Β.

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

Β1. ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να γνωρίζει
ότι:

1)    Κάθε πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη: την ονοματική φράση (ΟΦ) (είναι η
φράση που έχει ως κεντρική λέξη ένα ουσιαστικό, π.χ. «Ο μαθητής») και τη ρηματική
φράση (ΡΦ) (είναι η φράση που ως κεντρική λέξη έχει το ρήμα της πρότασης και
ακολουθούν αν υπάρχουν και τα συμπληρώματα ή οι προσδιορισμοί του, π.χ. «έκανε
φασαρία μέσα στην τάξη»).

2)    Ονοματική φράση (0Φ) έχει ως πυρήνα ένα ουσιαστικό ή κάποιο στοιχείο που μπορεί
να λειτουργήσει ως ουσιαστικό, όπως είναι τα ουσιαστικοποιημένα επίθετα, ή να
αντικαταστήσει ένα ουσιαστικό, όπως είναι οι αντωνυμίες (π.χ. Εγώ έφυγα), τα επίθετα
(π.χ. Φοράει μαύρα.), αριθμητικό (π.χ. Είμαστε είκοσι.), άλλο μέρος του λόγου (π.χ.
Χίλια ευχαριστώ) ή και δευτερεύουσα ονοματική πρόταση (π.χ. όσα μου είπε ήταν
ψέματα).

3)    Μια ονοματική φράση μπορεί να έχει απλή μορφή (π.χ. άρθρο + ουσιαστικό: ο

Γιώργος) ή διευρυμένη μορφή, να αποτελείται δηλαδή από περισσότερες λέξεις-όρους
πέραν του άρθρου και του ουσιαστικού)

4)    Όταν η ονοματική φράση έχει διευρυμένη μορφή, τότε μπορεί

να περιέχει: α) επιθετική φράση (π.χ. Αγόρασα πολλά βιβλία.), β) απόλυτο ή τακτικό
αριθμητικό (π.χ. Οι τρεις πρώτοι αθλητές θα βραβευτούν), γ) άρθρο (π.χ. Ο ή
Ένας μαθητής χτύπησε.), δ) προσδιορισμό (π.χ. Ο κάθε άνθρωπος αγωνίζεται για ένα
καλύτερο μέλλον.), ε) κτητική αντωνυμία (π.χ. Ο αδερφός μου είναι.), στ) επιρρηματικό
προσδιορισμό (π.χ. Διαβάζω από χθες το απόγευμα.), ζ) από σύνδεσμο (π.χ. Ο μεν πατέρας
μου έφυγε, η δε μητέρα μου ήρθε.) ή η) από ονοματική, συνήθως αναφορική
πρόταση (π.χ. Το μάθημα το οποίο διαβάσαμε χθες ήταν δύσκολο.).

5)    Μια ονοματική φράση μπορεί να λειτουργήσει ως:

¨     Υποκείμενο ενός ρήματος σε πτώση ονομαστική. Υποκείμενο είναι μια λέξη ή φράση

που δηλώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση (π.χ. Ο
σκύλος γάβγισε).

¨     Άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο σε πτώση αιτιατική ή γενική. αντικείμενο είναι μια λέξη
που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο μεταφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου
(Ο σκύλος δάγκωσε την αδερφή μου).
¨     Κατηγορούμενο του υποκειμένου ή του αντικειμένου σε πτώση ονομαστική ή
αιτιατική αντίστοιχα. Κατηγορούμενο είναι μια λήξη που δηλώνει κάποια ιδιότητα-
χαρακτηριστικό του υποκειμένου ή του αντικειμένου (π.χ. Ο σκύλος είναι επικίνδυνος).

¨     Συμπλήρωμα πρόθεσης, να εξαρτάται δηλαδή από μια πρόθεση σε πτώση αιτιατική ή

γενική (Η αδερφή μου δαγκώθηκε από το σκύλο).

¨     Προσδιορισμός μιας άλλης ονοματικής φράσης, να εξαρτάται δηλαδή από τη κεντρική

λέξη μιας άλλης ΟΦ (Ο σκύλος του γείτονα δάγκωσε την αδερφή μου.).

Β2. ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

·        Τα συστατικά στοιχεία μιας ρηματικής φράσης (ΡΦ) είναι: κύριο συστατικό είναι

το ρήμα, δευτερεύοντα συστατικά μπορεί να είναι κάποια συμπληρώματα του
ρήματος, λέξεις δηλαδή που συμπληρώνουν το νόημα, οι οποίες αποτελούν ονοματικές
φράσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου), ή διάφοροι προσδιορισμοί, με επιρρήματα και με
προθέσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου στο πόδι.).

·        Άρα, μια ΟΦ ή ΡΦ όταν έχει διευρυμένη μορφή εμπεριέχει άλλες ΟΦ ή

επιρρηματικούς ή εμπρόθετους προσδιορισμούς. Π.χ. η ΟΦ «Ο σκύλος του γείτονα»
αποτελείται από δύο ΟΦ, το βασικό συστατικό «Ο σκύλος», που είναι η ΟΦ1 και από το
συμπλήρωμά της σε γενική πτώση «του γείτονα», που αποτελεί την ΟΦ2. Ενώ η ΡΦ
«δάγκωσε την αδερφή μου» αποτελείται από το βασικό συστατικό που είναι το ρήμα
«δάγκωσε» και από την ΟΦ «την αδερφή μου».
1. Να χωριστούν οι παρακάτω προτάσεις στα μέρη τους (Ονοματικό μέρος -Ρηματικό
μέρος )σύμφωνα με το παράδειγμα :

Π.χ. Ο σκύλος μου γαυγίζει μπροστά στους ξένους

Ονοματ. Μέρος (Ο.Μ.) = Ο σκύλος μου

Ρηματικό Μέρος (Ρ.Μ.) = γαυγίζει μπροστά στους ξένους

* Σημείωση : Ονοματικό Μέρος λέγεται το κομμάτι της πρότασης που αποτελεί το

Υποκείμενο ή το κατηγορούμενο ή το αντικείμενο μιας πρότασης (άρθρο, ουσιαστικό
,επίθετο,αντωνυμία ,μετοχή .Βλέπε και τα μέρη του λόγου από τη γραμματική σου ).

Ρηματικό Μέρος   λέγεται το κομμάτι της πρότασης που αποτελείται από το ρήμα της
πρότασης και τους προσδιορισμούς του .

α.Τα παιδιά παίζουν στην παραλία

β.Ο Κυριάκος πέρασε όλες τις εξετάσεις

γ.Ο γιατρός εξέτασε προσεκτικά το πόδι μου

δ.Το αυτοκίνητο έτρεχε με μεγάλη ταχύτητα

ε.Απόψε θα πάμε στον κινηματογράφο με τους φίλους μου

στ.Οι εργάτες ξεφορτώνουν στο λιμάνι το μεγάλο καράβι.

ζ.Το τρένο στο σταθμό ξεκινά για την Αλεξανδρούπολη

η.Οι φλόγες έκαψαν ολόκληρο το δάσος της περιοχής.

θ.Τα βουνά της Πιερίας είναι σκιερά

ι.Στο δωμάτιο μου μπαίνει το φως του ήλιου από το παράθυρό μου.

ια.Ο άνεμος ξερίζωσε τις τουλίπες του κάμπου.

ιβ. Το δωμάτιο μου είναι ευάερο και ευήλιο .

ιγ. Σήμερα το βράδυ θα επισκεφτούμε τη θεία μου στη Θεσσαλονίκη

Α. Όλο και συχνότερα βλέπουμε παιδιά, εφήβους και νέους ανθρώπους με περιορισμένα
και «ανθυγιεινά» γευστικά ενδιαφέροντα: κάτι πολύ γλυκό, κάτι πολύ αλμυρό, κάτι
τυρένιο, κάτι πληθωρικό. Πίτσα, χάμπουργκερ (απαραιτήτως με τυρί και γλυκές σάλτσες),
ζυμαρικά που κρύβονται κάτω από τόνους σάλτσας και τυριών. Ακόμα και το παραδοσιακό
τυλιχτό «σουβλάκι» περιλαμβάνει πλέον πατάτες, περίεργες σως και λιωμένα τυριά
αμφίβολης ποιότητας. Στο σπίτι, πάλι, ελάχιστα φαγητά γίνονται δεκτά με ευχαρίστηση. Όχι
ψάρι, όχι πολύπλοκα μαγειρευτά, όχι λαχανικά, σπανίως όσπρια. Η παραδοσιακή μαγειρική
έχει απομακρυνθεί από τα γούστα του σημερινού παιδιού και του νέου, που θρέφεται
πλέον με τον αμερικανικό, γρήγορο τρόπο. Το γεγονός ότι συχνά η οικογένεια δεν τρώει
συγκεντρωμένη την ίδια ώρα, επιτείνει το πρόβλημα: το παιδί τρώει ό,τι βρει πιο «εύκολο».

Β. Ας μην θεωρούμε παράξενο, λοιπόν, που συναντάμε όλο και περισσότερα υπέρβαρα
παιδιά και που σχεδόν όλα βρίσκουν την υπέρτατη ευχαρίστηση στο «fast food». Έτσι,
διαμορφώνονται άνθρωποι με περιορισμένες γευστικές προτιμήσεις, που ενώ ζουν σε μια
χώρα που διαθέτει πολλά και εξαιρετικά φρέσκα τρόφιμα, εκτιμούν περισσότερο τα
φαγητά που γίνονται από κακή πρώτη ύλη και χωρίς ισορροπία στα καρυκεύματα και στη
γεύση: περιττές θερμίδες και μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία, είναι το αποτέλεσμα.

Γ. Θα πει κανείς, τι μπορείς να κάνεις, όταν γύρω σου το junk food προσφέρεται αφειδώς
και, μάλιστα, κυρίως σε χώρους που απευθύνονται σε παιδιά και νέους. Όταν, ήδη από τις
βρεφικές τροφές, το παιδί μαθαίνει ν’ αποζητάει τη ζάχαρη παντού…

Δ. «Το φαγητό πέρα από ζωτική ανάγκη είναι στοιχείο πολιτισμού και κοινωνική πράξη»,
καταλήγει ο σεφ Γιάννης Μπαξεβάνης. Από εδώ ξεκινάει και η ανάγκη να δώσουμε τη
σημασία που οφείλουμε στην αντίστοιχη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Πώς καταφέρνεις,
στην εποχή μας, να διαμορφώσεις έναν άνθρωπο με «σωστά» διατροφικά γούστα; Με το
να τονίσεις τι είναι καλό για την υγεία του, αλλά και με το να το εντάξεις στην έννοια της
απόλαυσης των γεύσεων…

Από την ιστοσελίδα  www.athinorama.gr  (διασκευή)

Παρατηρήσεις

Α.1. Ποια είναι τα αποτελέσματα, σύμφωνα με το κείμενο, της κακής διατροφής των

παιδιών;

Α.2. Στην πρώτη παράγραφο αναφέρεται πως τα παιδιά τρώνε σήμερα με τον αμερικάνικο,
γρήγορο τρόπο. Τι εννοεί; Τι είδους φαγητά περιλαμβάνονται σε αυτό τον τρόπο;

Α.3.  «Ακόμα και το παραδοσιακό τυλιχτό «σουβλάκι» περιλαμβάνει πλέον πατάτες,

περίεργες σως και λιωμένα τυριά αμφίβολης ποιότητας. Στο σπίτι, πάλι, ελάχιστα φαγητά
γίνονται δεκτά με ευχαρίστηση. Όχι ψάρι, όχι πολύπλοκα μαγειρευτά, όχι λαχανικά,
σπανίως όσπρια. Η παραδοσιακή μαγειρική έχει απομακρυνθεί από τα γούστα του
σημερινού παιδιού και του νέου, που θρέφεται πλέον με τον αμερικανικό, γρήγορο τρόπο»

Να βρεθούν τα επίθετα που λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί, δηλώνοντας τα

ουσιαστικά που προσδιορίζουν.
B.1. Να κλίνετε τις παρακάτω συνεκδοχές σε ενικό και πληθυντικό αριθμό: νέους
ανθρώπους, γευστικά ενδιαφέροντα, υπέρβαρο παιδί, πρώτη ύλη, περιττές θερμίδες.

Β.2. Να εντοπίσετε την ονοματική και τη ρηματική φράση των παρακάτω προτάσεων.

Α) Ελάχιστα φαγητά γίνονται δεκτά με ευχαρίστηση.

Β) Η παραδοσιακή μαγειρική έχει απομακρυνθεί από τα γούστα του σημερινού παιδιού.

Γ) Το παιδί τρώει ό,τι βρει πιο εύκολο.

Δ) Το αποτέλεσμα είναι περιττές θερμίδες και μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία.

Β.3. Να βρείτε τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων.

Λέξεις Συνθετικά

επιτείνει

πολύπλοκα

υπέρβαρα

περιορισμένες

μακροχρόνιες

Δ. Σε ένα κείμενο επιχειρηματολογικό, προσπαθείτε να πείσετε τους συμμαθητές σας να

ακολουθήσουν μια σωστή διατροφή σε όλη τη διάρκεια της ημέρας γιατί κάνει καλό στην
υγεία τους.