NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2Η
Α. ΟΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ
Φανερώνει Παραδείγματα

1. Το πραγματικό, το βέβαιο Αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα

2. Το δυνατό Αν δεν πηγαίναμε εκδρομή, θα

γράφαμε το διαγώνισμα
3. Το πιθανό Δε βγήκαν ακόμα· θα γράφουν
διαγώνισμα
4. Ευχή (να, ας, μακάρι να , είθε να + Μακάρι να γράφαμε αύριο το
οριστική παρελθοντικού χρόνου ) διαγώνισμα . Ας ήταν εύκολα τα θέματα
5. Παράκληση Δεν ξαναδιαβάζετε τις εγκλίσεις ;

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
Φανερώνει Παραδείγματα

1. Το ενδεχόμενο Ίσως και να γράψω καλά αύριο

2. Το επιθυμητό Ας γράψω καλά αύριο στο διαγώνισμα
και το βράδυ θα κεράσω τις φίλες μου
3. Προτροπή Ας διαβάσετε επιτέλους λίγο παραπάνω!

4. Παραχώρηση Εντάξει, ας παραλείψουμε την

τελευταία ενότητα
5. Ευχή Μακάρι να πάει όλη η τάξη καλά
6. Απορία Τι να διαβάσουμε ;
7. Το πιθανό Διαβάσουμε δεν διαβάσουμε, το
διαγώνισμα θα το γράψουμε
8. Το δυνατό Τότε να δεις τι βαθμό θα πάρω !
9. Προσταγή ή απαγόρευση Μην ξαναέρθετε αδιάβαστοι!

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
Φανερώνει Παραδείγματα

1. Προσταγή Αλλάξτε αμέσως θέσεις!

2. Απαγόρευση Μην ενοχλείτε την ώρα του μαθήματος!
3. Παράκληση Μαρία, βοήθησέ με στο καθάρισμα
4. Ευχή Πήγαινε, παιδί μου, στο καλό
5. Προτροπή Ανοίξτε τα βιβλία σας στη σελίδα 3

1
 NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ασκήσεις εμπέδωσης
1. Να γράψετε τι φανερώνει η προστακτική στις παρακάτω φράσεις με βάση τις σημασίες
που δίνονται στο πλαίσιο.[προτροπή , παράκληση ,ευχή, προσταγή, έντονη ενέργεια ]

1. Εσύ κοίταξε τη δουλειά σου……………………..

2. Ρώτα ξαναρώτα, έμαθε όσα ήθελε……………..
3. Για τηλεφώνησε του, να δούμε τι έπαθε. ……………………..
4. Σύρε, παιδί μου, στο καλό και σύρε στην ευχή μου! ……………………..
5.Έλα αμέσως εδώ……………………………………………

2. Να γράψετε τι φανερώνει η υποτακτική στις παρακάτω φράσεις με βάση τις σημασίες που
δίνονται στο πλαίσιο.[ευχή, το πιθανό, το δυνατό, παραχώρηση, απαγόρευση, απορία ]

1. Ας κάνει ό,τι νομίζει.

2.Μακάρι να γίνει γρήγορα καλά.
3.Μην με ξαναενοχλήσεις.
4.Να περάσω αργότερα;
5.Ίσως να διαβάσω λίγο πριν κοιμηθώ
6.Τότε να δεις τι θα γίνει.

3. Να γράψετε τι φανερώνει η οριστική στις παρακάτω φράσεις με βάση τις σημασίες που
δίνονται στο πλαίσιο.[ευχή, πιθανόν, πραγματικό , παράκληση , δυνατόν, ευχή]

1. Να μπορούσα εγώ να σε αντικαταστήσω!

2. Θα κουράστηκε, αφού δουλεύει όλη μέρα.
3.Σήμερα διανύσαμε μια απόσταση 2 χιλιομέτρων με τα πόδια
4. Με περιμένεις δυο λεπτά ;
5.Με αυτούς τους βαθμούς θα περνούσες στο πανεπιστήμιο.

ΟΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥΣ

ΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ διαβάζεις να, ας διαβάζεις διάβαζε
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ διάβαζες - -
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα διαβάζεις - -
ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤ.
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα διαβάσεις - -
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ
ΑΟΡΙΣΤΟΣ διάβασες να, ας διαβάσεις διάβασε
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ έχεις διαβάσει να, ας έχεις διαβάσει -
ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ είχες διαβάσει - -
ΣΥΝΤΕΛΕΣΜ.ΜΕΛΛΟΝ θα έχεις διαβάσει - -

2
 NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4.Στις παρακάτω προτάσεις να προσδιορίσετε την έγκλιση των υπογραμμισμένων

ρημάτων και τη σημασία τους.
1.Μην τρέχετε σους διαδρόμους…………………………………………
2.Ας μάθουμε επιτέλους να σεβόμαστε ο ένας τον άλλον στην οικογένεια………
3.Τρέξτε αμέσως στα δωμάτιά σας……………………………………………………….
4. Εκεί να δεις πλούτη και χλιδή!........................................................................................

5.Να τροποποιήσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, ώστε να δηλώνουν το ζητούμενο

της παρένθεσης :

ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ
1. Αναζήτησαν μια καλύτερη ζωή
(προτροπή)
2. Βγήκατε και δεν μιλήσατε (προσταγή)
3. Έγινε καλά ( ευχή)
4. Υποχώρησα στην επιθυμία της
(παραχώρηση)
5. Κλείσε το παράθυρο ! (παράκληση)
6. Θα πας αδιάβαστος στο διαγώνισμα
(απορία)
7. Σε ξαναβρήκα μπροστά μου
(απαγόρευση)

6. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον σωστό τύπο του ρήματος που βρίσκεται στην παρένθεση και
να δηλώσετε την έγκλιση και τον χρόνο του κάθε ρήματος.
 Μου αρέσει ………………………………… έργα επιστημονικής φαντασίας.(βλέπω)
 Μπορείς ………………………….το όνομά σου; (γράφω)
 Δεν είναι δυνατόν ……………………………………….κάθε μέρα! (βρέχει)
 Γιώργο, ………………………..το φως κάθε φορά που βγαίνεις από το δωμάτιο. (σβήνω)
 Ας μου το …………………………………μόλις το διαβάσεις. (επιστρέφω)
 Ακόμη ……………………………..το τηλεφώνημα; (τελειώνω)
 Παρακαλώ, …………………………μου το πρωινό αύριο στις 8.00. (φέρνω)

3
 NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Β. ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ – ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ- ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

  χρονική βαθμίδα
ποιόν ενέργειας παρελθόν παρόν μέλλον
εξακολουθητικός
εξακολουθητικό- παρατατικός ενεστώτας
μέλλοντας
επαναλαμβανόμενο έγραφα γράφω
θα γράφω
συνοπτικός
αόριστος
συνοπτικό-στιγμιαίο μέλλοντας
έγραψα
θα γράψω
παρακείμενο συντελεσμένος
υπερσυντέλικος
συντελεσμένο ς μέλλοντας
είχα γράψει
έχω γράψει θα έχω γράψει

Ασκήσεις εμπέδωσης
1. Υπογραμμίζω στο κείμενο τα ρήματα και τα βάζω στη σωστή στήλη στον παρακάτω
πίνακα.
Έφτασε ο καιρός και το σχολείο μας ανοίγει. Μια νέα σχολική χρονιά θα ξεκινήσει. Ήμουν πολύ
χαρούμενος που θα έβλεπα και πάλι τους φίλους και τους συμμαθητές μου. Έχω πολλή αγωνία
για τον καινούριο μας δάσκαλο και νομίζω όλοι έχουμε έρθει με όρεξη για δουλειά. Ο διευθυντής
μας στον αγιασμό είπε πως θα είχαμε ξεκουραστεί και έτσι η χρονιά θα έχει περάσει πριν καλά
καλά το καταλάβουμε.

Ενεστώτας
Παρατατικός
Αόριστος
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Εξακολ. Μελλ.
Στιγμ. Μελλ.
Συντ. Μελλ.

4
 NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2. Μεταφέρω την πρόταση στο χρόνο που είναι στην παρένθεση, όπως το παράδειγμα.
 Έκανα όλες τις ασκήσεις προσεκτικά.(αόριστος)
(Εξακολ.Μελλ.) ………………………………………………………………………………………………………..
(Συντ.μελλ.) ………………………………………………………..………………………………………………..…
 Κρύβομαι για να μη με βρεις. (ενεστώτας)
(Παρατατικός) ……………………………………………………………………………………………………………
(Αόριστος) …………………………………………………………………………………………………………………
(Στιγμ.Μελλ) ……………………………………………………………………………………………………………..
 Την Κυριακή πηγαίνουμε εκδρομή. (ενεστώτας)
(Αόριστος) …………………………………………………………………………………………………………………
(Υπερσυντέλικος) ………………………………………………………………………………………………………

3. Να γράψετε τη χρονική βαθμίδα και το ποιόν ενεργείας των ρημάτων στις ακόλουθες προτάσεις

ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΤΡΟΠΟΣ

1. Διάβασε τα μαθήματά σου.
2. Μην πετάτε τα σκουπίδια στο δρόμο.
3. Θα επιχειρήσει να με διαβάλει.
4. Θα μου απαντούσε, αν του είχα γράψει.
5. Φωνάζει, για να τον φοβηθούμε.
6. Μην ακούς τι σου λέει.
7. Φοβάται μήπως δεν ξαναγυρίσει.
8. Όταν έρθουν αυτοί, εγώ θα έχω φύγει.
9. Μας παρακάλεσε να του δείχνουμε
εμπιστοσύνη στο μέλλον.
10. Όπως ήταν φυσικό, ο υπουργός
πρόβαλλε το έργο του.

4. Να βάλεις τα ρήματα στο πρόσωπο και στο χρόνο που ζητούνται στην παρένθεση

1. Θα γράψω (β’πληθ, παρακείμενος) _________________________

2. Αντιστέκομαι (γ’πληθ, αόριστος) __________________________
3. Αντιλαμβάνεται (γ’ εν.στιγμ.μελλ) ________________________
4. Βλέπουμε (α’πληθ, στιγμ.μελλ) __________________________

5
 NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

3.Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

1. Είναι συλλαβική ή φωνηεντική και τη συναντούμε στους παρελθοντικούς χρόνους των

σύνθετων ρημάτων ανάμεσα στην πρόθεση (κυρίως από αρχαίες προθέσεις) και στο θέμα του
ρήματος:
Ο μηχανικός επέβλεψε προσωπικά την κατεδάφιση του σπιτιού.
Για πόσο χρονικό διάστημα επιβλέψατε την τήρηση του προγράμματος ;
Η αύξηση αυτή παραμένει, εφόσον τονίζεται.
Οι πιθανές προθέσεις είναι: αμφι-, ανα-, αντι-, από-, δια-, εισ-, εκ- (εξ-), εν- (εμ-, εγ-, ελ-), επι-,
κατα-, μετα-, παρα-, περι-, προ-, προσ-, συν-, (συμ-, συγ-, συλ-, συρ-, συ-), υπερ-, υπο-.
2. Εσωτερική συλλαβική αύξηση παίρνουν τα προθήματα που λήγουν σε φωνήεν και χάνουν το
τελικό φωνήεν πριν από την αύξηση: απορρίπτω – απέρριψα, επιβάλλω, επέβαλα.
Εξαιρούνται τα περι- και προ- που διατηρούν το φωνήεν: περιπλέκω – περιέπλεξα.
3. Όμως, πολλά κοινά ρήματα (όχι λόγια) δεν παίρνουν αύξηση, ακόμη κι όταν τονίζεται:
καταλαβαίνω – κατάλαβα.
4. Άλλα προθήματα που συνδυάζονται με ρήμα είναι: κακο-, καλο-, ξανα-, παρα-, πολυ-. Με τα ξανα-
και παρα- η αύξηση είναι προαιρετική: ξαναέγραψα ή ξανάγραψα, παραέφαγα ή παράφαγα, ενώ με
τα υπόλοιπα δεν υπάρχει: κακόμαθα. Η εσωτερική φωνηεντική αύξηση είναι υποχρεωτική στον
Παρατατικό και Αόριστο του υπάρχω: υπήρχα, υπήρξα.

Προσέξτε τον επόμενο πίνακα:

ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
αμφιβάλλω αμφέβαλλα αμφέβαλα είχα αμφιβάλει
εκπέμπω (εκ + πέμπω) εξέπεμπα εξέπεμψα είχα εκπέμψει
εμπνέω (εν + πνέω) ενέπνεα ενέπνευσα είχα εμπνεύσει
(αλλά εμπνέατε) (αλλά εμπνεύσαμε)
εγκρίνω (εν + κρίνω) ενέκρινα ενέκρινα είχα εγκρίνει
(αλλά εγκρίναμε)
συλλέγω (συν+ λέγω) συνέλεγα συνέλεξα είχα συλλέξει
(αλλά συλλέξαμε)
συρρέω (συν + ρέω) συνέρρεα συνέρρευσα είχα συρρεύσει
(αλλά συρρεύσαμε)
συλλαμβάνω (συν + συλλάμβανα συνέλαβα είχα συλλάβει
λαμβάνω) (αλλά συλλάβαμε)
αποβάλλω απέβαλλα απέβαλα είχα αποβάλει
περιπλέκω περιέπλεκα περιέπλεξα είχα περιπλέξει

Προσοχή: η αύξηση διατηρείται μόνο στην οριστική. Στις άλλες εγκλίσεις χάνεται.
Π.χ. Προστακτική: Υπόγραψε εδώ, σε παρακαλώ. Διάγραψε όσα είπαμε πριν. Απόσυρε αμέσως αυτή
την ανάρτηση.

6
 NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ασκήσεις εμπέδωσης

1.Συμπληρώστε τα κενά με το σωστό τύπο προσέχοντας το υποκείμενο του ρήματος:

1. Ο προϊστάμενος -------------------------------- (συντάσσω, Αόριστος) το έγγραφο διαμαρτυρίας και
το -------------------------------------- (παραδίδω, Αόριστος) στο αρμόδιο γραφείο.
2. Η Άλκη Ζέη -------------------------------------------- (εκδίδω, Αόριστος) πρόσφατα το τελευταίο
αυτοβιογραφικό βιβλίο της. Μέχρι τώρα ------------------------------------------------- (εκδίδω,
Παρακείμενος) πάνω από 10 μυθιστορήματα για μικρούς και μεγάλους.
3. Μέχρι σήμερα -------------------------------------------- (απορρίπτω, Παρατατικός, β΄ενικό) τις
προτάσεις μου για συνεργασία. Τι ---------------------------------------- (αλλάζω, Αόριστος, γ΄ ενικό)
ξαφνικά και --------------------------------------------- (αποδέχομαι, Αόριστος, β΄ενικό) τις απόψεις μου;
4. Ο διευθυντής του σχολείου ------------------------------------------- (επιπλήττω, Αόριστος) χθες το
τμήμα μας εξαιτίας κάποιων θερμοκέφαλων κατά τη διάρκεια της γιορτής. Μέχρι τώρα δεν μάς
-----------------------------------------------------------(επιπλήττω, Υπερσυντέλικος) κανείς και για κανένα
λόγο.
5. Οι γιατροί ------------------------------------ (λέω, Αόριστος) ότι ο Πέτρος ----------------------------
(διαφεύγω, Αόριστος) τον κίνδυνο και σύντομα ---------------------------------------------------------
(επανακάμπτω, Μέλλοντας) κοντά μας.
6. ----------------------------------------- (διαλύω, Αόριστος, προστακτική, β΄ενικό) επιτέλους αυτή την
ανόητη παρέα που χαλάει τον κόσμο με τη φασαρία της!

2. Να βάλεις το ρήμα στην παρένθεση στον σωστό χρόνο

 Ο Μάριος ____________________ συνεχώς νέες απαιτήσεις (προβάλλω, παρατατικός).

 Η Νίκη ___________________ ( επιλέγω, αόριστος) το καλυτερο εστιατόριο για τα γενέθλια
της.
 Η βουλή _______________ (εγκρίνω, αόριστος) το νέο νομοσχέδιο που αφορά τις αλλαγές
στην εκπαίδευση.
 Η φύση ______________ ( εμπνέω, παρατατικός ) πάντοτε τους ποιητές στο να γράψουν τα
ποιήματα τους.
 Ο δάσκαλος _________________ (αμφιβάλλει, παρατατ.) σχετικά με την αφορμή που
προκάλεσε τον καβγά.
 Ο ερχομός του __________________ ( περιπλέκω, αόριστος) την κατάσταση μεταξύ τους.