından kullanılır. (Sermaye artırımı bedelli
ise Aracı Kurulu ’un rüçhan hakkı bedelini ödemesi halinde) lemler sonucu elde edilen yeni
paylar Aracı Kurulu ların serbest saklama hesaplarına, YTL. leri ise Aracı Kurulu ların serbest
cari hesabına aktarılır.
8.6) Çalı ma Esasları
8.6.1) lem Saatleri
TBPP’nda i lemler aynı gün valörlü olarak saat 10:00-12:00 ve 13:00-15:30 arasında yapılır.
Verilen emirler saat 10:00-15:30 arasında geçerlidir.
8.6.2) Vade
Yapılan i lemlerin vadesi O/N (Gecelik) ile 30 gün arasındadır.
8.6.3) Tutar
TBPP’nda i lem yapılabilecek minimum tutar 5.000.-YTL olup, emir tutarı 1.000.-YTL’nin katları
olarak artar.
8.6.4) Emirlerin letilmesi
lem yapan aracı kurulu ların temsilcileri, piyasayı (212) 315 20 00 nolu telefondan arayarak
emirlerini iletirler.
lem yapmak isteyen temsilciler, Aracı Kurulu adını, ifresini ve temsilci adını verdikten sonra
sırasıyla emrin;
Türünü (Alım - Satım),
Süresini,
Faiz oranını,
Tutarını,
Takasbank’a bildirirler.
Yatırım fonu veya yatırım ortaklı ı adına emir verildi inde temsilci ifresi belirtildikten sonra ilgili
fon veya ortaklı ın kodu verilir.
131
Emir, faiz adımları 0,1 ve katları olacak ekilde yetkililer tarafından yukarıda belirtilen sırayla
sisteme girilir ve sistem tarafından üretilen “emir numarası” temsilciye bildirilir. Temsilci verdi i
emirle ilgili yapmak istedi i de i ikliklerde kendisine verilen “emir numarası”nı yetkililere
söylemek zorundadır. Bu nedenle emir numarası mutlaka dikkatli bir ekilde not edilmelidir.
Emirlerin gerçekle meyen kısımlarında; aracı kurulu , yatırım ortaklı ı ve yatırım fonu kodu,
oran ve tutarda yapılan de i iklikler emrin numarasını ve önceli ini de i tirir. De i tirilen
emirler yeni emir numarası alır ve öncelik kaybederler. Ancak emrin sadece emir tutarı
azaltılıyorsa ilgili emrin emir numarası de i mez ve emir öncelik kaybetmez. Yapılacak di er
emir de i iklikleri emir numarasını ve önceli ini de i tirecektir.
Aracı Kurulu temsilcileri verdikleri emirlerden kar ılanmamı olanları seans içinde her an iptal
edebilirler veya de i tirebilirler. Ayrıca temsilciler “Çoklu ptal” seçene i ile;
- Bütün pasif emirler,
- Aracı Kurulu adına verdi i emirler,
- Yatırım fonu adına verdi i emirler,
- Yatırım ortaklı ı adına verdi i emirler,
- Emir tipi (Alı -Satı ),
- Faiz Oranı,
- Süre,
- Tutar,
- Temsilci No
ko ullarından birini veya birkaçını kullanarak emir numarası vermeden gerçekle memi veya
kısmen gerçekle mi emirlerinin iptalini yapabilirler.
TBPP kapanı ına kadar kar ılanmayan emirler iptal edilir.
Tüm telefon görü meleri Takasbank’ta bulunan ses kayıt cihazına kaydedilir, herhangi bir
uyu mazlık durumunda bu kayıtlar esas alınır. Aracı Kurulu bu kuralı Hukuk Usulü
Muhakemeleri Kanunu’nun 287’nci maddesi hükmüne göre münhasır delil sözle mesi olarak
kabul eder.
8.6.5) Emirlerin Yayımlanması
letilen alı -satı emirlerinden, alı emirlerinde en yüksek oranlı olanları, satı emirlerinde en
dü ük oranlı olanları bilgi da ıtım ekranları aracılı ı ile duyurulur. En iyi teklifler ve taleplerden
i lem yapılması halinde sonraki bekleyen en iyi teklif ya da talep ekrana gelir. Alı ve satı
emirlerinde oranlarda e itlik olması halinde zaman önceli i esas alınır. Aynı oranlı alı ve satı
emirleri ekranda toplam olarak görünür. O/N i lemlerde, en iyi üç teklif ve talep derinlik
sayfasında izlenebilir.
8.6.6) Emirlerin Gerçekle mesi
Emirlerin gerçekle mesi, alı ta en yüksek, satı ta en dü ük oranlı emirlere öncelik verilerek
gerçekle ir. Aynı oranlı emirlerde zaman önceli i geçerlidir. Aynı Aracı Kurulu ’un alı ve satı
emirleri birbiriyle e le mez.
Oran e itli inin yanısıra, var olan alı emrinden daha dü ük oranlı bir satı emri geldi inde alı
emrinin oranı üzerinden veya var olan satı emrinden daha yüksek oranlı alı emri geldi inde
satı emrinin oranı üzerinden i lem gerçekle ir. TBPP’de bütün emirler bölünebilir olarak verilir.
132
8.6.7) lemlerin Bildirimi
Gerçekle en i lemlerle ilgili “ lem Bildirim Formları” her iki tarafa da fakslanır. Üye Aracı
Kurulu lar ek taahhütname imzalayarak i lem bildirim formlarının fakslarına gönderilmemesini
talep edebilirler.
Her sabah, alı ve satı limitleri, teminatların de erlemesi, temerrüt durumları, kritik vadeli
teminatları ve net borç ve alacak bakiyeleri Aracı Kurulu lar’a “Gün Ba ı Bilgileri” raporu ile
bildirilir.
Aracı Kurulu lar i yerlerindeki terminallerinden;
Pasif emirler,
Gerçekle en i lemler,
Alacak borç,
ptal edilen i lemler,
Faiz oranlari bazinda i lem tutar toplamlari,
Temerrüt takip,
Geçmi tarihli i lemler,
Gün ba ı bilgileri raporlarını ve
Mail ekranını takip edebilmektedirler.
8.6.8) lemlerin ptali
Gerçekle en i lemlere ait iptal taleplerinin 15:30’a kadar Takasbank’a iletilmesi gerekmektedir.
Takasbank’tan kaynaklanan hatalar sonucu gerçekle en i lemler iptal edilir. Aracı Kurulu
hatası sonucu gerçekle en i lemler ise iptal edilmez. ptal edilen i lemlere ait bilgiler en kısa
sürede taraflara faks ile bildirilir. Üyeler i yerlerindeki terminaller kanalıyla “ ptal Edilen lemler
Raporu”nu izleyebilir ve döküm alabilirler.
8.6.9) Ödemelere li kin Esaslar
TBPP’ndan alaca ı bulunan Aracı Kurulu lar’ın, bu alacakları, saat 16:00’da Takasbank’taki
serbest cari hesaplarına alacak kaydedilir.
TBPP' den net bakiye üzerinden alaca ı bulunan Bankaların serbest cari hesabına kaydedilen
alacakları, aksine bir talimatları olmadıkça TCMB' deki T C hesaplarına gönderilir. TBPP’na
borcu bulunan Aracı Kurulu ların bu borçlarını en geç nakit olarak saat 14:30’a kadar, hesaben
saat 16:00’a kadar yerine getirmeleri gerekmektedir.
TBPP’na borcu bulunan Aracı Kurulu lar, Tahvil ve Bono Piyasası ile Hisse Senetleri Piyasası
i lemlerinden do an alacaklarını bu piyasadaki borçlarına, TBBP ' den alaca ı bulunan Aracı
Kurulu lar da Hisse Senedi Piyasasına olan borçlarını bu piyasadaki alacaklarına mahsup
edebilirler. Aracı kurulu ların Mahsup talimatını en geç saat 15:45’e kadar terminallerinden
girmeleri gerekmektedir. Aksi halde temerrüt hükümleri uygulanır.
Alıcı ve satıcı Aracı Kurulu lar’dan anaparanın %0,002 (Yüzbinde iki) oranındaki komisyon ve
BSMV tutarı i lem gününde alınır.
133
8.6.10) Temerrüt
TBPP’nda yapılan i lemlerde taahhüdünü yerine getirmeyen Aracı Kurulu herhangi bir ihbara
gerek kalmaksızın temerrüde dü mü sayılır.
TBPP’na olan borçlar saat 16:00’a kadar kapatılır. 16:00’dan sonra kapatılan borçlara temerrüt
hükümleri uygulanır.
TBPP’nda hergün için olu an ortalama (O/N) gecelik faiz oranına 5 (be ) puan ilave edilmek
suretiyle bulunan oranın; TBPP’na olan borcunu saat 16:30’a kadar kapatan aracı kurulu a
%30’u, saat 16:30’dan sonra kapatan aracı kurulu a iki katı kadar temerrüt faizi uygulanır.
Saat 16:30’a kadar kapatılan borçlar için temerrüt faizi üst sınırı 2.350.-YTL+BSMV’dir. Saat
16:30 sonrası kapatılan borçlar için temerrüt faizi üst sınırı yoktur.
Üst sınır her yıl belirlenen yeniden de erleme oranında arttırılarak bir üst 50.-YTL’lik dilime
yuvarlanır.
Kısmi temerrütlü borç kapatmalarda, borç kapatılan saatlerle ilgili oranlar ve sınırlamalar
uygulanır.
Temerrüt durumunda uygulanacak idari cezalar a a ıdaki tabloda gösterilmi tir:

Üçer aylık dönemlerde;
Temerrüt Sayısı dari Ceza

1-4 -
5-8 5 i günü uzakla tırma
9-15 10 i günü uzakla tırma
Üç aylık dönem sonunda birikmi temerrüt sayıları takip eden döneme aktarılmaz, bir takvim yılı
süresince toplam 16 kez temerrüde dü en Aracı Kurulu ’a son kez temerrüde dü tü ü tarihten
itibaren bir ay TBPP’ndan uzakla tırma cezası verilir.
Temerrüde dü en Aracı Kurulu temerrüt durumu devam etti i sürece Ödünç Menkul Kıymet ve
Menkul Kıymet Kredisi kullanamaz.
Ödünç Menkul Kıymet ve Menkul Kıymet Kredisi i lemlerinden temerrüde dü en Aracı Kurulu
ise temerrüt süresi devam etti i süre içinde TBPP’nda i lem yapamaz.
Takasbank, temerrüde dü en Aracı Kurulu ’un teminatlarını nakde dönü türür. Teminatların
yeterli olmaması durumunda, Aracı Kurulu ’un Takasbank’taki tüm varlıklarına bloke konulur ve
bu durum MKB ve SPK’na bildirilir.
TEMERRÜT ÖRNE
ANAPARA (YTL) 500.000,00
134
TBPP O/N ORTALAMA FA Z (%) 20,20

16.30'
DAN ÖNCE ÖDEN RSE TBPP TEMERRÜT
7,56
FA Z ORANI(%)
16.30'
DAN ÖNCE ÖDEN RSE TBPP TEMERRÜT
110,25
FA Z (YTL)(BSMV DAH L)
16.30'
DAN SONRA ÖDEN RSE TBPP
50,40
TEMERRÜT FA Z ORANI(%)
16.30'
DAN SONRA ÖDEN RSE TBPP
735,00
TEMERRÜT FA Z (YTL)(BSMV DAH L)
8.6.11) Taraflararası li ki
TBPP’nda para satan (faiz geliri elde eden taraf), vergi yükümlülü ünü yerine getirmede resmi
mercilere kar ı sorumludur. Alıcı, i lemin vadesinde anapara, faiz ve faiz tutarı üzerinden %1
oranında BSMV tutarlarını Takasbank’taki serbest cari hesabına yatırmalıdır.
Takasbank Borsa Para piyasasında yapılan i lemlerde aracı kurum ve bankalar Kaynak
Kullanımı ve Destekleme Fonundan muaf tutulmu lardır.
Takasbank Borsa Para Piyasası’nda de erlendirilen paralara ödenen faizler mevduat faizi
sayılmakta ve faiz tutarı üzerinden %18 stopaj kesintisi yapılmaktadır.
8.6.12) Bilgi Da ıtım Ekranı Sayfa Düzeni
TBPP’na ula mı olan emirler, bilgi da ıtım irketlerinin Takasbank’a sa lamı oldu u
sayfalarda a a ıdaki formatta yayınlanır:
Talep Teklif En Son

Vade Ba ı Vade Sonu Gün Tutar Oran Oran Tutar Oran Tutar
10/02/2004 11/02/2004 1 10000 20,00 22,00 15000 22,00 5000
10/02/2004 17/02/2004 7 50000 21,00 23,00 40000 23,00 10000
10/02/2004 24/02/2004 14 20000 21,10 21,50 30000 21,10 20000
TBPP’nda gün içerisinde gerçekle mi olan i lemler ile ilgili özet bilgiler a a ıdaki formatta yer
almaktadır.
Gün Min. Oran Max Oran Ort. Oran Tutar

1 19,00 22,00 21,25 55000
7 20,00 23,00 22,00 70000
14 21,00 22,00 21,40 80000
TBPP’na ula an emirlere ait derinlik bilgileri a a ıdaki formatta yayınlanmaktadır
Talep Teklif
135
Vade Ba ı Vade Sonu Gün Tutar Oran Oran Tutar

10/02/2004 11/02/2004 1 10000 20,00 22,00 150000
10/02/2004 11/02/2004 1 2300000 19,90 22,10 580000
10/02/2004 11/02/2004 1 1350000 19,80 22,30 2500000
B LG DA ITIM EKRAN SAYFA KODLARI
YAYIN KURULU LARI P YASA VER LER ÖZET B LG LER DER NL K B LG LER
REUTERS TKSBPP1 TKSBPPSUM1 TKSBPPDEPTH1
TAKASBANK- En iyi TAKASBANK- lem

FOREKS lgili Vade Üzerine Çift Klik
Talep ve Teklifler Ortalamaları
TAKASBANK- TAKASBANK-
EUROLINE Takasbank Genel Takasbank Genel lgili Vade Üzerine Çift Klik
Sayfası Sayfası
8.6.13) Takasbank Borsa Para Piyasasında Aracı Kurum Mü telerine ait Geçici Fonların
Nemalandırılması
Sermaye Piyasası Kurulu’nun 21/02/1997 tarihli izni ile Takasbank Borsa Para Piyasasında
Aracı Kurum Mü telerine ait Geçici Fonların Nemalandırılması, Aracı kurum ile mü teri
arasında düzenlenen, Alım Satıma Aracılık Sözle mesine, mü terilere ait geçici nakdin
de erlendirilmesine, elde edilen nemaların mü terilere da ıtılmasına, taraflara ait hak ve
yükümlülüklerin belirlenmesine ili kin bir hükmün ilave edilmesi ile mümkündür.
8.6.14) Yatırım Fonları , Yatırım Ortaklıkları ve Emeklilik Yatırım Fonlarına ait Nakdin
Takasbank Borsa Para Piyasasında De erlendirilmesi
Sermaye Piyasası Kurulu’nun 24/12/1999 tarih ve 122/1455 sayılı ilke kararı ile yatırım
ortaklıkları nakitlerini, net portföy de erlerinin (varlıklar toplamı-borçlar) %20’sini geçmemek
üzere Takasbank Borsa Para Piyasası’nda de erlendirebilirler.
08/10/2004 tarih ve 25607 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yatırım Fonlarına li kin Esaslar
Tebli inde de i iklik yapılmasına dair Tebli (Seri:VII, No:24) ile Borsa Para Piyasası i lemleri
portföy de erine dahil edildi; portföy oranları ve portföyün ortalama vadesi bu düzenlemeye göre
hesaplanmaya ba landı. Tebli de i ikli ine göre fonların yapabilecekleri Borsa Para Piyasası
i lemleri portföy de erinin %20’sini geçemeyecektir.
28/03/01 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel emeklilik tasarruf ve yatırım sistemi kanunun 26’ncı
maddesine dayanılarak düzenlenen Emeklilik Yatırım Fonlarının kurulu ve faaliyetlerine ili kin
esaslar hakkında yönetmeli e göre emeklilik yatırım fonları, fon varlıklarının en fazla %20’sini
Takasbank Borsa para Piyasası’nda de erlendirilebilir.
9) TEZGAH-ÜSTÜ PIYASALAR
136
Tezgah-üstü Piyasalar, organize bir borsa dı ında yapılan i lemleri kapsayan gev ek ve gayri
resmi nitelikteki borsa dı ı piyasalardır. Tezgah-üstü piyasalar bir aracı piyasasıdır. Sermaye
piyasalarının en önemli bölümlerinden biri hisse senedi piyasalarıdır. Hisse senedi
piyasalarında ikinci el i lemlerin miktarı birinci el i lemleri büyük ölçüde a makta ve aynı
zamanda ikinci el i lemler birinci el i lemlerin yapılabilmesinin temel dayana ını
olu turmaktadır. Tezgah-üstü piyasalarda, piyasa yapıcıları piyasayı bozucu emirleri iptal
etmez.
Hisse senedi ikinci el piyasaları dünyada iki ekilde geli mi tir. Bunlar borsalar ve tezgah üstü
piyasalar’dır. Birçok ülkede borsalar hisse senedi piyasasında en büyük a ırlı ı ta ımakta,
tezgah-üstü piyasa’da ise borsaların kotasyon ko ullarını kar ılayamayan küçük, geli mekte
olan irketlerin hisse senetleri alınıp satılmaktadır. ABD’nde de tezgah üstü piyasa’nın geli imi
bu ekilde olmu ancak NASDAQ’ın kurulmasıyla bu piyasa borsalara alternatif bir piyasa
haline gelmi tir.
kinci el piyasalar birinci el piyasalarda gerçekle ecek i lemler için bir temel olu turur. kinci el
piyasalar ekonomide fon transferinin oldu u birinci el piyasalara bu fonların geli ini
hızlandırırlar. Bu piyasalar kısa vadeli yatırım amacı güdülen fonların çok uzun vadeli
yatırımlara akmasını sa lar.
Bu durum en iyi hisse senetlerinde ortaya çıkar. Modern irketlerin ömrü sınırsız olarak
görüldü ünden, sermaye bu irketler açısından devamlı bir fon kayna ı olarak görülür. Ancak
hiçbir yatırımcı birikimlerini geri dönmeyecek bir ekilde yatırmak istemeyece inden, hisse
senedi piyasasında ikinci el piyasalar birinci el piyasalar için ba arttır. Yani ikinci el piyasalar
birinci el piyasalara likidite sa layarak, bu piyasaların i lemesini sa lar.
9.1) Tezgah-Üstü Hisse Senedi Piyasaları
9.1.1) ABD
ABD’nde küçük, bölgesel irketlerin hisse senetleri genelde borsaların kotasyon artlarını
kar ılayamadı ı için tezgah-üstü piyasa’da i lem görür. Halka açılan bir irketin hisse senetleri
NYSE’de veya AMEX’de kotasyona kabul edilmi olsa bile bir süre tezgah üstü piyasa’da i lem
görür. Bunun böyle olmasının nedeni bir borsaya yapılan kotasyon ba vurusu ile borsada i lem
görmeye ba lama arasında en az 30 gün geçmesinin gerekmesidir. Bu 1934 tarihli Menkul
Kıymet Borsaları Kanunu’na göre belirlenmi bir kural olup genelde borsaların lehine olan bir
i leyi e yol açar. A ırı talep gören hisse senetlerinde olan spekülatif artı lar bu süre içerisinde
dengelenir.
ABD’nde tezgah-üstü piyasalar iki ayrı bölüme ayrılmı tır. 4.000 üzerinde NASDAQ’da i lem
gören hisse senedi ile 40.000 adet bunun dı ında kalan hisse senedi. NASDAQ’da daha çok
talep gören hisse senetleri yer almaktadır.
9.1.2) ngiltere
137
ngiltere’de de di er ülkelerde oldu u gibi tezgah-üstü piyasa borsaya kote olmayan hisse
senetlerinin alınıp satıldı ı piyasadır. ngiltere’de tezgah-üstü piyasa’da lisanslı aracılar piyasa
yapmaktadırlar. Aracılar lisanslarını Ticaret ve Sanayi Bakanlı ı’ndan alırlar.
ngiltere’de ilk tezgah-üstü piyasa i lemlerini ba latan Granville Co (eski adı MJH Nightingale
and Co) dı ında tezgah-üstü piyasa’da i lem yapan di er lisanslı aracılar borsalarda kote
olmayan hisse senetlerinde devamlı bir piyasa yaratarak kendi portföylerine alım yaparlar. LSE
(Londra Stock Exchange)’de bulunan “Jobber” adı verilen aracılar gibi bir komisyoncuya gerek
kalmaksızın yatırımcılardan direkt olarak emir alırlar. ABD’nde oldu u gibi alım ve satım
arasındaki fiyat farkı dı ında ayrıca komisyon almazlar.
9.1.3) Japonya
Di er ülkelerde oldu u gibi Japonya’da da tezgah-üstü i lemler borsalarda gerçekle en

i lemlerden daha az resmiyet ta ımakta ve genellikle alım satım yapan taraflar arasında
telefonda yapılan pazarlıklar yoluyla i lemler gerçekle tirilmektedir.
Tezgah-üstü piyasalar resmi borsaların getirdi i sıkı kota alma artlarını yerine getiremeyen
irketlerin hisse senetlerine bir piyasa yaratarak resmi borsaların i levini tamamlamaktadır.
Tezgah-üstü piyasada i lem gören hisse senetleri arasında JSDA tarafından belirlenen yarı
kayıtlı hisse senetleri ve kote olmayan hisse senetleri mevcuttur.
9.1.4) Almanya
Almanya’da sekiz adet borsa bulunmaktadır. Bunlardan Düseldorf ve Frankfurt borsalarında

toplam i lem hacminin dörtte üçü gerçekle mektedir. Almanya’da borsalara kote hisse
senetlerinin alım satımı sadece borsalarda yapılmamaktadır. Bankalar genelde mü terilerden
gelen emirleri borsa da gerçekle tirseler de mü terinin iste i üzerine borsa dı ında da
gerçekle tirebilirler. Bu borsa dı ı piyasa i lemler, bankerler, kredi kurulu ları ve özel mü teriler
arasında telefon aracılı ıyla gerçekle tirilmekte olup, i lem hacmi resmi piyasadan yüksektir.
9.1.5) Türkiye
Türkiye’de uygulamasını i lem sırası kapalı hisse senetleri üzerinde aracı kurulu lar vasıtasıyla
Borsa dı ında gerçekle tirilen i lemler ile bulmaktadır.
Hisse Senetleri dı ında a a ıda yer alan piyasalarda gerçekle tirilen i lemler de di er tezgah-
üstü piyasa i lemleridir.
9.2) Bankalararası YTL Piyasası
yapabildikleri gibi ikincil piyasa olarak da adlandırılan piyasada özel bir düzenlemeye tabi
olmadan kendi aralarında da yapabilmektedirler. Bankaların organize bir piyasa olan TCMB
Interbank Para Piyasası' nda i lem yapmak yerine piyasa dı ında kendi aralarında i lem
yapmaları daha çok TCMB' nin kendilerine tanıdıkları limitlerin yetersiz gelmesi ve TCMB
bünyesinde i lem yapmanın maliyetinin daha yüksek olmasıdır. TCMB bünyesinde yapılan her
i lem için teminat alınmasına ra men bankaların kendi aralarında fon alı veri inde herhangi bir
138
teminat istenmemektedir. lemlerin teminatsız yapılmasından dolayı bankalar i lem

bilgi toplanmadı ı için tahmin yapabilmek zordur. Ancak, günden güne farklılık göstermekle
birlikte TCMB Interbank Para Piyasası i lem hacmine yakın miktarda i lem yapıldı ı tahmin
edilmektedir. lemler telefonla pazarlık usuluyle yapılabildi i gibi bilgi da ıtım firmalarının
dialing imkanlarından faydalanırak da yapılabilmektedir. Piyasa bilgileri bilgi da ıtım
firmalarından Reuters' in YTLDEPO sayfasından izlenebilmektedir. Bu piyasada i lem oranları
piyasadaki likidite ve bankaların nakit akı ına göre belirlenmekte olup piyasadaki likiditenin
artması ve bankaların nakit ihtiyaçlarının azalması borç verme oranlarını dü ürmekte likiditenin
azalması ve bankaların borç ihtiyacının artması oranları arttırmaktadır.
9.3) Bankalararası Repo Piyasası
gibi kendi aralarında özel bir düzenlemeye tabi olmadan yapabilmektedirler. Aracı kurulu lar
pazarlık yada bilgi da ıtım firmalarının dialing imkanlarından faydalanırak yapılmaktadır.
9.4) Bankalararası Tahvil Piyasası
olmadan yapabilmektedirler. Aracı kurulu lar, tahvil do rudan alım ve do rudan satım
i lemlerini daha çok IMKB bünyesindek Kesin Alım-Satım Pazarı' nda yapmalarına ra men
faydalanırak yapılmaktadır. Piyasada oranlar daha çok i lemlerin büyük bölümünün
edilmektedir.
9.5) Bankalararası Döviz Piyasası
Bankalar, yetkili müesseler, özel finans kurumları TCMB bünyesindeki döviz-efektif piyasasında
i lemlerini yapabildikleri gib ikincil piyasa olarak adlandırılan ve özel bir düzenlemeye tabi
olmayan piyasada kendi aralarında yapabilmektedirler. Döviz piyasasında gerçekle en
i lemlerin büyük bir ço unlu u ikincil piyasada bankaların kendi aralarında gerçekle mektedir.
Bankalar yalnızca "line"ı olan bankalarla ve "line" limitleri dahilinde i lemlerini yapmakta,
i lemlerden dolayı herhangi bir teminat alınmamakta ve fiyatlar ilan edilen kotasyonlar
üzerinden yada pazarlık usuluyle telefon veya bilgi da ıtım firmalarının dialing imkanlarından
faydalanmak yoluyla gerçekle mektedir. Bankalar kotasyonlarını bilgi da ıtım firmalarının
139
ekranlarına (Reuters sayfa kodu: YTL1=) girerek ilan etmekte girilen bu kotasyonlar 1,000,000
Amerikan doları için ba layıcı nitelik ta ımaktadır. TCMB, döviz kurlarının kendi beklentisinden
önemli ölçüde sapması halinde kendi piyasasında müdahele etti i gibi ikincil piyasayıda
telefonla arayarak müdahelesini yapabilmektedir.
9.6) Serbest Döviz Piyasası
Serbest efektif piyasası olarak ta adlandırabilece imiz bu piyasada i lemler bankalar ve yetkili
müesselerce gerçekle mekte fiyatlar efektif talep ve arzına göre de i mektedir. Bu piyasada
i lem hacmi toplam döviz i lem hacminin %10' u kadar oldu u tahmin edilmektedir. Bu piyasada
fiyatlar yerel piyasalarda ya anan olaylardan oldukça fazla etkilenmektedir. Örne in, vergi
ödeme günleri, hazine ihale ödemesinin yapılaca ı günler, piyasalarda likiditenin sıkı ık oldu u
günlerde efektif döviz fiyatı dü mekte, piyasalarda likiditenin yüksek, ihale itfasının yapıldı ı ve
borsanın dü tü ü günlerde efektif fiyatları yükselmektedir.
9.7) Serbest Altın Piyasası
Altın almak veya satmak isteyenler bu i lemlerini stanbul Altın Borsası veya serbest altın
piyasasında yapabilmektedirler. Istanbul Altın Borsası' nda en az i lem yapma büyüklü ü
oldu undan bu miktarın altında kalan küçük montanlı i lemler serbest altın piyasasında
gerçekle mektedir. Serbest Altın Piyasası herhangi bir düzenlemeye tabi de ildir ve i lemler
pazarlık metoduyla gerçekle mektedir. Elde kesin istatistiki bilgiler olmamasına ra men toplam
altın ticaretinin 1/3'
ünün serbest altın piyasasında gerçekle ti i tahmin edilmektedir. Serbest
altın piyasasında i lemler efektif kar ılı ı Istanbul Altın Borsası' nda i lemler döviz kar ılı ı
yapıldı ından efektif kur döviz kurundan dü ük kaldı ında altının fiyatı Yeni Türk Lirası
kar ılı ında daha ucuz olaca ından altın serbest altın piyasasında i lemler artı
göstermektedir. Altın fiyatları yurt dı ındaki altın piyasalarında altının dolar kar ısındaki fiyatı
ve yurt içinde doların Yeni Türk Lirası kar ılı ındaki de erine ba lı olarak de i mektedir. lem
miktarı mevsimsel etkilerle de i mekte turizmin çok oldu u aylarda artmakta di er aylarda
azalmaktadır.
10) ULUSLARARASI MENKUL KIYMET LEM KURALLARI
Uluslararası Menkul Kıymet lem Kuralları ülkelerin mevzuatlarına göre farklılıklar göstermekte
olup, konuya a a ıda yer alan ba lıklar içinde yer verilmi tir.
11) YURTDI I PAZARLARDA H SSE SENED HRACI VE DEPO

SERT F KALARI
Depo Sertifikaları Piyasası (Piyasa), stanbul Menkul Kıymetler Borsası Uluslararası Pazar
bünyesinde 25 Temmuz 1997 tarihinde faaliyete geçmi tir. Piyasa’da Türkiye dı ında yerle ik
ihraçcıların hisse senetlerini temsilen çıkarılan depo sertifikaları i lem görmektedir.
Piyasa’nın kurulmasındaki amaç, uluslararası sermayenin Borsa’ya yönelmesini te vik etmek

ve yatırımcıların uluslararası kapsamda arzedilen sermaye piyasası araçları üzerinde
yapacakları i lemler için effaf ve güvenilir bir ortam yaratmaktır.
hraçcılar açısından likidite artı ı ve uluslararası ortak sahibi olabilme, yatırımcılar açısından
operasyonel riske girmeden di er ülkelere yatırım yapabilme, aracı kurulu lar açısından hizmet
140
çe itlili i ve uluslararası portföy olu turabilme olanakları ile Borsa açısından pazar ve araç
zenginli i yaratabilme imkanı sunan depo sertifikaları, tüm piyasa katılımcılarına alternatif bir
yatırım fırsatı sunmaktadır.
Dünya piyasalarının depo sertifikası programlarıyla ilk tanı ması 1927’de, Türk ihraçcıların
uluslararası sermayeye eri imi ise ilk olarak 1990 yılında olmu tur.
11.1) Tanımlar
Konuda geçen bazı kavramların tanımları a a ıda verilmektedir.
Amerikan/Global Depo Edilmi Hisseler (Depositary Shares- DS)

Saklamaya alınmı hisse senetlerinden herbiri belli sayıda hisseyi ve bu hisselerin ta ıdı ı
hakları temsil eden menkul kıymettir.
Amerikan/Global Depo Sertifikası (Depositary Receipts- DR)

Saklamaya alınmı hisse senetlerini temsil eden ADS ve GDS’ler kar ılı ı çıkarılan
sertifikalardır.
Depo Anla ması (Depositary Agreement)

Depo sertifikası programının olu turulmasına dayanak te kil eden ve depo sertifikasının ta ıdı ı
artların, maliklerin haklarının, ihraçcı ve depocu bankanın yükümlülüklerinin düzenlendi i,
genellikle ihraçcı ve depocu banka tarafından imzalanan anla madır.
Depocu Banka (Depositary)

Depo anla masının hazırlanmasından, depo sertifikalarının basılmasından, transfer acentası ve
mukayyit olarak temettü ödemelerinin yapılmasından, vekaleten yürütülmesi gereken i ler ve
hissedarlara kar ı depo anla ması çerçevesinde yükümlü oldu u bütün hizmetleri yerine
getirmekten sorumlu kurulu tur.
Regulation S
ABD Sermaye Piyasası Kurulu (Securities and Exchange Commission- SEC) tarafından 1933
Menkul Kıymetler Kanunu (Securities Act 1933- the Securities Act) çerçevesinde kayda
alınmamı menkul kıymetlerin Amerika dı ında yapılacak halka arz ve satı i lemleri ile ilgili
düzenlemedir.
Rule 144A
SEC tarafından kayda alınmamı menkul kıymetlerin Amerika Birle ik Devletleri’nde “NKY-
nitelikli kurumsal yatırımcı /QIBs- qualified institutional buyers” ’a satı veya arzına izin veren
düzenlemedir.
11.2) Depo Sertifikası
Depo sertifikası (Depositary Receipts-DR), ba ka bir tüzel ki ilik tarafından çıkarılan menkul
kıymetlerin malikli ini temsil eden bir sertifika eklinde depocu bir banka tarafından çıkarılır.
lgili mevzuat çerçevesinde temsil etti i menkul kıymetlerin ta ıdı ı temettü, oy hakkı ve di er
ortaklık haklarını ta ımaktadır.
141
Depo sertifikası, ihraçcıların uluslararası sermaye piyasalarına eri mesine, di er ülkelere

yatırım yapmak isteyen yatırımcıların kolay i lem yapmasına imkan veren bir sermaye piyasası
aracıdır. Depo sertifikaları ilk olarak, ngiliz hisse senetlerine deniz-a ırı yatırım kısıtlamaları
getiren ngiliz kanunlarına tepki olarak ngiliz hisse senetlerinin Amerikan yatırımcılarına
satı ına yönelik olarak 1927 yılında Guaranty Trust tarafından çıkarılmı tır. Ancak, 1929
sermaye piyasaları krizinin etkisi sonucu SEC’in çıkarttı ı sermaye piyasası kanunlarının
getirdi i sıkı düzenlemeler ve II.Dünya Sava ı sonrası ülkelerin dı a kapalı ekonomi
politikalarını uygulamaya koymaları bunu takip eden yıllar boyunca bu piyasaların pek fazla
geli mesine imkan vermemi tir. 1980’lerden sonra uluslararası portföy yatırımlarının hızla
büyümesi depo sertifikalarına olan ilgiyi de artırmı tır. lk Türk ADS ise 1990 yılında Net
Holding’in hisse senetlerini temsilen çıkarılmı tır.
Depo sertifikaları hedef piyasaya göre farklı isimler almaktadır. ABD piyasasına yönelik
programlar ADR (American Depositary Receipts), Avrupa piyasasına yönelik programlar EDR
(European DR), birden fazla piyasaya yönelik ise GDR (Global DR) isimlerini almaktadır.
Her bir depo sertifikası, belli bir sayıdaki depo edilmi hisse senedini temsil etmektedir. Finans
terminolojisinde “Depositary Receipts” ve “Depositary Shares” genellikle aynı anlamda
kullanılmaktadır.
11.2.1) Depo Sertifikası Programlarının Olu turulması
11.2.1.1) Depo Sertifikası hracı
Depo sertifikası ihracı,
aracı kurulu lar,

hukuk firmaları,
ba ımsız denetçiler,
roadshow danı manları,
halkla ili kiler ve yatırım danı manları vb.
kurulu ların katılımını gerektiren bir süreçtir.
142
D epo Sertifika sı Ç ıka rtılm ası Süre ci

Kon so rsiy um
Lideri DS’ler uluslararası
takas sisteminde,
ko nsorsiyum lideri
Ulusla rarası Tak as hesabına g eç ilir.
DS’ler (clearin g) Sistem i
DS ihracı
Dep ocu
B lo kaj
(dep ositary) bildirim
S ak lam acı
(cu sto di an )
Hisse sene tleri
Yab anc ı irket Hisse sene di teslim
Hisse senetleri depocu banka tarafından belirlenen bir yerel saklama kurulu unda (local
custodian) depocu banka adına saklanır. Saklamaya alınan hisse senetleri kar ılı ında depocu
banka tarafından çıkartılan depo sertifikalarının birincil piyasası, satı a aracılık eden kurulu lar
tarafından uluslararası piyasalarda sonuçlandırılır.
11.2.1.2) Bilgi ve Belge Hazırlama Süreci
“Due Dilligence” adı verilen bilgi ve belge hazırlama süreci, genellikle ihraçcı irket, menkul
kıymetlerin satı ına aracılık eden kurulu (lar) ve tarafların hukuk danı manları tarafından
yürütülür. irket faaliyetlerine, kamuya duyurulacak bilgilerin irketin gerçek durumunu eksiksiz
olarak yansıtıp yansıtmadı ına ve yasal belgelerin hazırlanmasına yönelik bir inceleme
sürecidir. Bu sürecin sonunda bir hraç zahnamesi (Prospektüs) hazırlanır.
hraç izahnamesinde ihraçcı irkete ili kin bilgilerin do ru olarak ve yeterli ölçüde yer alıp
almadı ı kontrol edilir. Di er yandan mali danı manlar da irketlerin mali yapısına ili kin
bilgilerini, sözle melerini vb. inceleyerek mali tablolarının do rulu unu ve yeterlili ini tespit
ederler. Due dilligence süreci sonunda hazırlanan prospektüs, konsorsiyum üyeleri tarafından
pazarlama faaliyetleri kapsamında yatırımcıların bilgilendirilmesi amacıyla kullanılır.
Konsorsiyum üyeleri tarafından yapılan pazarlama çalı maları ve buna ba lı olarak fiyatın
belirlendi i a ama ise talep toplama (book building) sürecidir. hracın tamamlandı ı tarih, talep
toplama sonunda satı fiyatının belirlendi i ve satı ın yapıldı ı tarihtir. Kapanı la (closing)
birlikte, depo sertifikasının birincil piyasası tamamlanır.
11.2.1.3) Depocu Banka
Depocu banka, depo anla ması çerçevesinde hisse senetleri kar ılı ı depo sertifikalarının
basımından, ortaklık haklarının kullandırılmasından (temettü vb. ödemelerin depo sertifikasının
çıkartıldı ı para birimine- genellikle ABD dolarına çevrilerek yatırımcılara kullandırılması, genel
kurul vb. bilgilerin duyurulması, vekaleten oy kullanılması gibi) sorumludur.
143
Depocu bankanın ba lıca üç görevi vardır.
Depoculuk görevini, hisse senetlerinin teslim edilmesini takiben depo sertifikası ihraç ederek
ve depo sertifikalarının iptal edilmesi halinde senetleri ilgili piyasaya iade ederek yerine getirir.
Ayrıca, vekaleten oy kullanır, sertifika sahiplerinin sorularını cevaplandırır ve yerel saklama
kurulu u vasıtasıyla iç piyasada hisse senetlerini kendi hesabında saklamaya aldırır.
Depo sertifikaların hesaplar arasında transferinin gerçekle tirilmesinde Transfer Acentası ve

temettü vb. ödemelerin yapılaca ı depo sertifikası maliklerinin belirlenmesine yönelik olarak
sertifika sahiplerinin kayıtlarının tutulmasında mukayyitlik görevini yerine getirir.
Depo Sertifikası Programı yöneticisi olarak ise irket yönetimine ili kin faaliyetleri (corporate
governance) takip eder, depo anla masında yer alan yükümlülükleri yerine getirir ve irket ile
depo sertifikası hissedarlarına danı manlık hizmeti verir. Depo sertifikası programını geli tirmek
amacıyla irket çalı anlarını e itir, depo sertifikası programlarını geli tirici raporlar hazırlar.
Depocu kurulu lar yüklenici de ildirler, depo sertifikalarının ticaretini yapamazlar.
Depocu kurulu , ba arılı bir uluslararası program için depo anla masını ve kayıt formlarını
hazırlar. ABD’de menkul kıymetlerin takasını gerçekle tiren ve saklama hizmeti veren
Depositary Trust Company (DTC), borsalar, uluslararası saklama kurulu ları (Euroclear, Cedel
Bank) ve yardımcı transfer acentaları ile ili kileri düzenler.
hraç ve iptal dönemi arasında depocu kurulu temettü ödemeleri, vekaleten oy kullanma gibi
yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır.
Depocu banka, hissedarlara hizmet vermek (hisse senedi transferi gibi) ve ihraçcı ile ortak
çalı mak zorundadır.
Bütün depocu bankalar, bankacılık hizmeti veren bir kurum olarak birçok denetleme ve
düzenlemeye muhatap olabilmektedirler.
ADS programlarında ba lıca yükümlülük Securities Exchange Commission’a (SEC) kar ı olup
depocu kurulu ve transfer acentası olarak SEC kayıt düzenlemelerine uygunluk sa lamak,
hazırladıkları sözle melerde ilgili mevzuata (New York Eyaleti Kanunları vb.) uymak
zorundadırlar.
11.2.1.4) Depo Anla ması
Depo anla ması ihraçcı irketin ve depocu kurulu un sorumluluklarını, depo sertifikası
maliklerinin hak ve görevlerini yazılı olarak belirler ve depo sertifikası maliklerine depo
sertifikası programını tanıtır.
Depo anla ması depo sertifikalarının olu turulmasına dayanak te kil eden anla madır.
Hedeflenen piyasaya göre tabi oldu u mevzuat farklılık arz etmekte olup, genellikle ABD
piyasaları için New York, Avrupa piyasaları için ngiliz ya da di er AB mevzuatı çerçevesinde
resmi i lemler gerçekle tirilmektedir.
144
ABD dı ındaki depo sertifikası ihracında ihraççı irket, depocu kurulu ve depo sertifikalarına
dayanak te kil eden payların lehdarları arasında “Regulation S Depo Anla ması”
imzalanmaktadır.
hraçcı kurulu , depocu kurulu u seçti inde bu kurulu ABD’de ADS ihracında veya di er
ülkelerdeki GDS ihracında tek yetkili acenta olur. Depo Anla ması SEC kayıt i lemleri için
gerekli bir dökümandır.
Depo anla maları zamanla birbirine oldukça benzer bir yapıya kavu mu lardır. Depo
anla malarındaki de i iklikler daha ziyade yerel menkul kıymet düzenlemelerindeki farklılıklara
veya yerel sermaye piyasalarındaki vekaleten oy kullanma, menkul kıymet sahipli i, çifte
vergilendirme anla maları vs. de i ikliklere dayanmaktadır.
Sponsorlu depo sertifikaları için New York kanunlarına göre yapılan “depo anla ması”
Depocu banka
Depo sertifikalarının temsil etti i hisselerin ihraçcısı ( irket)
Depo sertifikalarının malikleri
arasında yapılır. Anla ma yapıldı ı a amada depo sertifikaları henüz satılmamı olmasından
dolayı ortada herhangi bir depo sertifikası maliki olmamasına ra men, New York Kanunlarına
göre anla mayı imzalamayan depo sertifikalarının malikleri de üçüncü ki i lehdarlar olarak depo
anla masından kaynaklanan haklarını kullanabilmektedir.
Sponsorlu depo sertifikaları için ngiliz kanunlarına göre yapılan “depo anla ması”
Depocu banka
Depo sertifikalarının temsil etti i hisselerin ihraçcısı ( irket)
arasında yapılır. Depo sertifikası sahipleri ngiliz Kanunları çerçevesinde depo anla masına
taraf de ildir. Depo sertifikası maliklerine genel kurul vb. irkete ait bilgilerinin gönderilmesi ve
di er ortaklık haklarının garanti altına alınması amacıyla ihraçcıdan bir taahhütname (deed poll)
alınmakta, böylece depo sertifikalarının maliklerinin do rudan ihraçcıya ba vurma imkanı
sa lanmaktadır.
11.2.1.5) Yerel Saklama Kurulu u
Depo sertifikaları ihraç edilirken, temsil etti i ve depo edilecek hisse senetlerinin ihraçcısı olan
irketin yerle ik oldu u piyasada faaliyet gösteren bir veya daha fazla yerel saklamacı
kurulu tan saklama hizmeti almaya ihtiyaç duyulmaktadır. Uluslararası ubeleri olan bazı
depocu kurulu lar bu konuda kendi ubelerinin yerel saklama hizmetine ba vurmakla birlikte
di er depocu kurulu lar genel olarak o piyasada önde gelen yerel bankalara ba vurmakta ve
yerel saklama kurulu u olarak bu hizmetlerde deneyim kazanmı olanlar ile çalı mayı tercih
etmektedirler.
Saklama kurulu unun sorumlulukları özet olarak:
- Depo sertifikalarının temsil etti i hisse senetlerinin alınması, saklanması ve teslim edilmesi,
145
hraçcının irket yönetimine ili kin (corporate governance) kararları, temettü vb. ödeme bilgileri
ve kayıt günleri konusunda depocu kurulu un bilgilendirilmesi,
- Depocu kurulu un verdi i talimat çerçevesinde genel kurul toplantısında depo edilen hisse
senetleri için oy kullanılması,
i ve i lemlerinden olu maktadır.
Yerel saklama kurulu u olarak yerel bankaların seçilmesinde ba lıca kriterler:
- Yerel bankanın uzmanlık, tecrübe ve o piyasada köklü bir geçmi i olması,
- Yerel irketler, aracı kurumlar ve düzenleyici mercilerle yakın ve iyi ili kiler içerisinde olmaları,
- Aracı kurumların kendi yerel bankalarını tercih etmeleri,
- Yerel saklama kurulu unun yetersizlik olması halinde ba ka bir kurulu la kolaylıkla
de i tirilmesi.
- Yerel saklama kurulu ları belirlenirken, mü terilerden ve düzenleyici makamlardan alınan

tavsiyeler gözönüne alınmakta, hizmetleri en çok tanınan yerel saklama kurulu u belirlendikten
sonra üst düzey görevlileri ve personel ile mülakatlar yapılmakta, kredi analizleri, sermaye
yeterlili i ve di er bazı kriterler de incelenmektedir.
11.3) Depo Sertifikası Programlarının Avantajları
Uluslararası yatırımcılar risklerini da ıtırken getirilerini yükseltmek amacıyla portföylerini hem

co rafi hem de sektör bazında yaymak isterler. Depo sertifikası programları, yatırımcılara
yabancı hisse senedine yatırım yapmak için bir araç sunmakta, yabancı hisse senetleri
üzerinde alım-satımı ve takası basite indirgemekte, Amerikan ve Avrupa piyasalarında
kullanılan prensiplerle aynı prensiplere dayalı olarak alınıp-satılmasına ve takasına imkan
vermektedir. Depo sertifikaları, yabancı piyasalardan do rudan hisse senedi alımına kıyasla
daha dü ük i lem ve takas maliyetine sahiptirler. Birçok Amerikan banka ve emeklilik fonları iç
mevzuatları gere i yabancı hisse senetlerine yatırım yapamamaktadırlar. ADS’ler Amerikan
menkul kıymetleri olarak kabul edildi inden bu yolun açılmasına yardımcı olmaktadır. lgili hisse
senetlerine ili kin temettü ödemeleri, depocu bankalar tarafından, çıkartılan depo sertifikasının
para birimine (ABD doları, Euro vb.) çevirilerek yatırımcılara yapılmaktadır. Bu özelli i
sayesinde uluslararası yatırımcıların kar ıla abilece i döviz i lemlerinde ya anabilecek
sorunlar asgariye indirilmi olmaktadır.
hraçcılar açısından uluslararası piyasalara eri imde kulanılmakta olan enstrümanlardan birisi
depo sertifikası programlarıdır. hraçcıya yönelik ba lıca avantajlar olarak, yatırımcı tabanının
çe itlendirilmesi, uluslararası piyasalara eri imin sa lanması ve ilgili menkul kıymetin
likiditesinde artı sayılabilmektedir.
Bu programlar, irket ele geçirilmesi ve benzeri i lemlerde yardımcı bir araç olabilmektedir.
Di er yandan, önemli bir uluslararası yatırımcı kitlesi tarafından tanınmı lık sa lamaktadır.
146
Bazı depo sertifikası programları vasıtasıyla ihraçcı sermaye artırımına gidebilmekte ve yerel
piyasa dı ındaki piyasalardan da fon temin edebilmektedir.
11.4) Depo Sertifikası Türleri
11.4.1) Amerikan Depo Sertifikası
Yabancı ihraççılar ABD’de yapacakları menkul kıymet ihraçlarında ABD içerisindeki ihraççılara
uygulanan menkul kıymet düzenlemelerine ve kanunlara tabi olurlar. Bu kanunlar ihraçları
düzenleyen 1933 Securities Act, menkul kıymet alım satımı ve raporlamasını düzenleyen ise
1934 Securities Exchange Act olup bunlar haricinde eyalet kanunları (Blue Sky Laws) da
bulunmaktadır.
ABD’de halka arz yapılmak istendi i takdirde, yapılacak ihraçların SEC tarafından kaydı
gerekmekte olup, halka arz haricindeki bazı satı lar istisna kapsamında
gerçekle tirilebilmektedir.
Amerika’da depo sertifikası programları “sponsorsuz” ve “sponsorlu” olmak üzere 2 ana sınıfa
ayrılır. Hisse senedinin ihraçcısı irketin programa dahil oldu u programlara sponsorlu,
ihraçcının dahil olmadan olu turulan programlara sponsorsuz program denilmektedir.
11.4.1.1) Sponsorsuz ADS Programları
Sponsorsuz ADS programları bir veya birkaç yatırım bankası tarafından, tek taraflı olarak, hisse
senedi ihraçcısı irketin programa i tiraki olmaksızın, o irketin hisse senetlerini temsilen
çıkartılmaktadır. Hisse senedi ihraçcısı irket ile bir anla maya gerek olmamakla birlikte,
genelde irketin ihraca herhangi bir itirazı olmadı ına dair “muvafakat anla ması - a letter of no
objection” yapılmaktadır.
Aynı hisse senedini temsilen ihraçcı irket tarafından bir sponsorlu depo sertifikası programı
ba latılması halinde, daha önce arz edilen tüm di er sponsorsuz ADS’ler sponsorlu ADS
ihracını yapan bankanın ADS’lerine dönü türülürler.
Depocu, yabancı irket hisse senetlerini saklamaya alarak, kar ılı ında depo sertifikası
çıkararak sponsorsuz programı ba lattı ında, ço unlukla di er kurulu lar da bunu takip
etmektedir. Böyle bir program mevcutken, ba ka sponsorsuz depo sertifikası programı
ba latılırsa bu programlara “dublication” yani kopyalama denilmektedir. Piyasanın düzenini
bozmadı ı sürece sponsorsuz depo sertifikası programının kopyalanmasında SEC bir sakınca
görmemektedir. Bütün kurulu ların çıkarttı ı depo sertifikaları birbirilerine denk kabul edilmekte,
takasları da buna göre yapılmaktadır.
SEC tarafından kayda alınmayan veya Rule 12g3-2(b) 1’ye göre bir muafiyet sa lanmayan
Sponsorsuz depo sertifikalarının Amerikan yatırımcılarına arz edilmeleri yasaktır.
1 12g3-2(b) Kuralı, menkul kıymetleri ABD borsalarında veya NASDAQ’da kote edilmemi ve ABD’de halka arz
yapmamı olan yabancı irketleri genel SEC kayıt artlarından muaf kılar. irketin bu muhafiyetinin devam
ettirebilmesi için kamuya duyurdu u, hissedarlarına gönderdi i veya kendi ülkesindeki düzenleyici kurulu lara
bildirdi i her türlü bilgi ve beyanı SEC’ye de bildirmesi gerekmektedir. SEC bu bilgileri incelememekte ve yalnızca
kamunun aydınlatılması kapsamında merkezinde bunları halkın incelemesine sunmaktadır.
147
11.4.1.2) Sponsorlu ADS Programları
Sponsorlu program, depocu banka, ihraçcı ve muhtemel depo sertifikası malikleri arasında
yapılan anla maya göre yürütülmektedir. ADS’lerin temsil etti i hisse senetlerinin ihraçcısı da
ADS programında taraftır. Ayrıca, depo sertifikası sahibi, depo anla ması yapılırken henüz
ortada olmamasına ra men, yapılmı olan anla maya taraf kabul edilmekte ve anla manın
getirmi oldu u imkanlardan yararlanmaya hak kazanmaktadır.
ABD’de gerçekle tirilebilecek belli ba lı 3 de i ik sponsorlu ADS programı mevcuttur.
Level I
Level I programı Amerikan ve Amerika dı ındaki sermaye piyasalarına eri mek için en kolay
yollardan birisidir ancak, sermaye artırımı yapılarak halka arz yoluyla fon temini mümkün
de ildir. ABD dı ında yerle ik ihraçcılar, önemli bir masraf yapmadan ve SEC’ye tabi olmadan
yatırımcı tabanını geni letmek için bu programı tercih ederler.
Level I depo sertifikaları “pink sheets” adı verilen tezgahüstü piyasalarda (National Quotation
Bureau’s Pink Sheets), NASD elektronik bülten sisteminde (NASD OTC Bulletin Board) ve hatta
bazı uluslararası borsalarda i lem görebilir.
irketin Amerikan muhasebe standartlarına uygun kayıtlar tutması veya SEC’nin kamuyu tam
aydınlatma kurallarına uygun davranması gerekmemektedir.
AMAÇ: irket menkul kıymetlerinin ABD’de alım-satımını te vik etmek, irketin ABD’deki
tanınma seviyesini ve yatırımcı profilini yükseltmek.
BELGELEND RME: ADS’nin ko ulları, ADS sahiplerinin hakları ile irketin ve depocu bankanın
yükümlülükleri irket ve depocu tarafından imzalanan depo anla ması yapılır.
SEC’ye BA VURU: irket ve depocu beraber bir adet “Form F-6” doldurarak SEC’ye
ba vururlar. Çok kısa olan bu forma depo anla ması ilave edilir. Menkul kıymetler ilgili mevzuat
çerçevesinde SEC tarafından kaydedilir ve kamuyu aydınlatma yükümlülüklerine tabi olur ya da
genellikle tercih edildi i üzere, SEC’den kamuyu aydınlatma hususunda “Rule 12g3-2(b)”
uyarınca muafiyet alırlar.
Level II
Program, ABD dı ında yerle ik irketlerin hisse senetlerinin halka arz yapılmaksızın yatırımcı
profilini ve likiditesini artırmasına yöneliktir. Menkul kıymetlerini bir Amerikan borsasına kote
ettirmek isteyen irketler Level II programını kullanmaktadır. Kote olacakları ABD borsalarının
kotasyon kriterlerini de ta ımaları gereklidir. Bu tip depo sertifikaları aynı zamanda Amerika dı ı
bir borsaya da kote ettirilebilir.
Bu program çerçevesinde çıkartılan depo sertifikalarının SEC’ye kayıt ettirilmesi ve düzenli

raporlama yapılarak ABD muhasebe standartlarına (US GAAP) uyulması zorunludur.
Daha yüksek düzeydeki programlar daha fazla raporlama ve kayıt gerektirmekte buna kar ılık
da yatırımcılar için daha effaf ve cazip olmaktadır.
148
AMAÇ: irket menkul kıymetlerine ABD’de aktif ve etkin bir piyasa sa lamak.
BELGELEND RME: irket ve depocu banka depo anla ması yapar. Ayrıca, irket uygun
borsaya kote edilir ve SEC’ye ba vuru belgeleri hazırlanır.
SEC’ye BA VURU: irket ve depocu beraber “Form F-6” doldurarak SEC’ye ba vururlar. Kote
edilen menkul kıymetin SEC’de kaydını yapmak üzere, irket bir adet Form 20-F doldurur. Bu
tarihten itibaren irket menkul kıymetleri Form 20-F’lerini SEC’ye iletmekten sorumlu olmakla
beraber, kote oldu u borsanın periodik bilgilendirme artlarını da yerine getirmek zorundadır.
Form 20-F oldukça detaylı bir dokümandır.
Level III
Menkul kıymetlerini bir Amerikan borsasına kote ettirmenin yanısıra halka arz yoluyla ek
sermaye elde etmek isteyen ihraçcılar Level III programını kullanmaktadır.
Menkul kıymetler, kote olacakları ABD borsalarının kotasyon kriterlerini de ta ımaları gereklidir.
Bu menkul kıymetler aynı zamanda Amerika dı ında bir borsaya da kote ettirilebilirler.
Level III Programı gerçekle tirmek için de, Level II ile aynı artları sa lamak gerekmektedir.
SEC’ye kayıt yaptırmak, düzenli raporlama yapmak ve ABD muhasebe standartlarına uymak
zorundadır.
Arzdan sonrada da Level II ile aynı raporlama yükümlülüklerine tabidirler.
AMAÇ: ABD’de sermaye artırımına giderek fon temin etmekdir.
BELGELEND RME: irket ve depocu banka depo anla ması yapar. Ayrıca, irket uygun
borsaya kote edilir ve SEC ba vurusunu hazırlanır.
SEC’ye BA VURU: irket ve depocu beraber bir adet “Form F-6” doldururlar. irket ayrıca
temsil edilen menkul de erleri oldukça detaylı olan Form F-1 ile SEC’ye kayıt için ba vurulur.
Menkul kıymetler kote edilmi ise, daha kısa bir form ile kayıt yapılır. Bu tarihten itibaren irket
her yıl Form 20-F’lerini SEC’ye iletmekle mesul olmakla beraber kote edildi i borsanın periodik
bilgilendirme artlarını da yerine getirmek zorundadır.
Tahsisli Satı
Bu programda nitelikli kurumsal yatırımcı (NKY)2 adı verilen belli bir yatırımcı kitlesine satı
yapılmaktadır.
lemler genellikle tezgah-üstü piyasalarda (OTC), SEAQ International/Londra ve

PORTAL/NASDAQ’da gerçekle tirilmektedir.
AMAÇ: Yüksek bir halka arz maliyeti üstlenmeden ABD’den sermaye temin etmek.
2 Qualified Institutional Buyer-QIB

149
BELGELEND RME: ABD’de alım satımı kısıtlayan depo anla ması yapılır.
SEC’ye BA VURU: Bir ba vuru gerekmemekte ancak, halka arz edilmeksizin satı ı
gerçekle tirilen menkul kıymetlerin ilgili düzenleme (Rule 144A) kapsamında satı ı
dü ünülüyorsa, menkul kıymet ve ihraçcısına Rule 12g3-2(b) uyarınca muafiyet sa lanabilir.
RADR- 144 A ADR
Level III programına alternatif olarak ihraçcıların nitelikli kurumsal yatırımcılara tahsisli satı
yoluyla ABD sermaye piyasalarına eri imi sa lamaktadır. Nitelikli kurumsal yatırımcı kriteri
kurum için 100 milyon ABD$ portföy yatırımı olması, kayıtlı broker-dealer için 10 milyon ABD$
portföy yatırımı olmasıdır. SEC, QIB’de aranan artları esneterek daha fazla ki i/kurumun QIB
kapsamına dahil etme yetkisine sahiptir.
SEC tarafından kayda alınmamı menkul kıymetlerin Amerika Birle ik Devletleri’nde “nitelikli
kurumsal yatırımcı”ya satı ına izin veren düzenlemeler the Securities Act düzenlemeleri altında
yer alan “Rule 144A”da düzenlenmi tir.
144A ADR programları SEC’ye kayıt ve raporlama yükümlülü ünden de muaftırlar.
1990 yılında SEC, 144A kuralını çıkartarak kayda alınmamı menkul kıymetleri NKY’lerin kendi
aralarında alıp-satmalarını kolayla tırmı , bunu takiben tahsisli satı piyasası büyük sıçrama
göstermi tir.
Rule 144A düzenlemeleri çerçevesinde olu turulan depo sertifikası programlarının nitelikli
kurumsal yatırımcılar dı ındaki ABD vatanda larına satı ı yasaktır (Restricted ADR- RADR).
11.4.1.3) ADS Programlarının Sa ladı ı Avantajlar
ADS’ler, ABD’de herhangi bir Amerikan sermaye piyasası aracı gibi alınıp-satılırlar; yatırımcılar
yabancı ülkelerdeki alım-satım i lemlerini ö renmek ve alım-satım sorunları ile u ra mak
zorunda kalmazlar. ADS’ler, ABD Doları cinsinden i lem görürler ve temsil edilen hisse
senetlerinin temettüleri de ABD$’na çevrilerek ödenir.
ADS’ler ABD yatırımcısını her yabancı menkul kıymet için ayrı ayrı saklama hizmeti almak
külfetinden kurtarır.
Yabancı irketler, ADS programı ba latmayı ABD sermaye piyasasına ilk adım olarak
görmektedirler. ADS programı irketin ABD’deki profilini yükseltip, ileride ABD de yapılacak
menkul kıymet arzlarını kolayla tırmaktadır.
150
Depo Sertifikası Türlerine Göre Özellikler Tablosu
Yatırımcı ABD’de Sermaye Kamuyu

Program Kitlesi Kotasyon Artırımı Aydınlatma
Sponsorsuz SEC’ye kayıt yoksa ABD OTC Yapılamaz Yok
vatanda ı alamaz
Level-I ABD vatanda ı alabilir. OTC Yapılamaz Yok
(SEC’ye kayıt var)
Level II ABD vatanda ı alabilir. Evet Yapılamaz Var
Level III ABD vatanda ı alabilir. Evet Yapılabilir Var
Rule 144A ABD vatanda ı alamaz, nitelikli Hayır Yapılabilir Yok
kurumsal yatırımcı (NKY) alabilir.
(SEC’ye kayıt yok)
Regulation ABD vatanda ı alamaz, nitelikli Hayır Yapılabilir Yok
S kurumsal yatırımcı (NKY) alabilir.
(SEC’ye kayıt yok)
11.4.2) Avrupa ve Global Depo Sertifikaları
ADS piyasalarının geli mesini takiben çe itli ülkelerdeki ihraçcıların yalnızca Amerikalı
yatırımcılara de il, di er piyasalara da ula ma iste i ile GDS (Global Depositary Receipts)
piyasaları geli tirilmi tir. AB’nin tek para sistemine geçi i sürecinde ABD doları cinsinden ihraç
edilen GDS’lere alternatif olarak sadece Avrupa piyasalarına yönelik olarak Euro cinsinden
ihraç edilen Avrupa Depo Sertifikaları (EDR- European Depositary Receipts) son yıllarda hızla
geli en bir piyasa olarak kar ımıza çıkmaktadır.
Bu programlar,
- Euro piyasalara eri imi sa lamakta,

- GDS/EDS programlarının ço u ADS programları ile birlikte çıkartıldı ı için, her iki piyasadaki
yatırımcılara eri ebilmekte,
- ABD doları veya Euro cinsinden ihraç edilmekte.
GDS ihracında ilk olarak arzın hazırlanmasını koordine edecek olan hisse senetleri ve mali
konularda danı manlık verecek bir yüklenici seçilir. Pazarlama stratejisini de yüklenici belirler.
hraçcı, yüklenici, mali danı man ve hukuk danı manları ile birlikte detaylı bir prospektüs
hazırlar. Yüklenici ve ihraççı GDS’leri pazarlamak için tanıtıma çıkarlar.
GDS ihracında prospektüsün ve benzeri dökümanın hazırlanması önem ta ımaktadır.

Prospektüs potansiyel yatırımcıyı bilgilendirmek amacıyla gerekli bütün bilgileri içerecek ve
i lem görece i piyasalardaki prospektüs içerik artlarını da yerine getirecek ekilde
hazırlanmaktadır. Prospektüs ihraççı hakkında kanuni, ekonomik durum, ihraçcının faaliyet
alanı ile ilgili detaylı bilgiyi içermektedir.
Yüklenici de potansiyel yatırımcılara menkul kıymeti tanıtmak amacıyla bir sunum hazırlar ve
ihraçcı ile satı a aracılık eden kurulu lar önde gelen finans merkezlerinde tanıtım toplantıları
(road-show) düzenlerler.
151
Pazarlama çabaları ba arılı olursa, senetleri temsil eden GDS’ler uluslararası yatırımcılara
satılır. hraçcı, depocu kurulu a senetleri teslim eder, bunun kar ılı ında depocu kurulu
yatırımcılara GDS’leri ihraç eder. Bu süreç kontrat düzenlemeleri ve birçok ülkede sermaye
piyasası kanununa uygunlu u gerektirmektedir. Kontrat düzenlemelerinden biri yüklenici ve
ihraççı arasında imzalanan yüklenim sözle mesi olup yüklenici GDS’leri satın alıp depocu
kurulu vasıtasıyla yatırımcılara yeniden sataca ını taahhüt eder.
GDS, ABD ve Avrupa piyasalarına genellikle tek bir de i tirilebilir menkul kıymetle eri im
imkanı vermektedir. GDS’ler ihraççının yerel piyasasında uluslararası piyasalarda ve ABD
piyasalarında tahsisli satı ya da halka arz yöntemiyle satılmaktadır.
Amerikan mevzuatı çerçevesinde kayda alınmamı menkul kıymetlerin Amerika dı ında

yapılacak halka arz ve satı i lemleri, Securities Act 1933 düzenlemeleri altında yer alan
“Regulation S”de düzenlenmi olup, bu düzenlemeye tabi depo sertifikalarına “Regulation S
GDS” denmektedir. Regulation S, satı anında alıcının ABD dı ında ve i lemlerin ABD
dı ındaki piyasalarda gerçekle tirilmesi artını içermekte olup, ABD vatanda larının bu menkul
kıymetleri alıp satmalarına kısıtlama getirmektedir. Regulation S depo sertifikası programı ya
uluslararası satı ın ABD dı ındaki parçası veya ba lıba ına bir satı i lemi olarak
gerçekle tirilebilir. Birincil piyasanın tamamlanmasından 40 gün sonra irket ve depocu kurulu
aynı tip hisse senetleri için Level 1 ADS sürecini ba latabilir.
11.5) MKB Uluslararası Pazar Depo Sertifikaları Piyasası
11.5.1) Ba vuru
lem görme ba vurusu, ihraçcının MKB üyeleri arasından temsilci olarak belirledi i bir aracı
kurulu tarafından gerçekle tirilir.
11.5.1.1) Temsilci Kurulu ve Temsilcilik Sözle mesi
Temsilcilik ili kisinin tesis edilmesi için, ihraçcı ile aracı kurulu arasında bir “Temsilcilik
Sözle mesi” düzenlenmesi arttır.
Depo sertifikalarının maliklerince satılacak olması durumunda sözle me bu ki i ile aracı kurulu
arasında düzenlenir, ihraçcının da sözle meyi imzalaması esastır.
Temsilcilik sözle mesi süresiz olarak hazırlanır. Ancak, sonradan sözle menin devamını
engelleyen hususların ortaya çıkması veya sözle menin feshinin istenmesi halinde taraflarca 1
hafta içinde Borsa’ya bilgi verilir. Bu durumda Yönetim Kurulu, ihraçcıdan yeni bir sözle me
imzalamasını isteyebilir. Aracı kurulu un, imzalamı oldu u temsilcilik sözle mesi nedeniyle
do an tüm yükümlülükleri yeni bir sözle me imzalanıncaya kadar devam eder.
11.5.2) lem Görme Esasları
11.5.2.1) lem Sistemi
Depo sertifikalarının i lem görece i i lem sistemi, sürekli müzayede sistemi içinde piyasa
yapıcılık mantı ı içinde kurulmu tur. Her irketin bir piyasa yapıcısı vardır. Aynı piyasa yapıcı
152
birden fazla sermaye piyasası aracında piyasa yapıcılık yapabilmektedir. Sözkonusu i lem
sisteminin seçilmesindeki amaç, piyasa yapıcının görevli oldu u sermaye piyasası aracında
sürekli olarak çift taraflı kotasyon vererek fiyat süreklili ini ve stabilizasyonunu sa lamak, do ru
ve etkin çalı an likiditesi yüksek bir piyasa olu turmaktır. Piyasa, tamamen elektronik ortamda
çalı makta ve i lemler bilgisayarlar aracılı ı ile gerçekle tirilmektedir.
11.5.2.2)Seans Saatleri
Depo Sertifikaları Piyasası'

nda seans her i günü saat 13:00 ile 16:30 arasında yapılmaktadır.
11.5.2.3)Emir Türleri
Normal emirler bir lot ve katları halinde verilir. Bir defada verilebilecek emir miktarı Yönetim
Kurulu’nun belirleyece i limiti a amaz. Bir lottan az emir içeren lot altı emirler menkul kıymet
sayısı belirtilerek verilir. Sistem "limit", "kalanı iptal et", "özel" ve "tarihli" emirler gibi farklı türde
emirlerin kullanılmasına izin verir. Emirlerin geçerlilik süresini MKB Yönetim Kurulu belirler.
Üyeler tarihli emirlerini günlük emire dönü türebilirler. Piyasa yapıcılar seans süresince
istedikleri zaman kotasyonlarını de i tirebilirler. Ancak, de i tirilen kotasyonlar zaman önceli i
kuralına göre yeniden sıralanırlar. Özel emirler MKB Yönetim Kurulu' nca her bir menkul kıymet
için belirlenen limiti a an emirlerdir ve kısmi olarak i lem göremezler.
11.5.2.4)Fiyat Limitleri
Seans sırasında çok fiyat-sürekli müzayede sistemi içinde piyasa yapıcılık yöntemine göre
olu an fiyatlar için limit yoktur. MKB Yönetim Kurulu gerekti i durumlarda alt ve üst fiyat limiti
konulmasına karar verebilir.
11.5.2.5)Piyasa Yapıcı Kotasyonu
Piyasa yapıcı üye, alı fiyatı, alı miktarı, satı fiyatı ve satı miktarından olu an kotasyonlarını,
kendisine piyasa yapıcı üye olarak tahsis edilen terminalden, seansın ba lamasını takiben 3
dakika içinde sisteme girmek zorundadır. Sisteme belirtilen süre içinde kotasyon giri i
yapılmadı ı takdirde, en son verilen kotasyon fiyatları ile minimum kotasyon miktarları sistem
tarafından otomatik olarak üretilmektedir.
Piyasa yapıcının alı ve satı kotasyon miktarları için vermek zorunda oldu u minimum miktar
100 lot olarak, maksimum miktar ise 500 lot olarak belirlenmi tir.
Piyasa yapıcı tarafından verilen kotasyon alı veya satı miktarı sıfıra indi i takdirde piyasa
yapıcı 3 dakika içinde sisteme yeni kotasyon girmek zorundadır. 3 dakika içinde, di er Piyasa
üyelerinin emirleri sisteme kabul edilerek, kotasyon aralı ı içinde kalmak ko ulu ile emirler
arasında e le me sa lanıyorsa i lemler gerçekle ecek böylece seans kesintiye u ramamı
olacaktır.
Belirtilen süre içinde kotasyon yenilemesi yapılmadı ı takdirde, en son verilen kotasyon fiyatları
ile minimum kotasyon miktarları sistem tarafından otomatik olarak atanır. Ancak, piyasa yapıcı
üye, Borsa Yönetimi tarafından kabul edilebilecek bir gerekçe ile kotasyon veremeyece ini
bildirdi i takdirde, Borsa Yönetimi’nin kararı ile i lemlere çok fiyat-sürekli müzayede sisteminde
piyasa yapıcısız olarak devam edilebilir veya i lemler geçici olarak durdurulabilir.
153
Piyasa yapıcının görevli oldu u depo sertifikasında ilan etmekle yükümlü oldu u alı ve satı
fiyatları arasındaki farka spread veya yayılma aralı ı denmektedir. Bütün i lemler bu aralık
içerisinde gerçekle ir. Her fiyat aralı ı için en üst yayılma aralı ı limiti Yönetim Kurulu
tarafından belirlenmektedir.
Piyasa yapıcı ilan etti i kotasyonları Piyasa kuralları çerçevesinde (fiyat adımları, spread limiti,
min. ve max. kotasyon miktarları vb.) istedi i ekilde de i tirmekte serbesttir. Kotasyonun di er
emirlere göre herhangi bir ekilde önceli i yoktur ve fiyat ve zaman önceli i kurallarına göre
de i iklikten sonra sistemdeki sırasını alır.
Piyasa yapıcı üyeler tarafından verilen kotasyonlar, kotasyonun verildi i seans için geçerlidir.
Piyasa yapıcılar likidite ve fiyat istikrarını sa lamakla görevli oldukları herbir depo sertifikası için
pozisyon tutabilirler. Piyasa yapıcıların minimum pozisyon tutma zorunlulu u yoktur. Ancak,
piyasa yapıcıların alabilecekleri uzun ve kısa pozisyon miktarı, dola ımda bulunan depo
sertifikasının toplam adedinin %5’inden daha büyük olamaz.
11.5.2.6)Takas ve Saklama
Piyasa’da i lem gören depo sertifikalarının menkul kıymet ve nakit takas i lemleri MKB Takas
ve Saklama Bankası A. . (Takasbank) tarafından yapılır. Ancak, piyasada i lem görecek
menkul kıymetlerin yurtdı ında bulunması ve i lemlerin döviz cinsinden yapılması nedeniyle,
Takasbank sözkonusu i lemleri muhabir bankaları (nakit için Citibank, kıymet için Euroclear)
aracılı ı ile sonuçlandırır.
Depo edilen menkul kıymetlere ba lı kar payı, bedelli ve bedelsiz pay alma gibi tüm maddi
hakların kullanılarak sahiplerine iletilmesi ihraççı kurulu un temsilcisi olan bir aracı kurulu
tarafından yerine getirilmekte ancak, Takasbank bu i lemlerde aracılık fonksiyonunu
üstlenmektedir.
11.5.3) Pazar’a Kabul Ücret Tarifesi
Sermaye piyasası araçları Pazar’da i lem gören ihraçcılar, Borsa Yönetim Kurulu' nca belirlenen
oranda kota alma ve kotta kalma ile kot dı ı kayıt ve kayıtta kalma ücretini pe in olarak öderler.
Ücret tarifesi, Borsa Yönetim Kurulu kararı ile belirlenmektedir.
12) YABANCI SERMAYE P YASASI ARAÇLARININ SATI I
1567 sayılı “Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun”un verdi i yetkiye dayanılarak
32 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararının 15’inci
maddesi menkul kıymetlerle ilgilidir. Bu maddeye göre;
a) Menkul kıymetlerin ve di er sermaye piyasası araçlarının yurda giri i ve çıkı ı

serbesttir.
b) Türkiye’de yerle ik ki ilerce menkul kıymet ve di er sermaye piyasası araçlarının yurt
dı ında ihraç, arz ve satı ı serbesttir.
154
c) Dı arıda yerle ik ki ilerin, Türkiye’de menkul kıymet ve di er sermaye piyasası

araçlarını ihraç etmeleri ve bunların halka arz ve satı ı sermaye piyasası mevzuatı
hükümleri çerçevesinde yapılır.
d) i) Dı arıda yerle ik ki ilerin, (yurt dı ındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dahil)
her türlü menkul kıymetler ile di er sermaye araçlarını sermaye piyasası mevzuatına göre
yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile satın almaları, satmaları, bu kıymetler
ve araçlara ait gelirler ile bunların satı bedellerini bankalar ve özel finans kurumları
aracılı ıyla transfer ettirmeleri,
ii) Türkiye’de yerle ik ki ilerin; bankalar, özel finans kurumları ve sermaye piyasası
mevzuatına göre yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dı ındaki mali
piyasalarda i lem gören menkul kıymetleri satın almaları, satmaları ve bu kıymetlerin
alı bedellerini bankalar ve özel finans kurumları aracılı ı ile yurt dı ına transfer
ettirmeleri serbesttir.
e) Bankalar ve aracı kurumlar, bu i lemlerle ilgili olarak üçer aylık dönemler halinde
Müste arlı a bilgi verirler.
Ülkemizde depo sertifikaları için ayrı bir düzenleme yapılmamı olup, Kurul’un Seri:III No:20
sayılı Yabancı Sermaye Piyasası Araçlarının Kurul Kaydına Alınmasına ve Satı ına li kin
Esaslar Tebli i içinde düzenlenmi tir.
Tebli de a a ıda belirtilen i lemlere konu olan yabancı sermaye piyasası araçlarının ve depo
sertifikalarının Kurul’a kaydettirilmesi zorunlu kılınmı tır:
a) Yeni çıkarılan yabancı sermaye piyasası araçlarının halka arzı,

b) Yabancı sermaye piyasası araçlarının, maliklerince halka arzı,
c) Depo sertifikalarının halka arzı,
d) Yabancı sermaye piyasası araçlarının ve depo sertifikalarının tahsisli satı ı.
Yabancı hisse senetlerinin Türkiye’de halka arz yoluyla satı ının, depo sertifikaları vasıtasıyla
yapılması arttır.
Yukarıdaki halka arz i lemleri aracı kurulu lar vasıtasıyla yapılır. hraçcılar veya söz konusu
menkul kıymetlerin malikleri aracı kurulu larla tebli deki asgari ko ulları ta ıyan bir sözle me
yapmak zorundadır.
Yabancı sermaye piyasası araçları; çıkarıldıkları ülke borsalarında alım satım konusu olan ve
Kurul’ca niteli i belirlenen menkul kıymetler ile hak ve alacakları temsil eden di er ka ıtlardır.
(Hisse senetleri, tahviller, yatırım fonu katılma belgeleri v.b.)
Depo sertifikası; Takasbank veya Sermaye Piyasası Kurulu’nca uygun görülen saklama
kurulu larında depo edilen yabancı menkul kıymetleri temsilen çıkarılan ve bu menkul
kıymetlerin verdi i hakları aynen sa layan, bunlara özde , hamiline yazılı, nominal de eri
temsil etti i yabancı menkul kıymetin para birimi cinsinden ifade edilen sermaye piyasası
aracıdır.
Depo sertifikalarının temsil etti i yabancı menkul kıymetler, Kurul’a yapılacak kayda alınma
ba vurusu öncesinde saklama kurulu unda aracı kurulu adına depo edilir. Saklama
kurulu undan alınacak belge Takasbank’a teslim edilir ve Kurul’ca kayda alınmayı müteakip
depo sertifikaları Takasbank tarafından aracı kurulu adına çıkarılır.
155
12.1) Depo Sertifikalarının Çıkarılması
Depo sertifikaları, Kurul’a yapılacak kayda alınma ba vurusu çerçevesinde saklama

kurulu unda aracı kurulu adına depo edilir. Saklama kurulu undan alınacak belge
Takasbank’a teslim edilir ve Kurul’ca kayda alınmayı müteakip depo sertifikaları aracı kurulu
adına çıkarılır.
Yabancı sermaye piyasası araçlarının metninde veya ekinde Türkiye’de bu araçlarla aynı
nitelikteki sermaye piyasası araçlarına ili kin Kurul düzenlemelerinde yer alan asgari bilgilerin
bulunması, yabancı sermaye piyasası araçlarının, noterce onaylı Türkçe metinlerinin satı
sırasında tasarruf sahiplerine verilmesi ve türkçe metinlerin ba ında büyük harflerle “SERMAYE
P YASASI ARACI DE LD R. SATILAMAZ.” ibaresinin yer alması zorunludur.
12.2) Yabancı Sermaye Piyasası Araçlarına li kin Ödemeler
Yabancı sermaye piyasası araçlarının ve bunları temsilen çıkarılan depo sertifikalarının,

anapara, faiz, kar payı ödemeleri, sermaye piyasası aracının para birimi cinsinden ve bu
ödemelere ili kin giderlerin dü ülmesi suretiyle yapılır. Aracı kurulu yabancı sermaye piyasası
aracına ili kin anapara, faiz, kar payı ile ilgili ödemeleri, kar ılıklarını tahsil etti i günü izleyen ilk
i günü hak sahiplerine da ıtmaya ba lamak zorundadır.
12.3) Sermaye Artırımından Do an Haklar
Yeni pay alma, bedelsiz hisse senedi ve temettü kar ılı ında hisse senedi alma gibi ortaklı ın
sermaye arttırımından do an haklar; aracı kurulu tarafından irketin sermaye artırımı nedeni
ile çıkarmı oldu u hisse senetleri depo edilerek, Türkiye’de bunları temsilen yeni depo
sertifikası ihraç edilmesi suretiyle kullandırılır.
Aracı kurulu , ortaklı ın yapaca ı sermaye artırımlarını, ortaklara duyuruldu u tarihte depo
sertifikası sahiplerine de duyurmak zorundadır.
Depo sertifikası sahipleri; ilan tarihinden itibaren 3 i günü içerisinde, aracı kurulu a hakların
yurtdı ında satılarak bedellerinin ödenmesi için ba vurabilirler.
Aracı kurulu , depo sertifikalarının kayda alınması için gerekli belgelerle Kurul’a ba vurur. Depo
sertifikası sahiplerinin yeni depo sertifikası alma hakları vardır. Bu haklarını sirkülerde belirtilen
satı süresi içerisinde kullanabilirler. Kullanılmak istenmeyen haklara mahsus kuponlar satı
süresi içinde devredilebilir. Aracı kurulu , yeni pay alma hakkını kullanma süresi içinde
satılamayan depo sertifikalarını halka arzedebilir.
12.4) Genel Kurul Toplantıları, Oy Hakkının Kullanılması ve Kamuyu Aydınlatma
Aracı kurulu ortaklık genel kurulunun toplanaca ı tarih ve gündemini, toplantıya katılmak
isteyen depo sertifikası sahiplerinin yapması gereken i lemleri, yabancı ülkede duyurunun
yapıldı ı tarihte Türkiye çapında yayım yapan en az iki gazetede ilan ettirir ve bu ilanın
yeraldı ı gazeteleri Kurul’a gönderir.
156
Genel kurul toplantılarında oy kullanımı için aracı kurulu , temsilcilik sözle mesi ve Kurul’un
vekaleten oy kullanılmasına ili kin düzenlemelerinde belirlenen hükümler çerçevesinde
vekaletname toplar. Yabancı hisse senetlerinin sa ladı ı oy hakkının vekil tayini yoluyla
kullanılmayan kısmı için, aracı kurulu , depo sertifikası sahiplerinin yararlarını gözeterek oy
hakkını kullanır.
hraççılar, Türkiye’de yerle ik ortaklıkların tabi oldu u kamuyu aydınlatmaya ili kin tüm
yükümlülükleri yerine getirmek zorundadırlar.
hraçcının bulundu u ülkedeki mevzuata göre hazırlanmı mali tablo ve raporlar ile bunların
uluslararası muhasebe standartlarına göre hazırlanmı ekillerinin, ba ımsız denetim ve
derecelendirme raporlarının, hazırlanmalarını izleyen bir hafta içinde Kurul’a ve Borsa’ya
gönderilmesi ve bu tabloların Kurul düzenlemeleri çerçevesinde ilan edilmesi gereklidir.
13) ULUSLARARASI F NANSAL P YASALAR (EURO – P YASALAR)
Uluslararası i lemler ve/veya faaliyetler de i ik piyasalarda yapılabilir. Ulusal piyasa, yabancı

ülke piyasaları ve uluslarüstü piyasalar bunların en önemlileridir. Ulusal piyasalarla yabancı
ülke piyasaları arasında belirgin farklılıkların bulunmadı ı kabul edilerek, ele alınacak piyasa
sayısı ikiye indirilebilir. Buna ilaveten, ilgi alanımız ikincisi oldu undan üzerinde durulacak
piyasa euro-piyasalarla sınırlandırılabilir.
Ulusal piyasalarda oldu u gibi uluslararası finansal piyasalar da iki alt piyasadan olu maktadır:
Fonları do rudan ve aracılık yoluyla de erlendiren piyasalar. Eurocurrency piyasaları birinci
tipteki piyasanın, eurobond piyasaları ise ikinci tipteki piyasaların özelliklerine sahiptir.
Uluslararası bankalar genel olarak iki piyasanın iki sektöründe faaliyette bulunabilir. Gerek
eurocurrency piyasalar gerek eurobond piyasalar uluslararası veya dı i lemler yoluyla ulusal
piyasalarla çok yakın ba lantılara sahiptir. Bu tip bir ili ki finansal piyasaları uluslararası özellik
kazanmı , geli mi ülke ekonomileri için geçerlidir.
Eurocurrency piyasaları, eurocurrency mevduat ve/veya kredileriyle i lem yapan finansal

aracılık rolünü üstlenen eurobankalar tarafından olu turulmu piyasalardır. Eurocurrency
(europara) kendi ülkesi dı ında bulunan paraları tanımlamak için kullanılmaktadır. Eurocurrency
piyasalar kısa dönemli fon akımlarıyla ilgili oldu undan, uluslararası para piyasası
görünümündedir. Fakat bu piyasalar, uluslararası para piyasasının sadece bir yönüdür. Çünkü
uluslararası para piyasasının iki alt sektörü vardır. Onshore ve offshore (eurocurrency) sektör.
ki sektör arasındaki farklılık u ekilde açıklanabilir. Bir ABD Hazine Bonosu New York’ta alım-
satıma konu olmaktaysa, bir onshore piyasa söz konusudur. Londra, Zürih veya Singapur’daki
bir bankada bulunan dolar mevduatlarıyla yapılan i lemler durumunda ise offshore piyasa
sözkonusudur.
Eurobond piyasaları ise, kendi ülkeleri dı ında bulunan tahvillerin alınıp satıldı ı piyasalardır.
Bu yönüyle eurobond piyasası, uzun vadeli fonların sa landı ı uluslararası sermaye piyasası
görünümündedir. Bu piyasa da iki sektörden olu maktadır. Örne in, Wolkswagen firması
tarafından çıkartılmı EU ile belirlenmi bir tahvil Frankfurt’ta alınıp satılmaktaysa bu piyasa
onshore’dur. Aynı tahvil örne in, Londra Panama ve Bahama’da i lem görmekteyse bu
durumda da offshore piyasa söz konusudur.
157
13.1) Eurocurrency Piyasaları
Eurocurrency (Euro-para) piyasalarının öncüsü 1950’lerin sonunda olu an eurodollar

piyasasıdır. “Eurodollar” ABD dı ında (özellikle Avrupa’da) bulunan dolarları ifade etmektedir.
Avrupa dı ındaki dolarlar ise genellikle bulundu u bölgeye göre adlandırılmaktadır.
“Asiandollar”, “Riodollar” ve “Petrodollar” gibi. Ba langıçta, sadece Avrupa’daki dolarlar için
kullanılan bu terim daha sonraları ABD dı ındaki tüm dolarları kapsayacak ekilde
geni letilmi tir. ABD dı ındaki dolarların önemli bir kısmı hala Avrupa’da ya da Avrupa’daki
bankaların kontrolü altında bulundu undan, eurodollar terimi hatalı bir tanımlama
sayılmamaktadır. Bununla beraber, kavramsal bir kar ılı a neden olmamak için “Euro” ön eki ile
“Xene” ön ekini ayrı ayrı kullanmak yararlı olabilir.
Eurocurrency, yasal para statüsüne sahip oldu u ülke dı ında elde tutulan ve kullanılan
paradır.
Bu tip bir paranın özelli i doların özelli i dikkate alınarak açıklanabilir:
1. Eurodollar ABD dı ındaki dolarları ifade etmesine ra men eurodollar ile ABD dolarının
döviz kurları farklı de ildir.
2. Eurodollar döviz piyasasından ABD doları satın almakla olu turulabilir. Fakat eurodollar
piyasası döviz piyasası de ildir.
3. ABD’deki ulusal mevduatlara ve eurodollar mevduatlarına uygulanan faiz oranları
farklıdır. Bu dolarlar birbirlerinin çok yakın ikameleri durumundadır.
4. Eurodollarlar ABD’nin do rudan kontrolü dı ındadır ve
5. Uluslararası bankacılık a ı yoluyla, eurodollar ABD bankacılık sisteminde kalabilir.
13.1.1) Piyasanın Yapısı ve leyi i
Bu piyasa fonların en avantajlı yerlere transferini sa layan, düzenlemelerden uzak bir piyasadır.
Son derece geni bir co rafi alana sahip bu piyasa, uluslararası kredi, mevduat, arbitraj ve
spekülasyon gibi konularda ulusal para ve sermaye piyasalarıyla, döviz piyasalarıyla, hatta altın
piyasasıyla rekabet etme gücüne sahiptir. Bu nedenle piyasa, farklı bir yapıya sahiptir.
Eurodollar piyasası bankalararası bir piyasadır. Bu piyasada bankalar yanında finansman

irketleri ve döviz ticaretiyle u ra anlar, uzmanla mı di er kurumlar faaliyette bulunmaktadır.
Fonları kredi olarak sunanlar; ticari bankalar, merkez bankaları, uluslararası finansal kurumlar,
finansal olmayan kurumlar ve bireysel yatırımcılardır. Bunları kullananlar ise, ticari bankalar,
kıymetli evrak komisyoncuları veya satıcıları, resmi kurumlar, ulusal ve uluslararası firmalar,
ithalatçılar ve ihracatçılardır. Eurocurrency piyasalarının en belirgin özelli i, son derece geni
anlamda ele alınabilecek etkinli idir. Bu, hem istenilen anda istenilen miktarda fon
sa lanabilmesinden hem de L BOR (Londra bankalararası piyasa faiz oranı) kullanılarak
marjinal fiyatlama tekni inden do maktadır. Ürün farklıla tırması ve haberle me imkanı
sa laması, piyasaların etkinli ini arttırmaktadır.
Bankaların eurocurrency piyasalarındaki rolünü anlayabilmek, bu piyasadaki faiz oranlarının

yapısını anlamaya ba lıdır. Ulusal piyasalarda merkez bankalarının ve di er düzenlemelerin
etkisi dolayısıyla, her iki piyasadaki faiz oranları arasında önemli bir farklılık ortaya çıkmaktadır.
Serbest piyasalarda geçerli olan, arz ve talebin fiyat üzerindeki etkileri bu piyasada da
sözkonusudur. ki faiz oranı arasındaki farklılık, dı sal baskıların türüne ve boyutuna ba lıdır.
158
Öte yandan, döviz piyasaları ile eurocurrency piyasaları arasında yakın bir ili ki vardır. Di er bir
ifadeyle, europiyasadaki faiz oranı farklılı ı, döviz piyasalarındaki “Swap” oranına e ittir.
Mevduat ve kredilerin vadeleri genellikle bir hafta ile üç ay arasında de i mektedir. Bu

piyasalarda, de i ik para birimlerine göre belirlenmi mevduat sertifikaları çıkarılabilmektedir.
Piyasalara makro açıdan bakıldı ında, bazılarının farklı yapıda oldu u gözden kaçmayacaktır.
Piyasaların bir kısmı mevduat toplama, bir kısmı kredi verme, bir kısmı da aracılık i lemlerinin
daha yo un oldu u piyasalardır.
Eurocurrency piyasalarının para yaratma mekanizmasında, uluslararası faaliyet gösteren

bankalar önemli bir role sahiptir. Eurocurrency iki ekilde yaratılabilir: Bir ülkenin parası bir
ba ka ülkedeki bankaya mevduat olarak yatırılabilir. Ya da, mevduatlar farklı ülkelerdeki
eurobankalara transfer edilebilir. Dolayısıyla, bir banka mevduatının eurocurrency olabilmesi
için iki art gereklidir: lki, eurocurrency’yi kabul edecek tarafın banka olması gerekir. Bu
nedenle, eurocurrency bir bankacılık olayıdır. kincisi, mevduatı kabul eden bankanın, ilgili
paranın kullanıldı ı ülke dı ında bulunması gerekir.
Eurodollar mevduatı yaratmanın klasik yolu, ABD’deki bir bankadan, örne in Londra’daki bir
bankaya fon transfer etmektedir. Bu durumda, mevduat sahipli i Londra’ya transfer edilmi
olmaktadır. Bankaların uluslararası düzeydeki ili kileri dikkate alındı ında, ABD’deki toplam
mevduat miktarında de i me olmayacak, fakat paranın i lemler dola ım hızı artacaktır.
Eurodollar mevduatları vadeli mevduat oldu undan, para arzı M1’e göre belirlenmekteyse
ngiltere’de de para arzı artamayacak ya da çok küçük miktarda de i ecektir. Görüldü ü gibi,
eurodollar yaratma süreci, özde ulusal bankaların mevduat yaratma sürecine benzemektedir.
Bununla beraber, eurodollar yaratmanın ba ka yollarının bulundu u unutulmamalıdır. Örne in,
yabancı banka ubeleri bizzat aktif rol oynayarak eurodollar elde edebilir.
Bu a amadan sonra, ngiliz bankası kredilerini arttırabilmek için ihtiyaç duydu u parasal tabana
kavu mu olmaktadır. Sa lanan krediler, bir ba ka bankaya mevduat olarak yatırılırsa benzer
kredi yaratma sürecini ikinci banka gerçekle tirecektir. Bankacılık sisteminde rezervler, kar ılık
oranı düzeyine dü ene kadar kredilendirme süreci devam edecektir. Bu sürecin ne kadar kredi
yarataca ı veya eurodollar mevduat çarpanının de eri, büyük ölçüde kar ılık oranına ve
sistemden sızıntılara (ya da paranın geri dönü oranına) ba lıdır. Fakat, Avrupa bankaları
kredilendirme yoluyla eurodollar yaratama ından çarpan nisbeten dü ük olabilir. Hiç bir
sızıntının olmadı ı ve kar ılık oranının sıfır oldu u durumda, çarpan do al olarak sonsuz
de erini alacaktır.
Bu piyasalarda yapılan i lemler iki genel kategoride toplanabilir: Toptan (wholesale) ve

perakende (retail) bankacılık i lemleri. lki, banka olmayan büyük firmalarla ticari bankalar
arasındaki plasmanlarla ilgilidir ve piyasada uygulanan faiz oranlarını belirleyecek güçtedir. Bu
nedenle rekabetçi unsurları daha fazla içermektedir. kincisi ise, daha küçük firmalar ve
geli mekte olan ülkelerle bankalar arasındaki plasmanlarla ilgilidir.
Eurocurrency piyasalar, bankalara i lemlerini farklıla tırma ve daha esnek bir ekilde faaliyette
bulunma imkanı sa lamaktadır. Bankalar, bankalararası piyasayı kullanarak mevduat tabanını
geni letebilmektedir. Böyle bir fırsat, bankaların mü terilerine uygun artlarda kredi sunmasını
kolayla tırmaktadır. Bu nedenle, bankaların bu piyasalarda yabancı para cinsinden belirlenmi
mevduat ve kredilerle ilgilenmelerinin iki nedeni oldu u kabul edilebilir: (a) Spread ve arbitraj
imkanı sa layan para piyasası i lemlerinden faydalanmak ve (b) mü terileri olan firmalara
159
hizmet etmek. Sonuç olarak, ölçek ekonomilerinden faydalanan eurobankalar, karlarını

arttırabilmektedir.
Bu piyasaların en önemli fonksiyonları döviz hedging’i ulusal ve uluslararası finansal aracılık

konusunda ortaya çıkmaktadır.
13.1.2) Bankalararası Piyasa ve Euromerkezler
Bankalararası piyasa, eurocurrency’lerin bankalar arasında transferinde kanal vazifesi gören en

önemli mekanizmadır. Di er bir ifadeyle, uluslararası düzeydeki bankalararası piyasa,
aralarında hızlı ve etkin ödünç verme ve alma yoluyla bankalararasında ba lantı sa lamaktadır.
Banka içi i lemler bankalararası i lemlerden önemli ölçüde farklıdır. lk i lem türü, bir bankanın
de i ik bankacılık birimlerinden olu an örgütsel a ı içindeki ili kilerle ilgiliyken, ikincisinde
devreye mutlaka yabancı bir banka girmektedir. Bankalararası i lemler ya döviz alım-satımı ya
da mevduat kabul etme – kredi verme eklinde olmaktadır.
Bankalararası piyasada yapılan plasmanlar genellikle en az bir milyon dolar (veya e de er bir
ba ka para birimi) dir. Vadeler 12 saat ile altı ay arasında de i ti inden, piyasadaki i lemler
genellikle kısa vadelidir.
Ba langıçta sadece büyük uluslararası bankalar arasındaki i lemlerden olu an piyasa, kısa
sürede geni lemi tir. Ölçe in son derece büyük olmasından dolayı, mevduat ve kredi faiz oranı
son derece dü ük düzeyde olu maktadır. Buna ba lı olarakta, fonlarla ilgili vade-miktar ve
risk’in optimum düzeyi daha kolay bir ekilde belirlenebilmektedir. Bu nedenle, bankalararası
piyasa uluslararası para piyasasının fon da ılımını etkin ve esnek bir ekilde
gerçekle tirmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Bankalararası piyasanın en hassas yönü, içerdi i risklerdir. Bankaların özelliklerine ve

piyasadaki faaliyetlerine ba lı olarak ortaya çıkan banka riskine ilaveten, sistemden
kaynaklanan riskler de söz konusudur. Bankanın riski, kredi ve fon bulma riskinden ibarettir.
Bankalararası ba lantılardan dolayı, zincirleme bir reaksiyon etkisi tüm sistemi krize sokabilir.
Bu nedenle, bankalararası piyasada, kredibilitesine göre bankaların sınıflandırılmasını ifade
eden sıralama (tiering) olgusu geli tirilmi tir. Bu sınıflandırma, bankaların mevduatlara
verdikleri faiz oranları dikkate alınarak belirlenmektedir. Bununla beraber, bu sıralamanın nisbi
oldu u ve sık sık de i ti i unutulmamalıdır.
13.1.3) Euromerkezler
Bir dizi euromerkez bulunmasına ra men, en çok kullanılan bankalararası piyasa Londra ve
New York piyasalarıdır. Bankalararası piyasalardan borçlanırken ya da bu piyasalara fon
aktarırken kullanılan faiz oranlarının, Londra ve New York bankalararası piyasalarda geçerli
oranlara (L BOR veya N BOR) ba lı olması bu piyasaların önemini göstermektedir. Son
yıllarda, ABD’de uygulamaya konulan Uluslararası Bankacılık Kolaylıkları (IBFs), eurodollar
i lemlerinin Londra’dan ve di er merkezlerden New York’a yönelmesini te vik etmi tir.
Fonlar belli merkezlerdeki bankalararası piyasalarda oldu u kadar, de i ik merkezler ve

piyasalar arasında da i lem gördü ünden, bu merkezleri ana hatlarıyla da olsa ele almak
160
zorunludur. Bankalar açısından son derece önemli olan euromerkezlerin tanımı ve unsurları,
literatürde tam açıklı a kavu turulamamı tır.
Bununla beraber, bir euromerkezin temel özellikleri unlardır:
1. Bu merkezlerde tüm eurocurrency’lerle i lem yapılabilmektedir.

2. Ulusal finansal merkezlerdekine benzeyen vergiler, döviz kontrolleri, karı ılık oranları ve
bankacılık i lemlerine veya faaliyetlerine ili kin herhangi bir düzenleme sözkonusu
de ildir.
3. Tamamen olmasa bile, bu merkezler özellikle yabancı mü terilerle ba lantıların
kuruldu u yerlerdir. Bu özellikler dikkate alındı ında, euromerkezlerle offshore
bankacılık piyasalarının farklı olguları ifade etmedi i kabul edilebilir.
Co rafi yerle im yanında, haberle me a ı da bir piyasa olu turabildi inden, bu merkezler farklı
piyasaların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Çünkü, bu merkezlerde ulusal ve/veya yabancı
fon arzeden ve/veya talep eden ki iler kar ı kar ıya gelmektedir. Her iki tarafın da ulusal
özellikte olması durumunda ulusal piyasa, her iki tarafında da yabancı olması durumunda
offshore piyasa söz konusu olacaktır. Tarafların biri yabancı di eri ulusal özellik ta ımaktaysa
olu acak piyasa uluslararası bir piyasadır. Offshore merkezlerin en önemli özelli i, buradaki
i lemlerin dünya ticareti ve finansmanıyla ilgili olması ve ilgili merkezin ait oldu u ülkeyle ilgisi
olmamasıdır. Bu nedenle bu merkezler, finansal antrepo hizmeti görmektedir. Finansal
aracılı ın çok uygun artlarda yapıldı ı bu piyasalar, ya geli mi endüstriyel piyasalara ya da
ülkelere veya gelir fazlası olan ülkelere yakındır.
Euromerkezler son derece geli mi alt yapı hizmetlerine sahip oldu undan, bankaların
uluslararası i lemlerinde ölçek ekonomileri sa lamalarına neden olmaktadır. Bundan ba ka,
yerle imle ilgili ekonomiler de uluslararası i lemler açısından son derece önemlidir. Bu tip
ekonomiler, dinamik piyasaya sahip hızlı ekilde endüstrile en ve dolayısıyla yo un dı sal fona
ihtiyaç duyan ülkelerdeki ya da bunlara yakın euromerkezler yoluyla sa lanmaktadır.
Euromerkezler de i ik açılardan sınıflandırılabilir: Co rafi da ılım dikkate alınırsa be

euromerkezle kar ıla ılır: Londra, Zürih, Frankfurt, Lüksemburg, Paris, Amsterdam, Brüksel,
Milan gibi merkezlerden olu an Avrupa merkezleri; New York, Toronto, Chicago, Los Angeles
ve di erlerinden olu an ABD ve Kuzey Amerika Merkezleri; Singapur, Hong Kong ve Tokyo’dan
olu an Uzak Do u ve Asya merkezleri; Beyrut, Bahreyn ve Birle ik Arap Emirliklerinden olu an
Ortado u merkezleri ve Nassau-Bahama, Cayman Adaları ve Panama’dan olu an Karayip
merkezleri. üphesiz, bu merkezlerin yapıları, kurumları, fonksiyonları ve denetim ekilleri
birbirinden farklıdır. Örne in, Londra’nın özelli i, haberle me a ının etkinli inden, ılımlı devlet
kontrolü ve kısıtlamaları ile tecrübe birikiminden do maktadır. Öte yandan, Hong Kong ve
Singapur’un özelli i büyük ölçüde ba arılı ekonomilerine, politik istikararına, uygun alt yapı
imkanlarına ve etkin bir yan hizmet a ına ba lıdır.
Euromerkezler, fonların kaynak ve kullanımları dikkate alınarak da sınıflandırılabilir. Böyle bir

ayırımda, merkezler arasındaki rekabet ve fonksiyonel uzmanla ma ile yerle im ve
düzenlemelere ili kin çerçeve gözönünde bulundurulmaktadır. Temel merkezlerde tüm
eurobankacılık i lemleri (döviz ticaretinden satı garantisi sa lama-underwriting)
yapılabilmektedir. Ba lantı merkezlerinde ise uygun vergi ve düzenleme sistemleri önemli
olmaktadır. Fon sa lama merkezlerinde ise, bu bölgelerdeki yerel özel sektöre (tarım, endüstri,
in aat gibi) kısa ve uzun vadeli fon sa lanmaktadır. Temel fon kayna ı Londra’dır. Toplama
161
merkezleri, fazla tasarrufların (fon fazlalı ının) bulundu u yerlere kurulmakta ve bu fonlara
uluslarararası düzeyde yüksek karlı ve dü ük riskli plasman teklifleri sunulmaktadır.
Offshore merkezlerin sınıflandırılmasında gözönünde bulundurulması gereken bir kriter de,

ka ıt üzerindeki merkezleri ve fonksiyonel merkezleri belirleyen hususlardır. Uluslararası
parasal i lemlerin büyük ço unlu u ba ka merkezlerde yapılmasına ra men, kayıtları ilk
merkezlerde tutulmaktadır. Çünkü, bu sayede eurobankalar vergi ve benzeri uygulamalardan
sakınabilmektedir. Fonksiyonel merkezlerde ise, yerel uzmanlık ve hizmetlerle co rafi yerle im
ön plandadır. Bu merkezler daha geni alana yayılmı bir durumdadır.
13.2) Eurobond Piyasaları
13.2.1) Uluslararası Tahviller Ve Türkiye’nin Uluslararası Tahvil hraçları
13.2.1.1) Uluslararası Tahvil Piyasasının Geli imi
Son yıllarda uluslararası mali piyasalardan fon temin etme ve bu piyasalarda fon ödünç verme
i lemlerinde kullanılan enstrümanlar klasik banka sendikasyon kredilerinden tedavül kabiliyeti
olan menkul kıymetlere ve menkul kıymetle tirilmi kıymetlere do ru kaymı tır.
Global tahvil piyasasının sınıflandırılmasında kullanılan tek bir sistem mevcut de ildir. Herhangi
bir ülke açısından ele alındı ında bu piyasa iç piyasa ve dı piyasa olarak ikiye ayırabilir. Di er
yandan bu konuda çok çe itli kriter kullanılarak söz konusu ayrıma gidilebilir. Bu kriterlerin
ba lıcaları a a ıya çıkarılmı tır;
1. Tahvilin hangi para biriminden çıkarıldı ı,

2. Hangi ülkede ihraç edildi i,
3. Hangi ülkelerin borsalarında kote edildi i,
4. hraçcının hangi ülkeden oldu u,
5. Yatırımcıların hangi ülkeden oldu u,
6. hraca lider olarak aracılık eden kurulu un hangi ülkeden oldu u,
7. Belgelemenin (documentation) ne oldu u (Euro mu, Ulusal mı oldu u)
8. hracın hangi ülkenin kanunlarına tabi olarak yapıldı ı,
9. Faiz gelirlerinin ödenmesinde hangi ülkenin kanunlarının uygulanaca ı (stopaj vergisi).
• Ulusal piyasada (iç piyasa) ihraç edilen tahviller; Ulusal piyasayı iki alt bölüme
ayırabiliriz; yerli ve yabancı tahvil piyasası.
Yerli tahvil ihraçları (domestic bond); lgili ülkede ikamet eden bir ihraçcı tarafından ve o
ülke para birimi üzerinden yapılan ihraçlardır. hraca aracılık eden kurulu lar (bankalar) da
yerli kurulu lar olup, hedef yatırımcılar da o ülkede oturmakta olan ki i ve kurulu lardır.
Yabancı tahvil ihraçları (foreign bond); Yabancı bir ihraçcı tarafından ba ka bir ülkede, o
ülkenin para birimi cinsinden, ihraca aracılık eden konsorsiyumun da o ülke kurulu larından
oldu u ve o ülke piyasası ile sınırlı tahvil ihraçlarıdır. Örne in, bir Finlandiya irketinin
ngiltere’de ngiliz bankaları aracılı ı ile ngiliz sterlini cinsinden yaptı ı tahvil ihracına yurtdı ı
tahvil ihracı denmektedir.
162
Yabancı tahvil ihraçlarında ayrımın daha rahat yapılabilmesi için özel bir takım adlar
verilmektedir. Bunlar;
Amerika’da ihraç edilen yabancı tahviller : Yankee

Hollanda’da ihraç edilen yabancı tahviller : Rembrandt
Japonya’da ihraç edilen yabancı tahviller : Samurai
ngiltere’de ihraç edilen yabancı tahviller : Bulldog
spanya’da ihraç edilen yabancı tahviller : Matador
• Eurotahvil; uluslararası bir konsorsiyum ile (syndicate) birden fazla ülkede e anlı olarak
banka ve/veya yatırım bankaları tarafından gerçekle tirilen bir tahvil ihracıdır. hraca konu
tahvil her zaman “hamiline” yazılı oldu u için nihai yatırımcının tespiti mümkün
olamamaktadır. Eurotahviller stopaj vergisinden muaftırlar.
Söz konusu tahviller ya Londra Borsası’na ya da Lüksemburg Borsası’na kote edilirler

ancak, i lemlerin büyük ço unlu u OTC piyasalarda gerçekle tirilir.
Tahvilin bir borsaya kote edilmesinin en önemli nedeni, bazı güçlü ihraçcıların tahsisli satı
yapmayı tercih ettikleri kurumsal yatırımcıların kendi iç mevzuatı veya ülke mevzuatı gere i
her hangi bir borsada kote olmayan bir menkul kıymeti portföyüne alamamalarıdır.
Euro tahvil piyasası ihracın yapıldı ı döviz cinsine göre de alt bölümlere ayrılmaktadır.
(Euro-dolar, Euro-yen....)
Bir sveç irketinin uluslararası yatırımcılara satmak amacıyla bir ngiliz bankası liderli inde
olu turulan konsorsiyum aracılı ı ile Avusturalya doları cinsinden ihraç edilen ve
Lüksemburg Borsasına kote edilen bir tahvil ihracı tipik bir Eurotahvil olup, Euro ihraç olarak
kaydedilir.
Eurotahvillerin orijini, Amerikan bankaları tarafından Londra’da ABD doları üzerinden tahvil
ihracına dayanmaktadır. Londra, Eurotahvil ihraçlarının merkezi konumundadır. ABD $’ı da
ihraçlar içinde en çok tercih edilen para birimidir. Ancak, son yıllarda her ikisinin de a ırlıkları
göreceli olarak azalmaya ba lamı tır.
• Uluslararası Tahvil hraçları (Yurtdı ı Tahviller)3; Eurobond ve yabancı tahvil ihraçlarının

ikisine birden “uluslarası tahviller” veya “yurtdı ı tahviller” denmektedir. Yurtdı ı tahvil
piyasasının bir di er adı ise “offshore” tahvil piyasasıdır. Bu tahvil ihraçları çe itli ayırıcı
özelliklere sahiptirler. Bunlar;
1. Uluslararası bir konsorsiyum tarafından satı yüklenimi yapılır.
2. Birkaç ülkede e anlı olarak (global ihraç) yatırımcılara arz edilir.
3. Tek bir ülke kanuna tabi de ildirler.
4. Kayda tabi de ildirler (unregistered form).
Her ne kadar yukarıda verilmi olan bir takım ayırıcı özellikler mevcutsa da, son yıllarda
yabancı tahvil ihracı ile Euro tahvil ihracını birbirinden ayırt etmek oldukça güç hale gelmi tir.
Euro-tahvilin en önemli ayırt edici özelli i yüklenici konsorsiyumu olu turan kurulu ların hangi
3 Bazı ara tırmacılar ve piyasada faaliyet gösteren kurulu lar uluslararası/yurtdı ı tahvil
piyasasına “Eurotahvil” piyasası da demektedir.
163
ülkeden oldu udur. Ancak sadece bir yüklenicinin taraf oldu u ihraçlar (bought deal) oldukça
çok uygulanır hale gelmi tir. Di er yandan ihraçcının ve tek bir yüklenicinin kendi ulusal
piyasaları dı ında bir piyasada yaptıkları ihraç euro-tahvil ihracı sayılmamaktadır. Euro tahvilin
bir di er özelli i ise, tahvil sahiplerine yapılacak ödemelerde kullanılacak para biriminin ait
oldu u ülkenin kanunlarına tabi olmamasıdır. Uygulamada ise sadece ABD ve Kanada, kendi
piyasaları dı ında ABD doları ve Kanada doları bazlı ihraçlara kısıtlama getirmemektedir. Tahvil
ihracında para birimi kullanılan bir çok ülke otoriteleri, bu Eurotahvil arzlarını çok yakından takip
etmektedirler. Bu ülkelerin, bu tür arzları düzenleme yetkileri yabancı para ve/veya sermaye
kısıtlamalarını uygulamaya koyabilmelerinden kaynaklanmaktadır.
Bazı tahvil ihraçları yukarıdaki kategorilerden her hangi birine uymadı ı zaman farklı isimle
anılabilmektedir. Bunlara bir örnek yabancı bir ihraçcının ba ka bir ülkede ve ihraç edilen
ülkenin para biriminin dı ında bir para biriminden ihraç etti i tahvillerdir; (örne in; Japonya
piyasasında Japon olmayan bir ihraçcının yen dı ında bir para biriminden tahvil ihracı yapması)
Japonya’da bu tip tahviller halka arz eklinde yapılıyor ise “Shougun”, kurumsal yatırımcılara
tahsisli olarak satılıyorsa “Geisha” adını almaktadır.
Gerçek anlamda ilk “global tahvil- global bond” ihracı 1989 Eylül ayında gerçekle tirilmi tir.
Dünya Bankası’nın gerçekle tirdi i bu ihracı gerçek anlamda global tahvil ihracı yapan; e anlı
olarak hem Amerikan Yankee tahvil piyasasında hem de Euro-tahvil piyasasında satı ının
gerçekle tirilmesidir. Söz konusu tahvil 10 yıl vadeli 1.5 milyar ABD doları tutarında bir ihraç
olmu tur.
Uluslararası tahvil ihraçlarının hangi kategoriye girdiklerinin ayrımını yapmak oldukça güçtür.
Özellikle do rudan nihai yatırımcıya yapılan tahsisli tahvil satı ları ile bir banka konsorsiyumu
tarafından verilen kredinin ayrımı yapılamamaktadır. Bu nedenle farklı istatistiklerde farklı
verilerle kar ıla mak mümkündür.
Bir çok ulusal piyasanın uluslararası piyasalara dönü mesi olması ve çe itli kısıtlamalarda bir
takım muafiyetlere gidilmesi yabancı tahvil ile Eurotahvil ihraçlarının birbirinden ayrılmasını
daha da güçle tirmi tir. 1985 yılından itibaren Alman piyasasında Alman olmayan bir kurulu un
da tahvil ihracında aracılık (lead manager/book runner) yapmasına izin verilmesinden sonra
Alman markı cinsinden ihraçlarda bu ayrımı yapmak olanaksız hale geldi inden her iki tür ihraç
verileri ayrım yapılmadan toplanarak verilmektedir. Aynı durum Hollanda yabancı ve Euro tahvil
ihraçlarında da ya anmaktadır.
Buna ilave olarak farklı vergi uygulamaları da durumu daha karma ık hale getirmektedir. Birçok
ülkede temettü ve kupon gelirleri yatırımcıya ödenmeden önce (kayna ında) stopaj vergisi
kesilmektedir. Ancak yabancı yatırımcılar için bu vergi oranı “0”dır. Eurotahviller ise ortaya
çıkı ından bu yana stopaj vergisinden muaf tutulmu lardır. Bu nedenle bazı ülkeler iki tip tahvil
ihracını birle tirerek istatistiklerini tutma yönüne gitmektedirler.
13.2.1.2) Derecelendirme
Euro piyasalarda, derecelendirme irketleri tarafından ihraçcının kredibilitesinin belirlenmesi

uygulaması son zamanlarda daha az kabul görmeye ba lamı tır. Derecelendirmenin hemen
hemen zorunlu tutuldu u ABD tahvil piyasasının tersine Avrupa piyasasında
derecelendirmeden ziyade, kurulu ların tanınmı lı ı daha önemli bir faktördür. Bu durum, bu
piyasalardan fon temin edenlerin tanınmı irketler, kamu kurulu ları, devletler ve di er
164
sermaye piyasası faaliyetleri nedeniyle zaten derecelendirme yapılmı kurum ve kurulu lar
olmasından ileri gelmektedir.
Di er yandan, derecelendirme özellikle son yıllarda büyük önem kazanmaya ba lamı olup,
uluslararası alanda yo un olarak programların uygulamaya konması yatırımcıların
derecelendirme taleplerini artırmı , derecelendirme almı ihraçcıların ise daha kolay satı
gerçekle tirmeye ba lamasına yol açmı tır.
Dünya çapında kabul görmü ba lıca derecelendirme irketleri;
1. Standard & Poors Corp.

2. Moody’s Investors Service
3. Duff & Phelps
4. International Bank Credit Analysis Ltd.
5. Fitch Investors Service
Tahviller derecelendirilmeleri açısından da iki kategoriye ayrılmaktadır;
1. Yatırım sınıfı (investment grade) tahviller,

2. Spekülatif - “junk” tahviller.
kinci kategorideki “junk” tahviller, yatırım sınıfındaki tahvillere göre daha dü ük

derecelendirmeye sahip tahvillerdir. Yatırım bankaları, “Junk” tahvillerin piyasada mevcut olan
kötü imajını yok etmek amacıyla “junk” yerine “yüksek getirili- high yield” tahvil adını
kullanmaktadırlar.
A a ıdaki tabloda ise Moody’s ve S&P’nin yatırım sınıfında (investment grade) tahvil
derecelendirme kriterleri verilmektedir.
Moody’s Standard & Poor’s

Aaa En yi Kalite AAA Yüksek Derecede Güçlü
(Best quality, gilt-edged) (Extremely strong)
Aa (1,2,3) Yüksek Kalite AA (+/-) Çok Güçlü
(High quality) (Very strong)
A (1,2,3) Yeterli Kalite A (+/-) Güçlü
(Adequate quality) (Strong)
Baa (1,2,3) Kısa Vadede Yeterli BBB (+/-) Yeterli
(Adequate in short run) (Adequate)
Kaynak:International Money & Bonds Market, sf.79.
13.2.1.3) Tahvil Türleri
Geleneksel Eurotahvil “bullet” tahvil (“düz” ihraç veya “sade vanilya” adı da verilmektedir.) olup,
her yıl için bir kupon ve vadesine kadar da sabit faiz oranlı bir tahvil türüdür. Her ne kadar “düz”
tahviller halen revaçta ise de, 1970 yılından itibaren di er tipteki tahviller de giderek önem
kazanmaya ba lamı tır. De i ken faizli borçlanma 1980’li yıllarda ihraçların 1/3’ünü
olu turmu tur. Bu ihraçlarda faiz oranları genellikle 6 aylık LIBOR’a ba lı olarak belirlenmekte,
vade ise daha uzun olmakta veya belirlenmemektedir “sonsuz vade-perpetual”. Üçüncü bir
tahvil ihraç kategorisi ise çe itli tipte varantlara dayalı olarak yapılan tahvil ihraçlarıdır. Bunlar
165
sahibine ihraçcının veya bir ba ka irketin hisse senetlerini alma veya önceden belirlenmi
artlar çerçevesinde varanta konu tahvil dı ında ba ka bir tahvil alma hakkı sa lamaktadır.
Bir tahvilin mali yönden türünü belirleyen kuponu, vade ve itfa tarihi olup, her biri için farklı
varyasyonlar mevcuttur. A a ıda ana özellikleri ile farklı tipte ba lıca tahvil türleri verilmektedir;
a) Düz Tahviller (bullet, plain vanilin): Basit bir yapıya sahip olup, sabit kuponlu, belirli bir
vadede ve belli bir de erde (ör.; nominal de er cinsinden) çıkartılırlar.
b) Vadesiz Tahviller (perpetual, irredeemables): Belirli bir vadesi olmayıp, bazıları ihraçcının
iste ine göre veya ihraçcının tasfiyesi durumunda itfa olmaktadır. Ancak, kupon de erinin
ba langıçta belirlenmi faiz oranının altına dü mesi halinde ihracın itfa edilmesi
gerekmektedir.
c) Sıfır Kuponlu Tahviller: Kupon kar ılı ı bir ödeme yapılmamakta, bunun yerine nominal
de er üzerinden iskonto edilerek ihraç edilmektedir.
d) Dönü türülebilir (convertible) Tahviller: Yatırımcısına tahvilin ba ka bir menkul kıymet
(ba ka bir tahvil veya ihraçcı irketin ba ka bir menkul kıymeti) ile de i tirilebilmesi hakkını
sa lamaktadır.
e) Varant Üzerine Tahviller: Bu tip ihraç yatırımcıya satın aldı ı tahvilden vazgeçerek, ba ka
bir menkul kıymeti belirlenmi sabit bir fiyattan alma hakkı sa lamaktadır.
f) Endekse Ba lı Tahviller: Vadede tahvilin de eri, belirlenmi bir endeksin (ör.; Nikkei-Dow
Hisse Senedi Endeksi) de erine göre de i mektedir. Bazen bir endeks yerine bir malın (ör.
Petrol) fiyatına göre belirlendi i olmaktadır.
g) Çift Döviz Ödemeli Tahviller: Kupon ödemeleri ile itfa farklı para biriminden yapılmaktadır.
Örne in kupon ödemeleri ABD doları üzerinden olup, Alman markı üzerinden itfa edilen
tahvil ihracı.
13.2.1.4) Uluslararası Tahvillerin Birinci El Piyasaları
Uluslararası piyasalarda yeni bir tahvil ihracı uluslararası alanda tanınmı bir bir kurulu
yönetiminde gerçekle tirilmektedir. Söz konusu kurulu ların seçiminde ba langıçta hukuki ve
mali mü avirlik hizmetlerinde ba arı ve yeterlilik önemli iken, zamanla satı gücü yüksek
kurulu lar tercih edilir olmu tur.
lk ihraçlar ayrıntılı bir prosedür içermekte olup, yapılması gereken ba lıca i lemler;
1. Bir prospektüs olu turulması,

2. Borçlanan kurulu un derecelendirilmesi,
3. Kuponun belirlenmesi,
4. hraç fiyatının belirlenmesi,
5. Yükleniciler ve/veya di er aracılık yapacak kurulu lar arasında ileti im a ının kurulması.
Ancak, uluslararası birincil piyasa i lemleri, yerli piyasalarda yapılan ihraçlara göre daha az
bürokratik i lemlere sahiptir. Uluslararası piyasada faaliyet gösteren aracı kurulu lar
profesyonel yatırımcılardan olu an bir piyasaya hizmet verdiklerini varsayarak, kuralları daha
esnek tutmaktadırlar (örne in satı lar devam ederken, di er yandan da prospektüsün
tamamlanması i lemlerine devam edilebilmektedir.)
Konsorsiyum lideri kurulu , yüklenici konsorsiyum üyeleri ile ihraç edilecek tahvili belli tutarlarda
nihai yatırımcıya satmak üzere anla maya varaca ı satı a aracılık edecek di er satı grubunu
166
belirler. Satı a aracılık faaliyetlerinde üstlenilen her bir fonksiyon için farklı bir komisyon
alınmaktadır.
Di er yandan konsorsiyum lideri, konsorsiyum i lemlerini daha kısa sürede tamamlamak

amacıyla tüm ihracı yüklenerek (bought deal) tran ları satı a aracılık edecek kurulu lar
arasında da ıtmak yoluna gidebilmektedir. Bu sayede borçlanmakta olan kurulu satı takvimini
daha iyi ayarlayabilmekte ve kurulu lar arasındaki konsorsiyum lideri olma rekabetinden
yararlanarak daha iyi artlarda ihracı gerçekle tirebilmektedir.
hracın yönetimi ve yüklenimi ile ilgili ödenen komisyonlar tahvilin vadesine göre de i ir. Uzun
vadeli tahviller için ihraçcı daha yüksek komisyon öder. Komisyonlar genellikle ihraç edilen
kısım üzerinden belli bir % olarak tahakkuk ettirilir ve fiyattan iskonto yapılarak ödenir.
Örne in;
Satı Komisyonu : 12.5,-$ (1000$ -987.5$)
Yüklenicinin Komisyonu : 5,-$ (987.5$ -982.5$)
Konsorsiyum Liderinin Komisyonu : 5,-$ (982.5$ -977.5$)
Toplam : 22.5,-$ (1000$ -977.5$ ) (%2.25)
Bu durumda, 1000,-$ nom. de erde tahvil ihraç eden (borçlanan) kurulu , %2.25 oranında
iskonto edilmi (%97.75) tutarı, yani 977.5,-$ elde etmektedir. Yukardaki komisyon tablosu
tahvilin nominal de er üzerinden satıldı ını varsaymaktadır. Ancak konsorsiyum yöneticisi
tarafından söz konusu tahvilin satı ına aracılık eden veya yüklenimde bulunan kurulu lar
tarafından nominal de erinden mi, yoksa iskonto edilerek mi satıldı ını belirlemek ve bunu
engelleyerek yüklenici gurup tarafından elde edilen brüt aralı ın (spread) dü ürülmesi, tahviller
hamiline yazılı oldu u ve nihai yatırımcının belirlenememesi nedeniyle oldukça güçtür. Tahviller
ABD kurumsal piyasasında oldu u gibi kayda alınan menkul kıymetler olmadı ı için, bir sonraki
ihraçda bu tip i lemlerde bulunan kurulu ların belirlenerek konsorsiyuma alınmaması mümkün
olmamaktadır.
Eurotahvil piyasasında, sendikasyon i lemlerindeki gibi belli bir disiplin ve belirli bir fiyatlama
süreci yoktur. Fiyat stabilizasyonu konsorsiyum lideri tarafından sa lanır. lem hacmi sı olan
bir piyasada liderin verdi i alı fiyatı ile bir fiyat destekleme mekanizması olu ur. Yüklenici aracı
kurulu lar satı gerçekle tiremedikleri takdirde (muhtemel) zararlarını önceden hesaplayabilir
ve lidere veya üçüncü bir tarafa geri satabilirler.
Eurotahvil Piyasasının Ba lıca Özellikleri
Araç Genellikle hamiline yazılıdırlar ancak, nama (registered)
olma opsiyonları da mevcuttur.
Menkul kıymet Genellikle teminat altına alınmazlar.
Vergi Kupon brüt olarak ödenir.
Faiz Genellikle yıllık olarak ödenir.
hraçcı aracı kurulu Uluslararası banka ve aracı kurulu lar.
Kotasyon Genellikle Londra veya Lüksemburg.
Satı (plasman) Belli bir süre ve farklı fiyatlarda birincil piyasası
gerçekle tirilmekte.
kincil piyasa hraçcı bankalar tarafından tezgah üstü piyasalarda i lem
görürler.
Yatırımcılar Yerli ve yabancı (deniza ırı) ülke yatırımcıları
Kaynak: Bank of England Quarterly Bulletin, sf.63.
167
13.2.1.5) Uluslararası Tahvillerin kinci El Piyasaları
Eurotahvil piyasasında i lemler genellikle tezgah-üstü piyasalarda belli bir i lem saatine ba lı
olmadan yapılmaktadır. Ancak i lemler gerçekle tikten sonra teyit raporlarının kontrol edilmesi
ve hata, eksik vb. anla mazlıkların anında kar ı tarafa bildirilmesi ve hatalı tarafın söz konusu
sorunu çözümlemesi gerekmektedir. Bunun için Euro piyasalardaki i lemlerin kurallarının
olu turulması ve standartla tırılması için kurulan International Securities Market Association-
ISMA ile Clearstream ve Euroclear gibi uluslararası takas kurulu ları çe itli e le me,
kar ıla tırma ve teyit mekanizmaları geli tirmi lerdir. Piyasa katılımcıları bu sistemleri
kullanarak i lemlerini sonuçlandırmaktadırlar.
kincil piyasaların varlı ı, tahvil sahibi için likiditeyi sa layan bir araç olması ve birincil
piyasaların etkin olarak çalı abilmesi açısından önem arz etmektedir. Aktif bir ikincil piyasada
mevcut tahvillerin fiyatları, yeni yapılacak tahvil ihraçlarının fiyatlamasına da referans te kil
edebilmektedir.
Piyasada i lem yapan kurulu ların, halihazırdaki yapıdan bir borsa çatısı altına ya da daha
effaf bir i lem sistemine geçilmemesinin nedenleri olarak öne sürdükleri hususlar unlardır;
1. Piyasada i lemlere aracılık eden kurumlar bazı mü terilerine uyguladıkları özel artların
bilinmesini istememektedirler.
2. Bazı büyük ölçekli aracı kurulu lar ise, daha küçük ölçekli aracı kurulu tarafından
likiditelerinin kullanılaca ından endi e etmektedir.
3. Fiyatların, de i en ko ullara göre bir hisse senedi gibi anında güncelle tirilemesi.
Bilindi i üzere hisse senedi piyasasında bir irkete ili kin haberler o irketin hisse senetlerinin
fiyatına anında yansımaktadır. Ancak, tahvil piyasasında tahvilin fiyatına bu tip bir haberin
yansıtılması oldukça güç olmaktadır. Tahvilin fiyatı daha çok faiz oranlarındaki bir de i me,
para arzındaki büyüme, enflasyon oranları vb. faktörler kar ısında de i im göstermektedir.
Ancak, effaf bir piyasanın varlı ı ikincil piyasaya olan güveni artırıcı bir unsur olup, i lem
hacminin artması da likidit bir piyasa olu umunu sa lamaktadır.
13.2.2) TC Ba bakanlık Hazine Müste arlı ı Tarafından Yapılan Uluslararası Tahvil

hraçları
13.2.2.1) hraç Prosedürü
Türkiye Cumhuriyeti adına çıkarılacak uluslararası tahviller (Türk Euro-tahviller) için TC

Ba bakanlık Hazine Müste arlı ı (Hazine Müste arlı ı), yurtdı ındaki bir banka veya yatırım
bankası ile konsorsiyum lideri olarak anla makta ve bu kuruma belirli bir risk primi üzerinden
tahvil ihracı için yetki vermektedir.
Sözkonusu ihraç yetkisini alan banka, toplam ihracı kısmen yüklenecek (underwrite) ve yardımcı
konsorsiyum üyelerini olu turacak kurulu ları tespit etmektedir. Bu süreç zarfında Hazine
Müste arlı ı konsorsiyum lideri ile ihraç tutarının arttırılması konusunda anla abilmektedir.
Böyle bir durum sözkonusu oldu unda arttırılan kısım yardımcı konsorsiyum üyeleri arasında
oransal olarak bölü türülmektedir.
168
Konsorsiyum üyelerinden yüklenimde bulunanlar piyasa artlarına ba lı olarak belirlenen

fiyattan sözkonusu tahvilleri satın alırlar. Bu fiyatın belirlenmesini takiben ihracın yapıldı ı ülke
piyasasını temsil edebilecek (benchmark) nitelikte bir tahvil seçilerek bu tahvilin fiyat hareketine
göre Türk Euro-tahvilinin halka arz fiyatı (re-offer) belirlenir. Halka arz fiyatının belirlenmesine
kadar konsorsiyum üyeleri piyasada satı yapamazlar. Halka arz fiyatı belirlendikten sonra satı
sirküleri yayınlanarak, tahvil ileri valörle piyasada satı a sunulur.
Takas i lemleri, i lem yapan ülkenin yerel takas kurulu unca gerçekle tirilmez.
13.2.2.2) kincil Piyasaların leyi i
Türk Euro-tahvillerinin büyük bir bölümü ihracın yapıldı ı ülkenin borsasına kote edilmekle
birlikte, organize bir pazarda i lem görmemekte, bankalar arasında alınıp satılmakta ve ikinci el
piyasa bankalararası piyasada olu maktadır. Bu tahvillerin ikinci el piyasalarında likitide darlı ı
ya anmakta ve varolan likiditenin olu masında tahvil brokerları önemli rol oynamaktadır.
Genellikle, konsorsiyum lideri ihracına aracılık etti i tahvile devamlı olarak çift taraflı fiyat
kotasyonu vermektedir. Bu tip tahvillerde genellikle büyük yatırım bankaları ve geli mekte olan
piyasalara yatırım yapan fonlar (Emerging Markets Funds) i lem yapmaktadırlar.
Türk Euro-tahviller, ihracı takip eden 1-2 hafta süresince yeni tahvil olarak i lem görmekte olup,
bu ilk 1-2 haftalık süre zarfınca sözkonusu ihraç “yeni ihraç- new issue” olarak kabul
edilmektedir. Bu süre içerisinde bu menkul kıymetler için bir piyasa olu turmak konsorsiyum
liderinin (lead manager) görevi olmasına ra men, konsorsiyum lideri dı ındaki ihtisasla mı bazı
kurulu lar Türk Euro-tahvillerinde aktif olarak i lem yaparak fiyat olu turmaktadırlar.
Türk Euro-tahvillerinde i lem yapan kurulu lardan bazıları sabit bir getiri elde etmek amacıyla
sözkonusu tahvilleri vadeye kadar elde tutarken, bazı kurulu lar da yüksek sermaye artı
kazancı sa lamak amacıyla bu tahvilleri vadeden öncede elden çıkarmayı tercih etmektedirler.
Sözkonusu menkul kıymetlerin ikincil piyasa fiyatları, birincil piyasa fiyatlarına göre daha
ucuzdur. Ancak, yeni ihraç edilmi tahvillerde büyük miktarda alı -satı yapmak ikincil piyasada
mevcut tahvillere göre daha kolaydır. Buna kar ın ikincil piyasada rekabet eden aracı kurulu
sayısı birincil piyasaya göre daha azdır.
13.2.2.3) kincil Piyasa Katılımcılarının Da ılımı
Türk Euro-Tahvillerini satın alan yatırımcılar incelendi inde 3 de i ik yatırımcı tipi ile
kar ıla ılmaktadır;
1. Geli en piyasaların sabit getirili yatırım araçlarından olu turulan fonlar,

2. Belli ba lı bankalar,
3. Türk banka ve kurumları.
Yapılan ara tırmalarda Türkiye gibi geli mekte olan ülkelerin ihraç etti i uluslararası tahvillerin
yakla ık %35’inin ihracı yapan ülkenin gerçek ve tüzel ki ilerinin elinde oldu u tespit edilmi tir.
Di er yandan, ihraç edilmi Türk Euro-tahvillerinin yakla ık %65’ine Türk bankalarının sahip
oldu u ifade edilmektedir. Bu tip tahvillerin ihraçları yurtdı ında yapılsa da, yurt içinde de yo un
olarak talep edilmektedir. Bunun en önemli nedeni, yurtiçinde yerle ik gerçek ve tüzel ki ilerin
169
bu tahviller üzerinde kısa vadeli i lem yapmak yerine vergi avantajı nedeniyle sözkonusu
tahvilleri vade sonuna kadar ellerinde tutmalarıdır.
Avrupa ve Amerika’da kurulu olan ve geli en piyasaların sabit getirili yatırım araçlarından
olu turulan fonlar Türk Euro-tahvillerini, di er uluslararası tahvillerle benzer risk grubunda
bulunmalarına ra men daha yüksek getirileri nedeniyle portföylerine almaktadırlar.
Yukarıda belirtilen iki grup dı ında kalan di er yurtdı ı yatırımcılar için özellikle ülkenin mali
yapısı detaylı olarak bilinmedi inden bu yatırımcılar arasında söz konusu menkul kıymetlerde
spekülasyon amaçlı i lemler yapılmakta ve bu nedenle fiyat hareketleri çok dalgalı bir seyir
izlemekte ve bu dönemlerde likidite asgari seviyeye dü ebilmektedir. Ortalama olarak 3 yıl
vadeli bir uluslarararası tahvilin alım-satım fiyat aralı ı 50-75 baz puan (basis point) arasında
de i mektedir. Yukarıda belirtilen sı piyasa artları altında bu fark 100-150 baz puan
seviyesine çıkabilmekte hatta zaman zaman hiç fiyat olu mamaktadır. Yıllık verim veya iskonto
oranları hem ihraçcının risk primine hem de tahvile baz te kil eden tahvil getirilerine ba lı olarak
de i mektedir.
Uluslararası tahvil ihraçlarında bazı aracı kurulu lar sadece reklam amaçlı olarak konsorsiyuma
katılmakta ve ilk fırsatta da kendi paylarına dü en kısmı konsorsiyum liderine geri satmaktadırlar
(bond dumping). Bu a ama aynı zamanda ikincil piyasanın da ba lama a amasıdır.
Uluslararası fon akı ı, sadece yukarıdaki piyasalarla sınırlı de ildir. Bu piyasalara ek olarak,
boyutları daha önceki piyasalar kadar geni olmasa da, iki piyasayı da ele almak konunun
bütünlü ünü tamamlayacaktır.
13.2.3) Euroequity Piyasaları
Euroequity (euro-hisse senedi) terimi, genellikle Avrupa yatırımcıları tarafından alınan ve ABD
firmalarına ait hisse senetlerini belirlemek amacıyla kullanılmı tır. Fakat bu olay, basit bir
ifadeyle ulusal hisse senetlerinin yabancılar tarafından satın alınmasını ifade etmektedir. Bu
nedenle de bu senetlerin, ulusal yatırımcılar tarafından elde tutulan ve alınıp – satılan benzer
senetlerden farklı bir özelli i yoktur. Bu nedenle, bu terim yanlı bir tanımlamayı yansıtmaktadır.
ABD dı ında yayınlanmı oldu undan ABD firmalarının di er hisse senetlerinden farklı olsa da,
ABD borsalarında alım-satıma konu olmaktadır. Dolayısıyla, euroequity piyasasının
bulunmadı ı ve buna da ihtiyaç olmadı ı ileri sürülebilmektedir.
htiyaca ba lı olarak ortaya çıkan bu tip bir finansal aracın ve/veya piyasanın geli imi bazı
faktörlere ba lı olmu tur. Örne in, bu tip bir piyasa ile uluslararası yatırım ili kileri, dalgalı
döviz, kurlarının yapısı ve serbest mal ve sermaye akımlarının özelli i gibi, son derece teknik
konulara ba lıdır.
13.2.4) Euro-Commercial Papers Piyasaları
1970’lerin ba larında, euro kısa vadeli senetlerle (eurocurrency papers) ilgili yeni bir piyasa
Londra’da do mu tur. Yatırım bankaları tarafından plase edilen, firmalar tarafından çıkartılan
emre yazı bu senetlerin ikincil piyasasını, finansal kurulu lar olu turmaktadır.
Kısa vadeli senet piyasası, aynı özellikteki banka kredilerine alternatif olarak geli tirilmi olan ve
genellikle büyük kurulu lara satılan para piyasası araçlarının kullandı ı piyasadır. Garantisiz
170
senet niteli inde olması nedeniyle, bu tür araçlar genellikle kredi de erlili i yüksek mali ve mali
olmayan kurulu lar tarafından ihraç edilmektedir. Bu piyasada kullanılan senetler, hamiline
yazılıdır ve genellikle en fazla 270 gün vadelidir. Bununla beraber, bu piyasaki i lemlerin önemli
bir kısmı 20-45 günlük bir vadeyi içermektedir.
Bu piyasa, ba arılı sonuç elde etmi ulusal piyasalardaki benzerlerinin bir gölgesi
durumundadır. Ba langıçta, ABD’de uygulanan ve ABD do rudan yabancı yatırımlarına
getirilen kısıtlamaların sonucu do an bu piyasa, daha sonraları bazı ABD firmaları tarafından
yurt dı ından fon sa lama aracı olarak kullanılmaya ba lanmı tır.
Bu senetlerin temel mantı ı, bankanın spread’ini azaltmak ve fon sunan ile arzedenin
tasarruflardan daha etkin bir ekilde yararlanmalarını sa lamaktır. Bu sorunlar europiyasalarda
sözkonusu olmadı ından, bu yolla sa lanan fon miktarı son yıllara kadar sınırlı kalmı tır. Vade
ve borç yönetiminde esneklik sa laması ve maliyetinin dü ük olması, bu piyasanın geli me
potansiyelini arttırmaktadır.
14) VADEL LEM VE OPS YON P YASALARININ LEY
14.1) Vadeli lem Piyasalarının Tarihçesi
14.1.1) Vadeli lem Sözle meleri ve Opsiyonlar
Bugünkü anlamda, organize borsalarda i lem gören vadeli i lem sözle melerine (futures)
benzer ilk uygulama, 1697 yılında Japonya’da ortaya çıkmı tır. Japon feodal sisteminde toprak
sahipleri, pirinç üretimlerini teminat göstererek, ekonomide para gibi kabul gören alındı-
sertifikaları (certificates of receipt) çıkarmı lardır. Pirinç fiyatlarındaki oynamalara göre
sertifikaların de erlerinin de i ti i gözlenince, spekülatörler ile birlikte ilk vadeli i lem piyasası
“Dojima Pirinç Piyasası” adı altında olu mu tur. Ancak bu sertifikalar, fiziki pirinç teslimatına
izin vermedi inden, zamanla pirinç spot piyasasında olu an fiyatlarla vadeli piyasada olu an
fiyatların ili kisi kopmu ve a ırı spekülatif hale gelmi tir. Bunun sonucu olarak 18. yüzyılda bir
süre için Japon hükümetince yasaklanan vadeli i lemler, daha sonra fiziki teslimata izin verilen
ve günümüz uygulamalarına benzer kurallar içeren daha sıkı düzenlemeler getirilerek tekrar
ba latılmı tır.
Di er taraftan, ABD’de 19’uncu yüzyılda, geli en sanayinin de etkisiyle çiftçilerin üretim

kapasitelerinin artması ve ula tırma-ileti im olanaklarının geli mesi, yerel pazarlardan
uluslararası pazarlara do ru geni lemeye yol açmı tı. Bu dönemde ta ımacılık ve ticaretin
merkezi Chicago ehriydi. Çiftçiler ve sanayiciler, ürünlerini ülke içi ve dı ına pazarlamak için
Chicago’daki piyasalara getirmekteydiler. 1830’larda henüz tren yollarının in a edilmedi i ve
altyapının (bu day siloları gibi) yetersiz kaldı ı bir ortamda, hasat zamanı ürünlerini aynı anda
Chicago’ya getirmek zorunda kalan çiftçiler arz fazlası sorunuyla kar ıla ıyorlardı. Bu
durumdan kaçınmak isteyen daha kurumsalla mı çiftçiler, ürünlerini önceden satmaya
ba ladılar. Böylece çiftçinin fiyat riski, alıcıya transfer edilmekteydi. Gelecekte ürün teslimatını
garantiye almaktan çok, fiyat de i imlerinden yararlanmak isteyen spekülatörlerin de ortaya
çıkmasıyla, çiftçinin fiyat riskini ta ıyacak bir grup daha devreye girmi oldu. Forward i lem
olarak nitelendirilebilecek bu sözle melerin her iki tarafa da planlama kolaylıkları getirmesine
kar ın, taraflardan birinin taahhüdünü yerine getirmeme riski her zaman söz konusuydu. Ayrıca,
ürünün kalitesi standart olmadı ı için bir belirsizlik do maktaydı. Bu riskleri ortadan kaldırmak
ve kar ıla ılan sorunları çözmek amacıyla, 1848 yılında, tahıl üreticileri biraraya gelerek
171
organize bir borsada vadeli i lemleri gerçekle tirmek için, Chicago Ticaret Kurulu’nu (Chicago
Board of Trade-CBOT) kurdular. Bu geli menin ardından, 1851 yılında CBOT’deki ilk vadeli
i lem sözle mesi kayıtlara geçti. 1865 yılına kadar da futures i lemlerinin standartla tırılmasına
yönelik çalı malar tamamlanarak tarımsal emtia vadeli i lem sözle melerinin kuralları belirlendi.
Modern anlamda opsiyon sözle meleri, ilk olarak 19. yüzyılda tezgah-üstü piyasalarda hisse
senetleri üzerine alım ve satım hakkı sa lamak üzere düzenlenmi tir. Bununla beraber, 20.
yüzyıla kadar opsiyon i lemleri ile ilgili fazla bilgi yoktur. 1900’lerin ba ında bir grup broker ve
dealer biraraya gelerek, Satım ve Alım Opsiyonu Broker ve Dealerları Derne i’ni4 kurmu ve
bir opsiyon piyasası olu turmu lardır. Bu piyasada opsiyon alıcısı ve satıcısı söz konusu
aracılar tarafından kar ıla tırılıyor, e er satıcı bulunamazsa opsiyon, bu aracılar tarafından
satılıyordu. Aracılar arası bu tezgahüstü opsiyon piyasası, likidite eksikli inin yanısıra aracıların
iflası durumunda yükümlülüklerin kar ılanamaması riskini ta ımaktaydı. Sonunda, mal üzerine
vadeli i lem sözle melerinde dünyanın en eski ve en büyük borsası durumundaki Chicago
Ticaret Kurulu5, hisse senetleri üzerine opsiyon sözle melerini i leme sunmak istemesine
ra men SEC’den (Securities Exchange Commission) izin alamayınca, hisse senedi
opsiyonlarının i lem görece i ilk organize opsiyon borsasını 1973 yılında, Chicago Opsiyon
Borsası Kurulu6 (CBOE) ismi altında kurdu. Bu borsada i lemler, 26 Nisan 1973 tarihinde, 16
hisse senedi için düzenlenmi alım (put) opsiyonları ile ba ladı. Satım (put) opsiyonları ise,
1977 Haziran ayında i leme sunuldu.
Ülkemizde henüz opsiyon sözle melerinin i lem gördü ü bir organize piyasa bulunmamaktadır.
14.1.2) Finansal Vadeli lem Sözle melerinin Ortaya Çıkı ı
Bretton-Woods anla masının fiilen sona ermesini takip eden kur ve faiz dalgalanmalarının
getirdi i riskten korunma ihtiyaçlarını kar ılamak üzere, 1972 yılında Amerika Birle ik
Devletleri'
nde, yedi yabancı para birimi için düzenlenen vadeli i lem sözle melerinin i lem
görece i bir piyasa (IMM-Uluslararası Para Piyasası), Chicago Ticaret Borsası (CME-Chicago
Mercantile Exchange) tarafından kuruldu. Böylece ilk finansal vadeli i lemler ba lamı oldu.
Bu geli meyi takiben mali kesimde giderek artan ihtiyaçları kar ılamak üzere Chicago Ticaret
Kurulu (CBOT), faiz oranlarına dayalı vadeli i lem sözle meleri hazırladı. Faiz oranına dayalı ilk
sözle me, 20 Ekim 1975 tarihinde, %8 faizli ve do rudan-geçi li (pass-through) GNMA7
sertifikaları üzerine yazılarak, CBOT’da açılan pazarda i leme sunuldu. Di er taraftan hisse
senetleri endeksine ba lı vadeli i lem sözle meleri, büyük hisse senedi portföyleri ta ıyan ki i
ve kurumların hisse senedi fiyat riskinden korunma gereksinimlerini kar ılamak amacıyla, ilk
olarak 1982 yılında Kansas City Board of Trade tarafından, Value Line Bile ik Endeksi temel
alınarak hazırlanıp i leme sunuldu. Aynı yıl CME, S&P 500 Endeksi’ne ba lı vadeli i lem
sözle mesini piyasaya sürerken, New York Futures Exchange tarafından hazırlanan NYSE
4 Put and Call Brokers and Dealers Association

5 Chicago Board of Trade (CBOT)
6 Chicago Board Options Exchange (CBOE)
7 “Ginnie Mae Pass-Through” olarak da isimlendirilen bu menkul kıymetler, ABD’de Devlet Ulusal potek Birli i
(GNMA) garantisinde çıkarılan ve ipotek senetlerinin olu turdu u bir portföyü teminat gösteren kıymetlerdir. potek
kar ılı ı kredili ev alanların, bankalarına yaptıkları ödemeler, ufak bir tutar komisyon dı ında, do rudan GNMA pass-
through senedi yatırımcısına aktarılmaktadır. Bu anlamda, GNMA senetleri ülkemizde son yıllarda yaygın olarak
yapılmaya ba lanan menkul kıymetle tirme uygulamalarına benzemektedir.
172
Endeksi’ne dayalı vadeli i lem sözle mesinin pazarı açıldı. Endekse dayalı vadeli i lem
sözle melerinin içinde, günümüzde i lem hacmi en fazla olanları S&P 100 ve S&P 500
endeksleri üzerine yazılan vadeli i lem sözle meleridir.
Finansal vadeli i lem piyasalarının kurulması ABD’de gündeme geldi inde, futures i lemlerini
düzenlemekle görevli kamu kurumu olan CFTC’den (Commodities Futures Trading
Commission) izin almak için öne sürülen ekonomik anlamda kullanım nedenleri a a ıdaki
ekilde sunulmu tur:
1- Tahvil portföylerinin, faiz oranlarında olu abilecek dalgalanmalara kar ı korunması,

2- Gelecekte alınması planlanan borcun, güncel faiz oranına ba lanması,
3- Finansal piyasalarda faiz oranı riskinden korunma (hedging),
4- Kambiyo i lemleri riskinden korunma,
5- Faiz oranı dalgalanmalarına kar ı sigorta sa lanması.
Bu nedenler bir bütün olarak incelendi inde, bu piyasaların esas itibariyle riskten korunma
(hedging) amacı ta ıdı ı görülecektir.
Ülkemizde, organize türev piyasalarının kurulma çalı maları çerçevesinde, 1994 yılında, MKB
bünyesinde vadeli i lemler piyasası müdürlü ü olu turulu tur. Organize bir finansal vadeli i lem
ve opsiyon piyasasının olu turulması ve bu piyasada çe itli sermaye piyasaı araçları ile finansal
göstergelere dayalı vadeli i lem ve opsiyon sözle melerinin düzenlenmesi amacıyla yapılan
çalı malar sonucunda 15 A ustos 2001 tarihinde döviz (Amerikan Doları) üzerine vadeli i lem
sözlemleri i lem görmeye ba lamı tır.
zmir’de “Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Anonim irketi” unvanı ile vadeli i lem ve opsiyon
sözle melerinin alım satımının yapılaca ı borsanın kurulması; Sermaye Piyasası Kurulu’nun
17.08.2001 tarihli ve 39/1101 sayılı Kararına dayanan Devlet Bakanlı ı’nın 03.09.2001 tarihli ve
2381 sayılı yazısı üzerine, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun de i ik 40’ıncı maddesine
göre, Bakanlar Kurulu’nca 19.10.2001 tarihinde kararla tırılmı tır. Vadeli lem ve Opsiyon
Borsası A. ., 24558 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2001/3025 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararı ile kurulan ülkemizdeki ilk özel borsa kurulu udur ve 04.07.2002 tarihinde Ticaret Siciline
tescil edilmi olup, bu tescil 09.07.2002 tarihli Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmı tır.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından, Vadeli lem ve Opsiyon Borsalarının Kurulu ve
Çalı ma Esasları Hakkında Yönetmeli in 8’inci maddesi uyarınca Vadeli lem ve Opsiyon
Borsası A. .’ye (VOB) 05.03.2004 tarihinde faaliyet izni verilmi tir. “Vadeli lem ve Opsiyon
Borsası Anonim irketi Borsa Yönetmeli i” 27.03.2004 tarihli ve 25415 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlü e girmi tir. VOB’da vadeli i lem sözle melerinin alım satımına 4 ubat
2005 tarihi itibariyle ba lanmı tır.
14.2) Vadeli Piyasalar Yatırımcılara Neler Sa lar?
• Vadeli piyasalar, sözle meye konu olan spot piyasalarda gelecekte ortaya çıkabilecek
olumsuz fiyat de i imlerine kar ı korunma imkanı sa lar.
173
• Finansal piyasalarda genel olarak fiyat olu um mekanizmasının daha etkin çalı masını
sa lar. Vadeli piyasalar, alternatif yatırım imkanı demektir, bu nedenle mevcut piyasalara
vadeli piyasaların da eklenmesi durumunda hem paranın piyasalardaki dola ım hızı artar,
hem de gelen bilgiler fiyatlara daha hızlı yansır.
• Vadeli piyasalarda alım satım komisyonları spot piyasalara göre genelde daha dü üktür,
dolayısıyla yatırımcıların maliyetlerini azaltır.
• Vadeli piyasalar, genel olarak spot piyasaların daha likit olmasını sa lar. Olumsuz fiyat
hareketlerine kar ı korunma imkanı olan piyasalarda, spot piyasada i lem gören mal veya
kıymetlere olan yatırımcı ilgisi de do al olarak artar.
• Piyasa bilgisi olan, ancak sermayesi az oldu u için yeterince pozisyon alamayan veya kredili
alım satım yapmak zorunda kalan yatırımcılara da küçük miktarda paralarla büyük
pozisyonlar alma ve kaldıraç etkisi yardımıyla yüksek kazanç elde etme imkanı verir.
• Vadeli piyasalar portföy yöneticilerine, portföy çe itlendirmesi ve dolayısıyla da riskin

yayılması açısından de i ik seçenekler sunar.
• Vadeli piyasalarda i lem gören ürünler kullanılarak spot piyasalarda i lem gören
ürünlerinkine benzer getiri grafi i olan sentetik pozisyonlar olu turulabilir. Bu özelli i
nedeniyle vadeli piyasalar, piyasalarda etkinli in arttırılması ve spot piyasadaki fiyat
dalgalanmalarının (volatilite) azaltılmasına yardımcı olur.
14.3) Vadeli lem Sözle mesinin (Futures) Özellikleri
• Vadeli i lem sözle mesi, herhangi bir ürün (pamuk, pirinç, bu day gibi), finansal gösterge
(hisse senetleri endeksi gibi), menkul kıymet (hisse senedi, tahvil, bono gibi), yabancı para
(dolar, euro gibi) veya kıymetli maden (altın, bakır, platin gibi) üzerine düzenlenebilir.
• Vade sonunda standartla tırılmı artlar çerçevesinde taraflar nakit uzla ma veya fiziki
teslimat yoluyla yükümlülüklerini yerine getirirler. Düzenleyici otoriteler, vadeli i lem
sözle melerinin asgari unsurlarını belirler. Vadeli i lem sözle mesinin standart unsurları
a a ıda belirtilmi tir.
Sözle meye Konu Ürün/Menkul Kıymet/Finansal Gösterge: Vadeli i lem sözle mesinin
üzerine düzenlendi i pamuk/hisse senedi/endeks gibi ürünler.
Sözle menin Vadesi: Sözle meye konu ürünün nakit uzla masının veya fiziki takasının
yapılaca ı zamandır. Genellikle standart vadeler; Ocak, ubat ve Mart döngüleri olarak
belirlenmekle birlikte, bu konuda farklı ülkelerde farklı uygulamalar olabilmektedir.
a. Ocak Döngüsü: Ocak, Nisan, Temmuz, Ekim

b. ubat Döngüsü: ubat, Mayıs, A ustos, Kasım
c. Mart Döngüsü: Mart, Haziran, Eylül, Aralık
Sözle me Büyüklü ü: Sözle meye konu ürünün standartla tırılmı minimum i lem
miktarıdır.
174
Teslim ekli: Vade sonunda teslimatın fiziki teslim veya nakit uzla ma yöntemlerinden
hangisi yoluyla yapılaca ını ifade eder.
Uzla ma Fiyatı: Sözle me türü bazında belirlenen ve hesap bazında günlük kar/zarar ve
teminat yükümlülüklerinin hesaplanmasında kullanılan fiyattır.
Son lem Günü: Vadeli i lem sözle mesinin vade bitiminden önce i lem yapılabilen son
i günüdür.
Teminat Oranları: Vadeli i lem sözle mesinde pozisyon alanların, i lemin ba langıcında ve
pozisyon tutulurken hesaplarında bulundurmaları gereken ba langıç ve sürdürme teminat
oranlarıdır.
Fiyat Adımları: Vadeli i lem sözle mesinde, sözle me fiyatında gerçekle ebilecek en küçük
fiyat hareketidir.
Günlük Fiyat Hareket Limitleri: Vadeli i lem sözle me fiyatının bir gün içinde a a ı veya
yukarı do ru hareket edece i fiyat bandıdır.
Pozisyon Limitleri: Vadeli i lem sözle mesinde bir firmanın veya hesabın sahip olaca ı
maksimum pozisyon sayısıdır.
• Vadeli i lem sözle mesinde alıcı, Borsa tarafından önceden belirlenmi bulunan standart
sözle me artlarına uygun olarak, sözle mede belirtilen miktarda bir kıymeti sözle me
vadesinde alma yükümlülü üne girer.
• Vadeli i lem sözle mesinde satıcı, Borsa tarafından önceden belirlenmi bulunan standart
sözle me artlarına uygun olarak, sözle mede belirtilen özellik ve miktarda bir kıymeti
sözle me vadesinde satma yükümlülü üne girer.
• Vadeli i lem sözle mesinin yapıldı ı tarihten itibaren, vade sonuna veya pozisyonun
kapatıldı ı tarihe kadar her gün taraflar arasında tesis edilen teminat oranları çerçevesinde
nakit transferi gerçekle ir. Alıcı ve satıcının piyasada anla tı ı fiyat, sözle me vadesinde
alıcının satıcıya vadeli sözle me ba ına ödeyece i tutardır.
• Vadeli i lem sözle mesinde taraflar birbirine kar ı de il, Takas Kurumu’na kar ı sorumludur.
Bu nedenle, taraflar açısından kredi riski yoktur.
14.3.1) Vadeli lem Sözle mesi - Piyasaya Göre Ayarlama - Örnek
Vadeli lem Pozisyonu : YTL/USD Vadeli lem Sözle mesi Uzun Pozisyonu
Ba langıç Teminatı : 4.000.-YTL
Sürdürme Teminatı : 3.000.-YTL
Sözle meye Giri Tarihi : 1 Aralık 2001
Sözle menin Vade Sonu: 22 Aralık 2001
Sözle me Büyüklü ü : 100.000 USD
Sözle me Fiyatı : 1,300 YTL
175
Tarih Vadeli lem Günlük K/Z Kümülatif K/Z Teminat Teminat

Fiyatı (YTL) (YTL) Hesabı (Alan) Ça rısı
(YTL) (YTL) (YTL)
1,300 4.000
1 Aralık 1,295 -500 -500 3.500
2 Aralık 1,290 -500 -1.000 3.000 1.000
3 Aralık 1,285 -500 -1.500 3.500
4 Aralık 1,280 -500 -2.000 3.000 1.000
5 Aralık 1,290 1.000 -1.000 5.000
8 Aralık 1,285 -500 -1.500 4.500
9 Aralık 1,295 1.000 -500 5.500
10 Aralık 1,295 0 -500 5.500
11 Aralık 1,300 500 0 6.000
12 Aralık 1,310 1.000 1.000 7.000
15 Aralık 1,315 500 1.500 7.500
16 Aralık 1,300 -1.500 0 6.000
17 Aralık 1,315 1.500 1.500 7.500
18 Aralık 1,315 0 1.500 7.500
19 Aralık 1,330 1.500 3.000 9.000
22 Aralık 1,325 -500 2.500 8.500
Pozisyonu alan taraf açısından net kar :
Ba langıçta Yatırılan Teminat : - 4.000

1. Teminat Ça rısı : -1.000
2. Teminat Ça rısı : -1.000
Son gün çekilen teminat : 8.500
Toplam net K/Z (kar) : 2.500
Vadeli i lem sözle mesini alan ki i, sözle meyi vade sonuna kadar tuttu u takdirde toplam
2.500.-YTL kar elde eder. Bununla birlikte, sözle me sahibi kendi için avantajlı gördü ü
herhangi bir anda (örne in 19 Aralık 2001 tarihinde) ters pozisyon alarak sözle meden çıkma
ve daha yüksek kar (3.000.-YTL) elde etme imkanına da sahiptir.
Yukarıda verilen örnekte, sözle menin alıcı ve satıcı tarafları 4.000.-YTL tutarında bir ba langıç
teminatı yatırmaktadırlar. Sözle menin piyasada i lem gördü ü ilk gün olan 1 Aralık 2001
tarihinde sözle menin uzla ma fiyatı 1,295.-YTL olup, sözle me ilk ba ta 1.300’den satın
alındı ından, sözle meyi satın alan ki i ilk gün sonunda 500.-YTL ((=1,300-1,295) * 100.000
YTL) zarar eder. Buna kar ılık, sözle meyi satan taraf 500.-YTL kar elde eder. Günlük kar/zarar
tutarları, her gün sonunda, o gün sonunda gerçekle en uzla ma fiyatı ile bir önceki gün
sonunda gerçekle mi olan uzla ma fiyatı arasındaki farkın sözle me büyüklü ü ile çarpılması
suretiyle hesaplanır.
Vadeli i lemler piyasası teminat sisteminde, teminat toplamı ba langıç teminatının üzerine
çıkan taraf, ba langıç teminatının üzerinde kalan miktarı çekebilir. Yukarıdaki örnekte, vadeli
i lem sözle mesini alan taraf 8 Aralık 2001 tarihinde teminat hesap bakiyesi olan 4.500.-
176
YTL’nın 500.-YTL’lık kısmını istedi i takdirde o gün sonunda veya ertesi gün Takas
Merkezi’nden talep etme hakkına sahiptir.
Di er taraftan, teminat seviyesi Borsa tarafından belirlenen sürdürme teminatı seviyesine

geriledi i veya daha altına dü tü ü durumlarda (2 ve 4 Aralık 2001 tarihlerinde oldu u gibi)
yatırımcı teminatını ba langıç teminatı seviyesi olan 4.000.-YTL’na çıkarır ve bu tarihten sonra
ortaya çıkacak kar veya zararı bu seviye üzerinden hesabına yansıtılır.
14.4) Vadeli lem Sözle mesinde Nasıl Pozisyon Alınır?
• Vadeli i lem sözle mesinde uzun veya kısa pozisyon almak isteyen bir yatırımcının,
öncelikle bu i lemin kar ılı ında belli bir tutarda teminat yatırması gerekir. Bu teminat,
pozisyon açılırken yatırıldı ı için, “ba langıç teminatı” olarak isimlendirilir. Vadeli i lem
sözle mesini alan yatırımcı “uzun pozisyon”, satan yatırımcı ise “kısa pozisyon” almı olur.
• Vadeli i lem sözle mesinde uzun veya kısa pozisyon tutan yatırımcı, açık pozisyondadır.
Uzun pozisyonu olan yatırımcı kredili alı i lemi, kısa pozisyonu olan yatırımcı ise açı a
satı i lemi yapmı gibidir. Piyasanın açık pozisyon durumu, seans içi pozisyon kapatma ve
yeni pozisyon alma i lemleri netle tirildikten sonra, vadeli i lem sözle me yükümlülükleri
hala devam eden katılımcıların tuttukları açık pozisyon sayısını gösterir. Açık pozisyon
sayısı, piyasadaki toplam uzun veya toplam kısa pozisyon sayısına e ittir.
• Açık pozisyona sahip ki i, sözle menin vade sonu gelmeden ters pozisyon alarak
pozisyonunu kapatabilir veya sözle menin vade sonuna kadar açık pozisyonda kalabilir.
Açık pozisyonunu kapatarak piyasadan çekilmek isteyen bir yatırımcı;
i. uzun pozisyona kar ı, aynı vadeli i lem sözle mesinde kısa pozisyona girer.
ii. kısa pozisyona kar ı, aynı vadeli i lem sözle mesinde uzun pozisyona girer.
• Açık pozisyon sahibi, pozisyonu açık kaldı ı sürece, bu pozisyon için yatırdı ı teminatı geri
alamaz.
• Vadeli i lem pozisyonuna uzun taraf olarak giren bir yatırımcı, vadeli i lem fiyatı piyasada
anla tı ı fiyatın üzerine çıktı ı takdirde kar, altına dü tü ü takdirde zarar ederken, aynı
pozisyona kısa taraf olarak giren bir yatırımcı, vadeli i lem fiyatı piyasada anla tı ı fiyatın
altına dü tü ü takdirde kar, üzerine çıktı ı takdirde ise zarar eder. Uzun ve kısa
pozisyonların getiri grafikleri a a ıda verilmi tir.
177
VADEL LEM UZUN POZ SYONU

Kar/Zarar
Vadeli lem Fiyatı
VADEL LEM KISA POZ SYONU

Kar/Zarar
Vadeli lem Fiyatı
• Vadeli i lemler piyasasında tek ba ına uzun veya kısa pozisyon alınabilece i gibi “yayılma
pozisyonu” olarak tanımlanan bir kombinasyon da olu turulabilir. Yayılma pozisyonları
temelde ikiye ayrılır.
• “Takvim Yayılma (Calendar Spread)” pozisyonu, aynı anda, yakın vadeli sözle menin
satılması ve daha uzak vadeli sözle menin satın alınması suretiyle veya aynı anda, yakın
vadeli sözle menin satın alınması ve daha uzak vadeli sözle menin satılması suretiyle alınır.
“Ürünlerarası Yayılma Pozisyonu (Intercommoidty Spread)” ise, fiyatları birbirleri ile paralel
hareket eden ürünlerden birinde uzun di erinde kısa pozisyon alınması demektir.
• Örne in, bir yatırımcı, farklı vadelerde iki ayrı vadeli i lem sözle mesi arasındaki fiyat
farklılıklarında bir de i im olaca ını dü ündü ü zaman “takvim yayılma pozisyonu”na girer.
Bu nedenle yatırımcı açısından karar verme kriteri, fiyat hareketinin yönü de il, söz konusu
iki sözle me arasındaki fiyat farklılı ının dü ük veya yüksek olup olmayaca ı hususudur.
14.4.1) Açık Pozisyon
- Örnek
Sözle meye Konu Ürün: YTL/Dolar Vadeli lem Sözle mesi
178
Sözle menin Vadesi : Aralık 2001

Sözle meye Giri Tarihi: 27 Ekim 2001
1. Gün lemleri
Alan Satan Miktar Fiyat
A B 5 1,350
C D 3 1,345
E F 4 1,350
G H 7 1,355
Sözle medeki Toplam Açık Pozisyon Sayısı : 19
2. Gün lemleri
B H 3 1,350
3. Gün lemleri
H A 5 1,350
1. Gün: Döviz vadeli i lem sözle mesinin i lem görmeye ba ladı ı ilk i gününde, 8 farklı
yatırımcı piyasada i lem yapmı ve toplam 19 tane pozisyon almı tır.
2. Gün: kinci i gününde ise, ilk gün 1,350’den 5 adet pozisyon satmı (kısa pozisyon) olan
yatırımcı B, bu pozisyonlardan 3 tanesini aynı fiyatlı döviz vadeli i lem sözle mesi alarak
kapatırken, bu sözle mede 7 kısa pozisyonu bulunan H, B’nin aldı ı 3 pozisyonu satarak
kısa pozisyon sayısını 10’a çıkarmı tır. Sonuçta, yatırımcı B’nin sahip oldu u kısa pozisyon
sayısı 3 azalarak 5’den 2’ye dü mesine ra men, yatırımcı H’nin kısa pozisyon sayısı 7’den
10’a çıktı ı için toplam açık pozisyon sayısında bir de i iklik olmamı tır.
3. Gün: Üçüncü i lem gününde, yatırımcı H açık olan 10 kısa pozisyonundan 5 tanesini ters
pozisyon almak (vadeli i lem sözle mesinde uzun pozisyon almak) suretiyle kapatmı olup,
i leme kar ı taraf olan yatırımcı A da daha önce almı oldu u 5 adet pozisyonu (uzun) ters
pozisyon alarak (vadeli i lem sözle mesi satarak) kapatmı tır. Sonuçta gün sonunda, her iki
yatırımcı da sahip oldukları 5 adet uzun ve kısa pozisyonu kapattı ından dolayı sistemdeki
açık pozisyon sayısı 14’e gerilemi tir.
14.5) Vadeli lem Sözle mesinin Fiyatını Etkileyen Temel Faktörler
• Vadeli i lem sözle mesinin fiyatı genel olarak; ilgili ürünün veya kıymetin spot piyasa fiyatı,
gelece e ili kin beklentiler, faiz oranı, vadeye kalan gün sayısı, elde edilen nakit akımları
(temettü, faiz vb.) ve depolama maliyetleri gibi çe itli unsurların etkisi altındadır. A a ıda
sırasıyla endeks vadeli i lem sözle mesi ile döviz vadeli i lem sözle mesinin fiyatını
etkileyen faktörler gösterilmektedir.
14.5.1) Endeks Vadeli lem Sözle mesi
• Endeks vadeli i lem sözle mesinin fiyatı temel olarak spot piyasa fiyatı, faiz oranı, vadeye
kalan gün sayısı ve temettü miktarındaki de i imden etkilenir ve sözle menin teorik fiyatı
a a ıdaki ekilde hesaplanır:
Ft,T = St * (1 + r * (T-t)/365) – D
179
Ft,T = t anında vadesi T olan vadeli i lem sözle mesinin teorik fiyatı
St = t anındaki spot piyasa de eri
T = sözle menin vade sonu tarihi
r = risksiz faiz oranı
D = gelecekte elde edilecek temettülerin imdiki de eri
T-t = vadeye kalan gün sayısı
• Yukarıdaki formülden de görülece i üzere, endeks vadeli i lem sözle mesinin teorik fiyatı,
sözle meye konu ürünün spot piyasa fiyatı ve faiz oranı arttıkça yükselirken, temettü miktarı
arttıkça dü er.
14.5.2) Döviz Vadeli lem Sözle mesi
Döviz üzerine vadeli i lem sözle mesinin teorik de eri, döviz kurunun spot piyasa fiyatı ile yerli
ve yabancı piyasalardaki faiz oranları dikkate alınarak hesaplanır. Bu amaçla kullanılan en
temel formül a a ıda gösterilmektedir:
Vt = S * [(1+rTL) / (1+rUS$)]
Vt : Teorik fiyat
S : Spot fiyat
rTL : Dönemsel TL faiz haddi
rUS$ : Dönemsel US$ faiz haddi
Döviz vadeli i lem sözle mesinin teorik fiyatı, sözle meye konu ürünün spot piyasa fiyatı ve
yerel paranın faiz oranı arttıkça yükselirken, yabancı ülke parasının faiz oranı arttıkça dü er.
14.5.3) Faiz Vadeli lem Sözle mesi
Faiz haddi üzerine düzenlenmi V S fiyatı, di er vadeli i lem sözle melerinde oldu u gibi
sözle meye konu olan varlı ın finansman maliyetinden, vadeye kadar elde edilecek faiz
getirisinin çıkarılması suretiyle bulunabilir. A a ıdaki formül bize bu ili kiyi göstermektedir:
Denklem: Faiz Vadeli lem Sözle mesinin Fiyatının Hesaplanması
rT
F = (S − I ) × e
F=V S fiyatı
S=Spot fiyat
I= Vadeli sözle me boyunca ödenen kuponların bugünkü de eri.
T=Vadeli sözle me vadesi dolana kadar geçen zaman
r= Birim zaman(t) aralı ına uygulanacak risksiz faiz oranıdır.
14.5.4) Emtia Vadeli lem Sözle meleri
Ta ıma Maliyeti Modeli
Vadeli sözle menin el de i tirdi i günün nakit piyasa fiyatları, faiz oranları, vb. veriler
bilindi inde teorik olarak her vadeli sözle menin i lem görmesi gereken fiyat bellidir.
180
Bu fiyat “ta ıma maliyeti modeline” göre hesaplanan (sentezlenen) vadeli fiyattır. Bu fiyattan
sapılacak olursa, devreye arbitrajcılar girecek ve fiyatları olması gereken yere getireceklerdir.
Vadeli fiyatlar bugünkü fiyatlardan mal edinip vade sonuna kadar ta ımanın maliyetine arbitraja
olanak vermeyecek kadar yakın olmalıdır.
Bu maliyetin unsurları unlardır:
Mala ba lanan para sonucu feragat edilen faiz geliri

Malı tutarak kazanılan temettü veya faiz geliri
Enflasyon
Malı saklamanın
Depolama
Sigorta gibi maliyetleri
Ta ıma maliyeti modeline göre vadeli fiyatlar, teorik olarak hesaplanan vadeli fiyatlardan
sapma gösterdi inde, arbitrajcılar devreye girip, fiyatları olması gereken yere getirirler.
Buna göre:
Denklem 1 Ta ıma Maliyeti ile Vadeli Fiyat Hesaplaması

Vadeli Fiyat = Spot fiyat + ta ıma maliyeti.
Ta ıma Maliyeti = Finans maliyeti+depo maliyeti+ sigorta maliyeti
Not: Ta ıma maliyeti mallara ili kin vadeli fiyatın hesaplanmasında depolama gideri ve sigorta
maliyetleri de hesaplamaya dahil edilir. Finansal araçlarda vadeli fiyatın hesaplanmasında ise
sadece faiz maliyeti dikkate alınır.
Denklem 2 Ta ıma Maliyeti ile Finansal Araçlar çin Vadeli Fiyat Hesaplaması
T
F = ( S × (1 + ( r × )))
365
S = Spot piyasa fiyatı

F = Vadeli fiyatı
T = Süre (vadeye kalan gün sayısı)
r = Faiz oranı (Alım satıma konu araçların her ikisi de faiz getiriyorsa o zaman hesaplamada
faiz oranı farkı alınır.)
14.6) Vadeli lem Sözle melerinde lem Yapan Yatırımcı Tipleri
• Vadeli piyasalarda i lem yapan yatırımcılar üç ana grup altında toplanabilir. Bunlar;
a. Riskten korunmak isteyenler

b. Spekülatörler
c. Arbitrajcılar
• Riskten korunmak isteyen yatırımcılar, bir sermaye piyasası aracı, döviz, kıymetli maden
veya malı kullanan, bunlarda pozisyon tutan veya gelecekte teslimatını bekleyen, ancak ilgili
181
ürünün fiyatında gelecekte meydana gelebilecek olumsuz de i imlerden korunmak isteyen

ki i veya kurumlardır. Bu yatırımcılar, spot piyasalarda fiyatların yükselmesinden korunmak
için vadeli i lem sözle mesine alıcı (uzun taraf), dü mesinden korunmak için de vadeli i lem
sözle mesine satıcı (kısa taraf) olarak girerler.
Korunma” amaçlı i lemler finansal piyasalarda portföy yöneticileri ve bankacılar, mal

piyasalarında ise ilgili malı girdi olarak kullanan veya bu malı üretenler tarafından oldukça
yo un olarak yapılmaktadır. Örne in, bir portföy yöneticisi, çe itli varlık gruplarından olu an bir
portföyün performansını arttırmak, üstlendi i riskleri azaltmak veya portföy çe itlendirmesine
gitmek için, portföydeki hisse senedini spot piyasada satmak yerine, endeks üzerine vadeli
i lem sözle mesi satabilir. Bu durumda, piyasada gerçekten bir dü ü ya anırsa, vadeli
piyasada elde edilen kazanç, hisse senetleri piyasasında kar ıla ılan zararı kar ılar. Böylece,
spot piyasada meydana gelebilecek fiyat dü ü lerinden etkilenilmemi olur. Korunma amaçlı
i lemlerde yo un olarak kullanılması nedeniyle, özellikle yabancı yatırımcıların geli mekte olan
piyasalarda spot piyasa i lemlerinden kaynaklanan risklerden korunmak amacıyla zaman
zaman vadeli piyasa ürünlerini kullandıkları bilinmektedir.
• Vadeli piyasaların önemli unsurlarından biri de spekülatörlerdir. Vadeli piyasalar özellikle

kaldıraç etkisi dolayısıyla, spekülatörlere oldukça önemli avantajlar sa layan ürünler sunar.
Bu ki ilerin alım-satım i leminde bulunmaları zaman zaman ani fiyat hareketlerine sebep
olmakla birlikte, piyasanın likiditesini ve i lem hacmini arttırdı ı bilinmektedir. Spekülatörlerin
risk alma konusundaki isteklilikleri di er piyasa katılımcılarına ta ıdıkları riski spekülatörlere
devrederek riskten korunma imkanı sa lar.
• Arbitrajcılar (Arbitrajörler) ise piyasalar arasındaki fiyat dengesizliklerinden yararlanarak

risksiz kar elde etmeyi hedefleyen yatırımcılardır. Örne in, bir mal co rafi olarak farklı
yerlerde farklı iki fiyattan i lem görüyorsa arbitrajcı hemen ucuz olan yerden alır, pahalı olan
yerde satar ve böylece risksiz kar elde eder. Benzer ekilde spot piyasalar ile vadeli
piyasalar arasındaki ta ıma maliyeti ili kisi sonucu olu ması gereken fiyattan farklı
seviyelerde fiyat olu ması durumunda, arbitrajcılar devreye girerek ucuz olan piyasada alı ,
pahalı olan piyasada satı yaparak piyasaları dengelerler. Bu faaliyetler piyasaların
birbirleriyle uyumlu ve dengeli hareket etmesini ve gerçekçi fiyat olu umunu sa lar. Etkin
piyasalarda arbitraj i lemleri ile risksiz kar elde etme imkanı genel olarak mümkün de ildir.
14.6.1) Vadeli lem Sözle mesinde Korunma (Hedge) Amaçlı lemler
14.6.1.1) Vadeli lem Sözle mesinde Alıcı Taraf Olarak Korunma (Long Hedge)
Amaç, satın alma fiyatını sabitleyerek, gelecekte alınması planlanan ürünün fiyat artı larından
korunmaktır. Böylece, vadeli i lemde alıcı taraf olunarak ileri bir tarihte satın alınması planlanan
menkul kıymet fiyatındaki artı a kar ı korunma sa lanır. Örne in, bir tahvil portföyü yöneticisi,
faiz oranlarında dü me olasılı ına kar ı, ileri bir tarihte portföy nakit giri lerini yatırmayı
planladı ı tahvil fiyatının artmasından u rayaca ı zararı, tahvil üzerine vadeli i lemde alıcı taraf
olarak kapatacaktır.
Örnek: Uzun Pozisyon Alarak Riskten Korunma (Long Hedge)
Bir bankanın halen 1.200.000.000 dolar açık pozisyonu bulunmaktadır. Bankanın açık
pozisyonunu ay sonunda 800.000.000 dolar seviyesine indirmesi gerekmektedir. Bu süre
182
zarfında dolar kurunun a ırı de erlenece inden endi e eden banka, riskten vadeli i lem
sözle meleri (futures) ile korunmak istemektedir. Vadeli lemler Piyasası’nda bir vadeli i lem
sözle mesi 100.000 dolar büyüklü ündedir ve 1 ay vadeli sözle menin fiyatı 1.500.-YTL’dir.
Pozisyon
Banka dolar kurunu sabitleyebilmek için 1 ay vadeli sözle mede 4.000 adet sözle me almalıdır
(400.000.000/100.000).
Sonuç
Bankanın 1 ay sonra dolar kurunun çe itli seviyeleri için kar ıla aca ı kar/zarar tablosu a a ıda
gösterildi i gibidir:
Vadeli
Bir Ay Sözle meden
Sonraki Dolar Gerekli Fon Kar/Zarar Toplam
Kuru (Milyon YTL) (Milyon YTL) (Milyon YTL)
1,570 YTL -628 28 600
1,500 YTL -600 0 600
1,420 YTL -568 -32 600
14.6.1.2) Vadeli lem Sözle mesinde Satıcı Taraf Olarak Korunma (Short Hedge)
Eldeki varlı ın cari de erini korumak temel amaçtır. Böylece, vadeli i lemde satıcı taraf olarak
korunma sa lanmaya çalı ılır. Vadeli i lemde satıcı pozisyonuna girerek riskten korunmanın
amaçlandı ı örnek durumlar a a ıda sıralanmı tır :
i) Elinde portföy ta ıyan ki i, fiyat dü ü üne kar ı portföyün cari de erini korumak için
portföyüne koruma sa layacak vadeli i lem sözle mesinde (futures) satıcı taraf olur. Aynı i lemi
opsiyon piyasasında yapmak isterse, bu durumda satım opsiyonu (put option) alması gereklidir.
ii) Henüz satı ı tamamlanmamı yeni borç senedi veya hisse senedi ihracında ihracı yüklenen
aracı kurulu , uygun bir vadeli i lem sözle mesinde satıcı taraf olarak, faiz oranları veya hisse
senedi fiyatlarındaki olası de i ikli in satılmamı kısmı olumsuz etkilemesini engelleyebilir.
iii) Portföy yöneticisi, sı bir piyasada büyük mebla da ka ıt arz edecekse, tamamının satı ı
için geçecek sürede fiyat dü ü üne kar ı korunma isteyecektir. Böylece, uygun bir vadeli i lem
sözle mesinde satıcı taraf olarak likid olmayan ortamı kendisi için likid hale getirir.
Örnek : Kısa Pozisyon Alarak Riskten Korunma (Short Hedge)
ABC irketi ihraç etti i 500.000 dolar de erindeki malın bedelini 3 ay sonra tahsil edecektir.
irket Amerikan Dolarının Yeni Türk Lirası kar ısında mevcut durumda a ırı de erlendi ine
inanmakta ve Yeni Türk Lirası’nın üç ay sonunda de erlenmesi ihtimaline, di er bir ifadeyle
dolar kurunun dü me riskine kar ı kendisini korumak istemektedir. Vadeli lemler Piyasası’nda
bir vadeli i lem sözle mesi 100.000 dolar büyüklü ündedir ve 3 ay vadeli sözle menin fiyatı
1.500.-YTL’dir.
183
Pozisyon
Bu durumda irket dolar kurunu sabitleyebilmek için 3 ay vadeli sözle mede 5 adet sözle me
satmalıdır (500.000/100.000).
Sonuç
ABC irketinin 3 ay sonra dolar kurunun çe itli seviyeleri için kar ıla aca ı kar/zarar tablosu
a a ıda gösterildi i gibidir:
500.000 Doların Vadeli

ÜçAy Satılmasından Sözle meden
Sonraki Sa lanan Gelir Kar/Zarar Toplam
Dolar Kuru (Bin YTL) (Bin YTL) (Bin YTL)
1,675 YTL 837,5 -87,5 750
1,500 YTL 750 0 750
1,350 YTL 675 75 750
14.6.1.3) Çapraz Korunma
Fiyatındaki olumsuz de i melerden korunmak istenen ürünü en iyi koruyacak vadeli i lem
sözle mesi aranırken uygulanan bir yöntem de, eldeki spot portföy ile en yüksek fiyat
korelasyonuna sahip vadeli i lem sözle mesinin seçilmesi ve kullanılmasıdır. E er en iyi fiyat
korelasyonunu veren vadeli i lem sözle mesi korunacak varlı ı baz almamı ve ba ka bir varlık
için yazılmı sa, bu vadeli i lem sözle mesinin riskten korunmada kullanılması i lemine
“Çapraz Korunma” denir. Vadeli i lem pazarı bulunmayan bir varlı ın, vadeli i lem pazarı
bulunan benzer bir varlı a ait vadeli i lem sözle meleriyle çapraz korunma i lemleri de
yapılmakta olup, yurtdı ı uygulamalarında çok yaygındır. Örne in, arpa üreten bir çiftçi üretti i
mahsulün fiyatının gelecekte dü ece inden korkuyorsa ve satı fiyatını imdiden belirlemek
istiyorsa arpa üzerine düzenlenen vadeli sözle me satmalıdır. Ancak, e er piyasada arpa
üzerine vadeli sözle me alınıp satılmıyor, bu day üzerine sözle meler i lem görüyorsa,
aralarındaki korelasyonun yüksek olması ko uluyla, çiftçi, arpa yerine bu day vadeli sözle mesi
satarak çapraz korunma sa layabilir. Çapraz korunma i lemi yapılırken, eldeki spot portföye
kar ılık vadeli piyasada ne kadarlık bir pozisyon alınaca ının hesaplanmasında, korunan ve
koruyucu araçların arasındaki korelasyon dikkate alınır.
14.6.2) Vadeli lem Piyasalarında Spekülasyon
14.6.2.1) Düz Pozisyon Spekülasyonu
• Vadeli i lem sözle mesinin de erine göre dü ük olan ba langıç teminatı miktarı, sözle meye
konu menkul kıymetin de erinde meydana gelen de i ikliklerin etkisini iddetlendirir ve güçlü
bir kaldıraç etkisi yaratır. Bu kaldıraç etkisi spekülatörler için piyasayı cazip kılar.
• Örnek
Sözle meye Konu Menkul Kıymet : YTL/USD

Vadeli Piyasada Alınan Pozisyon : Uzun Pozisyon
184

YTL/USD De eri (t0) : 1,300
Sözle me Büyüklü ü : 100.000 USD
Ba langıç Teminatı : 30.000.-YTL
USD Spot Piyasa De eri : 1,250
• A a ıdaki tablo spot ve vadeli piyasalarda alınan pozisyonların piyasalarda meydana gelen
fiyat de i ikliklerinden nasıl etkilendi ini göstermesi bakımından dikkat çekicidir (Spot ve
vadeli piyasaların yüzdesel olarak aynı oranda de i ti i varsayımı yapılmı tır).
Spot Piyasa Spot Piyasa Dolar Vadeli Vadeli lem Vadeli Piyasa
Dolar Kuru Getiri Oranı lem Fiyatı K/Z Getiri Oranı (%)
(%)
1,275 %2 1,326 2.600 YTL %8,6
1,262 %1 1,313 1.300 YTL %4,3
1,250 %0 1,300 0 %0
1,238 - %1 1,287 -1.300 YTL - %4,3
1,225 - %2 1,274 -2.600 YTL - %8,6
Tablodan da görülece i üzere, sözle meye konu doların fiyatında ufak çaplı oynamalar olsa
bile, alınan pozisyon üzerinden elde edilen kar/zarar yatırılan paraya göre oransal olarak çok
daha fazla olmaktadır. Örne in, spot fiyat %1 arttı ında, vadeli i lem sözle mesi üzerinden elde
edilen getiri (kar marjı) pozisyon almak üzere yatırılan teminata nisbetle %4,3 (1,3/30)
olmaktadır.
14.6.2.2) Takvim Yayılma Pozisyonu “Spekülasyonu”
Bu tip spekülasyonlar yatırımcının gelecekte farklı tarihlerde vadesi sona erecek olan vadeli
i lem sözle melerine ili kin fiyat tahminlerinin piyasada olu an fiyatlardan farklı olması
durumunda yapılır.
Örnek:
Piyasada farklı iki vadedeki vadeli i lem sözle melerinin fiyatlarının a a ıdaki tabloda yer aldı ı
ekilde gerçekle ti ini varsayalım.
Tarih Ekim Aralık Spread

12 Eylül 1,300 1,310 + 10.000
13 Eylül 1,305 1,320 + 15.000
12 Eylül 2001 tarihinde, bir yatırımcı 1,300’den Ekim 2001 vadeli i lem sözle mesi satıp,
1,310’den Aralık 2001 vadeli i lem sözle mesi alarak Ekim-Aralık “takvim yayılma pozisyonu”
(calendar spread) almı tır. 13 Eylül 2001 tarihinde, yatırımcının aldı ı pozisyonları Ekim 2001
vadeli i lem sözle mesini geri alarak ve Aralık 2001 vadeli i lem sözle mesini satarak
kapattı ını varsayalım. Bu durumda net kazanç;
Ekim 2001 sözle mesi kar/zararı = (1,305-1,300) * 10.000 = -50

Aralık 2001 sözle mesi kar/zararı = (1,320 – 1,310) * 10.000 =100
---------------
Net kazanç 50.-YTL
185
Hesaplama, a a ıdaki ekilde daha basit hale dönü türülebilir;

(15 – 10) * 10 YTL. = 50.-YTL
• Örnekten de görülece i üzere, do rudan uzun veya kısa pozisyon almaya (outright
speculation) göre “takvim yayılma pozisyonu” daha az riskli olmakla beraber, buna kar ılık
getirisi de dü ük olan bir pozisyondur. Bu nedenle de, genellikle “takvim yayılma
pozisyonu”nu alan yatırımcılar için organize borsalarda daha dü ük teminat isteminde
bulunulur.
14.6.3) Arbitraj lemleri
• Vadeli i lem piyasalarında genelde arbitraj imkanından faydalanabilmek amacıyla iki tip
strateji kullanılmaktadır. Bunlar;
a. Satın Al ve Ta ı Stratejisi
b. Açı a Sat ve Vade Sonunda Pozisyon Kapa Stratejisi
14.6.3.1) Satın Al ve Ta ı Stratejisi - Örnek
Doların Spot Piyasa De eri : 1,200.-YTL.

Sözle menin Vade Sonu Tarihi : 28 ubat 2002
Vadeli lem Sözle mesinin De eri : 1,250.-YTL
Varsayımlar : - Alım-satım komisyonları sıfır.
- Günlük mutabakat sonucu ortaya çıkan para
akımlarının etkisi yok.
- Faiz gelir ve giderleri dikkate alınmamı tır
Satın Al ve Ta ı Stratejisinin A amaları:
1) t zamanında 1,200.-YTL’den dolar al (SPOT AL)

2) t zamanında 1,250.-YTL’dan Vadeli lemler Piyasası’nda kısa ol (DOLAR FUTURES
SÖZLE MES N SAT)
3) T zamanında aldı ın doları vadeli i lem sözle mesinin vade sonunda teslim et.
Getiri = (1,250 – 1,200) / 1,200= %16,67
Yukarıda yapılan i lemde yatırımcı parasını iki aylık vadeyle borç vermi gibi faiz geliri elde
etmi tir. ki ayda elde edece i faiz getirisi %16,67’dir. Bu i lem vadesine iki ay kalan ve net
%16,67 faiz ödeyen Hazine Bonosunu almaya e de erdir (SENTET K HAZ NE BONOSU)
lemin ba langıcında yatırımcının elinde para olmadı ı dü ünülürse, o zaman yukarıda

hesaplanan getiri (%16,67) borçlanma maliyetiyle kar ıla tırılır. E er piyasadan iki aylı ına
%16,67’den daha az faizle borçlanılabiliyorsa, bu durumda arbitraj imkanı var demektir. Yani
piyasadan YTL borçlanarak spotta Dolar alıp, vadeli piyasada kısa pozisyon alıp satı yaparak
sıfır yatırımla risksiz arbitraj karı elde edilebilir. Bu tip arbitraj i lemleri piyasada;
186
1. Dolar spot fiyatını arttırıcı

2. Dolar vadeli i lem (futures) fiyatını azaltıcı
3. Borçlanma maliyetini (faizleri) arttırıcı
etki yaparak arbitraj karlarını ortadan kaldırır ve spot ile vadeli piyasaların dengeli hareket
etmesini sa lar.
14.6.3.2) Açı a Sat ve Vade Sonunda Pozisyon Kapa Stratejisi - Örnek
1) t zamanında 1,200.-YTL’den Dolar açı a sat

2) Aldı ın parayı faize yatır.
3) t zamanında 1,250.-YTL’den vadeli (futures) piyasada uzun pozisyon al
Yukarıdaki i lemleri yapmakla yatırımcı 1,200.-YTL’ndan borç almı olur. Aldı ı borcu 1,250.-
YTL olarak geri ödeyece ini de imdiden bilmektedir. Yani borçlanma maliyeti sabittir.
Spotta açı a satmakla ve vadeli (futures) piyasada uzun pozisyon almakla yatırımcı iki aylı ına
%16,67 faiz maliyetiyle borçlanmı olur. E er piyasada aldı ı parayı %16,67’den daha yüksek
faizle satabilirse, yukarıdaki i lemi yaparak arbitraj karı elde edebilir. Bu tip arbitraj i lemleri;
1) Doların spot piyasa fiyatını azaltıcı

2) Doların vadeli i lem (futures) fiyatını arttırıcı
3) Para piyasasında faizleri azaltıcı
etki yaparak arbitraj karlarını ortadan kaldırır, spot ve vadeli piyasaların dengeli hareket
etmesini sa lar.
14.7) Opsiyon Sözle mesi Nedir?
Opsiyon sözle mesi, alan tarafa, üzerine opsiyon yazılan mal veya kıymeti gelecekte belirli bir
tarihte veya tarihe kadar, belli bir fiyattan, belirlenen miktarda alma veya satma hakkını
sa layan sözle medir. Dolayısıyla opsiyon sözle mesi, alıcı taraf açısından bir hak sa lamakta,
buna kar ılık satıcı tarafı bu hakkı satan taraf olarak yükümlülük altına sokmaktadır. Alıcı taraf,
opsiyon sözle mesiyle tanınan hakkı satın alırken bunun için bir para öder, bu paraya opsiyon
primi denir. Bu primi alan taraf ise satıcı taraftır. Opsiyon sözle meleri sigorta primi ödenmesi
i lemine çok benzer. Evin yanması veya hırsızlık gibi risklerin getirebilece i zararlara kar ı,
evler ve içindeki e yalar sigorta irketlerine belirli bir süre boyunca sigorta ettirilerek, bunun
kar ılı ında sigorta primi ödenir. E er ev yanar veya hırsızlı a u rarsa, sigorta irketi primi
ödeyen sigortalının zararını tazmin eder. Bir portföy yöneticisinin, spot piyasada meydana
gelebilecek olumsuz geli melere veya fiyat dü ü lerine kar ın, portföyü üzerinden
gerçekle ebilecek zararı en aza indirmek veya belli bir seviyede sabitlemek amacıyla opsiyon
sözle mesi (satım opsiyonu -put option-) satın alması ve bunun kar ılı ında prim ödemesi
i lemi, temelde yukarıda anlatılan ev sigortalama i lemine oldukça benzemektedir. Opsiyon
sözle mesi satın alan portföy yöneticisinin yaptı ı i lem de finans literatüründe “portföy
sigortalanması” (Portfolio Insurance) olarak adlandırılmaktadır.
Bir opsiyon sözle mesi a a ıdaki bilgileri içerir.
• Opsiyonun tipi: Avrupa veya Amerikan tipi opsiyon

187
• Sözle me tipi: Call (Alım) opsiyonu veya Put (Satım) opsiyonu
• Opsiyona konu mal veya kıymet: Hisse senedi, tahvil vb.
• Kullanım fiyatı: Opsiyonun sa ladı ı hakkın kullanılaca ı fiyat
• Vade sonu: (Örnek: Mart ayının 3. cuması, Haziran ayının ilk i günü)
• Prim: Opsiyonun fiyatı
14.7.1) Opsiyon Terimleri
Avrupa Tipi Opsiyonlar: Opsiyonu alan tarafın, sözle meye konu mal veya kıymeti satın alma
veya satma hakkını sadece vade sonunda kullanmasını sa layan opsiyonlardır.
Amerikan Tipi Opsiyonlar: Vade sonu da dahil olmak üzere opsiyon alıcısına istedi i zaman
hakkını kullanma imkanını sa layan opsiyonlardır.
Opsiyonlara kullanım sürelerine göre Amerikan tipi veya Avrupa tipi denmesinin sebebi bu
opsiyonların Avrupa veya Amerika’da alınıp satıldı ını göstermemektedir. Günümüzde gerek
Amerika Birle ik Devletleri’ndeki, gerekse Avrupa’daki vadeli piyasalarda her iki tip opsiyon da
i lem görmektedir.
Alım Opsiyonları: (Call Options) Opsiyonu alan tarafa, sözle meye konu mal veya kıymeti
önceden belirlenmi bir fiyattan (kullanım fiyatı), satın alma hakkını sa layan opsiyonlardır.
Satım Opsiyonları: (Put Options) Opsiyonu alan tarafa, sözle meye konu mal veya kıymeti,
önceden belirlenmi bir fiyattan (kullanım fiyatı) satma hakkını veren opsiyonlardır.
Kullanım Fiyatı: (Exercise Price, Strike Price) Sözle meye konu mal veya kıymetin, opsiyon
kullanıldı ında, alınıp satılaca ı fiyattır.
Kullanım: Opsiyonu alan (Uzun) tarafın kendisine ait olan hakkı kullanması i lemidir.
Vade Sonu: Opsiyonu kullanma hakkının son günüdür.
14.7.2) Opsiyon Piyasası lemleri
Opsiyon sözle mesi satın alan tarafın vade sonuna kadar üç alternatifi vardır:
• Almı oldu u opsiyonu satabilir.
• Opsiyonu kullanabilir
• Kullanım süresi dolana kadar bekler ve kullanmaz, dolayısıyla verdi i opsiyon primi kadar
zarar eder.
Opsiyonu satan (yazan) tarafın da üç alternatifi vardır.
• Satmı oldu u opsiyon sözle mesini satın alabilir, böylelikle pozisyonunu kapatmı olur.
188
• Opsiyonu sattı ı taraf hakkını kullanmak isterse yükümlülü ünü yerine getirir.
• Kullanım süresi dolana kadar opsiyonu alan taraf hakkını kullanmazsa aldı ı opsiyon primini
kar olarak kayıtlarına geçirir.
14.7.3) Opsiyon Fiyatının (Opsiyon Primi) Belirlenmesi:
Opsiyon fiyatlama yöntemleri, oldukça matematiksel ve karma ıktır. Opsiyon fiyatlarının

belirlenmesinde temel olarak Black & Scholes ve Cox, Ross & Rubinstein modelleri olmak
üzere iki temel hesaplama yöntemi kullanılmaktadır. Genel olarak Avrupa tipi opsiyonların
fiyatlamasında Black & Scholes formülü, Amerikan tipi opsiyonların fiyatlamasında ise Cox,
Ross & Rubinstein formülü kullanılmaktadır. Her iki formülde de dikkate alınan ve opsiyon
fiyatının hesaplanmasında kullanılan kriterler unlardır.
• Opsiyon sözle mesine konu mal veya kıymetin spot fiyatı
• Kullanım fiyatı
• Vade sonuna kadar kalan zaman
• Risksiz faiz oranı
• Yıllık standart sapma (Volatilite)
Opsiyon fiyatlama yöntemleri de erlendirilirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta,

yukarıdaki kriterler kullanılarak elde edilen opsiyon fiyatlarının teorik fiyatlar oldu u gerçe idir.
Pratikte piyasa dinamiklerinin teorik kalıplara uymadı ı tüm piyasalarda gözlemlenmektedir. Bu
durum, opsiyon fiyatlarında da kendini göstermekte ve opsiyon piyasasında gerçekle en fiyatlar
teorik fiyatlardan sapmalar gösterebilmektedir.
14.8) Vadeli lem ve Opsiyon Sözle melerine Konu Ürünlerde Aranan Temel
Özellikler
Borsalar, vadeli i lem sözle meleri ile bu sözle melerin i lem görece i pazarları olu tururken,
vadeli i lemin temel alaca ı ürünün belli özelliklere sahip olmasını beklerler. Vadeli i lem
sözle melerinin piyasa tarafından aranan ürünler olması için, üzerine vadeli i lem sözle mesi
düzenlenen ürünlerin a a ıdaki artları sa laması gerekmektedir:
1- Etkin ve derin bir nakit piyasanın varlı ı (Zaman zaman derin bir spot piyasası olmayan
ürünlerin üzerine de türev i lemler yapılmaktadır.)
2- De i ken fiyatlar (volatility)
3- Nakit piyasa fiyat düzeyine ili kin etkin bilgi akı ının olması
4- Üyelerden güçlü destek ve talep
5- Teslimat tarihi geldi inde, teslimata yetecek kadar ürünün bulunabilmesi
6- Engelleyici kuralların olmaması
7- Nakit (spot) ürünün homojen olması
8- Spot piyasada olu an bir ihtiyacın kar ılanması.
14.8.1) Vadeli lem Sözle melerine Konu Te kil Eden Ürünler
Vadeli i lem sözle melerinin temel aldı ı ürünler (veya varlıklar), genel bir sınıflamayla iki gruba
ayrılabilir.
189
a- Finansal varlıklara dayalı vadeli i lem sözle meleri
i- Uzun Dönem Devlet Tahvilleri

US T-Bond; UK Long Gilts; Deutschland Bunds; talyan Devlet Tahvilleri (BTP)
Japon Devlet Tahvilleri (JGB); Fransız Devlet Tahvilleri (Notionnels); ...
ii- Orta Vadeli Devlet Tahvilleri

US T-Notes; Orta Vadeli Alman Devlet Tahvilleri(Bobl); ...
iii- Kısa Dönem Faiz Oranına ba lı varlıklar

- Üç aylık ABD Hazine Bonosu; üç aylık Fransız Hazine Bonosu; ...
- Üç ay vadeli Eurocurrency Sözle meleri
(Eurodollar; Euroyen; LIBOR) ; ...
- Üç ay vadeli Mevduat Sertifikası (ABD’de dolar bazında); Üç ay vadeli EURO ; ...
iv- Döviz Kurları (Currencies)

Brezilya Kuruzerosu; Alman Markı; Kanada Doları; Japon Yeni; ngiliz Sterlini ;
sviçre Frangı; Fransız Frangı; Avustralya Doları; ...
v- Tek tek hisse senetleri için hazırlanan vadeli i lem sözle meleri
vi- Endeks üzerine düzenlenen vadeli i lem sözle meleri TOPIX (Japonya, Singapur);
IBEX35 ( spanya-MEFF RV); CAC40 (Fransa-MATIF);

Ibovespa (Brezilya-BM&F); S&P100 (ABD-CBOE); ValueLine (ABD);
S&P500 (ABD-CME); FT-SE100 ( ngiltere-LIFFE); Nikkei 225 (Japonya-Osaka) .
vii -Enflasyon oranı ve Tüketici fiyat endeksi gibi ekonomik ve hava durumu gibi ekonomik
olmayan di er de i kenler üzerine hazırlanan vadeli i lem sözle meleri.
b- Çe itli mallar üzerine vadeli i lem sözle meleri
i- Tarım ürünlerine dayalı vadeli i lem sözle meleri

- Soya fasulyesi (soybeans)
- Domuz i kembesi (pork bellies)
- Mısır (corn)
- Canlı sı ır (live cattle)
- Besi sı ırı (feeder cattle)
- Soya fasulyesi ya ı (soybean oil)
- Kakao (cocoa)
- Kahve (coffee)
- Portakal suyu (orange juice)
- eker (sugar)
- Bu day (wheat)
- Yulaf (oats)
- Soya fasulyesi unu (soybean meal)
- Canlı domuz (live hogs)
- Kereste (lumber)
- Deniz mahsülleri (seafood)
190
ii- Do al kaynaklara dayalı vadeli i lem sözle meleri

- Altın (gold)
- Gümü (silver)
- Ham petrol (crude oil)
- Isınmada kullanılan petrol (heating oil)
- Alüminyum (aluminum)
- Bakır (copper)
- Paladyum (palladium)
- Platinyum (platinum)
Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından 2001 yılı A ustos ayında yayımlanan bir ara tırmaya
göre tüm piyasalarda i lem gören türev ürünlerin toplamı 110 trilyon Amerikan Doları olup,
bunun yakla ık 15 trilyon doları organize borsalar bünyesinde, 95 trilyon dolarlık kısmı da
tezgahüstü (OTC) piyasalarda i lem görmektedir. Borsalar bünyesinde i lem gören vadeli
enstrümanlar, standartla tırılmı olmaları dolayısıyla tezgahüstü ürünlere göre çok daha az
sayıda ve çe itliliktedir. Ancak bu özellik nedeniyle borsalarda i lem hacmi ve dolayısıyla
likidite, tezgahüstü piyasalara göre çok daha fazladır. Bunun do al bir sonucu olarak da,
piyasada ürünlerin gerçek fiyatını yansıtmakta en önemli gösterge olarak borsalar bünyesindeki
piyasalarda olu an fiyatlar dikkate alınmaktadır. 2000 yılı sonu itibarıyla yayımlanan istatistikler
incelendi inde faize ve sabit getirili enstrümanlara dayalı türev sözle melerin, toplam rakamın
oldukça büyük bir oranını olu turdu u görülmektedir. Faize dayalı türev ürünlerin toplam i lem
hacmindeki payı tezgahüstü piyasada %67, borsalar bünyesinde çalı an organize piyasalardaki
payı %88 civarındadır. Di er taraftan, tüm türev piyasalarda son yıllarda daha fazla kurumsal
ve bireysel mü teri a ırlı ı hissedilmekte, aracı kurulu lar arasındaki portföy i lemlerinin
payında azalma gözlemlenmektedir.
191

Uluslararasi Piyasalar Ileri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uluslararasi Piyasalar Ileri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ULUSAL VE ULUSLARARASI P YASALAR

Sermaye Piyasası Faaliyetleri leri Düzey Lisansı E itimi

Bu notlar; Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kurulu ları Birli i tarafından

Bilgilerin hata ve eksikli inden do abilecek zararlardan TSPAKB hiçbir ekilde

1) TÜRK YE CUMHUR YET MERKEZ BANKASI P YASALARI ..................................... 1

1.1) Araçlar ve Bünyesindeki Piyasalar........................................................................... 1

2.1) Bankalararası YTL Piyasası ...................................................................................... 9

2.2) Bankalararası Repo Piyasası .................................................................................... 9

2.3) Bankalararası Tahvil Piyasası................................................................................... 9

2.4) Bankalararası Döviz Piyasası ................................................................................. 10

3) MKB H SSE SENETLER P YASALARI .................................................................. 10

3.1) Temel Kavramlar...................................................................................................... 10

3.2) MKB Hisse Senetleri Piyasası’nın leyi i............................................................. 13

4) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE LEM GÖRME........ 21

4.1) Kotasyon Ve Halka Arz............................................................................................ 21

4.3) Halka Arz ve Borsa’da I lem Görme....................................................................... 29

4.4) Kamunun Aydınlatılması ......................................................................................... 34

4.5) IMKB’de Mevcut Hisse Senetleri Pazarları’na Kabul Esasları .............................. 36

4.6) Borsa Üyeleri Ve Üye Temsilcileri .......................................................................... 42

4.7) Hisse Senetleri Piyasası’nda Pazarlar Ve lem Kuralları ..................................... 45

4.8) Hisse Senetleri Piyasasında I lem Kuralları .......................................................... 57

4.9) Hisse Senetleri Piyasasında Endeksler ve MKB Hisse Senetleri Piyasası

4.11) çerden Ö renenlerin Ticareti (Insider Trading) Ve Manipülasyon ...................... 65

4.11.2) Sermaye Piyasasını Yapay Olarak Etkilemek Amacıyla Sermaye Piyasası

4.12) Hisse Senetleri Piyasası le lgili Di er Düzenlemeler........................................... 71

5) MKB TAHV L VE BONO P YASALARI.................................................................... 72

5.1) Temel Kavramlar...................................................................................................... 72

5.2) MKB Tahvil ve Bono Piyasasının Pazarları ve leyi i ......................................... 76

5.3) Emir Büyüklükleri .................................................................................................... 80

5.4) MKB Devlet ç Borçlanma Senetleri (D BS) Endeksleri ........................................ 86

5.5) Kamu Borçlanma Mekanizması, Borç Yönetimi Ve hale Prosedürü.................... 89

5.6) Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler ......................................................................... 93

5.7) Kamu Açıklarının Ve Kamu Borçlanmasının Mali Piyasalar Ve Genel Ekonomi

5.8) Borsa Dı ı Tahvil Ve Bono Piyasası ....................................................................... 95

6) MKB ULUSLARARASI PAZAR ( MKB UP) ............................................................. 98

6.1) Pazar’a li kin Genel Prensipler.............................................................................. 98

6.2) MKB Uluslararası Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi .......................................... 98

6.3) Kotasyon artları..................................................................................................... 99

6.4) Kamuyu Aydınlatma ve Yükümlülükler .................................................................. 99

6.5) Depo Sertifikaları Piyasası .................................................................................... 101

6.6) Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasası................................................................... 107

7) VADELI LEM VE OPS YON BORSASI................................................................ 115

7.1) Amaç ve Hukuki Dayanak ..................................................................................... 115

7.2) lem Esasları......................................................................................................... 115

7.3) Takas ve Temerrüt Esasları .................................................................................. 120

7.4) Teminatlandırma ve Di er Esaslar ....................................................................... 122

7.5) Garanti Fonu Esasları............................................................................................ 125

7.6) Üyelik Esasları ....................................................................................................... 126

7.7) VOB’da lem Gören Sözle meler ........................................................................ 127

8) TAKASBANK BORSA PARA P YASASI................................................................ 128

8.1) Dayanak.................................................................................................................. 128

8.2) lem Yapabilecek Kurulu lar ............................................................................... 128

8.3) Ba vuru Prosedürü ............................................................................................... 128

8.4) Takasbank’ın Konumu .......................................................................................... 129

8.5) Limitler ................................................................................................................... 129

8.6) Çalı ma Esasları .................................................................................................... 131

8.6.11) Taraflararası li ki............................................................................................. 135

9) TEZGAH-ÜSTÜ PIYASALAR ................................................................................. 136

9.1) Tezgah-Üstü Hisse Senedi Piyasaları................................................................... 137

9.2) Bankalararası YTL Piyasası .................................................................................. 138

9.3) Bankalararası Repo Piyasası ................................................................................ 139

9.4) Bankalararası Tahvil Piyasası............................................................................... 139

9.5) Bankalararası Döviz Piyasası ............................................................................... 139