4

H ¶A§H TH™ OP£O¢O•IA™ ME TI™

AIPE™EI™ KAI THN APXAIA £PH™KEIA

™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ı· Ì¿ıÂȘ ÁÈ·:

✔ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ηٿ ÙˆÓ ·ÈÚ¤ÛˆÓ.
✔ Ù· ̤ÙÚ· ηٿ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ıÚËÛΛ·˜.
✔ ÙË Û¯¤ÛË ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡-∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡.

Σχεδιάγραµµα της ενότητας

α. O αγώνας κατά των αιρέσεων
Oι αιρέσεις – O Χριστιανισµός και παλιότερα αλλά κυρίως από την εποχή της αναγνώρι-
σής του ήλθε αντιµέτωπος µε ποικίλες αιρέσεις. Έτσι ονοµάστηκαν οι παρεκ-
κλίσεις από την ορθή χριστιανική διδασκαλία (Ορθοδοξία), όπως αυτή δια-
τυπώθηκε επίσηµα από την Εκκλησία, µε τη συνδροµή του Κράτους, στις Οι-
κουµενικές Συνόδους.

Tο κράτος – Στήριξε υλικά και ηθικά τη νέα θρησκεία.

– Aναµείχθηκε στις δογµατικές διαµάχες.
– Tα θεολογικά ζητήµατα συνδυάστηκαν µε τις πολιτικές σκοπιµότητες.

O Αρειανισµός – Aίρεση που κυριάρχησε κατά τον 4ο αι.

– ∆ίδασκε ότι ο Υιός είναι δηµιούργηµα του Πατρός, αµφισβητώντας τη θεό-
τητά του.
– Προκάλεσε αντιπαραθέσεις και είχε µεγάλη διάδοση τόσο ανάµεσα στους
υπηκόους της αυτοκρατορίας όσο και ανάµεσα στους Γότθους και τα άλλα
γερµανικά φύλα (εκτός των Φράγκων).
– Kαταδικάστηκε από τις οικουµενικές συνόδους της Νίκαιας (325) και της
Κωνσταντινούπολης (381).

31
O Νεστοριανισµός – Oι δογµατικές διαµάχες –οι οποίες κάλυπταν τοπικές και πολιτιστικές δια-
φορές– αναζωπυρώθηκαν κατά τον 5ο αι.
– Aφορούσαν τη σχέση της θείας και της ανθρώπινης φύσης στο πρόσωπο
του Χριστού.
– O Νεστοριανισµός τόνιζε την υπεροχή της ανθρώπινης φύσης.
– Kαταδικάστηκε από τη Γ′ Οικουµενική Σύνοδο της Εφέσου (431).

O Μονοφυσιτισµός – Oι οπαδοί του θεωρούσαν –αντίθετα από αυτό που πρέσβευαν οι Νεστορια-
νοί– ότι η θεία φύση απορρόφησε την ανθρώπινη στο πρόσωπο του Χριστού.
– Aν και καταδικάστηκε από τη ∆′ Οικουµενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας
(451), κυριάρχησε στις ανατολικές επαρχίες του Βυζαντινού Κράτους (Συ-
ρία, Παλαιστίνη, Αίγυπτος).
– H καταπίεση των µονοφυσιτών από τη βυζαντινή κυβέρνηση υπήρξε ένας
από τους παράγοντες που διευκόλυναν αργότερα τις αραβικές κατακτήσεις
(630-650).
– Oι µονοφυσίτες αποδέχτηκαν την κυριαρχία των Αράβων, για να µπορέσουν
να απαλλαγούν από τη σκληρή στάση της κυβέρνησης της Κωνσταντινούπολης.

β. Mέτρα κατά της αρχαίας θρησκείας

Τέλη 4ου αι. – Kρίθηκε οριστικά η αντιπαράθεση µεταξύ αρχαίας θρησκείας και Χριστιανι-
σµού.

O αυτοκράτορας – 361-363: αποπειράθηκε να ξαναφέρει στη ζωή τη λατρεία των θεών του O-
Ιουλιανός λύµπου και να περιορίσει το δικαίωµα των χριστιανών να διδάσκουν σε µη
χριστιανικά σχολεία.
– H προσπάθειά του απέτυχε καθώς οι ιδέες του ήταν ανεδαφικές για την εποχή
του.

O αυτοκράτορας – Έδωσε το οριστικό πλήγµα στην αρχαία θρησκεία.

Θεοδόσιος Α′′ – Έκλεισε τους ναούς και τα µαντεία.
(379-395) – Aπαγόρευσε τους Ολυµπιακούς Αγώνες και τα Ελευσίνια Μυστήρια (392-
393 µ.Χ.).

γ. H σχέση Xριστιανισµού-Eλληνισµού. Aπό τη σύγκρουση στη σύνθεση

Τέλη 4ου-αρχές – Kύµα βίας ξέσπασε κατά των µνηµείων του αρχαίου κόσµου και των οπα-
5ου αι. δών της αρχαίας θρησκείας.
– Tο πλήθος οδηγούµενο από ορισµένους ακραίους και φανατικούς χριστια-
νούς γκρέµιζε ή µετέβαλε σε εκκλησίες τους αρχαίους ναούς και κατέστρεφε
τα γυµνά αγάλµατα.

32
 – Oι διώξεις αυτές είχαν και ανθρώπινα θύµατα: ένα από αυτά ήταν η φιλόσο-
φος Υπατία από την Αλεξάνδρεια.

Oι Μεγάλοι Πατέρες – Mια άλλη στάση απέναντι στον Ελληνισµό υποδεικνύουν οι Μεγάλοι Πα-
τέρες της Εκκλησίας (Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Νύσσης, Γρηγόριος
Ναζιανζηνός και Ιωάννης Χρυσόστοµος).
– Oι εξαίρετοι αυτοί εκπρόσωποι της χριστιανικής διανόησης (ρητορείας
και θεολογίας), που είχαν σπουδάσει σε φηµισµένες σχολές της Αθήνας
και των άλλων κέντρων του Ελληνισµού, στη διάρκεια του 4ου αι. στρά-
φηκαν συχνά κατά της αρχαίας ελληνικής θρησκείας.
– Παράλληλα, αξιοποίησαν την αρχαία ελληνική φιλοσοφία για τη διαµόρ-
φωση του δόγµατος της Τριαδικής Θεότητας και την αντιµετώπιση των
αιρέσεων και πρότειναν την επιλεκτική αξιοποίηση των κλασικών κειµέ-
νων, µε τον τρόπο της µέλισσας που παίρνει από τα άνθη µόνο ό,τι χρει-
άζεται (Μ. Βασίλειος).
– Με τη στάση τους αυτή οι Πατέρες διευκόλυναν τον διάλογο και τη σύν-
θεση Χριστιανισµού και Ελληνισµού.

∞Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ËÁÒÓ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘

1. Ο Θεοδόσιος Α′′ για τους αιρετικούς. [σελ. 13]

Βλ. παρακάτω, απάντηση στην ερώτηση 1 του σχολι-
κού βιβλίου.
2. Πώς είδαν οι µονοφυσίτες την πολιτική του Ηρα-
κλείου. [σελ. 14]
Βλ. παρακάτω, απάντηση στην ερώτηση 1 του σχολι-
κού βιβλίου.
3. Το αυτοκρατορικό διάταγµα του έτους 392 µ.Χ.
[σελ. 14]
Βλ. παρακάτω, απάντηση στην ερώτηση 3 του σχολι-
κού βιβλίου.
◊Ù·Ó ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ ¤Ó· «¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi-ıÚË-
Û΢ÙÈÎfi» ÎÚ¿ÙÔ˜;
∆Ô µ˘˙¿ÓÙÈÔ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙÂ-
ÚÔ ·fi Ù· ¿ÏÏ· Û‡Á¯ÚÔÓ¿ ÙÔ˘ ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈο ÎÚ¿ÙË. ∏ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘ ‰ÂÓ
‹Ù·Ó Ô‡Ù ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ê·Ó·ÙÈ΋ Ô‡-
Ù ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÚÔÏËÙÈ΋ Î·È ‰ÂÈÛÈ-
‰·ÈÌÔÓÈ΋ ·fi ÙȘ ¿ÏϘ Û‡Á¯ÚÔÓ¤˜
ÙÔ˘ ÎÔÈӈӛ˜ Î·È ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜
·ÓÙÈı¤ÛÂȘ Ô‡ÙÂ Û˘¯ÓfiÙÂÚ˜ Ô‡ÙÂ
ÛÊÔ‰ÚfiÙÂÚ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ Ù˘ ¢‡Û˘.
∏ ‰ÈÔ›ÎËÛ‹ ÙÔ˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û ¯¤ÚÈ·
Ï·˚ÎÒÓ. ¶ÔÙ¤ ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛ‹ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÙËÓ
·Ó¤Ï·‚ ÎÏËÚÈÎfi˜, ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ

33
4. Οι χριστιανοί και τα αρχαία µνηµεία. [σελ. 14]
Το παράθεµα είναι µια επιστολή διαµαρτυρίας
ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÎÏËÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ȉÈfiÙËÙ·˜. […]
του µεγάλου εθνικού φιλοσόφου και ρήτορα
∆Ô µ˘˙¿ÓÙÈÔ Â›Ó·È ¤Ó· ÎÚ¿ÙÔ˜ Ì ÔÚıfi‰Ô-
Λιβάνιου από την Αντιόχεια προς τον αυτοκρά-
ÍÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ‰fiÁÌ· Î·È ıÚËÛΛ·, Ô˘
τορα Θεοδόσιο. Σε αυτήν ο Λιβάνιος καταγ- fï˜ ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û ÎÏËÚÈÎÔ‡˜ ÛÙË
γέλλει µε πικρή ειρωνεία τον τυφλό φανατισµό ‰ÈÔ›ÎËÛ‹ ÙÔ˘ ÎÈ Ô‡Ù ÙÔ˘˜ ¿ÊËÓ ӷ ·Ó·-
των χριστιανών µοναχών, οι οποίοι, χωρίς να ÌȯıÔ‡Ó ·˘ÙÔ‰›Î·È· ÛÙȘ ÎÚ·ÙÈΤ˜ ˘Ôı¤-
έχει εκδοθεί σχετικός βασιλικός νόµος, κρα- ÛÂȘ. ∂›Ó·È, ÏÔÈfiÓ, ÂÎÏ·˚ÎÂ˘Ì¤ÓÔ ÎÚ¿ÙÔ˜. ∏
ÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘ ·ÓÙÏ› ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋
τούν κλειστούς τους ναούς της αρχαίας θρη-
·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·
σκείας, εµποδίζουν το άναµµα φωτιάς στους fï˜ ÂÌÓ¤ÂÙ·È ·fi ÙÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi Ó‡-
βωµούς και την προσφορά λιβανιού και άλλων Ì· Î·È Ô‰ËÁÂ›Ù·È ·fi ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ËıÈ-
θυµιαµάτων στους θεούς, καταστρέφουν ανε- ΋. […] ∏ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÔÈÓˆÓ›· ›ӷÈ, ÏÔÈ-
λέητα τα ιερά των οπαδών της αρχαίας θρη- fiÓ, ÌÈ· Ù˘È΋ ÌÂ۷ȈÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·.
π. ∫·Ú·ÁÈ·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˜, ∆Ô µ˘˙·ÓÙÈÓfi KÚ¿ÙÔ˜,
σκείας και δολοφονούν τους ιερείς, όταν αντι-
ÛÂÏ. 401-403 (‰È·Û΢‹)
δρούν ή διαµαρτύρονται.
Το απόσπασµα µας βοηθά να κατανοήσουµε το κύµα βίας που ξέσπασε κατά των µνη-
µείων του αρχαίου κόσµου και των οπαδών της νέας θρησκείας στα τέλη του 4ου και τις
αρχές του 5ου αιώνα. Ακραίοι και φανατικοί χριστιανοί γκρέµιζαν ή µετέβαλαν σε εκκλη-
σίες τους αρχαίους ναούς και κατέστρεφαν τα γυµνά αγάλµατα, ενώ κάποιες φορές οι
διώξεις αυτές είχαν και ανθρώπινα θύµατα.

∞Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ËÁÒÓ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘

1. Μέγας Βασίλειος... [σελ. 13]

Πρόκειται για µικρογραφία χειρογράφου που
χρονολογείται τον 15ο αι. και απεικονίζει τη
µορφή του Μεγάλου Βασιλείου. Ο Μέγας Βα-
σίλειος ήταν επίσκοπος Καισαρείας (πρωτεύ-
ουσα της Καππαδοκίας, επαρχίας της Μ.
Ασίας) και ένας από τους Μεγάλους Πατέρες
της Εκκλησίας. Οι εξαίρετοι αυτοί εκπρόσωποι
της χριστιανικής διανόησης, έχοντας σπουδά-
σει κατά τον 4ο αι. στις φηµισµένες σχολές της
Αθήνας και άλλων κέντρων του Ελληνισµού,
ÕÁÈÔ˜ ∞˘ÁÔ˘ÛÙ›ÓÔ˜ (354-430) –
¤Ó·˜ ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜ Ô˘ Ë ÛΤ„Ë ÙÔ˘
΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ ÛÙÔÓ ªÂÛ·›ˆÓ·
ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜
ÛÙÔ¯·ÛÙ¤˜ Î·È ıÂÔÏfiÁÔ˘˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘
ηıÒ˜ Î·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÏ˘ÁÚ·ÊfiÙÂ-
ÚÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Ù˘ Ï·ÙÈÓÈ΋˜ ·ÙÚÔÏÔ-
Á›·˜. °ÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ ∆·Á¿ÛÙË ¡Ô˘Ìȉ›·˜
Ù˘ ∞ÊÚÈ΋˜, ÛÔ‡‰·Û ÚËÙÔÚÈ΋ ÛÙËÓ
∫·Ú¯Ë‰fiÓ·, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ıÂÔÏÔÁÈΤ˜
ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙË ƒÒÌË Î·È ‚·ÊÙ›ÛÙËΠ¯ÚÈ-

34
 αξιοποίησαν την αρχαία ελληνική φιλοσοφία
για τη διαµόρφωση του δόγµατος της Τριαδι-
κής Θεότητας και την αντιµετώπιση των αιρέ-
σεων. Συγκεκριµένα, ο Βασίλειος διαµόρφω-
σε πειστική επιχειρηµατολογία στο ζήτηµα της
αίρεσης του Αρείου. Με το έργο και τη στάση
τους οι Πατέρες διευκόλυναν τον διάλογο και
τη σύνθεση Χριστιανισµού και Ελληνισµού.
ÛÙÈ·Ófi˜ ÛÙÔ ªÈÏ¿ÓÔ. ∂›¯Â ÂÓÙ·¯ı› ÛÙÔ Ú‡̷
ÙÔ˘ ª·Óȯ·˚ÛÌÔ‡, Ô˘ ÁÓÒÚÈÛ ȉȷ›ÙÂÚË
¤Í·ÚÛË ÙÔÓ 4Ô ·È. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙË ƒÒÌË ÔÈ Ó¢-
Ì·ÙÈΤ˜ ·ÓËÛ˘¯›Â˜ Î·È ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÙÔÓ
Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ ∞Ì‚ÚÔÛ›Ô˘ ηÈ
ÛÙËÓ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Ì ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, fiÔ˘ ηÈ
ÚÔÛÂÏ·ıËΠ·fi ÙÔÓ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi. ™Ù· ¤Ú-
Á· ÙÔ˘ Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È Î·È ÌÈ· ·fi ÙȘ ÛËÌ·-
ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ Î·È «·˘ÙÔ‚ÈÔÁڷʛ˜» Ù˘ Â˘Úˆ-
·˚΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, ÔÈ ∂ÍÔÌÔÏÔÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘.

2. Παράσταση µωσαϊκού από έπαυλη στην Αντιόχεια µε σκηνή θυσίας (αρχές 4ου
αι.)... [σελ. 15]
Η παράσταση του µωσαϊκού δαπέδου από έπαυλη της Αντιόχειας συνδέεται µε τις τελε-
τουργίες της αρχαίας θρησκείας και τις πικρές απογοητεύσεις που δοκίµασε ο αυτο-
κράτορας Ιουλιανός, ως υπέρµαχος της αναγέννησης της αρχαίας θρησκείας και των
λατρευτικών εθίµων της. Ο Ιουλιανός για τον σκοπό αυτό επιχείρησε να τελέσει θυσία
στον ναό του Απόλλωνος στη ∆άφνη, ένα γραφικό προάστειο της πόλης της Αντιόχει-
ας, όµως η προσπάθειά του δεν βρήκε απήχηση.

∞·ÓÙ‹ÛÂȘ ÛÙȘ EÚˆÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘

1. Πώς χαρακτήριζε και πώς αντιµετώπιζε η αυτοκρατορική εξουσία τους αιρετι-

κούς και πώς οι αιρετικοί την κεντρική εξουσία, σύµφωνα µε τα δύο πρώτα πα-
ραθέµατα;
AΠANTHΣH

Το πρώτο απόσπασµα προέρχεται από τον Θεο- °ÓˆÛÙÔ› «∂ıÓÈÎÔ›»

δοσιανό Κώδικα. Σε αυτό ο αυτοκράτορας Θεο-
δόσιος Α′ (περί το 380) εξαγγέλλει σκληρά µέτρα
κατά των αιρέσεων, εκφράζοντας συγχρόνως την
άποψη ότι οι αιρετικοί είναι ανόητοι και µανιώ-
δεις. Για τον λόγο αυτό τους απαγορεύει να ονο-
µάζουν εκκλησίες τους τόπους των συγκεντρώσε-
ών τους και τους απειλεί µε τιµωρίες. Θεωρεί, επί-
σης, ότι ο χαρακτηρισµός «αιρετικός» προσάπτει
¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ (205-270)
™ËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Ù˘ ‡ÛÙÂÚ˘ ·Ú-
¯·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È È‰Ú˘Ù‹˜ Ù˘ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈ΋˜
Û¯ÔÏ‹˜ Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. ∞ÈÁ‡ÙÈÔ˜, ÁÂÓÓË-
̤ÓÔ˜ Û ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ Â·Ú¯È·Î‹ fiÏË, ›¯Â
·Û¯ÔÏËı› ÛÔ‚·Ú¿ Ì ÙÔÓ ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌfi.
∂›¯Â ÙÔÓ ›‰ÈÔ ‰¿ÛηÏÔ Ì ÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi
øÚÈÁ¤ÓË. ∂ȯ›ÚËÛ ӷ ÂÍȯÓÈ¿ÛÂÈ ÙËÓ
Â͈ÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ Î·È ÙˆÓ

35
 ατιµία στους οπαδούς των παρεκκλίσεων από
την ορθή πίστη. Πράγµατι, κατά την περίοδο
του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α′ εφαρµόστη-
καν σκληρές διώξεις σε βάρος τόσο των αιρέ-
σεων όσο και της αρχαίας θρησκείας. Την πε-
ρίοδο της ηγεµονίας του έκλεισαν οι ναοί και
τα µαντεία της αρχαίας θρησκείας και απαγο-
ρεύθηκαν οι Ολυµπιακοί Αγώνες και τα Ελευ-
σίνια Μυστήρια.
Στο δεύτερο παράθεµα ο Σύρος χρονογρά-
φος Μιχαήλ εξηγεί τους λόγους της απώλειας
των ανατολικών επαρχιών του Ρωµαϊκού Κρά-
τους από την πλευρά των µονοφυσιτών. Οι µο-
νοφυσίτες κατηγορούσαν τους Ρωµαίους ότι εί-
χαν αφαιρέσει τις εκκλησίες τους και τον Ηρά-
κλειο ότι δεν δεχόταν τα παράπονά τους. Κατα-
λόγιζαν στους Ρωµαίους σκληρότητα, κακία, ορ-
γή και σκληρό φανατισµό και θεωρούσαν ότι η
κατάκτηση των επαρχιών αυτών από τους Άρα-
βες υπήρξε ένα είδος θείας τιµωρίας για τους
Ρωµαίους.
2. Να εξηγήσεις τη σηµασία των όρων καθο-
λικός και ορθόδοξος στα δύο παραθέµατα.
Με ποια σηµασία χρησιµοποιούνται αυτοί
οι όροι σήµερα;
πÓ‰ÒÓ. ∞ÚÁfiÙÂÚ·, ‚˘ı›ÛÙËΠÛÙËÓ ·Ú¯·›·
‰È·ÏÂÎÙÈ΋ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·. ∂ÁηٷÛÙ¿ıËÎÂ
ÛÙË ƒÒÌË, fiÔ˘ Î·È ·Ú¤ÌÂÈÓ ̤¯ÚÈ ÙÔ
Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, Î·È ‰›‰·Í ÊÈÏÔÛÔ-
Ê›·. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ Â˘Ú‡ ·ÎÏÔ Ì·ıËÙÒÓ
ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Î·È Ô ¶ÔÚʇÚÈÔ˜ ·fi ÙËÓ ∆‡ÚÔ.
À·Ù›· ·fi ÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· (370-418)
∏ À·Ù›· ˘‹ÚÍ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈ΋ ÊÈÏfiÛÔ-
ÊÔ˜ Î·È Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi˜. Œ˙ËÛÂ Î·È ‰›‰·ÍÂ
ÛÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· fiÔ˘ Î·È ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıË-
Π·fi fi¯ÏÔ Ê·Ó·ÙÈÎÒÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ. ∫fi-
ÚË ÙÔ˘ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ‡ Î·È ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘ £¤-
ˆÓ·, ¤Ï·‚ ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ ÂÎ·›-
‰Â˘ÛË Î·È Ù·Í›‰Â„ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· Î·È ÙËÓ
πÙ·Ï›·. ∂ÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·
¤ÁÈÓ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ÂΛ Û¯ÔÏ‹˜ ÙˆÓ
¶Ï·ÙˆÓÈÛÙÒÓ (400 Ì.Ã.), ‰›‰·Í ÊÈÏÔÛÔ-
Ê›· Î·È Ì·ıËÌ·ÙÈο Î·È ·ÔÙ¤ÏÂÛ fiÏÔ
¤Ï͢ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜.
¶ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ù˘ ·Ó‹Î·Ó
ÛÙÔ˘˜ ·ÓÒÙ·ÙÔ˘˜ ·ÎÏÔ˘˜ Ù˘ ·ÚÈÛÙÔ-
ÎÚ·Ù›·˜ Ù˘ fiÏ˘ Î·È ¤ÁÈÓ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜
ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜. ∏ ›‰È· ÂËÚ¿ÛÙËÎÂ
ÚÔÛˆÈο ·fi ÙÔ˘˜ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÔ‡˜
¶ÏˆÙ›ÓÔ Î·È π¿Ì‚ÏȯÔ. ∂Âȉ‹ Ë ‰Ú¿ÛË Ù˘
ıˆڋıËΠÂÈΛӉ˘ÓË ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ¿ψÛË
ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡, ÛÙ·‰È·Î¿ ηÏÏÈÂÚÁ‹-
ıËΠÎϛ̷ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘, Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙË
‚›·ÈË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· Ù˘ ·fi ÙÔÓ fi¯ÏÔ ‹ ·fi
ÔÌ¿‰Â˜ Ê·Ó·ÙÈÎÒÓ ÌÔÓ·¯ÒÓ.

AΠANTHΣH

Ο όρος «καθολικοί» χριστιανοί χρησιµοποιείται στο πρώτο απόσπασµα γι’ αυτούς που
ακολουθούν το αναγνωριζόµενο χριστιανικό δόγµα και µένουν πιστοί στο επίσηµο δόγ-
µα της Εκκλησίας. Σήµερα, ο όρος δηλώνει τους οπαδούς της Ρωµαϊκής ή Ρωµαιοκαθο-
λικής Εκκλησίας, που διαφοροποιήθηκε από την Ανατολική µε το Σχίσµα του 1054. Στο
δεύτερο απόσπασµα ο Μιχαήλ ο Σύρος, ο µονοφυσίτης χρονογράφος, χρησιµοποιεί
τον όρο «ορθόδοξοι» για τους οµοϊδεάτες του µονοφυσίτες, καθώς αυτοί θεωρούσαν
ότι υπερασπίζονταν την ορθή δογµατική άποψη.
Σήµερα, ο όρος «ορθόδοξος» δηλώνει τον πιστό της Aνατολικής Ορθόδοξης Χρι-
στιανικής Εκκλησίας.

36
3. Ποια η σηµασία του αυτοκρατορικού διατάγµατος του έτους 392 µ.X. για την
αρχαία θρησκεία και τους οπαδούς της;
AΠANTHΣH

Το αυτοκρατορικό διάταγµα του 392 περιλάµβανε αυστηρά µέτρα κατά της αρχαίας
θρησκείας· η παραβίασή τους συνεπαγόταν βαριές ποινές και γι’ αυτό αποτέλεσε θανά-
σιµο πλήγµα κατά της αρχαίας θρησκείας και των εκδηλώσεών της. Το απόσπασµα αυ-
τό από τον νόµο κατά των εθνικών περιλήφθηκε εκ των υστέρων στον Θεοδοσιανό
Κώδικα, αλλά είχε εκδοθεί το 392 από τον Θεοδόσιο Α′. Ο νόµος αυτός απαγόρευε
την τέλεση θυσιών από τους οπαδούς της αρχαίας θρησκείας, µε την απειλή ότι η πράξη
αυτή θα θεωρηθεί έγκληµα εσχάτης προδοσίας και θα τιµωρηθεί ανάλογα, δηλαδή µε
θάνατο, ακόµη και αν ο δράστης δεν επιβουλεύεται τη ζωή του ηγεµόνα. Τα µέτρα που
εφάρµοσε ο Θεοδόσιος Α′ έδωσαν το οριστικό πλήγµα στην αρχαία θρησκεία και την
εδραίωση του ορθόδοξου Χριστιανισµού ως κρατική θρησκεία.

4. Σχολίασε την επιθετική στάση µιας µερίδας χριστιανών εναντίον των µνηµείων
και των οπαδών της θρησκείας των Ολυµπίων και εκτίµησε τις συνέπειές της.
AΠANTHΣH

Στα τέλη του 4ου και τις αρχές του 5ου αιώνα η σύγκρουση µεταξύ Xριστιανισµού και
αρχαίας θρησκείας κορυφώθηκε µε το ξέσπασµα έντονου κύµατος βίας εναντίον µνη-
µείων και οπαδών της αρχαίας θρησκείας. Πέρα από την καταστροφή αρχαίων ιερών
και αγαλµάτων, υπήρξαν και ανθρώπινα θύµατα, µε χαρακτηριστικό παράδειγµα τη βί-
αιη δολοφονία της Aλεξανδρινής φιλοσόφου Υπατίας από οµάδες φανατικών χριστια-
νών, το 415. Η µανία και ο φανατισµός των χριστιανών κατά των µνηµείων και των
εκπροσώπων του αρχαίου κόσµου εξηγείται από το χαµηλό µορφωτικό επίπεδο τόσο
του απλού λαού, ο οποίος καθ’ όλες τις εποχές διακρινόταν από τάση για βιαιότητες και
καταστροφές, που αποτελούσαν γι’ αυτόν ένα είδος ψυχολογικής εκτόνωσης, όσο και
των µοναχών, που ηγούνταν ή τουλάχιστον επέτρεπαν την ανάπτυξη φανατισµού και
την εκδήλωση βίαιων πράξεων. Το αποτέλεσµα ήταν να καταστραφούν πολλά έργα
υψηλής τέχνης και αριστουργήµατα του αρχαίου πολιτισµού, καθώς αναρίθµητοι ναοί
και αγάλµατα καταστράφηκαν, χάθηκαν ή λεηλατήθηκαν.

37
 £∂ª∞∆∞ ¶ƒ√™ ∞¶∞¡∆∏™∏ – ¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∂™*

∂ÚˆÙ‹ÛÂȘ ηٷÓfiËÛ˘

4.1 ∆È ‹Ù·Ó ÔÈ ·ÈÚ¤ÛÂȘ; °È·Ù› ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È Ë EÎÎÏËÛ›· ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ÂÈ‚¿-

ÏÔ˘Ó ÙËÓ √ÚıÔ‰ÔÍ›·;
4.2 ¶ÔȘ ‹Ù·Ó ÔÈ ÂÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ ·ÈÚ¤ÛÂˆÓ ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ƒˆÌ·˚ÎÔ‡
∫Ú¿ÙÔ˘˜;
4.3 ∆È ÁÓˆÚ›˙ÂȘ ÁÈ· ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂٷ͇ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ·Ú¯·›·˜ ıÚËÛΛ·˜;

ª·ı·›ÓÔÓÙ·˜ ·fi ÙȘ ËÁ¤˜

4.4 ªÂÏÂÙÒÓÙ·˜ ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ ·Ú¿ıÂÌ· ÌÔÚ›˜ Ó· ÏËÚÔÊÔÚËı›˜ ÁÈ· ÙȘ ÔÏÈ-

ÙÈΤ˜ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘ πÔ˘ÏÈ·ÓÔ‡.
πÔ˘ÏÈ·Ófi˜
√ πÔ˘ÏÈ·Ófi˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙËÓ «ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ». ∂ÎÚÔÛˆÔ‡Û ÙËÓ ˘Ô‚·ıÌÈṲ̂ÓË
·ÓÒÙÂÚË Ù¿ÍË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ fiÏÂˆÓ Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ – ·ÓıÚÒÔ˘˜ «¤ÓÙÈÌÔ˘˜» Ô˘
›¯·Ó ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Ì ·˘Í·ÓfiÌÂÓË ÔÚÁ‹ ÙȘ ‚Ï·ÛÊË̛˜, ÙÔÓ ÚÔÎÏËÙÈÎfi ÏÔ‡ÙÔ Î·È ÙË ‚·-
ıÈ¿ ȉÂÔÏÔÁÈ΋ Û‡Á¯˘ÛË Ù˘ ·˘Ï‹˜ ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ µ′. ªÂ ÙËÓ Î·ıȤ-
ÚˆÛË ÏÔ‡ÛÈˆÓ ·Á·ÓÈÛÙÈÎÒÓ ÂÔÚÙÒÓ Î·È ÙËÓ Â͇„ˆÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ı¤Û˘ ÙˆÓ ·Á·ÓÈÛÙÈÎÒÓ
ÈÂÚ¤ˆÓ, Ô πÔ˘ÏÈ·Ófi˜ ÙÔ‡˜ ¤‰ÂÈÍ ˆ˜ ÔÈ ıÂÔ› ˘‹Ú¯·Ó Î·È Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ·È-
ÛıËÙ‹. ∂¤‚·Ï ¤Ó· ηıÂÛÙÒ˜ «ÏÈÙfiÙËÙ·˜», ÌÂÙ¿ ÙË Ú·Á‰·›· ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ·˘ÏÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ ·fi Ù·
¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘. •·Ó¿ÊÂÚ ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙˆÓ ·ÓÒÙÂÚˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÔÚfiÛËÌ· Ô˘ ›¯·Ó Û˘-
Ì·Ú·Û‡ÚÂÈ Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú¢ÛÙfiÙËÙ· ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ·: ÙȘ ·ÚfiÙÚ˘Ó ӷ ı˘ÌËıÔ‡Ó ÙÔ
·Ú¯·›Ô ·ÚÔ˜ ÙÔ˘ ·Á·ÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÈÂÚ·Ù›Ԣ Î·È ÙȘ ·Ï·È¤˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘
ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÊÙˆ¯Ô‡˜. ∂ȯ›ÚËÛ ӷ Û˘ÓÂÓÒÛÂÈ, Á‡Úˆ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ Ó·Ô‡˜, fiÏÂȘ Ô˘ ›¯·Ó
‰È¯·ÛÙ› ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÓÂfiÏÔ˘ÙÔ˘˜ Î·È ÍÂÂṲ̂ÓÔ˘˜ ·ÚÈÛÙÔÎÚ¿Ù˜, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ Ù˘
fiÏ˘ Î·È ÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi Â›ÛÎÔÔ.
∞˘Ù‹ Ë «·Á·ÓÈÛÙÈ΋ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË» Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔ˘ πÔ˘ÏÈ·ÓÔ‡ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÚÔÌ·ÓÙÈ΋ ·fi-
ÂÈÚ· Ó· Á˘Ú›ÛÔ˘Ó ÔÈ ‰Â›ÎÙ˜ ÙÔ˘ ÚÔÏÔÁÈÔ‡ ›Ûˆ ÛÙȘ ̤Ú˜ ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ∞˘ÚËÏ›Ô˘. Ÿˆ˜ ÙfiÛ˜
¿ÏϘ «·ÓÙȉڿÛÂȘ», ‹Ù·Ó ÌÈ· ÔÚÁÈṲ̂ÓË ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÂÎηı¿ÚÈÛ˘ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌÒÓ Ì fiÛÔ˘˜ ›-

* Οι απαντήσεις στα Θέµατα προς απάντηση – ∆ραστηριότητες βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

38
¯·Ó Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ› Ì ÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ Î·ıÂÛÙÒ˜. º˘ÛÈο, Ô πÔ˘ÏÈ·Ófi˜ ·ÓËÛ˘¯Ô‡Û ·fi ÙË ÁÔÚÁ‹
ÂÍ¿ψÛË ÙÔ˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ ÛÙȘ ηÙÒÙÂÚ˜ Ù¿ÍÂÈ˜Ø ·ÏÏ¿, Ô Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘ Ì›ÛÔ˘˜ ÙÔ˘
‹Ù·Ó ÂΛӷ Ù· ̤ÏË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·ÓÒÙÂÚ˘ Ù¿Í˘ Ô˘ ›¯·Ó Û˘Ì‚È‚·ÛÙ› Ì ÙÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi
ηıÂÛÙÒ˜ ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ µ′. ◊Ù·Ó Ô ÓÔıÂ˘Ì¤ÓÔ˜ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi˜ ÙˆÓ XÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÒÓ Ù˘ ·ÓÒÙÂÚ˘ Ù¿Í˘ Ô˘ Â¤Û˘Ú ÙË Ì‹ÓÈÓ ÙÔ˘. ∏ ·È‰Â›·, Â¤ÌÂÓÂ, ‹Ù·Ó ÙÔ ‰ÒÚÔ ÙˆÓ
ıÂÒÓ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. √È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ›¯·Ó ηٷ¯Ú·ÛÙ› ·˘Ùfi ÙÔ ıÂfiÛÙ·ÏÙÔ ‰ÒÚÔ: ÔÈ ∞Ô-
ÏÔÁËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ¤Î·Ó·Ó ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ˘ Î·È ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂˆÓ ÁÈ· Ó·
‚Ï·ÛÊËÌ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜Ø ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ·˘ÏÈÎÔ› ›¯·Ó ·ÔÌ˘˙‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÁÈ·
Ó· Ê·ÓÔ‡Ó ÔÏÈÙÈṲ̂ÓÔÈ.
P. Brown, √ ÎfiÛÌÔ˜ Ù˘ ‡ÛÙÂÚ˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, 150-750 Ì.Ã.,
ÂΉ. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ∞ı‹Ó· 1998, ÛÂÏ. 98-99

Κριτήριο αξιολόγησης *
A. Να αντιστοιχίσεις τα στοιχεία της στήλης Α µε τα στοιχεία της στήλης Β και
της στήλης Γ.
Α Β
1. Αρειανισµός α. τόνιζε την υπεροχή της
ανθρώπινης φύσης
2. Νεστοριανισµός β. οι οπαδοί του θεωρούσαν
ότι η θεία φύση απορρόφησε
την ανθρώπινη στο πρόσωπο
του Χριστού
3. Μονοφυσιτισµός γ. αµφισβητούσε τη θεότητα
του Υιού και δίδασκε ότι
είναι δηµιούργηµα του Πατρός
Γ
i. Γ′ Οικουµενική Σύνοδος
της Εφέσου (431)
ii. Οικουµενικές σύνοδοι
της Νίκαιας (325) και
της Κωνσταντινούπολης
(381)
iii. ∆′ Οικουµενική Σύνοδος
της Χαλκηδόνας

B. Να εξηγήσεις τους όρους Αιρέσεις, Οικουµενικές Σύνοδοι.

* Οι απαντήσεις στα Κριτήρια αξιολόγησης βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

39
 5 O IOY™TINIANO™ KAI TO EP°O TOY

™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ı· Ì¿ıÂȘ ÁÈ·:

✔ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ πÔ˘ÛÙÈÓÈ·ÓÔ‡, ÂÛˆÙÂÚÈ΋ Î·È Â͈ÙÂÚÈ΋.
✔ Ù· ÎÙ›ÛÌ·Ù· Î·È ÙËÓ ∞Á›· ™ÔÊ›·.

Σχεδιάγραµµα της ενότητας

α. H πολιτική του Iουστινιανού

O Ιουστινιανός Α′′ – Ένας από τους σηµαντικότερους αυτοκράτορες της πρώιµης βυζαντινής ιστο-
(527-565) ρίας.

Tο πολιτικό του – Ένα κράτος, µια εκκλησία, µια νοµοθεσία.

πρόγραµµα

β. Eσωτερική πολιτική
H Στάση του Νίκα – Tο 532 ο Ιουστινιανός κατέστειλε µε αποφασιστικότητα, και σε συνεργασία
µε την ικανότατη σύζυγό του Θεοδώρα, την εξέγερση των δήµων του Ιππο-
δρόµου Πράσινων και Βένετων και του λαού της Κωνσταντινούπολης.
– Eνίσχυσε την αυτοκρατορική εξουσία και περιόρισε σηµαντικά τη δύναµη των
δήµων.

Oι ∆ήµοι του – Πράσινοι και Βένετοι.

Ιπποδρόµου – Έµοιαζαν µε αθλητικά σωµατεία αλλά είχαν και πολιτική ισχύ.

Oι µεγαλογαιοκτήµονες – O αυτοκράτορας προσπάθησε µε αυστηρούς νόµους να περιορίσει τη δύναµη

των µεγάλων γαιοκτηµόνων των επαρχιών και να προστατεύσει τους ελεύθερους
αγρότες που ήταν πολύ χρήσιµοι στην κεντρική εξουσία γιατί πλήρωναν φόρους.

40
O θρησκευτικός – O αυτοκράτορας προσπάθησε να επιβάλει την Ορθοδοξία σε όλη την έκταση
τοµέας της αυτοκρατορίας.
– Kαταδίωξε τους οπαδούς των αιρέσεων και της αρχαίας θρησκείας.
– Tο 529 ανέστειλε τη λειτουργία της Νεοπλατωνικής Ακαδηµίας στην Αθήνα.
– Φρόντισε µε κάθε µέσο να διαδώσει τον Χριστιανισµό σε λαούς του Καυκά-
σου και της Ανατολικής Αφρικής.

H κωδικοποίηση του – Yπήρξε το διαρκέστερο έργο του αυτοκράτορα.

Ρωµαϊκού – Eπειδή το πλήθος και οι αντιφάσεις των νόµων δυσκόλευαν την οµαλή απονο-
∆ικαίου µή της δικαιοσύνης, συνέστησε επιτροπή ειδικών για την αναθεώρηση του
ισχύοντος ∆ικαίου.

H νοµοθεσία του – Mέσα σε µια πενταετία (529-534) εκδόθηκαν:

Ιουστινιανού ñ ο Ιουστινιάνειος Κώδικας µε τους πριν από τον Ιουστινιανό αυτοκρα-
τορικούς νόµους.
ñ ο Πανδέκτης· περιλάµβανε γνώµες Pωµαίων νοµικών.
ñ οι Εισηγήσεις· εγχειρίδιο για τους αρχάριους σπουδαστές της Νοµικής.
ñ οι Νεαρές (δηλαδή νέοι νόµοι), οι οποίες εκδόθηκαν µετά το 534 και
γράφτηκαν οι περισσότερες στα ελληνικά, γιατί οι υπήκοοι του ανατολικού
τµήµατος κυρίως δεν κατανοούσαν τη λατινική.
– Tο Ιουστινιάνειο ∆ίκαιο αποτέλεσε τη βάση του ∆ικαίου της Νεότερης Ευ-
ρώπης.

γ. Eξωτερική πολιτική

O στόχος της – Ήταν η αποκατάσταση της Ρωµαϊκής Οικουµένης, δηλαδή η ανόρθωση της
ρωµαϊκής εξουσίας στη ∆ύση.
ñ Tο Βανδαλικό Βασίλειο στη Β. Αφρική καταλύθηκε εύκολα και γρήγορα
(533-534).
ñ Oι αγώνες για την κατάλυση του Oστρογοτθικού Bασιλείου στην Iταλία
υπήρξαν µακροί και σκληροί (535-555).
ñ Aπό το Βησιγοτθικό Βασίλειο στην Ισπανία ανακτήθηκαν µόνο οι παράκτιες
περιοχές στα νοτιοανατολικά.

H κατάσταση – Έγινε πολύ επικίνδυνη όταν ο Πέρσης µεγάλος βασιλιάς Χοσρόης Α′ κατέλαβε
στην Ανατολή εκτεταµένες περιοχές.
– Συνθήκη του 562: η εύθραυστη ισορροπία µεταξύ των δύο υπερδυνάµε-
ων της εποχής, Βυζαντίου και Περσίας, αποκαταστάθηκε.

41