ΕΝΟΤΗΤΑ 8η

Λεξιλογικές επισημάνσεις ελευθεριάζω = 1. μιλώ και

συμπεριφέρομαι ελεύθερα
2. ζω πέρα από καθιερωμένους ηθικούς κανόνες
ελευθεροστομία = 1. η ειλικρινής και με θάρρος έκφραση 2. η θρασύτητα στην έκφραση
(συνώνυμο : αθυροστομία) απελεύθερος = ο πρώην δούλος που μετατράπηκε σε
ελεύθερο ελευθεροτυπία = η ελευθερία έκφρασης στον Τύπο, η χωρίς λογοκρισία και
περιορισμούς

Α σ κ ή σ ε ι ς
• Φτιάξε προτάσεις με τις λέξεις που ακολουθούν:
φιλελεύθερος , ελευθεροτυπία, ελευθερωτής
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

• Γράψε μια φράση για καθένα από τα ονοματικά σύνολα που ακολουθούν:
ελεύθερος στίχος, ελεύθερη είσοδος, ελεύθερη μετάφραση
________________________________________________________________
________________________________________________________________
__________________________________________________________

 Συμπλήρωσε την κατάλληλη λέξη από το πλαίσιο που ακολουθεί. Δυο λέξεις περισσεύουν:
Πολλοί δεν τον συμπαθούσαν εξαιτίας της ______________ του.
Η λογοκρισία είναι χαρακτηριστικό ______________ καθεστώτων και περιορίζει την
________________ . Οι __________________ απόψεις των γονιών του επηρέασαν
σε μεγάλο βαθμό την μετέπειτα ζωή του

απελευθέρωση, ελευθεροτυπία, ανελεύθερος, ελευθεροστομία, λευτεριά, φιλελεύθερος

• Να δώσετε τα παράγωγα ουσιαστικά που προκύπτουν από τα παρακάτω επίθετα έχοντας

υπόψη σας τις καταλήξεις του πίνακα της σελ 64 του σχολ. Βιβλίου
ἀληθής__________ ἴσος ___________ ἐπιμελής ____________ τραχύς
___________ ἅγιος ______________ μετριόφρων ______________
τρία______________ πολυπράγμων _______________ τέσσερα _____________
 ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

Α) Τρικατάληκτα μὲ τρία γένη -ος, -η, -ον (ὁ καλός, ἡ καλή, τό καλόν)

(αρσενικό και ουδέτερο κατά την β΄κλίση -ος, -α, -ον (ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, τό δίκαιον)
θηλυκό κατά την α΄ κλίση)

Παρατηρήσεις

Τὸ θηλυκὸ τῶν τρικατάληκτων ἐπιθέτων σὲ -ος:

λήγει σὲ -η, ἄν πρὶν ἀπὸ τὴν κατάληξη –ος τοῦ ἀρσενικοῦ ὑπάρχει σύμφωνο ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ῥ:
ἀγαθός, ἀγαθή - πιστός, πιστή .

λήγει σὲ -α, ἄν πρὶν ἀπὸ τὴν κατάληξη –ος τοῦ ἀρσενικοῦ ὑπάρχει φωνῆεν ἤ ῥ: ἅγιος, ἁγία –
γενναῖος, γενναία (ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ὄγδοος, ὀγδόη).

Στὴν ὀνομαστική, γενική καὶ κλητικὴ τοῦ πληθυντικοῦ τονίζεται ὅπου καὶ ὅπως τονίζεται στὶς ἴδιες

πτώσεις τὸ ἀρσενικό: ἡ ἁγία – αἱ ἅγιαι, τῶν ἁγίων, ὦ ἅγιαι (ὅπως οἱ ἅγιοι, τῶν ἁγίων, ὦ ἅγιοι). Β)

Δικατάληκτα μὲ τρία γένη -ος, -ον (ὁ,ἡ ἀθάνατος)

Παρατηρήσεις

Ἀπὸ τὰ δευτερόκλιτα ἐπίθετα εἶναι δικατάληκτα:

τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ σύνθετα σὲ -ος: ὁ, ἡ ἄγονος, τὸ ἄγονον - ὁ, ἡ ἀθάνατος, τὸ ἀθάνατον - ὁ,

ἡ ἄκαιρος, τὸ ἄκαιρον - ὁ, ἡ ἄκαρπος, τὸ ἄκαρπον - ὁ, ἡ ἀξιόμαχος, τὸ ἀξιόμαχον - ὁ, ἡ
ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον κ.ά.

τὰ ἁπλὰ ἐπίθετα αἴθριος, αἰφνίδιος, βάναυσος, βάρβαρος, βάσκανος, βέβηλος, γαμήλιος,

δόκιμος, ἕωλος (=παλιός), ἥμερος, ἤρεμος, ἥσυχος, κίβδηλος, λάβρος, λάλος, χέρσος, τιθασός
(=ἐξημερωμένος, ἡμερος)

μερικὰ ἐπίθετα σὲ -ος ποὺ χρησιμοποιοῦνται (στὸ ἀρσενικὸ καὶ τὸ θηλυκό) καὶ ὡς οὐσιαστικά: ὁ, ἡ
ἀγωγός, τὸ ἀγωγόν (=αὐτὸς ποὺ ὀδηγεῖ, ποὺ φέρνει) - ὁ, ἡ βοηθός, τὸ βοηθόν
(=αὐτὸς ποὺ
βοηθεῖ) - ὁ, ἡ τιμωρός, τὸ τιμωρόν - ὁ, ἡ τύραννος, τὸ τύραννον.

Σημείωση : τις παρατηρήσεις της αγκύλης τις μαθαίνεις προαιρετικά

 Ασκήσεις εμπέδωσης
1. Σχημάτισε το θηλυκό και ουδέτερο των παρακάτω επιθέτων

Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο

ὁ σοφός

ὁ χαλεπός

ὁ ὠμός

ὁ λίθινος

ὁ θνητός

ὁ πονηρός

ὁ ἁπαλός

ὁ μακάριος

ὁ θεῖος

ὁ φαιδρός

ὁ ἂξιος

ὁ ὑπέρμαχος

ὁ μακάριος

ὁ ζωοφόρος

2. Να κατατάξεις τις υπογραμμισμένες λέξεις του παρακάτω κειμένου σε :

Ουσιαστικά Ουσιαστικά Επίθετα Ρήματα Αντωνυμίες

α΄κλίσης β΄κλίσης Ενεστώτα
Οἱ κάτοικοι τῆς Θάσου λέγουσι τῷ γενναίῳ Ἀγησιλάῳ : « Ἡμεῖς θαυμάζομέν σε τῆς
ἀρετῆς καί λαμπρά δῶρα σοι οἱ σοφοί ἂρχοντες ἡμῶν πέμπουσιν. Οἱ πολῖται ὡς
θεόν θεραπεύουσί σε».

3. Να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις μέσα από το πλαίσιο για να ολοκληρώσετε τις προτάσεις:

τούτοις ταύτης ταῦτα ταύταις οὗτος τοῦτο

α. Ὁ ἀνὴρ …………. ἐστὶ μεγάλης ἀρετῆς.

β. Ὁ Περικλῆς ………….. εἶπε τοῖς Ἀθηναίοις.
γ. Ἡ μήτηρ…………… καὶ ὁ πατήρ μου ἀδελφοί εἰσι.
δ. Ὁ φιλόσοφος ἔλεγεν δείξειν……………. .
ε. ……………. ταῖς ἀρχαῖς οἱ Ἀθηναῖοι ἐπολιτεύοντο.
στ. Ἡ γῆ παρέχει ………….. τοῖς θηρίοις τὴν καθ’ ἡμέραν τροφήν.

Ασκήσεις Κατανόησης
1. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις που ακολουθούν με τον κατάλληλο τύπο του
επιθέτου:

α. Κόσμος τῆς ……………….(ἀγαθός, θηλ. γεν. εν.) ψυχῆς ἀρετή ἐστι.

β. Οἱ διδάσκαλοι τῶν Περσῶν ἦσαν ………………(σοφός, αρσ. ονομ. πληθ.) πολῖται
γ. Οἱ νέοι …………….(πονηρός, ουδ. γεν. πληθ.) ἔργων ἀπέχουσι.
δ. Ἡ φιλία τῶν ………………(δίκαιος, αρς. γεν. πληθ.) ἀνθρώπων ἐστὶ πηγὴ ἀγαθῶν.
ε. Ἡ μέθη …………………(μικρός, θηλ. ονομ. εν.) ἐστὶ μανία.
στ. Ὁ χρηστὸς ἄνθρωπος οὐ βάλλεται ………………..(πονηρός, δοτ. πληθ.) λόγοις.
ζ. Ἡ σοφία ……………….(ἄξιος, θηλ. ονομ. εν.) χρυσοῦ ἐστι.

2. Στην άσκηση που ακολουθεί να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο

της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος – αὕτη – τοῦτο.

α. οὐκ ἦλθον εἰς………τὴν πόλιν.

β. οἱ τόποι ……….χθαμαλοί εἰσι.
γ. γένοιτο, Κύριε, τῇ ἡμέρᾳ……….ἀναμαρτήτους φυλαχθῆναι ἡμᾶς.
δ. ἐν τῷ σταδίῳ ………ἀγὼν γίγνεται.
ε. ἐν……… ταῖς ὁδοῖς ἐπορεύετο.
στ. ……………………. τῷ τρόπῳ ἐτείχισαν οἱ Ἀθηναῖοι τὴν πόλιν.
ζ. ἐν τῇ χώρᾳ ………………….. ξένοι ἐσμέν.
η. οὐδείς ἐν τῇ πόλει ἐγίγνωσκεν ……………… τὰ παιδία.
θ. ἐπλεύσαμεν τρεῖς ἡμέρας καὶ περὶ …………………. τὰς νήσους.
ι. ἐπειρῶντο (=προσπαθούσαν) …………………. τοῖς δώροις δεκάσαι ἡμᾶς (=να μας
δωροδοκήσουν).
ια. ἅπαντες οἱ ἀγαθοὶ πολῖται πράττουσιν κατὰ ……………………. τοὺς νόμους.
ιβ. Ἀλέξανδρος ἐβασίλευε ……………….. τῶν χωρῶν.
ιγ. οὐ γιγνώσκω …………………… τὰ παιδία.
ιδ. ἐν ……………… τῷ τόπῳ ᾤκουν οἱ Ἀχαιοί. ιε. ……………………. εἰσὶν αἱ οἰκίαι τῶν προγόνων
ἡμῶν. ιστ. κατ’ ἐκεῖνο τὸ θέρος περὶ ………………… ταῖς νήσοις ἐπλέομεν.

3. Να τοποθετήσετε τα επίθετα της παρένθεσης στην κατάλληλη πτώση ώστε να

συμφωνούν με τα ουσιαστικά που προσδιορίζουν.
α. ταῖς …………………… ψυχαῖς (καλός)
β. τῶν …………………… ἀνθρώπων (ἔντιμος)
γ. τῆς …………………… ἡμέρας (ψυχρός)
δ. τούς …………………… νεανίας (ὡραίος)
ε. τῶν …………………. μετάλλων (πολύτιμος)