ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠ’ ΟΛΕΣ ΤΙΣ

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Η ανακάλυψη του χορού

Τα τελευταία χρόνια, η συστηματική μελέτη των αρχαίων πολιτισμών και

των πρωτόγονων λαών με την βοήθεια της κοινωνιολογικής και
εθνολογικής έρευνας έχει καταλήξει σε ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με
την καταγωγή του χορού και της μουσικής.

Πολύ πριν συλλάβει ο άνθρωπος την έννοια του χορού και της μουσικής
έτσι όπως τη νοιώθουμε σήμερα, πρακτικοί και μόνο λόγοι τον έκαναν να
νοιώσει την ανάγκη του ρυθμού και να ξεχωρίζει τους διάφορους ήχους.

Έτσι σιγά – σιγά δημιουργείται μέσα του, στην αρχή ασυνείδητα και
αργότερα συνειδητά, η έννοια του ρυθμού, ενός ρυθμού που τον βοηθάει στις
πρακτικές του ανάγκες. Με το χορό και το τραγούδι, ο πρωτόγονος άνθρωπος
εκφράζει την χαρά του και προσπαθεί να εξορκίσει το κακό που απειλεί την
φυλή του. Τραγουδάει και χορεύει πολεμικούς χορούς πριν την μάχη, και
μαθαίνουν στους νεότερους της φυλής την τέχνη του πολέμου, του κυνηγιού,
του έρωτα.

Τι είναι παράδοση.

Παράδοση είναι ... το μελωδικό νανούρισμα της μάνας, οι θρύλοι του παππού
,τα κάλαντα, τα χελιδονίσματα, οι μαντινάδες, τα έθιμα ,οι χοροί και οι
σκοποί που μας συντρόφευαν σε κάθε χαρά ,οι ενδυμασίες ,τα κεντήματα ,τα
δίστιχα, τα παιχνίδια και όσα άλλα είναι μέρος της ζωής του τόπου μας.
Κρατήστε περήφανα στις καρδιές σας ,αλώβητο αυτό το θησαυρό και
παραδώστε τον στις επόμενες γενιές! Έτσι θα ακούμε τους παλμούς του
τόπου μας ολοζώντανα και δεν θα σβήσει τίποτε στη χοάνη της
παγκοσμιοποίησης!
Γι αυτό δεν πρέπει οι νέες γενιές να ξεχνούν την ιστορία και τον πολιτισμό
τα ήθη και έθιμα μας αλλά να συνεχίζουν, να διατηρούν, να διασώζουν και
να διαδίδουν την παράδοση μας.

Όλοι θα θυμόμαστε από τα παιδικά μας χρόνια, τα παραμύθια, τα

αινίγματα, τα παιχνίδια και τα τραγούδια, τα διάφορα ήθη και έθιμα που
μας διηγούταν. Για όλα αυτά πολλές φορές ρωτούσαμε και ζητούσαμε κάποια
εξήγηση. Η απάντηση όμως ήταν πάντα η ίδια<<έτσι τα βρήκαμε από τους
παλιούς, έτσι τ’ ακούσαμε από τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας>>.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι όλα αυτά τα παράξενα και ανεξήγητα πολλές φορές
έθιμα, τους τα υπαγόρευε μια άγραφη και απαραβίαστη λαϊκή, όπως
ονομάζεται, παράδοση. Που ήταν βαθιά ριζωμένη στην ψυχή τους.

Οι Πατέρες της εκκλησίας μας ομολογούν και αποδέχονται την πίστη

στην Ιερά Παράδοση, όπως ο Μέγας Βασίλειος που λέγει: Των εν τη
εκκλησία πεφυλαγμένων δογμάτων και κηρυγμάτων, τα μεν εκ της
εγγράφου διδασκαλίας έχομεν, τα δε εκ της των Αποστόλων Παραδόσεως.

Το δημοτικό μας τραγούδι είναι από τις λαϊκές εκείνες εκδηλώσεις που
έχουν υποστεί, σε μικρότερο βαθμό απ’ ότι ορισμένες άλλες, την ξένη
επίδραση και αποτελεί την πιο γνήσια και αυθεντική έκφραση της
Ελληνικής λαϊκής ψυχής, της Ελληνικής λαϊκής παραδόσεως και μας δίνει
έτσι την ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τους προγόνους μας και τις ρίζες
μας. Και όπως έλεγε και ο Σεφέρης: <<Σβήνοντας ένα κομμάτι από το
παρελθόν είναι σα να σβήνουμε ένα κομμάτι από το μέλλον>>.

Οι διάφορες λαϊκές εκδηλώσεις, όπως είναι τα ήθη και τα έθιμα, οι

παροιμίες, η λαϊκή τέχνη, οι χοροί και τα τραγούδια μας, χρειάζονται για να
γνωρίσουμε την προέλευσή μας, την καταγωγή μας τα χαρακτηριστικά
γνωρίσματα της φυλής μας. Έτσι ο χορός, η μουσική και το τραγούδι, είναι
το τρίπτυχο που μέσα στο πέρασμα των αιώνων μεταφέρει την Εθνική μας
ταυτότητα.
Ο ΧΟΡΟΣ

Ο άνθρωπος αποτελεί ένα ψυχοσωματικό αδιαίρετο σύνολο, η ψυχή εκφράζει

το σώμα και το σώμα τον ψυχισμό του ανθρώπου. Ο χορός εκφράζει με την
γλώσσα του κορμιού το πολιτιστικό ύφος κάθε λαού και εποχής.

Ο χορός αποτελείται από 3 μέρη:

                1. Από την ΚΙΝΗΣΗ: είναι τα βήματα, που γίνονται στο χορό
                2. Από το ΜΕΛΟΣ: η μουσική του χορού, η μελωδία
                3. Από τον ΛΟΓΟ: τα λόγια που λέγονται στο τραγούδι

Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούμε ακόμη και σήμερα στους

δημοτικούς χορούς είναι τα εξής:

                ΕΓΧΟΡΔΑ
                Λαγούτο, μπαγλαμάς, βιολί, νησιώτικη λύρα, ποντιακή λύρα
(κεμεντζές), σαντούρι, ούτι, κανονάκι και μπουζούκι.

                ΠΝΕΥΣΤΑ
                Κλαρίνο, φλογέρα, καραμούζα, πίπιζα ή ζουρνάς, γκάιντα ή
τσαμπούνα ή ασκομαντούρα, σουραύλι

                ΚΡΟΥΣΤΑ
                Νταούλι, νησιώτικο τουμπί, ντέφι, τουμπελέκι, τρίγωνο, η
ταμπουτσά της Κύπρου & μασιά 

Συνεχίζοντας το μάθημα αυτήν την εβδομάδα θα δείξουμε τους εξής χορούς:

1) Συρτό στα τρία 2) συρτό στα δύο 3) Καλαματιανό 4) Τσάμικο

Πρώτο μάθημα: Συρτός στα τρία

ΣΥΡΤΟΣ ΣΤΑ ΤΡΙΑ

Είναι μεικτός κυκλικός χορός, με λαβή των χεριών από τις παλάμες και
λυγισμένους τους αγκώνες. Εκτός από την Ήπειρο, χορεύεται και σ’ άλλες
περιοχές, όπως στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία, αλλά είναι και η βάση
βημάτων άλλων χορών, στον Πόντο, στην Μ. Ασία, Κρήτη, Νησιά.

Αποτελείται από 6 περπατητά βήματα, αργά ή γρήγορα. . Μπορεί να

χορευτεί και μόνο με τραγούδι, χωρίς την συνοδεία μουσικών οργάνων.

Σήμερα ο χορός εξακολουθεί να χορεύεται, με πιο γρήγορο όμως ρυθμό και

με περισσότερο απελευθερωμένες κινήσεις τόσο για τις γυναίκες όσο και για
τους άνδρες, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όσους άλλους παραδοσιακούς
χορούς εξακολουθούν να επιβιώνουν.
 6

2 4

Α.Θ. 1 3

σημαίνει ΑΡΧΙΚΗ ΘΕΣΗ

Το πόδι βρίσκεται στο έδαφος [Αρπ. ή Δξπ.]

Το πόδι βρίσκεται στον αέρα [Αρπ. ή Δξπ.]

1: Δεξί : Βήμα Δεξιά

2: Αριστ: Βήμα Δεξιά

3: Δεξί : Βήμα Δεξιά

4: Αριστ: Σταύρωμα πάνω από το δεξί γόνατο

    Δεξί: 1 αργή ή 2 γρήγορες αναπάλσεις

5: Αριστ: Επιστροφή από άρση, αριστερά, αντίθετα προς τη φορά του χορού
6. Δεξί: Σταυρώνει πάνω από το αρ. γόνατο ενώ  το αριστερό εκτελεί 1
αργή ή 2 γρήγορες αναπάλσεις.

Εδώ είναι ένα λίνκ για να δείτε στο YouTube το βίντεο.

https://www.youtube.com/watch?v=lcOPdcQPbRQ

Καλαματιανός

Ο καλαματιανός, είναι ένας συρτός χορός που χορεύεται σ’ ολόκληρη την Ελλάδα,
διαφοροποιούμενος ελάχιστα, σε ότι αφορά το ύφος του και το ρυθμό. Το χορευτικό του
μοτίβο απαρτίζεται από 12 κινήσεις που χορεύονται συγχρόνως απ’ όλους τους χορευτές.
και επαναλαμβάνονται σ’ όλη τη διάρκεια του χορού, στρωτά για τις γυναίκες και λίγο
πιο πηδηχτά για τους άνδρες.

Μόνο ο πρωτοχορευτής μπορεί να παραλλάζει τα βασικά βήματα του χορού, συνήθως με

μια στροφή δεξιά. Ο συρτός φαίνεται πως προέρχεται από την αρχαία εποχή. Σχετικά με
την προέλευση της ονομασίας του φαίνεται πως οφείλεται στα λόγια του τραγουδιού «σαν
πας στην Καλαμάτα…» με αναφορά στο μαντήλι, ιερό σύμβολο κάθε παραδοσιακής
γαμήλιας τελετής.
Τα βήματα του Καλαματιανού είναι τα εξής:

12α

11 8
 2 4 6 11α 7 8α

1 3 5 12 10 9
Α.Θ.

1:  Το δεξιό πόδι, βήμα δεξιά

2:  Το αριστερό πόδι βήμα αριστερά.

3:  Το δεξιό πόδι βήμα δεξιά.

4:  Το αριστερό πόδι βήμα δεξιά

5:  Το δεξιό πόδι βήμα δεξιά.

6:  Το αριστερό, δεξιά με δάχτυλα στο κέντρο.

7:  Το δεξί πόδι δεξιά, με δύναμη.

8: Το αριστερό με βήμα δεξιά, διασταυρώνεται με το δεξιό και πατά δυνατά στα δάχτυλα
ενώ συγχρόνως γίνεται άρση του δεξιού πίσω, ελαφρώς λυγισμένου.

9:  Το δεξιό πόδι πατά πάλι δυνατά στη θέση του

10: Το αριστερό πόδι, βήμα αριστερά (αντίθετα)

11: Το δεξί με βήμα αριστερά διασταυρώνεται με το αριστερό και πατά δυνατά στα
δάχτυλά του, ενώ συγχρόνως γίνεται άρση του αριστερού πίσω, ελαφρώς λυγισμένου.
12 : Το αριστερό πατά δυνατά στη θέση του και γίνεται ελαφριά άρση του δεξιού.

Τα υπόλοιπα βήματα που διακρίνονται στο σχήμα, είναι οι παραλλαγές που μπορεί να
χρησιμοποιήσει ο πρωτοχορευτής για να ποικίλει τον χορό του.
https://www.youtube.com/watch?v=U7KPaClNmLQ

Tσάμικος

Ανδρικός χορός, από τους πιο λεβέντικους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Θεωρείται όπως και ο
Συρτός Καλαματιανός, πανελλήνιος χορός γιατί χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Το
όνομά του το πήρε από την Τσαμουριά ή Τσάμικο της Ηπείρου. Λέγεται και «κλέφτικος» γιατί
χορευόταν από τους κλέφτες την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ανάλογα με την περιοχή, συναντάμε
διάφορες μορφές Τσάμικου, με 10, 12, και 16 βήματα. Στα ορεινά της Ρούμελης για παράδειγμα
προτιμούν τα 10 βήματα, ενώ αντίθετα στην Πελοπόννησο τον χορεύουν με τα 12.  Σε πολλές
περιπτώσεις, αυτός που σέρνει το χορό, χορεύει στον τόπο, αυτοσχεδιάζει δηλαδή, κάνοντας
πηδήματα, ψαλίδια, στροφές επιδεικνύοντας έτσι την λεβεντιά του και τις χορευτικές τους ικανότητες.
Όταν ο πρώτος αυτοσχεδιάζει εκτελώντας φιγούρες, οι υπόλοιποι χορευτές ακολουθούν με τα βήματα
της περιοχής ή επαναλαμβάνοντας συνέχεια τα 2 πρώτα βήματα του τσάμικου, προς τη φορά του
κύκλου. Αντίθετα με την Ήπειρο, οι κινήσεις των Πελοποννήσιων χορευτών ήταν πιο απελευθερωμένες,
με πηδήματα κλπ, ενώ στην Ήπειρο, κυριαρχούσε το αργό, βαρύ πάτημα

https://www.youtube.com/watch?v=6VG67sz3g5I

https://www.youtube.com/watch?v=qoLUCprGN14 ΙΚΑΡΙΩΤΙΚΟΣ

https://www.youtube.com/watch?v=wEiH0KS4Uvw ΠΕΝΤΟΖΑΛΙ ΚΡΗΤΗ

https://www.youtube.com/watch?v=QxJGw4YQ6Pk ΜΠΑΙΝΤΟΥΣΚΑ ΘΡΑΚΗ

https://www.youtube.com/watch?v=i-CM6fbJ7-o ΛΥΤΟΣ Ή ΛΕΒΕΝΤΙΚΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

https://www.youtube.com/watch?v=0heASWzEVBE ΚΟΤΣΑΡΙ ΟΝΤΟΣ

https://www.youtube.com/watch?v=loWOPjzed4Y ΚΟΤΣΑΡΙ