a 1.01 Ge Kaynak Teknigine Genel Bakig I/II Sayfa 1 0. igindeidiler ra } sd 4. Kaynak teknigi nedir 2, Literatiir 20 4. Kaynak Teknigi Nedir Kaynak tekniéi, Kaynak, lehim, termik kesme gibi imalat yéntemlerinin ve yapistirma, soguk birlestirme, montaj, birlegtirme, kesme gibi uygulama bakimindan kaynak teknigine dahil olan komsu yéntemlerin ana baghgidir. Bir yapr élemaninin kaynagi igin, yap! elemaninin *kaynaklanabilirligi” 6nem arz etmektedir. Bu, kavram, baslica agagidaki faktdrlere bagi olarak beliflenmektedir: = Malzeme = Konstriiksiiyon - Kaynak yontemi TERIMLER: KAYNAK, LEHIMLEME, YAPISTIRMA KAYNAK: Malzemelerin, 1s! enerjisi ve/veya basing uygulamas! altinda, sUrekli bir i¢ yapiya sahip olacak gekilde birlestiriimesi islemidir. Erime sicakligi, ana malzemelerinkiyle esdeger seviyede olan bir dolgu malzemest ilave edilebilir. Kaynagin sonucu kaynak dikisidir. ati tenet ‘soar we | Melon | atta oo Tope | Tear A 8 ease a om Sekil 4: Kaynak isleminin prensibi {© 2004 Gesellschaft fr SchweiRtechnik nterallonal mbH Kaynak Ynfemier ve Donanimlan ‘DOT O aya Tain Wasi ya alates Bean agin one PIANTSS Ws TQ HTTGwe Kaynak Teknigine Genel Bakis Illi sea alae : Coy yorwtak Iehinleme (F000 msert lehinlime —Joeeh 4 LenimLeme: 645° 2 verde Ibe ster Uae Sert lehimleme, yumusak lehimleme ve giz lehimleme, birlestirilecek malzemelerin erime sicakligi dugk” bir dolgu tarafindan islatilarak (sararak) baglandigh birlestirme yéntemleridir. Ana malzemeler eritiimez. Dekapan velveya koruyucu bir atmosfer (koruyucu gaz veya vakum) kullanilabilir. 1) “Erime sicakligi", lehim malzemesi igin likidus sicakligi ve ana malzemeler igin ise solidus sicakligi anlamina gelir. Birlegme bélgesinde ana malzemeler sivi lehim tarafindan islatilarak sariir; baglantl, ana malzeme ve lehim arasinda ger¢sklegen difiizyon islemler ile meydana gel. YAPISTIRMA: Yapistirma igleminde, aynt veya farklt malzemeler yabanci bir madde (yapistinci, ara tabaka) kullanilarak birbirine birlestirlir. Birlestirlen malzemelerde degisiklik meydana gelmez. Burada, yapistirict malzeme ve birlegecek pargalar arsinda yapigma mekanizmasi olarak C adhesion (yiizey yapigmasi)'dan yararlanulir. Yapistirma islemi, dizgiin ve genig yazeyl farklt malzemelerin birlestirimesinde bilyik énem arz eder. delgpan : Poel iuablelbe al flan ba pated 6 } dotgy ral vere Gul Ua bly nae Tote xe vps Hage aly ace “@ 2004 Gesellschaft fir Schweilstechnik Intemational mbH Kaynak Ydntemieri ve Donanimiant ‘DOT Kaa Taft ya can B ala ani Foe GSE eG YsGe Kaynak Teknigine Genel Bakis I/I eaae M.O. 3200'ler —_Lehimleme (Stimerlere ait micevher pargalar) M.O. 1500'er Arkeolojik buluntular. Ates-pres veya dévme usuld ile kaynaklanmig parcalar. Karbon elektrotla kaynak Direng nokta kaynag jrgo Tungsten elektrotla ark kavnadr Eriyen metal elektrotla kaynak 4900 + Asetilenin aseton iginde gézindariilmesi Gaz kaynagj torcu 1910 + Ortiild ubuk elektrotlar Kaynak akim Uretecieri 4920 + Yakarak kesme makinalant 4 Tozalti kaynagi ued Tungsten inert gaz kaynagu t940 + Metal inert gaz kaynagi Sogjuk basing kaynag oe Sartunme kaynag 1950 Ultrasonik kaynak yéntemi CO; altinda metal aktif gaz kaynagi Ozid tel elektrotlar Plazma ile kesme Elektron sini kaynagt * Diftizyon kaynagi Plazma kaynagi Laser igint kaynagi 3 g 3 1 t “'Yoksek gtigte MAG kaynagi Gift telli MAG kaynagt MAG tandem kaynagit \ ..-Vakum diginda elektron-igin kaynagu. Sp Guncel arastirma ve gelistimme eGiinieri: : Hibrid kaynak yontemleri (Lasér/MIG; Laser/TIG; Laser/Plazma); Plazma-MIG yétiiemine ait ilei gelitirmeier ve sirtinme-karigti™ma kaynagh yénteminin ticari uygulamalan. ‘© 2004 Gecelschaf fir Schwelltectinik international mbH Kaynak Vontemir ve Donanimian “GTS Kak Yano arin yo a oan ren Pars Yoo Fp Vo denn HSAGIG Kaynak Teknigine Genel Bakig Il eae s 4.2 Yéntemlere Ait Terimler ve Galigma Teknikleri (Genel Bakis) Bakinz: 1, DIN ISO 857 2. DIN-DVS-Taschenbuch 191 3. ISO 4063 ve DIN EN 24063, $ekil 4, metal kaynak yontemlerine ait genel bir siniflandirma vermektedir. CT | Metal Kaynagr | i a s re | Eritme Kaynagi Basing Kaynagi Diger Eritme Direng Eritme Direng = Basing Diger Basing Kaynagi Kaynagi Kaynagi Yéntemleri Kaynagi Yéntemleri Yéntemleri Yéntemleri ~ Gaz kaynagi (G, Otojen) Basinglt veya vakum | [ Genelde tallanilan yéntemler:] [- Ultrasonik kaynak yontemi = tea kaya) alindakl oda gine = Direng nokta kaya (RP) | |= Dion kaynagh Mot oye gos Kaynak = ireng ig kaymagi (RR) | | Atos kaynagt kaynagy (MIGIMAG) = Elle cbrukaynagi | | Basing ain kaynagi (RPS) | | Gaz basing kaynaby = Tungsten inert gaz (RES) + Yai ain kaynegi RA) | | Ark basing kaynagt aynagy (116) = Deka basing kaye = Tez kaynag (UP) * Soguk basin kaynagt Laser ign kaynag (LB) + Strtinme kaynagi \ve + Manyetkc narekett ark l (94) yn ‘Sokil 4: Kaynak yontemleri TEMEL TERIMLER ERITME KAYNAGI: Boruardaki boyuna dliglere beet * Makara trafo kaynag) (RT) * Yoksekfrekans temas ‘lreng kaynagt (RS) = Indah rene basing kaynagy (RI) Birlegecek ylzeylerin, dig bir kuvvet kullanilmadan, genellikle eritilmis dolgu malzemesi ilavest ile (her zaman gerekmeyebilir) beraber eritilerek Kaynaklanmast islemi BASING KAYNAGI: Birlegecek her iki yazey dzerine yeterli kuvvet uygulanarak az veya gok plastik deformasyon olusturup gergeklestirilen kaynaklama islemidir. Genellikle, dolgu malzemesi kullaniimaz. Genelikle, birlesme yizeyleri baglantiy! saglamak. veya kolaylastimmak amaciyla isitiir (her zaman gerekmez). (© 2004 Gesellschaft for Schwetechnik inlrational mbH Kaynak Yentomier ve Donanimlan ‘DOTS Tass tah Ys oda ea aU OTS PIAA Te SSGMISS YOGe Kaynak Teknigine Genel Bakig l/l savas BIRLESTIRME KAYNAGI: iki veya daha gok is pargasi arasinda sdkilemeyen bir baglanti olugturma islemidir (kaplama kaynagindan ayirt etmek igin kullanitan bir terimdir). KAPLAMA KAYNAGI: 7 Kaynaklama yoluyla fark bir metal tabakanin olusturulmasi islemidir. Ornegin, ana malzemeye kiyasla korozyona, asinmaya veya siya daha direngli bir tabakanin kaplanmasi. KAVNSKTA KIL ANI AN Cal ISMA TEKNIK! FRI it F it cit i TERINI ER TEK KATMAN HALINDE KAYNAK: Kaynak dikisi veya kaplamanin tek katman halinde gergeklestir yana birden fazia pasodan olugabilir. islemdir. Tek veya yan GOK KATMANLI KAYNAK: Kaynak dikisi veya kaplamanin birden fazia katman halinde gerceklestirldigi islemdir. Adlandirma katmaniarin sayist ile de arilabili. (6regin; ig katmanlt kaynak) TEK TARAFTAN KAYNAK: Kaynak dikisinin ig pargasinin sadece bir tarafindan kaynaklan lemdir, GIFT TARAFTAN KAYNAK: Kaynak dikiginin ig pargasinin her iki tarafndan kaynaklandigt ishem PUNTA KAYNAGI (PUNTALAMA): |g pargalan' veya yapi elemant gruplarinin birbirlerine gére Sngérdlen konumlannin kaynak noktalan veya kisa kaynak dikisleri yardimiyla sabitlenmest islemidir. KAYNAKTA KULLANILAN TE! IZIKSEL BUYOKLOKLERE AiT TERIMLER Malzemelerin kaynakla birlestirldigi stiregtir. Omegin, ark kaynagindaki kaynak sireci, arkin yanma sUresiyle aynidir. KAYNAK KOSULLARI: Kaynakli birlestirmenin yapilmasi esnasinda kargilagilan kosullardir. Bunlar arasina gevre kogullani (6megin, hava sartlan), fiziksel etkiler (gGrdlta, 1st, dar alan) ve de ig pargasina baght sartlar (6megjin, ana malzeme, kaynak agjzi formu, kaynak pozisyonu) dahildir. KAYNAK PARAMETRELERI: Belirli bir kaynak yéntemi ile teknik anlamda bir kaynakli birlestirmenin yapilabilmesi igin gerekli verilerdir. Bunlar arasinda dolgu malzemesi, mekanik ve elektriksel ayarlama degerleri, én isitma, bekletme ve pasolar arasi sicakliklar, dikig siralamast gibi parametreler dahildir. ERITME HIZI: Dolgu malzemesinin erime hizidir, birim zamanda eriyen dolgu malzemesi uzunlugu geklinde ifade edilir. KAYNAK HIZI; Kaynak islemi esnasinda kaynak yontinde gergeklegen ilerleme hizidir (© 2004 Gesellschaft for SchwelGtechnik Intemational mbH —__Kaynak Yéniemieri ve Donanumian “OGTR aan a rata nla Prarie af oTOH V9 BUTTS aEGse@ Kaynak Teknigine Genel Bakig I/II sana KAYNAK SURESI: Bir kaynak cikisinin tamamlanmas! igin gereken siredir. Bu sGreye én hazirlik ve sonradan yapilan iglemler dahil degildir. Kaynak stiresi, kaynak ana veya yan stireleri olarak ikiye ayrilir. ERITME GUCO: Kaynak ana sOresi dahilinde eritlen dolgu maizemesi kitlesidir. KAYNAK YARDIMC! MALZEMELERI: Gaz, toz veya pasta gibi kaynak isleminin gergeklestirilmesi veya kolaylastirlmast icin kaynak esnasinda kullanilan bitin malzemelerdir. Fakat bu malzemeler, kaynak dikiginin ana bilegeni olamazlar. MEKANIZE KAYNAK YONTEMLERINE AIT TERIMLER imalat tard, mekanizasyon derecesi bakimindan dért basamakta sinfflandiniir, Bu siniflar, DIN ISO 857-1 igerisinde émeklerle aciklanmaktadir: Yen mekanik kaynak Elile Mekanik Elle oth: By h . ‘i i : tt i Elle kaynak ~ fs (manele aie | ete | eit en) Tam smekarik Mekanik | Mekanik Elie aynak = e Otomatk a erate Mekanik | Mekanik | Mekanik ‘Sekil 5: Mekanizasyon derecesine gére siniflandirma émekleri (© 2008 Gesellachaf fr Schwreltiechnik Intemational mbH Kaynak Yentemier ve Donanumian ‘SBTU Kaa Tele Wt yan easton ran ego oe GH Vo aN OTGse Kaynak Teknigine Genel Bakis W/ll a 8 4.3 Kaynak Yéntemlerinin Siniflandirilmast + Gaz - Metatier | Birlestirme | Eritme kaynagi_|- Elle kaynak (m) ~ Elektrik akim |- Plastikier kaynagi - Basing kaynagi |- Yan mekanik kaynak (t) = Ane = Rompuzic |= Rapiarie = Te mein ayia (v} = Igin malzemeler | kaynagi = Otomatik kaynak (a) ~ Hareket - Si 1.4 Genel Bakis: Metal Kaynak Yéntemleri ec Bir kaynakli birlestirmede cogunlukla, = Dayang ve tokluk, - Yksek ve gok dtigik sicakliklara kargi direng gésterme kabillyeti, - Korozyon ve aginmaya kars1 direng, - Gaz, buhar, basing veya vakuma karst sizdirmazik, gibi cok ézel sartlar aranmaktadir. Gok sayida ana malzeme (celik, demir digi metaller) ve bunlardan Gretilen kalinlig = 0.001mm ile 1000 mm arasinda degigen yar mamuller (levha/boru/profil) ve cesitli enerji saGlayicilar, cihaz teknolojileri, kaynak dolgu malzemeleri (cubuk elektrotiar, tel elektrotlar, koruyucu gazlar vs.) gOz Oniine alindiginda ginimdzde pratik anlamda 50'den fazla farklt kaynak yéntemi uygulanmaktadir. Buna ilave olarak, gesitli bigimlerdeki dolgu malzemeleri, yardimci malzemeler, chaz dizenekler! ve farklr imalat kogullarindan dogan teknolojik gartlar géz éniine alindiginda 100'tin tizerinde varyasyon ortaya cikmaktadir. cu Agagida, gu kaynak yéntemleri hakkinda kisa bilgiler verilmektedir: ~ Gaz eritme kaynagi - Elle ark kaynagt - Koruyucu gaz kaynagt yontemleri, MIG/MAG ve TIG - Tozalti kaynagi - Direng nokta kaynag ~ Elektron igint kaynag ~ Laser isin! kaynagi (© 2004 Gesellschaft fr SchweiGtechnlk Intemational mbH Kaynak YBntemier ve Donanimiar ‘COTUaRa Talfir esr Yn a ata ala DaAaaleFVEranle (oUSS Ve SHUM YORGs Q Otien topt ve basing dogcrtea @ Aselin topo vebasingangertea © Ger tepme gover @ Oisjen norms © Acetilen hortuma @ kaynak torou @ keaynak gubuds @ Kaynakmemest Ole pareas ® Kaynak alow Kaynak Teknigine Genel Bakis UII samo Sola dogru kaynak ‘Smnden daha ince got parpolr —<— i ast Saga dogru kaynak ‘3 mmiden daha kin parglar 36..40" Asetilen ve oksijen, gelik tiplerden veya sebeke hattindan alinarak basing disirica iizerinden hortumlar vasitasiyla kaynak Gflecine iletiir. Gaz karigiminin yanmast ile olugan kaynak alevi ile ana malzeme ve kaynak teli beraber err. Kaynak telleri: Uygulama alani: Malzemeler: EN 12536 Baslica, alagimsiz ve diigik alagimli celiklerden (aynt zamanda dékme. demiriet) imal edilmis borular ve plakalarin” birlestirimesi igin kullaniimaktadir. Plaka kalinligr: (yaklagik 0.8 mm den itibaren) 6 mm’ye kadar. Isitma tesisatlan, boru hatlan, tagit imalati, tamir kaynaklannda lestirme amach, yukaridan agagiya harig bitin pozisyonlarda uygulanabilir. Alasimsiz ve disk alagimh celikler Demir digi metaller Dokme demirler (© 2004 Gesellschaft for SchweiRtechnik Intemational mbH __Kaynak Yéntemieri ve Donanumian aKaynak Teknigine Genel Bakig Ill save io Q severe balan: oO) © Kayak aa rete @ kayak dam atose — @ susitaioss © Elta peseel © Oubuketetoe fn tt Oi @ Eletirot gekirdegs Elektrtotae0 Daa ges © Konayueu ger ‘sts Sct Kt ct © switayak meta © Kat kaynak metal Sekil 7: Elle ark kaynagi : ® Ark, eriyen bir 6rtili elektrot (6) ile ig pargast (8) arasinda yanmaktadir. Ark ve svi kaynak metali (16) hava girisine kargi elektrot Srtistintin olusturdugu koruyucu gaz ve cirruf ile korunmaktadir, Akim dretegleri: DUgey karakteristikli dogru ve alternatif akim. Cc Gubuk elektrotlar: EN 499 a gore (alasimsiz gelikler ve ince taneli yap1 gelikler! icin) Elektrot arti in gérevleri: - Ark araligindakiiletkentigi iyilestirmek - Cif olusturmak (kaynak agzi, kaynak dikigini Ortmek) - Koruyucu bir gaz olusturmak - Deoksidasyon ve kismen alagimlandirma etkisi Uygulama lant: Biltiin. kaynak pozisyonlaninda basit bir cihaz teknigi ve dolgu malzemeleri kullanilarak ok yénld uygulanabilir. Kaynakgilarin egitiimesi gereklidir. Gelik yapilarda, makine ve aparat imalatinda, tasit imalatinda ve aynt zamanda tamir amagl olarak yaygin bigimde kullaniimaktadir. Ack alanlarda (santiye sartlan) gergeklestirilen ‘montaj igleri igin de gayet uygun bir yantemdir. (© 2004 Gesellschaft for SchweiBtechnik Intemational mbH Kaynak Yéntemeri ve Donanumilan OOTY YN a dan 6 alan hae Yea SPAS Vo ET jaGe Kaynak Teknigine Genel Bakis Wil sae 4.4.3 Tungsten — Inert Gaz kaynagi (TIG;141) Tungsten inert Gaz Kaynan (TI6) geet fopat antes @ Keynak share katblosu (tektre) Spatial © |p perpen gasibagiantss teeter vaio ten © Koruyueu gaz hertumay owas Sas \ 5 © lagen eat & penton soa om = 6 coicat ona ae ABS © Korynen ge bio ‘ots at Kaya ss Kanal, apiren gall ‘Sekil 8: Tungsten-Inert Gaz kaynag! Ark (13), koruyucu asal bir gaz Ortiisti (16) altinda, erimeyen bir tungsten eleltrot (11) ve ig pargasi (10) arasinda yanmaktadir. Kaynak teli (9), Gzerinden akim gecirilmeden eritilir. Kaynak tell manuel (elle) veya mekanik olarak ilave edilebilir. Aku dreteci: Digey karaktoristikii dogru ve altematit akim. TIG kaynagi makinesinde yiksek frekansli tutugturma ve ek ayar fonksiyonlan bulunmaktadir. Tungsten elektrot: EN 26848'e gore Koruyucu gazlar: Argon, Helyum, Hidrojen ve formasyon gazi: EN 439 Kaynak telleri: Alasimsiz celik ve ince tanell yapr geliklerigin elektrotlar: EN 1668 Uygulama alan: Hemen hemen tim metaller, kaliniigi 0.2 mm - 6 mm arast olan ig parcalari (ekonomik anlamda), tim pozisyonlarda kaynaklanabilir. Esas itibanyla boru hattl, kazan, kap, reaktér, makine, havacilik ve uzay sanayii ve de kaplama konulu imalatlardaki yoksek kalite gerektiren kaynak dikislerigin kullanutr, ‘© 2004 Gesellschaft fr Schweiltechaik Intemational mbH Kaynak Yontemieri ve Donanimisnt SEF FR Mea a aaa alas NANG OF YORE GETTER Gp HOKaynak ine Genel Bakis Iill a Sayfa 12 1.4.4 Metal koruyucu gaz kaynag (MSG; MIG 131 / MAG 135) Metal Koruyueu Gaz Kaynagh (WIG-MAG) © sete baja ® Keyra tm ates @ Tel eletrot mataras, @ Tetstove nest © Kony ge tp ve es Clete apd ® Kayak som dosu (eo lett) ® Tetelettrot © Korg otra kayak @ by payasteints Sepa @ Suiation © Amtrak marest @ Koran gee meres! Seki 9: Metal koruyucu gaz kaynagi Sonsuz boydaki tel elektrot (7), bir tel stirme mekanizmast (4) tarafindan, bir koruyucu gaz atmosferi (19) altinda yanan arka (15) dogru sirdldr. MIG kaynagi yénteminde koruyucu gaz asal bir gazdir. MAG kaynag) yénteminde kullanilan koruyucu gaz ise aktif bir gazdir. Akim dreteci (2), yatay bir karakteristigje ve dzel kaynak dzelliklerine sahiptir. Kaynak akin giddetine bagl olarak fark ark formlan’ meydana gelebilir. Darbeli ark, Al ve Cr-Ni malzemelerin kaynaginda avantajlar sagilar. Telelektrotiar: EN 440'a gore alagimsiz celik ve ince taneli yapt geligi elektrotian. (6megin G3Si1 veya G4Si1) Koruyucu gazlar: EN 439'a gore. Omnegin kanigik gaz M21 ( % 82 Ar + % 18 CO2 ) Uygulama alanlan: Battin pozisyonlarda birlestirme kaynagi (6megin gelik konstriiksiyon, basingli kap ve képri imalati); Kaplama kaynag. Alasimsiz, disk ve yiksek alagiml gelikler aktif gazlaria {karbondioksit, karigim gazlan) kaynaklanwr. Demir digi metaller, asal koruyucu gazlarla (Argon, Helyum) kaynaklanir. is pargast kalinhigi: = 0.5 mm'den itibaren. (©2004 Gesellschaft for SchwelStechnik international mbH Kaynak Véntemieri ve Donanumian ‘SOTT RSrak Tel Manin ya naan rear rl DF Sale GIANT Sanaa YTGe Kaynak Teknigine Genel Baki l/l sae : 4.4.5 Tozalt: kaynagi (UP; 12) Tozaltt Kaynajt Ekonomik uygulama alant Uzun birlestizme kaynagi dikisieri Ign 6zelikle oluk pozisyonunda uygulanir, Ayni zamanda yan ve yalay kOge pozisyonda ‘ygulanabilr. Kepiama kaynagi ® sebetebagiants @ Toz er ding ties aaa © Keynak sm oetci @ Telobtot Malzemeler @ ‘Kaynak akin kablosu (elektrot) @ Ak Alagimsiz, dUshk alagimht ve @ posites @ Sutoyn eta yokek agi eller Q Toleletrotmakeren @ Kab kayak meta Maizome kaliitan © Tet sume tnitesi YYakiag $ mm den ttbaren @ Am kontak memesi asi baglanbst ® lepargas @ Torsrisn ® smconut @ kacew LLL, ‘$ekil 10: Tozalti kaynagi Ark, bir toz drttist altinda, eriyen elektrovlar ve ig pargasi arasinda yanar. Bir ciiruf tabakast meydana gelir. Erimeyen toz pargaciklan emilerek geri déndsttirdldr ve tekrar kullanihr. Ark, bir odacik igerisinde yanar. 500 — 2000 A gibi yiksek akim siddetleri, yaksek eritme giict degerieri sagjlamaktadir (10 kg/h — 25 kgih). Tek tel, gok tel ve bant sektinde dolgu malzemeleri kullamilabilir (bu sayede, eritme giicd 90 kg/h 'e kadar artinlabili). Kaynak meialinin kimyasal bilesimi ve dikis ig yapist, segilen teltoz kombinasyonu ve birlestirilen ana mailzeme tirti ile belirlenir. Dolgu malzemeleri: Alagimsiz ve alagimht golikler igin: EN 756'ya gore. Kaynak tozu: EN760'a gére (gérevieri cubuk elektrotlardaki elektrot Srttisii gibi.) Kaynak metali: Tel/toz kombinasyonu EN 756 Uygulama alantar: YUksek eritme gc gerektiren birlestirme kaynaklan. Baslica, gemi ingas1, gelik konstrUksiyon, basing kap, boru imalati konularindaki én imalat islemieri. ig pargasi kaliniyjt: 3 mm’ den kalin pargalar. Kaynak pozisyonlan: Yatay, yatay kése, yan. (© 2004 Gesellschaft for SchweiGiechnik Intemational mbH Kaynak VEntemleri ve Donanimian SBT Ta Msn cna raat Pan BF ERe RSE ve GTGe Kaynak Teknigine Genel Bakis I a 4.4.6 Direng Nokta Kaynagi (RP; 21) Nokta Kaynagi 4 © Gebeke baglants @ Kaynak nokta @ Sasel kayak sa reext © Sofuima aye Ekonomik Uygulama Alant @ Ost kot ilegtirme kaynagj; bzellkle seri @ Ato imalatta uygulenmaktadir © Basing dazenes © Baar elektrot(rareketip Malzemeter Alagimsiz, dOgdk alagumh ve yydksek alaimit gelik,aldminyum malzemeler. © Bakar eleitrot(sabit) © Aya poeah © bypagas - Elec drenct “Sialic is pargast kaliniklan Tok parga alinigyakiagik 0.5 ~ 8 mm arasi Sekil 11: Direng nokta kaynag Kaynaklama islemi icin gerekli isi, kaynak bélgesi dzerinden gegirilen elektrik akiminin kargilastigi direng yardimiyla elde edilr (direng 1sinmasi). Direng pres kaynagi grubuna dahil olan bu yéntem, kuwet uygulamas! ile gergeklestiilir. Direng kaynagi yéntemleri, akimin tasinma bicimi, kaynak yénteminin isleyis bigimi, akim tdrd, akim ve kuwvetin zamana bag degisimi ile siniflandirilabilmektedir. Direng kaynagt yéntemleri: —Direng nokta kaynagh (bakiniz Gekil 11) —Dikig kaynagh. ~Yakma alin kaynagi —Folye dikig kaynag}, folye alin dikig kaynagt —Direng civata (saplama) kaynagi =Kabartili nokta kaynag Elektro ciiruf kaynagi (bir direng eritme kaynagi yéntemidir.) (© 2004 Gesellschaft or Schwelltechnik Intemational mbH Kaynak Yéntemler ve Donanumlan ‘STO Kaya TatnleMaasihya eared Ba aan nega vedas YT1.01 Kaynak Teknigjine Genel Bakis Vil eats 1.4.7 Laser igint kaynag (LA; 52) Laser sini kaynaginda, bir laser tarafindan aynt faza ve sabit dalga boyuna sahip sekilde Oretilen tgik kullanilmaktadi. [7 ee: HIN . AUT, 1 Is pargasi 6 Igtk isin Manuel laser kaynag cihazi 2 Igik kaynagi 7 Laser igint oO) 3 Ener kaynagi 8 Mercek 4 Bliptik ayna 9 Koruyucu gaz 5 Laser gubugu veya icigaz 10 Kaynak dik dolu tap 11 Gevirme diizenedi ‘Sekil 12: Laser igint kaynagi Laser sini, 1gigin uyartil emisyon ile kuvvetlendirilmesi yoluyla meydana getirilir. Kaynak, kesme, delme ve ayn zamanda malzeme isleme amach kullanilabilen laser isin! islemlerinde, laser igininin gok kigik bir alan dzerine odaklanmast ile cok yaksek enerji yogunluklarna ulagmasi ve isinin ana malzemeler tarafindan sogurulmasi prensiplerinden yararlanilmaktadir. Teknolojk islemlerde, kati hal ve COz- laserieri kullaniimaktadir. Hemen hemen tim metaller kaynaklanabilmektedir. is pargast kalinlikiar! glindmizde 0.04 ila 20 mm arasindadir. (© 2004 Gesellchatt fr Schweittechnik Inlomatonal mbH __Kaynak VOntomle ve Donanimian SR Far a YET Saar al aang Fes GIRLIE GBR aeGse Kaynak Teknigine Genel Bakis Ul saves 4.4.8 Elektron igint kayniagi (EB; 51) Odaklanmis bir elektron isininin kullanildigi isin kaynagi yontemiair. ene Ea Sekil 13: Elektron igini kaynagi Elektron igin demeti, tungsten katot isitilarak Oretilir. Katot ve anot arasindaki yiksek vottaj, elektronlari hiziandirilir. Odaklama bobinleri sayesinde isin demeti gap 0.1 — 0.2 mm'ye diisiirdlebilir, bu sayede enerji yogunlugu > 10° Wicm?ye ulasir. Yoksek hizdaki elektronlar ig pargasina carptiklarinda sahip olduklan kinetik enerji tsiya déndgir. Bu sayede, ig pargasi isinir, kismen erir veya buharlagir. s = 300 mm ye kadar hemen tdim malzemelerin kaynaginin yapilabilmesinin yaninda, elektron igini yiizey iglemleri ve delme islemleri igin de kullanilabilmektedir. © (© 2004 Gesellschaft fr Schweittechniklntintional mbH ——_Kaynak Yonlemleri ve Donanimlan ‘DSTO Kan Teli esas aad a stag tl (SSS ve Sop YaGe Kaynak Teknigine Genel Bakig Wl sane 4.5 Bazi kaynak yéntemlerine ait kisaltmalar, sira ve kod numaralan ( ref" J a DINE Gaz eritme kaynagi (Gaz kaynag) G 3 Oksijen-Asetilen alevi ile gaz kaynagi G 3it Metal ark kaynagt - "1 Elle ark kaynagt E 114 (kendinden korumal) tl ae aye ae ‘ow 4 Tozalti kaynagi UP. 412 Metal-koruyucu gaz kaynagt MSG 13 Metal-akiif gaz kaynagt MAG 135 Gzll telle metal aktif gaz kaynag. MAG 136 Metal inert gaz kaynagi MIG 134 “Tungsten-koruyucu gaz kaynagi WsG 14 Tungsten Inert gaz kaynagi wiG /T7/G| 444 Plazma kaynagt WP 16 Laser igim kaynagr LA 52 Elektron isin kaynagi EB 54 Basing kaynagt : Direng kaynagi R 2 Direng nokta kaynagit RP 24 Dikig kaynagi RR 22 = ‘Kabartilt nokta kaynagi RB. 23 4ATT ‘Yakma alin kaynagt RA 24 44.79 Sirtiinme kaynagi FR 42 44.67 Saplama (civata) kaynagi B 78 : 4.6 Kaynak yéntemlerine ait uygulama alanlart 1.6.1 Celik Konstriksiyon Kaynak teknolojisinde, gelik konstriksiyon denildiginde gelik malzeme kullantlarak imal edilmig tagiyict yapilar anlagilmaktadir. Bunlar, endistriyel binalar, baro binelan, direk, kule, baca, karayolu ve demir yolu képriller, Konveyér yapilan, boru montajt, su tesisleri ingasi, ving yolu ingast, kémdr deposu, kap vs gibi yaptlardir. Gelik Konstriksiyon alanindaki kaynakl konstriksiyonlar bilyik oranda haddelenmig profiller ve kaba saclardan (levhalardan) meydana gelmektedir. (@ 2004 Gesellschaft fir SchweiStechnik Intemational mbH Kaynak Yéntemleri ve Donanimlan | DOTS arcana BE FIOM GLAND SBT HOTGe Kaynak Teknigjine Genel Bakts lili Kaynakis tagiyicilarin imalatinda kullaniian énemli yontemier: ~ Yakarak kesme, makasia kesme, kivirma, egme Yan mekanik MAG kaynagi ~Tam mekanik MAG ve tozalti kaynagi 1.01 Sayfa 18 Gdnumazde, gemi inga eden bitin dikelerde, kaynak teknigi gemi gévdesinin imalatint belirler. operasyonianinin imalattaki orant % 20 ~ 40 arasindadir. Gemi insasinda uygulanan kaynak yéntemleri Gemi tipi ve bilyikliigtine bag olarak gemi gévdesi dzerindeki kaynak Ortld elektrotla elle ark kaynagi Kizak montaji, techizat kaynagi Masif ve 6zid tel elektrotla MAG kaynagi Bdlmelerin ingast Toz alti kaynag On imalat, bélmelerin ingasi, gift taban imalat Boru hati ingasi, demir digi ve Cu TIG kaynage malzemeler MIG Kaynagh Ar-konstrUksiyonlar Gaz kaynagi Kismen boru ingasi Direng nokta kaynagi Donanimlar, teghizat Yakma alin kaynag Hadde profiler Kismen ES (elektro ciiruf) ve EG keynagi Dikey montaj 1.6.3 Boru hattr ingasi, elektrik santrali ingasi Boru hati ingasinda kaynaklt birlestirme en dnemii birlestirme yéntemidir. Kaynaklanan baglica pargalar: ~Kaynakii gelik borular, dirsek, sekilli boru pargalari, boru alt destekleri. Boru imalatinda kullantian énemli kaynak yntemleri: =Direng kaynagh (Fretz-Moon yontemi) ~Yiksek frekans kaynagi ~Tozalti kaynagi (ince et borularda TIG ve Plazma kaynag) Yeriestirme ve montaj icin kullanilan énemii kaynak yéntemleri —TIG kaynagi = Yukaridan agagiya pozisyonda elle ark kaynag = Otomatik makinelerle tam otomatik MAG kaynagi ~ Gaz kaynag ~ Lehimleme (©-2004 Gesellschaft for SchwolStechnlk Intemational mbH ‘Ta Tals Moai ya ann Ba al aan Br Val Goal Seu Yer ‘Kaynak Yontemier ve Donanimlan ~Ge Kaynak Teknigine Genel Bakig I/II a ran > 1.6.4 Kap ve Kimya tesisi ingast Bu kapsamdaki énemii yapi gruplan: ~Boru tipi fnntar -Reaktérler ~Ist eganjrleri ~Kolonlar ~ Seperatorler —Gesitli kaplar = Depolama kaplart ~Seliiloz kaynatici = Boru hatlant Sicakik, kuvvet yiklemeleri ve kimyasal ortam sebebiyle olugan farkl yiklemeler farklt malzeme ve malzeme kombinasyonlaninin kullaniimasini zorunlu hale getirmektedir. Onemii kaynak yéntemleri: ~Elle ark kaynagi kL t MAG ve TIG kaynagi > Aaib hevada gaps mors (be —Tam mekanize MAG ve tozalti kaynagi (kaynak diizenek ve aparatiartyla) =TIG orbital teknigi reyeen gabi+ vers) sv2bencrs) 1.6.5 Tasit, rayl tasit imalatt Tasit ve rayli tagit imalati modem kaynak teknigine dayanmaktadir: ~Direng nokta kaynagi — Dikig kaynagi MAG ve TIG kaynagi, ve de — Saplama kaynagi ve Laser igint uygulamalan Kombinasyonlar: Gogunlukla kaynak robotlan, otomatik imalat hatlan veya otomatik kaynaklama makinalan ile yapilan kaynak + yapistirma/soguk birlestirme uygulamalan. 1.6.6 Kaynak yéntemlerinin diger uygulama alanlart Ingaat milhendisligi alaninda kaynak Beton geligi kaynagi ‘Alman demiryolan (DB) alaninda kaynak_| Or: Ray kaynag 6r: Yuksek dayangli A-malzemelerin kaynagii ve yapistirmast &r: Mikro birlestirme yéntemleri, baglama, lehimieme Usak imalét alaninda kaynak Elektronik ve elektrik alaninda kaynak Metal igieri demir dograma alaninda kaynak vb Metal iglerinde Elle ark ve MAG kaynag (© 2004 Gesellschaft fur SchweiGtechnik intemational mb __Kaynak Yéntemiori ve Donanimian "SOT Raa Tila Fa a aan Bala aang riots GTRNTTSE Te Ga FEOGsie Kaynak Teknigine Genel Bag il 1.7 Kaynak Yéntemlerinin Segilmesi 1.04 Kaynak yéntemlerinin uygulama alaniarinin sinirlandinimasinda agagidaki bakig agisi ve faktdrler gz 6niine alinur: * Kaynaklanacak malzemeler * Yapt elemant formu (geometri, boyutlar) Levha veya dikig kalinigi * Ekonomiklik Birim zamanda dikigin birim uzunlugundaki enerji verimi amanda atitilan malzama miktart Ri imalat matiyetleri © Birim zamanda imal edilecek miktar (gerekli parga say's!) Imalat bakts acilari veya meveut cihaz teknigi Tek parga, seri, kitlesel imalat ik bakis agilart (kalite kogullan, muayene gergevesi, giivenilirik) + Konstriktif bakig agilan, ylikleme tiirit (statik, degisken yak, kullanim émriine ait guvenilicik) Yapi elemaninin geometrisi Walzeme Ulagilabiliriik Kaynak Parca sayisi yénteminin Teghizat segimi [kaynak pozisyonu| Aranilan gartiar Ekonomiktik Sekil 12: Kaynak yéntemlerinin segiimesine ait gema Kaynak yéntemlerinin uygulama alani kapsami su temellere bagi olarak belirlenebilir ~Meydana getirlen kaynak dikigi kesiti, —Harcanan ig stiresi ~Kullanilan personel ve bunlarin kalifikasyonu, —Kaynak dolgu malzemes! vb. harcanmas! ayni zamanda maliyet hesabt temeline baghidir. 2. Literatiir JAI DIN-DVS Taschenbuch 191 /2) DIN 1910 Sayfa 20 (© 2004 Gesellschaft fir SchwelBtechrik Intemalional mbH —Kaynak Ventomier ve Donanimlan ‘OBTU Kra Tals sn Ya nan Ba nla aan oF Yrs OTH ve Gene oaGSO 0 Igindekiler 1. Gaz kaynagh prosesi 2. Gaz eritme kaynagp, kullanilan gazlar 3. Kaynak iifleci . Kaynak alevi 5. Galigma teknikleri 6. Basing diigiiriictt 7. Giivenlik diizenekeleri 8, Gaz hortumlart 9. Literatiir 1. Gaz Kaynag Prosesi 4 basing digGracild oksijen tapa 2 basing disiiriciildi asetiten tipo 3 tek tOp giveniik tertibati 4 oksijen hortumu 5 asetilen hortumu 6 kaynak dfleci 7 kaynak gubugu 8 kaynak memesi 9 ana malzeme 40 kaynak alevi Ekonomik uygulama alantari Tam pozisyonlarda birlestirme kaynaklart Ozellikle boru hattlan, tesisat alant ve tamir kaynaklart, Kaplama kaynag) Otojen Teknik, Gaz Kaynag I-ll 4.02 Sayfa 1 Sola dogru kaynak Gelik, 3 mm'den ince malzemeler 45° — 30° Kaynak yond Saga dogru kaynak Gelik, 3 mm'den kalin malzemeler — Kaynak yond 40" 50" 36.45¢ ‘© 2008 Gesolechalt for Schwellischniklnlomalional mbH onion aa rt Teron onan tad se Botan ctrs ERTIES BREGe Otojen Teknik, Gaz Kaynagy I-ll fue Malzemeler Alasimsiz ve digik alasimht gelik, demir digi metaller, dékme demir Matzeme kalinliklant Yapi pargasina bagi olarak yaklagik 6mm'ye kadar Not Elektrik akimindan bagimstzdir 2.4 Oksijen dretimi/ézellikler/depolama Oksijenin elde edilmesi havanin ayristinimasiyla olur. Bu gekilede elde ellen 02, % 99,5 ve daha yaksek safiktadir Havanin bilegenteri =%78N2 % 21.02 % 1 Degerli gazlar (Ar) (cn Havanin ayrismasi bir fiziksel olay! temsil eder. Safiastinimig ve kurutulmus hava yaklasik 200 bar'a_yogunlastiniir. Olugan yogunlagma isist giderilir. Takiben ters akim aparati igerisinde sojutma ve gevsetme Gerilim giderme sogutmasi) sonrasi hava sivilagir (-200°C) Sekil 1: Linde'ye gore hava sivilastirma dizenedi. Azottan oksijenin ayrigmasi, farkli kaynama noktalarina dayanmaktadir. No— 196°C Ar 186°C 2 - 183°C. Bu gekilde elde edilen oksijen gaz halinde tiplere doldurulur. BuyOk gaz sarfiyatlarinda oksijen sivi halde nakledilir ve 1s1 1s! izolasyonlu tanklarda depolanir Ozellikler: ‘© 2008 Gosolcchaft ir Schwelttechnik inlemational moe Yonter ‘OOTY ToT sin an a aban oy a MA OATS POTS THOS OTGe Otojen Teknik, Gaz Kaynag I-ll eos = yanict degildr, fakat her gerekti gazin yanmasint hiziandinr. Hava ile karistinidiginda oksijenin agagidaki etkilerine dikkat edilmelidir: 4. gerekii tutugma eneriileri oldukga dUshktar 2. maddelerin tutusma sicakiiklan digiktir 3. yanma sicakliklari ve yanma hiziani yaksek degerlere ulagir Oksijen renksiz, kokusuz ve tatsiz bir gazdir. Yogunlugu 1.43 kg/m3'tar (havadan agirdir). Oksijonin depolanmasi Oksijen cevre sicakliklarinda ve gevre basincinda gaz durumunda bulunan bir gazdir Prensip olarak O2 bundan dolayt gok yiksek basinca sikistiniabilir. Pratikte maksimum basincin belilenmesinde ilk sirayi tOptin dayanim alir. Onceleri bir gaz tptindn en yaksek izin verilen basinct 150 bar'di. Ginimizde imal edilen tiiplerde izin verilen basing 200 bar veya 300 bar'a yakseltimistir, Gaz halindeki oksijen igin gelik tipler 10 10 200 2.000 Tip iginin kontrola: Basing x Hacim Maksimum bogaltiima miktari tip boyutu ve basing diigOriciiye baglidir Diger ipuglan: DIN 4664 ve basinglr kaplar yonetmeligi Depolama izolasyonlu tanklanin igerisinde sivi durumda da olbili, Bir buharlastirma parcast igerisinde sivi O, gaz durumuna geri doner. 1 It sivi Oa'den yaklagik 850 It gaz halindeki Op olusur. ‘© 2008 Gosolechatl or SchwelRioohnik Intemational mH Yoni ‘DOT ars Tele Mee yin Sn Non TaN HEY SESH SOURS OTTGse Otojen Teknik, Gaz Kaynagi Hl ues Guventik ventili ‘sg Buharlagtirict hala svi au i Doldurma vanas! Izin verilen basing araliginda O, igin conta ve sizdirmazlik malzemesi olarak, mesleki otorite tarafindan kabul edilmig muayene kurumunca uygun bulunaniar kullaniimalidir. 2.2 Yanicr gazlar Bir yanici gaz hava veya oksijen ile yanan gazdir. Tek bir istisna diginda (hidrojen) bir yanict gaz genellikle bir karbon bilegeni veya gesitii karbon bilegenlerinin kanigimidir. Gaz kaynaginda gindmiize kadar, yiksek alev sarcakligt (3200°C) ayni zamanda yuksek birincil alev verimi (17,4 kd/em2s) nedeniyle tek yanici gaz olarak asetilen kullaniimaktadir. Diger avantajlan konsantre alevi ve kullanici tarafindan alevin ok kolay ayarlanabilmesidir. 2.2.1 Asetilen dretimi/ézellikler/depolanmast - Asetilen, karbon ve hidrojenin kimyasal bilegimidir. Olugturma kab! igerisinde olusturulur C): (kullanma talimati TRAC 201’ e dikkat). Karpit ve suyun karigtirimast ile meydana gelir. Yan Girdn olarak kireg gamuru elde edi. Cac, + 2H.O ) * Ca(OH), + Ist Uretimde temel madde kalsiyuin karbittir (CaC;). Kireg taginin yakma firminda yakilmasi ve sonradan ark firminda kok eklenerek eritiimesi ile elde ell. Caco, + Iki —p» CaO + CO, Cao + 36 + Ii —® Cac, + CO (© 2003 Gosalschat for Schweltiechaik Intemational mbH. Yoram ‘OTT aa Temi teasin yo acy nin Reais 3 VGH PENERE WS RTRSE ST1.02 Otojen Teknik, Gaz Kaynag I-ll Sayfa 5 Asetilenin ézellikleri Renksiz, zehirli olmayan fakat biraz narkotik bir gazdir. Saf durumda kokusuzdur ancak piyasadaki C;H, sarimsak kokusuna benzeyen koku veren katki zerrecikleri igerir. CzHe yiksek basing ve sicaklikta stabil degildir. 1.8 bardan itibaren patlama geklinde gok biyOk gaz hacimlerinde bilesenlerine ayrilir. CH, hava ile belli konsantrasyonda patlayicidr. Havadan hafiftir ve yukariya ybkselir. C-H, bakir ve % 7O'ten yiksek Cu igeren alagimlar ile reaksiyona girer. Bu durum gimiis ve alagimlan iginde gecerlidir. Depolama Depolama ézel_hazirlanmig _cesiti hacimlerdeki tupler igerisinde olur. Asetiien tpi sadece bos bir celik kap dedildi. Igerisinde gézenekli bir yap! ve aseton veya diger bir OzUndurme maddesi bulunur. Gézenekli yapinin iki gérevi vardi: ilki colik tipi olasi patlamaya kargi korumak, digeri goziindirme sivisini gamur geklinde emmek ve tip igerisinde esit dagilimt tutmaktir. = gaz ayngmasi (patlama) gok kigik hacimlerde duraganlasir. Bu gdrevi gBzenekii yapinin gok kigik gézenekleri Gstlenir. - gézindirme maddesi asetileni emer. Bir litre aseton yaklagik 24 litre asetileni atmosferik basing ve 15°C’de — gézer. GézUnen asetilen miktari doldurma basinci jie artar. Yani 10 barda 1 litre aseton yaklasik 240 It C:H, gézer. Bu nedenle aseton genlesir. Asetonun gézme kabiliyeti sicakligin dgmesi ile azalir, Steak 5108 ot song, bar Sekil 3: Asetilen tpi igerisindeki oransal._ekil 4: Sicakliga bagi olarak asetilen dagilim tUptndeki gaz basinct = © 2003 Gesellschaft fOr SchweilStechnik international mbH Yontem ‘SBTU jak Tals arn yo a mado rain ahaa eyes SORT We GDN FSOGe Otojen Teknik, Gaz Kaynagi Hl somes Asetilen tipleri gozenekliklerine gore farklilik gosterir Normal gézenekiilik Yaksek gdzenekii yapt Tap hacmi T jo | 20 | 40 | 10 [20 40 50 Asetilen dolum miktart ko [15] 3.0 | 63 | 20 | 40 | 80 | 10.0 Dolum basinei 15°C ber [18 | 18 | 18 | 18 [18 19 19 Aseton miktari | 3 6 43. 4 8 16 20 Kisa siirell maksimum bosalima miktan Vs__| 600 | 1.000 | 1.000 | 500 | 1.000 | 7.000 | 7.200 Yatiriimig asetilen taptinden gaz bosaltilmamalidir. Top igerisindeki gaz basinci dlgamd ile belirlenemez. Agirik dlgdmd ile gaz miktant belilenir. Bunun igin her tapin hazir agirig (daras!) tp azerinde beliritilr. Dara agirigt olarak top igerisindeki gézenekil yapt ve gbzlicl madde dahildir. Gaz dahil degildir. isletmeye asetilen tedariki \sletmedeki gaz ihtiyacinin belirlenmesinde iki faktore dikkat edilmesi gerekir. - haftalt ortalam ihtiyag - her tipten maksimum gaz bosaltim: Digre ipuglar:; ~- TRAC-206, TRAC 208 2.2.2 Digjer yanici gazlar Yanici gaz olarak tercihen asetilen kullanulr. Tum yontemler icin ayn miktarda kullaniimayan piyasadaki diger gazlar 4. propan 7 2. dogal gaz 3. hidrojen 4. eten ve 5. cesitli C2-, C3-, ve C4-karbon hidrojen karigimlan, @ 2005 Gesolachal fr Schwelsiechnik International mH Yorern ‘OT Kanak Tell ei Yt a Sr bu rar rong Hyer PETROS ve GSE SATGe Otojen Teknik, Gaz Kaynag I-Il on $ekil 5: Yanici gazlarin nispi yogunluklart (hava=1) Yanic1 gazlarin segimi sadéce yéntem kriterlerine degil, aynt zamanda uygulama yerinde tedarik ve uygulanabilirlige bagjlicir. 18 16 4 2 Birinallalev verii KJfor?s] ‘ ‘oalen "KergenE) Bln Karp)” Pen Progen 41) eten ile kanigim 2) metilasetilen ile karigim $eldl 6: Yanici gaziann birincil alev verimleri ‘© 7003 Geselechaft for Schwelltechaik Inlematonal mbH. reer ana Tein rani yo al dan bans Di oes GEST ARGUES VOGe Otojen Teknik, Gaz Kaynagy Hl eaae Bir malzeme dizerinde alevin isi etkisi anlamlidir. Birincil alev verimi nekadar yuksek ise émegin yakarak kesme, alevle isitma veya alevie dogrultma o kadar hizit olur. Propan (C3Hs) Propan renksiz, zehirli olmayan, fakat biraz narkotik bir gazdir. Propan genelikle ham petroliin rafine edilmesi ve diger petrol drinlerinin ayristinimasi ile Gretilir. Propan oda sicakliginda sivi durumdadir ve kendi buharlasma basinci olan sadece 7 bar basing altinda denolane. ronan haomi svi ile doldurulur. Bu durumda tipiin pailamasi ‘tehlikesi rardir. . Propan ‘aseti ne gore daha yaksek tsitma degerine sahiptir, ama bu isinin az bir béldmd birincil alevdedir. Alev sicakligi digiktOr ve asetilene gore dort kat daha oksijene ihtiyag duyar. Propan dagik bir patlama sinirina ve yOksek bir yogunluga sahiptir, Cikan propan caligma yerlerinde alt bélgelerde birikir. Dogal gaz (metan ) (CH,) Dogl gaz genellikle metandan olugur. Igerigi dogal gazin giktigi yere baiilidir ve bu da farkir yanma ézelliklerine neden olur. Dogal gaz genelikle isitma amagh kullanilr, Sikigtinimig durumda topte depolandig gibi dogrudan boru hatlar ile misterilere sunulur, Metan hafif bir gazdir ve patlama siniri diger bir cok gazdan daha yilksektir. Isitma degjerl digdktir ve birincil alevde az isi meydana geli. Hidrojen (H:) Hidrojen renksiz, kokusuz ve zehirsiz bir gazdir. Tum gazlardan daha hafifti. Gok kolay tutusabilen bir gazdir ve gorilemeyen bir aleve yanar. Hidrojen suyun elektorilizi ile endastriyel olaraka dretilir. Tupler igerisinde gaz halde yuksek basing altinda veya sivi halde taginir. Hidrojen gaz kaynagi! ve yakarak kesme igin yantct gaz olarak kullaruitr Ethen (G2H,) Etilen renksiz, tat, hafif kaf kokulu bir gazdir, Biraz zehirlidir. Yakarak kesme-ve benzer Diger karbon hidrojen karigimiant Propilen (CsHe) renksiz, hafif tath kokusu olan bir gazdir. Zehirsizdir, fakat hafif bir narkotik etkisi_vardir. Yakarak kesme ve benzer yéntemlerde kullanilir. Propilen genellikle sivi durumdadir. Ozellikleri propan ile aynidir, Tedarikgi/gaz Ureticisine bagli, firmaya 8zel isimler ile farklt karigik gazlar yanici gaz olarak bulunmaktadir, ‘© 2003 Gesalachaft fr Schwaittochnlk ntomational mbH ‘Yonioi ‘SOTO aye Tl iskecin ani csdan Bo ala aan’ Oars PISTONS GOVT TTGis Otojen Teknik, Gaz Kaynagj I-Il 1.02 Sayfa 9 MAPP (messer Griesheim) bir karbon hidrojen kangimidir. Tedarik sivi olarak yapilir. Gaz renksiz ve zehirsizdir. Yakarak kesme ve otojen teknigin diger yontemleri icin kullanilabili GRIESON ( messer griesheim) ethene bakiniz! GRYLEN (AIR LIQUIDE) propilenin kagdk bir stabilizasyon miktan ile digOk sicaklikta sivi hale getirimis ethen igerisinde asetilen gézeltisidir. [ cst | Provan | 287 | waacin | ES | opin | _WAPP | Golem ev sea PO) 360 | pao | ar70_|[—a7e0 | 2000 | gare | —3a20 | “ras Bin aly ver! RVenF=). i482 [38 | ~Ta | 75 | 66 | 71 | 98 Yanicigazn okelone erg omnmta? [i,t | ta | os [tes] tsa isl yopunuk (ave=t) og [481-08 1003 os 4a] eo Tedarik sek, antik ihtiyaca baglt os =i woo 300 S00 = 1000 = 000. ‘Asean Tak Beane Demet Demat Demet onteyner* Osta Kab Suga cam Baiarya Tonk Tank Tak Tani sien Tek tp Batarye Demet Demat ‘Sogue gaz | Souk gaz Soguk oa | sopiayin | soglayes sallayen Tien TH Beane Denat Soguk paz | Soguk gaz Sagar gaz sje | saplayer | satlayes Tiger | Tee Bata Demat Soguk gaz | Soguk gaz] Sogul gaz om sojaye | solayner+ | sadlayils ‘ens ‘ane aibondiansi | Tek wp Bata ag Tene Tani Terk : sank Feat Ta Baia Demet Demat Sopa ose | Sopa ga Soguk oa | sopiayer ‘| sodlaye saglayic Higjen Tek Baa Daal Demst Danet 3. Kaynak tifleci Genellikie enjeksiyon prensibine gére galigan ve DIN EN ISO 5172 de standartiastinlan cok sayida tfleg tipi vardir. Kaynak Gflegleri genellikle “kombine kaynak ve kesme Gflegleri” olarak yapilmisiardir. Yani kaynak uu kaynaklanacak malzeme kalinligina gore belirlenir. Kaynak dflecinin nemii pargalarini hamlag ve kaynak ucu olusturur. Hamlag'ta yanici gaz ve oksijen hortum baglantl agiziart ve vanalan bulunur. (© 2003 Gosolschaft for Schwelsiechnik interalional mow ‘OBTU Taya Tel isn yi eras Be lor Bata Earle STEW SATE SAT YonaOtojen Teknik, Gaz Kaynag} I-ll ean kien vanasi Hortum baglantist Enjoktar Kags kien Kongimborusu Yanici gaz YanverGaz venasi 3/8 so 7 ‘Sikigtema somunu, ~~ Keynak memes! Kaynak ueu vii , Kaynak ucu basing memesi, karisim memesi, karigim borusu ve kayak memesinden olugur ‘yz0k gekiindeki kanal yanie: gaz ‘oksiien kraynak wou ‘emme memes stkigurma somunu basing memesi ekil 7: Bir kaynak Ofiecinin kesidi (emme iifleci) Kaynak uclan plaka kalinlikianina gore siniflandiriir Bilyiikluk Kullanim araligi (mm) Buyikiok Kullanim araligr (mm) 0 0,2-0,5 6 O14 1 05-4 7 14-20 2 1-2 e 20-30 3 2-4 9 30-50, 4 4-6 10 50-100 5 6-9 © 2008 Gosslechat Or Schuellteahnik INemalional mbr Yoatemn ‘SOT Rajah Toes Mala si rad bran Raha Oyo OTT Ws OTOP ATCie Otojen Teknik, Gaz Kaynagi Ill saa Ornek: 6 ~ 9bu kaynak ucu ile hangi gelik kalinlik aralginin kaynaklanabilecedini verir. Bu kynak araligi say! degetlerinden, bir kaynak Offecinin gaz sarfiyati Isat olarak hesaplanabili. En kgik plaka kalinligi 0 bayik plaka kalinli 499 (tysaat) Kaynak uglani byakiGk disinda firetic] igaretine de sahiptirler ‘anici gazin Gesidi A= Asetilen C= Sehir gazi Si gaz Y= birgok gaz igin kullantlabilir M= Dogal gaz \ksijen H= Hidrojen D= Basing Kanistirma sistem J= emme etkisi olmadan karigim l= emme etkisi olmadan gaz geri tepme gventikli karisim ve bksijen basinel s 2,5 bar isaretlenmi Kaynak uglan uygulama amacina yonelik gruplandinir Normal-kaynak uglari Alev pUskirtme cihazlani Montaj-kaynak ugiant + Isitma iflegteri Emme iiflecinin fonksiyonu Gaz kaynagii igin gerekli yanici ga ve oksijen kaynak oflecine ayn ayn iletilir ve Ufleg igerisinde ayarlanabilir oranda kanigtinir. Oksijen kaynak ucunda belirtilen (s 2,5 bar) degere hamlagt fana agik iken ayarlanir. Bu basing ile basing memesine girer, yiksek hiza ulagir ve disik basinglt (0,5 bar) asetileni kangim memesine emer. Delikler ve oksijenin galigma basinci doyle ayarlanmalidir ki herzaman biriminde yaklagik aym miktarda gaz karigim memesine girsin. vanalarin dogru ayarinda karigim borusunda yaklasik 1:1 karigim orant bulunmaktadir. Kaynak memesinde (a§iz pargas!) gaz karigimi tutugturulur. Emme iifleclerinin tutugturulmasinda siralama 1. tp vanasi ve basing diigiirlictideki kapatma vanast agilir 2. basing digirdcininn ayar vidasi yavagga sikthir 3. Gilegteki oksijen vanasi agilir 4. iflecteki yanici gaz vanasi agihr (© 2008 Gesolchafl fr ScfmelNtschnk Inlomatonal mH Yontern ‘OBTO Kayak Telfer Ya a oraion nlite (STURGES OTT OTGo Otojen Teknik, Gaz Kaynagh I-ll evn 2 \ksijen karisiminin en az 5 saniye cikmast saglanir 6. basing digdrdcide basing géstergesi dogru bogaltma basincina getirlir 7. karigim tutusturulur 8. alev ayarlanir (kesme Uifleglerinde alev kesme oksijeni vanast agilarak normal ayarlanirve bosaltma basinci tekrar dazeltilir), Emme iifleglerinin kapatilmasinda sira: 4. Oflegteki yanici gaz vanasi kapatilir 2. Gflegteki oksijen vanasi kapatilir 4, oflegteki oksijen ve yanici gaz vanalan agilarak basing dlgdrlich bogaltilir 5. basing digdrdcideki ayar vidas gevsetilir G iden tutugma Kaynak ve kesme Ofleglerinde geriden tutugma (sert islik ses!) oldugunda agagiidakl iglemler yapilmalidir: 1. oksijen vanasi kapatiimalt hemen sonrasinda 2, yantct gaz vanasi kapatilmalicir geriden tutugma nedeni ile isinan kaynak ve kesme cihazian oksijen vanasinin agilip su igine Konmast ile sogutulur. Uyarilar Kaynak ve kesme cihazlari eger hamlag ve kaynak ve kesme ucu arasindaki birlesme sizdirmaz ise hatasiz cali. Kontrol igin emme kontrolu yapili, Bunun igin sadece oksijen hortumu kaynak aflecine bagilidir. Oksijen ve yanici gaz vanelarinin agilmasiyla oksijen hizia akar ve yanici gaz bagilanti yerinde emme etkisini hissettiri. Diger aflegteki sizdirmalar Oflecin su icerisine batinimasiyla tesbit edilebilr. $ekil 8: Emme etkisinin kontrol edilmesi “© 2005 Gesslischait for SchweiRtechnicInternatonal moH Yontean ‘SOTU Kaa Telnaes laann Yel aden bral haan Ur lane OUGHT RSGe Otojen Teknik, Gaz Kaynag Hl saves Kaynak ve kesme cihazlarinin bakim ve tar Oksijen ileten pargalar sivi ve kati yagjdan anindinlimis olmalidir. Cihazlar bakimli olmali ve hasarlardan korunmalidir. Hasarl ve/veya dogru caligmayan cihazlar kullaniimamalidir. Tikanmig memeler sadece uygun temizieme rendesi ile temnizlenmelidir, Kaynak ve kesme cihazlarindaki veya takimlardaki tamirler 6zel egitimli personel ve orijinal yedek pargalarin kullaniImasiyla yapilmalidir. 4, Kaynak alevi Alevin énemii gorevleri hizi bir bélgesel isitmaya ulagilmasi, birlestirme yuzeyleri velveya dolgu malzemesinin eritilmesi ve kaynak banyosunun havanin zararli etkilerinden korunmasidir. Alevin ayarlanamst Alevde yanici gaz oksijen ile yanar ve 1st dretir. Uygun kansim oranianna gore “normal alev", “oksijeni fazia (oksitleyici) alev’ ve “asetiloni fazla (indirgeyici alev" olarak adiandintiriar. Gazlarin akig hiziarina bagi olarak “yumusak alev’, “geleneksel alev" ve “sert alev diye adlandiriir. Alev sicakligi karigim oranina bagiidir, Indirgeyi sicakliga sahiptir. Ist miktan gikis hizina gore degi g6re yOksek bir 1st miktarina sahiptir. alev oksitleyici aleve gére daha dastk Bundan dolay! sert alev yumusak aleve Nétral asetilen alevi ° PPariak igtyan alev konist, >400 °C, Koyu slev gokirdegi<#00°C ——Kangim orant 1:1 ‘asetilnin higrojen ve karbona ‘ayrigmast;alev konisi coketinde karbonun oksjenle birlesip karbon monoksit olusturmast Matzemenin Galigma boiges! 3200 Karbonmonoksit ve hidrojen gazlannun Indirgeyicl etkist Dagitmis alev, 2500-1200 °C ‘ek havanin oksijen! sayesinde karbonmonoksitin yanarak karbondioksit vo hidrojone dolayisiyla su buherina dindsmesi Aley sieakig Tie gig yond $ekil 9: Kaynak alevi {© 2003 Gesellschaft for SchwolBtochnik ntoralional MOH, Yonah ‘BTU Kaa Taal eens Yr en Grade bu Ne Ran OF ners SHLAA We GUATOtojen Teknik, Gaz Kaynag a Sayfa 14 Alev sekli Sira — * oksitleyici a oksijeni fazia koparmtis sigrantilt normal (nétral) indirgeyici asetilenifazia ——_‘Karbonlayrer Normal alev Asetilen:oksijen karigim orant 1:1'dir. Hemen kaynak memesinde beyaz parlak bir kilif ile evrill temiz mavi bir Koni gérdndr. Bu zone 1 alaninda yanici gaz kimyasal olarak ayrisir ve fst agiga gikar. Koni ucuyla malzemeye hizit isinmaya ulasmak igin dokunmak yasaktir. Kaynak veya galigma bélgesi, zone Ii, Ofleg bayOklugune bagi olarak bu alev gekirdeginden 2-5 mm mesafededir. Bu bélge en yiiksek sicaklik olan 3200°C'ye sahiptir. Alev konisinin dogrudan etki bélgesinde yanan gazia indirgeyici etkiye sahiptirier. Yani metal oksitler saf metale déndgtrler. 4. yanma basamagy 2CHp + 20, ——m. 400 + 2H + Ist Dis yanma bélgesi, zone Ill, dagilmig alev diye adiandinilir. Karbon monoksit ve hidrojen oksijen ile yanar ve karbondioksit ve su buhari agiga gikar. Yanma igin gerekli olan oksijenin bydk bir kismi gevredeki havadan sagilanir, 2. yanma basamagt CO + 2H + 30, ——» 400, + 2HO + Ist Alev igerisinde, her iki reaksiyon birbirlerinden keskin bir sinirla ayriimaz. Bir gegig bélgesinde her iki reaksiyonda beraber olusur. Bir birim C2H,'nin tam yanmas! igin 2,5 birim O2'ye ihtiyag vardir (1 birim tupten, 1,5 birim havadan). Oksijeni fazia alev Kaynak memesindeki ig koni keskindir ve daha mavi renk alir. Dagiimis alev daha kisadir. Bu oksijen gelikle reaksiyona girer ve oksitleri olugturur; alasim elementleri yanar. ‘© 2008 Gasolachaf fr Schweittechnik inematonal mbH Yona ‘OBTU ays Tassie aay Bi Par haar Ds GASH STIRS TTGe Otojen Teknik, Gaz Kaynag} I-ll cays Asetileni fazia alev Kaynak alevinin ig konisi zor gérinur, kaybolmustur. Dagiimig alev uzundur ve diizensiz sinilari vardir. Yanici gaz faziasiyla alev karbonlayici etkidedir veya gok faziast kurum olusturur. Gegitli malzemeterin kaynaginda asetilen-oksijen alevi ayant Malzeme Asetileni fazia alev__Normal (nétral) alev__Oksijeni fazia alev Dékme demir + ° - Bakir - + : Pring : : + ‘Aluminyum + ° 7 Celik + : + iyi omimktn - kot Gaz gikig hizi Dopru Kaynak ucucnun alt araliginda kaynak islemi =e > igin yuruugak bir alev ayarlanir. Ust mT tive elon araliginda sert bir alev ayarlanir. Cok dligk gikig hizlarinda ifleg girrilta jile soner. Cok yOksek hizlarda alev agiz pargasindan uzaklasir. ad ‘50k bUylk bir ikig hz stabil clmayan bir On isitma alevine neden olur ok 050k gikg hit elevin ‘rl topmesine neden olur 5. Galigma teknikleri Gaz kaynagjinda galigma teknikleri gaz kaynagi ile kaynakii birlerstirmelerin yapimunda iki galigma teknigi vardw. Sola dogru kaynak — Kaynak Ufleci diz gizgisel ilerler, kaynak teli daldirilarak hareket eder Kaynak Ufleci diz cizgisel ilerler, kaynak teli daires! daldiniarak Saga dogrukaynak pareket eder. ‘© 2003 Geselschaf fr Schwelsiochnlk Intemational mH Yona ‘SBTU ayo Tals ean jaa arses foo are! Yost SOTA Vs SASS TOOtojen Teknik, Gaz Kaynag} I-ll cate y 45° (Alvecu 40°. 505 S52 40° wna ZOE ise 90°) PA: =a [-Dikigi Erime banyosuV-Dikigi |-Dikigi rime banyosu V- Dikigt (AL Cu, 66) Sola dogru kaynak (malzeme kalinligi 3. Saja dogjru kaynak (malzeme kalinlig 3 mm’den az gelik igin, ayni gekilde mm'den itibaren galik igin) aliminyum, bakir ve dékme demir igin) Sekil 10: Sola dogru ve saga dogiru kaynak Gaz kaynaginin yéntem belirtileri alevin kolay ayarlanabilirigi ~181 girdisinin iyi ayarlanmast - kaynak igleminin iyi kontrol edilmesi ~alev tarafindan kaynak banyosunun havadan etkili korunmast, uygun olmayan hava etkilerinde de, érnegjin sahalarda - iyi KOprileme ézeliigi ~ kaynak yerine iyi ulasilabiliik, zorunlu pozisyonlarda kaynakta da ~ gerekli enerjinin kolayca saglanabilmesi - kaynak dfleglerinin gok yOniG kullaniima imkant ~ digiik ilk yatirim maliyeti ‘2003 Gesellschaft for Schweltiechnik Intemational mH. Yontan ‘SOTO Teak Tass Maken jar cach bu lar hehang Bens PATRIA TS TOTS TTwe Otojen Teknik, Gaz Kaynag} |-ll ean 6. Basing diigiiriicd on basing kapama cwvatas! atka basing mangmetres! manometrest kapama yayi gUvenik vanast kapatma vyanas! um Years basing gubugu ayar yay membran ayar vidast —_~ yay kepagt govgetme deli Sekil 11: Oksijen igin baldmid basing dagartiea Beschriftung?? Oksijen Asetilen Propan ‘Tamim harfi oO A P Tanstim rengi Mavi ‘Sari ‘Turuncu Tap baglantisi R% saga Kelepge W 21,8 x %sola Horium baglantisr | 6,3xR % saga 8xR 3/6 sola 8xR 3/8sola Gérevier Basing dishract tip igindeki basincin galigma basincia dasiirilmesine ve bu galisma basincinin gaz bosaltim sirasinda sabit tutulmasina hizmet eder Galigma gekil Bir basing district, bir membran destekli vanadir. Ayar vidasi sikildiginda ayar yay! izerinden'membran ve kapama civatasinin basing cubugu kaldiniir ve vana acilr. Boylece galigma basinci ayar vidasi izerinden ayarlanir. Gikan gaz membran dzerine ters basing uygular. Gaz bosaltim! sirasinda, membran dzerinde, ayar yay! ve gaz ters basinei ve vana kapama yay! arasinda bir denge olugur. Top icerisindeki basing azaldiginda membran dzerindeki gaz basinc! azalir, Béylece ayar yay! kapatma civatasini kaldinir ve vana acikligint biiydtir. Béylece arka basing (galigma basinct) sabit kali. (© 2003 Gesolschaft Or Schwelttechnik Intematonal mH, Yontem ‘OORT Tels eres joa inca Pali hati Ur ene OPT Ve UT ATTGwe Otojen Teknik, Gaz Kaynagh I-il aes Galigma kural Basing digdrdcinin baglanmasindan once, tap agizinin temizligi kontrol edilmelidir (gaz gikigini saglayarak) ve contalar kontrol edilmelidir. Basing digOrict galigmaz iken daima ayar vidas! genisletilmelidir. 7, Giivenlik dizenekleri giiventik diizenekleri asagidakileri énlemetidir: = hava veya oksijenin yanici gaz hattina girme: ~ boru hattina veya basinglt t€pe alevin geri tepmesi - alevin geri tepmesi veya alev sperinin ist yazeyinin yanmasindan sonra tekrar yanici gazin gegmesi Tek tiip giivenlik dazenegi Basing tahilye vanast Atev Sokil 12: Tek tap givenlik dizenegi Tek tip glivenlik dizenegi (TRAC 208) kullanim cihazindan énee, dizerine veya igerisine takalabilir. Kullanimdaki givenlik dizenekeleri yilda bir kontrol edilmelidir. venlikidiizeng os ek tip givenilikidizenegt 2) =.) Basing dugdrdctde Basing \ctide Yanict gaz hortumunda ee Ring veya dagitim hattinin bogaltma yerinde ae Kaynak veya kesme cihazinda 1 2008 Gesslechat ir SchwelMtechnikintamatonal mbH Year ‘BTOKayask Taewlas Mee ai oeacan alan eng BF PAs GTR STH IAT1.02 Otojen Teknik, Gaz Kaynagji I-ll Sayfa 19 Kuru gebeke ¢ikigi giivenlik-diizenekeler! Steaklik kontrollii Basing kontrollit series v ‘Wamhobel Gort akig speri Gaz geri dbnds vanes Atev sper Gori akig spert Sekil 13: Sebeke gikigi giivenlik dizenegi Sicakhk kontroll: sebeke gikist giivenlik dizeneginde, zayif bir alevin geri tepmesi sonrast yanici gazin gikisi engellenmez. Sigorta yaklasik 90-100°C'den sonra ater. Boyle bir durumdan sonra tekrar kullaniimaz. Basing Kontrollii sebeke gikisi glivenlik diizeneginde tek tap glivenlik dazeneginden fazla olarak gazin geri gikig speri monte edilmigtir. Zayif alevin geri tepmesi veya dighk basing arlmast sonrast sadece gaz geri dénds vanasi degil, aynt zamanda basing kontrolld geri akig speri de kapanir. Boyle bir durumdan sonra bir mandal sayesinde diizenek tekrar kullanlabilr hale getirli. ‘© 2003 Gesalcchat or Schweltiechalk Intemalional mbH ‘Yoram ‘OGTR Tana san ei Gayo lao Naan BAAS GATTRAE STOP FRRSOTGSe@ Otojen Teknik, Gaz Kaynag I-ll cae ‘Yama ge hat [rae erg Kuru eaboke cies 4 Kaynok vaya kame ctiaxina Basing dagdrdcdde goventik _- Mortum kelapgest Hortum gavenligi “Tek top glvenie dozeneg Ofleg hamlacinin gtivenligi Op gtk dzened} $ekil 14: Gavenlik dizeneklerinin montaj olasiliklari Tek tap givenlik dazenegi basinglt Ufleglerde temel olarak kullanilmak zorundadir. Eger tipler kullanicinn gérebildigi yerdeyse, DIN EN ISO §172'ye gére tek tip glivenlik dizenegi emme Ufleglerde kullanilmayabilir. Eger tupler kullanicinin gorebildigi yerde dedilse, DIN EN ISO 5172'ye gore tek tlip glivenlik diizenegi kullanilmalidir. Ufleg hamlaci ve hortum givenlik dizenekleri, basing digirdcd guvenlik diizenekeleri ve kuru gebeke gikisi giventik dizenekleri yapi cesidi olarak izin verilmig olmalicir. ‘© 2008 Gesslachaft for Schwoiltechnik inemavonal mbH Yontem ‘DBTO Kayak Tats Maran an Sodan Pa Ran Bes OGTR GTA ESETGe Otojen Teknik, Gaz Kaynag) I-ll ens 8. Gaz hortumlart Gaz hortumlan. Hortumlar gaz gegidine gére renk olarak belirlenig olmalidiriar. wees as AEE a Yanici gazlar (sivi gazlar harig) kurmizt Tum yaniet gazlar dig gérdindgdndin yarisina kadar ‘Sivi gazlar kirmizt ve turuncu Oksijen mavi Diger yanici olmayan gazlar | siyah Kurala gére ig gaplar OQ, =4,0mm CH, = 6,3 mm. Hortumlardaki igaretler ~ DIN 8541 (EN 559) + dreticinin adi veya igareti - Oretim ayi ve yi ve maksimum her 3 m’de bir igaretlenmelidir izin verilebilir igletme basher Oksijen ve diger yanmayan gazlar 20 bar Asetilen ~ 1,5 bar Hortumiain en kisa uzunlugu 3 m'dir (geligmig iglerde 5 m). Yeni hortumianin kullaniimadan ance gaz gikigi sayesinde kontrol ediimesi gerekir— her metre hortum 4 saniye. 2, O, ile veya asal gazla . Colt, basingl hava ile Hasari hortumlar degistiimeli veya _uygungekilde iyilestirimeidr — gézenekii hortumlar hasarl sayilirlar, © 2005 Gesslchat ir Scfweltiechnlk Intemational mbH onion ‘OOTUKGVAa Teel Meee jen Sracah Basen aon Bynes ERT we OUTSETGe Otojen Teknik, Gaz Kaynagi I-ll eae Gaz hortumlaninin hortum bagiantilarinda kurtulmalarina karst 6nlem alinmalidir. - kelepge telle baglanmamalidir ~ bant kelepge Gaz hortumlari kirilmamalidir ve termik yiklemeye karsi korunmalidir Gaz hortumlart ig yerlerinde zarar gelmeyecek gekilde uzatilmalidiriar. ‘Gok uzun gaz hortumu ve oksijen hortumu boylarinda, hortumlar belli uzunluklarda gift fortum tutucu kelepgeler ile tutturulmalidirlar, Sonra: Dizenii temiz @ hortumtar f GGoventk, malyet ve zaman tasarufy Once:Hortumiann karmagiklig “ei, yok male vo zaman kay 9. Iteratiir MMI Fachkunde fir SchweiRer, Band 1 121 Linde — Tipps fiir den Praktiker 13/DVS-Lehrgang: SchweiBfachmann Gaz kaynag (© 2608 Gesellschaft fr SchwwelGtechnik ir ‘SOTO Taya Tell arin oi a ean Be lore floral oH YotorGaz Kaynaginda Uflecin ve Kaynak Cubugunun Tutulugu : o2isyonulyan kaynak 8 pozisyonuiddgey kaynek yk auverday ye © pozisyonutavan kaynagi ; m7 st K ag Saga Dogru Kaynak “Toblo 4. Gaz kaynaginda tilecin ve saynak gubuunun tutulugu In Pozisyonde Kaynak Zor Pozlsyenlar ‘B010n kaynakls Igler normal pozisyonlarda yapilamaz; bu Dik duvararda yalay koruméa gl kaynag oncotkl olarak hedenle egitim sirasinéa zor porlsyonlara da yoterince boru hallarnda yap. Guovk w®ik olarak yukardan verily, bu 6limetiie, sayede kaynak banyosu sofa dogfu kaynakta yukari dogeu goloralar veye sola dogru kaynakla yukan dogeu geklebil, Prensip olarak zor pezisyoniarda kaynak icin bagka bir egitim) Yenlem yepsimasi Kolay olduju ign sadece saga dopey kayak (grok yoktur, dana gok leerdbe ve el becorsl gerekl. olarak uygulan, (luk pozlsyonunun dipinda (Sekll 3) gaz kaynagim botGn zor Potlsyonlarda sola ve saga dogru kaynak tekniini kullanarak — Taven Pozisyonun uygulamak momkande, Kaynek Boru allarinda tavan pozisyonunda gaz kaynags Gok sik Yapilr. Tavan pozlsyonunda kaynakta, Gilecin ve ‘kaynak Dosey Keynek ‘gubujunun agisi yéndnden, normal pozisyoniardaki Kurallar econ. Tavan kaynaginda da cagunlukla caja dogru kaynak 8 irlestirmeterde, Kbk teknigi ullamir, sadece baz: durumlarda Gmegin ince plakar sole dof kaynak tekni hull, Dogey kaynaklanmesi 9 kismindaki kaynak banyosunun yukart dogru iimesi icin lan kaynagime aynak cubugunun Koke kadar havekot elrimes! gerekir, 1.02 Oksiasetilen teknigi - Gaz kaynage ‘ODTU Kayne Teloolonst Merkezi vac mim olmadan bu natlarimn herhanei br vonrenie cofalnimast ve dadinimanyvacakirKaynak Agzi Gelik Hazirligi = 2a “= Kége dikigh way met Bindirme eae aikigi | | i Yassi alin dikisl | | aaa sar | Table 6. Kaynak agzt hazwigy Matasiz blr kaynak baglantisinin olde edilebiimest gin Galiin koe vo alin Keynak aQizlanmin hazilanmasinda daw biragtiene haziriginin usulGne uygun olmast gok Snel, ogra hazianmiy bie Kaynak agzi on kisa zemanda ve en aagtk ‘gaz ve dolgu malzemesivle kaynaklane; eryan ana malzeme- hin eran gok OgOktr, kaynak alklsoin eogumast siaainda meyéana gelen geriimier ve garpimalar énomsiz derecede ‘ard. Kaynak yapiiacak kenarlann ve aijer baigalecin temiz- lenmesi, pas, boya vo ler psikiedh gitertmes! kaynak age haziiigina. dahil, Kaynak as hazirlijmin toro malzeme kalinijina ve kaynak ‘ancak malzemenin cna! ve pargann Yokleme ok de belifeyicidl. Arak birakimadan kaynakla ran ince plaka ve kivnk alin kaynaklanni hesaba kalmazeak, alin biregtiemelerinde prensio olarak gu kural gogeride: alin simian! keke kadar erilebiimelaic. Bunun ign gerok olan ok araiiGi malzeme.kaliniginn uygun Boyaklokte segimelic, Dar bie Kak araigt KSK hirinin erimesine ve buna bagi olarak am kesiin kaynaklanmasiny Brier. Gake genig bie Kok avai kaynak metalinin akmasina vo 48k sarkmasina neden ol. Tam olarak kaynaklanmamig bir Kesite potanciyel kinima yer flan geniikler verde Dane Kalin plakslardahi agiz agisi 50-60"dir, Baflants yer ddeki egimin en cahat ve en ekonomik yakarak kesmeyie vyapildijina dair 8zol bir bilgi vermeye gerek yoktur ren temel kuralar gogorlr. Kose. ckiglerinde hig Kenar- lan binbirine gére dk durarak 90 "lik bir dogal kage acist moydana getiikierIen, Kenariara aim veriimesine gerek Yoktur. Buna kargin dig Kége Kaynaginda, 3 mm'don Kalin pia” talarda_ve og plakalt esitin tamamint kayaks ~) layabilmek icin kaliiiga uygun bie aralk gore. iyi kaye nakelar kargh taattan ince bir paso coklimig gh géranag ve alte yénanden gozel dig kbge kaynakiar elde edebiler. Koge ikigh T-bieogtimotorinin tretlimlesi igin tomol ole- Pronsip olarak bitin ig kge dkgle len aralik brrakmadan kayak yapma kurali vardir; bir parcanin alin kismi dior Prganin yozeyine tam tomas oder. Bu kuraldan sapiimasi ha inde kaynak iglom| zoriagir ve hata: kaynaklara sobop lu: Bindieme biMestimesindek! Kage slkig! Stolle boru hat lesieatinda uygulanse. Ostteki parganin alin kism' alltki pargadan daha kolay erime elimine sahip oldugu ign bu kay nakta Gok alitirma gereklet ‘Burada botdn kaynak ileml boyunca her ikl parga arasioda hig bir araiik olmamalic. 102 Oksiasetilen teknigi - Gaz kaynai 24 (ODTE Kayak Teloeyes Merk am yon lmadan bu nla berhant rt bir yontemle gogaltumai ve dagaimast sasaki,Ince Plaka Kaynagi Igin 6 Calisma Kurali ve kivrik alin birlegtirmeleri = 2 hae gn ts a ater dt 1. aati sa Tablo 6, Ince plaka Kaynag! iin gallgma hurtin Ctiag slovvle mokarik neo plaka haynagi cori dretinde kullnimaktedi, bunun yarinda elle yepilan ince plaka kaynogt hergeyden nce makina ve aparat imalainda ve ajay zamande da elle yapian Ince plaka ve insillayon iglride gok yEnc olarak uygulanmaktadi. Inco plaka kaynaginin uygulama slay (.8tden 3.0 mm plaka talnikiarsrasindadr Ince plaka kaynabinda garpinalar meysana goleblecegi Ign ve yanarak delinme tehikesine kargt alvin dikkati bir okie idare odiimes! gerekmektedle. Gell ince plakalrin kaynaginga gene! olwak nical ayaranmig aleve, Sola dogeu ayook yBntem! uygulane. Yalizca verlen galgma kurallanna, ‘ksinsiz bicimde uyuldugunda kusursuz bir Inco plaka aynagini eldo olrek mimkUnd6r Kaynak agizianinin bitbrine gére tam kesinlg oimaci kaynaklama hizinin armasina ve carpilmalann az miktacda kalmasina yardimet olur. Pagalar aasindak! boslujun ddzensie folmasi lle fazia veys az dolgu malzomesi kutamimek zovunda kalinaigindan zorunly olarak kayraklam, hizi da egigmekted. Burada, kaynakta fark isi yogunlagmalan ve arplimalar vo de fark genisikte isinma baigeler olugur. rr kalinija Kedar olan plakalarda kaynak afian hig rahe verimeden puntalanrkon kaliiilar' + lo 3mm araeinde olan plakalorda yokiagk olarak plaka Kalinin 2270 kadar bir aval vel. Plakalarin bibirlrine puniatanmalan aynakta izin Punter srasindak! messte plaka kalinijina baglidi vo bu mmosatenin kaynak sivacinda lleroyen 1 etal parga enavianni kargilkl: olarak garpitiayacak derecode dar gimesine zon gésterimet. Czalikie puntalamay) vation lem sirasinda dogry ve lerlayen biginde ve dik baglangicim: punialamayarak kisa bir mesale Keriden puntalanaya baslamaya, dkig baslargicint Iso on son olarak puntaiamaya eikkat ecimelicr. Punalar nokta goklinde olmali ve asla kta kaynak pasolant olarak yapiimamalidr. Bu yolla belgesel gorilm yigimalan @nlenecek ve de kaynak sirasinda purtalann ertkmes! olaylagacaktr. EJer punialama sirasinds pargalar arasindaki tmosale kapanir veya plakalar biti Gzerine kayarsa Punialama iglemine ara veri plakalar tekrar esk) haling andnceye Kader alevi kargi y8nde uygulamak gerekmektedir, Punialama nedeniyle meysana gelen gok az eviyedek! gokme gerlimler punta yecerini hall gekileme yoluyla. dengelonebilr, Ince plaka kaynagin: bagarabilmek iin aynt zamanda aynaklams sirasina da dikkal edinelct, Geklide gésterion 1 ve 2 numarat bolamlor verln kaynaklama sirasi ve yoninde ve bekleme yapiimadsn kaynatilnahdi Kaynaktan sonra soguma siasinda olugan enine ve boyuna ekmeter ogit dozenil ve haf gekigleme yoluyia gidertebite. ~ opti (B) xm 1956 ‘OTE Kaywak Tetoloysi Merkin yeh 1.02 Oksiasetilen teknigi - Gaz kaynagi 25 1 olmadan bu nolan herhangt bir yontntegogalninae ve danas pasarBoru Hatt: Ingasindaki Alin Birlegtiemeter! Ct t ‘om at ner napa "on Pe someon Boru Ayrimiart Fat at Kaynaklt lestirmeler Gogmell-kaynakit Bilezik a Stee en sane ‘Tabio 7. Boru haiti ingasindak! kaynaklt bikostimotor Bory hat ingasinda galigma bacinglannin artinimass ve horazyen diconcl agisindan gereklikior Kaynagin uygulanignt yBnlendiemekiedir, Boru hallanndak! galgma glivences! hemen hemen tamamen kaynakit bilogtimenin kaltesive belrlonie. Kaynak yéntemierinin goligirimes! ve de delgu malzomelernin iyllestiimesi Kaynak ckigerinde oncolert Uulagilamaz kabul edien Kalle degerorinn' ldo eximosini sagiamugtr. En bask, on ucuz vo hiwel akig iigller dogrusaloleugundan beru hallanindak! on uygun kayrakltbiastkme ges gaz kaynagr ile yapiimig al birestimeleridi. Bu, 6 mm parga Kalinigina kadar dik hazigy simakeizin uygulenebilr (Cah, aha kalin cldart borularda Vag hazitigi yapuir Diger alana ve boru kaynaklainda kural olarak 3 mm el kalinigindan lioaren sadece saga dogry kaynak toknig Uuyguianmalidr. Tamamen dazgin ig dwvar ve halasie all paso olde edobimek iy efi gérmiy kaynakgilla ve uygun ddolgu malzemesinin kullaniimasi ie hihi zocuk olmaksizin sagianabil Bllexik geklinde gegen kaynakl bliogtimeler zea teprak eltindan gegen gaz, su ve petrol hatlannda yarariigin: adetarmisti. Gaz vo su gobokelorindeki gok basing bors hatlarnda kaynak dikglerinde daha ziyade gogmat kaynakl Bleziler ullanimaktadie. Burada berularéan Binin uel dove akiGina getilorek dijerhin Gzerine sks gogecok bigimlendict | Eger buna dikkat edimezse “képrt Kaynagi olarak clarion di meydana got. ura Hayrak dhl ok (> + olarak uzunlamasina ve emo yaklomelerlye dik olarak kargiya getiidiginden kinimalara eden olunablie Boru dostokior bicgok uygulama gogidine gre eklenebilider lhine! derecede énomllbaglantlarda genet earak Kg ikgiyle birogtilen dostekler yelert olmaktadir. Oaha bayOk yohlemelerde, boyuk olan pargaya (boru vaya kazan) oyun yapil { Boyun yapma islemi'igin basit alotlor bulunmaktads. On ! ‘lip del OVS'in bir tablosuna gre (Fachbuch Ne, 42) ykarak host. Mokanizma ve gokme alibi yerepil, j Isiter tog govroyi 1000 *C's kadar sitijinda gakme kali lips igerisindon gokilecok gociii. Bundan sonra, baglant borusu baska herhang! be Islem yeprimaksizin boyune kaynaut Bory ayrimlannda ana ve ayrilan berular normale ayn veya vyaklagik elguerdedt. Sattar uygun olarak gost uygulama \ariri goroimektedir (bak ekilor). Ana ve eynian Bordiann ‘aplannin gok lark olaugu durumlarda baglantyt bors Aestokterinde olsugu gibi yapmak da mimAindor, 1.02 Oksiasetilen teknigi - Gaz kaynagi DTU Kamat Tetnolayisi Merkezi nm ya mada bu ntl herhang bir yore cogalinas ve daglmast yazanAlman DVS-Kursu : Gaz Kaynagr @ Kaynak Dernegi Kaynak Gazian 1.6 O| vi | Asetilen Tiiptt Baglantisi SP eae Tanimlama igaretleri x Tanitma rengi sari Basing diistirtictt kelepce baglantis: Asetilenin Depolanmasi Faqs Gézeneki Koruyucu kapak (a Q i) ose Lee |—— Tip vanasi / 5,3 4 8, ag &a “sation HH ciusbagams 29 48, 40% | I 50,9, 8 6 : ‘i ; \oae 0°6%9 4 7 Gézici Yuksek gézeneki 604 86g malzemetanitim ‘4 5 98 5 isateti (Tup yatik ge 998” olarak Le kullanilabilir) Céziinmtis asetilen igin gelik tupler ~ Normal . _ ( "1 Vw gézenekliik | Yksek gézenektilik Hacim Ik | 10 20 40 10 20 40 50 15.30 63 |20 40 80 100 Asetilen kg miktan tsc'da—har| 18 18 18 S| 8 18 19 19 basing aseton {3 6 13 [4 8 16 20 miktart | En fasia Wh {500 1000 1000 | 500 1000 1000 1200 Teban halkast aAlman DVS-Kursu : Gaz Kaynagi a Kaynak Dernegi + Kaynak Gazlan Kuru Kaynak Ters Basing Valfleri (1) Sicaklik Kontrolli Pislik filtresi Gaz geri gekme ventili Alev bariyeri Sicaklik kontroll gaz gecis bariyeri 1 Galigmiyor Gaz geri . gekme ventili kapal i 3 Gaz geri cekme |_ Gaz geri cekme ventili acik 2 Yanici gaz gecisi Ci ) Gaz geri cekme ventili kapalt Sicaklik kontrollii gaz gegis bariyeri kapall 4 Alev geri gekme Hafif bir alev geri gekme sonucu yanic! gaz gecisi kesilmez. Ancak yaklasik 90 - 100°C’'a arigince gtivenlik sistemi kapanir. Kapandiktan sonra ise kendi kendisine agilmaz, imalatg! firmaya géndermek gerekir.Alman DVS-Kursu : Gaz Kaynagi a Kaynak . Dernegi Kaynak Gazlart 27 TRAC 208'e Gore Tek Tiip icin Kullanilan Givenliklerin Baglandiklari Yerler glivenlik sistemlerinin kalite kontrol garantisi olmalidir. Hortum Uzerinde giivenlik sistemi Ufleg sapindan glivenlik sistemine kadar hortum tzerinde en fazla 5 metre uzakliga takilmalidir. Balantilar kelepge ile yapilir Spare kaynak veya taviama aletine Tek tip igin gtivenlik sistemi Ufleg sapinda giivenlik sistemi ° < ~Tek tip icin guveniik sistemi NotAlman DVS-Kursu: Gaz Kaynagi Kaynak Isl Dernegi -Kaynak Cihazian DIN 8541'e Gore Oksijen ve Asetilen Hortumlar1 Oksijen aligilmig dl Asetilen Let 1 8 (16) oy " alisilmis dlgiiler Tanitic! renk : kirmizi DIN 8542'ye Gére Oksijen ve Asetilen Hortum Baglantilari DIN 8542'ye gére hortum ba@lantilari DIN 17660'da belirtilen en fazla %70 bakir igeren bir bakir-ginko alagimt' ile yapilir. Oksijen 1} Sad dis == =} ‘ i= = Hortum baglanti nipeli entiksiz somun Asetilen 4 ~ Hortum baglanti nipeli pentikli somun Hortum Baglantilar1 Hortum baglantilart igin DIN 8542'ye gére hortum easier capina uyan cift tarafl nipel “E=j-=F-f—— veya DIN 8544'e gére hortumq DVS-Kursu : Gaz Kaynai Kaynak Gazian Kaynak Ufleci (Emme Ufleci) Alman Kaynak Dernegi “(0196 eze6 uejueyny) usa | lueeuiye) BwWS1] ‘QyeredeA s9] ews) uipa JONUOY IUIGipewsyed ised “TpIe uy yod uewez Jey nunwos nueye ‘se|euyye} UNS) Seq loayn yeuA 1 deg Bes sit y tsnuejGeq Vviusey Isowew WiSuey nsmog wisise NuunLoy ualisyo {seBjoq sg} yeluy 4 2 ISBUEA U:DVS-Kursu ; Gaz Kaynagi G Kaynak Alevi ve Otojenteknik Ufleg Aleviyle Lehimleme Lehimlemede metal ana malzemeler eritiimeden sadece erimig lehim malzemesi ile saglamca birlestirilir, Lehimleme islemi 1) Lehimlenecek pargalar yag, boya, pas agisindan temizlenir, 2) 0.1 - 0.5 mm lehim boslugu verilerek pargalar yaklastirilir, 3) Parga yizeylerinde lehim yapilacak kisimlara oksitleri gidermesi ve yeniden olusmasini énlemek igin boraks surtiltir, 4) Alevi ayarlayin (Fazla asetilenli alev) . 5) Lehimin eridigi sicakliga kadar yizeyleri isitin (galigma sicakligi), (Cc 6) Lehim araligi dolana kadar lehim telini eritin, 7) Lehimlemeden sonra boraks artiklarini yazeyden temizleyin (Aksi halde paslanmaya yol agar) Lehim bogslugu vererek lehimleme Galvanizli boru lehimleme Lehim boglugu 0.5 mm'den biiytk hazirlama gekli : V agzi ZS WIS Lehim malzemesinin erime sicakligina gére lehimleme ikiye ayrilir : Lehim boslugu 0.1 ile 0.5 mm 450°C 'a kadar "lehimleme" 450°C tizerinde "sert lehimleme" Lehim malzemesi segimi Lehim Sembolii igindekiler Galigma sicakligt Kurgun lehim L-PbSn40 %60 Kurgun 230°C. %40 Kalay Piring lehim L-CuZn40 %60 Bakir 900°C %40 Ginko Gtimiis lehim | L-Ag44 %44 Giimus 730°C %30 BakiropTe Gaz Kayne) Sayta Kaynak Teknoloj 35 | Merkezi Kaynak Alevi ve Otjenteknik Gaz Kaynagi ile Kaplama (1) Gaz kaynag ile yapiian kaplamalarda ana malzeme tle aynt cins dolgu malzemesi kul- laniidhginda saga dogru kayriatilir Utleg ve Kaynak Telinin Tutulusgu — Kaynak Yénu Nasil Yapilir ? ~ ana malzemenin ydzeyi erttilir - Ufle¢ dik olarak tutulurken Kaynak teli hafifge kimildatilarak erititir tek tabaka JA. Gok tabaka 5 ee § Bs. calito 7 8 9 1011 12 Kaynak sirasina uyun | Mil ve civatalarda Kaynak yond ——b> CEAlman DVS-Kursu : Gaz Kaynagi G Kaynak Dernegi Kaynak Alevi ve Otojenteknik 3.10 Gaz Yizey Sertlestirme Kaynagi Ufleg ve Kaynak Telinin Tutulugu Nerede kullanilir ? Omegin : <— Matkap uclari Hareketli makina pargalart ASSALAA Nasil yapilir ? - Ana malzeme eritilmez, - Erime bélgesinde sadece kaynak teli eritilip damlati!mistir. Malzeme nasil hazirlanir ? Yanhis Dogru Keskin késeli Yuvarlatilmis kégeli Fazla isinma tehlikesi ! Piskiirterek Sertlestirme 0.1 mm'den 2 mm’ye kadar piisktirterek kaplama yapilabilir. Ornegin : Hareketli makina pargalart, aginmaya maruz pargalar. : Nasil yapilir ? Yiizey biraz ptirizlti bir gekilde tornalanir veya temizlenir. Alevie 300-Alman DVS-Kursu: Gaz Kaynagi a Kaynak Alevi ve Otojenteknik [fetes and Dernegi Alevle Dogrultma Isi kamasi Ist kamasi Q ¥ cay Once iki taraftaki plakalar ayni Isi noktast, yani is! kamasi, zamanda tsitilir, daha sonra ist buydkIGgG boru gapina plaka isitilir. baghidir. Li) | & Ke pe L i: a ‘AY Alin birlestirmesi ift tarafli kése dikisi Plaka kalinligi ve garpilmaya Plaka kalinligi ve garpilmaya bagli olarak 2 veya daha fazla bagli olarak 1,3 veya 5 isitma hatti yapilir. isitma hatt yapilir. Alevie dogrultmada isitma hizli ve bir noktada yogunlasmis olarak yapilir. Bu en iyi asetilen kullanilarak elde edilir. Malzeme sicakliktan dolay! uzamak ister, fakat, Gniindeki malzemeler onun uzamasini Onledigi.igin o bélgede kabarmaya yolagar. Daha sonra, sogjudugunda kisalmak ister : dolavisivia icDVS-Kursu : Gaz Kaynagi Kaynak Alevi ve Otojenteknik 3.12 Alevle Pas ve Boyalarin Giderilmesi Beton yiizeyleri de bu metodla temizlenebilir. Gelikte Ozel Uflecin Tutulusu Uzel utleg malzeme ylizeyinde ve agili olarak tutulur. a | “betes “ ‘satay N nl 42 Gift koge 4 . 22 | gia eorsasizo°| es lagen | ‘eae R tetas Zena 2sts4 L _ neo ottiese i E 22 at te>2 t - a : a Sstachal Sawa aoa a a ‘SOTO ast Tall intern ern cnsdan Duels sang Be eto aa TT OTGSO Oksiasetilen Teknigi - Gzel Yéntemler unas 5. Alevie Dogrultma Kaynagja bagi olusan enine ve boyuna bizilmeler ve agisal garpiima alevle dogruttma ile gubuk ve malzemeye ézen gésterilerek giderilebilr. Kaynakii isletmelerde alevle dogrultma kabul gérmis imalat metodudur. Tontemin kullanimi kolaydir. Ancak iyi bir personel vasfina ihtiyag vardir. Alevle dogrultma DIN 8522'ye gore séyle tanimlanmistir: Alevle dogrultmada malzeme bélgesel isititr. Isil genlegmenin engellenmesi kalici gigmeye neden olur. Soguma ile gigmig olan bélgelerde istenilen gekilsel degigimi saglayan kuwetler olugur. Alevie dogrultmanin temeli, tim metalleri isininca genlegmesi ve soguduklannda bizilmeleri (serbest genlesme ve biziilme) prensibine dayanr. o'c V 100°C . Genlegme im Serbest gubuk tsitilir. Gubuk genlesir. Alev uzaklastinidiginda gubuk sogur ve énceki boyuna gore kisalr pa Alevie Dogrultmada Isinin Etkisi 7.Bélgesel keskin sinirl isitma Isitma hizh olmalist birikimi olusturulmalidir, Sicakik yaksekligi malzemeye baglidir. Malzeme, plastik bélgeye kadar isitimalidi. Gelikler © 550-700°C (Koyu kirmizi kor) Hafif metaller 350-400°C (Agag talasi testi) ‘© 2003 Gosclschatl fr Scfweliiochnik intomational mbH Yona TOTO Tayaa Tae Merah Ya acon BI Slarn Prtong BF lors IEW SPOTS SITGo Oksiasetilen Teknigi - Ozel Yéntemler saad 2, [si genlegmenin engellenmesiyle isinan béigenin sismesi Genlegmenin optimum oranda engellenmes| énemlidir. Sogjuk gevre dogal_genlegme uzun isitma (yanlig Ufleg secimi, yanlig yanici gaz) genlesmenin gin. CGE 13 youlepiin chyciisinest iyi yovie isicili edi ioe mekanik yardimet gereglerin kullaniimasi gerekldir. Yardmet gerecler gerlimemeli sadece tututurulmalidir. hs lvlarn dobsta: el iar ‘Sonug olarak basma gerilimleri meydana gelir ve plastik deformasyon olugur. 3.Soguma sonrasi biiziilme, kisalma | Alevie dogrultmanin etkisi, malzeme oda sicakligina sogutulduktan sonra ortaya gikar. Normalde soguma havada olur, fakat bazi durumlarda soguma hizi su ile sogutma ile arttinir. Bu bir sonraki ist profiinin olusturulmasindan énce yarariidi. ‘© 2003 Geselschaf ir SchweiBtechnik Intemational mo Yori STO Way Tela sash Ys a mad bsRlinn Ras Br lens SPUR we TAS ST1.03 Sayfa 11 Pratik Uygulama 1st ,dogrultulacak pargaya bagi olarak cesitl 1st profilletinde uygulanir. ° Ist noktast e Omedin ince levhalarin veya borularin e dogrultulmast 5 Ist noktasi mimkdn oldugunea kuighk tutulmalidir, Gerilimden levha otrasina dogru dogrultulmalidir. Is1 oval Omegin boru dogrultulmast | Ist ovali olusturulur ve boru ekseni { v= =) yéntinde siralanr © ° 8 Is1 gizgisi-ist noktalan ® 8 Omegin tek tarafl kaynagin Va dogrultulmasi. Plastik bilge en fazia fo levha kalinliginin Ute birine == . ulagmalidir: Nokta siras! hafif egilir {si kamas} Ornegin profil dogrultulmasi Ist kamasi uzun ve incedir. Ucundan baslanip genig kenarina dogiru dizenlice dogrultma sicaklijina isttl. Yapi elemaninin gekline gore bu tsitma gekillerinin kombinasyonu anlamiidi. ‘5 2505 Gosalocha or Schwelaiochnikitematonal mor. ‘Yani BOTT ans Tes is ja oN naa aN Or MS TR GSS RTGo Oksiasetilen Teknigi - Ozel Yéntemler aa Gihaziar Alevle dogrultma dfleci uygulama durumuna ve malzeme kalinligina gére segilr. Nominal kaynak diizeneginin tek alevil Ufleci Isi noktalan, cizgileri, kamalari veya ovaller! ile dogrultma igin en cok kullanilan tiflegtir. Cok alevii iifleg Yaklagik 20mm den laklin et kalinligina sahip malzemelerde ist gizgileri, kamalari ve ovalleri ile dadieultma igin leullanitie Ozel Ufleg ligiti alevie dogrultma uygulamaln icin gekil ve verime sahiptir ve 6megin buyOk borulann ve biiydk et kalinligina sahip malzemelerin dogrultulmasinda kullanilir, $alterli alev iifleci Gemi imalatinda duvariarin ve kapaklanin ve gelik yapi konstraksyonlarinda dogrultmada agisal garpiimanin éniine gegmek igin kullanulir. Dedistirlebilir 2-3 veya 3-5 alev dfleci takuhr, Alevie dogruttma dflecinin biyklaga malzeme gesidi ve levha kalinii ile belirlenir. Ufleg buyikldkleri 3mm2ye kadar olan levhalar igin kaynakta oldugu gibi belirienir. Levha kalinliklart 3mm Gzerinde oldugu zaman levha kalinligi “s” 2-2.5 ile garpilmalidir. Omegin s=10 Ta Gelikier ve cel dokom, alasimsiz = oe pommel Nikel malzemeler 0.63 Os normal Paslanmaz daha kichk celikler ae os (bir Gfleg bayakingay- Titanyum ‘daha kuguk malzemeler mae 06 bir flee bayukiuga ‘Aluminyum ve 247 a daha boyok alagimiant 15 : (bir afleg buyukinga) Bakir ve daha biyak alagimiant os oa (1-2 buyokldk) 1 7008 Goselachat ir Sasa Hiatal naw Tenia ‘OTUTayrse Tonio Meet ce aden Ov les Nshang Be Ps HATS STATS STGe Oksiasetilen Teknigi - Ozel Yéntemier sons Uygulama Ornekleri a) Garpilmis bir plakanin dogrultulmasi b) Sekil dedigtirmis bir gergevenin dogruttulmast ) Burulmus bir tasiyicinin dogrultulmast 4) Ince levhadan bir boru flanginin dogrultulmast e) Bir situnun dogjrultulmast f) Et kalinligi fazla olan bir silindirin bizzdardimesi {5 7003 Gesellschaft or SchwoiRtochnik intemational moH ‘Yortem ‘SOTO Kayak Tek ean ya asain bs a hare ySar DATE We POT PTGSo Oksiasetilen Teknigi - Ozel Yéntemler Soa 6.Alevie isitma Alevle tsitma ile alev istsinin bir malzemeye onu eritmeden iletidigi ttm yéntemler adlandinlabili Omekter: Alevie dogrultma Kaynakta én isitma Alevle sertlestirme ‘Sicak gekil verme igin alevie isitma DIN 8522'de “Aleve tsitma” agagidaki gibi tanimlanmigtir. Alevie isitmada malzeme, mek olarak gekil degistirme direncini azaltmak veya dedistirmek gibi, 6zellklerini degistirmek igin isitiir. Alevie isitma kaynakta On isitma, kesme ve benzer yéntemlerde kullanilir, Belirli alagimli gelikierin kaynaginda her geyden once Kalin malzemelerde, kaynak sonrasi sertlesmesinin dnlenmesi igin én isitma gereklidir. Setlesme meyili olan geliklerin yakarak kesilmesinde de én isitma gereklidir. Omesgin, $355 geliginden ve 30mm azeri kalinlija sahip levhalarin kesilmesi igleminde 80- 120°C 6n isitma gerekir. Yuksek soguma hizian sonrasinda sidan etkilenmig bélgede martensit olugur. Bundan dolayi sertiesme gatlaklant olugur. On isitma sicakligi malzemeye badlidir. Genel olarak karbon gelikleri igin 200°C ye kadar ve alagimli gelikler igin 100-400°C arasindadir. Daha detayl bilgi gelik treticilerinder saglanabili Tozalti kaynagina bagli én isitma © 2008 Gosclechat or Schwelltochnik nferaional mo Youn SO ja Tr enh aa adn alo eagle PINES we RR TITGe Oksiasetilen Teknigi - Gzel Yéntemler on Alevle tsitma, 8megin borulann bOkOlmesi, borularda boyun olusturulmast gibi gekil verme iginde kullaruhr. Bu ig igin gekil degistirecek kisim bblgesel olarak dogru sicakliga isitiir, Sicak gekil verme sicakiigi yaklagik 900°C dir. Sicak gekil verme igin basitge kaynak Gfleci kullanilabilir. Gok biyok pargalann isitilmasinda iflegler genellikie su sogutmalidiriar ve tulusturma ve sondirme islemi otomatik olarak yapilir Boru baglantist igin boru hatlarnda boyun olusturulmast Alevie isitma elle ve mekanize olarak uygulanabilir. Mekanizasyon ile tekrarlanabilir Grin kalitesine, yaksek givenlige ve galigma Kogullaninin ivlestiriimesine ulagilabilir Sicaklik dlgdmi termo renk kalemi ile veya cesitli termometre cihazlan’ ile yapilabilir. Farkli yontemler igin yanici gaz segiminde belirli faktorler dikkate alinmalidir: 4- Hizli ve konsantre isitma iglemi gereklimidir? 2+ Malzemenin kesiti boyunca isitilmasi gereklimidir? ‘© 7008 Geselschal fr Schwelliochnik Intemational mo Yona ‘BTU aja Tete erent ya a nabs Naa haan ree SEATGE We HAT RTGwe Oksiasetilen Teknigi - Gzel Yéntemler cunts 7.Alevie yiizey temizieme Alevie yizey temiziemede yantci gaz-oksijen afleci yardimuyla istenmeyen yzey tabakalan, kendine has (pas, tufal) veya yabanei (kaplamalar) maddeleri indirgeme, yakma veya gozme ile malzeme yozeyinden (celik,beton) giderilir. Cihazlar ve diizenekler 1.Alevie yizey femizieme afleci Hamlag ve afleg ucundan olusan alevle yazey temizieme ifleci emme prensibine (enjektor ifleg) gre calisir. Alevle yOzey temizleme difleinin ucu uygulama alantarina bagii olarak farkliik gésteri. 1 kontrolighizl Kepatma donanumu, émegin kiresel vana Soboke hath gig givanik dizenegl Heal kapatma Venti hamag Oksijon geri tepme vent ‘Gaz hortumtan El ve makanize Uflegler vardir. Ufleg genisligi Asetilen sarfiyat’ Oksijen sarfiyati Imm] [Wh] [why 50 1000 1250 100 2000 2500 150 3000 3750 El Gfleci 200 4000 5000 250 5000 6250 500 5000 6250 Ts 750 7500 10000 Mekanize Ufleg (© 7008 Gosolschan fir Schwelttechnik Intemational mbH Yous ‘BTU Kajal Tsoi ison ya a naan b lar hatha as SENESE Ws BEUSE SAT5 1.03 Ge Oksiasetilen Teknigi —- Ozel Yéntemler Sayfa 17 E] dflecinde memeler ifleg bagina eklenmislerdir. Memoler (tum aleve ylzey temialeme Ofc! genisligince delikier) : | i i ' Iyretero \ . relict i Igareieme: Orsienbasincr | Yaniot gaz ogi ‘Yeni gaz gesid! Kangtima sistomi | | Mekanize ifleglerde vidalanabilir memeler kullaniimisti. Tam alevie yizey temizieme Ufleci genigigince vidalanablir memeler Karishma borusu ——Kangtrma odast Basing memes retici Oksijen basinct Igaretleme: Yanei gaz gesiat Uretict Kangurma sistomi Yanici gaz gesidi Alevie yizey temizieme iflegleri agagudaki gibi igaretlemelere sahiptiler. Uretici *Oksijen basinct *Yanici gazin gegidi Karigtirma sistemi 2005 Geselchal fr SchwelSiechnk inieatioal mA Yona er ayia Tere Mert aon crab bran ato Be yeris RTECS GTS TTGe Oksiasetilen Teknigi - Ozel Yéntemler eau 2, Basing dagdricdllr ve hortumlar Hortumlar EN §59'a uygun olmalidir. Oksijen hortumu-ig gap 6.3mm Asetilen hortumu-ig gap 8 mm Oksijen hortumu-i¢ gap 10 mm Asetilen hortumu-ig gap 12.5 mm 150 mm iifleg genisligine kadar > 200 mm dzeri ifleg genisligi > Oksijen igin basing diigdrticl mesieki yetkili kurum tarafindan taninmig olmali ve muayene mira tagimalidir Asetilen igin basing dsirtict yapi gegidi uygunluk numarasi tasir. 3.Gilvenlik diizenekleri Oksijen icin ghvenlik dizenegi zorunlu kilinmamistir. Bununla birlikte tek tp gtivenlik dazeneginin hamlag ile hortum arasina baglanmas! tavsiye olunur. Asetilenin bosaltim yerinde, bir gebeke gikigi kuru gOvenlik dizenegi bulunmalidir. Bu duzenek yap1 gesidine gore izin veriimig olmalidir. Cihazlarin ve dfleglerin kullanim: Gaz basinglan, alevle yizey temizieme Ufleglerinin dzerinde belirtlen miktarlara uygun olarak hamlagtaki vanalar agik sekilde basing dusirdcdden ayarianir. Tutusturma, énce oksijen -vanasinin (1/4 cevirme) ve daha sonra yanic! gaz vanasinin (yaklagik 1 gevirme) agilmasindan sonra yapilr. Oksijeni fazia galigma alevi asatiidaki gibi ayarlanir: -Ufleg vanasinin yardimuyla normal alevin ayarlanmast -Alev olmasi gereken sekli:keskin sinirl, beyaz parlayan alev konisi -Oksijen vanas! alev cekilene kadar agilir. -Galigma alevinin gekli: keskin sinitl, sivri, kisalmig, mavi parlayan alev Konisi, dagilmig alev Normal (nétral) alev { abe Galigma alevi + ie [= + U W |g bitiminde hamlagtaki vanalardan énce yanici gazin sonra oksijenin vanasi kapatilir. Alevle yazey temizleme ifiecinde islik sesi gikaran alevin geri tepmesi oldugjunda hemen oksijenin vanasi ve daha sonra yanici gaz vanasi kapatilir. © 2005 Cossliecha fir Schwitlechalk Informational mbA ‘onion ‘OTUs Tela Naas ase aa alas Rang OTS TSS we TSEGe Oksiasetilen Teknigi - Ozel Yéntemler ae Sayfa 19 Galigma teknigi Alevie yzey temizleme iifieci ayarlandiktan sonra hafifge galigilacak yiizeye yerlestirir. Ufleg basi beton veya gelik izerinde kayar. Malzeme Gfleglerde meme ile beton arasindaki mesafe yaklasik 1.2-2 cm’di Alevie yizey temizieme Ufleci yizeye yaklagik 45° agili olmali ve alev konisinin ucu yiizeye dokunmalidir. llerleme yor Alevie yiizey temizleme iflecinin konumu Alev konisinin temast Gelikte Gflecin ilerleme ydntine egik ayarlanmas! gerekir, betonda gerekmez. Ufleg ilerleme hizt gelikte 3-5 m/dak, betonda 1-3m/dak'dir. Diger bilgiter: DVS 0301-Celigin alevie yizey temizienmesi ve alevie fosfatiama DVS 0302-Betonun alevie yiizey temizlenmesi ‘© 2003 Gosolschaft fr SchwvelBtechnik interational mbH. ‘Yontse ‘OBTU jr Teiljetchin jai racan burl haha be ners SGA GPITS OTGe Oksiasetilen Teknigi — Gzel Yéntemler ory 8.Gaz Baski Kaynagi Gaz baski kaynagji kafes, koruma veya insaat gelikleri gibi yuvarlak kesitli profillerin yanma Isisi ve kuvvet altinda alin kaynagj ile birlestirilmelrini saglar. Cihazlar taginabilir oldugundan uygulama montaj alaninda yaptlabil. oe = a tee S9 Galigma srs: Kaynak di ‘sina 21Biolrne bastiarak kaynak Birlestirilecek uglar aralik birakilarak veya aralik birakilmadan konumlandinilir. Yozk geklinde veya diz dfleg ile isitilir ve daha sonra eksenel yénde, genellikle hidrolik, birbirlerine bastinlr. Yaz0k afleg Sabit kenar ee Daz flee 4.Kapali yontem Kapali yéntemde, her iki parca kaynagin baslangicindan itibaren birbirlerine bastinlarak preslenir ve bir yiizik dflegle isitiriar. Ist sayesinde kaynaklanacak malzemeler genlesir ve bunun sonucunda bask kuweti artar. Her iki parga 1200-12500C sicakhikta birlesirier. 2.Agik yéntem Bu yontemde, bir daz Ofleg kaynaklanacak pargalarn ylzeylerl arasina yerlestirlir. Ufleg malzemeyi erime sicakligina kadar isitir. Bu sicakliga ulasildiginda Afleg birlesme yerinden ¢gekilir ve her iki parga birbirine bastiniir, ‘© 2003 Gesolechaft fr SchwelRlechnik Ilomational moH ‘Yori ‘OBFU Rak Tol rch or a radar Bu nalan NaN Bells IATA ve BOGUS VOTOksiasetilen Teknigi - Ozel Yéntemier ee 9.0ksijen Mizrag ile Ayirma Oksijen mizragi ile yakarak delme bir termik ayirma yéntemidir. Madeni (mineral) veya metalik malzemelerin yalkarak delinmesinde kullanulir. Yakarak delmede oksijen-gekirdekli mizrak kullanilir. Cihazlar ve Dizenekler Oksiien-mzrak Mizralchemiag 5 {> Sigtkme somuny Aaj Tutusturma dizenedl hortur ‘mobi, cle kaynak Ofc! Oksijon basing igirded, {lek tOp.batarya, tank) Mrzrak Hamiact Hamiag, DIN EN 560'a gre bir Rapatma vanasi ve bir hortum baglanti ucu ile donanmig olmalidir. Hamlag ve baglanmis veya takilmis mizrak arasindaki sizdirmaziik saglanmalidir, Oksijen Temini -ihtiyaca gore tek tp a -tUp bataryasi veya “bindel” -gaz tankt Basing diigiiriicii ve hortumlar Tp basing digtriciiler DIN EN 585'e gére uygun olmalidir ve bir mesieki muayene mohird fasimalidir. Hortumlar DIN EN §59'a uygun olmalidir. Gekirdekli Mizrak Metal cubuklarla dolu gelik borudan olugur. Metal cubuklar, tim yakma stresince boru igerisinde sabit durmalidirl. Gelik borular 24 bar'lk bir isletme basincina dayanabilmelidir. (© 2008 Gosolchaft fr Schweiltochnik intemational mbH Yoram ‘COTOTSSR Tol Mossi ny Geace Bu Mla MaMa OF PRA EIA WE ETT RSTGo Oksiasetilen Teknigi - Gzel Yéntemler sain Galigma gekti Bir kaynak veya kesme Gflecinin yardimiyla tutusturma sonrasi (tutugma sicakligi yaklasik 1300°C), oksijen-gekirdekli mizrak malzemeye (baton, tas,metal) batiniir. Demirin O, akimi igerisinde sUrekli yanmasi sayesinde malzemenin bélgesel erimesi igin yeterli is! elde edilir. Olugan demir oksit malzeme ile (6megin erimig tag) akigkan bir ctiruf olugturur. Bu da oksijen akimi ile paskuirtollr, Bu gekilde delik derinlestirlerek agili —Ayirma delkleri (aralan terizienmemis) Gekirdekti marak Conifar Gekirdelt mizrak-hamlag Verim datalani (ip ucu degerlerl) 10. Literatiir A/ Fachkunde fir Schweier, Band 4 121 Linde — Tipps far den Praktiker 13/DVS-Lehrgang: | Schweiffachmann Gasschweilter ‘5 7003 Gesolschaf fur SchwelSlechnlk Inlamalional moA Yonah ‘OBTUaak Tals ain a aan ba aaa yams DSTA We HTS TTOtojen Teknigl - Ozel Yéntemior Gaz-Kaplama Kaynagi Igin galigma kurallart bonzer Igri lave maliome lle kapiama kaynai CE EP BBO yabane! igorikit lave malzeme tle/zith Kaplama og ve ot wns "nh kaplanaya feck apna Raum cas Z|, oe 5 Be ‘Toz tie kaplama kaynagi caQ. cieypi t ntn e +> a egitim tablosu 8, Gaz kaplama kaynagt Igin galigma kurallari Koplama Kayne: Normal olarak Asctiionin olugturdugu sagaklar lov YYozey kaplama kaynaginn uve mmalzomenin lgpargast Konlsinin ikl - Og katt uzuniukiadir. Burada ayeice rh yazoyine kaynekdonmass gokiindodir vo boglskan doldurma, hacim malzemesl Greticisinin do uyaniarina dikkal otmok friuema veya Korozyon ve aginmadan koruma amaclanna 99rokr. yénetiate. aah tps treo kee wan ened Benzar geil Hee aceme He testo ar nnic"ten foe ancage oa aE ste marie le tana tar ne oak Pace ne Tae aren elt seni eile otaye gan” apteternsermannd ve fern) om urna yOK. Ho ir. Bu duromara’ tave memo” ana Zeb) taplame malrome ‘kaynak motodu kullaniir ve Oleg fg pargasina dik tutuler. Bu ~ ir. Ana. matzeme sa flo tie Merl dogeu Kunurauz bir kaynak eldo etmek icin resimil olarak vortmig olan Iglem sirasi izlenmell ve hor dikip dikkalice yapiimalidi Szollkio. galtlarda, gokmoy! azallabimek agisindan verimiy kaynak eirasinn lonmes! Gnome. weak olan yOzoylerin haztrlanmaei_kaplamanin bbagerrsinda belireyicl bir rol omar. BOION. iriorin gerekle. Agi ssinmalar fz blr ior dagulmiyia sat Yobsnot Igerikii tlave matzome ile kaplama {nleyebiimek acisindan oyuklarda, yivierde vegi keynagu(zith kaplame) eakin Kenarlardan kaginimal: ve bunlar sadece terome | Zith kaplama oncolkle yen! Ig slotler! vo i pargalariin —eaidgina getiimel, kewl eilmemelc faginmalarm azatimek icin Kollam. Bunun yanmds' onarmm amc igin de Kullaie. Amag_ ip pargasinm yOksek yOklemeye ve Golovin agiamay maruz Kalan heim voya yozoylrni doyankh OF Me, MEBIOME KOYNMO a attama bir eboka He kaolin rencin| mak. Kayne svasinda gragindekl boy alev te plekOrmeyle doldury, Bu Stomentori Ynma_ yaya faybete. Bin meter hee haplamalrn (01 5 Bm) Yams fa ‘zelihte uygundur. Bunun avanialt, perdahi yOzoylerin vo yoksok 23 opTt KTM ® sos Oksiasetilen teknigi - Ozel yOntemler (ODTO Kaymak Tekolois Merket win ech cn obmadan bu notlaronnherhangr bir yontmle gagaldman ve doguiman vasa, =SertLehimieme sr nites gent Sd in ml ane whimme BEEBE y yay otc EDGER Naruto abet Gatgma toknigh Alevie Paskirtme Cie ro al if Gaz pros kaynagt ‘ate ony ear ) Sort lehimlome St tohimome te, kaynaklamani torsine, sadoca. ayn tip nalzomaler dept bonger malzomolor da birleglibilr. Sart Tanienlomanin. Grotin toknigt agisindan en BOyOK avantat, Gok forkir haliniktak! malzemetorin bicogtilimesinds ve bor ‘ablnatininin.Grolinindadie, Azali tobiome offe vaya makina te yopiabli; buna kargik oft limleme sadoce ole yapiabir. halik gonigikior| makina le yplan lohimiemelarde 0.05 - 0.2 fron vena, ale yopinn Ihiemotarde Teo 0.5 mmiyo kador Mokunizo adi Tahimlomotarda tohim, tehimlonocek belgoye Sncodon hesaplanm mika vo okie Oncedon yerogt Quin atenapina, orgiiginda konaligindon whne yo. lable olgusint doldurur. Nave ellen Johim io lohimlamode yotod! st fnglondiktan sonra lohim digaridan vorlr, Lohimleme gin ‘tiie uygun Felien ve fh pastor var, | Gez olugturon Iohim pastasinin vygulanmast Cotin pasinsinin gBrovi Okan; gOzmok, ima. sirasinda tonidon olugumlarm engallamek ve spesiikaguiklannt (motalo ‘ie doha hall ale goto Farkit motallor fin far blagido vo fark erie noklalarina sanlp lahim pasta) Kull, Lohim pastlart, akigkan ve gaz lusturuca sokinda ikiye ayrit. Gaz oluguran lehim pastalannin felfgnimasinda Azotion bie Tohim pastost karbOratra vasitasryia fale, béyloee lohim pastasinca zenginlegtit, Alev ile piskirtmo ‘Nov. Ho poskGrimenin amaci, Ust yOzoyle belith blr dzelik arandimaklit, én. almostert other altinda korozyon qvanigs {bazt 6zol ullay altinds Kinynsat etkiore hargt vo yOksok sieaktkiaeda) an tanita fokltendllavesinde, yuvarlanma eatslarinn Orotimind atin Normal slareh, pOskOstolacek metal tol halindo (malzeme haddelonobllyorsa) pOakirime tabencasine sOrOr, ozo! Gurumde tori. de fullandsbile, Have malzeme bie meme Igeriinde dalrenel bir nlvie Konik olarak erilorok sebit bir basingla ilip basinght bir gaz tle (normal olarak Daamngit hava) tox baling gol vo malzeme Ozocine paskor or, a PoskiGhnde yUzoylrin baglantst gonolikie pOskaMoIen abakanin ‘ena malzeme ie yopuijt_mekanik bagl flugut. Daha sonra yozey, kuvara ya da Aluminyum oka (” kbitOlorek olde odiimig bie pOrbzOl0k gbstermalid Tehialemede do benzer hablar of Gaz pros kaynogt Pros ‘kaynagindan anlagiian, benzor smalzomell_ ik gpargasmin. rsitiimg aldo basing altinda birtesicimesidic.Bu yéotemde uygulanan sieakhk, aynaklanacak olan matalierin ormo stenkhWarindan 92 ‘lmaide, 8m, Gel Kin 1200 -1260°C. lems dip proto. tiygun 8zal_ Giles Techizatt flo veya. birletirlecek kisimiarin alin salihlacina uyan yOzey affect Ne gergeklostiir, Blregtarme yOzoyler! alma sieakigina i vo bifbiering dofru bastinl. m4 1.03 Oksiasetilen telnigi Ozel yéntemler 24 (ODTE Kayak Tella Merker nn yr tin olmadon bu notlarmonherkangr bir yanemle goganimas ve dagilman yasakerYekarak Oluk Acme wma Tokni Lygulama durum Oksljenle selme ‘Boru Mrarek ve Gakirdtit mrerak Sa ra yr EET egitim tablosu 11. Yakarak oluk agma ve Oksijenie deme ‘Okdljon tox mzrapinda, Hi bunda gokrdekll m2rape 960 daha uzun olan borunun daha ax’ yanmast sézkonuavdur, Okeoninyanvera Ipersinde demir bulunan bir tor de fpOskOr.oie. Dellecek vlan dolor, mzraklevia uzaktan inter, ‘tuk agma of keame Otlec! tomel olarak a sahiptiter, sadece momoler farkilik géstert. Bu yénior ‘eaklaglinimasinda, kaynak diglrinin planyalanmasinda, yorol toma 100m 100 25 35, 50 70 200 35 50 70 95 300 50 70 95; 120 400 70 95 120 500 95 120 600 120 opTU © KTM 1.04 Temel Elektrik Bilgisi Aa 1956 ‘ODTO Kamat Tetwoleis’ Merteal nh yaa nl olmadan bu wodlarn farang bir nie pogalma ve danas pasaDevre Sembolle Hetken boglantiar @ ) sabit baglantih ®@ © W. ') soktlebilir baglantl ‘Alam sigortas| ‘Topraklama (gene!) Dovre elemanlan Direncler 1) genel ») basumakh ayirlan et COMM HAY HA HE | sa Devre sembolii__ Aciklamas Devre sembolii__Aciklamasi Seem ae oe ; cae Nc Son sont ° ogra ve alternatif aa nf b) elle kumanda edilen Tikctiae ote ebay tema, a {aie a see ee 48-22-28 duitenetetunandasdinn ae BEES ») sabitbaglanti Ole araglare Alam élger Geriim dlger Gig Slgme araglan 2) gbstergell ) yanteil Sayaglar 2) Amper-sat sayact ) basamaksz avalon Ah — 4) inal aireng hl b) Watesaat saya ) demir gekindeklt indir aire Trangormatrer Geri ayaa $ f= gnlvanik geri kayna 2) demi gkidlsiz 4- CEs 1) demir okie +4 80V) = by batayalar re . «) sembolt Mokinalar © ® 8) doko akim jenerattt ns © ® 6) alteatif ak jenratrd Kondansator aoa een © ® 6) wifi ako jeneratr opTU ® K™ 1.04 Temel Elektrik Bilgisi 1956 ‘ODTO Rayna Tenor Merkel Win yas nt elmadan bu nollaran harhangl bb» yon pagal ve danas yar1.5 Ohm Kanunu “Ohm Kanunu", alam siddeti, direng ve gerilim arasindaki iliskiyi ifade etmektedir. Bu kanunun varlifa ilk defa 1826°da Georg Simon Ohm tarafindan ispatlanmstir. U . Gerilim I= R Alam siddeti = Di ‘Uygulama émegi: Bir cubuk clektrod, 22 V gerilim ve 110 A akum siddeti altinda erimektedit. Arkin direnci nedir? Veriler: Formal: Coat: 1.6 Seri Baglanmis Direncler RS Seri baglantida, her bir direng Uzerindeki akim siddeti aym biydklilcedir. Troptam = 1, = Ly = Is opTU ® KTM 1.04 Temel Elektrik Bilgisi “QDI Kayak Tekwotaie Merkealvn ya tn olmadan bu volarn herhangi Bir yantanle poBolmasr vedanta yaaaSeri baglantida devredeki toplam gerilim, her bir diteng Ozerinde Slgtilen gerilim degerlerinin toplamina egittir, Utopiam = Uy + Uz + U3 Seri baglantida devredeki toplam direne, direnglerin aritmetik toplamuna egittir, Reoplam = Ry + Rz + Rs 1.7 Paralel Bajzlanmis Direngler Paralel baglantida devredeki toplam alam siddeti, her bir direng tizerinde élgiilen alum siddeti degerlerinin toplamina esittir. Troptam = 1) + hy + Is Paralel bailantida, her bir direng dzerindeld gerilim aym bilyiikltiktedir Utoptam = Uy = Uz = U3 optu oD KTM 1956 1,04 Temel Elektrik Bilgisi ‘ODT Kayak Tekolojis Markee nn yh il obwadan br nodlarenharhangl bir ponte gogalunan ve dagen yasakrParalel baglantida devredeki toplam direncin tersi, direnglerin terslerinin toplamuna egittir. 1 Reowm Ri Ri Rs Paralel baglanmis iki direng igin agagidaki ifade gegerlidir: RixR2 RitR: Roopian 1.8 Alam Tiirleri 1.8.1 Doju Alam (DC) Dogru alamda elektronlar hep aynt yonde ve aym giddette hareket ederler. Aa ‘Alam siddett Zaman (| > opTu @ KTM 1.04 Temel Elektrik Bilgisi TE Raya Tobwoleisi Merkeat nin yas inl obwadan bu noTarn Hera br yontonle elias ve dagilas sabiAlam sides t —P> Zaman t ——> Zaman t p> 1.8.2 Alternatif Alam (AC) Altematif alamda akum stirekli olarak yon ve siddetini degistirir. ) Sintis sekilli alternatif alam: A 4 poanapepenina Geta : wekans ~ Periyod siiresi ; Maksit dep i felt elam = Metso Gelet ? Periodendauer T Sebeke alammmn efektif gerilimi 230V’dur. Bununla beraber, maksimum deferi 325V, periyod stiresi ise 20 ms'dir. Sebeke alamnin yénit ve kutuplan saniyede 100 deft dekigmektedir. Bu durumda saniyede 50 periyoddan veya 50 Hz’den siz edilir. Cesitli alternatif alamlar (alternatif geriimler): ‘Alam iddett 1 > ‘am sess “1 opTu ® KTM 1.04 Temel Elektrik Bilgisi ‘DTU Rea Tekoleis Marea vinyl nl oad bi water orang Bir yantane pba ve dada pase‘Trifaze Alam ‘Trifaze alamda (lig fazh alternatif alam), frekansi aymi olan ve ayni gekle sahip tig adet alternatif ‘kam birbiri Uzerine eklenmistr. tAKA AA ‘Sam dae 1 ‘Trifaze alamda, fazlar (L1, L2, 13) arasindaki gerilim 400V, fazlarla ndtr arasindaki gerilim ise 230V'dur. ‘Trifaze alam yoksek dizeyde gti gerektiren cihazlarda kallamlmaktads. Hatlar erasi gerilimler opr @ KTM. 1.04 Temel Elektrik Bilgisi 10 ‘ODT Kayak Tonos WerkecT wn yesh nl olmadan bu natiarenherhangl bir poten poate ve dagiainast posal1.9 Dogra Akum Devresinde is ve Giig Bir tiketicinin (Smegin bir tstticimn) yaptigt elektriksel ig © gerilim arthkga; © alam siddoti arttikea; © zaman uzadikea; artar. igi ifade eden kisaltma: W Birimi: Ws, kWh. W=Uxixt ig = Gerilim x Akam x Zaman Birim zamanda yaprlan ig hesaplandiginda, elektriksel gig bulunmus olur, Gilet ifade eden kasaltma: P Birimi: W, kW P=Uxl Giig = Gerilim x Alam. Uygulama omnefi Bir gubuk elektrod 200 A ve 28 V altinda eritilecektir. ‘Alam tiretecinin salamak zorunda oldugu gig nedir? Veriler: Formil: Géztim: opTuU o@ KTM 1.04 Temel Elektrik Bilgisi 1936 u ‘GDTO Rayna Teknoofsi Mersin yah at olmadan nolan Forhongl Wr yantanle pogalilmaa ve dailman pasaki1,10 Alternatif Alam Devresindeki Gilg Alternatif alam devresi ohmik bir tiketici (Smegin ark) ile yklendiginde, gerilim ve akim aymt fazdadit. Faz kaymas) olmayan alternatif alam devresindeki gite HAS ‘Zaman icin dederi, akam ve gerilimin garpmmuyla elde edilir P=UxI Aktif gtig = Gerilim x Aum Alam devresinde ohmik tiiketicinin yan: sira induiktif bir tiiketici de meveut oldugunda, manyetik alanlarm olusumu ve yok olmasi nédeniyle akum ve gerilim arasmda zaman ekseni tizerinde bir kayma meydana gelir. Bu durumda, aktif, gériinir ve reaktif giig adi verilen kavramlar tanimlanmak zorundadir, Fez kaymast olan alternatif alum devresindeki gite |— phi Gortindr (zahiri) ite Gerilim ve akumin garpum goriintir gig dejerini vermektedir. Bu deger, hatlanin hesaplarinda, trafolarda ve elektrik santrallerinde énem tasimaktadir. ODTU @ KTM 1.04 Temel Elektrik Bilgisi 2 ‘ODTO Rayna Tekno Mereat vin yaa nl almadan bu wotlarin herhangl biryntenlegagalulnast ve dais jaarAymt zamanda elektrik dagitum igletmeleri Goriiniir got ifade eden kasaltma: § Birimi: VA S=Uxt Goriiniir gig = Gerllim x Alam Altif gtic Gériintir gictin tiketici tarafndan kullamlan lasmmdir, Diger enerji formlanna doniisttiriilir. Omegin: Ist (isitea), mekanik ig (motor). Aktif gict ifade eden lasaltma: P Birimi: W P=UxIx cos phi Aktif gtig = Gerilim x Akim x cos phi Reaktif (tepkin) gite Reaktif gig, manyetik alanlarin olusmasin: saglamaktadir ve bu giig manyetik alan daguimasryla tekrar sebekeye geri verilmektedir. ‘Tuketici ve sebeke arasinda ileri geri stiekdi salnmaktadrr. Realtf gtict ifade eden lasaltma: Q Birimis var : Q=UxIxsin phi Reaktif giig = Gerilim x Alam x sin phi Alktif goin g6rlinir gice orant, gile faktérti olarak adlandiihr. cos phi = E Gig faktora = —AMtif etic _ Griiniir giig Realtif gictin gOrinir gitce oram reaktif faktdr olarak adlandinihr. Sins sekilli alumlar sin phi ile uyumludur. sin phi = & Reaktif faxtor = Reaktif gig Ss Goriiniir gig opTt om KIM 1.04 Temel Elektrik Bilgisi 3 Pie ‘GBT Rayna Tebuoejsi Maret anya en mada br waar herhangi bir yontanle poalinasr ve dain pasarRealtif gig sebekeyi yiklediginden, clektrik santrallari indiktif realdif gilctin olustugu yerde kondansatérlerle brtilmesini istemektedir. Bu yolla, gOriiniir gig dejleri yaklagik olarak aktif gg degerine egitlenir ve gilg faktOri bire yakdagir. Bu iglem, reaktif giciin dengelenmesi olarak adlandirilmaktadir Gig faltirl verisi, bir kaynak alum tiretecini deerlendirmek igin bilyOk Onem tagimaktadir: Konvansiyonel kaynak trafosu Kayak redresrt cos phi Inverter alam tireteci cos phi > 0.9 Ayni verimde kaynak yapabilmek igin bir kaynak trafosu, bir inverter akum iiretecine kryasla neredeyse iki kat daha fazia alam gekmektedir. yilksek cos phi > diigiik reaktif gitg — diigik alam tiketimi Uygulama 6mefii: iki alam itreteci 230 V gerilimde 10 A ile galistlacaktir. Akim ireteglerinden birisi kaynak trafosu, digeri ise inverter aktm Gretecidir Her iki alam iiretecinin kaynak igin sagladiga gictt hesaplaymiz. Veriler: Formiil: . Céziim: } oprTU @ KTM 1.04 Temel Elektrik Bilgisi a 1356 “GBT Rayna Tokvclofat Merci vi az al obwadan bu natin harhangl bir yontenile oalilnaa ve dames pasa1. Ark Ark, kaynaklama islemi igin tekrarlanabilir dzellige sahip, youn ve cok yonlti ayarlanabilen bir asi kaynatidir. Buradaki karmagik iligkilerin anlasilabilmesi igin fiziksel ve metalurjike temel kavramlannn bilinmesi gerekmeltedir. 1.1 Ark, ze! bir gaz degarji durumudur. Ark, agajidakilerle karakterize edilir: a) Yaksek alam siddeti (I> 1 A), b) Dastik yanma gerilimi (15-40 V), ©) Atmosferik basing (1 bar), 4) Yaksek sicaklik (30,000 °K’e kadar), ©) Youn ultraviyole, gizle girtintr ve kezilOtesi rsima (150-2,000 nm). 1.2 Gazlarda elektrik alist sadece elektrik yilkttagryicilan: ile (Elektronlar = negatif yilk, lyonlar = pozitif yiik) mimktindGr. Gaz molekillerinin, atomlann, iyonlarin ve elektronlarm ortaya grkiginda (katy s1vi ve gaz halin yamt stra) maddenin dérdiinci hali "plazma”dan s6z edili. Elektrik yiki tagryicalant (elektronlar) metallerden gikarla Elektronlar, oda stcakhiinda metalin yzeylerinde ince bir tabaka olustururlar; ‘Yaksek sicakdiklarda (2,000-3,000 °C), tavlama emisyonu ile sayilarinda bik bir arts olur; ‘Yuksek bir grilim altnda alan emisyonm ile artis meydana gelir. Gazlarda, yiksek gerilimnlerde (1.000 V/mm) garpisma iyonizasyonu olusur; ‘Yiiksek sicakdiklarda (>8,000 °C) iyonlarm sayisi termik iyonizasyonla artar Eleldronun elektrod tizerinden ayriimasi veya elektronun atom yapisindan ayrilmas: (iyonizasyon) bir “ig"in yapilmasim yani gilg harcanmasm gerektirmeltedir. Atom fizijjinde bunu ifade etmek igin eV bitimi kullaniimaktadir (eV: Elektron-volt = Bir elektronun 1 Volt’luk bir gerilim farla allundan gegmesi). Metallerden bir elektron koparmak igin harcanan ig farklilik gdstermektedir: Fe 4,79eV Cu 4,82eV Al 3.95 eV W 5,36eV ) Ba 2.29eV W_ (ThO; kathah) 2.62 eV Cs 136eV kolay iyonizasyon igin Oksitlerde elektron koparma igin gereken ig deeri azdir. Bundan dolayt arlan tutusma yeri (katot noktast) cogunlukla bu balgelerde meydana gelir. Atom yaptsindan bir elektronun kopariimasi (iyonizasyon) igin de elemente bagih olarak bir enerji gerekmektedir. Gmegin: Na 5.14eV. N 1455eV K 434eV Ar 15.76eV Ca 611eV He 24.56 eV- Fe 7.83eV kolay iyonizasyon igin Sabit bir sicakdikta (6mejin 6,000 °C), distik iyonizasyon enerjili elementlerdeki yk tastytcilarm sayisi fazladwr (Eggert-Saha-Esitligi). 1.3. Eksi kutuptaki arlan tutugma yeri katot olarak adlandiniir. Burada alam, genellikle gok ufak ve parlak bir bolgede yaksek yogunlukta (yaklagik 100 A/mm?) konsantre olur (katot noktast). Arti keutuptaki_arlan tutugma yeri anot olarak adlandinlir. Katot ve anot arasinda ark hizmesi bulunur, Eleldrotlar katottan (-) anoda (+), iyonlar ise anottan katota dofru hareket ederler. oprd CB)xr | 195 a 1956 ‘ODTO Rayna Tanoloist Market in yas tt olmaden bu notlarinharkangi bir yéntente oalimas ve daginas yasaktKatot ve anot arasidaki gerilim dafilim ani sigrama geklinde bir degisim gdstermektedir. Katotun 1/1,000 mm Gniindeki bélgede bile, katotla arasmdaki gerilim fark 5-10 Volttur (katot diistisa). Anot’un hemen dntinde de arkin kogullarina bagi olarak 0 - 30 Voltluk bir gerilim sigramast (anot dilslisit) meydana gelir. Katot dss bilgesinde iyonlar (pozitif elektrik yikt tagryiclan), anot digs bolgesinde ise elektronlar (negatif elektrik ylkli tagiyicilan) ivmelenirler. Dissme bilgelerinde, yilksek bir enerji déniisimd (yitksek diizeyde 1st Uretimi) meydana gelir. Sabit alam giddeti altinda ark boyu (hitzmesi) uzatildijinda, ark igerisindeki gazlara bagh olarak gerilim dejeri artar (Ar’da 6 V/em, He'da 25 V/cm). Free memenh ark Leoilmalorinda (matin hir altermatif alam arlnnin evfirden germeci dimmunda’ elektrile yl tajrycilarimn yogunlugu hizla dager (1/1,000 s igerisinde). Yaksek iyonizasyon enerjisine sahip gazlarda (Gmejin Ar) altematif alam ark ek tutusturma yardimerlan (her yarim dalgada yaksek gerilim darbeleri) olmadan korunamaz. 1.4 Mamkin olan en yiiksek sicakiiklar anot ve katotta bulunmaktadir. Bunlar ilgili metallerin kaynama steakhiklaridir (Fe’de 3,000 °C). Kaynama sicakhia diizeyinde, arka etkileyen, fakat aym zamanda da duman ve tozlarla kaynekeinin soluma bélgesine ulagabilen bir metal buhan. olugumu séz konusudur. Bunlar kimyasal bilesimlerine bagh olarak farkh tehlikeler arz ederler (MAK degerine dikkat edilmelidir! Bakin MUG-kaynaginda temiz hava maskesi kullaniImahidi!). Metal Kaynama Noktast Anot Noktast Sicakhii Buharlasma His CK) CK) (wlem’s) Fe 3010 3100 - 3700 9 - 130 Za. 1180 1400 1600 80-600, Cu 2870 2500 - 3000 11-180 AL 2770 2600 - 3300 7-90 Ww 5950 6700 = (8300) 16-200 7. 15 Ark, dayangsz akam iletkeni olarak, dig manyetik alanlarla kolaylikla saptinabilir (afleme etkisi). Arlon kendisi, bir sikistirma giict! (Lorentz gticit) uygulayan, ortak merkezli bir manyetik alanla gevrilmistir. Alam yogunlugu ne kadar fazlaysa, bu gilg te o kadar blylkttr. Arlan katot tarafindaki tutugma yerinde genellilde yaksek bir akam yogunluguyla yiiksek bir basing bulunur. ‘Ark malzemeye dogru agihr, dolayisiyla akim yogunlugu ve basing da azalir (6rnegin TIG aranda). Boylece arkta, malzemeye 1st transferini dnemli dlgiide arttrran eksenel bir gaz alas: meydana gelir, 1.6 Ark hizmesi igerisindeki yaksck sicakhiklar (yénteme bali olarak 6,000 - 30,000 °C), bu yogun 1gnk Kaynaiimin maksimum igima degerini kasa dalgal igumaya dogru kaydinr. (Wien’in kayma kuralt Aas X T = sabit). Ismlara karg. alnmast gereken koruyucu Snlemler: DIN 4646, DIN’ 4647'de belirtilen filtre camlani (ig elbisesi, eldiven) gerekmektedir. Igmlarin uzaktan etkilerine de dikkat edilmelidir (Guvarlardan yansima, organik malzemelerin bozunmasi).. 1.7 Buhar olugumu ve gaz akasi (ses hizt mertebesinde) ile youn bir ark giiriiltiisii meydana gelir. Bu ise, lasmi olarak kulaKlari koruyucu Snlemlerin aluumasim gerektirin. opt ()) xr 105 Aric 2 (ODT Koynak Tekolajis Merkes nin you zn’ olmadan bu notlarn herhangi bir yoniemle pogaltlmas: ve dainas yak18 1 Arkin tutusma yerindeki bir damlacig gesitli kuvvetler etkilemektedir. Bunlar agajida listelenmistir: incelme bélgesindeki Pinch kuwveti - damlacig kopartir. Yozey gerilimi, buhar basmci damlacigan seklini korur Gaz alam, yergekimi kuvveti damlacii malzemeye dogru ivmelendirir. Arktaki ve damlaciktaki yilksek stoakdhk ile, metal gecisi esnasinda ark atmosferine bai olarak ¢gok yénli kimyasal reaksiyonlar meydana gelir, Bunlar, bilesiklerin ayrigmasim (Srnegin 2CO; > 2CO + 0;), yeni bilesikderin olusmasim (Grnegin 2Mn + SiO, > < 2MnO + Si), alagim clementlerinin yanmasim veya ilavesini, kaynak banyosuna gaz niifuziyetini (Hz, N:) ve katlagma sirasinda gézenek olugumunu salar. Kimyasal reaksiyonlar, arin etli alanindaki tiim gaz, metal ve curuflar arasinda olusabilirler. Dolgu malzemelerinde gogunlukla, oksijenle girdigi reaksiyon sonucu gikan irtinleri kati halde olan (gaz halinde olmayan) deoksidasyon elementleri gerekmektedir, (Gmegin: Si +O, > SiO; (katt), fakat, C+ O2 > COs ( gaz.) olarak degil ). 1,10 Kaynak arla genellikle temash tutugturmayla (temas kisa devresiyle temas bolgesi isitiip, daha sonra elektrod temas noktasindan uzaldlastrihr) baslatir. Gzel durumlarda yiksek gerilim darbeleriyle temassuz tutusturma da kullanilmaktadhr (yaklasik SOOV, darbe yaldastk 1 ys). Alternatif alam ark kaynaginda, kolay iyonize edilebilir maddelerle ark kararh hale getivlir. Omegin gubuk clektrotlarda, drtiide SiOz, TiO, ve bafilayic: olarak da cam suyu kullanilr. Srfirdan gegiglerdeli tekrar tutusma, flouridler tarafindan (6meyin bazik Ortilli elektrotlarda) zorlastirilir (CaF, > Sif, olusturur). Arktaki istenmeyen sapmalar ({fleme etkisi) gu nedenlerden dolay: meydana gelir: a) is parcasindaki simetrik olmayan akim gegisinin olusturdugu manyetik alan, veya, b) Bir tarafta biydk miktarda ferromanyetik malzeme bulunmast nedeniyle meydana gelir. Kaynaket bunu elektrodu ik tutarak, birden fazla sase ba¥lantist kullanarak, ilave puntalarla, veya alternatif alamla kaynak vb yéntemlerle dnler. ‘Ark igerisindeki alam yogunlugu dafilim, farkh nifuziyet profillerinin olugmasina sebep olur. ‘Arlan merkezindekii youn alam konsantrasyonu, parmak geklinde gériilen, dikis ortasnda derin bir ntifuuziyet formu meydana getirir (Argon ile MIG/MAG kaynaji). Ist iletkenligi daha ylksck olan gazlarla dikis ortasinda daha genis bir niifuziyet formu elde edilir (He ile MIG kaynag, CO; ile MAG kaya, CO atmosferi altinda tozalt (UP) kaynaii ) Bir cok kaynak yénteminde, metal buhart olugumunun sajfladigi digik direngle beraber (ark boyuna bagh olarale) iyi bir ark iletkenligine ulagilmaktadwr. Akim siddeti ve gerilim arasmdakd iligki, yakselen bir “ark Karalderistik gizgisi”yle ifade edilir. Ark galisma noktasi, kullanilan kaynak alam tretecinin U-I karakteristik gizgisi ile ark karakteristik gizgisinin kesigim noktastdi. ovr KIM 1.05. Ark ‘ODTO Kaynak Tetnloisi Merkec!nx path iin olmadan bu nalarn hrhangi bir yontanleg2Baltdnas ve dagnas: yasBS Bee Gsct prs sa Sea 7 Bir plazme dehilinde gbreceltparaciksayrsmin sicakiga bah deBismi (p= | st); 3) Naot pet 9) Aton pis Anat bigot TT 4 ou Yale st karbon elelerod srknde (200 A) ‘Yoek alam alana geri agi ‘oy hz eben. Ho birmi: ms 200 AVlik ylksek lam karbon elektro arkanda es sea eileri 4) Olgilen eg sical efiler; b) Interpolasyonta hesaplanan es sicaklikeprileri a ey seri g g rl rm 8 Tar ts ‘lato 0) a Oksijen oranini, s1vi metallerin ydzey gerilitine etksi opTu ® KTM 1.05. Ark 1956 (ODTO Kaynak Teknoljist Morket nin yz lit olmadan bu ntlar herhangl bir youn gogaldmast ve daguilmastyesakr.2. Karakteristik Cizgiler 2.1 Alum Uretecinin Karakteristik Cizgisi Kaynak alam treteci, kaynak islemi igin gerekli “U x I x t” Oloiitiindeki elektrik enerjisini saglamaktadir, Fakat, alam siddeti ve gerilim balammdan sadece belitli degerlerin saglanmast miimitindir. Bunlarm kombinsayonlart, yani, alam siddeti ile gerilim arasmdaki iliski alam iretecinin karakteristik gizgisi(leri)nce tammlanr, Burada dikkat edilmesi gereken nokta, alam siddeti veya gerilimde meydana gelen defisimlerdir. Sonug olarak, akim Gretecinin statik kkarakteristik gizgileri ortaya grkmaktadir. Statik karakteristik gizgilerin temel formlant: LL Kullanim alam: 2.2 Tiketici Karakteristik Cizgileri Ohmik direng Ark Kararh bir sekilde yanmakta olan arkta, alam siddeti ve gerilim birbirlerine gore belirli bir oran dahilinde bulunmaktadirlar. Ark boyu uzatildjinda, digey karakteristige sahip bir akim iiretecinde ark gerilimi de artacalcir. Ark boyu cok uzatildiginda, ark sonecektir. Ark boyunun gok kisa olmas: durumunda ise damlaciklarn asa devreye sebep olmasi tehlikesi mevouttur. Bu durumda da ark séner. Sonug olarak, dst sini uzun arkla, alt sinin de kasa arkla belitlenmis olan bir ark karakteristik gizgileri bolgesinin meydana gelmesi sz konusudur. opTU KIM 1.05 Ark ‘ODTO Kaynak Tebnoejisi Mera! nin yas nt olmadan bu notarn herlangi br yontonle pofallmas: ve dajininas yasakar.2.3 Karakteristik Cizgi Secimi Omegin, elle ark kaynags yontemi igin gereldi kosuller 2.3.1 Giivenlik 2.3.2 Kisa devre 2.3.3 Ark boyunun degistirilmesi 2.3.4 Hangi kerakteristik gizgi uygun? Bu amagla, ark karakteristik gizgisi ve uygun bir akum fireteci karakteristik cizgisi U-I diyagram tizerinde birlestirilmelidir. Cahigma noktasi, akim reteci .katakteristik gizgisiyle ark karakteristik gizgisinin kesistii yerdedir, Bu noktadan yola gikarak alam siddeti ve ark gerilimi degerleri diyagramdan okunabilir. 2.3.5. Bu karakteristik gizgi nasil elde ediliyor? ’ a) Kaynak alam devresindeki direng R = xv ) Kaynak akum devresinde bobin n opru @ KIM 105. Ark 6 1956 ‘ODT Kaynok Teknoljisi Merket nin yz iinofmatan bu nolan hevhangl bir yontene gofaltdmasi ve dininas yas3. Ark Kaynaginda Ayarlama Usulleri 3.1 Elle Ark Kaynaga: Eriyen elektrotla elle ark kaynagi yénteminde, ark sabit bir uzunlukta tutulmak zorundadir. Bu nedenle elektrod, arkin elektrodu eritmesiyle orantil bit hizda beslenmek zorundadir. Cubuk clektrotla elle ark kaynaginda bu hiz géz ve elle Kontrol edilir. Mekanik beslemeli tel elektrotiarda ayarlama islemi elektriksel yoldan yapilmak zorundadir, Bu amagla iki tr ayarlama islemi bulunmaktadir: 3.2. MIG/MAG Kaynaih: 3.2.1 “Ip” Ayar Mekanizmasi (A-1 Ayarlama Mekanizmast) ‘Bu mekanizmada ark, kaynak elammnmn degistirilmesi yardimyla sabit uzunhukta tutulmaktadhr Bunun Gn kogulu, sabit bir tel stirme hizi ayarlamay: milmkiin Jalan bir tel sirme motorunun bulunmasidir. MIG/MAG kaynajt yontemindeki tel stirme hia, galigma kogullarna, tel gapina ve ortalama kaynak akim giddetine gore 2 ila 12 m/dak arasmda bir dejerdedir. Bu ayar mekanizmast igin yatay karakteristik gizgiye sahip bir akam Greteci gereklidir. Dofru ayarlanmis bir MIG/MAG arla, parga ylizeyindeki bir bozukluktan dolay: uzadiginda (@megin gulur bir yerin dzerinde kaynak yapilirken) gerilim artacaktr, Fakat alam dreteci, bu ylksek gerilime bag olarak daha digiik bir akam giddeti sajlayacak ve birim zamanda daha az tel erimesine yol agacaktir. Tel siirme huzi, ortalama kaynak akim siddetine gore sabit bir degre ayarlandigy igin, aku siddetinin azalmasindan dolay1, kisa bir stire igin telin erime Inza tel stirme Inzmdan daha diisik olacak ve dolayisiyla serbest tel ucu wzayacaktwr: Sonugta, ark tekrar Jasalacaktrr. Bu ayarlama mekenizmast igin Gnemli olan, ufak bir gerilim degigikligi oldugunda, alam tiretecinin akum siddetinde baydk bir degisiklik saglamasidir. Uygun kaynak makinalari, gerilimde 5 Voltluk bir defisiklik meydana geldiginde, yaklasik 100 Allik bir alam siddeti degisildigiyle tepki gosterirler (Yani: Alam-Gerilim karalteristik gizgisinin egimi 5V/100A ). Bu akam Giretecleri, damla kasa devresi oldugunda, gok yiiksek akam siddetlerine sebep olarak lasa devre képriistinin patlama geklinde kopmasina ve sigrantilara yo! agarlar. Bu nedenle, akim siddetindeli huzh-artslari geciktirmek tizere, akim iireteglerinde devreye ek indUktif direngler (drossel) yerlestirilmisti. Fakat, bu tutusturma stirecini biraz katilestirr. Yapis: Dizgtin olmayan ylizey tizerinde kaynak yapildiginda: Omegin, basamak. Wk , opTt Om KTM 1.05 Ark ‘ODTO Kanak Fenlejisi Mores nin yo zn olmadan bu nodarm heron! bir yontemlegoGaltdmast ve daglmas: yasakt3.2.2 “Dig” Ayar Mekanizmas (A-U Ayarlama Mekanizmast) ‘Ark uzuntugu, ark gerilimi dzerinden ayarlanmaktadhr. Ark uzadijinda, gerilim artmakta ve tel siirme motoru daha yiiksek bir hiza ulagmaktadir. Ark kisaldiginda ise gerilim duserek devir sayisinn da dismesini salamaktadir. Bunu sajlamanmn 6n kogulu, yaklagik sabit bir kaynak akam siddeti altmda yanan bir arktwr: Yani, digey karakteristik gizgili bir kaynak alam tretecidir. Bu ayar mekanizmasi, nispeten yavastu (motor huzlanmah veya yavaslamalidr). Dis ayar mekanizmas: sadece digilk tel stirme uzlarinds; yaklasik 4 m/dak’nn altmda kullanikr, Bu alanda normal tozalti kaynaj yéntemi (UP) igler. opt ® KTM 1.05. Ark 8 1936 ‘ODTO Kaywat Toknoljsi Merkin yah ni olmadan bu notlarvnherhangi bir yontonle goGelulnast ve daguainas: yas1, Ark Kaynag: Akim Uretesleri 11 Akim Ureteci Tirleri Kaynak transformatérli —_elternatiffalam retir Kaynak jeneratéra dogru akam iretir Kaynak redresbri alternatif alam/dogru alam = aretir 1.1.1 Alam Ureteclerinde Aranilan Sartlar Kaynak Gerilimi Kaza tehlikesi nedeniyle, tehlikeli gebeke gerilimi tehlikesiz bir gerilime digtirtiimek zorundadir, Kaynak Alam Siddeti Diisiik bir gerilimle calisilacagh igin, gerekli ark enerjisini tretebilmek tizere yiksek bir akam siddeti (5 A.- 1,000 A) kaullanitmak zorundadsr. Buna ek olarak, olusabilecek yaksek seviyeli kisa devre akim siddetleri alam Greteci tarafindan énlenmek zorundadir. 1.2 Alam Ureteglerinin Yap: Elemanlant 1.2.1 Kaynak Transformatiri Manyetik alan 4 Primer Sarg Sekonder Sarg: u, U, Bir trafo, basltca demir bir gekirdek ve birbirinden elektriksel agidan izole edilmig iki sargidan olusmnaktadir, Demir gekirdek, birbiri Ozerine konulmus ince levhalardan meydana gelmistir. Levha halinde olmast ve Gzel malzemelerden yapilmast sayesinde girdap alamlan ve manyetile alan kaytplan mimktin mertebede diistk dizeyde tutulmaktadir. Primer sargr (ince tel, gok sayida sarm), gebeke akimina baiflanir, Primer sargi Gizerinden gegen akim, demir gekirdek Ozerinde akan bir manyetik alan olusturur. Stirekli degisen bu manyetike alanin yolu sekonder sargi tarafindan kesildiginden, sekonder sargida bir gerilim indienir. opr Cppxrm | 10% kane Atmos 1956 ‘ODTO KaynakTekolojs Merkezi nin yas ent olmadan bu notlarn herheag bir yontonle gogelldmas ve dagtdmassyasalrDevre gemalarmnda kullanilan semboli: 1a Genel planlarda kullanilan sembold: Oy 12.2 Redresor Redresor, diyot ve/veya thyristorlerden meydana gelir. giror Wibariyle geal pine vwaallinia Gyohveldin} yepisi gu boucms lle ip yayastan, Direngleri akam yéniine baglidir. Alas yOniinde akimnin gegmesine izin verip, geri yénde (kilitleme *— yéniinde) akamm gegisini bloke ederler. Ayarlanabilme kabiliyetleri yoktur. Yani, alam: ya egirirler, ya da keserler, Devre jemalarinda kullanilan sembota: 5} Tek yonld redresor: u = C yu Zaman ‘Tek fazh kipri redresor: ) 4 u ZS | u ° Zaman ‘Triftze akam kipri redresér: U du Zaman ODTU ® KT™ 1.06 Kaynak Alam Uretegleri 2 1986 ‘ODT Keynak Telvotois Merkea'xin yz ict olmadan bu notlann herkangi bir yontemle goalimasr ve daitdnassyasaktrThyristérler ise, ala zamant ayarlanabilen geri tepme ventiline (gekvalfe) benzerler. Akimm sadece alas yonlinde gegmesine izin verirler, fakat, akimmn bu yOndeki gegme stiresi ayarlanabilir. ‘Bu sayede, futusturma zamam, yani, hangi andan itibaren iletken olunacagi belirlenebilmektedir. Devre semalarnda kullanilan sembold: = —D>y~ Tek yénlli redresér etkisi (dogrultma): u = pe sok orta a 1.2.3 Transistir ‘Transistir, ¢ok hizh galter olarak kullanilabilmektedir. Kaynak teknolojisinde, primer ve sekonder ‘ekth (zamanlamali) alam treteglerinde transistérlerden faydalanitr Devre semalarinda kullamlan sembolti: * 1.24 Kondensatir Kondensatér, temel olarak birbirinden herhangi bir izolasyon malzemesi ile ayrilmis elektrik iletkeni iki tabakadan (di clektrik) meydana gelmektedi Formiil sembolii c] Birimi: F (Farad) Devre semalarinda kullanilan sembolii: sk Dofru alam altinds kondensator fizerine kasa zamanh bir yikleme (garj) alarm akar. Bundan sonra kondansatdr kapanir. Kondensator, elekcrik yikiini depolayabilir, Kondensat6r, alternatif alam igin herhangi bir engel teskil etmez, fakat, akam ve gerilim arasinda bir faz kaymasi meydana gelmesine neden olur, Alam, gerilimin 90° éntine geger. opTU @ KTM 1.06 Kaynak Alam Uretegleri 1956 (ODT Kaynak Feknolojisi Market win yl zint olmadan bu notlarn herhang bir yontenle golilmast ve daintnas pasarUygulama Alanlan: a) Dogru akamin dizeltilmesi Paralel baglanmus kondensatérler yardimryla, dalgahi bir dogru akim dizeltilebilmektedir. N\A ay Ly Vi, 3! ; Zaman t —p Zaman t—> I> ‘Alam sid ‘Alanvsiddett I> b) Dogru akammn bloke edilmesi Aldminyum kaynajinda, ark Gzerinden gelen bir dogrultma etkisi bulunmaktadir. Bu yolla meydana gelen dogru akim kaynak transformatriind tehlike altinda biralar. Devre igerisinde seri halde baflanmis bir kondensatdr bu duruma engel olur. ©) Altematif alammn bloke edilmesi TIG kaynaginda ark, gofunlukla yilksek frekansh bir yuksek gerilim tutugturma tinitesi yardimuyla ‘tutusturulmaktadir, Bu yiksek gerilim darbeleri, kayak akim tretecinin elektronik devrelerini tehdit eder, Paralel balan bir kondensatdr bunu Snler, ae d) Dengeleme Kaynak transformatoril, degisken manyetik alanlara gereksinim duymaltadir. Bunun igin elelctrike enerjisi eleltrik santralt ve tiketici arasinda gidip gelmekte ve bilyUk miktarda 1st kaysplarina neden olmaktadir. Bu enerji aligverisini gebeke attr fzerine yerlestirilen kondensatérler iistlenirler, opt @ KTM 1.06 Kaynak Alam Uretegleri 4 (ODTO Keynak Tekmolojist Merkea nin yi iin olmadan bu nears herkang bir ontentegopatunas ve daglmastyasakir