Pepper Sector Profile Khmer Version

ស្ថានភាពទូទៅននវិសយ
័ ទរេច និងយុទធស្ថស្រសត
អង្គភាពព័ត៌មានខ្សែសង្វាក់តម្លៃ
នាយកដ្ឋានជំរញ
ុ ពាណិជជកលម
ក្កសួង្ពាណិជជកលម ម្នក្ពះរាជាណាចក្ក
កលពុជា
ខ្ស លិនា ឆ្នំ ២០១២
(ពក្ង្វង្ចុង្ក្ក្ោយ –លិនទាន់អាចជាឯកសារក្ោង្)
អារេភកថា
សាានភាទូក្ៅក្ ើវ ិស័យក្ក្លចបានក្រៀបចំ ក្ដ្ឋយសមាជិកក្កុលអង្គភាពព័ត៌មានខ្សែចង្វាក់ តម្លៃខ្ែ រួល
មានបុគ្គ ិកលកពីនាយកដ្ឋានក្សែង្ៗម្នក្កសួង្ពាណិជជកលម៖
 នាយកដ្ឋានអនុ ក្ក្រះក្បព័នធពាណិជជកលម៖ ក្ោក ឈិន សុស ក្ោក ហង្ែ វណណ នី ក្ោក លុំ
ចន្ត្នាា ក្ោកញឹល វណាណក្រឿន
 នាយកដ្ឋានពាណិជជកលមពហុភាគ្ី៖ ក្ោកស្សី អុិត សុគ្ល ក្ោក ោន់ ពិសិែា
 នាយកដ្ឋានោរពាអតិថិជន៖ ក្ោក ង្ួន សុល ីវង្ែ
 នាយកដ្ឋានសាិតិ និង្ព័ត៌មានពាណិជជកលម៖ ក្ោកស្សី នាង្ វចនា
អង្គភាពព័ត៌មានខ្សែចង្វាក់តម្លៃក្គ្ប់ក្គ្ង្ក្ដ្ឋយ ក្ោក គ្ិត ភារា៉ា (នាយកដ្ឋានជំ រញ

ុ ពាណិជជកលម) និង្រំ
ក្ទក្ដ្ឋយក្ោកបណិឌ ត Michael freudnberg (ទីក្បឹកានាយដ្ឋានជំ រុញពាណិជជកលម) និ ង្ ក្ោកបុនតុង្
បូរារ ិន និង្ក្ោក ទឹល រា៉ា ោ៉ា (ជាអនកពិក្ក្រះក្ោប ់ថ្ននក់ ជាតិម្ននាយកដ្ឋានជំ រុញពាណិជជកលម)។
ក្កសួង្ពាណិជជកលមសូលខ្ថៃង្អំណរគ្ុណចំ ក្ពាះោររំក្ទថវ ិោពីកលមវ ិធី ក្ទក្ទង្់ ោរអភិវឌ្ឍពាណិជជកលម
(TDSP) ខ្ែ សា ់ថវ ិោក្ដ្ឋយសហគ្លន៍អឺរប ៉ាុ UNIDO និ ង្ចាត់ខ្ចង្ក្ដ្ឋយធនាររពិភពក្ោក។
ពាកយសរទសកាត់ និងពាកយបំរពួញ
AfD Agence française de développement

ទីភានក់ង្វរអភិ វឌ្ឍន៍ ក្បក្ទសបារាំង្
CARDI Cambodian Agriculture Research and development Institute
វ ិទាសាានស្សក្ជាវ និង្អភិ វឌ្ឍន៍កសិកលមកលពុជា
CDC Council for the Development of Cambodia
ក្កុលក្បឹកាអភិ វឌ្ឍន៍កលពុជា
CEDAC Centre d'Etude et de Développement Agricole Cambodgien
លជឈលណឌ សិកាស្សាវក្ជាវ និង្អភិវឌ្ឍន៍កសិកលមកលពុជា
FAO Food and Agricultural Organization (United Nations)
អង្គោរក្សបៀង្អាហារ និង្កសិកលមសហក្បជាជាតិ
GI Geographical indications
និលិមតសញ្ញាសមាគ ់ភូលិសាស្រសា
GRET Groupe de Recherche et d'Echanges Technologiques
ក្កុលស្សាវក្ជាវ និង្ផ្លៃស់បូារបក្ចេកវ ិទា
GTZ Gesellschaft für technische Zusammenarbeit
IPC International Pepper Community
សហគ្លន៍ ក្ក្លចអនារជាតិ
ITC International Trade Centre (United Nations)
លជឈលណឌ ពាណិជជកលមអនារជាតិ
MAFF Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries
2 ស្ថានភាពទូទៅពីវិស័យទរេច និងយុទធស្ថរសត
ក្កសួង្កសិកលម រុោាក្បមាញ់ និង្ក្នសាទ
MEF Ministry of Economy and Finance
ក្កសួង្ក្សែាកិចេ និង្ហិរញ្ា វតាុ
MIME Ministry of Industry, Mining and Energy
ក្កសួង្ឧសាហកលម ខ្រ ៉ា និង្ថ្នលព
MLMUPC Ministry of Land Management, Urban Planning and Construction
ក្កសួង្ក្រៀបចំ ខ្ែនែី នគ្ររូបនីយកលម និង្ សំណង្់
MoC Ministry of Commerce
ក្កសួង្ពាណិជជកលម
MOWRAM Ministry of Water Resources and Meteorology
ក្កសួង្ធនធានទឹក និង្ឧតុនិយល
MPWT Ministry of Public Works and Transport
ក្កសួង្សាធារណោរ និង្ែឹ កជញ្ូជ ន
NBC National Bank of Cambodia
ធនាររជាតិម្នកលពុជា
RDB Rural Development Bank
ធនាររអភិ វឌ្ឍន៍ជនបទ
RUA Royal University of Agriculture
សាក វ ិទា ័យភូលិនទកសិកលម
RULE Royal University of Law and Economics
សាក វ ិទា ័យភូលិនទចាប់ និង្ក្សែាកិចេ
ស្ថានភាពទូទៅពីវិសយ
័ ទរេច និងយុទធស្ថស្រសត 3
មាតិកា
ទេតុអ្វីបានជាសិកាពីស្ថានភាពទូទៅទ វ
ើ ិសយ
័ ទរេច? ...................................................................... 1
ទីផ្សារទរេចទ ព
ើ ិភពទោក ........................................................................................................................ 2
ផ្ស ត
ិ កេមទរេច ............................................................................................................................................... 3
ពាណិជ្ជកេមទរេច ......................................................................................................................................... 12
ដា
ំ ប់របស់កេពុជាកនងផ្ស
ុ ត
ិ កេម ការន ំទចញនិង ន ំចូ ផ្ស ត
ិ ផ្ស ទរេចទ ព
ើ ិភពទោក....... 19
តនេៃ ................................................................................................................................................................. 20
ខ្សែចង្វវក់តនេៃរបស់ទរេចកេពជា៖
ុ ភាគីសខា
ំ ន់ៗ សកេមភាព និងបញ្ហ
ា រារា ំង .................................. 22
សកេមភាពសំខាន់ៗ និងតួអ្ងគទៅកនងខ្សែចង្វ
ុ វ ក់តនេៃទរេច .............................................................. 23
ការដា ំដុុះ ........................................................................................................................................................ 25
ការរបេូ និងការទ្វើពាណិជ្ជកេម ............................................................................................................ 35
ការខ្កនចន ........................................................................................................................................................ 37
ការខ្ចកចាយ និងការន ំទចញ ................................................................................................................. 39
យុទធស្ថស្រសត និងសកេមភាពរទរទង់ទ វ
ើ ិសយ
័ ទរេច .............................................................................. 42
យុទធស្ថស្រសតរដាាភិបា ................................................................................................................................. 42
សកេមភាពទដាយរដាាភិបា ...................................................................................................................... 42
សកេមភាពទដាយភាគីពាក់ព័នធដនទទទៀត ............................................................................................... 43
អ្នុស្ថសន៍ .................................................................................................................................................. 43
ការរបទេើ ទេើ និងឱកាសននការវិនិទោគ ...................................................................................... 47

ការរបទេើ ទេើ .......................................................................................................................................... 47
ទីផ្សារខ្ដ មានសកាតនុព សរមាប់ពិពិ្កេមការន ំទចញរបស់កេពុជា .......................................... 48
ឱកាសវិនិទោគ .......................................................................................................................................... 51
ឯកស្ថរទោង ............................................................................................................................................. 52
ឯកស្ថរទោងសំខាន់ៗ ............................................................................................................................... 52
ឯកស្ថរគួរអានបខ្នាេ ................................................................................................................................. 52
ទគេទំព័រ ....................................................................................................................................................... 53
ឧបសេព័នធ ....................................................................................................................................................... 54
ទេតុអ្វីបានជាសិកាពីស្ថានភាពទូទៅទ វ
ើ ិសយ
័ ទរេច?
ក្បក្ទសកលពុជាមានក្បម្ពណីជាង្ ៧០០ឆ្នំ លកក្ហើយកនុង្ោរដ្ឋំែុះក្ក្លច ខ្ែ ជាអតាក្បក្ោជន៍ពីធលម

ជាតិលិនអាចរ ំ ង្បាន។ ក្ក្លចក្មម (Piper nigrum) គ្ឺ ជារុកាជាតិវ ិ៍ៃ ក្ហើយខ្ែ ជាទូក្ៅក្គ្សលងួតខ្សៃវា
ក្ែើលបីក្ក្បើ ក្បាស់ជាក្ក្គ្ឿង្ក្ទស និង្ក្ក្គ្ឿង្បខ្នាលរសជាតិ ។ ក្គ្បានក្ក្បើ ក្បាស់ក្ក្លចតំង្ពីសល័យបុរាណ
សក្មាប់ឱជារសរបស់វា និង្ក្ធាើជាឱសថ ក្ហើយគ្ឺជាក្ក្គ្ឿង្ក្ទសខ្ែ បានក្ធាើពាណិជជកលមក្ក្ចើនបំ សុត
ក្ ើពិភពក្ោក។ ក្បក្ទសកលពុជាមានធាតុ អាោស និ ង្ កាសណឌែីោ៉ាង្ ក្អ បក្សើរសក្មាប់ក្ក្លច
ក្ហើយែូចបានក្រៀរាប់ ខាង្ក្ ើ គ្ឺក្គ្បានដ្ឋំែុះតំង្ពី ក្ែើ លសតវតែទី១៣ ជាពិក្សសកនុង្កំឡុង្សល័យ
អាណានិគ្លបារាំង្ខ្ែ ិ៍ ា
ក្គ្បានក្ៅថ្ន "ក្ក្លចកំពត" (ពី ក្សតាកំពត) ក្ដ្ឋយបានបក្ង្កើតនូវក្ករក្្ មះ បី
ពីរសជាតិពិក្សសរបស់វា។ ស ិតកលមជាអតិស ចាប់ ក្សាើលក្ៅក្ែើលសតវតែទី ២០ ក្ហើយខ្ែ ចំណុច
សពស់បំសុតម្នស ិតកលម និង្ោរនាំក្ចញក្ក្លចអាចមានរហូតែ ់ ៨.០០០ ក្តន កនុង្លួយឆ្នំ។ ខ្តក្ទាះ
បីជាោ៉ា ង្ណាក៏ក្ដ្ឋយ ោរអនុវតាស ិតកលមក្ក្លចទាំង្លូ កនុង្ក្បក្ទសកលពុជាបានែ ់ចំណុចបញ្េប់
កនុង្កំឡុង្របបខ្សមរក្កហល។ ស ិតកលមក្ក្លចក្ទើបខ្តចាប់ ក្សាើលបក្ង្កើតឲ្យមានក្ឡើង្វ ិញបនាិចលាង្ៗ បនាទប់
ពីទសែវតែឆ្នំ ១៩៩០។
វ ិស័យក្ក្លចអាចចូ រួលសា ់នូវោរអភិវឌ្ឍក្សែាកិចេ និង្ោត់បនាយភាពក្កីក្ក។ ស ិតកលមក្ក្លចក្ ើ
ពិភពក្ោកបានរ ីក ូតោស់ោ៉ាង្ក្ ឿនក្បខ្ហ ជាបួ នែង្កនុង្រយៈក្ព ៥០ ឆ្នំចុង្ក្ក្ោយក្នះ
ចាប់ពីក្បមាណ ១០០.០០០ ក្តនកនុង្ក្ែើលទសែវតែឆ្នំ ១៩៦០ ែ ់ក្បខ្ហ ៤០០.០០០ ក្តនកនុង្
ឆ្នំ ២០១០។ ក្ទាះបីជាលិនមានសាិតិសូវោរពី

ៃ ស ិតកលមក្ក្លចរបស់កលពុជាក៏ ក្ដ្ឋយ ក៏ ក្គ្បានបា៉ា ន់ សាមនថ្ន
ស ិតកលមក្ក្លចមានក្បខ្ហ ៤.៥០០ក្តនកនុង្ឆ្នំ ២០១០ ខ្ែ ក្ធាើឲ្យកលពុជាសាិតកនុង្ ំដ្ឋប់ទី ១០ ម្ន
ក្បក្ទសស ិតក្ក្លចធំៗក្ ើពិភពក្ោក។ ក្គ្បានបា៉ា ន់ សាមនថ្ន ោរក្ក្បើ ក្បាស់ក្ក្លចកនុង្ស្សុកមាន
ក្បខ្ហ ៣០០ក្តន កនុង្លួយឆ្នំ ក្ហើយស ់ពីក្នះក្តូវបាននាំក្ចញក្ក្ៅសៃូវោរក្ៅោន់ ក្បក្ទសម្ថ
ខ្ែ ជាក្ហតុ នាំឲ្យទិននន័យសៃូវោរ ពី ោរនាំក្ចញមានោរបា៉ា ន់សាមនទាបជាង្ោ៉ា ង្ខាៃំង្ក្ធៀបនឹង្វ ិសា
ភាពម្នោរនាំក្ចញពិតក្បាកែ។ បចេុបបនន ក្សតាកំពង្់ ចាល ខ្ែ ជាក្សតាសំបូរែីក្កហលក្បកបក្ដ្ឋយជី
ជាតិ បានស ិតក្ក្លចក្ក្ចើនជាង្ ៩០%ម្នក្ក្លចសរុបរបស់កលពុជា។ ក្ក្លចកនុង្ក្សតាកំពតមានចំនូនតិច
តួចកនុង្ន័យស ិតកលម ប៉ាុ ខ្នាមានភាព បី ាញ និង្ទទួ បាននូ វ ឋានៈជាស ិតស មាននិលិត

ម សញ្ញា
សមាគ ់ភូលិសាស្រសា (GI) កនុង្ឆ្នំ ២០១០។ មានកសិករពី ២០០០ ក្ៅ ២៥០០ ក្គ្ួសារ កនុង្វ ិស័យក្ក្លច
របស់កលពុជា ភាគ្ក្ក្ចើនជាកសិករខានតតូច មានែីទំហំតិចជាង្ ០,៥ ហត។ ជារួលក្គ្បា៉ា ន់សាមនថ្ន មាន
កមាៃំង្ព កលមក្បខ្ហ ៥០០០នាក់ ពាក់ព័នធនឹង្វ ិស័យក្ក្លចក្ៅកលពុជា រាប់បញ្ូេ ទាំង្កលមករតលរែូ វ
ោ សង្ខ្ែរ។
វ ិស័យក្ក្លចមានសោានុព សក្មាប់បក្ង្កើនោរនាំក្ចញ និង្តម្លៃបខ្នាល។ ក្ក្លចជាខ្សនកលួយម្នវ ិស័យ
"បខ្នៃ និង្ខ្សៃក្ឈើ " ខ្ែ ជាវ ិស័យលួ យកនុង្ចំ ក្ណាលវ ិស័យមានសោានុព ទាំង្១៩ ខ្ែ បានកំ ណត់
កនុង្យុទធសាស្រសាសមាហរណកលមពាណិជជកលមកលពុជា (ឆ្នំ២០០៧)។ ក្ក្លចក៏ ជា ស ិ តស សាិតកនុង្
"ស ិតស សំខាន់ ទាំង្ែប់ " សង្ខ្ែរកនុង្ក្សតាចំនួនក្បាំ៖ ក្សតាកំពង្់ចាល កំពត ខ្កប ក្កក្ចះ និង្ក្សតាក្ពះ
សីហនុ។ ក្ៅមានឱោសវ ិនិក្ោគ្ោ៉ា ង្ទូ ំទូោយក្ែើលបីពក្ង្ីកោរដ្ឋំែុះក្ក្លចកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា រួល
មានក្សតាលណឌ គ្ិ រ ី រតនគ្ិ រ ី ក្ោះកុង្ និង្ក្សតាក្ពះសីហនុ ។ កសិករតូចៗ ជាពិក្សសក្ៅកនុង្ែីឯក

សិទធ អាចរ ីករាយជាលួយនឹ ង្ក្បាក់ចំណូ សពស់តលរយៈោរដ្ឋំែុះក្ក្លច ជំនួសឲ្យែំ ណាំក្សែង្ក្ទៀត
ចាប់តំង្ ពីតម្លៃក្ក្លចក្ ើពិភពក្ោក បានក្កើនក្ឡើង្ោ៉ា ង្ស្សួចស្សាវ ក្ៅប៉ាុ នាមនឆ្នំចុង្ក្ក្ោយក្នះ
អាស្ស័យក្ដ្ឋយមានតក្លូវោរោ៉ា ង្ក្ក្ចើនក្ៅទីសារអនារជាតិ។ ប៉ាុខ្នាជំនួញក្ក្លច ជាជំនួញខ្ែ មាន
ភាពក្បថុ យក្បថ្ននក្ទាះបី ជា៖ ក្ក្លចជាែំណាំដ្ឋំសក្មាប់ ក់ខ្ែ មានក្បាក់ចំណូ សពស់ មានសោានុ
ព ប៉ាុខ្នាក្តូវោរោរវ ិនិ ក្ោគ្សពស់ ក្បាក់ចំណូ ចាប់ក្សាើលរហូតែ ់បនាទប់ពីពីរឆ្នំក្ក្ោយដ្ឋំ ក្ហើយ
មានភាពលិ នក្បាកែក្ដ្ឋយសារតម្លៃខ្ក្បក្បួ ។ ក៏ក្ៅមានសោានុព ក្សែង្ក្ទៀតក្ែើលបីបខ្នាលតម្លៃតល
រយៈខ្សែចង្វាក់សគត់សគង្់ទាំង្លូ ក្ៅក្ព ខ្ែ បញ្ញ

ា រារាំង្សំខាន់ៗក្តូវបានគ្ូ សបញ្ញ
ជ ក់ ក្ដ្ឋយក្បសិ ទធ
ភាព។ ខ្សនកសំខាន់ ៗរួលមាន ោរដ្ឋក់បញ្ូេ វតាុធាតុ ក្ែើលកសិកលមសលស្សបឲ្យោន់ ខ្តក្ក្ចើន និង្ក្បក្សើរ
ក្ឡើង្ ោរបណុា ះបណា

ា ឲ្យបាន អ ី វ ិធីសាស្រសាដ្ឋំែុះ និ ង្បក្ចេកក្ទសក្បលូ
ព ស ោរខ្ក ំអសលតា
ភាពខ្កម្ចន សកលមភាព និង្ស ិតស ថមីៗឬខ្ែ មានគ្ុ ណភាពសពស់ (ែូចជា ក្ក្លសស ក្ក្បង្ក្ក្លច ទឹក
អប់ សាបូ ខ្ត នំ ) និង្ព័ត៌មានពីទីសារសក្មាប់ពិពិធកលមនាំក្ចញ រួលបញ្ូេ ទាំង្ទី សារសរ ីរាង្គ និង្ទី
សារពិក្សសៗ។
តរាង្ទី ១ សក្ង្ាបពីវ ិស័យក្ក្លចក្ៅកលពុជា(ឆ្នំ ២០១០)
សុចនករ បរ ិមាណ
ស ិតកលមក្ក្លច ២.៥០០ក្តន (FAO) ក្ៅ ៤.៥០០ក្តន (IPC)
ម្សទែីខ្ែ បានក្បលូ ស ៤២០ ហត (FAO) ក្ៅ ៨៦១ ហត(MAFF)
ចំនួនកសិករ ២.០០០ ក្ៅ ៥.៥០០ កសិករ
ទំហំកសិដ្ឋានលធយល ០,៤ ហត
ោរង្វរ ក្បខ្ហ ៥.០០០ (ទាំង្កលមករអចិម្ន្ត្នាយ៍ និង្តលរែូវោ )
ទិនស
ន ៦–៨ ក្តន/ហត (ក្ឡើង្ែ ់ ១០-១១ក្តន/ហត)
តម្លៃ (ក្ក្ៅកសិដ្ឋាន) ៣–៤ ែុោៃ/គ្ក
ក្បាក់ចំណូ កនុង្លួយហិចត ១៨.០០០ - ៣២.០០០ ែុោៃ
តម្លៃ ( ក់ែុំ) 5 – 10 USD/kg
តម្លៃវ ិនិក្ោគ្កសិដ្ឋានក្ក្លច (១ហត ២០០០ជនៃង្់) 30,000 USD/ha
តម្លៃក្បតិបតាិក្បចាំឆ្នំក្ៅកសិដ្ឋានក្ក្លច(១ហត ២០០០ជនៃង្់) 10,000 USD/ha/year
ក្សតាសំខាន់ៗស ិតក្ក្លច កំពង្់ចាល ក្ោះកុង្ កំពត
ទីសានាំក្ចញ និង្ទីសារសំខាន់ៗ សៃូវោរ៖ ៦ក្តន ក្ក្ៅសៃូវោរ៖ ៤៥០០ក្តន (IPC)
ទីសារនាំក្ចញសំខាន់ៗ សៃូវោរ៖ បារាំង្ ជប៉ាុន សហរែាអាក្លរ ិច
ក្ក្ៅសៃូវោរ៖ ម្ថ
ទីផ្សារទរេចទ ព
ើ ិភពទោក
ក្ៅកនុង្ខ្សនកក្នះនឹង្ពិនិតយពីស ិតកលមកុង្ពិ
ន ភពក្ោក ោរនាំក្ចញ និង្ោរនាំចូ ក្ក្លច ក៏ែូចជាតម្លៃ
ក្ក្លចក្ៅក្ ើទីសារអនារជាតិ ។ តលក្បភពទិននន័យខ្ែ អាចរកបានពីស ិតកលម និ ង្ភាពសុសរនម្ន
ពាណិជជកលម ភាគ្ក្ក្ចើនបំសុតម្នោរវ ិភាគ្ និង្ោររកក្ ើញម្នទីសារក្ក្លចក្ៅក្ ើពិភពក្ោក គ្ឺ
អាស្ស័យក្ៅតលក្បភពទិននន័យខ្ែ ក្គ្យកលកក្ក្បើ ក្បាស់។
ផ្ស ត
ិ កេមទរេច
ស្ថត
ិ ផ
ិ លត
ិ កម្មម្រម្ចអន្តរជាតិ
មានក្បភពព័ត៌មានពីរសំខាន់ៗពីស ិតកលមក្ក្លចកនុង្ពិភពក្ោក៖
 អង្គោរកសិកលមនិង្ចំណីអាហារសហក្បជាជាតិ (FAO) សា ់សិត
ា ិពីក្ក្លចខ្ែ មានអំបូរ “Piper
spp.”តំង្ពីឆ្នំ ១៩៦១ រួលបញ្ូេ ទាំង្ស ិតកលម ម្សទែីក្បលូ ស និង្ទិននស ។ ក្ោង្តល
FAO ស ិតកលមក្ក្លចរ ីក ូតោសោ៉ា ង្ខាៃំង្ក្សមើនឹង្បួនែង្កនុង្រយៈក្ព ៥០ឆ្នំ ចុង្ក្ក្ោយ
ក្នះ ចាប់ពីក្បខ្ហ ១០០.០០០ ក្តន កនុង្ក្ែើលទសែវតែឆ្នំ ១៩៦០ ែ ់សពស់បំសុត
៤៦០.០០០ក្តន កនុង្ឆ្នំ២០០៦ លុនក្ព ធាៃក់ចុះវ ិញក្ៅែ ់ក្បខ្ហ ១០០.០០០ក្តនកនុង្
ឆ្នំ ២០១០ (រូបភាពទី១)។
 សទុយក្ៅវ ិញ ទិនន
ន ័យសហគ្លន៍ក្ក្លចអនារជាតិ (IPC) មានរហូតែ ់ ១០០.០០០ ក្តនទាប
ជាង្ ទិននន័យរបស់FAO។ IPC ជាអង្គោរអនាររដ្ឋាភិ បា របស់ក្បក្ទសស ិតក្ក្លចលួយចំនួន
រួលមាន៖ ក្ក្បសុី ឥណា

ឌ ឥណូឌ ក្នសុី មា៉ា ក្ឡសុី ស្សី ង្វក និង្ក្វៀតណាលខ្ែ ជាសមាជិក
ក្ពញ កាណៈ ក្ហើយក្បក្ទស បា៉ា ពួ នូគ្ីក្ណ គ្ឺជាសមាជិកសហោរ។ IPC សា ់នូវព័ត៌មាន
ំអិត (ែូចជា ស ិតកលម ោរក្ក្បើ ក្បាស់ សននិធិ អហរណ និហរណ) សក្មាប់ ក្បក្ទសជា
សមាជិកទាំង្ក្បាំលួយ និង្ ក្បក្ទសក្បាំ លិ នខ្លនជាសមាជិក។ ក្ោង្ក្ៅតល IPC ស ិតកលម
ក្ក្លចសក្មាប់ ក្បក្ទសទាំង្ ១១ក្នះមានោរខ្ក្បក្បួ ចក្នាៃះរវាង្ពី ៣០០.០០០ និង្
៣៧០.០០០ ក្តន កនុង្លួ យឆ្នំ កនុង្រយៈក្ព ែប់ ឆ្នំចុង្ក្ក្ោយក្នះ។
ទាំង្ FAO និង្ IPC បានសនមត់ថ្ន ស ិតកលមក្ក្លចក្ ើពិភពក្ោកមានោរថយចុះបនាិចលាង្ៗកនុង្ប៉ាុនាមនឆ្នំ

ចុង្ក្ក្ោយក្នះ ខ្ែ ក្បសិនក្បើក្ៅខ្តមាននិនានោរធាៃក់ចុះបនាក្ទៀតក្នាះ វាអាចនឹង្ដ្ឋក់ជាសមាពធខាៃំង្
ក្ឡើង្ក្ ើតម្លៃក្ក្លចនាក្ព អនាគ្ត សណៈខ្ែ ោរក្ក្បើក្បាស់ក្ ើពិភពក្ោកហាក់ែូចជាក្ៅនឹង្។
រូបភាពទី ១ ស ិតកលមក្ក្លចកនុង្ពិភពក្ោកក្ោង្តល FAO និង្ IPC (ក្តន)
500,000
450,000
400,000
FAO
350,000
IPC
300,000
250,000
200,000
150,000
100,000
50,000
0
0
0
6
1
19
19
19
19
19
19
19
19
20
20
20
ក្បភព៖ FAO, FAOSTAT និ ង្ IPC ។
ភាពសុសរនសំខាន់រវាង្ក្បភពទិនន
ន ័យទាំង្ពីរក្នាះគ្ឺថ្ន FAO បានរាប់បញ្េូ ោ៉ា ង្ទូ ទ
ំ ូោយទាំង្កនុង្
ន័យស ិតស និង្ ចំនួនក្បក្ទសនិលួយៗ ខ្ែ មានក្ក្ចើនជាង្ IPC។
 កនុង្ន័យរាប់បញ្ូេ ស ិតស FAO រាប់បញ្ូេ នូ វ ពូជក្ក្លចពីរក្បក្ភទកនុង្អំបូរPiper គ្ឺ ក្ក្លច
ស ឬក្ក្លចក្មម (Piper nigrum) និង្ ពូជក្ក្លចែីសីៃ (Piper longum) សណៈខ្ែ IPC រាប់
បញ្ូេ ក្តឹលខ្តក្ក្លចពូជ Piper nigrum (ឬ ក្ក្លចធលមត)។
o តលទិននន័យ FAOSTAT របស់ FAO បានសា ់តួក្ សក្ក្លច ខ្ែ សាិតកនុង្អំបូរ “Piper spp.”។
ក្ទាះបី ជាទូក្ៅពាកយ “spp.” សំក្ៅែ ់ពូជទាំង្ឡាយណាខ្ែ លិនទាន់មានអតាសញ្ញាណ
ក្ៅកនុង្អំបូរក្នះ ខ្ែ មានក្ ើសពី ១០០០ពូជ កនុង្អំបូរ Piper ក៏ក្ដ្ឋយ ក៏ FAO បានបញ្ញ
ជ ក់
ថ្ន “Piper spp.” មានភាពក្តូវរនក្ៅនឹង្ក្ក្លចក្មម ឬក្ក្លចស (Piper nigrum) និង្ ក្ក្លចែីសីៃ
(Piper longum) ក្ហើយខ្ែ រាប់បញ្ូេ ទាំង្ក្ក្លចក្រប់ ឬក្ក្លចល៉ាែា (http://faostat.fao.org
/site/385/default.aspx)។
o សទុយក្ៅវ ិញសាិតិ IPC រាប់បញ្ូេ ក្តឹលខ្តក្ក្លចពូជ Piper nigrum ខ្ែ មានទិននន័យដ្ឋច់ពីរន
សក្មាប់ខ្តក្ក្លចស និង្ក្ក្លចក្មម។ ក្ក្លចក្មមក្តូវបានស ិតក្ចញពី ក្រប់ ក្ក្លចទុំលិនទាន់
ក្ពញ អ សណៈខ្ែ ក្ក្លចស ក្គ្ស ិតពី ក្រប់ ក្ក្លចទុំក្ពញ កាណៈ ក្ដ្ឋយបកស្សទាប់
ខាង្ក្ក្ៅក្ចញ។ IPC បានបា៉ា ន់ក្បមាណថ្នស ិតកលមក្ក្លចក្មមមានក្បខ្ហ ២៦០.០០០
ក្តន កនុង្ឆ្នំ ២០១០ និង្ក្បខ្ហ ៧០.០០០ ក្តនសក្មាប់ក្ក្លចស (សូលក្លើ តរាង្ ២៤
ទំព័រ ៤៩)។
 កនុង្ន័យរាប់បញ្ូេ នូវចំនួនក្បក្ទស FAO សា ់សិត

ា ិក្ក្លច សក្មាប់ជាង្៤០ក្បក្ទស ក្បើក្ធៀប
ក្ៅនឹង្ IPC ខ្ែ មានក្តឹលខ្ត ១១ ក្បក្ទសប៉ាុ ក្ណាណះគ្ឺ ក្បក្ទសជាសមាជិកចំនួនក្បាំលួយ និង្
ក្បក្ទសលិនខ្លនជាសមាជិកចំនួនក្បាំ រាប់បញ្ូេ ទាំង្ក្បក្ទសកលពុជាសង្ខ្ែរ (តរាង្ទី ២)។
តរាង្ទី ២ ក្បក្ទសស ិតក្ក្លចសំខាន់ៗក្ោង្តល FAO និង្ IPC ឆ្នំ ២០១០
សាិតិរបស់ FAO សាិតិរបស់ IPC ភាពសុសរនរវាង្

ក្បក្ទស
បរ ិមាណ ំដ្ឋប់ បរ ិមាណ ំដ្ឋប់ បរFAO
ិមាណ- IPC(ក្តន)
Viet Nam # 111,200 1 95,000 1 16,200
Indonesia # (ក្តន)
56,300 2 (ក្តន)
59,000 2 -2,700
India # 51,020 3 50,000 3 1,020
Brazil # 50,086 4 34,000 4 16,086
Malaysia # 29,700 5 24,227 6 5,473
China 29,370 6 24,800 5 4,570
Sri Lanka # 26,620 7 17,332 7 9,288
Thailand 6,391 8 9,750 8 -3,359
Madagascar 4,900 9 2,800 11 2,100
Mexico 3,640 10 .. .. ..
Philippines 3,348 11 .. .. ..
Ghana 3,100 12 .. .. ..
Cambodia 2,500 13 4,500 9 -2,000
Rwanda 2,500 13 .. .. ..
Ecuador 2,000 15 3,300 10 -1,300
(…)
IPC member countries 324,926 279,559 45,367
Non-IPC members 71,207 45,150 26,057
World / Total 396,133 324,709 71,424
ក្បភព៖ FAOSTAT (ទទួ បានឆ្នំ ២០១០); សហគ្លន៍ ក្ក្លចអនារជាតិ (IPC), ក្ធាើបចេុបបននភាពពី ខ្សវ ិចឆិោ ២០១១។ # សមាជិ ករបស់ IPC។ សក្មាប់
ទិ ននន័យ ំអិតរបស់IPC ពី ក្ក្លចស និ ង្ក្ក្លចក្មម សូលក្លើ តរាង្ទី ២៤ ទំ ព័រទី ៤៩
ររម្េស្ផលិតម្រម្ចស្ំខាន្់ៗ
FAO និង្ IPC មានទិនន
ន ័យស្សបរនសក្មាប់ ក្បក្ទសស ិតក្ក្លចធំៗបំសុតខ្ែ មានចំនួន ៨ ក្បក្ទស គ្ឺ
ក្វៀតណាល ឥណូ ឌ ក្នសុី ឥណា
ឌ ក្ក្បសុី មា៉ា ក្ឡសុី ចិន ស្សី ង្វក និង្ ម្ថ ក្ទាះបីជាមានក្ ស ំដ្ឋប់
សុសរនសៃះៗ ក៏ក្ដ្ឋយ (តរាង្ទី ២)។
 បា៉ា ន់ក្បមាណសក្មាប់ក្វៀតណាលខ្ែ ជាក្បក្ទសស ិតក្ក្លចធំ ជាង្ក្គ្បំសុតក្ ើពិភពក្ោក
គ្ឺមានចក្នាៃះពី ៩៥.០០០ក្តន (IPC) ក្ៅ ១១០.០០០ក្តន(FAO) កនុង្ឆ្នំ ២០១០។ ក្បក្ទស
ក្វៀតណាលបានស ិតក្ទាែង្នូវស ិតកលមក្ក្លចរបស់សួនរវាង្ឆ្

ៃ ន ំ ២០០០ និង្ឆ្នំ ២០១០ ជា
ពិក្សសក្ដ្ឋយសារម្សទែីស ិតកលមមានកំ ក្ណើនោ៉ា ង្ខាៃំង្ (តរាង្ទី៥ ទំព័រទី ៨)។ ក្ៅឆ្នំ
២០០៤ ក្វៀតណាលបានយកឈនះ ំដ្ឋប់ ក្ ស ក្ ើក្បក្ទសឥណូឌ ក្នសុី ខ្ែ ជាក្បក្ទសស ិត
ក្ក្លចធំ ជាង្ក្គ្ក្ ើពិភពក្ោក ខ្ែ ំដ្ឋប់ ក្ សក្នះក៏ ធាៃប់ទទួ បានក្ដ្ឋយ ក្បក្ទសមា៉ា ក្ឡ
សុី និង្ ក្ក្បសុី ក្ៅចំណុចលួយចំនួនោ ពី ៥០ឆ្នំលុន។
 ក្ដ្ឋយបា៉ា ន់ ក្បមាណទិននន័យរវាង្ FAO និង្ IPC បង្វាញថ្ន មានភាពស្សក្ែៀង្រនសក្មាប់
ក្បក្ទសឥណូឌ ក្នសុី និង្ឥណា

ឌ (ក្បក្ទសទាំង្ពី រមានក្បខ្ហ ៥០.០០០ ក្ៅ ៦០.០០០ក្តន)
ប៉ាុខ្នាមានភាពសុ សរនចំ ក្ពាះក្បក្ទសក្ក្បសុី ៖ ៥០.០០០ក្តន (FAO) ក្ធៀបក្ៅនឹង្
៣៤.០០០ក្តន (IPC)។ សាិតិរបស់ FAO មានចំនួនធំជាង្សាិតិ IPC ខ្ែ អាចពិភាកាបានថ្ន
ស ិតស របស់ FAO ក្គ្បែណាប់ធំជាង្ ស ិតស របស់ IPC ប៉ាុខ្នាតួក្ សក្នះលិនក្តូវ
សក្មាប់ក្គ្ប់ក្បក្ទសទាំង្អស់ក្នាះក្ទ ក្ដ្ឋយរាប់ ទាំង្ក្បក្ទសកលពុជា និង្ម្ថសង្ខ្ែរ។
ក្បក្ទសសំខាន់ៗខ្ែ រាប់បញ្េូ ក្ដ្ឋយ FAO ប៉ាុខ្នាលិនរាប់បញ្េូ ក្ដ្ឋយ IPC មាន លុិចសុីកូ ហាី ីពីន
ហាកណា រវា៉ាូ ៉ា ន់ដ្ឋ និង្ អូហាគនដ្ឋ ខ្ែ ក្បក្ទសនិលួយៗ ស ិតបាន ២០០០ ក្តន ឬក្ក្ចើនជាង្ក្នះ
(តរាង្ទី ៣)។ វាអាចក្ៅរួចខ្ែ ក្បក្ទសលួ យចំនួនក្នះ ស ិតពូជក្ក្លចសុ សពីពូជក្ក្លចខ្ែ FAO
បានក្បលូ (Piper nigrum និង្ Piper longum) ។ ប៉ាុខ្នាោ៉ាង្ក្ហាចណាស់មានលួ យក្បក្ទសគ្ឺក្បក្ទស
ហាី ីពីន ខ្ែ ោរសិកាបានបង្វាញថ្នក្បក្ទសហាី ីពីនពិតជាបានស ិតពូជក្ក្លច Piper nigrum
ក្ហើយខ្ែ អជាាធរពាក់ព័នធបានរាយោរណ៍ទិ ននន័យក្ៅ FAO។ ក្នះអាចសនមត់ថ្ន IPC លិនបានរាប់
បញ្ូេ ទិននន័យក្បក្ទសស ិតក្ក្លចកនុង្ពិភពក្ោកខ្ែ ពាក់ព័នធទាំង្អស់ក្ទ ក្ហើយក៏ លិនមានទិននន័យ
តំណាង្ឲ្យសាានភាពពិ ភពក្ោកទាំង្លូ សង្ខ្ែរ។
តរាង្ទី ៣ ក្បក្ទសស ត
ិ ក្ក្លចខ្ែ ក្គ្បែណាប់ក្ដ្ឋយ FAO ប៉ាុខ្នាលិនបានរាប់បញ្ូេ ក្ដ្ឋយ IPC ឆ្នំ ២០១០
ក្បក្ទស និង្ ំដ្ឋប់ កុង្

ន ស ិតកលម ក្បក្ទស និង្ ំដ្ឋប់ កុង្
ន ស ិតកលម ក្បក្ទស និង្ ំដ្ឋប់ ស ិតកលម
10. Mexico 3,640 22. Bolivia 950 32. Kyrgyzstan 170
ពិភពក្ោក (ក្តន) ពិភពក្ោក (ក្តន) កនុង្ពិភពក្ោក (ក្តន)
11. Philippines 3,348 23. Côte d'Ivoire 480 33. Benin 160
12. Ghana 3,100 24. Tanzania 470 34. Cameroon 105
13. Rwanda 2,500 25. Honduras 380 35. Fiji 100
15. Uganda 2,000 26. Peru 313 36. Georgia 70
17. Niger 1,900 27. Kenya 290 37. Zambia 60
17. Zimbabwe 1,900 28. Guatemala 250 38. Guyana 30
19. Malawi 1,100 29. Tajikistan 220 38. Brunei Darussalam 30
20. Costa Rica 1,040 30. Uzbekistan 200 38. Mali 30
21. Ethiopia 1,000 30. Saint Lucia 200 41. Samoa 10
ក្បភព៖ FAOSTAT (ទទួ បានឆ្នំ ២០១០)
ផលិតកម្មម្រម្ចររស្់កម្ពុជា
ក្បក្ទសកលពុជាមានក្បម្ពណីដ្ឋំែុះក្ក្លចក្បខ្ហ តំង្ពី ៧០០ឆ្នំលុន ឬអាចក្ ើសពី ១០០០ឆ្នំកនៃង្លក
ខ្ែ មានក្បវតាិស ិតកលម ទាំង្ក្កើនក្ឡើង្ ឬថយចុះ។ វាលិនមានភាពចាស់ោស់ក្ទថ្ន ក្ៅក្ព ណា
ខ្ែ ក្ក្លចបានចាប់ក្សាើលដ្ឋំកុនង្ក្បក្ទសកលពុជា ប៉ាុ ខ្នាក្គ្ក្ជឿថ្ន ក្គ្បានដ្ឋំ រាប់ពាន់ឆ្នំលកក្ហើយ ែូច
ខ្ែ មានភសាុតង្បញ្ញ
ជ ក់កុនង្សល័យអង្គរ។ ក្បភពក្សែង្ក្ទៀតក៏បានបញ្ញ
ជ ក់ក្ពលរន សង្ខ្ែរពី ក្ពឹតិាោរ
ណ៍សំខាន់ ែូចខាង្ក្ក្ោល ក្ទាះបីជាក្ផ្លាតសំខាន់ខ្តក្ៅក្ ើក្ក្លចកំពតជាសំខាន់ក៏ ក្ដ្ឋយ (ក្បអប់ទី១)។

ក្បអប់ទី ១ ក្បវតាិសក្ង្ាបពីវ ិស័យក្ក្លចកលពជា
ុ
ក្ៅពាក់កណា
ា សតវតែទី ១៣ កនុង្រាជវង្ែ យួនរបស់ចិន រាជទូតក្្មះ ជីវតោាន់ ខ្ែ បានទសែនកិចេក្ៅតំបន់ អង្គរ បាន
ពណ៌នាពីក្ក្លចថ្ន ជាស ិតស កនុង្តំបន់ោ៉ាង្មានតម្លៃលួយកនុង្ចំក្ណាលស ិតស មានតម្លៃលួយចំនួនក្សែង្ក្ទៀត។

ោរដ្ឋំែុះខ្បបជាចំោរធំៗក្បខ្ហ ជាបានចាប់ក្សាើលក្ៅចុង្ទសែវតែទី ១៨ កនុង្ក្ព ខ្ែ លហិចិត
ឆ របស់អាណានិគ្លហូឡង្់ ក្ៅ
កនុង្ក្បក្ទសឥណូឌ ក្នសុីបានបក្ង្កើតឲ្យមាន កាសណឌសលស្សបក្ដ្ឋយអក្ចតនាសក្មាប់ស ិតកលមឧសាហកលមក្ក្លចកនុង្ក្បក្ទស
កលពុជា។ ក្ៅឆ្នំ ១៩៧៣ ក្សាចសុ តនរបស់ក្បក្ទសអាក្ច បានែុតកំក្ទចចំោរក្ក្លចកនុង្តំបន់ក្ែើលបីោរពារលិនឲ្យធាៃក់ចូ កនុង្
កណា
ា ប់ម្ែរបស់ពួកហូឡង្់ ក្ហើយស ិតកលមបានចាប់ ក្សាើលផ្លៃស់ទីលកក្សតាកំពត។ ក្ក្លចកំពតបានដ្ឋំក្ ើកែំបូង្ក្ៅក្ ើក្ោះ
ក្ត ់ ខ្ែ បចេុបបននសិត

ា កនុង្ក្បក្ទសក្វៀតណាល ប៉ាុខ្នាកុង្សល័
ន យអាណាពាបា បារាំង្សាិតកនុង្ក្សតាកំពត។
សណៈខ្ែ អក្នាាក្បក្វសន៍ ចិនបានក្សាើលក្បលូ ស ក្ក្លចកំពតក្ៅកនុង្ម្ក្ព ក្ព ក្នាះស ិតកលមក្ក្លចបានពក្ង្ីកោរដ្ឋំែុះក្ៅកនុង្

កំឡុង្ទសែវតែឆ្នំ ១៨៩០ រហូតែ ់កក្លិតឧសាហកលមក្ដ្ឋយជនជាតិបារាំង្ និង្សក្មាប់ទីសារក្ៅបារាំង្។ ស ិតកលម និង្ោរ
នាំក្ចញ "ក្ក្លចកំពត" មាន កាណៈជាក្បព វបបកលមរហូតែ ់ក្ក្ចើនជាង្ ៨០០០ក្តន កនុង្លួយឆ្នំ កនុង្អំឡង្ឆ្

ុ ន ំ ១៩០០ រហូត
ែ ់ោរសទុះសក្ង្វគលក្ោកក្ ើកទីលួយ ខ្ែ ក្សទើរខ្តបានក្ក្បើក្បាស់ជាង្ពាក់កណា

ា ក្ដ្ឋយជនជាតិបារាំង្។
ក្ៅឆ្នំ ១៩៥៣ ក្បក្ទសកលពុជាបានទទួ ឯករាជយ ក្ហើយពាណិជជកលមក្ក្លចបានបនារ ីក ូតោស់ ប៉ាុខ្នាវាលិនទាន់ែ ់ចំណុចចុង្
ក្ក្ោយក្ៅក្ឡើយក្ទ។ បរ ិមាណក្ក្លចកំពត បានធាៃក់ចុះរហូតែ ់ក្បខ្ហ ៣០០០ ក្តន កនុង្លួយឆ្នំ ក្ៅកំឡុង្ទសែវតែឆ្នំ

១៩៥០។ ក្ៅទសែវតែឆ្នំ ១៩៦០ ក្បក្ទសកលពុជាទទួ រង្ស ប៉ាះពា ់ក្ដ្ឋយសន្ត្ង្វគលក្វៀតណាល។
ូ រាង្ក្ៅក្ក្ោលរបបខ្សមរក្កហល និង្កនុង្សន្ត្ង្វគលសុីវ ិ
ឧសាហកលមក្ក្លចកនុង្ក្បក្ទសកលពុជាក្សទើរខ្តបាត់រប ក្ៅក្ព ខ្ែ ក្ែើលក្ក្លច
ា ុកដ្ឋក់ ឬក្ដ្ឋយោរោប់បំផ្លៃញ ក្ដ្ឋយក្ហតុថ្ន កសិករក្តូវដ្ឋំស្សូវជំនួសវ ិញ។ ជា

បានង្វប់ក្ដ្ឋយសារលិនមានោរយកចិតទ ទធ
ស មានជនៃង្់ក្ក្លចលួយចំនួនតូចប៉ាុក្ណាណះក្ៅក្សសស ់ពីរាប់ោនជនៃង្់ ខ្ែ មានកនុង្កំឡុង្ទសែវតែឆ្នំ ១៩៦០។

ស ិ កលមក្ក្លចបានសាារក្ឡើង្វ ិញបនាិចលាង្ៗ កនុង្កំឡុង្ចុង្ទសែវតែឆ្នំ ១៩៩០ ក្ៅក្ព
ត មានសំណ ់ខ្សមរក្កហលចុង្ក្ក្ោយបាន
ែកថយ ក្ហើយអតីតអនកដ្ឋំែុះក្ក្លចបានចាប់ក្សាើលដ្ឋំែុះក្ក្លចជាថមីលង្
ា ក្ទៀតក្ៅក្ ើែីខ្ែ បានក្បាះបង្់ក្ចា ។ ប៉ាុខ្នាក្ៅកនុង្ឆ្នំ
២០០០ និង្ ឆ្នំ ២០០៥ ក្ព ខ្ែ តម្លៃក្ក្លចក្ ើសក ក្ោកបានធាៃក់ចុះ មានចំោរក្ក្លចជាក្ក្ចើនបានបាូរក្ៅដ្ឋំែុះស្សូវវ ិញ។
ក្ទើបខ្តក្ៅកនុង្ឆ្នំកនៃង្ក្ៅក្នះប៉ាុក្ណាណះ ខ្ែ ស ិតកលមក្ក្លចបានក្កើនក្ឡើង្វ ិញបនាិចលាង្ៗ ខ្ែ លួយខ្សនកជាជំនួយរបស់អង្គោរ
ក្ក្ៅរដ្ឋាភិបា និង្អង្គភាពក្សែង្ៗ ែូចជា ហាាល ិង្ ជាក្ែើល។
ក្បភព៖ ែកស្សង្់ ក្ចញពី Benezech (2007), COrAA (2011), Vater (2011); www.kampotpepper.biz/en/history.html.
លិនមានភាពចាស់ោស់ ថ្នក្តើកលពុជាស ិតក្ក្លចបានប៉ាុនាមនក្នាះក្ទ ក្ដ្ឋយសារលិនមានតួក្ សស ិត

កលមសូ វោរ។
ៃ ទាំង្ FAO និ ង្ IPC មានសាិតិស ិតកលមរបស់កលពុជា ប៉ាុខ្នាមានភាពសុ សរនគ្ួ រឲ្យកត់
សមាគ ់៖ ២៥០០ក្តន សក្មាប់ FAO ទ ់នឹង្ ៤៥០០ក្តន ពី IPC កនុង្ឆ្នំ ២០១០។ ជា ទធស
ទំនាក់ទំនង្ចំ ណាត់ថ្ននក់ស ិតកលមក្ក្លចរបស់កលពុជាកនុង្ពិ ភពក្ោក គ្ឺ ពឹង្ខ្សអកទាំង្ស្សុង្ តលទិននន័យ
របស់ FAO ឬ IPC តលខ្ែ ក្គ្យកលកក្ក្បើក្បាស់។
 បចេុបបននលិនមានតួក្ សស ិតកលមសូ វោររបស់

ៃ កលពុជាក្ទ ក្ហើយវាហាក់ែូចជាថ្នតួក្ សសៃូវោរ
ចុង្ក្ក្ោយខ្ែ សា ់ឲ្យ FAO គ្ឺមានក្តឹលឆ្នំ ១៩៧២។ សទុយក្ៅវ ិញ ក្កសួង្កសិកលម រុោា
ក្បមាញ់និង្ក្នសាទ បានក្បាះពុលពព័ត៌មានពីម្សទែីខ្ែ បានក្បលូ ស ក្ក្លចក្ៅកនុង្របាយ
ោរណ៍ក្បចាំឆ្នំរបស់សួៃន សក្មាប់តលបណា
ា ក្សតា និង្សក្មាប់ក្បក្ទសកលពុជាទាំង្លូ (តរាង្
ទី ៤)។ ក្កសួង្កសិកលម រុោាក្បមាញ់និង្ក្នសាទ ទំនង្ជាបានបា៉ា ន់ ក្បមាណពីស ិតកលមក្ក្លច
សក្មាប់ក្សតាលួយចំនួន (ក្ដ្ឋយគ្ុណជាលួយម្សទែី ក្ហើយបា៉ា ន់ក្បមាណពីទិននស ) ប៉ាុខ្នា ជា
អកុស ោរបា៉ា ន់ ក្បមាណទាំង្ក្នះលិនទាន់ បានក្បាះពុលពសាយក្ៅក្ឡើយក្ទ។
 FAO សា ់ទិននន័យជាក្សរ ីឆ្នំបនាបនាទប់ នូវស ិតកលមក្ក្លចរបស់កលពុជាពី ឆ្នំ ១៩៦១ ែ ់
២០១០។ ប៉ាុខ្នា ជាលួ យនឹង្ តួក្ សភាគ្ក្ក្ចើនពីទសែវតែឆ្នំ ១៩៦០ ែ ់ ១៩៧០ បានលក
ក្ដ្ឋយខ្សអកតលសាិតិសូវោររបស់
ៃ កលពុជា តួក្ សចាប់ពីឆ្នំ ១៩៧៣ គ្ឺ បានលកក្ដ្ឋយោរបា៉ា ន់
ក្បមាណ ឬគ្ណនា ក្ហើយក្គ្លិនបានចង្អុ បង្វាញពី រក្បៀបបា៉ា ន់សាមនទាំង្ក្នាះក្ទ (រូបភាពទី
២)។ FAO បានបា៉ា ន់ ក្បមាណពីស ិតកលមក្ក្លចរបស់កលពុជា ថ្នមានក្បខ្ហ ២៥០០ក្តន
កនុង្ឆ្នំ ២០១០ ខ្ែ តួ ក្ សក្នះ ក្ធាើឲ្យក្បក្ទសកលពុជាជាប់ចំណាត់ថ្ននក់ទី១៣ កនុង្ចំក្ណាល
ក្បក្ទសស ិតក្ក្លចធំ ជាង្ក្គ្កនុង្ពិភពក្ោក។
 IPC សា ់ទិនន
ន ័យសក្មាប់កលពុជាចាប់តំង្ពីឆ្នំ ២០១០ ប៉ាុខ្នាវាមានតួក្ សសពស់ជាង្ទិនន
ន ័យ
ខ្ែ សា ់ក្ដ្ឋយ FAO។ IPC បា៉ា ន់ ក្បមាណស ិតកលមក្ក្លចរបស់កលពុជាថ្នមាន ៤៥០០ក្តន
កនុង្ឆ្នំ ២០១០ ខ្ែ ក្ធាើឲ្យកលពុជាជាប់ចំណាត់ ថ្ននក់ទី ៩ កនុង្ចំក្ណាលក្បក្ទស ១១ ខ្ែ រាប់
បញ្ូេ ក្ដ្ឋយ IPC។ ក្គ្បានបា៉ា ន់ក្បមាណពីស ិតកលមថ្នមាន ក្បខ្ហ ៥០០០ក្តន កនុង្ឆ្នំ
២០១១ ក្ហើយក្ឆ្ពះក្ៅរក ៦៥០០ក្តន ក្ៅឆ្នំ ២០១២។ ក្ោង្តល IPC កលពុជាស ិតខ្ត
ក្ក្លចក្មមប៉ាុ ក្ណាណះ ក្ទាះជាោរសមាាសជាលួ យឈមួញបានបញ្ញ

ជ ក់ថ្នកលពុជាក៏មានស ិត និង្នាំ
ក្ចញក្ក្លចស កនុង្បរ ិមាណតិ ចតួចក៏ក្ដ្ឋយ។
រូបភាពទី ២ ស ិតកលមក្ក្លចរបស់កលពុជាខ្សអកតល FAO និង្ IPC (ក្តន)
7,000
6,000
5,000
IPC (estimated or projected)
4,000 FAO (official data)

FAO (estimated or imputed)
3,000
2,000
1,000
0
60 65 70 75 80 85 9 0 95 00 05 10
19 19 19 19 19 19 19 19 20 20 20
ក្បភព៖ FAOSTAT (ទទួ បានឆ្នំ ២០១០); សហគ្លន៍ ក្ក្លចអនារជាតិ (IPC), ក្ធាើបចេុបបននភាពពី ខ្សវ ិចឆិោ ២០១១។
តលទិនន
ន ័យបង្វាញថ្ន សាិតិរបស់ FAO លិនបានពណ៌នាក្គ្ប់ក្រន់ពីសាានភាពស ត
ិ កលមក្ក្លចរបស់
កលពុជាក្ទ។ វាលិនមានភាពចាស់ោស់ពីរក្បៀបខ្ែ FAO បា៉ា ន់ក្បមាណពីទិននន័យក្ទ ក្ហើយោរស្សាវ
ក្ជាវបនាគ្ឺចាំបាច់ ក្តូវបញ្ញ
ជ ក់ ពីចំនុចក្នះ។ FAO ហាក់មានោរបា៉ា ន់សាមនក្ ើសពីស ិតកលមក្ក្លចរបស់
កលពុជាកនុង្កំ ឡុង្ឆ្នំ ១៩៧០ និង្១៩៨០ ក្ៅក្ព ខ្ែ ស ិតកលមក្ក្លចជាក់ខ្សាង្ទាំង្លូ បានបញ្េប់
កនុង្របបខ្សមរក្កហល ក្ហើយខ្ែ ក្ទើបខ្តចាប់ក្សាើលបក្ង្កើតឲ្យមានសារជាថមីបនាទប់ពីឆ្នំ ១៩៨០។ សទុយក្ៅ
វ ិញ FAO បានបា៉ា ន់ ក្បមាណទាបជាង្ស ិតកលម កនុង្ក្ព ប៉ាុនាមនឆ្នំចុង្ក្ក្ោយក្នះ ខ្ែ ភាពពិតជាក់
ខ្សាង្មានជិតក្សមើក្ៅនឹ ង្ោរបា៉ា ន់ក្បមាណរបស់ IPC។ ក្ហតុែូចក្នះោរស្សាវក្ជាវបខ្នាលក្ទៀតគ្ឺ ទាល
ទារឲ្យមានជាចាំបាច់។ ោរវ ិវតា "ពិតក្បាកែ" ពីស ិតកលមក្ក្លចរបស់កលពុជាទំនង្អាចជា៖

 ភាគ្ក្ក្ចើនកនុង្ឆ្នំ ១៩៦០ និង្ក្ែើលឆ្នំ ១៩៧០៖ ស ិតកលមក្ក្លចមានក្បខ្ហ ១៥០០ ក្តន
 ពាក់កណា
ា ឆ្នំ ១៩៧០៖ ស ិតកលមធាៃក់ចុះជិតក្សមើសូនយកនុង្កំឡុង្របបខ្សមរក្កហល
 ទសែវតែឆ្នំ ១៩៩០៖ ស ិតកលមបានចាប់ក្សាើលក្ង្ើបក្ឡើង្វ ិញបនាិចលាង្ៗ
 ចុង្ឆ្នំ ២០០០៖ កំក្ណើនស ិតកលមក្បខ្ហ ជិត ៤៥០០ ក្តនកនុង្ឆ្នំ ២០១០។

ផលិតកម្មម្រម្ចររស្់កម្ពុជាតាម្ម្េតត
ក្ក្លចក្តូវបានគ្ដ្ឋំែុះកនុង្ក្សតាលួយចំនួនកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា ក្ហើយលនទីរពាណិជជកលមក្សតាចំនួនក្បាំបាន
បង្វាញថ្នក្ក្លចសាិតកនុង្ចំក្ណាល "ស ិតស ំដ្ឋប់សស
ព ់ទាំង្ែប់"៖ ក្សតាកំពង្់ចាល កំពត ខ្កប ក្កក្ចះ
និង្ក្សតាក្ពះសីហនុ។ សណៈខ្ែ ក្ក្លចកំពតមានភាព បី ាញោ៉ា ង្ខាៃំង្ ប៉ាុខ្នា វាមានទំហំតូចកនុង្
ន័យស ិតកលម ជាង្ក្ក្លចក្សតាកំពង្់ចាល ខ្ែ ជាក្សតាស ិតក្ក្លចធំ ជាង្ក្គ្បំសុតកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា។
ក្ទាះបី ជាោ៉ា ង្ណាក៏ក្ដ្ឋយមានសាិតិជាសៃូវោរតិចតួច និង្លិនក្ទៀង្ទាត់ ក្ ើោរដ្ឋំែុះក្ក្លចក្ៅតល
ក្សតារបស់កលពុជា។ ក្កសួង្កសិកលម រុោាក្បមាញ់ និង្ក្នសាទសា ់ព័ត៌មានពីម្សទែីខ្ែ សាិតក្ក្ោលោរដ្ឋំ
ែុះ (តរាង្ទី ៤) ក្ដ្ឋយខ្សអកតលរបាយោរណ៍ពីលនទីរកសិកលមក្សតា។ វាទំនង្ជាថ្នសាិតិក្នះពាក់ព័នធនឹង្
ម្សទែីខ្ែ បានក្បលូ ស ក្ហើយ (និង្លិនបានរាប់ បញ្ូេ ម្សទែីខ្ែ ក្ទើបនឹង្ដ្ឋំក្នាះក្ទ)។
 វាបង្វាញថ្នម្សទែីក្ក្លចធំបំសុតគ្ឺមានកនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល (៥១៩ ហត កនុង្ឆ្នំ ២០១០) និង្ក្ៅកនុង្

ក្សតាក្ោះកុង្ (១៩១ ហត)។ ម្សទែីចំោរក្ក្លចខ្ែ មានកនុង្ស្សុកក្លលត់ ខ្តលួយកនុង្ឆ្នំ ២០១១
គ្ឺមានក្បខ្ហ ៦៣៥ហត ក្ហើយរ ំពឹង្ថ្ននឹង្ពក្ង្ី កែ ់ក្បខ្ហ ១០០០ ហត កនុង្ឆ្នំ
២០១៣ (Glatzel, ២០១២)។
 ទនទឹលនឹង្ក្ក្លចកំពតខ្ែ មានភាព បី ាញបំសុត ប៉ាុខ្នាម្សទែីក្បលូ ស (១៤ហត) របស់វា

មានទំហំតូចក្បើក្ធៀបក្ៅនឹង្ក្សតាក្សែង្ជាក្ក្ចើនក្ទៀត ែូចជាក្សតាក្កក្ចះ (៥២ហត) ខ្កប (២៦
ហត) ក្សតាក្ពះសីហនុ (២៣ហត) លណឌ គ្ិរ ី (១៦ហត) និង្បាត់ែំបង្ (១៥ហត)។ សមាគ្ល
ក្ ើកកំពស់ក្ក្លចកំពត បានចង្ក្កង្ក្កុលកសិករក្ឡើង្វ ិញ ខ្ែ មានកសិករពី ក្បាំលួយស្សុក
លកពីក្សតា ចំនួនពីរ (កំពត និង្ខ្កប)។ ក្ដ្ឋយរួលជាលួយរន ក្សតាកំពត និង្ក្សតាខ្កប មានម្សទែី
ជាសៃូវោរ ៤០ ហត កនុង្ឆ្នំ ២០១០។ ប៉ាុខ្នាសមាជិក ទាំង្១៣៩ កនុង្សមាគ្លមានម្សទែីក្តឹលខ្ត
២០ ហតប៉ាុក្ណាណះ (ខ្ែ កនុង្ក្នាះ ១២,៥ហត សាិតក្ៅក្ក្ោលោរដ្ឋំែុះ)។ សមាគ្លក្ ើកកំព
ស់ក្ក្លចកំពតលិនមានោរបា៉ា ន់ក្បមាណរួលសក្មាប់ក្សតាកំពត និង្ក្សតាខ្កបក្ទ។
 ក្សតាលួយចំនួនមានបទពិក្សាធន៍នឹង្ោរផ្លៃស់បូ រម្សទ
ា ែីក្បលូ ស ោ៉ា ង្ក្ ឿន និង្ខាៃំង្ បនាទប់ពី
មានក្សារភាពប៉ាុនាមនឆ្នំក្នះ។ ជាឧទាហរណ៍ ម្សទែីក្បលូ ស ក្ៅក្សតាកំពតធាៃក់ចុះពី ៦៨ ហត
លក ១៥ ហត កនុង្ ឆ្នំ ២០០៨។ តល Benezech (2007) បានបង្វាញថ្នក្ៅកនុង្ឆ្នំ ២០០៦
កសិករក្ៅជុំវ ិញកំពង្់ក្តច (កំពត) បានក្បាះបង្់ និង្ែកក្ក្លចក្ចញពីចំោរក្ដ្ឋយសារពួក
រត់លិនអាចទូទាត់ ម្ថៃក្ែើលស ិតកលមខ្ែ មានទិននស ទាប និង្តម្លៃទាបបាន។ សទុយក្ៅវ ិញ
ម្សទែីក្បលូ ស កនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល បានក្កើនក្ឡើង្ភាៃលៗពី ១៩៧ហត កនុង្ឆ្នំ ២០០៨ ក្ៅ
៥១៩ហត កនុង្ឆ្នំ ២០០៩ ខ្ែ សនមត់បានថ្នោរវ ិនិក្ោគ្ោ៉ា ង្ខាៃំង្កនុង្ោរពក្ង្ីកោរដ្ឋំែុះ
ក្បខ្ហ ពី រឆ្នំថីមៗក្នះ គ្ឺក្ដ្ឋយសារមានសង្ឃឹលោ៉ា ង្លុតមាំពីកំក្ណើនតម្លៃក្ៅក្ព អនាគ្ត។
 ក្គ្គ្ួរកត់សមាគ ់សង្ខ្ែរថ្ន សាិតិទាំង្ក្នះនាំឲ្យមានបខ្ក្លបក្លួ ែ ់ក្សរ ីឆ្នំក្ៅក្ព បូកសរុប

ចុង្ក្ក្ោយម្នទិនន
ន ័យរបស់កលពុជា។ ទិននន័យក្តូវបានក្បាះពុលពពីលួយឆ្នំក្ៅលួ យឆ្នំកុនង្របាយ
ោរណ៍ក្បចាំឆ្នំ ប៉ាុខ្នាលិនមានតលក្សរ ីឆ្នំក្ពញក្ ញក្ទ ក្ដ្ឋយសារមានព័ត៌មានលិនក្គ្ប់ក្ៅ
តលក្សតា និង្តលឆ្នំលួយចំ នួន។ ជាឧទាហរណ៍ សក្មាប់ក្សតាក្ោះកុង្ លិនមានព័ត៌មានក្ៅ
ឆ្នំ ២០០៤ក្ទ សណៈខ្ែ មានព័ត៌មានខ្តក្ៅឆ្នំ ២០០៣ (៣៧ហត) និង្ ២០០៥ (៨៥ហត)។
ែូចក្នះទិននន័យក្សតាក្ោះកុង្លិនរាប់បញ្ូេ កនុង្ទិននន័យសរុបរបស់កលពុជាសក្មាប់ ឆ្នំ ២០០៤
ក្ទ ក្ហើយខ្ែ ចាត់ ទុកថ្នក្សមើសូនយ សណៈខ្ែ វាអាចមានក្បខ្ហ ជារវាង្ពី ៣៧ហត និង្
៨៥ ហត។ ជា ទធស ទិននស សរុបសក្មាប់កលពុជាក្តូវបានបា៉ា ន់សាមនទាបជាង្សក្មាប់ឆ្នំ
ក្នះ។ បញ្ញ
ា ស្សក្ែៀង្រន ក៏ក្កើតក្ឡើង្សក្មាប់ ក្សតាែម្ទក្ទៀតសង្ខ្ែរ ជាពិក្សសកនុង្ក្សតាក្ពះ
សីហនុ និង្បាត់ែំបង្។
តរាង្ទី ៤ ម្សទែីខ្ែ បានក្បលូ ស ក្ក្លចតលក្សតារបស់កលពុជា (ហត)
ក្សតា ២០០០ ២០០១ ២០០២ ២០០៣ ២០០៤ ២០០៥ ២០០៦ ២០០៧ ២០០៨ ២០០៩ ២០១០ ២០១១ ២០១២
កំពង្់ចាល .. .. 232 112 197 197 197 197 197 519 519 635 885
ក្ោះកុង្ .. .. 38 37 .. 85 127 178 184 191 191 .. ..
ក្កក្ចះ .. .. 80 71 67 67 67 67 67 52 52 .. ..
ខ្កប .. .. 7 27 26 26 26 26 26 26 26 .. ..
ក្ពះសីហនុ .. 4 1 11 .. .. .. 18 18 23 23 .. ..
លណឌ គ្ិរ ី 45 45 45 68 .. 21 16 16 16 16 16 .. ..
បាត់ែំបង្ .. .. 5 5 .. .. .. 15 15 15 15 .. ..
កំពត 15 .. 19 11 68 68 68 68 15 14 14 .. ..
រតនគ្ិរ ី .. 15 11 7 9 12 12 5 5 5 5 .. ..
ក្សៀលរាប .. .. 1 2 3 3 3 3 3 .. .. .. ..
តខ្កវ .. .. 7* 7 7* .. .. .. .. .. .. .. ..
កំពង្់ធំ .. 15 .. 2 .. .. .. .. .. .. .. .. ..
ក្ពាធិ៍សាត់ .. .. 1 1 .. .. .. .. .. .. .. .. ..
សទឹង្ខ្ក្តង្ .. .. 2 4 .. 1 .. .. .. .. .. .. ..
សរុប* 60 .. 449* 365 377* 480 516 593 546 861 861 .. ..
កំ ពត + ខ្កប** .. .. 26 38 94 94 94 94 41 40 40 .. ..
ក្បភព៖ ទិ ននសក្មាប់ ឆ្នំ ២០០០ ក្ៅ ២០០៨៖ MAFF, សាិតិកសិកលម ឆ្នំក្សែង្រនពី ២០០០-២០០១ ក្ៅ ២០០៨-២០០៩។
២០០៩៖ ក្កសួង្កសិកលមរោ
ុ ា ក្បមាញ់ និ ង្ក្នសាទ, របាយោរណ៍សាីពីកសិកលម ម្ក្ពក្ឈើ និ ង្ជ ស ២០០៩-២០១០។
២០១០៖ ក្កសួង្កសិ កលមរោ

ុ ា ក្បមាញ់ និ ង្ក្នសាទ, របាយោរណ៍ក្បចាំឆ្នំសីព
ា ី កសិ កលម ម្ក្ពក្ឈើ និ ង្ជ ស ២០១០-២០១១។
២០១១ និ ង្ ២០១២៖ ោរបា៉ា ន់ ក្បមាណសក្មាប់ ក្សតាកំពង្់ ចាលពី Glatzel (2012).
* ក្ោង្តលអនកស្សី មាស សុធាវ ី ពីោរោ

ិ ័យសាិតិរបស់ក្កសួង្កសិកលមរោ
ុ ា ក្បមាញ់ និ ង្ក្នសាទ, ទិ ននន័យសៃូវោរសក្មាប់ តខ្កវ ២០០២ និ ង្
ិ សក្មាប់ ឆ្នំទាំង្ពី រ
២០០៤ មានកំ ហុសកនុង្របាយោរណ៍ ក្ហើ យគ្ួ រខ្តជា ៧ហតជំ នួសឲ្យ ៣៧៧ហត។ ែូ ចក្នះក្យើង្បានគ្ណនារកសរុបក្ឡើង្វញ
ក្នះរបស់កលពុជា។ ទិ ននន័យសរុបរបស់កលពុជាលិ នមានសង្គតភាពក្ដ្ឋយសារបាត់ ព័ត៌មានតលក្សតា និ ង្ឆ្នំលួយចំ នួន។
**ទិននន័យបញ្ូេ រន"កំ ពត+ខ្កប"ក្តូវបានបង្វាញជាព័ ត៌មានក្ដ្ឋយសារសមាគ្លក្ ើកកំ ពស់ក្ក្លចកំ ពត(KPPA)មានសមាជិ កពី ក្សតាទាំង្ពី រក្នះ។
ក្ទាះបីជារមនសាិតិសូ វោរក៏
ៃ ក្ដ្ឋយ ក៏មានោរបា៉ា ន់សាមនលួយចំនួនពីស ិតកលមក្ក្លចតលបណា
ា ក្សតា។ ជា
ឧទាហរណ៍ Glatzel (២០១២) បានបា៉ា ន់ក្បមាណពីស ិតកលមក្ក្លចកនុង្ឆ្នំ ២០១១ ថ្នមានក្បខ្ហ
៦.០០០ក្តន កនុង្ស្សុកក្លលត់ខ្តលួយ កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល ក្ធៀបក្ៅនឹង្បរ ិមាណតិចតួ ចពី ១៨-២០
ក្តន កនុង្ក្សតាកំពត និង្ ១០ក្តនកនុង្ក្សតា ក្ោះកុង្។
 ក្សតាកំពង្់ចាល ជាក្សតាខ្ែ ស ិតក្ក្លចក្ក្ចើនជាង្ក្គ្បំសុតកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា តំង្ពីយូរលក
ក្ហើយ ក្ហើយខ្ែ អាចតំ ណាង្ក្ ើសពី ៩៥%ម្នស ិតកលមក្ក្លចសរុបរបស់កលពុជា។ ក្ក្លច
ក្តូវបានចាត់ចូ កនុង្ "ស ិតស ំដ្ឋប់សពស់ទាំង្ែប់ " កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល។ ស ិតកលមភាគ្
ក្ក្ចើនបានក្ធាើក្ឡើង្កនុង្តំបន់ែីក្កហលកនុង្ស្សុកក្លលត់ ជាពិ ក្សសកនុង្ ុំដ្ឋរ ខ្ែ ោរដ្ឋំែុះ
ក្ក្លចគ្ឺ ជាក្បម្ពណី និង្ក្ចះតៗរនតំង្ពី បុរាណ។ មានកសិករដ្ឋំក្ក្លចក្ក្ចើនជាង្ ១៥០០នាក់
ក្ហើយកនុង្ឆ្នំ ២០១០ កសិករទាំង្ក្នាះបានក្រៀបចំ ជាសហករណ៍ (សហគ្លន៍អភិវឌ្ឍន៍
កសិកលមែំណាំក្ក្លច ដ្ឋរ-ក្លលត់) ខ្ែ បចេុបបននមានសមាជិកក្បខ្ហ ជិត ៣០០នាក់ ។ កនុង្
ឆ្នំកនៃង្ក្ៅ កសិករកនុង្ស្សុកក្លលត់ជាក្ក្ចើនបានវ ិនិក្ោគ្ និង្ពក្ង្ីកម្សទែីដ្ឋំែុះោ៉ា ង្ក្ ើស ុ
ប។ កសិករក្ក្លចកនុង្ស្សុកក្លលត់ រ ំពឹង្ថ្ននឹង្អាចស ិតបានក្ក្លចកនុង្បរ ិមាណ ១៥.០០០
ក្តនក្ៅឆ្នំ ២០១៥ (Glatzed, ២០១១)។
 ក្សតាកំពត និង្ក្សតាខ្កបគ្ឺជាកខ្នៃង្ខ្ែ មានក្្មះ បីម្ន "ក្ក្លចកំពត" ខ្ែ ទទួ បានឋានៈ
ជាទំនិញសមាគ ់ភូលិសាស្រសាក្ៅឆ្នំ ២០១០។ ក្ក្លចក្តូវបានចាត់ចូ ជា "ស ិតស ខ្ែ មាន
ំដ្ឋប់សពស់ទាំង្ែប់ " កនុង្ក្សតាទាំង្ពីរ។ ទំនង្ជាមានក្បខ្ហ ១៥០ក្គ្ួសារ ខ្ែ កំ ពុង្ដ្ឋំ
ក្ក្លចក្ៅជុំ វ ិញក្សតាកំពត ខ្ែ ស ិតបានក្តឹលខ្តក្បខ្ហ ជា ២០ក្តនកនុង្លួយឆ្នំ។ និលិមត
សញ្ញាទំនិញសមាគ ់ភូលិសាស្រសា កំណត់សមាគ ់នូវស ិតស និង្ោរពារស ិតស ពីតំបន់
ភូលិសាស្រសាជាក់ោក់ ក្ហើយខ្ែ ពិ ក្សសក្នាះគ្ឺ គ្ុណភាព កិតិានាល ឬ កាណៈក្សែង្ក្ទៀត
អាចក្តូវបានតភាជប់ ក្ដ្ឋយផ្លទ ់ក្ៅនឹង្ក្បភពក្ែើលម្នតំបន់ ក្នះ។
o កនុង្ក្សតាកំពត ស្សុកចំនួនក្បាំខ្ែ ស ិតក្ក្លចជាលួ យនឹង្និលិតាសញ្ញាទំនិញសមាគ ់ភូលិ
សាស្រសាមាន ស្សុកកំពង្់ក្តច ស្សុកែង្ទង្់ ស្សុកទឹកឈូ ស្សុកឈូក និង្ក្កុង្កំពត។
o កនុង្ក្សតាខ្កប មានស្សុកចំនួនពីរគ្ឺ ស្សុកែំណាក់ ចក្ង្អើរ ខ្ែ ធាៃប់ ជាខ្សនកលួ យម្នក្សតាកំពត
និង្ក្កុង្ខ្កប។
o ក្ែើលបីមានសិទិធទទួ បានស ិតកលម "ក្ក្លចកំពត" កា ែី ក្តូវមាន លិនក្តឹលខ្តសាិតក្ៅកនុង្

តំបន់ែូចខ្ែ បានពណ៌នាខាង្ក្ ើក្ទប៉ាុខ្នាក្តូវបំ ក្ពញ កាសណឌជាក់ ោក់ ខ្ែ ទាក់ទង្ក្ៅ
នឹង្ែី និង្ទីកខ្នៃង្ផ្លទ ់របស់វាខ្ថលក្ទៀត។
o ក្ែើលបីទទួ បានសិទិធស ិត និង្ចរាចរណ៍ទីសារជា "ក្ក្លចកំពត" ក្បតិបតាិករក្តូវចុះក្្មះ
ក្ៅសមាគ្លក្ ើកកំពស់ក្ក្លចកំពត (KPPA) ខ្ែ មាន ១៣៩សមាជិក (ក្ៅក្ែើលឆ្នំ
២០១២)។ សមាគ្លក្ ើកកំពស់ក្ក្លចកំពត នាំក្ចញជាចំបង្ក្ៅោន់អឺរប ៉ាុ អូស្រសាា ី និង្
សហរែាអាក្លរ ិច។
 ស ិតកលមកុ ង្ក្សតា
ន ក្ោះកុង្ សាិតក្ៅសំខាន់ៗ កនុង្ស្សុកខ្ស្សអំបិ និង្ក្កុង្ក្ោះកុង្។ ខ្សអកតល
ក្ោកគ្ូរា៉ាត ខ្ែ បានដ្ឋំក្ក្លចក្មមសរ ីរាង្គក្ៅក្ជើង្ភនំក្កវាញតំង្ពី ឆ្នំ ១៩៩៧ បានចាត់ទុក
ស្សុកខ្ស្សអំបិ គ្ឺជាកខ្នៃង្ដ្ឋំែុះក្បម្ពណីលួយខ្ែ សា ់ភាព បី ាញជាក្ក្លចកំពត ខ្ត
ក្ទាះជាោ៉ា ង្ក្នះក៏ ក្ដ្ឋយ ស្សុកក្នះជាកលមសិទិធរបស់ក្សតាក្ោះកុង្។ សក្មាប់រត់ ក្ក្លច
ក្ោះកុង្ គ្ឺមានអតាសញ្ញាណជាក្ក្លចកំពត ក្ដ្ឋយសារក្គ្បានដ្ឋំែុះវាកនុង្អាោសធាតុែូចរន
និង្សុសខ្តក្្មះក្សតាប៉ាុក្ណាណះ។ ក្ដ្ឋយសារែី អ ោរដ្ឋំែុះតលសរ ីរាង្គ និង្ោរក្ក្ជើ សក្រ ើស
ោ៉ា ង្ល៉ាត់ចត់ គ្ឺ មានខ្តក្ក្លចខ្ែ មានគ្ុណភាព ប
អ ំសុតប៉ាុក្ណាណះខ្ែ ក្តូវនាំក្ចញ ក្ធាើឲ្យ
"ក្ក្លចគ្ូរា៉ាត" បានទទូ កិតិានាលលួយស្សក្ែៀង្ក្ៅនឹង្ក្ក្លចទាំង្ឡាយខ្ែ នាំ ក្ចញក្ៅបារាំ
ង្។ កនៃង្លក ស ិតករ បានយកចិតាទុកដ្ឋក់ចំក្ពាះទីសារជប៉ាុនខ្ែ មានតម្លៃសពស់ និង្មាន
ោរ ំបាក ប៉ាុ ខ្នាក៏បាន ក់ (ក្ក្លចធលមត) ក្ៅក្បក្ទសអា ឺល
ៃ ៉ាង្់ និង្ដ្ឋណឺមា៉ា កសង្ខ្ែរ
(www.kuratapepper.com)។ វាក្ទើបខ្តក្ ចក្ចញថមីៗក្នះ ថ្នមានវ ិនិ ក្ោគ្ិនធំ មានក់ បានដ្ឋំ
ក្ក្លចជាង្ ១០០ហត ជិតក្កុង្ ក្ោះកុង្។ ក្ទាះជារត់ លិនទាន់បានស ិតក្ក្លចក៏ក្ដ្ឋយ ក៏
វ ិនិក្ោគ្ិនក្នះ លិនយូរលិនឆ្ប់នឹង្ោៃយជាកសិករក្ទា ខ្ែ ដ្ឋំក្ក្លចធំជាង្ក្គ្ កនុង្ក្បក្ទស
កលពុជា។
េន្
ិ នផលម្រម្ចររស្់កម្ពុជាកនុងេដ្
ិ ឋភាពេូម្ៅម្ៅអន្តរជាតិ
ទិនស
ន ក្ក្លច របស់កលពុជាមានតួក្ សោ៉ា ង្សពស់ក្ៅក្ព ខ្ែ ក្ក្បៀបក្ធៀបក្ៅនឹង្ក្បក្ទសែម្ទ។ ទិនន
ស ក្ក្លចទទួ រង្ឥទធព ក្ដ្ឋយកតាជាក្ក្ចើន រួលមានែី ពូជ អាយុោ របស់កូនក្ក្លច និង្ោរអនុវតា
សក្មាប់ោរខ្ថទាំ និង្ោរក្គ្ប់ក្គ្ង្កសិដ្ឋាន។ ក្ោង្តលសាិតិរបស់ FAO ទិននស ក្ក្លចរបស់កលពុជា
(៦ក្តន/ហត) គ្ឺសពស់ជាង្ទិននស ជាលធយលរបស់ពិភពក្ោក (០,៨៣ក្តន/ហត) និង្សពស់ជាង្ក្បក្ទស
ស ិតក្ក្លចសំខាន់ៗ រួលមានែូចជាក្បក្ទសជិតខាង្របស់កលពុជាគ្ឺ ក្វៀតណាល (២,៥ក្តន/ហត) និង្ម្ថ
(៣,២ក្តន/ហត) (តរាង្ទី ៥)។ ទិននស ឌ (០,២៦ក្តន/ហត)

ទាបរបស់ ក្បក្ទសលួយចំនួនែូចជាឥណា
ជាក្ែើលអាចជាោរចខ្លៃកសង្ខ្ែរ ប៉ាុខ្នាកុនង្ក្បក្ទសឥណា
ឌ ក្ក្លចលិនក្តូវបានដ្ឋំជាែំណាំអតិស ក្ទ
ក្ហើយជាញឹកញាប់គ្ឺដ្ឋំស្សបជាលួយនឹង្ែំណាំក្សែង្ក្ទៀត ("អនារែំ ណាំ " ឬ "ែំ ណាំចក្លុះ") រួលមាន
ក្ែើលសាៃ ក្កវាញ ោោវ ែូង្ និង្ ក្ៅក្ ើក្ែើលក្ឈើ យកលៃប់ែម្ទក្ទៀតកនុង្ចំ ោរោក្ហា និង្ខ្ត
(Anandrathi Commodity Research, ២០០៨)។
រវាង្ឆ្នំ ២០០០ និង្២០១០ ទិនស

ន បានធាៃក់ចុះក្ៅកនុង្ក្បក្ទសជាក្ក្ចើន ជាពិក្សសក្បក្ទសស ិតក្ក្លច
ធំៗទាំង្បួន ប៉ាុខ្នាក៏រល
ួ បញ្េូ ទាំង្ក្បក្ទសកលពុជាសង្ខ្ែរ។ កនុង្ក្បក្ទសក្វៀតណាល ទិននស ធាៃក់ចុះពី
កក្លិត ១០០ក្ៅឆ្នំ ២០០០ ក្ៅ ៧៣ កនុង្ឆ្នំ ២០១០ គ្ឺ ថ្នវាធាៃក់ចុះ ២៧%។ កនុង្កំឡុង្ទសែវតែក្នាះ
ក្វៀតណាលអាចមាន ទធភាពស ិតក្តឹលខ្តក្ទាែង្ប៉ាុក្ណាណះក្ដ្ឋយសារក្គ្បានបក្ង្កើនម្សទែីក្បលូ ស ជា
ក្លគ្ុណនឹង្បី។
តរាង្ទី ៥ ស ត
ិ កលម ម្សទែីដ្ឋំែុះ និង្ទិនស
ន សក្មាប់ក្បក្ទសស ត
ិ ក្ក្លចសំខាន់ៗក្ោង្តល FAO
កក្លិ តក្ៅឆ្នំ ២០១០ សំទុះ ២០០០-២០១០
ស ិតកលម ម្សទែីក្បលូ ទិ នស
ន (ក្តន/ ស ិតកលម ម្សទែីក្បលូ ទិ នស
ន
1. Viet Nam # (ក្តន)
111,200 ស 44,429
(ហត) ហត)
2.50 (សនទសែន៍
218ឆ្នំ ស (ហត)
298 (សនទសែន៍73
ឆ្នំ
2. Indonesia # 56,300 103,900 0.54 81
២០០០=១០០) 104 78
២០០០=១០០)
(សនទសែន៍ឆ្នំ
3. India # 51,020 195,920 0.26 86 100 87
២០០០=១០០)
4. Brazil # 50,086 22,912 2.19 129 141 92
5. Malaysia # 29,700 13,500 2.20 118 103 115
6. China 29,370 12,390 2.37 166 98 169
7. Sri Lanka # 26,620 37,340 0.71 158 131 120
8. Thailand 6,391 1,991 3.21 98 104 94
9. Madagascar 4,900 7,800 0.63 312 194 161
10. Mexico 3,640 2,490 1.46 74 72 103
(…)
13. Cambodia 2,500 420 5.95 114 129 88
World 396,133 474,948 0.83 126 114 110
ក្បភព៖ FAO. ក្បក្ទសខ្ែ មានសញ្ញា # គ្ឺ ជាសមាជិ កសហគ្លន៍ ក្ក្លចអនារជាតិ (www.ipcnet.org)។
កនុង្ក្បក្ទសកលពុជា ទិនស
ន ក្ក្លចក៏ហាក់ែូចជាមានភាពសុសខ្បៃករនខាៃំង្ណាស់ខ្ែរ អាស្ស័យតលក្សតា។
កនុង្ស្សុកក្លលត់ ទិនស
ន មានក្បខ្ហ ពី ៣-៤គ្ក/ជនៃង្់ (ឬ ៦ ក្ៅ ៨ ក្តន/ហត) ក្បើក្ធៀបក្ៅនឹង្ក្សតា
កំពតខ្ែ មានក្តឹលខ្ត ២,៥ គ្ក/ជនៃង្់ (Glatzel, ២០១២)។ ទិននស កនុង្ស្សុកក្លលត់ ហាក់មានតួ ក្ ស
សពស់ក្ដ្ឋយសារមានែី អ និង្ោរខ្ថទាំោ៉ាង្ក្បក្សើរពីកសិករ។ ជាង្ក្នះក្ទៀត ខ្ែ នឹង្ក្តូវពិ ភាកាបនា
គ្ឺថ្នកសិករកនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាលក្ក្បើ ក្បាស់កូនក្ក្លចបី ក្ែើលកនុង្លួយជនៃង្់ ក្ធៀបក្ៅនឹ ង្ក្តឹ លខ្តពីរក្ែើលកនុង្
ក្សតាកំពត ខ្ែ អាចជាក្ហតុ ស សក្មាប់ភាពសុ សរនកនុង្ទិននស ក្នះសង្ខ្ែរ។
ពាណិជ្ជកេមទរេច
ស្ថត
ិ ពា
ិ ណិជ្ជកម្មម្រម្ចអន្តរជាតិ
សាិតិពាណិជជកលមអនារជាតិខ្ញកភាពសុសរនម្នស ិតស ក្ក្លចអាស្ស័យតលជំហានខ្កម្ចនរបស់វា។ តល

ក្បព័នធឯកភាពរន (HS) ខ្ែ ជានាលវ ីពាណិជជកលមអនារជាតិក្គ្បែណាប់ស ិតស ក្ក្ចើនជាង្
៥.០០០ លុសក្ៅកក្លិត ំអិត (៦សទង្់) បានខ្បង្ខ្ចកក្ក្លចជាពីរលុស៖
ក្ក្លចកនុង្អំបូរ Piper ក្ ើកខ្ ង្ក្ក្លចពូជ Cubeb និង្ ក្ក្លចខ្ែ កិន ឬក្ក្លច

បុក (HS 090411)។ ក្ក្លចគ្ឺជាក្ក្គ្ឿង្ក្ទសលួយខ្ែ ក្តូវបានក្ក្បើោ៉ាង្ទូ ំ
ទូោយក្ដ្ឋយផ្លទ ់ពីរុកាជាតិ ក្ហើយក្រប់របស់វាអាចខ្កម្ចនជាបួនក្បក្ភទ៖
ក្ក្លចសេី (ម្បតង្) ក្ក្លចក្មម ក្ក្លចក្កហល និង្ក្ក្លចស។ ឯកសារក្នះសំក្ៅ
ែ ់ក្បក្ភទក្ក្លចទាំង្ក្នះថ្នជា " ក្ក្លច ឬ ក្ក្លចក្រប់"។
ក្ក្លចកនុង្អំបូរ Piper ជាក្ក្លចខ្ែ កិន ឬក្ក្លចបុក ក្ ក

ើ ខ្ ង្ក្ក្លចពូជ
Cubeb (HS 090412)។ ក្រប់ក្ក្លចក្តូវបានបំ ខ្បៃង្ក្ៅជា ិត
អ តលរយៈោរ
បំខ្បក/បុក ឬ កិន។ ឯកសារក្នះ សំក្ៅែ ់ក្បក្ភទក្ក្លចទាំង្ក្នះថ្នជា
"ក្ក្លចល៉ាែ"ា ។
ព័ត៌មានពីោរនាំក្ចញ និង្នាំចូ សក្មាប់ក្ក្លចអាចរកបាន ឬចូ ក្ៅយកោ៉ា ង្ង្វយ និង្ក្ដ្ឋយក្សរ ី។

លជឈលណឌ ពាណិជជកលមអនារជាតិ (ITC) របស់អង្គោរសហក្បជាជាតិ សា ់នូវសាិតិពាណិជជកលមពី ២០០
ក្បក្ទស។ អនកក្ក្បើក្បាស់ពីក្បក្ទសកំពុង្អភិវឌ្ឍន៍អាចចូ ក្ៅោន់ "ខ្សនទីពាណិជជកលម" (ITC's Trade
Map portal) តលរយៈក្គ្ហទំ ព័រ (www.intracen.org/marketanalysis) ក្ដ្ឋយលិនគ្ិតម្ថៃ។
ប៉ាុខ្នាក្ៅមានបញ្ញ
ា ចំនួនពីរខ្ែ អាចរកក្ ើញសក្មាប់ក្បក្ទសជាក្ក្ចើនក្ដ្ឋយរាប់បញ្េូ ទាំង្កលពុជា។
 ក្បក្ទសលួយចំនួនលិនបានរាយោរណ៍ពីសិត
ា ិពាណិជជកលមសូ វោរក្ៅអង្គ
ៃ ោរសហក្បជាជាតិ
ខ្ែ ជាអនកចង្ក្កង្ទិននន័យពាណិជជកលមសក្មាប់ក្គ្ប់ក្បក្ទសសមាជិករបស់សហក្បជាជាតិ
ក្ទ។ សក្មាប់ក្បក្ទសទាំង្ក្នាះ ក្គ្បានក្ៅថ្ន "សាិតិឆុះបញ្ញ

ៃ េ ំង្" ខ្ែ សាិតិទាំង្ក្នាះក្តូវបាន
រាយោរណ៍ក្ដ្ឋយម្ែគ្ូ ពាណិជជកលម ក្តូវបានក្ ើកយកលកក្ក្បើ ក្បាស់ជំនួសជាែំ ក្ណាះស្សាយ
ទីពីរក្បក្សើរបំសុត។ រហូត លកែ ់ក្ព បចេុបបននក្នះ ក្បក្ទសកលពុជាគ្ឺកំពុង្សាិតកនុង្សាាន
ោរណ៍ខ្បបក្នះ ក្ហើយោរនាំក្ចញរបស់កលពុជាបានបា៉ា ន់ សាមនក្ដ្ឋយក្ក្បើ ក្បាស់ទិននន័យពីម្ែគ្ូ
ពាណិជជកលមរបស់សួន។
ៃ ជាឱោស អ សាានភាពបានផ្លៃស់បូារ ក្ហើយក្ៅក្ព បចេុបបននក្នះ
ខ្សនទីពាណិជជកលម បានដ្ឋក់បញ្ូេ សាិតិពាណិជជកលមសូវោររបស់

ៃ កលពុជាខ្ែ បានសា ់ឲ្យ
ក្ដ្ឋយវ ិទាសាានជាតិ សិត

ា ិ ចាប់តំង្ពី ឆ្នំ ២០០១ (ក្ទាះបីជាសាិតិក្នះពាក់ព័នធខ្តនឹង្ទិននន័យ
ក្បចាំឆ្នំ និង្លិ នទាន់ មាន ទិ ននន័យក្បចាំ ក្តី មាស និង្ក្បចាំខ្សក៏ ក្ដ្ឋយ)។
 ខ្តក្ទាះបីជាោ៉ា ង្ណាក៏ក្ដ្ឋយ ក៏សិត

ា ិសូ វោរក្នាះ
ៃ អាចលិនទាន់ក្ជឿជាក់បានក្ពញក្ ញ និង្
បា៉ា ន់សាមនទាបជាង្នូវោរនាំក្ចញ ក្ៅក្ព ខ្ែ ក្គ្លិនទាន់បានរាប់បញ្េូ ោរនាំក្ចញក្ក្ៅសៃូវ
ោរ។ បញ្ញ
ា នាំក្ចញក្ក្ៅសៃូវោរ ខ្ែ លិនបានកត់ ក្តក្ៅតលក្ពំក្បទ ់ នាំឲ្យលិនមានក្ ច
ក្ចញកនុង្សាិតិ ក៏ជាោរជួបក្បទះសក្មាប់កលពុជាសង្ខ្ែរ។ ែូចខ្ែ នឹង្ក្តូវពិ ភាកាក្ៅខាង្
ក្ក្ោយ ោរនាំ ក្ចញក្ក្លចរបស់កលពុជាជាសៃូវោរ គ្ឺ មានោរបា៉ា ន់សាមនទាបជាង្ោ៉ា ង្ក្ក្ចើ នគ្ួរឲ្យ
កត់សមាគ ់។
ទីសារក្ក្លចក្ៅក្ ើពិភពក្ោកមានតម្លៃជាង្ ១,២ ពាន់ោនែុោៃ កនុង្ឆ្នំ ២០១០។ ក្ោង្តលទិននពី

ខ្សនទីពាណិជជកលម របស់លជឈលណឌ ពាណិជជកលមអនារជាតិ បង្វាញថ្ន ោរនាំក្ចញក្រប់ ក្ក្លចក្ ើពិភព
ក្ោក (១.០១០ ោន ែុ ោៃ ក្តូវក្ៅនឹង្បរ ិមាណជាង្ ២៨៥.០០០ ក្តន) មានក្ក្ចើនជាង្បួនែង្
សំខាន់ែូចក្ៅនឹង្ក្ក្លចល៉ាែាខ្ែរ (២៤០ោន ែុោៃ ឬក្តូវជា ៥២.០០០ ក្តន) ប៉ាុខ្នាមានថ្នលវនាតិចក្ៅ
ចក្នាៃះឆ្នំ ២០០៦ និង្២០១០៖ ១១% កនុង្លួយឆ្នំសក្មាប់ក្ក្លចក្រប់ ក្ធៀបក្ៅនឹង្ ១៥% សក្មាប់
ក្ក្លចល៉ាែា (តរាង្ទី ៦)។
តរាង្ទី ៦ ទីសារស ត
ិ ស ក្ក្លចក្ ើពិភពក្ោកឆ្នំ ២០១០
ក្បក្ទសនាំក្ចញ តម្លៃកុង្ឆ្
ន ន ំ២០១០ បរ ិមាណនាំក្ចញ ឯកតតម្លៃ អក្ត ូតោស់ អក្ត ូតោស់ក្បចាំ
(ពាន់ ែុោៃ) ឆ្នំ ២០១០(ក្តន) (ែុ ោៃ/ឯកត) ក្បចាំឆ្នំជាតម្លៃ ឆ្នំជាបរមា

ិ ណ,
២០០៦-២០១០ (%) ២០០៦-២០១០ (%)
ក្ក្លចក្រប់ 090411
នាំក្ចញ 1,010,243 288,573 3,501 11 0
នាំចូ 947,520 284,504 3,330 11 0
ក្ក្លចល៉ាែា 090412
នាំក្ចញ 239,966 52,091 4,607 15 5
នាំចូ 261,488 63,763 4,101 16 8
ក្បភព៖ខ្សនទី ពាណិជជកលមរបស់ ITC (ទទួ បានកនុង្ខ្សលករា ២០១២)។
ររម្េស្នំម្ចញម្រម្ចស្ំខាន្់ៗ
ោរនាំក្ក្លចក្រប់ (HS 090411) ក្ចញក្ៅក្ ើពិភពក្ោកក្តូវបានោន់ ោប់ក្ដ្ឋយសមាជិកទាំង្ក្បាំលួយ
របស់ IPC (ជាពិ ក្សសក្វៀតណាល និង្ឥណូឌ ក្នសុី) សណៈខ្ែ ក្ក្លចល៉ាែា ឬក្ក្លចកិ ន (HS 090412) ក្តូវ
បានក្គ្នាំក្ចញក្ដ្ឋយសមាជិ ក IPC និង្ក្ដ្ឋយក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្លចក្រប់ ែូចជាអា ឺល

ៃ ៉ាង្់ ហូឡង្់ និង្
សហរែាអាក្លរ ិចជាក្ែើល។
សាានភាពសក្មាប់ ក្ក្លចក្រប់ (HS 090411) មានែូចខាង្ក្ក្ោល៖
 ក្បក្ទសជាសមាជិករបស់ IPC ោន់ ោប់ទីសារនាំក្ចញក្ក្លចក្រប់ របស់ពិភពក្ោក។ តល
ពិត ក្បក្ទសនាំក្ចញធំ បំសុតទាំង្ក្បាំលួយកនុង្សាក ក្ោក សុទធខ្តជាសមាជិករបស់ IPC
ក្ហើយក្បក្ទសទាំង្ក្នាះរួលរនតំណាង្ឲ្យក្បខ្ហ ៨០%ម្នោរនាំក្ចញសរុបពិភពក្ោក
(តរាង្ទី៧)។
 ក្តឹលខ្តពី រក្បក្ទសប៉ាុក្ណាណះ គ្ឺមានក្ក្ចើនជាង្ពាក់កណា

ា ម្នោរនាំក្ចញរបស់ពិភពក្ោក៖
ក្វៀតណាល (ក្ក្ចើ នជាង្ ១០០.០០០ ក្តនកនុង្ឆ្នំ ២០១០ មានទឹកក្បាក់ ៣០២ោនែុ ោៃ ឬ
៣០%ម្នទីសារពិភពក្ោក) និង្ ឥណូឌ ក្នសុី (៦២.០០០ ក្តន មានតម្លៃ ២៤២ោនែុ ោៃ)។
 ក្បក្ទសសាំង្ហាគពួ អា ឺល
ៃ ៉ា ង្់ និង្ ហូឡង្់គ្ឺសិត
ា កនុង្ចំក្ណាលក្បក្ទសនាំក្ចញទាំង្ ១០
ក្ទាះបី ជា ពាក់ព័នធក្ៅនឹង្ោរនាំក្ចញក្ឡើង្វ ិញ ក្ដ្ឋយសារក្បក្ទសទាំង្ក្នះលិនស ិតក្ក្លច
ក្ដ្ឋយផ្លទ ់ ក្ហើយខ្ែ ោរពិតជាក្បក្ទសនាំចូ សុទធសាធ ក៏ក្ដ្ឋយ។
 ជាលួយនឹង្ោរនាំក្ចញសៃូវោរ ៦ក្តន ខ្ែ មានតម្លៃ ៧៧.០០០ ែុោៃអាក្លរ ិចកនុង្ឆ្នំ ២០១០
ក្បក្ទសកលពុជាគ្ឺជាក្បក្ទសទី ៦៥ កនុង្ចំក្ណាលក្បក្ទសនាំក្ចញធំបំសុតកនុង្ពិភពក្ោក។
ប៉ាុខ្នា សាិតិសូវោររបស់
ៃ កលពុជាមានោរបា៉ា ន់សាមនទាបជាង្តួក្ សពិតចំ ក្ពាះក្ក្លចនាំក្ចញ
ក្ដ្ឋយសារក្គ្លិនបានរាប់បញ្ូេ ពី ោរនាំក្ចញក្ក្ៅសៃូវោរក្ទ។ ែូចខ្ែ នឹង្ក្តូវពិ ភាកាខាង្
ក្ក្ោយក្ទៀត IPC បានបា៉ា ន់ ក្បមាណពី ោរនាំក្ចញរបស់កលពុជាមានបរ ិមាណោ៉ា ង្សពស់ខ្ែ
អាចក្ៅរួចគ្ឺមានរហូតែ ់ ៤៥០០ក្តន កនុង្ឆ្នំ ២០១០។
 ក្ទាះបី ជាកលពុជាជាក្បក្ទសនាំក្ចញតូចលួ យក៏ ក្ដ្ឋយ ខ្តវាជាក្បក្ទស មានថ្នលវនាជាពិក្សស។
ក្ៅចក្នាៃះឆ្នំ ២០០៦ និង្២០១០ ោរនាំក្ចញក្ក្លចក្រប់ជាសៃូវោររបស់កលពុជាមានតម្លៃ ូត
ោស់ជាលធយលក្ដ្ឋយក្ក្ចើនជាង្ ១០០%កនុង្លួ យឆ្នំ។ អាចនិោយលា៉ា ង្ក្ទៀតថ្ន ោរនាំក្ចញ
របស់កលពុជាជាសៃូវោរមានចំនួនក្ទាែង្ក្រៀង្រា ់ឆ្នំសក្មាប់រយៈក្ព បួនឆ្នំចុង្ក្ក្ោយក្នះ។
កំក្ណើនក្នះក្ ឿនជាង្ោរនាំក្ចញរបស់ពិភពក្ោក (+១១%) និង្ក្ ឿនជាង្ក្បក្ទសនាំ
ក្ចញទាំង្ែប់ រល
ួ មាន ឥណូឌ ក្នសុី (+២៧%) និង្ក្វៀតណាល (+១៦%)។ ជា ទធស ថ្នលវនា
របស់កលពុជាអាចបំខ្បៃង្ក្ៅជាកំក្ណើនចំខ្ណកចូ ររួលរបស់ទីសារអនារជាតិ។
 ថ្នលវនារបស់កលពុជាក៏ ជាភសាុតង្កនុង្ន័ យជាបរ ិមាណសង្ខ្ែរ៖ ោរ ូតោស់កុនង្ន័យ
បរ ិមាណ (ក្តន) គ្ឺ មានរហូតែ ់ក្ក្ចើនជាង្ ៥០% កនុង្លួ យឆ្នំ ខ្ែ ក្នះគ្ឺជាភាពសងប់ក្សងៀល
ម្នទីសារ (០%) ខ្ែ មានខ្តក្បក្ទសឥណូឌ ក្នសុីប៉ាុក្ណាណះខ្ែ មានោរ ូតោស់ជាបនា
បនាទប់ (+១៤%)។
 ឯកតតម្លៃជាលធយលកនុង្ពិភពក្ោក (តម្លៃនាំក្ចញខ្ចកឲ្យបរ ិមាណនាំក្ចញ)គ្ឺមាន៣.៥០០
ែុោៃ អាក្លរ ិចកនុង្លួយក្តន ក្ទាះជាតម្លៃក្នះលិនបង្វាញពីសារៈសំខាន់សុសរនតលក្បក្ទសនិ
លួយៗក៏ក្ដ្ឋយ។ ស្សបជាលួ យនឹង្ឯកតតម្លៃសក្មាប់ ក្ក្លចក្រប់ពី ក្វៀតណាល (៣០០០ែុោៃ/
ក្តន) និង្ឥណា
ឌ (២.៨៥០ែុ ោៃ/ក្តន) មានតម្លៃទាប តម្លៃទាំង្ក្នាះ ពី អា ឺល
ៃ ៉ាង្់ និង្ពី ហូឡង្់
គ្ឺជិតក្សមើនឹង្ ៤.៥០០ែុោៃ/ក្តន ខ្ែ អាចមានន័ យថ្នវាមានគ្ុណភាពសពស់ ឬពាក់ព័នធនឹង្ទី
សារ និង្សំបកក្វចសេប់ខ្ែ ។
អ ខ្តឯកតតម្លៃសពស់បំសុតសក្មាប់កលពុជា (ក្សទើរខ្តក្សមើនឹង្ ១៣.
០០០ែុោៃ/ក្តន) ហាក់ែូចជាក្ចញខ្តពីសិត
ា ិ ក្ក្ចើនជាង្ចក្លៃើយតបពិតក្បាកែ ជាលួ យនឹង្
គ្ុណភាពខ្ែ ដ្ឋ
អ ច់ ក្គ្ (ឧ. ក្ក្លចកំពត)។
តរាង្ទី ៧ ក្បក្ទសនាំក្ចញក្ក្លចក្រប់សំខាន់ៗ (HS 090411), ២០១០
ក្បក្ទសនាំក្ចញ តម្លៃនាំក្ចញឆ្នំ ចំខ្ណក ម្នោរនាំ តុ យភាព បរ ិមាណនាំ ឯកត អក្ត ូតោស់ អក្ត ូតោស់
ក្ចញពិភពក្ោក ពាណិជជកលមឆ្នំ ក្ចញឆ្នំ តម្លៃ ក្បចាំឆ្នំជាតម្លៃ ក្បចាំឆ្នំជាបរមា

ិ
២០១០ (ពាន់
(%) ២០១០ (ពាន់ ២០១០ (ែុោៃ/ ២០០៦-២០១០ ណ, ២០០៦-
ែុ ោៃ)
ែុោៃ) (ក្តន) ក្តន) (%) ២០១០ (%)
ពិ ភពក្ោក 1,010,243 100.0 62,723 288,573 3,501 11 0

1. Viet Nam* # 302,281 29.9 232,783 101,180 2,988 16 2
2. Indonesia # 244,373 24.2 241,913 62,213 3,928 27 14
3. Brazil # 107,989 10.7 107,818 30,717 3,516 4 -5
European 89,164 8.8 -223,468 .. .. .. ..
Union
4. India # 55,551 5.5 17,106 19,464 2,854 -3 -8
5. Malaysia # 53,425 5.3 35,425 12,759 4,187 8 -5
6. Sri Lanka # 38,874 3.8 38,834 10,951 3,550 14 3
7. Singapore 30,202 3.0 -6,906 7,588 3,980 -9 -15
8. Germany 27,376 2.7 -83,531 6,101 4,487 18 9
9. Netherlands 23,274 2.3 -28,273 5,193 4,482 -3 -14
10. Mexico 20,163 2.0 15,446 6,510 3,097 6 4
(…)
65. Cambodia 77 0.0 77 6 12,833 126 53
ក្បភព៖ ខ្សនទី ពាណិជជកលមរបស់ ITC (ទទួ បានខ្សលករាឆ្នំ ២០១២)។ * ក្បក្ទសខ្ែ មានសាិតិឆុះបញ្ញ
ៃ េ ំង្, # សមាជិ ក (IPC)។
ក្ក្លចល៉ាែា (HS 090412) ក្តូវបាននាំក្ចញក្ដ្ឋយសមាជិក IPC និង្ ក្បក្ទសអនកនាំចូ ក្ក្លចសំខាន់ៗ
(តរាង្ទី ៨) ។
 ក្វៀតណាលជាក្បក្ទសលិនក្តឹ លខ្តនាំក្ចញក្ក្លចក្រប់ធំជាង្ក្គ្ប៉ាុក្ណាណះក្ទ ខ្តក៏ជាក្បក្ទសនាំ
ក្ចញក្ក្លចល៉ាែាសង្ខ្ែរ៖ កនុង្ឆ្នំ ២០១០ ក្វៀតណាលនាំក្ចញជិត ១៥.០០០ ក្តន មានតម្លៃជា
ទឹកក្បាក់ ជាង្ ៥៨ោនែុោៃ ក្ឆៃើយតបក្ៅនឹង្ចំ ខ្ណកទីសារកនុង្ពិភពក្ោកសរុប ២៤%។
 ក្បក្ទសស ិតក្ក្លចក្សែង្ក្ទៀត ខ្ែ ជាអនកនាំក្ចញក្ក្លចល៉ាែាសំខាន់ខ្ែរក្នាះគ្ឺ ក្បក្ទស
ឥណា
ឌ (៣.៩០០ ក្តន ២៣ ោនែុោៃអាក្លរ ិច) និ ង្មា៉ា ក្ឡសុី ( ១.៣០០ក្តន ៨,៧ ោន
ែុោៃ)។
 ប៉ាុខ្នាក្ៅមានក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្លចក្រប់ សុទធសាធលួ យចំនួនក្ទៀតខ្ែ ខ្កម្ចនវា និង្បនាទប់លក
នាំក្ចញក្ក្លចកិន ឬក្ក្លចល៉ា ែា ជាពិ ក្សសគ្ឺ ក្បក្ទសអា ឺល

ៃ ៉ាង្់ ខ្ែ ជាក្បក្ទសនាំក្ចញធំ
ំដ្ឋប់ទីពីរ កនុង្ពិភពក្ោក (៥០០០ក្តន ក្សមើនឹង្ ២៦ោនែុោៃអាក្លរ ិច) ក្បក្ទសហូឡង្់
សហរែាអាក្លរ ិច និង្ក្បក្ទសបារាំង្។
 ក្ដ្ឋយរាប់បញ្ូេ រន សមាជិ កទាំង្២៧របស់សហគ្លន៍អឺរប ៉ាុ គ្ឺ ជាក្បក្ទសនាំក្ចញក្ក្លចល៉ាែាធំ
ជាង្ក្គ្បំសុតកនុង្ពិភពក្ោក ជាលួយនឹង្ចំខ្ណកទីសារក្ ើសពី ៣៥%។
 កនុង្ក្ព បចេុបបននក្នះកលពុជាពិ តជាលិនទាន់មានោរនាំក្ចញជាសៃូវោរនូ វក្ក្លចកិន ឬក្ក្លចល៉ាែា
ក្ៅក្ឡើយក្ទ។ ក្នះគ្ឺជាក្ហតុ ស លួយខ្ែ ឯកសារក្នះមានបញ្ញ

ជ ក់តិចតួចពីក្ក្លចល៉ាែា។
 ក្វៀតណាលគ្ឺជាក្បក្ទសនាំក្ចញោ៉ា ង្មានថ្នលវនា ក្ហើយខ្ែ កំពុង្ ូតោស់ោ៉ាង្ខាៃំង្ទាំង្
កនុង្ន័យតម្លៃ និ ង្បរ ិមាណ។ គ្ិតជាតម្លៃ ក្វៀតណាល ូតោស់ជាលធយល ៤៦% កនុង្លួ យឆ្នំក្ៅ
ចក្នាៃះឆ្នំ ២០០៦ និង្ឆ្នំ ២០១០ ខ្ែ នាំឲ្យមានោរ ូតោស់ខាៃំង្ ោ៉ា ង្ក្ ឿនែ ់ោរនាំ
ក្ចញរបស់ពិភពក្ោក (១៥% កនុង្លួយឆ្នំ)។ ក្បក្ទសខ្ែ មានថ្នលវនាធំក្សែង្ក្ទៀតរួលមាន
ក្បក្ទសអុីស្សាខ្អ ( ូតោស់ ១២៧%កនុង្លួ យឆ្នំ) និ ង្ ក្បក្ទសបារាំង្ (៤១%)។
តរាង្ទី ៨ ក្បក្ទសនាំក្ចញក្ក្លចល៉ាែស
ា ខា
ំ ន់ៗ (HS 090412) ឆ្នំ ២០១០
ក្បក្ទសនាំក្ចញ តម្លៃនាំក្ចញ ចំខ្ណក ម្នោរនាំ តុ យភាព បរ ិមាណនាំ ឯកត អក្ត ូតោស់ អក្ត ូតោស់
ឆ្នំ ២០១០ ក្ចញពិភពក្ោក ពាណិជជកលមឆ្នំ ក្ចញឆ្នំ តម្លៃ ក្បចាំឆ្នំជាតម្លៃ ក្បចាំឆ្នំជាបរមា

ិ
(ពាន់ ែុោៃ) (%) ២០១០ (ពាន់ ២០១០ (ែុោៃ/ ២០០៦-២០១០ ណ, ២០០៦-
ែុោៃ) (ក្តន) ក្តន) (%) ២០១០ (%)
ពិភពក្ោក 239,966 100.0 -21,522 52,091 4,607 15 5

សហគ្លន៍អឺរប
ុ ៉ា 86,187 35.9 -19,991 .. .. .. ..
1. Viet Nam* # 58,537 24.4 55,680 14,896 3,930 46 31
2. Germany 26,037 10.9 18,357 5,028 5,178 6 -6
3. India # 23,186 9.7 21,978 3,918 5,918 12 -14
4. Netherlands 16,287 6.8 6,186 3,189 5,107 11 -2
5. United States 16,061 6.7 -30,747 3,176 5,057 10 -2
6. France 12,134 5.1 -559 1,720 7,055 41 42
7. Malaysia # 8,714 3.6 2,732 1,347 6,469 6 -4
8. Singapore 8,662 3.6 4,550 2,189 3,957 2 0
9. Austria 6,444 2.7 3,541 895 7,200 16 14
10. Israel 5,074 2.1 4,663 857 5,921 127 110
(…)
Cambodia 0 0.0 0 ... .. .. ..

ការន ំទចញទរេចជាផ្សៃវការរបស់
ូ កេពជា
ុ និងទីផ្សារសំខាន់ៗ
ជាករណីសក្មាប់ស ិតកលម វាលិនចាស់ក្ទ ថ្នក្តើោរនាំក្ចញក្ក្លចរបស់កលពុជាមានប៉ាុនាមន។ ទិននន័យនាំ

ក្ចញសៃូវោរកលពុជា(៦ក្តនកនុង្ឆ្នំ២០១០)សុសរនពីទិននន័យនាំចូ ម្នម្ែគ្ូ ពាណិជជកលមសួន(១០៧ក្តន)
ៃ
។ ោរនាំក្ចញជាសៃូវោរក៏ មានទំហំតូចជាង្ជាខាៃំង្ ជាង្ោរបា៉ា ន់ក្បមាណក្ដ្ឋយ IPC (៤.៥០០ក្តន)។
ក្ោង្តលទិនន
ន ័យសៃូវោរ កលពុជាបាននាំក្ចញ ៦ក្តន ក្ក្លចក្រប់ (HS 090411) ក្ៅ ១១ ក្បក្ទសកនុង្ឆ្នំ
២០១០ ខ្ែ មានទឹកក្បាក់ ៧៧.០០០ ែុោៃ (តរាង្ទី ៩)។ ទីសារសៃូវោរចំបង្ៗ គ្ឺ បារាំង្ (១ក្តន
មានទឹកក្បាក់២៥.០០០ែុោៃ) ជប៉ាុន(២ក្តនមានទឹកក្បាក់១៥.០០០ែុោៃ) និង្សហរែាអាក្លរ ិច (១
ក្តន មានទឹកក្បាក់ ១០.០០០ែុោៃ)។ ក្ទាះបីជាោ៉ា ង្ណាក៏ក្ដ្ឋយ ម្ែគ្ូពាណិជជកលមរបស់កលពុជា បាន
រាយោរណ៍ថ្ន មានោរនាំចូ ១០៧ក្តន (៣១២ ោនែុោៃ) ពីកលពុជា។ ភាពសុសរនក្នះ គ្ឺជាចំបង្

ក្ដ្ឋយសារក្បក្ទសម្ថ លិនបានកត់ក្តចូ កនុង្សាិតិពីកលពុជា ថ្នជាក្បក្ទសក្រ ក្ៅលួយខ្ែរក្នាះ។
តលទិននន័យសៃូវោររបស់ម្ថ ក្បក្ទសម្ថនាំចូ ១០០ក្តនពីកលពុជាមានទឹកក្បាក់ ២១០.០០០ែុោៃអា
ក្លរ ិច។ វាទំនង្ជាថ្នចំនួនទី សារបានក្កើនក្ឡើង្កនុង្ប៉ាុនាមនឆ្នំថីៗ

ម ក្នះ ក្ទាះបី ជាតម្លៃម្នោរនាំក្ចញក្ៅ
មានកក្លិតទាប និង្លិនក្ទៀង្ទាត់ក៏ក្ដ្ឋយ គ្ឺថ្នោរនាំក្ចញរបស់កលពុជាក្ៅក្បក្ទសលួយចំនួនមានខ្ត
លួយឆ្នំ ប៉ាុខ្នាលិនមានក្ៅឆ្នំបនាបនាទប់ ក្ធាើឲ្យ ំបាកក្ែើលបីកំណត់ឲ្យបានចាស់ពីនិនានោរ (ឧបសលព័នធ
តរាង្ទី ២)។
តរាង្ទី ៩ ោរនាំក្ចញក្ក្លចក្រប់របស់កលពុជា (HS 094011) ឆ្នំ ២០១០
ទី សារ តម្លៃនាំក្ចញ (ពាន់ែុោៃ) បរ ិមាណនាំក្ចញ (ក្តន)
ទិ ននន័យផ្លទ ់ ទិននន័យឆៃុះបញ្ញ
េ ំង្ ទិននន័យផ្លទ ់ ទិននន័យឆៃុះបញ្ញ
េ ំង្
ពិ ភពក្ោក 77 312 6 107
1. France 25 53 1 4
2. Japan 15 13 2 2
3. United States 10 12 1 1
4. Australia 5 3 0 ..
4. Switzerland 5 8 0 0
4. Viet Nam* 5 .. 0 0
7. Austria 4 5 0 0
7. Denmark 4 4 0 0
9. Canada 2 2 0 0
10. Malaysia 1 0 0 0
10. Niue* 1 .. 0 ..
Thailand 0 210 0 100
New Zealand 0 2 0 0

ៃ េ ំង្។
IPC បា៉ា ន់ក្បមាណថ្នកលពុជាបាននាំក្ចញក្ក្លចក្រប់ ៤.៥០០ក្តន កនុង្ឆ្នំ ២០១០ ខ្ែ ជាតួក្ សលួយ

សពស់ជាង្សាិតិសូ វោររបស់
ៃ កលពុជា (៦ក្តន) ឬសាិតិឆុ ះបញ្ញ
ៃ េ ង្
ំ (១០៧ ក្តន)។ សាិតិសូវោររបស់
ៃ កលពុជា
បា៉ា ន់សាមនោ៉ា ង្ទាបពី ោរនាំក្ក្លចក្ចញ ក្ដ្ឋយសារក្គ្លិ នបានគ្ិតបញ្ូេ ពី ោរនាំក្ចញក្ក្ៅសៃូវោរ។
IPC បានបា៉ា ន់ក្បមាណពី សននិធិក្ែើលរបស់ក្ក្លចកនុង្ឆ្នំ ២០១០ ថ្នមាន ១.០០០ក្តន ស ិតកលមបាន
៤.៥០០ក្តន ក្ក្បើ ក្បាស់កុង្ស្សុ

ន កអស់ ៣០០ក្តន ក្ដ្ឋយលិនមានោរនាំចូ (តរាង្ទី ១០)។ ក្បសិន
ក្បើតួក្ សទាំង្ក្នះក្តឹលក្តូវ ក្នាះចំនួនខ្ែ ក្ ើសក្ក្ចើនជាង្ ៥.០០០ ក្តន ក្តូវខ្តបកស្សាយបានថ្ន
ជាកំក្ណើនចូ កនុង្សននិធិ (IPC បា៉ា ន់ ក្បមាណថ្នមាន ៧០០ក្តន) ឬចូ កនុង្សាិតិនាំក្ចញ (ខ្ែ បាន
បា៉ា ន់សាមនថ្នមាន ៤.៥០០ក្តន)។ ក្ហតុស ចំបង្សក្មាប់ភាពលិ នសុីសង្វាក់ រនក្នះ គ្ឺថ្នោរនាំក្ចញ
ភាគ្ក្ក្ចើនក្ធាើក្ឡើង្ក្ក្ៅសៃូវោរ ក្ហើយខ្ែ ជាក្ហតុលិនបានរាប់បញ្ូេ សក្មាប់ សិត

ា ិសូៃវោរ។ ពាណិជជ
ករក្ក្លចធំ មានក់ បានបញ្ញ

ជ ក់ ចាស់ថ្ន ក្ក្លចភាគ្ក្ក្ចើន បាន ក់ក្ក្ៅសៃូវោរ ក្ៅក្បក្ទសម្ថ។
តរាង្ទី១០ ស ិតកលម ោរក្ក្បើក្បាស់កុង្ស្សុ

ន ក ោរនាំក្ចញ ោរនាំចូ និង្ោរសាុកទុកកនុង្សននិធិក្ក្លចក្មមកលពុជា (ក្តន)
២០១០ ២០១១ ២០១២
សននិធិបនាក្ៅលុ ស 1,000 700 0
+ស ិតកលម 4,500 5,000 6,500
+ ោរនាំចូ 0 0 0
- ោរក្ក្បើ ក្បាស់កុង្ស្សុ
ន ក 300 300 300
= អាចនាំក្ចញបាន (ក្ ើ ស) 5,200 5,200* 6,200
- ោរនាំ ក្ចញ 4,500 5,200 6,200
=សននិធិបនាក្ៅលុ ស 700 0 0
ក្បភព៖ សហគ្លន៍ ក្ក្លច (IPC) ខ្សវ ិចឆិោ ឆ្នំ ២០១១។ ទិ ននន័យបា៉ា ន់ សាមសក្មាប់ ឆ្នំ ២០១១ និ ង្ឆៃុះបញ្ញ
េ ំ ង្សក្មាប់ ឆ្នំ ២០១២។
* IPC បា៉ា ន់សាមនសក្មាប់ោរនាំក្ចញឆ្នំ ២០១១ ខ្ែ គ្ណនាសុស (គ្ួរខ្ត ៥៤០០ ក្តន)។
របទទសន ំទរេចចូ សំខាន់ៗ
មានក្បក្ទសចំនួន ១៨១ ខ្ែ នាំចូ ក្ក្លចក្រប់ (HS 090411) កនុង្ឆ្នំ ២០១០។ ព័ត៌មានអំពី ក្បក្ទស
នាំចូ សំខាន់ៗ ទាំង្ ១០មានបង្វាញកនុង្ តរាង្ទី ១១៖
 ក្បក្ទសចំនួនពី រ ខ្ែ រួលរនមានតំណាង្ក្សមើលួយភាគ្បី ម្នោរនាំចូ របស់ពិភពក្ោក និង្
ោន់ោប់ទីសារពិភពក្ោក។ ក្បក្ទសនាំចូ ធំបំសុតគ្ឺ អាក្លរ ិច (៥៨.០០០ក្តន ឬ
២១៤.០០០ ែុ ោៃ ក្សមើនឹង្ចំ ខ្ណកទីសារពិភពក្ោក ២៣%) បនាក្ដ្ឋយក្បក្ទសអា ឺល

ៃ ៉ាង្់។
ក្បក្ទសក្វៀតណាល ហូឡង្់ ឥណា

ឌ សាំង្ហាគពួ និង្ បារាំង្ខ្ែ សុទធខ្តជាក្បក្ទសនាំចូ ធំ
ជាង្ក្គ្សង្ខ្ែរ។
 ក្ដ្ឋយគ្ិតបញ្ូេ រន សមាជិ កសហគ្លន៍អឺរប ៉ាុ ទាំង្ ២៧ គ្ឺជាក្បក្ទសនាំចូ ធំបំសុតកនុង្ពិភព
ក្ោក ជាលួយនឹង្ចំខ្ណកទី សារ ៣៣%។
 កនៃង្លកក្វៀតណាល គ្ឺ ជាក្បក្ទសខ្ែ មានថ្នលវនាបំសុតកនុង្ចំក្ណាលក្បក្ទសអនកនាំចូ ធំៗ
(+៧៥% គ្ិតជាតម្លៃ និង្ ៥៩%គ្ិតជាបរ ិមាណកនុង្ចក្នាៃះឆ្នំ ២០០៦ និង្២០១០) ក្បើ ក្ធៀបក្ៅ
នឹង្ក្បក្ទសនាំចូ ក្ ើពិភពក្ោកខ្ែ មានោរ ូតោស់ក្តឹល +១១% គ្ិតជាតម្លៃ និង្ ០%
ជាបរ ិមាណ។ សហព័នធរុសែីក៏បង្វាញពី ោរ ូតោស់សពស់ខ្ែរ ប៉ាុខ្នាមានក្តឹលខ្តកនុង្ន័យតម្លៃ
(+៥៧%)ប៉ាុក្ណាណះ លិនខ្លនកនុង្ន័យបរ ិមាណ (+៣%) ក្នាះក្ទ ខ្ែ អាចសនមត់បានថ្នមាន
កំក្ណើនតម្លៃោ៉ាង្ខាៃំង្។
 ក្វៀតណាលទំនង្ោៃយជាក្បក្ទសខ្កម្ចនក្ក្លចោ៉ា ង្សំខាន់ លួយ។ ក្វៀតណាលជាក្បក្ទសអនកស
ិតក្ក្លចោ៉ា ង្ធំបំសុតកនុង្ពិ ភពក្ោក ក៏ ជាក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្លចសំខាន់លួយ និង្ជាក្បក្ទស
នាំក្ចញក្ក្លចល៉ាែា (តរាង្ទី ១៣)សង្ខ្ែរ។ ក្បក្ទសឥណា

ឌ ក៏បង្វាញពីកំណត់ ក្តស្សក្ែៀង្រន
ក្នះសង្ខ្ែរ។
 ក្ោង្តលសាិតិសូៃវោរ ក្បក្ទសកលពុជាលិ នបាននាំក្ក្លចក្រប់ចូ ក្ទកនុង្ឆ្នំ ២០១០ ក្ទាះបីជា
អាចនិង្បានក្ធាើកុង្ក្ព
ន កនៃង្លកកនុង្បរ ិមាណតិចតួចក៏ ក្ដ្ឋយ។
តរាង្ទី ១១ ក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្លចក្រប់សំខាន់ៗ (HS 090411), ឆ្នំ ២០១០
ក្បក្ទសនាំចូ តម្លៃនាំចូ ចំខ្ណកម្ន ោរនាំ តុ យភាព បរ ិមាណនាំ ឯកត អក្ត ូតោស់ អក្ត ូតោស់
ក្ចញកនុង្ពិភព ក្ចញ តម្លៃ ក្បចាំឆ្នំជាតម្លៃ ក្បចាំឆ្នំជាបរមា

ិ
(ពាន់ ែុោៃ) ពាណិជជកលម
ក្ោក (%) (ក្តន) (ែុោៃ/ ២០០៦-២០១០ ណ, ២០០៦-
(ពាន់ ែុោៃ)
ក្តន) (%) ២០១០ (%)
ពិ ភពក្ោក 947,520 100.0 62,723 284,504 3,330 11 0
សហគ្លន៍ អឺរប
ុ ៉ា 312,632 33.0 -223,468 81,133 3,853 .. ..
1. United States 213,988 22.6 -202,758 57,860 3,698 9 -2
2. Germany 110,907 11.7 -83,531 27,375 4,051 12 1
3. Viet Nam* # 69,498 7.3 232,783 18,113 3,837 75 59
4. Netherlands 51,547 5.4 -28,273 16,795 3,069 12 1
5. India # 38,445 4.1 17,106 12,977 2,963 6 -3
6. Singapore 37,108 3.9 -6,906 8,792 4,221 1 -9
7. France 31,118 3.3 -20,115 7,445 4,180 10 -2
8. Japan 26,603 2.8 -26,491 5,397 4,929 2 -8
9. Spain 23,107 2.4 -21,101 6,206 3,723 7 -3
10. Russian Federation 22,243 2.3 -22,161 9,210 2,415 57 3
(…)
Cambodia 0 0.0 77 0 .. .. ..
មានក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្លចល៉ាែា (HS 090412) ចំនួន ១៩០ កនុង្ឆ្នំ ២០១០ ខ្ែ ក្បក្ទសនាំចូ សំខាន់ៗ
ទាំង្ក្នាះមានបង្វាញកនុង្តរាង្ទី ១២៖
 ក្បក្ទសនាំចូ ធំបំសុតចំនួនបី កនុង្ពិភពក្ោកកនុង្ឆ្នំ ២០១០ មានសហរែាអាក្លរ ិច (៤៧
ោន ែុោៃ ឬ ១៨% ម្នចំខ្ណកទីសារពិភពក្ោក) ចក្កភពអង្់ក្គ្ៃស (៣១ោនែុ ោៃ) និង្
ជប៉ាុន (២២ ោនែុ ោៃ)។
 ក្ដ្ឋយគ្ិតបញ្ូេ រន សមាជិ កសហគ្លន៍អឺរប ៉ាុ ទាំង្ ២៧ គ្ឺជាក្បក្ទសនាំចូ ធំបំសុតកនុង្ពិភព
ក្ោក ជាលួយនឹង្ចំខ្ណកទី សារ ៤០%។
 ក្ៅចក្នាៃះឆ្នំ ២០០៦ និង្ ២០១០ ោរនាំចូ ក្ដ្ឋយសហរែាអាក្លរ ិច (+២៨% កនុង្លួយឆ្នំ)
និង្ជប៉ាុន (+២៧%) មានោរ ូតោស់ជិតពីរែង្ក្ ឿនជាង្ោរនាំចូ របស់ពិភពក្ោក (+
១៦%)។
 ក្ោង្តលសាិតិសូៃវោរ ក្បក្ទសកលពុជាលិ នបាននាំចូ ក្ក្លចកិន ឬក្ក្លចល៉ាែាក្ទ ក្ទាះបី ជាអាច
ធាៃប់បានក្ធាើកុង្ឆ្
ន ន ំកនៃង្លកកនុង្បរ ិមាណតិចតួចក៏ក្ដ្ឋយ។
តរាង្ទី ១២ ក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្លចល៉ាែស

ា ខា
ំ ន់ៗ (HS 090412) ក្ៅឆ្នំ ២០១០
ក្បក្ទសនាំចូ តម្លៃនាំ ចំ ខ្ណកម្នោរ តុ យភាព បរ ិមាណ ឯកតតម្លៃ អក្ត ូតោស់ក្បចាំ អក្ត ូតោស់
ឆ្នំជាតម្លៃ ២០០៦- ក្បចាំឆ្នំជាបរមា

ិ ណ,
ចូ (ពាន់ នាំក្ចញកនុង្ ពាណិជជកលម នាំក្ចញ (ែុ ោៃ/ក្តន)
២០១០ (%) ២០០៦-២០១០ (%)
ែុ ោៃ) ពិ ភពក្ោក (%) (ពាន់ ែុោៃ) (ក្តន)
ពិ ភពក្ោក 261,488 100.0 -21,522 63,763 4,101 16 8
សហគ្លន៍ អឺរប
ុ ៉ា 106,178 40.6 -19,991 21,693 4,895 .. ..
1. United States 46,808 17.9 -30,747 12,609 3,712 28 16
2. United 31,152 11.9 -27,074 7,078 4,401 13 6
Kingdom
3. Japan 22,073 8.4 -20,772 3,511 6,287 27 19
4. France 12,693 4.9 -559 2,272 5,587 26 10
5. Canada 12,218 4.7 -10,399 2,515 4,858 10 -3
6. Netherlands 10,101 3.9 6,186 2,556 3,952 18 7
7. Germany 7,680 2.9 18,357 1,573 4,882 -1 -17
8. Belgium 6,105 2.3 -1,779 1,237 4,935 -9 -6
9. Malaysia # 5,982 2.3 2,732 1,308 4,573 27 13
10. South Africa 4,207 1.6 -2,045 1,287 3,269 49 34
(…)
Cambodia 0 0.0 0 0 .. .. ..
ក្បភព៖ ខ្សនទី ពាណិជជកលមរបស់ ITC (ទទួ បានខ្សលករាឆ្នំ ២០១២)។ # សមាជិ ក IPC។
ដា
ំ ប់របស់កេពុជាកនងផ្ស
ុ ត
ិ កេម ការន ំទចញនិង ន ំចូ ផ្ស ត
ិ ផ្ស ទរេចទ ព
ើ ិភពទោក
តរាង្សក្ង្ាបទី ១៣ បង្វាញពីក្បក្ទសអនកស ិត ក្បក្ទសនាំក្ចញ និង្ក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្លចធំៗទាំង្ ១០

កនុង្ពិភពក្ោក រួលជាលួយនឹង្ចំខ្ណកទីសាររបស់ក្បក្ទសទាំង្ក្នាះកនុង្តួក្ សសរុបរបស់ពិភពក្ោក
ក្ពលទាំង្សក្មាប់ក្បក្ទសកលពុជាក្ព ខ្ែ មានតួក្ សសង្ខ្ែរ។ ក្បក្ទសកលពុជា ជាក្បក្ទសអនកស ិត
ក្ក្លចធំបំសុតទី ១៣ ក្ ើពិភពក្ោកក្ោង្ក្ៅតល FAO (២.៥០០ក្តន) និង្ធំបំសុតទី ៩ ក្ោង្ក្ៅ
តល IPC (៤.៥០០ក្តនកនុង្ឆ្នំ២០១០)។ ក្បក្ទសកលពុជានាំក្ចញក្ក្លចកនុង្ទក្លង្់ ក្តឹលខ្តជាក្ក្លចក្រប់
ប៉ាុក្ណាណះ ខ្ែ ជាប់ ំដ្ឋប់ថ្ននក់ ទី ៦៥ ជាអនកនាំក្ចញធំបំសុតកនុង្ពិភពក្ោក។ ប៉ាុខ្នា ទិននន័យជាសៃូវោរ
(៦ក្តន) របស់កលពុជាលិនបានបញ្ូេ ោរនាំក្ចញក្ក្ៅសៃូវោរខ្ែ មានក្បខ្ហ ៤.៥០០ក្តនក្នាះក្ទ។
តរាង្ទី ១៣ ក្បក្ទសស ិត នាំក្ចញ និង្នាំចូ ក្ក្លចសំខាន់ៗក្ ើពិភពក្ោកឆ្ន២
ំ ០១០(ចំខ្ណកកនុង្ពិភពក្ោកសរុប %)
ក្បក្ទសស ិតករសំខាន់ៗ ក្បក្ទសនាំក្ចញសំខាន់ ៗ ក្បក្ទសនាំចូ សំខាន់ៗ
ទិ នន
ន ័យ FAO ទិ នន
ន ័យ IPC ក្ក្លចក្រប់ ក្ក្លចល៉ា ែា ក្ក្លចក្រប់ ក្ក្លចល៉ា ែា
(៤១ស ិតករ) (១១ស ិតករ) (១១០អនកនាំក្ចញ) (១១១ អនកនាំក្ចញ) (១៨១អនកនាំចូ ) (១៩០ អនកនាំចូ )
1. Viet Nam (28.1) 1. Vietnam (29.3) 1. Viet Nam* (29.9) 1. Viet Nam* (24.4) 1. United States (22.6) 1. United States (17.9)
2. Indonesia (14.2) 2. Indonesia (18.2) 2. Indonesia (24.2) 2. Germany (10.9) 2. Germany (11.7) 2. United Kingdom (11.9)
3. India (12.9) 3. India (15.4) 3. Brazil (10.7) 3. India (9.7) 3. Viet Nam* (7.3) 3. Japan (8.4)
4. Brazil (12.6) 4. Brazil (10.5) 4. India (5.5) 4. Netherlands (6.8) 4. Netherlands (5.4) 4. France (4.9)
5. Malaysia (7.5) 5. China (7.6) 5. Malaysia (5.3) 5. United States (6.7) 5. India (4.1) 5. Canada (4.7)
7. Sri Lanka (6.7) 6. Malaysia (7.5) 6. Sri Lanka (3.8) 6. France (5.1) 6. Singapore (3.9) 6. Netherlands (3.9)
6. China (7.4) 7. Sri Lanka (5.3) 7. Singapore (3.0) 7. Malaysia (3.6) 7. France (3.3) 7. Germany (2.9)
8. Thailand (1.6) 8. Thailand (3.0) 8. Germany (2.7) 8. Singapore (3.6) 8. Japan (2.8) 8. Belgium (2.3)
9. Madagascar (1.2) 9. Cambodia (1.4) 9. Netherlands (2.3) 9. Austria (2.7) 9. Spain (2.4) 9. Malaysia (2.3)
10. Mexico (0.9) 10. Ecuador (1.0) 10. Mexico (2.0) 10. Israel (2.1) 10. Russian Fed. (2.3) 10. South Africa (1.6)
(…) (…)
13. Cambodia (0.6) 65. Cambodia (0.0)
ក្បភព៖ FAO, ខ្សនទី ពាណិជជកលមរបស់ ITC ។ * ក្បក្ទសខ្ែ មានសាិតិឆុះបញ្ញ
ៃ េ ំង្, # សមាជិ កសហគ្លន៍ ក្ក្លចអនារជាតិ ។
តនេៃ
តនេៃទ ទ
ើ ីផ្សារពិភពទោកសរមាប់ផ្ស ត
ិ ផ្ស ទរេច
តម្លៃក្ក្លចក្ៅក្ ើទីសារពិភពក្ោកមានោរក្ឡើង្ចុះោ៉ា ង្ខាៃំង្កនុង្ក្ព ោ៉ា ង្សៃី ខ្ែ ក្ធាើឲ្យោរសក្ក្លច

ចិតវា ិនិក្ោគ្មានោរ បា
ំ ក។ តម្លៃក្ក្លចសសពស់ ជាង្ក្ក្លចក្មម ក្ទាះបីជាក្សរ ីក្ព ក្វោទាំង្ពីរមាន
ទំនាក់ទំនង្នឹង្រនោ៉ា ង្ខាៃំង្ក៏ក្ដ្ឋយ។ និនានោរតម្លៃក្ក្លចក្ៅក្ ើទីសារពិភពក្ោកលខ្ក្បក្បួ ោ៉ា ង្
ខាៃំង្ ក្ទាះបីជានិ នានោររបស់វាមានោរក្កើនក្ឡើង្កនុង្ក្ព ប៉ាុនាមនឆ្នំចុង្ក្ក្ោយក្នះក៏ក្ដ្ឋយ។ តម្លៃ
ក្ក្លចក្មមខ្ែ បានក្រៀបក្រៀង្ក្ដ្ឋយ IPC បានក្កើនក្ឡើង្ក្បខ្ហ ពី ១.២០០ែុោៃ/ក្តនកនុង្ឆ្នំ ២០០៦
ក្ៅ ៤.០០០ែុោៃ/ក្តនកនុង្ឆ្នំ ២០០៨ ធាៃក់ចុះក្ៅ ២.០០០ែុោៃ/ក្តន កនុង្ឆ្នំ ២០០៩ និង្បានក្កើន
ក្ឡើង្ែ ់ ៦.០០០ែុោៃ/ក្តន កនុង្ខ្សកកកដ្ឋ ឆ្នំ ២០១១ (រូបភាពទី ៣)៖ កនុង្រយៈក្ព ៥ ឆ្នំ តម្លៃបាន
ក្កើនក្ឡើង្ក្ដ្ឋយក្លគ្ុ ណ ៥។ ោរក្ឡើង្ចុះម្នតម្លៃោ៉ាង្ខាៃំង្ក្នះ ក្ធាើឲ្យមានោរពិបាកែ ់ោរសក្ក្លច
ើ វ ិនិក្ោគ្
ចិតាកុង្ោរក្ធា
ន ក្ក្ពាះថ្នែំ ណាំក្ក្លចអាចសា ់ស បានរហូតែ ់ោ៉ាង្ក្ហាចណាស់ ក្ៅរយៈ
ក្ព ពី រឆ្នំបនាទប់ពីដ្ឋំ។
រូបភាពទី ៣ កក្លង្តម្លៃក្ក្លច លករា ២០០៥- ធនូ ២០១១ (គ្ិតជា ែុោៃអាក្លរ ិច/ក្តន)
11,000
10,000
9,000
White pepper
8,000 Black pepper
7,000
6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
ក្បភព៖ IPC។
តនេៃ ក់ដុំកងទសតត
នុ កំពង់ចាេ និងកំពតរបស់កេពុជា
ក្កសួង្កសិកលម រុោាក្បមាញ់ និង្ក្នសាទសា ់ព័ត៌មានអំពីតម្លៃ ក់ែុំ និង្ ក់រាយសក្មាប់ក្ក្លចក្មម

ក្ ស ១ (ចំណាត់ថ្ននក់ក្ ស ១ ជាលួយ ៥៥០ក្ោល/ ីក្ត) តលសារលួយចំនួន និង្ក្ៅតលក្សតា។ ោរ ិោ
័យទីសារកសិកលម (AMO) នាយកដ្ឋានខ្សនោរ និង្សាិតិ (DPS) ក្បលូ តម្លៃ ក់រាយ (បីែង្កនុង្លួយ
សបាាហ៍) និង្ ក់ែុំ (លាង្កនុង្លួយសបាាហ៍) ក្ទាះបីជាមានខ្តតម្លៃ ក់ែុំខ្ែ ក្តូវបានក្បាះពុលពសាយ
កនុង្ក្ពឹតិប
ា ក្តក្បចាំខ្ស ក្ពឹតិប
ា ក្តព័ត៌មានទីសារកសិកលម និង្អាចរកបានតម្លៃលធយល ក្បចាំសបាាហ៍ ក្បចាំ
ខ្ស និង្ក្បចាំឆ្នំ សក្មាប់ ទីសារលួយចំនួនកនុង្ក្សតាលួយចំនួនសង្ខ្ែរ។ កក្លង្ទិននន័យរបស់ AMO អាច
រកបានពី ខ្សលករា ឆ្នំ ២០០៤ ប៉ាុខ្នាលិនមានសក្មាប់ ក្គ្ប់ទីសារក្តូវបានចង្ក្កង្ជាក្បព័ នធក្នាះក្ទ។ ក្សរ ី
ឆ្នំខ្ែ យូរជាង្ក្គ្បំសុតគ្ឺអាចរកបានសក្មាប់ ក្សតាកំពង្់ ចាល ខ្ែ ជាក្សតាស ិតក្ក្លចសំខាន់ បំសុត
របស់កលពុជា។
ជាករណីក្ធៀបក្ៅនឹង្កក្លិតពិភពក្ោក តម្លៃក្ក្លចកនុង្ក្បក្ទសកលពុជាក៏មានោរក្ឡើង្ចុះខាៃំង្ណាស់ខ្ែរ
កនុង្រយៈក្ព លួយែ៏សីៃ ក្ទាះបីជាមាននិនានោរក្កើនក្ឡើង្ោ៉ា ង្ខាៃំង្កនុង្ឆ្នំថីៗ
ម ក្នះក៏ក្ដ្ឋយ។
 កនុង្ស្សុកក្លលត់ តម្លៃក្ក្លចក្ ស ១ បានថយចុះពីតម្លៃសពស់ ១៧.០០០ ក្រៀ /គ្ក ក្ៅក្ែើលឆ្នំ
២០០៧ លក ៧.៥០០ក្រៀ /គ្ក ក្ៅពាក់កណា

ា ឆ្នំ ២០០៩ និង្បនាទប់លកក្កើនក្ឡើង្ក្ ើសពី
៣០.០០០ ក្រៀ ក្ៅចុង្ឆ្នំ ២០១១ (រូបភាពទី ៤)។
 ព័ត៌មានសក្មាប់ក្សតាកំពត គ្ឺអាចរកបានខ្តពីឆ្នំ ២០១០ លកខ្តប៉ាុក្ណាណះ។ តម្លៃសក្មាប់លួយ
គ្ក បានក្កើនក្ឡើង្ពីក្បខ្ហ ២៥.០០០ ក្រៀ ក្ៅក្ែើ លឆ្នំ ២០១០ ក្ៅក្ ើសពី ៤០.០០០
ក្រៀ ក្ៅក្ែើលឆ្នំ ២០១២។
 ក្ក្លចកំពតបង្វាញពីតម្លៃលិនខ្ក្បក្បួ ខ្ែ សពស់ជាង្ក្ក្លចក្លលត់ ខ្ែ អាចក្ដ្ឋយសារមានកិតិា
នាល និង្មាន កាណៈជាស ិតស សរ ីរាង្គរបស់វា។ ក្សរ ីតម្លៃរបស់ ក្ក្លចក្លលត់ និ ង្ក្ក្លច
កំពតបង្វាញពីទំនាក់ទំនង្រវាង្រនោ៉ា ង្ខាៃំង្ គ្ឺ ថ្ន៖ ក្ៅក្ព ខ្ែ តម្លៃក្ៅក្សតាលួយក្កើ នក្ឡើង្
តម្លៃក្ៅក្សតាលួយក្ទៀតក៏ក្កើនក្ឡើង្សង្ខ្ែរ។ សណៈខ្ែ ភាពសុ សរនម្នតម្លៃកុង្ក្សតា

ន កំពត
បានថយចុះក្ៅក្ព សៃះ ខ្តវាបានក្កើនក្ឡើង្ជាថមីលាង្ក្ទៀត៖ ក្ៅចុង្ឆ្នំ ២០១១ និង្ក្ែើលឆ្នំ
២០១២ តម្លៃក្ក្លចកំពតបានក្កើនក្ឡើង្សណៈខ្ែ តម្លៃ ក្ក្លចក្លលត់ ធាៃក់ចុះ (ប៉ាុ ខ្នាលិនបាន
បញ្ញ
ជ ក់ក្ដ្ឋយអនកអក្ង្កតទីសារក្ទ)។ ោរស្សាវក្ជាវបខ្នាលក្ទៀត ចាំបាច់ ក្តូវក្ធាើក្ែើ លបីខ្សាង្យ ់
ពីភាពសុសរនក្នះ។
បខ្ក្លបក្លួ សុសរនខាៃំង្ក្នះ ជាបញ្ញ

ា ក្បឈលលួយសក្មាប់អក
ន ពាក់ព័នធ ជាពិក្សសគ្ឺកសិករ។ សក្មាប់
កសិករ តម្លៃខ្ែ ក្ឡើង្ចុះខាៃំង្ក្នះក្ធាើឲ្យ ំបាកជាខាៃំង្កនុង្ោរសក្ក្លចចិតាក្ធាើវ ិនិក្ោគ្ ក្ក្ពាះថ្នក្ែើល
ក្ក្លចអាចឲ្យទិននស ក្តឹលោ៉ា ង្ក្ហាចណាស់ពីរឆ្នំបនាទប់ពីដ្ឋំ។ ជាង្ក្នះក្ទៀត កសិករមានព័ត៌មាន
តិចតួចជាង្ឈមួញ ក្ហើយក្ហតុែូចក្នះអាចមានគ្ុណវ ិបតាិកុង្ោរចរចារតម្លៃ

ន ។
រូបភាពទី ៤ តម្លៃ ក់ែុំក្ក្លចក្ ស ១ កនុង្សារចំនួន ៣ ពីខ្សលករា ២០០៤-លករា ២០១២ (ក្រៀ /គ្ក)
ក្បភព៖ទិ ននន័យសា ់ក្ដ្ឋយោរោ

ិ ័យទី សារកសិកលម (AMO) នាយកដ្ឋានខ្សនោរនិ ង្សាិតិ (DPS), MAFF
ខ្សែចង្វវក់តនេៃរបស់ទរេចកេពជា៖
ុ ភាគីសខា
ំ ន់ៗ សកេមភាព និងបញ្ហ
ា រារា ំង
ល៉ាូខ្ែ ន ិស័យក្ក្លចរបស់កលពុជាមានបង្វាញែូចកនុង្រូបភាពទី ៥។ មាន

សាលញ្ាលួយពីខ្សែចង្វាក់តម្លៃកុ ង្វ
វ ិធីសាស្រសាក្សែង្ៗកនុង្ោរពិនិតយក្លើ ពីខ្សែចង្វាក់តម្លៃ (DFID, ២០០៨) រួលមាន៖
 ក្តើមានសកលមភាពសំខាន់ៗ អាីសៃះកនុង្ខ្សែចង្វាក់តម្លៃ?
 ក្តើនរណាជាតួអង្គសំខាន់ៗពាក់ព័នធកុង្សកលម
ន ភាពទាំង្ក្នះ?ក្ហើយក្តើ តលពិតក្ៅពួកក្គ្ក្ធាើអីា
សៃះ?
 ក្តើមានរ ំហូរស ិតស ព័ត៌មាន និង្ចំក្ណះែឹង្អាីសៃះ? ជាឧទាហរណ៍ ក្តើ វតាុធាតុ ក្ែើ លកសិកលម/
ស ិតស /ក្សវាកលម បានលកពីកខ្នៃង្ណា និង្ក្តើ ទធស ឬស ិតស បនាក្ៅកខ្នៃង្ណា?
 ក្តើតម្លៃផ្លៃស់បូរតលខ្សែចង្វ
ា ា ក់ោ៉ាង្ែូចក្លាច និង្មានតម្លៃបខ្នាលសពស់បំសុតក្ៅកខ្នៃង្ណា?
 ក្តើក្បក្ភទម្នក្សវាកលមអីាសៃះខ្ែ សា ់ែ ់ខ្សែចង្វាក់តម្លៃ?
 ក្តើអីាជាទី តំង្ និង្តំ ខ្ណង្របស់ក្កុលខ្ែ ក្តូវក្ក្ជើ សក្រ ើស (ឧ. ជនក្កី ក្ក ស្រសាី) កនុង្ខ្សែចង្វាក់
តម្លៃ?
 ក្តើបញ្ញ
ា រារាំង្ជាគ្នៃឹះ កនុង្ជំហាននិលួយៗមានអាីសៃះ?
 ក្តើអីាជាែំក្ណាះស្សាយខ្ែ មានសោានុព ចំក្ពាះបញ្ញ
ា រារាំង្ទាំង្ក្នះ?
រូបភាព ៥ ល៉ាូខ្ែ ន ិស័យក្ក្លចរបស់កលពុជា

សាលញ្ាពីខ្សែចង្វាក់តម្លៃកុង្វ
ោរសា ់វតាុធាតុក្ែើល ោរដ្ឋំែុះ ោរក្បលូ ោរខ្កម្ចន ោរខ្ចកចាយ/ោរនាំក្ចញ
ជំហានរបស់ក្យើង្មានែូចខាង្ក្ក្ោល។ ក្យើង្នឹង្
 កំណត់សកលមភាព និង្តួអង្គសំខាន់ៗកនុង្ជំហាននិលួយៗរបស់ខ្សែចង្វាក់តម្លៃ
 វ ិភាគ្ពីបញ្ញ
ា រារាំង្សំខាន់ ("ក្តើវ ិស័យក្នះឈរក្ៅកខ្នៃង្ណាសពាម្ថង?")
 រកឲ្យក្ ើញក្បសិនក្បើ រដ្ឋាភិ បា មានយុទធសាស្រសាសក្មាប់វ ិស័យក្នះរួចក្ហើយ ("ក្តើរដ្ឋាភិបា
ចង្់ឲ្យវ ិស័យក្នះសាិតក្ៅកខ្នៃង្ណាកនុង្ក្ព អនាគ្ត?")
 កំណត់សកលមភាពសំខាន់ ៗក្ែើលបីក្ទក្ទង្់ វ ិស័យក្នះ ទាំង្រដ្ឋាភិ បា និង្ក្ដ្ឋយភាគ្ី ពាក់ ព័នធ
ក្សែង្ក្ទៀត (រួលទាំង្ម្ែគ្ូអភិវឌ្ឍន៍ ) និង្ ចុ ង្ក្ក្ោយ
 សា ់ក្ោប ់ពីែំក្ណាះស្សាយខ្ែ អាចក្ធាើក្កើត ក្ែើលបីក្ដ្ឋះស្សាយពីបញ្ញ

ា ទាំង្អស់ក្នះ។
សកេមភាពសំខាន់ៗ និងតួអ្ងគទៅកនងខ្សែចង្វ
ុ វ ក់តនេៃទរេច
សកលមភាពសំខាន់ៗតលខ្សែចង្វាក់តម្លៃក្ក្លចរបស់កលពុជា មានចក្នាៃះចាប់ពី ោរសា ់វតាុធាតុ ក្ែើលកសិ
កលម ោរដ្ឋំែុះក្ក្លច ោរក្បលូ និង្ក្ធាើពាណិជជកលម ោរខ្កម្ចន និង្ោរខ្ចកចាយ រហូតែ ់ទីសារកនុង្
ស្សុក និង្ទីសារអនារជាតិ។ ក្គ្កំណត់ កាណៈែូចក្ៅ (រូបភាពទី ៦)៖
 ោរសា ់វតាុធាតុក្ែើលកសិកលម៖ ោរសា ់ឲ្យទាំង្ក្នះ គ្ឺ វតាុធាតុក្ែើលខ្ែ ចាំបាច់ សក្មាប់ដ្ឋំែុះ
ក្ក្លច ែូចជាកូ នក្ក្លច ជី ថ្ននំសមាៃប់កតាចម្ក្ង្ ថ្ននំសមាៃប់ក្មម សមាារ និង្ឧបករណ៍ជាក្ែើល។
 ោរដ្ឋំែុះ៖ ក្នះរួលបញ្ូេ នូវក្គ្ប់ជំហានទាំង្អស់ខ្ែ ចាំបាច់ក្ែើលបីដ្ឋំែុះក្ក្លច (ោរដ្ឋំ ោរ
ក្ស្សាចស្សព ោរដ្ឋក់ជី ។ ។) និង្ ោរក្បលូ ស ។ ោរក្បលូ ស ក្ៅែំ ណាក់ ោ ម្នវ ័
យខ្ែ ក្តឹ លក្តូវមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្ែើលបីស ិតបានក្ក្លចក្រប់ខ្ែ មានគ្ុណភាព។
 ោរក្បលូ និង្ោរក្ធាើពាណិជជកលម៖ ជាទូក្ៅ កសិករ ក់ក្លចក្ៅអនកក្បលូ ទិ ញកនុង្ភូលិ ឬ
ុំ។ អនកក្បលូ ទិញកនុង្តំបន់ក្បលូ សាំុ ក្ក្លចក្ៅតលកក្លិ តថ្ននក់ភូលិ ឬ ុំ និង្ ក់បនាក្ៅអនក
ក់ែុំកុង្ស្សុ
ន ក ឬអនកខ្កម្ចនក្ៅភនំក្ពញ ឬក្ៅពាណិជជករ/អនកនាំក្ចញ និង្អនកខ្កម្ចន ទាំង្កនុង្
ស្សុក និង្បរក្ទស (ជាពិ ក្សសម្ថ និង្ក្វៀតណាល)។
 ោរខ្កម្ចន៖ មានជំហានលួយចំ នួនពាក់ព័នធកុង្ោរខ្កម្ចន
ន ក្ក្លច។ ជំហានក្នះរាប់បញ្ូេ ទាំង្ ោរ
ក្បក្ឡះក្រប់ក្ក្លចក្ចញពីចក្ង្វកលខ្ែ ក្បលូ ស រួច។ ោរសលងួត ខ្ែ ជាខ្សនកលួ យម្នោរខ្ក
ម្ចនសំខាន់ ជាង្ក្គ្បំសុត ក្ដ្ឋយសារវាមានឥទធិព ក្ៅក្ ើគ្ុណភាពស ិតស សក្ក្លច។
ក្រប់ ក្ក្លចគ្ួរក្តូវសលងួតរហូតែ ់វាក្ឡើង្ពណ៌ក្មម និង្ក្ជួញ ក្ហើយមានបរ ិមាណសំក្ណើល
ចុង្ក្ក្ោយក្បខ្ហ ១០% ក្ែើលបីោរពារោរែុះសែិត។ បនាទប់លក ក្គ្ខ្ចកចំ ណាត់ ថ្ននក់ក្ក្លច
ក្ៅតល ទំ ហំ ពណ៌ និង្ទំ នាក់ទំនង្ែង្់សុីក្ត។ វ ិធី សាស្រសាលួយកនុង្ោរបខ្នាលតម្លៃែ ់ក្ក្លច គ្ឺ
កិនវាឲ្យល៉ាែា ក្ទាះបីជាក្ក្លចកិនអាចង្វយរង្ោរសូចខាត រសជាតិ និង្កៃិនលិនមានក្សារភាព
និង្ង្វយបាត់បង្់ោ៉ាង្ឆ្ប់ រហ័ស ក្ពលទាំង្អាយុោ សាុកទុកសៃីជាង្ក្ក្លចក្រប់ោ៉ាង្ណាក៏
ក្ដ្ឋយ។ តំណាក់ ោ ចុង្ក្ក្ោយគ្ឺ ោរក្វចសេប់ និ ង្សាុកទុ កកនុង្ធុង្ខ្ែ ោរពារសំក្ណើល សុត
ពីពនៃឺម្ថងក្ដ្ឋយផ្លទ ់។
 ោរខ្ចកចាយ/ោរនាំក្ចញ៖ ក្ក្លចខ្ែ ក់ ទាំង្ក្ៅទីសារថ្ននក់ ជាតិ ឬទីសារអនារជាតិ ជា
ទូក្ៅមានទក្លង្់ជាក្ក្លចក្រប់ ក្ទាះបីជាខ្សនកសៃះខ្ែ កំពុង្នាំក្ចញសក្មាប់ ោរខ្កម្ចនក្ៅទី
សារក្រ ក្ៅក៏ក្ដ្ឋយ។
តួអង្គសំខាន់ៗ កនុង្ខ្សែចង្វាក់តម្លៃក្ក្លចរបស់កលពុជាគ្ឺ អនកសគត់សគង្់វតាុធាតុក្ែើលកសិកលម កសិករ អនក

ក្បលូ ទិ ញ និ ង្ពាណិជជករ អនកខ្កម្ចន និង្អនកខ្ចកចាយ/អនកនាំក្ចញ។
 អនកសគត់សង្
គ ់វតាុធាតុក្ែើលកសិកលម៖ អនកសគត់សគង្់វតាុធាតុក្ែើលកសិកលម ក់ ក្ៅកសិករនូ វវតាុធាតុក្ែើល
កសិកលមខ្ែ ចាំបាច់ ក្ែើលបីដ្ឋំែុះក្ក្លចែូចជាកូនក្ក្លច ជី ថ្ននំសមាៃប់កតាចម្ក្ង្ (ថ្ននំសមាៃប់សតា
ិត
អ ថ្ននំសមាៃប់ ក្មម ថ្ននំសមាៃប់សែិត) និង្ សមាារ និង្ឧបករណ៍ក្សែង្ៗ។ អនកសា ់ វតាុធាតុក្ែើល
កសិកលមជាក្ក្ចើនមានសញ្ញ
ជ តិ ជាខ្សមរ ប៉ាុខ្នាក្ៅពីក្ក្ោយក្ដ្ឋយអនកសគត់សគង្់ក្វៀតណាល ក្ក្ពាះថ្ន
វតាុធាតុ ក្ែើលកសិកលមជាក្ក្ចើនគ្ឺនាំចូ ជាពិក្សសវតាុធាតុក្ែើលគ្ីលី ក៏ែូចជាសមាារ និង្
ឧបករណ៍ក្សែង្ៗ។
 កសិករ៖ ក្ទាះបីជាលិនមានសាិតិសូវោរពី
ៃ ចំនួនកសិករកនុង្វ ិស័យក្ក្លចក៏ ក្ដ្ឋយ ោរបា៉ា ន់
ក្បមាណបង្វាញថ្នមានពី ២.០០០ ក្ៅ ២.៥០០ កសិករ ខ្ែ ភាគ្ក្ក្ចើនមានទំ ហំម្សទែីជា
លធយល ០,៤ ហតកនុង្ស្សុកក្លលត់ និង្តិចជាង្ ០,២ហត កនុង្ក្សតាកំពត។ ជារួលតលោរបា៉ា ន់
ក្បមាណ គ្ឺមានក្បខ្ហ កលមករ ៥០០០នាក់ ខ្ែ ពាក់ព័នធកុង្ខ្សែចង្វ

ន ា ក់តម្លៃក្ក្លចរបស់កលពុ
ជា ក្ដ្ឋយរាប់បញ្ូេ ទាំង្កលមករតលរែូវោ សង្ខ្ែរ។ កនុង្ក្សតាលួយចំនូន កសិករបានក្រៀបចំ
ជាសមាគ្ល ឬជាសហគ្លន៍ ែូចជាសមាគ្លក្ ើកកំពស់ក្ក្លចកំពត (មាន១៣៩សមាជិកកនុង្
ឆ្នំ២០១២) និង្សហគ្លន៍ អភិវឌ្ឍន៍ែំណាំកសិកលមក្ក្លចដ្ឋរ-ក្លលត់ កនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល
(៣០០សមាជិកកនុង្ ឆ្នំ ២០១២)។
 អនកក្បលូ ទិញ និង្ពាណិជជករ៖ កសិករដ្ឋំក្ក្លចភាគ្ក្ក្ចើនពឹ ង្ខ្សអកក្ៅក្ ើពាណិជជករលួយ
ចំនួន ទទួ ព័ត៌មានទីសារ និង្អាចចូ ក្ៅទីសារបានតិ ចតួច ។ ក្ក្លចពីកសិករ ក្តូវបាន
ក់ក្ដ្ឋយផ្លទ ់ក្ៅពាណិជជករខ្តលួ យគ្ត់ ផ្លាច់លុសក្ៅកនុង្លូ ដ្ឋាន ឬតលរយៈបណា

ា ញ
ឈមួញកណា
ា អនកក្បលូ ទិ ញ ឬពាណិជជករ។
 អនកខ្កម្ចន៖ ចំនួនទីកខ្នៃង្ខ្កម្ចនខ្ែ មានកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា គ្ឺក្ៅមានកក្លិតោ៉ា ង្ខាៃំង្។
សលតាភាពខ្កម្ចនក្ក្លចក្មមក្ៅជាក្ក្លចសក្ៅកលពុជាអាចមានតិចជាង្ ១០០ក្តនកនុង្លួ យខ្ស។
 អនកខ្ចកចាយ/អនកនាំក្ចញ៖ អនកខ្ចកចាយលួ យចំនួន ក់ក្ក្លចក្ៅក្ ើទីសារកនុង្តំ បន់ សៃះ
ក្ទៀត នាំក្ចញក្ៅក្បក្ទសម្ថ និង្ក្វៀតណាល។ ក្ក្លចកំ ពត ខ្ែ មាននិលិមតសញ្ញាសមាគ ់
ភូលិសាស្រសា ក្តូវបាននាំក្ចញក្ៅទីសារែូចជា សហគ្លន៍ អឺរប ៉ាុ សហរែាអាក្លរ ិច និង្ជប៉ាុនជា
ក្ែើល។
រូបភាពទី ៦ តួអង្គ និង្សកលមភាពសំខាន់ៗកនុង្វ ិស័យក្ក្លចរបស់កលពុជា
ោរសគត់សគង្់វតាុធាតុ ោរក្បលូ /ោរក្ធាើ ោរខ្ចកចាយ/ោរនាំ

ោរដ្ឋំែុះ ោរខ្កម្ចន
ក្ែើ ល ពាណិជជកលម
ក្ចញ
សកលមភាព ោរសា ់នូវ៖  ោរក្រៀបចំែី  ោរក្បលូ ទិញ  បំខ្បៃង្ពីក្ក្លចក្មម  ោរខ្ចកចាយ
 ជនៃង្់ក្ឈើ  ោរដ្ឋំជនៃង្់  ោរវាយតម្លៃគ្ុណ ជាក្ក្លចស  ោរនាំក្ចញ
 ធាង្ែូង្ (សក្មាប់  ោរក្រៀបចំែំបូ ភាព  កិនជាក្ក្លចល៉ាែា
លៃប់)  ោរក្ក្ជើសក្រ ើសកូន  ោរសលងួតក្ឡើង្វ ិញ  ោរក្វចសេប់ និង្
 កូនក្ក្លច  ោរដ្ឋំ  ោរក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ ដ្ឋក់ផ្លៃកសញ្ញា
 ជី  ោរក្ស្សាចស្សព  ោរក្វចសេប់  ោរសាុកទុក
 ថ្ននំសមាៃប់កតាចម្ក្ង្  ោរដ្ឋក់ជី  ោរសាុកទុក

(ថ្ននំសមាៃប់ក្មម សតា  ោរជំរះក្មម  ោរែឹកជញ្ូជ ន
ិត
អ សែិត)  ោរបាញ់ថ្ននំ  ោរ ក់
 ក្ក្គ្ឿង្មា៉ា សុីន/  ោរក្បលូ ស

ឧបករណ៍ និង្សមាារ  ោរក្បក្ឡះក្រប់
និង្ខ្ចកក្បក្ភទ
 (ោរស្សុស)
 ោរសលងួត
 (ោរក្ធាើចំណាត់ ថ្ននក់ )
 (ោរសាុកទុ)
 (ោរែឹកជញ្ូជ ន)
តួអង្គ  អនកសគត់សគង្់វតាុធាតុ  កសិករខានតតូច  អនកក្បលូ ទិញ  ពាណិជជករ  អនកខ្ចកចាយ/អនក
ក្ែើល និង្លធយល តលលូ ដ្ឋាន  អនកខ្កម្ចនក្ៅ នាំក្ចញ
 សមាគ្ល/សហគ្លន៍  ពាណិជជករខានតធំ ភនំក្ពញ  អនក ក់ ែុំក្ៅភនំក្ពញ
កនុង្ស្សុក និង្ក្វៀត  អនកខ្កម្ចនក្ៅម្ថ  ពាណិជជករម្ថ
ណាល និង្ក្វៀតណាល
ក្បភព៖ ចង្ក្កង្ក្ដ្ឋយអង្គភាពខ្សែចង្វាក់តម្លៃ
ការដា ំដុុះ
ក្សតាកំពត និង្ក្សតាក្ោះកុង្មាន កាសណឌអាោសធាតុ អ ជាលួយនឹង្កំពស់ទឹកក្ភៃៀង្ក្បខ្ហ ២៥០០
ក្ៅ ៣៥០០លល កនុង្លួ យឆ្នំក្ពលទាំង្មានក្ល ស្សទុំ និ ង្សីតុណាភាពលធយល ខ្ែ ក្ធាើឲ្យចំោរក្ក្លច
បនាយតម្លៃក្ស្សាចស្សពក្ពញលួយឆ្នំ និង្បនាយតក្លូវោរសមាារក្សែង្ៗសង្ខ្ែរ(GTZ, ២០០៩)។ ក្ ើស

ពីក្នះក្ទៀត ក្សតាទាំង្ពីរក្នះមានទីតំង្ក្ៅតលតំបន់ក្ឆនរជាប់ក្ៅនឹង្ភនំខ្ែ អនក ជំនាញក្ក្លចភាគ្ក្ក្ចើន
បានបញ្ញ
ជ ក់ ថ្នជាកខ្នៃង្ ស
អ ក្មាប់ ោរ ូតោស់ក្ក្លចខ្ែ មានគ្ុ ណភាពសពស់ ។ គ្ុណភាពក្ក្លច
អាចកំណត់ បានក្ដ្ឋយ កាណៈពីរោ៉ា ង្៖ កិៃន ខ្ែ អាស្ស័យក្ដ្ឋយសមាសធាតុសាំញា
ុ ំជាក្ក្បង្
ពិក្សសក្ ើសពី ៨០ក្បក្ភទ និង្រសជាតិ ហឹរ ក្ដ្ឋយសារធាតុអា ់ោឡូអុីត និង្ពីព័ររ ីន។
ក្ក្លចជារុកជា
ា តិវ ខ្ិ៍ៃ បកខ្លកសារខាយូរឆ្នំ ខ្ែ កំណត់ឲ្យមានកំពស់ក្បខ្ហ ក្តឹល ៤ល ក្ៅកនុង្ក្បក្ទស
កលពុជា និង្ែុះ ូតោស់ អក្ៅកនុង្ក្សតាែីក្កហល និង្តំបន់ក្ឆនរ។ ក្ក្លចក្តូវោររយៈក្ព មានក្ភៃៀង្យូរ
(ក្ក្ចើនជាង្ ២.០០០លល ក្បចាំឆ្នំ) សីតុណាភាពសពស់ មល (២០-៤០oC) និង្ពាក់ កណា

ា លៃប់ ក្ហើយ
ខ្ែ ដ្ឋំែុះ ប
អ ំសុតកនុង្តំបន់ក្ឆនរ ឬក្ៅរយៈកំពស់ទាបជាង្ ១.២០០ល (www.practicalaction.org)។
ក្ក្លចក្តូវបានដ្ឋំែុះនូវរែូវវសាចាប់ពីខ្ស លិថុនា ែ ់ ខ្ស សីហា។ ក្ៅក្បក្ទសកលពុជា វាចាប់ក្សាើលក្ចញ
ខ្សៃបនាទប់ពីរយៈក្ព ក្បខ្ហ ២ឆ្នំ និង្ចំណាយក្ព ពី ៦ក្ៅ៨ខ្ស បនាទប់ពីក្ចញផ្លកែ ់ក្បលូ ស ។
ក្ែើលក្ក្លចអាចសា ់ខ្សៃកុង្រយៈក្ព
ន ោ៉ា ង្យូរពី ៣០-៤០ឆ្នំ ក្ទាះបីជាកសិករខ្ែ បានក្ធាើសមាាសលួយ
ចំនួនកនុង្ក្សតាកំពតបានបញ្ញ
ជ ក់ថ្នក្ែើលក្ក្លចអាចឲ្យស ក្ក្ចើនជាង្ ១០០ ឆ្នំក៏ក្ដ្ឋយ។
មានក្ក្លចក្រប់ ៤ ក្បក្ភទខ្ែ បានស ិតកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា៖
 ក្ក្លចសេី (ម្បតង្)៖ គ្ឺជាក្រប់ ក្ក្លចស្សស់ សងួតក្ដ្ឋយបង្កក ឬ ក្តំទុកកនុង្ទឹកអំបិ ។ ក្គ្ក្បះវា
(ពីខ្សតុោ ែ ់ ខ្សធនូ) តំង្ពីលិនទាន់ទុំ និង្មានពណ៌ម្បតង្។ ភាពហឹរពី ក្ក្លចសេីមាន
កាណៈ ទាបជាង្ក្ក្លចក្រប់សលងូត។ វាមានរសជាតិ ហឹរស្សទន់ និង្វាយនភាពទន់ក្ៅក្ព
ក្គ្បរ ិក្ភាគ្។
 ក្ក្លចក្មម៖ ក្បលូ ស ក្ៅក្ព ខ្ែ ខ្សៃក្ក្លចក្ពញវ ័យចំ ណាស់ និង្ក្បះក្ៅក្ព មានពណ៌
ម្បតង្ (ក្បះក្ៅក្ព ទុំពាក់ កណា

ា និង្ក្ៅក្ព ខ្ែ ខ្ក្បក្ៅជាក្កហល)។ ក្គ្ហា ក្រប់
ក្ក្លចកនុង្រយៈក្ព ពី របី ម្ថង ក្ហើយបនាទប់លកខ្ក្បជាព៌ណក្មម។
 ក្ក្លចក្កហល៖ ក្បលូ ស ក្ៅក្ព ខ្ែ ខ្សៃចាស់ អ និង្ក្បះយកខ្តខ្សៃខ្ែ មានព៌ណក្កហល
ពីក្ែើល។ ក្រប់ក្ក្លចក្តូវបានក្គ្ហា សលងួតក្ដ្ឋយពនៃឺម្ថង ពីរបី ម្ថង និង្ទទួ បានក្រប់ខ្ែ
មានព៌ណក្មមោយជាលួយព៌ ណក្តនតចាស់។ ក្ក្លចហឹរក្កហលក្នះលិនសូវសំបូរក្ទ។
 ក្ក្លចស៖ ក្តូវបានក្គ្ក្បះក្ៅក្ព ខ្ែ វាទុំ ប

អ ំសុត ក្ហើយបនាទប់លកក្គ្ក្ជ ក់វាកនុង្ទឹក
អំបិ ឬទឹកម្ក្ប ក្ែើលបីបកស្សទាប់ព៌ណក្មមរបស់វាក្ចញ ក្ដ្ឋយទុកខ្តក្រប់ក្ក្លចព៌ ណស (ក្គ្
ក្ធាើវាក្ដ្ឋយយកស្សទាប់ ខ្សៃខាង្ក្ក្ៅក្ចញពី ក្រប់ ទុកឲ្យសងួត និង្ក្ឡើង្ព៌ណក្មម)។
ជ្ំហានសំខាន់ៗទៅកនងការដា
ុ ំទរេច
ជំហានសំខាន់ៗកនុង្ោរដ្ឋំែុះក្ក្លចកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា មានែូចខាង្ក្ក្ោល៖
 ោរក្រៀបចំែី៖ ែំណាក់ោ ក្នះរួលមានោរឆ្ករសំអាតែី (ោរក្រៀបចំែីែំបូង្) ក្ដ្ឋយម្ែ ឬក្ដ្ឋយ
ក្ក្គ្ឿង្ចក្ក បនាក្ដ្ឋយោរភជួរែី និង្ជីករក្តា សក្មាប់ ដ្ឋក់ កូនក្ក្លច។
o កនុង្ក្សតាកំពត ក្គ្ដ្ឋំក្ក្លចក្ៅក្ ើែីខ្ែ ក្ ើកជារង្ ក្ែើលបីឲ្យទឹកក្ភៃៀង្ហូរក្ក្ចាះបាន អ
(Benezech, ២០០៧)។ សទុយក្ៅវ ិញ ក្ក្លចកនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល ក្តូវបានដ្ឋំក្ដ្ឋយផ្លទ ់ក្ៅក្ ើ
ែីរាប ខ្ែ ជាោរោត់បនាយក្ព ក្វោ និង្ម្ថៃក្ែើលសក្មាប់ោរក្រៀបចំែី។
o កសិករជាក្ក្ចើនកនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាលបានក្បាប់ថ្ន ពួកក្គ្ជួ កមាៃំង្ព កលមសក្មាប់ ោរក្រៀបចំ
ែី ខ្ែ អាចក្ធាើកុង្លួ
ន យម្ថងកុនង្តម្លៃក្បខ្ហ ១.២០០ែុោៃ កនុង្លួយហិចត (ឧបសលព័នធតរាង្
ទី ៤)។ សទុយក្ៅវ ិញ កសិករខានតតូចជាក្ក្ចើន កនុង្ក្សតាកំពតខ្ែ ពក្ង្ីកែី ដ្ឋំក្ក្លចបនាិចលាង្ៗ
បានបញ្ញ
ជ ក់ ថ្នពួកក្គ្បានក្រៀបចំែីក្ដ្ឋយសៃួង្ឯង្ ខ្ែ នាំឲ្យកសិករខ្ែ បានសមាាសលិន
អាចបា៉ា ន់ ក្បមាណពីតម្លៃសក្មាប់សកលមភាពក្នះបានក្ទ។
 ោរក្រៀបចំជនៃង្់៖ កសិករភាគ្ក្ក្ចើនក្ក្បើ ក្បាស់ជនៃង្់ក្ធាើពីក្ឈើ ខ្ែ មានគ្ុណភាពសពស់ ជាទក្ល
បខ្ង្អកឲ្យក្ក្លច ូតោស់ ខ្ែ មានកំ ពស់ក្បខ្ហ ៤ ខ្ល៉ាក្ត និង្អង្កត់សិេត ១៥ សល មាន
តម្លៃពី ៥-៦ ែុោៃកនុង្លួ យជនៃង្់។ ប៉ាុ ខ្នា មានកសិករលួ យចំនួនក្ទៀតបានក្ក្បើ ក្ែើលក្ឈើ ស្សស់
(ក្ែើលរោរ) ខ្ែ មានតម្លៃក្ថ្នក ក្រន់ ខ្តលិនសូវរ ឹង្មាំ និង្ក្ធាើឲ្យក្ក្លចសា ់ទិននស ទាបជាង្។
ជនៃង្់ កនុង្ក្សតាកំពត ភាគ្ក្ក្ចើនមានរាង្លូ (ក្ហើយភាគ្ក្ក្ចើនក្ធាើពីក្ែើលក្ឈើ លួយក្ែើលខ្តលាង្)
ទនទឹលនឹង្ជនៃង្់លកពីក្សតាកំពង្់ចាលភាគ្ក្ក្ចើនមានរាង្បួនក្ជុង្ (ោត់ពីក្ែើលក្ឈើ ធំៗ)។ ជនៃង្់ក្ធាើ
ពីក្ឈើ (ក្ឈើ ង្វប់) មានរយៈក្ព កំណត់ ក្ដ្ឋយសារវានឹ ង្សអុយរ ួយបនាិចលាង្ៗ។ កសិករ
ក្ៅក្បក្ទសក្ក្បសុី និង្ក្បក្ទសឥណា
ឌ ក្ក្បើ ក្បាស់ជនៃង្់ ជាឧទាហរណ៍ក្ធាើពីសរម្សោបូន
ខ្ែ មានរយៈក្ព លិនកំណត់ និង្មានតម្លៃក្តឹលខ្ត ៤ែុ ោៃ កនុង្លួយជនៃង្់។
o ជនៃង្់នីលួយៗ ក្តូវោររក្តា ខ្ែ មានជក្ក្ៅពី ៦០-៧០ សល។
o ចក្នាៃះរវាង្ជនៃង្់មានចាប់ពីោ៉ាង្ក្ហាចណាស់ ១.៨ល ក្ៅ ២ល ក្ៅក្សតាកំពត និង្ ២.៣ ក្ៅ
២.៥ល ក្ៅក្សតាកំពង្់ ចាល អាស្ស័យក្ៅតលគ្ុណភាពែី (ែី ក្អ តូវោរចក្នាៃះោន់ខ្តធំ )។
o កសិករកនុង្ក្សតាកំពតជាទូ ក្ៅមាន ក្បខ្ហ ២៥០០ជនៃង្់/ហត (មានតម្លៃក្បខ្ហ ៥ែុ ោៃ
កនុង្លួយជនៃង្់) ក្ធៀបក្ៅនឹង្ក្សតាកំពង្់ចាលខ្ែ មានចក្នាៃះពី ១.៨០០ ក្ៅ ២.០០០ ជនៃង្់/
ហត (មានតម្លៃក្បខ្ហ ៦ែុ ោៃកនុង្លួយជនៃង្់) ។
o តម្លៃសរុបសក្មាប់ោរតក្លៃើង្ជនៃង្់ក្ឈើ មានពី ១១.០០០ ក្ៅ ១២.៥០០ ែុោៃែូចរនកនុង្ក្សតា
ទាំង្ពីរ។
 ោរក្ធាើែំបូ និង្ជញ្ញ
ជ ង្
ំ ៖ ក្ក្ៅពីក្ភៃៀង្/ទឹកក្គ្ប់ក្រន់ និង្សីតុណាភាពសពស់ កូនក្ក្លចចាំបាច់
ក្តូវោរពារពីកំក្ៅម្ថងផ្លទ ់ និ ង្ក្ ើស ប់ក្ែើលបីឲ្យ ូតោស់ អ ជាពិ ក្សសកនុង្ឆ្នំែំបូង្។
o កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល កសិករសាង្សង្់ែំបូ ជ ំង្ក្ៅជុំវ ិញចំ ោរថមី ខ្ែ

និង្ជញ្ញ ជាទូក្ៅក្គ្ក្ធាើ
ពីធាង្ែូង្ កនុង្តម្លៃក្បខ្ហ ៦.៥០០ ែុោៃកនុង្លួ យហិចត។
o ចំខ្ណកឯ កនុង្ក្សតាកំពតវ ិញក្ែើលបីឲ្យមានគ្ុណភាពជាក្ក្លចកំពតជាលួ យនឹ ង្និលិតាសញ្ញា
សមាគ ់ភូលិសាស្រសាស ិតស ក្ក្លចក្តូវោរក្រាង្ក្គ្បខ្ែ អាចសា ់លៃប់ រហូតែ ់ក្ក្លចមាន
អាយុបីឆ្នំ។ ប៉ាុខ្នាលៃប់ក្នះហាក់មានតម្លៃក្ថ្នកជាង្ (២.៥០០ែុោៃ) ក្ដ្ឋយសារជនៃង្់នីលួយៗ
ជាទូក្ៅក្គ្បក្ដ្ឋយធាង្ែូង្។
 ោរក្ក្ជើសក្រ ើសកូនក្ក្លច៖ មានពូជក្ក្លចក្សែង្ៗរនខ្ែ បានដ្ឋំកុង្ក្បក្ទសកលព

ន ុជា។
o កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល កសិករភាគ្ក្ក្ចើនដ្ឋំែុះក្ក្លចពូជកនុង្ស្សុក ("ក្ក្លចបាយ") ខ្ែ ជាពូជ
មានក្បជាក្បិយក្ដ្ឋយសារមានទិននស សពស់ និង្មានក្សារភាព។ កសិករក៏ ធាៃប់សាក បង្
ពូជក្សែង្ៗសង្ខ្ែរជាពិ ក្សសពូជលកពីក្បក្ទសក្វៀតណាល ("ជូក្ ៀន") និង្ឥណា

ឌ ប៉ាុ ខ្នាបាន
បញ្ឈប់ ោរដ្ឋំែុះក្ៅវ ិញ ក្ដ្ឋយសារទិននស មានក្សារទាបជាង្ពូជកនុង្ស្សុក៖ ឆ្នំសៃះមានខ្សៃ
ក្ហើយឆ្នំសៃះក្ទៀតលិ នមាន។
o កនុង្ក្សតាកំពតមានពូជពី រខ្ែ ក្គ្បានសាគ ់គ្ឺពូជ"កំចាយ"និង្ពូជ" ំពុង្"(ឬ"ក្បឡានក្តឿង្"
ខ្ែ ក្គ្ក្ៅសង្ខ្ែរថ្នពូជ "សៃឹកតូច" និង្ពូជ "សៃឹកធំ"។
o កនុង្ក្សតាទាំង្ពីរលិនមានសារថ្ននក់កណា
ា លួ យខ្ែ កសិករអាចក្ក្ជើ សក្រ ើស និង្ទិ ញពូ ជ
ក្ក្លចក្សែង្ៗ បានក្ទ។ ក្នះគ្ឺជាក្ហតុស ខ្ែ កសិករជាទូក្ៅោត់ក្ែើលក្ក្លច ពី ក្ែើ លក្ល
(បំក្ៅ "propagation") ខ្ែ មានអាយុក្ ើសពី ១២ខ្ស ឬទិញក្ែើលពី កសិករែម្ទក្ទៀត។
o កូនក្ក្លចហាក់ ែូចជាមានតម្លៃម្ថៃកុង្ក្សតា
ន កំពត (ក្បខ្ហ ២,៥ែុោៃ/កូន)ជាង្ក្សតាកំពង្់ចាល
(១ែុោៃ/កូន)។ ក្ហតុស លួ យខ្ែ អាចជាលូ ក្ហតុ នាំឲ្យ មានតម្លៃសពស់កុង្ក្សតា

ន កំពតគ្ឺថ្ន
បរ ិមាណម្នោរក្ធាើពាណិជជកលមកូនក្ក្លចមានចំនួនតិ ចជាង្កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល ខ្ែ នាំឲ្យ
មានោរវ ិនិ ក្ោគ្តិចតួ ចកនុង្ោរពក្ង្ីកោរដ្ឋំែុះ។ ក្ហតុ ស ក្សែង្ក្ទៀតគ្ឺ ថ្នកសិករខានតតូច
កនុង្ក្សតាកំពតចូ ចិតារកាកូ នក្ក្លចក្ដ្ឋយសៃួនឯង្៖ ក្គ្ចំ ណាយក្ព ក្បខ្ហ លួ យឆ្នំក្ែើលបី
ទទួ បានកូនក្ក្លចខ្ែ អាច ក់ បាន ប៉ាុ ខ្នាកសិករក្តូវរង្់ ចាំខ្ថលលួយឆ្នំក្ទៀតលុនក្ព
ខ្ែ ក្គ្អាចចាប់ ក្សាើលក្បលូ ស និង្ ក់ក្រប់ ក្ក្លចជំ នួសសង្វ ិញបាន។
 ោរដ្ឋំ៖ ោរដ្ឋំក្ក្លចក្ធាើក្ឡើង្កនុង្រែូវក្ភៃៀង្ (ខ្ែ ចាប់ ក្សាើលពីខ្សឧសភា ែ ់ ខ្សតុ ោ)៖ពីខ្ស
លិថុនា ក្ៅខ្សសីហា កនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល និង្ពីខ្សសីហា ក្ៅតុោ កនុង្ក្សតាកំពត។
o ែូចខ្ែ បានក្រៀបរាប់ ែង្់ សុីក្តក្ែើលក្ក្លចជាលធយលកនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល (១.៨០០ក្ៅ២.០០០
ជនៃង្់កុង្លួ
ន យហិចត) ទាបជាង្កនុង្ក្សតាកំពត (២.៥០០ជនៃង្់)។ សទុយក្ៅវ ិញ កសិករកនុង្
ក្សតាកំពង្់ ចាលក្ក្បើក្បាស់កូនក្ក្លចបីក្ែើលកនុង្លួយជនៃង្់ ក្បើក្ក្បៀបក្ធៀបជាលួយនឹ ង្ក្សតាកំពត
ខ្ែ មានខ្តពីរក្ែើល (តម្លៃម្ថៃ) កនុង្លួយជនៃង្់។ ភាពសុ សរនក្នះអាចជាខ្សនកលួយខ្ែ អាច
ពនយ ់បានពីទិននស ទាបកនុង្លួយជនៃង្់កុង្ក្សតា

ន កំពត។
o កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល ក្គ្ដ្ឋក់ កូនក្ក្លចពី រទង្ ក្ៅមាាង្ជនៃង្់ និង្លួយទង្ក្ទៀតក្ៅមាាង្ក្ទៀត។
o ក្គ្អាចដ្ឋក់កូនក្ក្លចកនុង្រក្តា ខ្តលួ យក្ែើលបីោត់បនាយតម្លៃ ខ្ែ ក្តូវបានអនុវតាក្ដ្ឋយ
កសិករភាគ្ក្ក្ចើន ឬកនុង្រក្តា ពីក្សែង្រនក្ែើលបីោរពារកូ នក្ក្លចឲ្យបាន ស

អ ុតពី ជលងឺ។
o ែូចកនុង្ករណីក្រៀបចំែីខ្ែរ កសិករកនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាលមានទំក្នារកនុង្ោរជួ កលមករ (ចំ ណាយ
៣.៥០០ក្រៀ /ជនៃង្់) សទុយពី កសិករកនុង្ក្សតាកំពតខ្ែ ដ្ឋំកូនក្ក្លចក្ដ្ឋយសៃួនឯង្។
o ក្ែើលក្ក្លចជាទូក្ៅអាចមានខ្សៃកុង្ង្រយៈក្ព
ន ១៥ក្ៅ២០ឆ្នំ ឬអាចពី ៣០ក្ៅ៤០ឆ្នំ។
កសិករមានក់ ខ្ែ បានសមាាសន៍កុង្ក្សតា

ន កំពតបានបញ្ញ
ជ ក់ថ្ន រត់មានជនៃង្់ក្ក្លចខ្ែ មាន
អាយុក្ក្ចើនជាង្១០០ឆ្នំ ក្ហើយខ្ែ ក្ៅខ្តមានខ្សៃ ក្រន់ ខ្តមានទិននស ទាបប៉ាុ ក្ណាណះ។ ក្នះ
ក៏បង្វាញឲ្យក្ ើញខ្ែរថ្នកសិករក្កី ក្កកនុង្ក្សតាកំពតចូ ចិ តារកាក្ែើលក្ក្លចចាស់ៗខ្ែ មាន
ទិននស ទាបជាជាង្វ ិនិ ក្ោគ្ដ្ឋំកូនក្ក្លចថមីខ្ែ មានទិននស សពស់ (ខ្ែ មានតម្លៃក្បខ្ហ
១៥ែុោៃកនុង្លួយជនៃង្់)។
 ោរក្ស្សាចស្សព៖ ទឹកមានសារៈសំខាន់បំសុតសក្មាប់កូនក្ក្លច ែូចក្នះចាំបាច់ ក្គ្ក្តូវក្ស្សាច

ស្សព ក្បសិនក្បើលិនមានក្ភៃៀង្ក្ពញលួ យម្ថងកុង្ក្ព
ន បនាទប់ពីដ្ឋំ ខ្ែ ជាទូក្ៅក្ៅបនាទប់ពីខ្ស
កញ្ញា រហូតែ ់រែូ វក្ភៃៀង្ក្ៅឆ្នំបនាទប់។
o កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល តម្លៃសរុបសក្មាប់ក្បព័នធក្ស្សាចស្សពមានក្បខ្ហ ៤.០០០ ែុ ោៃ
ក្ដ្ឋយរួលបញ្ូេ ទាំង្ោរជីកអណូា ង្ (៥០០- ១.០០០ែុោៃ) សនប់បូល (៥០០ែុោៃ) និង្ក្បព័នធ
បាចសាច (២.០០០-៣.០០០ ែុោៃ)។
o វាទំនង្ែូចជាបង្វាញឲ្យក្ ើញថ្នោរក្ស្សាចស្សពកនុង្ក្សតាកំពតមានតម្លៃតិចជាង្ ក្បខ្ហ
១៥០០ែុោៃ ខ្ែ ចំ ណាយសំខាន់ ក្ ើោរជីកស្សះ និង្ទិ ញសនប់បូលរួលជាលួយនឹ ង្ទុក្ោ។
 ោរក្ក្បើក្បាស់ជី៖ ស្សបជាលួយនឹង្កសិករកនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាលក្ក្បើក្បាស់ជីគ្ីលីបខ្នាលក្ ើជីធលម
ជាតិ ោរដ្ឋំក្ក្លចកនុង្ក្សតាកំពត និង្ក្ោះកុង្ (ោ៉ា ង្ក្ហាចណាស់មានក្ក្លចគ្ូ រា៉ាតជាក្ែើ ល) ក្ផ្លា
តជា សំខាន់ ដ្ឋំតលខ្បបសរ ីរាង្គ។
o កនុង្ក្សតាកំពត ក្គ្ប់ស ិតកលមក្ក្លចខ្ែ មាននិលិមតសញ្ញាសមាគ ់ភូលិសាស្រសា ក្តូវខ្តជាស ិត
ស សរ ីរាង្គ ែូចក្នះកសិករខ្ែ ជាសមាជិក KPPA លិនអនុញ្ញាតឲ្យក្ក្បើជីគ្ីលីក្ទ។ ក្គ្ក្ក្បើជី
ធលមជាតិជំនួសវ ិញ ជាពិ ក្សសោលកក្រ និង្ោលកក្បក្ជៀវតលខ្ែ អាចរកបាន។ ស្ស
ក្ែៀង្រនខ្ែរ កសិករពីក្សតាក្ោះកុង្ ក្ដ្ឋយរួលសហោរជាលួយ គ្ូរា៉ាត ក៏ ក្ក្បើ ក្បាស់ោលកក្រ
ោលកក្បក្ជៀវ និង្ជីកំប៉ាុសស
ា ង្ខ្ែរក្ែើលបីរកាែីឲ្យមានជីជាតិ ។
អ កសិករខ្ែ បានជួប
សមាាសកនុង្ក្សតាកំពតបញ្ញ
ជ ក់ ថ្ន ោរក្ក្បើ ក្បាស់ជីធលមជាតិតិចនាំឲ្យថយទិននស ក្ក្លច។
កសិករភាគ្ក្ក្ចើនក្ក្បើ ក្បាស់ោលកក្រសៃួនឯង្ ក្ហើយកសិករខ្ែ ក្កីក្កលិ នអាចម្ ក
ទិញោលកសតាបខ្នាលបានក្ៅក្ ើទីសារក្ទ។
o សទុយក្ៅវ ិញ កសិករជាក្ក្ចើនកនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល ជាទូ ក្ៅក្ក្បើក្បាស់ជីពីរក្បក្ភទ។ កនុង្ក្ព ដ្ឋំ
ក្គ្ដ្ឋក់ជីោលកសតាកុនង្រក្តា ជាក្ទនាប់ ក្ហើយបនាទប់ ពីដ្ឋំ ៤-៥ ខ្សក្គ្ដ្ឋក់ជីគ្ីលី (ជាទូក្ៅ
១៥-១៥-១៥) ។ តលធលមត ក្គ្ក្ធាើវាពី ខ្សលករា ែ ់ខ្សលិ នា។ ប៉ាុ ខ្នាោរខ្ណនាំពីវតាុធាតុក្ែើល
កសិកលមទាំង្ក្នាះ ជានិចេោ មានផ្លៃកសញ្ញាជាភាសាក្សែង្ៗ ជាពិ ក្សសភាសាក្វៀតណាល
ខ្ែ កសិករលិនអាចអានបាន ក្ហើយជា ទធស នាំឲ្យមានោរក្ក្បើ ក្បាស់លិនក្តឹលក្តូវ (កនុង្
ន័យវតាុធាតុ ក្ែើលកសិកលម ក្ព ក្វោ និង្ក្ក្បើក្បាស់ហួសកក្លិត) និង្រមនោរយ ់ែឹង្ពី ហា
និភ័យម្នោកសំណ ់។
 ោរកំចាត់ក្មមចម្ក្ង្
o កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល ោរែកក្មមក្ធាើក្ឡើង្លាង្កនុង្លួ យខ្សក្ៅរែូ វក្ភៃៀង្ ជាពិក្សសពី ខ្ស លិថុនា
ែ ់ខ្សកញ្ញា។ ក្គ្ក្ធាើក្ដ្ឋយម្ែ ៤-៥ែង្កនុង្លួយឆ្នំ។
o សទុយក្ៅវ ិញ កសិករកនុង្ក្សតាកំពត ែកក្មមពីចំោរក្ក្លចក្រៀង្រា ់ម្ថង។
 ោរក្ក្បើក្បាស់ថ្ននំសមាៃប់កតាចម្ក្ង្៖ កតាចម្ក្ង្ (ជលងឺ សតា ិត

អ និង្អក្បក្កតី ភាពរូបសាស្រសា)
អាចោត់បនាយទិននស ក្ក្លចបាន។ មានកតាចម្ក្ង្ក្សែង្ៗកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា ខ្តបញ្ញ

ា ចំ បង្គ្ឺ
"ម្ចកបា៉ា ់ក្ហាះ" ឬ"មាេស់បា៉ាវ" (Tingid Bug) ខ្ែ ជញ្ជក់ទង្ចក្ង្វកលក្ក្លច។ ជលងឺក្សែង្ក្ទៀតគ្ឺ
សែិត និង្ជលងឺរ ួយគ្ ់ (Glatzel, ២០១២)។ ខ្តក្បក្ទសកលពុជាហាក់ែូចជារង្ស ប៉ាះពា ់
តិចតួចជាង្ក្បក្ទសស ិតក្ក្លចជាក្ក្ចើនក្ទៀតកនុង្ពិ ភពក្ោក។
o កសិករកនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាលក្ក្បើ ក្បាស់ថ្ននំសមាៃប់កតាចម្ក្ង្ (ថ្ននំសមាៃប់ក្មម សមាៃប់សតា ិត

អ
សមាៃប់សែិត) ពី ៣ក្ៅ១០ខ្សបនាទប់ពីដ្ឋំក្ដ្ឋយក្ក្បើពីរែង្កនុង្លួយខ្សរយៈក្ព ៥ក្ៅ៦ខ្ស។
o កនុង្ក្សតាកំពត ក្ែើលបីទទួ បានជាក្ក្លចកំពតខ្ែ មាននិលិមតសញ្ញាសមាគ ់ភូលិសាស្រសា (GI)
កសិករគ្ួ រខ្តក្ក្បើក្បាស់លក្ធាបាយធលមជាតិ ក្ែើលបីវាយក្បហារកតាចម្ក្ង្ក្សែង្ៗរបស់ក្ក្លច។
ប៉ាុខ្នាកុង្ករណ
ន ី ខ្ែ រមនក្បសិទធភាពពី លក្ធាបាយធលមជាតិសក្មាប់ក្គ្ប់ក្គ្ង្កតាចម្ក្ង្ក្ទ
ស ិតករអាចក្ក្បើ ក្បាស់ថ្ននំសមាៃប់សតា ិត
អ គ្ីលី កក្លិត II និង្ កក្លិត III របស់អង្គោរសុស
ភាពពិភពក្ោកបាន ខ្សអកតលក្សៀវក្ៅតក្លូវោរម្ន "ក្ក្លចកំពត" ពី KPPA។ កសិករគ្ួ រ
ក្ររពតលោរខ្ណនាំពីោរក្ក្បើក្បាស់ថ្ននំសមាៃប់កតាចម្ក្ង្ក្តឹលក្តូវ របស់ក្កសួង្កសិកលម រុោា
ក្បមាញ់ និង្ក្នសាទ។ ខ្សអកតល COrAA (២០១១) បង្វាញថ្ន កសិករភាគ្ក្ក្ចើនកនុង្ក្សតា
កំពតក្ៅក្ព បចេុបបននក្នះ បានក្ក្បើ ក្បាស់ថ្ននំសមាៃប់ កតាចម្ក្ង្គ្ីលី ក្ែើលបីទប់ សាកត់ ោរ
បំផ្លៃញពីកតាចម្ក្ង្ និង្ក្ែើ លបីោរពារចំ ោរក្ក្លចរបស់ពួកក្គ្។ ក្ោង្តលព័ត៌មានពីវ ិទា
សាានស្សាវក្ជាវ និង្អភិ វឌ្ឍន៍ ជនបទកលពុជា (CiRD) COrAA បញ្ញ

ជ ក់ថ្ន កសិករកនុង្ក្សតាកំពត
ជួបក្បទះកតាចម្ក្ង្លួយចំនួន រួលមាន Diconoris hewetti, ម្ចស (white louse) កខ្ញ្េ
(Apogonia cambodjensis), Hypomeces squmosus, Parasa lepida (Cramer) (កក្នទចអា ) , និង្
កក្ណាៀរជាក្ែើល។ ក្ ើសពី ក្នះក្ទៀតក៏ ក្ៅមានជលងឺសង្ខ្ែរែូ ចជាជលងឺរ ួយឬសជាក្ែើល។
 ោរក្បលូ ស ៖ ក្ែើលក្ក្លចថមីអាចសា ់ក្រប់ក្ក្លចក្ៅអាយុពី ១៨ ក្ៅ ២៤ខ្ស បនាទប់ពីដ្ឋំ។
o ក្គ្អាចក្បលូ ស ក្ក្លច ក្ៅតំណាក់ ោ សុសៗរនម្នវ ័យ សណៈខ្ែ វាទុំពីពណ៌ម្បតង្
ក្ៅក្កហល។ ឱជារស និង្ភាពហឹររបស់ក្ក្លច វ ិវតាក្ៅក្ព ខ្ែ ខ្សៃទុំ និង្ចាស់។ ជាទូក្ៅ
ក្គ្ក្បះចក្ង្វកលក្ក្លចទាំង្លូ ក្ដ្ឋយម្ែ ក្ៅក្ព ខ្ែ មានក្រប់ ក្ក្លចលួយ ឬពី រចាប់ខ្ក្ប
ពណ៌ក្ៅជាពណ៌ទឹកក្កូច។ សទុយក្ៅវ ិញ សក្មាប់ក្ក្លចក្កហល កសិករកនុង្ក្សតាកំពតក្បះ
យកខ្តក្រប់ខ្ែ មានពណ៌ទឹកក្កូចខ្តប៉ាុក្ណាណះ។ ោរក្បះរក្បៀបក្នះ គ្ឺក្តូវចំ ណាយក្ព
ជាក្ក្ចើន ក្ហើយក្ធាើែខ្ែ ៗ ប៉ាុខ្នាអនុញ្ញាតឲ្យក្បះក្រប់ ក្ក្លចក្កហលបានោន់ខ្តក្ក្ចើនក្ឡើង្។
o ោរក្បលូ ស ក្ធាើក្ឡើង្ពី ខ្សលករា ែ ់ ខ្សឧសភាកនុង្ក្សតាកំពត និង្ពីខ្សលិ នា ែ ់ ឧសភា
កនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល។ ខ្សលិ នាគ្ឺជាខ្សខ្ែ សំបូរក្ក្លចជាង្ក្គ្។ រែូ វោ ក្បលូ ស ចំបង្
របស់កលពុជាគ្ឺ យូរបនាិច ជាង្ក្បក្ទសជិតខាង្ ក្វៀតណាល (លករា ែ ់ ក្លសា) និង្ ម្ថ (ធនូ
ែ ់ ក្លសា) (តរាង្ទី ១៤)។
 ោរក្បក្ឡះក្រប់ និង្ោរខ្ចកក្បក្ភទក្រប់៖ ក្រប់ក្ក្លចស្សស់ ក្តូវបានក្បក្ឡះពីទង្ក្ដ្ឋយម្ែ

និង្ខ្ចកក្បក្ភទក្ែើលបីែកក្ចញសារធាតុ ោយឡំ ក្រប់ក្ក្លចខ្ែ មានទំ ហំតូច និង្កំក្ទចកំទី
រុកាជាតិ ខ្ែ លិនក្តូវោរ។
 ោរស្សុស៖ ក្ៅតលក្បក្ទសលួយចំនួន ែូចជាក្ៅឥណា

ឌ ក្គ្អាចស្សុសក្រប់ក្ក្លចក្ដ្ឋយដ្ឋក់
កនុង្ទឹកក្ៅាក្បខ្ហ ១០នាទី ខ្ែ ជាែំ ក្ណើរោរលួ យជំ រុញោរសលងួត និង្ោរក្ឡើង្ពណ៌ក្តនត
របស់ក្រប់ ក្ក្លច។
 ោរសលងួត៖ ែំក្ណើរោរក្នះមានសារសំខាន់ណាស់ ក្ដ្ឋយសារមានឥទធិព ែ ់គ្ុណភាពស
ិ តស សក្ក្លច។ ក្រប់ក្ក្លចគ្ួរសលងួតរហូតែ ់ក្ឡើង្ពណ៌ក្មម និង្ក្ជួញ ក្ហើយមាន
សំក្ណើលក្បខ្ហ ១១% ក្ែើលបីោរពារោរែុះសែិត។ កនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល ក្ក្លចស្សស់ជាទូក្ៅ
ក្គ្ហា ម្ថង ៣ក្ៅ៤ម្ថងក្ែើលបីទទួ បានសំក្ណើល ១១.៥%។ ក្ៅមានវ ិធីសាស្រសាសលងួតក្សែង្
ក្ទៀតសង្ខ្ែរ ែូចជាឧបករណ៍សលងួតក្ដ្ឋយពនៃឺក្ពះអាទិ តយ (ឧ. ឧបករណ៍បំពង្់សលងូតក្ដ្ឋយ
ពនៃឺក្ពះអាទិតយ សូលក្លើ កនុង្ Joy et al., 2002) ឬ ឧបករណ៍សលងួតក្ដ្ឋយពនៃឺក្ពះអាទិតយ
ោយជាលួ យ ឧបករណ៍ សលងួតក្ដ្ឋយែុតអុ ស (ឧបសលព័នធ តរាង្ទី ៣)។
 ោរក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់៖ ក្រប់ក្ក្លចសងួតជាទូក្ៅលិនបានក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ ក្ដ្ឋយកសិករក្ទ ប៉ាុខ្នាក្ធាើ

ក្ដ្ឋយឈមួញ ឬពាណិជជករ។ ប៉ាុខ្នាមានកសិករសៃះបានក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ក្ក្លចតល ទំ ហំ ពណ៌
និង្ទំនាក់ទំនង្ែង្់ សុីក្ត ក្ៅក្ព ខ្ែ ក្គ្ ក់វាក្ៅតលកសិដ្ឋាន។
 ោរសាុកទុក៖ ក្ក្លចសងួតក្តូវសាុកទុកក្ៅកនុង្ទីកខ្នៃង្ខ្ែ មានសយ ់អាោស អ ខ្ែ អាច
ោរពារបានពី ោរប៉ាះក្ដ្ឋយផ្លទ ់ក្ៅនឹង្ពនៃឺម្ថង និង្សំក្ណើលបរ ិោោស។ ក្ៅកលពុជា ក្គ្សាុក
ទុកក្ក្លចសងួតកនុង្បាវ ឬោរង្ ៉ាុ ខ្ែ មានចំណុះ ៥០-៧០គ្ក កនុង្ករណីខ្ែ ក្គ្លិនទាន់បាន
ក់វាភាៃលៗ ក្ៅអនកក្បលូ ទិញ ឬក្ៅពាណិជជករ។
 ោរែឹកជញ្ជូ ន៖ ជាទូក្ៅ កសិករ ក់ក្ក្លចក្ៅឯកសិដ្ឋានរបស់ក្គ្ក្ៅអនកក្បលូ ទិញកនុង្លូ
ដ្ឋានតលភូ លិ ឬ ុំ។ ប៉ាុខ្នាក៏មានករណីលួយចំនួនខ្ែ កសិករែឹកជញ្ូជ នក្ក្លចក្ៅកខ្នៃង្ទិញ
ជាទូក្ៅ ក្ៅពាណិជជករធំៗ សង្ខ្ែរ។
តរាង្ទី ១៤ រែូវក្បលូ ស តលក្បក្ទសស ិតក្ក្លចសំខាន់ៗ
ក្បក្ទស ( ំដ្ឋប់ថ្ននក់កុង្ស
ន ិតកលមពិភព លករា កុលាៈ លីនា ក្លសា ឧសភា លិថុនា កកកដ្ឋ សីហា កញ្ញា តុោ វ ិឆឆិោ ធនូ
ក្ោក កនុង្ឆ្នំ ២០១០)
1. Vietnam # X X X X
2. Indonesia # X X X X
3. India # X X X X
4. Brazil # X X X
5. China X X X
6. Malaysia # X X X X X
7. Sri Lanka # X X X X X X
8. Thailand X X X X X
9. Cambodia x x X X X
10. Equator X X X X X
11. Madagascar X X X X
ក្បភព៖ IPC។ # សមាជិ ក (IPC)។
x: ក្ោង្ក្ៅតលសមាគ្លក្ ើកកំពស់ក្ក្លច (KPPA) រែូវក្បលូ ស កនុង្ក្សតាកំពត និ ង្ខ្កបចាប់ ក្សាើលរួចរា ់ពីខ្សលករា ក្ទាះជាមានប៉ា ះពា ់ែ ់
រែូ វចំ បង្របស់កលពុជាក៏ ក្ដ្ឋយ ក្ក្ពាះថ្ន ទធស ក្សតាកំពតមានចំ នួនតិ ចតួ ចក្ធៀបក្ៅនឹ ង្កំ ពង្់ ចាល។
តរាង្ទី ១៥ ភាពសុសរនសំខាន់ៗកនុង្ោរដ្ឋំែុះក្ក្លច រវាង្ក្សតាកំពង្់ចាល កំពត/ខ្កប
ក្សតាកំពង្់ចាល ក្សតាកំពត/ខ្កប
កាសណឌែី និង្អាោស ែីក្កហល ក្អ បក្សើរ កាសណឌែី និង្ោរក្ស្សាចស្សពមានភាព ំបាក
ធាតុ/ោរក្ស្សាចស្សព ក្ក្លចក្តូវបានដ្ឋំក្ដ្ឋយផ្លទ ់ក្ ើែីរាប ជាង្ ក្ដ្ឋយសារចំោរមានទីតំង្សាិតក្ៅក្ ើែីទួ
ឬក្ជើង្ភនំ និង្សាិតក្ ើែីថម ឬែីសាច់។
ក្គ្ដ្ឋំក្ក្លចក្ៅក្ ើកា ែីខ្ែ មានរយៈកំពស់

សពស់ក្ែើលបីឲ្យទឹកក្ភៃៀង្ហូរក្ក្ចាះ ។
អ
ជី ជាចំបង្ជាក្ក្លចធលមត៖ ក្ក្បើក្បាស់ជីសនធឹក ក្ក្លចសរ ីរាង្គ៖ សមាជិក KPPA លិនក្ក្បើក្បាស់ជីគ្ីលី
សនាធប់ (ក្ទាះបីជាថយចុះ) ក្ទក្ដ្ឋយសារស ិតកលមសមាគ ់ភូលិសាស្រសាក្តូវខ្ត

សរ ីរាង្គ។
ប៉ាុខ្នាជីធលមជាតិលិនមានក្បសិទភា
ធ ពក្គ្ប់ ក្រន់
កំណត់កក្លិតែ ់ទិនស
ន (កសិករខានតតូចជា
ក្សតាកំពង្់ចាល ក្សតាកំពត/ខ្កប
ធលមតក្ក្បើក្បាស់ជីោលកពីសតាក្ររបស់សួន
ៃ ខ្ត
អាចរកទិញបានក្ៅក្ ើទីសារក្ដ្ឋយ ំបាក)។
ចំនួនជនៃង្់កង្លួ ១.៨០០– ២.០០០ ជនៃង្់/ហិចត ២.៥០០ ជនៃង្់/ហត

ុន យ ហត
ចំនួនក្ែើលកនុង្លួយជនៃង្់ ៣ក្ែើល/ជនៃង្់ ២ ក្ែើល/ជនៃង្់
តម្លៃកុង្លួ
ន យក្ែើល ១ែុោៃ/ក្ែើល ២,៥ែុោៃ/ក្ែើល
តម្លៃកុង្លួ
ន យជនៃង្់ ៣ែុោៃ/ជនៃង្់= ៣ក្ែើល x ១ែុោៃ/ក្ែើល ៥ែុោៃ/ជនៃង្់=២ក្ែើល x ២,៥ ែុោៃ/ក្ែើល
ទិនស
ន កនុង្លួយជនៃង្់ ៣ក្ៅ៤គ្ក/ជនៃង្់ (ឬ ៦ក្ៅ៨ក្តន/ហត) ២,៥ គ្ក
អាយុោ ក្ែើលក្ក្លច ក្ែើលក្ៅសេី/ថមី ក្ដ្ឋយសារក្ទើបពក្ង្ីកោរដ្ឋំថីៗ

ម ក្ែើលជាក្ក្ចើនហាក់ែូចជាចាស់ក្ ើសពី ៣០ និង្
៤០ឆ្នំប៉ាុខ្នាកសិករក្ទើបខ្តដ្ឋំក្ឡើង្វ ិញបនាិចលាង្ៗ
ប៉ាុក្ណាណះ ក្ដ្ឋយសារបញ្ញ
ា ហិរញ្ា វតាុ។
ក្ក្បើក្បាស់កលមករពីខាង្ក្ក្ៅ ក្ក្បើក្បាស់ទាំង្ក្ព ក្រៀបចំែី និង្ក្ព ក្បលូ ក្ក្បើក្បាស់ជាអបបបរ ិមា ក្ដ្ឋយសារកសិករក្កីក្កក្តូវ
ស ក្ធាើោរោ៉ា ង្ក្ក្ចើនតលខ្ែ អាចក្ធាើបាន ក្ ើកខ្ ង្
ក្ព ក្បលូ ស ។
ោរក្បលូ ស ក្បះទាំង្ខ្សៃទាំង្ចក្ង្វកលក្ដ្ឋយម្ែ ក្ៅក្ព មាន បក្ចេកក្ទសែូចរនសក្មាប់ក្ក្លចសេី និង្ក្ក្លចក្មម។
លួយឬពីរក្រប់ខ្ក្បជាពណ៌ទឹកក្កូច សក្មាប់ក្ក្លចក្កហល ក្រប់ពណ៌ទឹកក្កូចក្តូវបាន
ក្បះលាង្លួយក្រប់ៗ។
កសិករ, កសិដ្ឋាន កសិករហាក់ែូចជាមានជាង្កសិករកនុង្ក្សតា កសិករជានិចជោ សាិតក្ៅឆ្ងយពីសូវជាតិ

ៃ ខ្ែ
កំពត បក្ង្កើនម្ថៃែឹកជញ្ូជ ន។
ក្តើវាមានតម្លៃប៉ាុនាមនក្ែើលបីបក្ង្កើត និង្ខ្ថទាំោរដ្ឋំក្ក្លចកនុង្លួយហិចត? GTZ (២០០៩) បានបា៉ា ន់
ក្បមាណពី តម្លៃវ ិនិក្ោគ្សក្មាប់ក្ក្លចលួ យហិចតខ្ែ មាន ២០០០ជនៃង្់កុង្ក្សតា

ន កំពង្់ចាល រួលជា
លួយតម្លៃក្បចាំឆ្នំសក្មាប់ ក្បតិបតាិោរចំ ោរក្ក្លច។ អង្គភាពខ្សែចង្វាក់តម្លៃបានក្ធាើបចេុបបននភាព ំហាត់
ក្នះសក្មាប់ ឆ្នំ ២០១២។
 តម្លៃវ ិនិក្ោគ្សក្មាប់ក្ក្លចលួយហិចត (លិនគ្ិតម្ថៃែី) គ្ឺក្បខ្ហ ៣០.០០០ ែុោៃ កនុង្ឆ្នំ

២០១២ខ្ែ ក្កើនក្ឡើង្ពី ២០.០០០ែុោៃ កនុង្ឆ្នំ ២០០៧ (តរាង្ទី ១៦)។ ក្នះជាកំក្ណើនលួយ
ក្បខ្ហ ៥០%កនុង្រយៈក្ព បីឆ្នំ។ តម្លៃរបស់សំខាន់ៗគ្ឺ ជនៃង្់ (ក្ ើសពី ១១.០០០ ែុោៃ)
ធាង្ែូង្សក្មាប់លៃប់ និង្ក្គ្បក្ ើកូនក្ក្លចថមីៗ (អស់ជិត ៥.០០០ែុោៃ) និង្ ២.០០០ ក្ៅ
៣.០០០ ែុោៃសក្មាប់ោរតក្លៃើង្ក្បព័នធក្ស្សាចស្សពក្ដ្ឋយបនាច។
 ោរបា៉ា ន់ក្បមាណជាែំបូង្សក្មាប់តម្លៃក្បតិបតាិក្បចាំឆ្នក
ំ ុ ង្ក្ក្លចលួ
ន យហិចតគ្ឺ ក្បខ្ហ
៥.០០០ ែុោៃ កនុង្ឆ្នំ ២០១២ ក្ក្បៀបក្ធៀបនឹង្ ៧.០០០ែុោៃ កនុង្ឆ្នំ ២០០៩។ ក្ទាះបី ជាោ៉ា ង្
ណាក៏ក្ដ្ឋយ ោរបា៉ា ន់ សាមនក្នះហាក់ែូចជាលិ នទាន់ ក្ពញ កាណៈ ក្ក្ពាះថ្នលិនទាន់បាន
បញ្ូេ ម្ថៃ កលមករអចិ ម្ន្ត្នាយ៍ ខ្ែ ជាតម្លៃសំខាន់លួយកនុង្ោរសិការបស់ GTZ កនុង្ឆ្នំ
២០០៩។ ក្ដ្ឋយបខ្នាលតម្លៃ ៥០% ក្ ើតម្លៃខ្ែ មានកនុង្ឆ្នំ ២០០៩ ក្នាះនឹង្នាំឲ្យតម្លៃ
ក្បតិបតាិមានក្បខ្ហ ១០.០០០កនុង្លួយឆ្នំកុង្លួ
ន យហិចត។ ោរស្សាវក្ជាបបខ្នាលចាំបាច់ក្តូវ
ក្ធាើបនាក្ែើលបីបញ្ញ
ជ ក់ពីចំណុចក្នះ។ តម្លៃកលមករគ្ឺ ជាតម្លៃសំខាន់ចំបង្ ទាំង្កលមករអចិ ម្ន្ត្នាយ៍ (២
នាក់/ហត) និង្សក្មាប់ ក្បលូ ស ។ តម្លៃក្បលូ ស កនុង្លួយហិចតគ្ឺ មានជិត ៣.០០០
ែុោៃ (១២ោនក្រៀ ) កនុង្ឆ្នំ ២០១២។ លនុ សែមានក់ អាចក្បលូ ស បានក្បខ្ហ ក្សមើនឹង្
១០គ្ក ក្ក្លចសងួត។ អាចនិ ោយលា៉ា ង្ក្ទៀតថ្នក្គ្ក្តូវោរ ៨០០នាក់កុង្លួ

ន យម្ថងក្ែើលបីក្បលូ
ស ក្ក្លចលួ យហិចត (ទិននស ៨ក្តនក្ក្លចសងួត) ឬ កលមករ ៨ក្ៅ១០នាក់សក្មាប់រយៈក្ព
២ ក្ៅ ៣ខ្ស។ កលមករខ្ែ ជួ អាចសនែំបាន ១២.០០០ ក្ៅ ១៥.០០០ ក្រៀ កនុង្លួ យម្ថង។
ក្ទាះបី ជាថ្នមានកំក្ណើនតម្លៃក្ក្លចកនុង្ក្ព ថមីៗក្នះក៏ពិតខ្លន ប៉ាុ ខ្នាតម្លៃវ ិនិក្ោគ្កនុង្ោរដ្ឋំក្ក្លចគ្ឺ
មានតម្លៃសពស់សក្មាប់កសិករខានតតូចខ្ែ មានក្ែើលទុនតិ ចតួច។ សុ សពីសាានភាពកនុង្ក្សតាកំពង្់ ចាល
ម្សទែីដ្ឋំែុះក្ក្លចកនុង្ក្សតាកំពតមានោរក្កើ នក្ឡើង្ោ៉ា ង្យឺត ក្ដ្ឋយសារកសិករពក្ង្ីកម្សទែីដ្ឋំែុះបនាិច
លាង្ៗក្ៅតលក្ែើលទុនខ្ែ ពួ កក្គ្មាន។ តលពិតក្ៅ ោររកបានក្ែើលទុនគ្ឺជាបញ្ញ

ា រារាំង្ ជាគ្នៃឹះលួ យ
ក្ហើយកសិករមានោរខាៃចរអាកនុង្ោរសេីពីធនាររ ឬពី សាាប័នហិរញ្ា វតាុែម្ទក្ទៀតក្ដ្ឋយសារអក្តោរ
ក្បាក់សពស់ និង្ទាលទារវតាុបញ្ញ
េ ំ (តរាង្ទី ១៧)។
តរាង្ទី ១៦ តម្លៃវ ិនិក្ោគ្ និង្ក្បតិបតាិកង្ម្សទ

ុន ែីក្ក្លចលួយហិចត (២០០០ជនៃង្)់ ឆ្នំ២០០៩និង្២០១២
២០០៩ ២០១២ តម្លៃលុសរបស់សខា

ំ ន់ៗ
តម្លៃវ ិនិក្ោគ្ក្ព ចាប់ក្សាើល ២០.៦១៨ ៣០.៥៧៩
(ែុោៃកនុង្លួយហត)
១. ោរដ្ឋំែុះ ១៩.០០០ ២៦.៥៧៩ ោរក្រៀបចំែី កូនក្ក្លច ជនៃង្់ក្ឈើ ែំបូ និង្ក្ក្រង្ ជី និង្ថ្ននំ
សមាៃប់ក្មម និង្កលមករ។
២. ក្ក្គ្ឿង្មា៉ា សុីន និង្ ១.៦១៨ ៤.០០០ ក្បព័នធក្ស្សាចស្សព និង្ឧបករណ៍ អណូា ង្/ស្សះ សនប់បូល បនាច
ឧបករណ៍ មា៉ា សុីនក្បាក និង្ មា៉ា សុីនបក់
តម្លៃក្បតិបតាិកុង្លួ
ន យឆ្នំ (ែុោៃ ៧.១០៣ ៤. ៨៥៩
កនុង្លួយហត កនុង្លួយឆ្នំ)
១. តម្លៃសមាារៈ ១.៩៧០ ១.១៨៣ ោរក្ស្សាចស្សព (ក្ក្បង្/អគ្គិសនី ) ថ្ននំសមាៃប់កតាចម្ក្ង្ និង្ថ្ននំ
សមាៃប់ក្មម និង្ជីគ្ីលី។
២. តម្លៃកលមករ ៥.១៣៣ ៣.៦៧៦ កលមករអចិម្ន្ត្នាយ៍ ោរក្បលូ ស ោរខ្ថទាំែី ោរសំអាតក្មម
ោរបាញ់ថ្ននំ និង្ោរក្ស្សាចទឹក
ក្បភព៖ ២០០៩៖ GTZ (2009)។បចេុបបននភាពសក្មាប់ ២០១២៖ សមាាសន៍ ជាលួ យអនកពាក់ ព័នធទាំង្អស់ក្ដ្ឋយអង្គភាពខ្សែចង្វាក់ តម្លៃ។ ព័ ត៌មាន
ំអិតសូលក្លើ ឧបសលព័នធតរាង្ទី ៤ និ ង្ ឧបសលព័នធ តរាង្ទី ៥។
បញ្ហ
ា រារា ំងកនងការដា
ុ ំដុុះទរេច
ខាង្ក្ក្ោលក្នះសា ់នូវបញ្ញ
ា រារាំង្សំខាន់ៗខ្ែ បានក្រៀបរាប់ក្ដ្ឋយកសិករ កនុង្ក្ព ទសែនកិចេសិកា
ក្ៅក្សតាកំពង្់ ចាលកនុង្ក្ែើលឆ្នំ ២០១២ (តរាង្ទី ១៧)។
តរាង្ទី ១៧ បញ្ញ
ា រារាំង្សំខាន់ៗសក្មាប់ោរដ្ឋំែុះក្ក្លច
បញ្ញ
ា រារាំង្ បញ្ញ
ា រារាំង្សំខាន់ៗ
ចំក្ណះែឹង្/ោរក្គ្ប់ ក្ទាះបី ជាពួកក្គ្លិនបានទទួ សាគ ់ែូក្ចានះ ប៉ាុខ្នាចំក្ណះែឹង្របស់កសិករជាក្ក្ចើនក្ៅមានកក្លិត
ក្គ្ង្/សហក្គ្ិនភាព ទាក់ទង្នឹង្ោរអនុវតាោរដ្ឋំែុះ (ោរក្ក្ជើសក្រ ើសពូជ ោរក្ក្ជើសក្រ ើស និង្ោរក្ក្បើក្បាស់ជី និង្ថ្ននំ
សមាៃប់កតាចម្ក្ង្ ។ ។) ក៏ែូចជាបក្ចេកក្ទសក្ក្ោយក្ព ក្បលូ ស (ឧ. ោរសលងួត ោរសាុក
ទុក) ខ្ែ អាចនាំឲ្យមានគ្ុណភាពទាប។
ោរខ្ណនាំសក្មាប់ វតាុធាតុ ក្ែើលកសិកលមខ្តង្ខ្តមានផ្លៃកសញ្ញាជាភាសាក្សែង្ (ឧ. ក្វៀតណាល
ឬម្ថ) ខ្ែ កសិករភាគ្ក្ក្ចើនលិនអាចអានបាន ខ្ែ ជាសោានុព នាំឲ្យមានោរក្ក្បើក្បាស់ លិន
បានក្តឹលក្តូវ (កនុង្ន័យ វតាុធាតុក្ែើល ក្ព ក្វោ និង្ោរក្ក្បើក្បាស់ក្ ើសកក្លិត) និង្ោរយ ់ែឹង្
ពីហានិភ័យម្នោកសំណ ់។
ព័ត៌មានលិនស្សបរន (ព័ត៌មានតម្លៃបានលកពីអនកទិញ លិនមានក្បភពឯករាជយ) នាំឲ្យមាន
អំណាចតម្ថៃទាប ពីកសិករ និង្តម្លៃ ក់ក្ចញ។
សមាារវតាធាតុ ក្ែើល សាះឧសាហកលមសគត់សគង្់កុង្ស្សុ

ន កសក្មាប់វតាុធាតុក្ែើល (ជី ថ្ននំសមាៃប់កតាចម្ក្ង្) នាំឲ្យមានកក្លិត
ុ
កំណត់កុង្ោររកបានវតា
ន ុធាតុក្ែើលខ្ែ មានគ្ុណភាព (អាចជាវតាុធាតុក្ែើលខ្ែ ោយ ឬលិន
ក្តឹលក្តូវ) និង្មានតម្លៃសពស់សក្មាប់វតាុធាតុក្ែើលខ្ែ នាំចូ ។
ភាពក្ជឿទុកចិតាក្ ើជី និង្ថ្ននំគ្ីលី ក្ធាើឲ្យមានោរ ំបាកសក្មាប់ស ិតករកនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល ក្ែើលបី
ក្ឆ្ពះក្ៅរកស ិតកលមសរ ីរាង្គ (និង្ វ ិញ្ញាបនបក្ត)
ទឹកសគត់សគង្់លិនក្គ្ប់ក្រន់ ក្ៅរែូ វក្បាំង្៖ សាះក្បព័នធក្ស្សាចស្សព បង្ាំឲ្យកសិករក្ក្បើក្បាស់អណូា ង្
និង្ស្សះខ្ែ ជាក្បភពទឹកសគត់សង្
គ ់ក្ៅមានកក្លិត។
ែី ---
កលមករ កលមកររមនជំនាញក្បចាំម្ថង ោន់ខ្តសាះខាតកនុង្ក្ព ក្បលូ ស (ក្ដ្ឋយសារចំណាកស្សុកពី
ជនបទក្ៅតំបន់ក្បជុំជន)។
បក្ចេកវ ិទា បាត់បង្់ក្ព ក្បលូ ស ក្ៅក្ព ក្រប់ក្ក្លចក្សើលលិនទាន់អាចសលងួតឲ្យបានក្គ្ប់ក្រន់ ។
បក្ចេកក្ទសក្ក្ោយ ោរសលងួតក្រប់ក្ក្លចក្ដ្ឋយក្ពះអាទិតយរយៈក្ព ពីរបីម្ថងតលចិក្ញ្េើលសៃូវគ្ឺលិនមានអនាល័យក្ទ
ក្បលូ ស ក្ហើយក្បថុយក្ៅនឹង្ោរបាត់ បង្់គ្ុណភាព ឬបាត់បង្់ក្រប់ក្ក្លចខ្តលាង្។
សលតាភាពសាុកទុកក្ៅមានកក្លិត។
ោរ្នក្ៅរក ក្ក្លចគ្ឺជាែំណាំសក្មាប់ ក់ខ្ែ មានក្បាក់ចំណូ ោ៉ា ង្មានសោានុព ប៉ាុខ្នាក៏មានហានិ
ហិរញ្ាវតាុ ភ័យសង្ខ្ែរ៖ វាក្តូវោរវ ិនិក្ោគ្ខ្ែ មានតម្លៃសពស់ ក្បាក់ចំណូ ចាប់មានក្ៅក្តឹលពី ឆ្នំទីពីរ
បនាទប់ពីដ្ឋំ និង្លិនមានភាពក្បាកែក្បជា ក្ដ្ឋយសារតម្លៃក្ឡើង្ចុះ។
កាសណឌឥណទានលិនសលក្បកប (អក្តោរក្បាក់សពស់ ទំហំក្បាក់កំចីមានកំណត់ ទក្លង្់ោរ
ឥណទានខ្វង្ និង្សមុក្គ្សាមញ ក្តូវមានវតាុបញ្ញ

េ ំជាចាំបាច់) រារាំង្ជាពិក្សសែ ់កសិករខានតតូច
ពីោរទិញវតាុធាតុក្ែើលខ្ែ មានតម្លៃ និង្វ ិនិក្ោគ្បខ្នាលកនុង្ោរពក្ង្ីក/ក្ធាើឲ្យោន់ខ្ត អ និង្បង្ាំ
ពួកក្គ្ឲ្យ ក់ក្ក្លចភាៃលៗបនាទប់ពីក្បលូ ស ក្ៅក្ព ខ្ែ មានតម្លៃទាប។
កសិករភាគ្ក្ក្ចើនលិនហានទទួ យកឥណទានពីធនាររ ឬសាាប័នលីក្កូហិរញ្ាវតាុក្ទ ក្ដ្ឋយសារ
ពួកក្គ្ខាៃចបាត់បង្់ែីធីៃរបស់ពួកក្គ្ (បញ្ញ
េ ំ )។
ក្ហដ្ឋារចនាសលព័នធ ក្សវាកលមសែពាសាយ និង្ោរស្សាវក្ជាវកសិកលម ក្ៅមានកក្លិតកំ ណត់ទាក់ ទង្នឹង្ភាពក្តឹលក្តូវ
បញ្ញ
របស់វតាុធាតុក្ែើល ោរដ្ឋំែុះ និង្បក្ចេកក្ទសក្ក្ោយក្បលូ ស ។
ក្ៅមានបញ្ញ
ា ែឹកជញ្ូជ នក្ក្លចពីកសិដ្ឋានក្ៅសៃូវសំខាន់ៗ ជាពិក្សសក្ៅរែូវក្ភៃៀង្ ក្ព ខ្ែ សៃូវ
មានភក់។
ម្ថៃែឹកជញ្ូជ នសពស់ (សាះក្ហដ្ឋារចនាសលព័នធ តម្លៃក្ក្បង្ឥនធនៈ) ខ្ែ ោត់បនាយក្បាក់ចំណូ របស់
កសិករ និង្ កំណត់ចំនួនអនកទិញខ្ែ មានសោានុព ។
បទដ្ឋានបក្ចេកក្ទស លិនមានក្បាក់ក្ ើកទឹកចិតាសក្មាប់កសិរករខ្ែ ខ្ញកគ្ុណភាពសពស់ និង្គ្ុណភាពទាបក្ក្លច
គ្ុណភាព (ក្ដ្ឋយសារអនកក្បលូ ទិញចំណាយតម្លៃធលមតទូក្ៅ)។
ជលងឺក្សែង្ៗ (ឧ. ម្ចកបា៉ា ់ក្ហាះ ឬ មាេស់បា៉ាវ សែិត ជលងឺរ ួយគ្ ់ ) ក្ទាះបីហាក់ែូចជាបញ្ញ

ា ក្នះ
មានកក្លិតតិចតួចជាង្ក្បក្ទសក្សែង្ក្ទៀតជាក្ក្ចើនក៏ក្ដ្ឋយ។
ោរក្ធាើទីសារ និង្ ព័ត៌មានតម្លៃទទួ បានពីអក

ន ទិញខ្ែ មានចំណូ ចិតាកុង្តម្លៃ
ន ទាប
ក្បព័នខ្ធ ចកចាយ (ក្សវាកលមព័ត៌មានសាួចក្សាើលក្ដ្ឋយរដ្ឋាភិបា អំពីតម្លៃែូចជា AMO ជាក្ែើលមានអនកែឹង្តិចតួច)
អំណាចចរចារក្ៅមានកក្លិត ក្ធៀបក្ៅនឹង្អនកទិញ (អនកក្បលូ ទិញ ពាណិជជករ) ខ្ែ នាំឲ្យ
តម្លៃ ក់ក្ថ្នក ជាពិក្សសកនុង្ក្សតាកំពត និង្ក្សតាខ្កប។
ចំក្ណះែឹង្ក្ៅមានកក្លិតកនុង្ោរក្ក្ជើសក្រ ើសអនកទិញក្សែង្ក្ទៀត
បរ ិសាានជំរញ
ុ បរ ិសាានពាណិជជកលមលិនសលស្សបកនុង្ោរឃ្ៃំក្លើ របស់វ ិនិក្ោគ្ិ នបរក្ទស ខ្ែ រារាំង្លិនឲ្យ
ពាណិជជកលម មានោរវ ិនិក្ោគ្កសិដ្ឋានក្ក្លចកនុង្ក្ទង្់ក្ទាយធំ (រួលទាំង្ក្បព័នធកសិកលមតលកិចេសនា)។
ក្បភព៖ ចង្ក្កង្ក្ដ្ឋយអង្គភាពខ្សែចង្វាក់ តម្លៃ ខ្សអកតលសំ ក្ោគ្អតាបទ និ ង្ សមាាសន៍ ជាលួ យកសិ ករ។
ការរបេូ និងការទ្វពា
ើ ណិជ្ជកេម
ជ្ំហានសំខាន់ៗ កនងការរបេូ
ុ និងការទ្វើពាណិជ្ជកេមទរេច
 ោរក្បលូ ទិញ៖ ជាទូក្ៅកសិករ ក់ក្ក្លចក្ៅអនកក្បលូ ទិញកនុង្លូ ដ្ឋានតលភូលិ ឬ ុំ។

អនកក្បលូ ទិញកនុង្តំបន់ក្បលូ
សាំុក្ក្លចក្ៅតលថ្ននក់ ភូលិ ឬ ុំ និ ង្ ក់បនាក្ៅអនក ក់ែុំកុង្
ន
ស្សុក ឬអនកខ្កម្ចនក្ៅភនំក្ពញ ឬក្ៅពាណិជជករ/អនកនាំក្ចញ និង្អនកខ្កម្ចន ទាំង្កនុង្ស្សុក និ ង្
បរក្ទស (ជាពិក្សសម្ថ និង្ក្វៀតណាល)។
o ោរក្បលូ ក្ក្លចកនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល ហាក់ែូចជាសាិតកនុង្ម្ែពាណិជជករធំៗលួ យចំនួនតូច។
ក្កុលខ្សែចង្វាក់តម្លៃបានជួប ជាលួយក្បខ្ហ ជាពាណិជជករធំបំសុតកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា ខ្ែ
ក្បលូ និ ង្នាំក្ចញក្ក្លចក្បខ្ហ ៣.០០០ ក្តន ក្ៅោន់ក្បក្ទសម្ថ។ ោរក្បលូ ក្ក្លច
និង្ោរក្ធាើពាណិជជកលម ក្ធាើក្ឡើង្លិនក្ទៀតទាត់ក្ទក្ពញកនុង្លួយឆ្នំ ប៉ាុ ខ្នាក្ឡើង្ែ ់សពស់បំសុត
ក្ៅខ្សក្លសា-ឧសភា កនុង្កំ ឡុង្ក្ព និង្បនាទប់ពីក្បលូ ស ក្ៅក្ព ខ្ែ មានតម្លៃទាប
បំសុត។ កនុង្កំឡុង្ក្ព ក្នាះ ពាណិជជករធំពីស្សុកក្លលត់ ទិ ញបានក្បខ្ហ ពី ២០-៣០ក្តន
កនុង្លួយម្ថង ក្ដ្ឋយក្ក្បើភានក់ ង្វរក្បលូ ទិ ញក្បខ្ហ ២០នាក់ ពីស្សុកក្លលត់ ស្សុកសនួ និង្
ក្សតាក្កក្ចះ។
o កនុង្ក្សតាកំពត កសិករ ក់ ជាចំបង្ក្ៅោន់ ហាាល ិង្ ខ្ែ ចុះកិចេសនាកសិកលម និង្ខ្ែ
អាចចរចារតម្លៃបាន ក្ដ្ឋយមានកិចេក្ពលក្ក្ពៀង្កនុង្រយៈក្ព ខ្វង្លុនោរក្បលូ ស ។ ហាាល
ិង្ទិញោ៉ា ង្ក្ក្ចើនតលខ្ែ អាចទិ ញបានក្បខ្ហ ជា ៧០% ម្នក្ក្លចកំពតខ្ែ មានវ ិញ្ញា
បនបក្តទាំង្អស់។ កសិករ ក៏បាន ក់ ក្ៅសមាគ្លក្ ើកកំពស់ក្ក្លចកំពតសង្ខ្ែរ (KPPA)
ខ្ែ សមាជិករបស់សមាគ្លក្នះមានចំនួន១៣៩កសិករ និង្ ១៥ក្កុលហុន។ ក្ដ្ឋយក្ហតុថ្ន
KPPA លិនអនុញ្ញាតឲ្យនាំក្ចញក្ដ្ឋយផ្លទ ់ ពួកក្គ្ ក់ក្ៅឲ្យពាណិជជករ/អនកនាំក្ចញក្សែង្
ក្ទៀត (ក្ដ្ឋយរួលទាំង្សមាជិ កក្កុលហុនសៃួនឯង្សង្ខ្ែរ) ក៏ ែូចជា ក់ ក្ៅ KAMPACO (សហ
គ្លន៍កសិកលមក្ក្លចកំពត) ខ្ែ បានបក្ង្កើតក្ឡើង្ជាក់ ខ្សាង្ក្ែើលបីនាំក្ចញក្ក្លចកំ ពត (សូល
ក្លើ តរាង្ទី២១ ក្ៅទំព័រទី ៤៥ សក្មាប់បញ្ជីពាណិជជករក្ក្លចកំពតសមាគ ់ភូលិសាស្រសា។
 ោរវាយតម្លៃគ្ុណភាព៖ តម្លៃខ្ែ ចំ ណាយក្ៅកសិករពឹង្ខ្សអកតលកតាក្សែង្ៗ។ ក្ក្លចស
និង្ក្ក្លចក្កហល ទទួ បានតម្លៃសពស់ជាង្ក្ក្លចក្មម (តរាង្ទី ១៨)។ កាណៈវ ិនិច័ឆយក្សែង្
ក្ទៀត គ្ឺសំក្ណើល ែង្់សុីក្ត និង្សារធាតុពីខាង្ក្ក្ៅ។ ជាទូ ក្ៅពាណិជជករជាអនកវាយតម្លៃ
គ្ុណភាព លុនក្ព ក្គ្យ ់ក្ពលជាលួ យនឹង្អនក
ក់ពីក្រឿង្តម្លៃ។ កនុង្ករណីជាកសិកលមតល
កិចេសនា ខ្ែ មានោរចរចារតម្លៃជាលុន សាង្់ដ្ឋរគ្ុ ណភាពក្តូវបានចុះកិចេក្ពលក្ក្ពៀង្លុន
ក្ព ទិ ញ។
 ោរសលងួតក្ឡើង្វ ិញ៖ ជាទូក្ៅ អនកក្បលូ ទិ ញទិ ញក្ក្លចខ្ែ បានសលងូតរួចរា ់ (ជាលួយ
សំក្ណើលក្បខ្ហ ១១,៥%)។ កនុង្ករណីបរ ិមាណសំក្ណើលសពស់ក្ពក ឬបានក្កើនក្ឡើង្កនុង្
ក្ព សាុកទុក វាចាំបាច់ក្តូវសលងួតក្ឡើង្វ ិញលាង្ក្ទៀត។
 ោរក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់៖ អនកក្បលូ ទិញ/ពាណិជជករចាត់ចំណាត់ថ្ននក់ ក្ក្លចក្មម ក្បសិនក្បើអនកទិញ
តក្លូវឲ្យមានចំណាត់ ថ្ននក់។ មានបួនចំ ណាត់ថ្ននក់ អាស្ស័យក្ៅតលែង្់សុីក្ត (ក្ទាះបី ជាទំហំ
និង្ពណ៌ហាក់ែូចជាក្ែើ រតួសំខាន់សង្ខ្ែរក្នាះ)៖ ចំ ណាត់ ថ្ននក់ក្ ស ១ គ្ឺមានគ្ុណភាពសពស់
(៥៥០ក្ោល/ ីក្ត) ចំណាត់ថ្ននក់ក្ ស២ (៥៣០ក្ោល/ ីក្ត) ចំណាត់ថ្ននក់ក្ ស៣ (៥០០
ក្ោល/ ីក្ត) និង្រមនចំណាត់ថ្ននក់ ជាក្ក្លចសំបក ខ្ែ ធលមត ក់ ក្ៅក្វៀតណាល (ករណី
ក្ក្លចកំពង្់ ចាល)។ តម្លៃរវាង្ចំណាត់ថ្ននក់ហាក់ែូចជាមានទំហំតូច ខ្ែ សា ់ោរក្ ើកទឹកចិតា
តិចតួចសក្មាប់ ពាណិជជករឲ្យក្ធាើចំណាត់ ថ្ននក់ ប៉ាុខ្នាក្គ្នឹង្ក្ធាើវាក្បសិនក្បើ ក្តូវោរចាំបាច់ ។
 ោរក្វចសេប់ និង្សាុកទុក៖ បនាទប់លក ក្រប់ក្ក្លចគ្ួរក្តូវបានក្វចសេប់កុង្ថង្់
ន ខ្ែ ោរពារ
សំក្ណើល ក្ទាះបី ជាថ្នលិនមានជាទូក្ៅក្គ្ប់ករណីកនុង្ក្បក្ទសកលពុជាក៏ក្ដ្ឋយ។ មា៉ា សុីនអុតបិត
មាត់ថង្់ ក៏ ក្គ្អាចក្ក្បើក្បាស់ក្ែើលបីបិតភជិតថង្់ បានសង្ខ្ែរ។ ក្ក្លចសងួតជាទូក្ៅសាុកទុកកនុង្ោរ ៉ាុ
ង្ខ្ែ មានចំណុះ ៥០-៧០ គ្ក។
 ោរែឹកជញ្ជូ ន៖ បនាទប់លកក្ទៀត ក្គ្ែឹកក្ក្លចក្ៅអនកទិ ញបនាក្ទៀត ជាទូក្ៅ ជាអនក ក់ ែុំ ឬអនក
ខ្កម្ចន ឬក៏នាំក្ៅភានក់ ង្វរនាំក្ចញខ្តលាង្។
 ោរ ក់៖ ពាណិជជករធំកុង្ស្សុ
ន កក្លលត់ នាំក្ក្លចក្ចញភាគ្ក្ក្ចើនពី ក្ក្លចខ្ែ បានទិញតលរយៈ
ភានក់ង្វរក្ៅភនំក្ពញ ក្ទាះបីជាលួយចំ នួនបាន ក់សង្ខ្ែរក្ៅលូ ដ្ឋាន និង្ក្ៅភនំក្ពញ។
ព័ត៌មានតម្លៃបានពី ក្វៀតណាលជាចំបង្។
តរាង្ទី ១៨ តម្លៃលធយលខ្ែ ចំណាយក្ៅកសិករ (ែុោៃ/គ្ក) ក្ៅក្សតាកំពត
២០០៩ ២០១០ ២០១១ ២០១២
ក្ក្លចក្មម ៤,៥ ៥,៧៥ ៧ ៨
ក្ក្លចក្កហល ៨ ១០ ១៥ ១៥
ក្ក្លចស ១០ ១២ ១៥ ១៥
ក្បភព៖សមាគ្លក្ ើកកំ ពស់ក្ក្លចកំ ពត (KPPA)។
បញ្ហ
ា រារា ំងសំខាន់ៗកនងការរបេូ
ុ និងពាណិជ្ជកេមទរេច
ខាង្ក្ក្ោលក្នះសា ់នូវបញ្ញ
ា រារាំង្សំខាន់ៗខ្ែ ក្រៀបរាប់ក្ដ្ឋយពាណិជជករ កនុង្ក្ព ទសែនកិចេក្ៅោន់
ក្សតាកំពង្់ ចាលក្ៅក្ែើលឆ្នំ ២០១២ (តរាង្ទី ១៩)។
តរាង្ទី ១៩ បញ្ញ
ា រារាំង្សំខាន់ៗសក្មាប់ោរក្បលូ ទិញ/ោរក្ធាើពាណិជជកលមក្ក្លច
បញ្ញ
ចំក្ណះែឹង្/ោរក្គ្ប់ កនុង្អតីតោ មានោរសំក្បឹង្ខ្ក្បង្/ឱោសតិចតួចក្ែើលបីក្ធាើពិពិធកលមោរ ក់ក្ៅោន់ម្ែគ្ូថីមៗ។
ក្គ្ង្/សហក្គ្ិនភាព
វតាុធាតុក្ែើល ---
កលមករ ---
បក្ចេកវ ិទា សាះមា៉ា សុីន និង្ឧបករណ៍ក្ែើលបីសលងួត និង្ខ្កម្ចនក្ក្លច។
ោរ្នក្ៅរក សាះខាតក្ែើលទុន តម្លៃឥណទានសពស់ និង្អវតាមានឥណទានក្ ើលូ ដ្ឋានែំណាំជារបស់បញ្ញ

េ ំ
ហិរញ្ាវតាុ (ក្បព័នធហិរញ្ាវតាុសននិធិវ ិក័យបក្តឃ្ៃំង្) ដ្ឋក់កក្លិតែ ់បរ ិមាណក្ក្លចខ្ែ អាចទិញបានកនុង្
រែូវសំបូរ។
កាសណឌឥណទានលិនសលក្បកបដ្ឋក់កំណត់ែ ់ោរវ ិនិក្ោគ្ទីកខ្នៃង្សាុកទុក និង្ឧបករណ៍
ខ្កម្ចន។ ក្នះបង្ាំឲ្យពាណិជជករ ក់ក្ក្លចឲ្យបានឆ្ប់ ខ្ែ រារាំង្ពីោរ ក់កុង្តម្លៃ

ន សពស់បនាទប់ពី
ក្បលូ ស ។
ក្ហដ្ឋារចនាសលព័នធ ម្ថៃែឹកជញ្ូជ នសពស់ (សាះក្ហដ្ឋារចនាសលព័នធ តម្លៃឥនធនៈ)។
សាះទីកខ្នៃង្សាុកទុក (ភាជប់ក្ៅនឹង្ោរទទួ បានហិរញ្ាវតាុ)។
បទដ្ឋានបក្ចេកក្ទស អនកក្បលូ ទិញ/ពាណិជជករកនុង្ក្សតាកំពង្់ចាល សា ់តម្លៃក្ ើកទឹកចិតាតិចតួច ឬលិនមានខ្តលាង្
គ្ុណភាព សក្មាប់ក្ក្លចសរ ីរាង្គ
ោរក្ធាើទីសារ និង្ ---
ក្បព័នខ្ធ ចកចាយ
ុ សាះោរក្បកួតក្បខ្ជង្កនុង្ចំក្ណាលពាណិជជករ (ោ៉ា ង្ក្ហាចណាស់កុង្ក្សតា
ន កំពង្់ចាល ខ្ែ មាន
ពាណិជជកលម ក្តឹលខ្តពាណិជជករធំមានក់ ) ខ្ែ មានន័យថ្ន កសិករមានអំណាចតម្ថៃតិចតួច និង្ ក់បានក្ៅ
តម្លៃទាប។ ប៉ាុខ្នាក្នះអាចផ្លៃស់បូរបានចាប់
ា ពីក្ព មានសហគ្លន៍ក្ក្លចក្លលត់បានោៃយជាអនក
ក្បលូ ទិញ និង្ ពាណិជេករោ៉ា ង្សំខាន់លួយ។
ក្បភព៖ចង្ក្កង្ក្ដ្ឋយអង្គភាពខ្សែចង្វាក់ តម្លៃ ខ្សអកតលោរសំក្ោគ្ឯកសារ និ ង្បទសមាាសន៍ ជាលួ យអនកក្បលូ ទិ ញ និ ង្អនកនាំក្ចញ។
ការខ្កនចន
ជ្ំហានសំខាន់ៗកនងការខ្កនចន
ុ ទរេច
ក្គ្អាចបខ្លៃង្ក្ក្លចបានតលវ ិធីក្ក្ចើនោ៉ា ង្ ជាពិ ក្សសពីក្ក្លចក្មមក្ៅជាក្ក្លចស និង្កិ នក្ែើលបីទទួ
បានក្ក្លចល៉ាែា។ ក្ដ្ឋយសារលក្ធាបាយខាង្ក្ ើជាបក្ចេកក្ទសសាលញ្ា ជាញឹកញាប់ ោរខ្កម្ចនជាលូ
ដ្ឋានបានក្ធាើក្ឡើង្ក្ដ្ឋយកសិករ ឬអនកក្បលូ ទិញ និង្ ពាណិជជករ។
 ោរបខ្លៃង្ពីក្ក្លចក្មមក្ៅជាក្ក្លចស៖លក្ធាបាយលួយក្ែើលបីបខ្នាលតម្លៃក្ៅក្ ើក្ក្លចគ្ឺ ោរបខ្លៃង្
ក្ក្លចក្មមក្ៅជាក្ក្លចស។ ក្ោង្ក្ៅតល ក្គ្ហទំព័រ Practical Action៖ "ក្គ្ស ិតក្ក្លចសពីខ្សៃ
ក្ក្លចខ្ែ ទុំ ។
អ បនាទប់ពីក្បលូ ស ក្គ្យកសលបកខាង្ក្ក្ៅរបស់ក្ក្លចក្ចញ ក្ដ្ឋយដ្ឋក់
ក្តំក្ក្លចទុំ ក្ៅកនុង្ចរនាទឹកហូរយឺតៗរហូតែ ់១សបាាហ៍ ក្ែើលបីបនទន់សលបកខាង្ក្ក្ៅ និង្
ង្វយស្សួ យកក្ចញ។ បនាទប់លកក្គ្យកក្ក្លចលកឈៃីក្ែើលបីយកសលបកខាង្ក្ក្ៅខ្ែ ទន់
ក្នាះក្ចញ។ ក្ក្ោយលកក្គ្យកវាក្ៅោង្ និង្សលងួតែូ ចក្ក្លចក្មមខ្ែរ។ ក្ដ្ឋយសារោរក្ធាើ
ក្ក្លចស ក្តូវោរោរង្វរបខ្នាលក្ក្ចើន និង្មានហានិភ័យសពស់ពីោរបាត់បង្់ែំណាំទាំង្លូ
ក្ដ្ឋយសារបកែីសុីជាចំ ណី ឬក្ដ្ឋយសារអាោសធាតុ ក្ធាើឲ្យក្ក្លចស ក់ បានម្ថៃជាង្ក្ក្លច
ក្មម" (ឧបសលព័នធ តរាង្ទី ៣)។ ពាណិជជករធំក្ៅស្សុកក្លលត់អាចស ិតក្ក្លចសែ ់ ក្ៅ ៥០
ក្តនកនុង្លួ យខ្ស ក្ដ្ឋយក្ក្បើកលមករ ២៥នាក់ ក្ធាើោរ៨ក្មា៉ា ង្កនុង្លួយម្ថង។ ក្កុលហុននានា ែូចជា
ក្កុលហុនក្ក្លចគ្ូរា៉ាត (ក្ៅភនំក្ពញ ទិ ញក្ក្លចពី ក្សតាក្ោះកុ ង្) និង្ក្កុលហុន ហាាល ីង្ (Farm
link, Kampot pepper) ក៏ស ិតក្ក្លចសខ្ែរ។
 ោរកិនក្ក្លចឲ្យក្ៅជាក្ក្លចល៉ាែ៖ា វ ិធីបខ្នាលតម្លៃក្ក្លចក្សែង្ក្ទៀត គ្ឺកិនក្ក្លចឲ្យក្ៅជាក្ក្លចល៉ាែា

ប៉ាុខ្នាក្ក្លចល៉ាែាង្វយនឹង្សូច ក្ហើយរសជាតិ និង្កៃិនរបស់វាលិនអាចរកាបាន អ ឆ្ប់បាត់បង្់
គ្ុណភាព ក្ហើយអាយុោ សាុកទុករបស់វាមានរយៈោ សៃីជាង្ក្ក្លចក្រប់។ ោរកិ នអាចក្ធាើ
ក្ឡើង្ក្ដ្ឋយម្ែ ឬក្ដ្ឋយក្លោនិច។ អង្គោរ GTZ (ឆ្នំ ២០០៩) បានរាយោរណ៍ថ្នមានអនកខ្ក
ម្ចនតិចតួចប៉ាុ ក្ណាណះក្ៅក្បក្ទសកលពុជា ខ្ែ កិនក្ក្លច ក់ ។ មានផ្លៃកសញ្ញាធំៗចំនួនបីគ្ឺ

"កា ខាៃ" "Jumbo jet" និង្ "ក្សះមាស"។ ក្ៅក្ព ខ្ែ ក្កុលហុនក្ក្លចគ្ូរា៉ាតមាន ក់ ក្ក្លច
ល៉ាែា (ពីក្ោះកុង្) ក្គ្ហាក់លិនទាន់ក្ ើញមានក្ក្លចល៉ា ែាពីកំពតក្ចញ ក់ ក្ទ។
 ោរក្វចសេប់ និង្ោរដ្ឋក់ផ្លៃកសញ្ញា៖ ក្គ្គ្ួរក្វចសេប់ក្ក្លចក្ៅកនុង្ថង្់ខ្ែ អាចោរពារសំក្ណើល
បាន ប
អ ំសុតគ្ឺ ក្ចកកនុង្ថង្់ប៉ាូ ីក្បូពីខ្ឡន ក្ែើលបីោរពារោរបាត់បង្់ រសជាតិ។ ផ្លៃកសញ្ញាក្តូវ
មានព័ត៌មានទាំង្អស់ខ្ែ ទាក់ទង្នឹង្ស ិតស និង្ខ្សនកចាប់ ែូចជាក្្មះស ិតស
ផ្លៃកសញ្ញា (ក្បើមាន) ព័ត៌មាន ំអិតរបស់អនកស ិត (ក្្មះ និង្អាស័យដ្ឋាន) ោ បរ ិក្ចឆទស
ិត ោ បរ ិចឆទហួសកំណត់ក្ក្បើ ក្បាស់ ទលងន់ស ិតស ក្ក្គ្ឿង្សែំបខ្នាល (ក្បើ មាន)។ ក្គ្ក៏គ្ួរ
ដ្ឋក់ព័ត៌មានែម្ទក្ទៀតខ្ែ ក្បក្ទសក្រ ក្ៅក្តូវោរជាពិ ក្សស។ ក្ៅក្បក្ទសសៃះក្គ្ក្តូវោរ
បារកូែ កូែស ិតករ និង្កូ ែអនកក្វចសេប់ ក្ែើលបីតលដ្ឋនស ិតស ក្ៅរកក្បភពក្ែើលរបស់វា
វ ិញក្ព មានបញ្ញ
ា (ឧបសលព័នធ តរាង្ទី ៣)។
 ោរសាុកទុក៖ ែំណាក់ោ ចុ ង្ក្ក្ោយ គ្ឺោរសាុកទុកកនុង្ធុ ង្ខ្ែ អាច ោរពារសំក្ណើលបាន និង្
ក្ៅឆ្ងយពី ពនៃឺម្ថង។ បនទប់សុកទុ

ា កក្តូវមានអនាល័យ សងួត ក្តជាក់ និង្លិនមានសតា ិត
អ ចង្្
បញ្ហ
ា រារា ំងកនងការខ្កនចន
ុ ទរេច
 តរាង្ខាង្ក្ក្ោលនឹង្ក្រៀបរាប់ពីឧបសគ្គចលបង្ៗខ្ែ ក្រៀបរាប់ក្ដ្ឋយអនកខ្កម្ចន (ឧ.ពាណិជជករ) កនុង្
ក្ព ចុះក្ធាើកលមសិកាក្ៅក្សតាកំពង្់ចាលក្ៅក្ែើលឆ្នំ ២០១២ (តរាង្ទី ២០)។
តរាង្ទី ២០ បញ្ញ
ា រារាំង្សំខាន់ៗសក្មាប់ោរខ្កម្ចនក្ក្លច
បញ្ញ
ចំក្ណះែឹង្/ោរក្គ្ប់ ចំក្ណះែឹង្ក្ែើលបីបខ្លៃង្ក្ក្លចក្ៅជាស ិតស ខ្ែ មានតម្លៃបខ្នាលសពស់ក្ៅមានកក្លិត (ែូចជា

ក្គ្ង្/សហក្គ្ិនភាព ក្ក្លចល៉ាែា ក្ក្បង្ក្ក្លច និង្សាបូក្ក្លច) រួលទាំង្បក្ចេកវ ិទាខ្កម្ចនខ្ែ ក្តឹលក្តូវសង្ខ្ែរ។
មានវ ិនិក្ោគ្ិន ឬក្កុលហុនតិចតួច មានបំណង្ចង្់វ ិនិក្ោគ្ក្ ើោរខ្កម្ចន ក្ក្លច។
កលមករ លិនមានកលមករខ្ែ មានបទពិក្សាធន៍ខាង្ខ្កម្ចនក្ក្លច (ក្តូវោរោរបណុ ា ះបណា

ា ក្ៅទីកខ្នៃង្
និង្ ោរក្គ្ប់ក្គ្ង្ខ្ែ មានក្បសិទិធភាព)
បក្ចេកវ ិទា និង្យនា សលតាភាពកនុង្ោរខ្កម្ចនពីក្ក្លចក្មមក្ៅជាក្ក្លចសក្ៅមានកក្លិត ក្ហើយោរខ្កម្ចនខានតតូច
ោរ បចេុបបននលិនបានសា ់ឱោសក្ក្ចើនសក្មាប់វ ិនិក្ោគ្កនុង្បក្ចេកវ ិទាទំក្នើបក្ទ។
បក្ចេកវ ិទា លិនខ្លនជាបញ្ញ
ា សក្មាប់ោរខ្កម្ចនសាលញ្ាខ្ែ កំពុង្មានក្ៅកលពុជាក្ទ ប៉ាុខ្នាក្ៅ
កលពុជាលិនទាន់មានបក្ចេកវ ិទាសក្មាប់ខ្កម្ចនក្ក្លចក្ៅជាស ិ តស មានតម្លៃែូចជាក្ក្បង្ក្ក្លចជា
ក្ែើលក្ៅក្ឡើយក្ទ។
ោរ្នក្ៅរក កាសណឌឥណទានលិនអំក្ណាយស ដ្ឋក់កក្លិតែ ់ រវ ិនិក្ោគ្កនុង្ទំហំធំ និង្ោរក្ធាើទំក្នើប
ោ
ហិរញ្ាវតាុ កលមសលតាភាពខ្កម្ចន និង្សលតាភាពកនុង្ោរទិញក្ក្លចក្ែើលបីខ្កម្ចន។
ក្ហដ្ឋារចនាចលព័នធ ថ្នលព មានតម្លៃម្ថៃសក្មាប់ែំក្ណើរោរក្រាង្ចក្កខ្កម្ចន (ក្ក្បង្ អគ្គីសនី)
បទដ្ឋានបក្ចេកក្ទស កង្ាះបទដ្ឋាន និង្ក្បព័នធក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ អាចនាំក្ៅរកកង្ាះគ្ុណភាព និង្អសារភាពតម្លៃ ។
និង្គ្ុណភាព សាះោរក្គ្ប់ក្គ្ង្គ្ុណភាព។
ោរក្ធាើទីសារ និង្ ទីសារកនុង្ស្សុកមានទំហំតូច។
ក្បព័នខ្ធ ចកចាយ ចំក្ណះែឹង្មានកក្លិតក្ ើជក្ក្លើសទីសារ។
បទពិក្សាធន៍ទីសារមានកក្លិត។
ុ រមនោរបណា
ា ក់ទុនពីបរក្ទសក្ ើពាណិជជកលមខ្កម្ចន។
ពាណិជជកលម
ក្បភព៖ ចង្ក្កង្ក្ដ្ឋយក្កុលោរង្វរខ្សែចង្វាក់ តម្លៃ ខ្សអកក្ ើោរក្បលូ ឯកសារ និ ង្ោរសមាាសន៍ ជាលួ យអនកខ្កម្ចន
ការខ្ចកចាយ និងការន ំទចញ
ក្បក្ទសកលពុជាបរ ិក្ភាគ្ក្ក្លចក្បខ្ហ ៣០០ក្តន ក្បើ ក្ោង្តល IPC ។ ក្នះមានន័យថ្នមានក្ក្លចខ្ត
លួយខ្សនកតូ ចប៉ាុក្ណាណះម្នស ិ តស ក្ក្លចកលពុជា បានខ្ចកចាយក្ៅកនុង្ស្សុក ក្ហើយក្ក្ៅពីក្នាះក្តូវបាន
នាំក្ចញ ខ្ែ មានរហូតែ ់ក្ៅ ៤.៥០០ក្តន កនុង្ឆ្នំ ២០១០។
ជ្ំហានសំខាន់ៗកនងការខ្ចកចាយ
ុ និងការន ំទចញទរេច
ស ិតស លួយខ្សនកតូចម្នក្ក្លចកលពុជាក្តូវបានខ្ចកចាយក្ៅកនុង្ស្សុក ក្ហើយភាគ្ក្ក្ចើនបាននាំក្ចញ
ទាំង្លិនសៃូវោរ (ក្បក្ទសម្ថ ក្បក្ទសក្វៀតណាល) ឬសៃូវោរ (អឺរប ៉ាុ សហរែាអាក្លរ ិក និង្ជប៉ាុន)។
 ោរខ្ចកចាយ៖ កខ្នៃង្ក្បាះែុំចលបង្ក្ៅភនំក្ពញគ្ឺសារអូ រឬសែី ខ្ែ ក្គ្អាច ក់ក្ក្លចបានពី
២០០ ក្ៅ ៣០០ក្តនកនុង្លួ យឆ្នំៗ។ ក្ក្លចកំពត GI ក្តូវបានបញ្ញ

ជ ក់ក្ដ្ឋយក្កុលហុនបារាំង្
ក្្មះ Ecocert។ ពាណិជជករខ្ែ បានចុះក្្មះរបស់ក្ក្លចកំពត GI (តរាង្ទី ២១) បាន
ក់ទាំង្ក្ៅកនុង្ទីសារកនុង្ស្សុក ជាពិក្សសទីសារក្ទសចរណ៍ និង្ក្ភាជនី យដ្ឋាន ំដ្ឋប់សពស់
និង្ទីសារនាំក្ចញ។
 ោរនាំក្ចញ៖ ែូចបានក្រៀបរាប់ពីខាង្ក្ ើ ក្ក្លចភាគ្ក្ក្ចើនរបស់កលពុជាបាននាំក្ចញក្ដ្ឋយលិន
សៃូវោរក្ៅោន់ក្បក្ទសម្ថ។ ពាណិជជករធំលកពីក្លលត់ នាំក្ក្លចក្ចញតលរយៈភានក់ ង្វរលួ យក្ៅ
ភនំក្ពញ ជាចលបង្គ្ឺ ក្ៅក្បក្ទសម្ថ។ អនកនាំក្ចញសៃូវោរ របស់ក្ក្លចកំពត GI " មានបំ ណង្ចង្់
ដ្ឋក់ស ិតស ក្នះក្ៅកនុង្ចំខ្ណកទីសារ ខ្ែ ក្សមើក្ៅនឹ ង្ស ិ តស ចុង្ក្ក្ោយ ឬស ិត
ស ក្បណិតក្ទៀតសង្។ ទីសារ "ក្ក្លចកំ ពត" ក្តូវបាន ក់ក្ៅកនុង្ហាង្ក្ក្គ្ឿង្ក្ទសក្ៅអឺ រប

៉ាុ
និង្ក្ដ្ឋយអនកខ្ចកចាយក្ក្គ្ឿង្ក្ទសកក្ល ក្ែើលបីបង្វាញពីគ្ុណភាពពិ ក្សសរបស់ស ិតស
និង្ោរសំ ក្បឹង្ខ្ក្បង្ខ្ែ ក្តូវោរក្ែើលបីបំក្ពញ កាណៈពិ ក្សសទាំង្ក្នាះ" (ក្កសួង្ពាណិជជកលម
និង្ ក្កសួង្កសិកលម រុោាក្បមាញ់ និង្ក្នសាទ ឆ្នំ ២០១០)។ អនកនាំក្ចញសៃូវោរែម្ទក្ទៀតរួល
ទាំង្ក្កុលហុនក្ក្លចគ្ូរា៉ាតសង្ខ្ែរ មានបំណង្ចង្់ចូ ទីសារជប៉ាុនតលរយៈក្ក្លចសរ ីរាង្គលកពី
ក្សតាក្ោះកុង្ ប៉ាុខ្នាថីៗ
ម ក្នះបាន ក់ក្ក្លចធលមតៗ (លកពីក្សតាកំពង្់ចាល) ក្ៅោន់ ក្បក្ទសអា
ឺល
ៃ ៉ាង្់ និង្ដ្ឋណឺមា៉ា ក។
 ោរែឹកជញ្ជូ ន៖ ក្គ្នាំក្ក្លចក្ចញក្ដ្ឋយែឹ កជញ្ូជ នតលកុង្ក្តណឺ ។
តរាង្ទី ២១ បញ្ជីក្្មះពាណិជជកររបស់ក្ក្លចកំពត GI
ក្្មះ ក្បធាន ទូរស័ពទ អុីខ្ល៉ា ក្គ្ហទំព័រ

Farm Link Mr. Jerome 012 365 321 contact@farmlink-cambodia.com www.farmlink-
BENEZECH cambodia.com
Senteurs d'Angkor Mr. Stephane 012 954 815 gm@senteursdangkor.com www.senteursdangkor.com
BOURCIER
CESDE Mr. PECH Vannak 017 990 027 www.cedac.org.kh
KAMPACO (Kampot Mr. NGUON Lay 089 305 096 kampaco.kampot@yahoo.com
Pepper Agricultural
Cooperative)
E Chei Ngov Heng Food Mr. CHAN Sitha 012 272 223 ngovheng_kptfishsauce@yahoo.com
Production of Kampot
Co., Ltd.
AAfC & JRfC Mr. MENG Dy 012 858 937 dy@cambodiadaily.com www.cambodiaschools.com
Rajana Association Mrs. HEANG 012 621 131 rajana.association@gmail.com www.rajanacrafts.org
Sopheara
Geolink Group Co., Ltd. Mr. Antoine BANCEL 012 500 049 antoine.bancel@geolinkgroup.com.kh www.geolinkgroup.com
Confirel Mrs. LEAM Socheata 012 645 772 socheataleam@yahoo.com www.confirel.com
Heang Kheang Mr. HEANG Kheang 092 200 165
ក្បភព៖ www.kampotpepper.biz/en/list_registered_traders.html.
បញ្ហ
ា រារា ំងសំខាន់ៗកនងការន
ុ ំទចញទរេច
តរាង្ខាង្ក្ក្ោលនឹង្ក្រៀបរាប់ពីឧបសគ្គចលបង្ៗ ខ្ែ ក្រៀបរាប់ក្ដ្ឋយអនកនាំក្ចញ កនុង្ក្ព ចុះក្ធាើកលម
សិកាក្ៅក្សតាកំពង្់ចាលក្ៅក្ែើលឆ្នំ ២០១២ (តរាង្ទី ២២)។
តរាង្ទី ២២ បញ្ញ
ា រារាំង្សំខាន់ៗសក្មាប់ោរនាំក្ក្លចក្ចញ
បញ្ញ
ា រារាំង្ ា រារាំង្សំខាន់ៗ
បញ្ញ
ចំក្ណះែឹង្/ ោរ មានចំក្ណះែឹង្តិចតួ ចពីែំក្ណើរោរនាំក្ចញក្ក្លច។
ក្គ្ប់ក្គ្ង្/សហក្គ្ិ ោរសិតសំក្បឹង្ខ្ក្បង្/ឱោស ក្ែើលបីពក្ង្ីកោរនាំក្ចញក្ៅោន់ម្ែគ្ូថីមក្ៅមានកក្លិត ជាពិក្សស
នភាព កនុង្ក្ព កនៃង្ក្ៅ។
បទពិក្សាធន៍កុ ង្ោរខ្សា
ន ង្រកទីសារ និង្ោរនាំក្ចញក្ៅមានកក្លិ ត។
កលមករ ---
បក្ចេកវ ិទា លក្ធាបាយសាុកទុកក្ដ្ឋយក្តជាក់សក្មាប់រកាក្ក្លចសេីលុននឹង្នាំក្ចញ ក្ៅមានកក្លិត។
រមនបក្ចេកវ ិទាជាក់ោក់ក្ែើលបីរកាគ្ុណភាពក្ក្លច។
ោរ្នក្ៅរក
ហិរញ្ាវតាុ
ថ្នលព ថ្នលព សក្មាប់ោរសាុកទុកក្ដ្ឋយក្តជាក់មានតម្លៃសពស់។
ក្ហដ្ឋារចនាសលព័នធ សាះក្ហដ្ឋារចនាសលព័នធនាំក្ចញ (សាះព័ត៌មាន និង្ក្សវាក្ ើែំក្ណើរោរនាំក្ចញ ជាក្ែើល)។

ក្ហដ្ឋារចនាសលព័នធែឹកជញ្ជូ ន និង្ោរែឹកនាំមានកក្លិត (ឧ. កង្ាះលក្ធាបាយសាុកទុកក្តជាក់) ោរ
ែឹកជញ្ជូ នមានតម្លៃម្ថៃ។
ែំក្ណើរោរែឹកជញ្ជូ នមានរយៈក្ព យូរ និង្មានតម្លៃម្ថៃ (បូករួលទាំង្តម្លៃលិនសៃូវោរសង្)។
បទដ្ឋានបក្ចេកក្ទស សាះោរក្គ្ប់ក្គ្ង្គ្ុណភាពៈ ោរក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់គ្ុណភាពក្ធាើក្ឡើង្ក្ដ្ឋយអនកក្បលូ ទិញ/ពាណិជជ

និង្គ្ុណភាព ករ ក្ដ្ឋយក្ក្បើវ ិធីសាស្រសាសាលញ្ា (ោរពិនិតយក្ដ្ឋយខ្ភនក ោរវាស់កក្លិតសំក្ណើល) ប៉ាុខ្នាលិនទាន់
ក្គ្ប់ក្រន់សក្មាប់ោរនាំក្ចញក្ទ (តក្លូវឲ្យមានោរក្តួតពិនិតយអនាល័យ និង្ភូតរលអនាល័យ)។
កង្ាះោររំក្ទពីឧសាហកលមកុ ង្ស្សុ
ន កក្ែើលបីក្ដ្ឋះស្សាយបញ្ញ
ា អនាល័យ និង្ភូតរលអនាល័យ
(រមនលនទីរពិក្សាធន៍ រមនអង្គភាព/សាាបនវ ិញ្ាបនបក្ត)
រមនវ ិធានោរណ៍ក្ ើអក្តកំណត់លិនខ្លនពនធពាណិជជកលម (ែូចជាតក្លូវោរខ្សនកអនាល័យ និង្
ភូតរលអនាល័យ) ក្ៅកនុង្ក្បក្ទសនាំចូ ជាក្ក្ចើន ខ្ែ ោៃយជារបាំង្ោ៉ា ង្សំខាន់សក្មាប់
ក្ក្លចកលពុជា។
ទីសារ និង្បណា
ា ញ ចំក្ណះែឹង្អំពីជក្ក្លើសទីសារក្ៅមានកក្លិត។
ខ្ចកចាយ បទពិក្សាធន៍អំពីទីសារអនារជាតិក្ៅមានកក្លិត។
ក្បក្ទសកលពុជាបានបរាជ័យកនុង្ោរបក្ង្កើតបណា
ា ញជក្ក្លើសទីសារសក្មាប់ស ិ តស ក្ក្លច។ ពី
អតីតោ ោរពឹង្ខ្សអកក្ ើអនកទិញពីក្បក្ទសម្ថ និង្ ក្វៀតណាលខ្ែ មានអានុភាពកនុង្ោរ
បញ្េុ ះតម្លៃ។ សហគ្លន៍ក្ក្លចក្លលត់កំពុង្ខ្សាង្រកលក្ធាបាយសក្មាប់ពក្ង្ីក និង្ ក់ក្ក្លចរបស់
សៃួនក្ៅអតិថិជនក្សែង្ក្ទៀត (ឧ. the Indian‐American AVT McCormick and OLAM from
Singapore)។ ក្ក្លចកលពុជាលិនទាន់មានោរទទួ សាគ ់ក្គ្ប់ក្រន់ក្ទក្ៅបរក្ទស និង្កង្ាះផ្លៃក
សញ្ញាខ្ែ ទទួ សាគ ់ (សូលបីខ្តក្ក្លចកំពតខ្ែ មាននិលិតាសញ្ញាសមាគ ់ភូលិសាស្រសា)។
ុ ក្ហដ្ឋារចនាសលព័នធនាំក្ចញលិនក្គ្ប់ក្រន់ (អនកជំនាញ/ក្កុលហុនខ្ែ ែឹង្អំពីរក្បៀបនាំក្ចញក្ក្លច
ពាណិជជកលម មានចំនួនតិច)។
ែំក្ណើរោររត់ ឯកសារនាំក្ចញមានរយៈក្ព ខ្វង្ និង្តម្លៃសក្មាប់ោរនាំក្ចញមានតម្លៃលិនអាច
សាមនបាន។
ក្បភព៖ចង្ក្កង្ក្ដ្ឋយក្កុលោរង្វរខ្សែចង្វាក់ តម្លៃ ខ្សអកក្ ើ សំក្ោគ្ឯកសារ និ ង្បទសមាាសន៍ ជាលួ យអនកនាំក្ចញ។
យុទធស្ថស្រសត និងសកេមភាពរទរទង់ទ វ
ើ ិសយ
័ ទរេច
យុទស្ថ
ធ ស្រសតរដាាភិបា
រមនយុទសា
ធ ស្រសាជាតិជាក់ខ្សាង្អំពីក្ក្លចក្ទ។ យុទធសាស្រសាសមាហរណកលមពាណិជជកលមកលពុជាឆ្នំ
២០០៧ សក្មាប់ពក្ង្ីកោរនាំក្ចញរបស់រាជរដ្ឋាភិ បា កលពុជាបានកំណត់ស ិ តស និង្វ ិស័យក្សវា
ចំនួន ១៩ ខ្ែ មានសោានុព កនុង្ោរនាំក្ចញ។ ក្ក្លចក្តូវបានក្តួតពិនិតយក្ដ្ឋយក្បក្ោ ប៉ាុខ្នា
ក្រន់ ខ្តជាស ិ តស លួ យកនុង្ចំក្ណាលស ិ តស ែម្ទ ជាក្ក្ចើនក្ទៀតក្ៅកនុង្ក្កុលខ្ែ ោៃយលកពី
"បខ្នៃ និង្ខ្សៃក្ឈើ "។
សកេមភាពទដាយរដាាភិបា
រាជរដ្ឋាភិបា កលពុជា និង្ក្កសួង្ពាក់ព័នហា

ធ ក់ែូចជាមានសកលមភាពក្ៅមានកក្លិតក្ែើលបីអភិវឌ្ឍន៍ក្ ើ
វ ិស័យក្ក្លច និង្ហាក់មានទំក្នារក្ៅរកោររំក្ទ និង្ពាក់ព័នជា
ធ លួយកសិកលមទូក្ៅ។ ឧទាហរណ៍
ុ ា ក្បមាញ់
ក្កសួង្កសិកលមរោ និង្ក្នសាទសា ់ោររំក្ទជាទូក្ៅែ ់ោរអភិវឌ្ឍកសិកលមខ្ែ អាចមាន
ក្បក្ោជន៍ ែ ់ោរដ្ឋំែុះក្ក្លច ក្ដ្ឋយសារែំណាំកសិកលមភាគ្ក្ក្ចើនក្បឈលលុស ជាលួយពំនុះោត់បញ្ញ

ា
ស្សក្ែៀង្រន ែូ ចជាបញ្ញ
ា ទាក់ ទង្នឹង្វតាុធាតុក្ែើល ោរសគត់សគង្់ទឹក និង្បក្ចេកក្ទសដ្ឋំែុះ។
ក្ទាះជាោ៉ា ង្ណា ក៏ក្ៅមានសកលមភាពសៃះៗខ្ែ រំក្ទជាពិក្សសែ ់វ ិស័យក្ក្លចក្ៅកលពុជា រួលមានៈ
 ក្កសួង្ពាណិជជកលម និង្ម្ែគ្ូ អភិវឌ្ឍន៍ែូចជា GRET AfD និង្ ក្សដ្ឋក បានសិតសំក្បឹ ង្ខ្ក្បង្
បខ្នាលក្ែើលបីទទួ បានសញ្ញាស ិតស សមាគ ់ភូលិសាស្រសា (Geographical Indication)
សក្មាប់ក្ក្លចកំពត។ ោ ពី ម្ថងទី ២ ក្លសា ឆ្នំ២០១០ ក្ក្លចកំពត និង្សករក្តនតកំពង្់ សឺគ្

ព ឺជា
ស ិ តស ែំបូង្ខ្តពី រគ្ត់ ខ្ែ បានោរពារនិលិត

ម សញ្ញាសមាគ ់ភូលិសាស្រសាក្ែើលបីចុះបញ្ជីជាសៃូវ
ោរក្ដ្ឋយក្កសួង្ពាណិជជកលម។ ក្ោង្តលក្កសួង្ពាណិជជកលម និង្ ក្កសួង្កសិកលមរោ

ុ ា
ក្បមាញ់និង្ ក្នសាទឆ្នំ ២០១០ បានឲ្យែឹង្ថ្ន ោរបញ្ញ

ជ ក់ និង្ឧបករណ៍សក្មាប់ តលដ្ឋន
ក្តឡប់ ក្ឡើង្វ ិញ បានបញ្ញ

ជ ក់ពីក្បសិទិធភាពរបស់វា គ្ួរឲ្យកត់សមាគ ់ អនុញ្ញាតឲ្យស ិតករ
ក្ក្លចកំពតអាចទាលទារលកវ ិញនូវចំ ខ្ណកទីសារពីឈួមញកណា

ា ខ្ែ ក់ក្ក្លចពីក្បភព
លិនចាស់ោស់ក្ក្ោលក្្មះ "ក្ក្លចកំពត"។
 អង្គោរ GRET (Group de Recherche et d'Échanges Technologiques) គ្ឺ ជាអង្គោរនាំលុស
សក្មាប់គ្ក្ក្មាង្តូចលួ យក្ៅកំពង្់ក្តច សាីពី "ោរស្សាវក្ជាវក្ ើោរខ្សាង្រកសតា ិត

អ ចម្ក្ង្
និង្ ោរក្គ្ប់ ក្គ្ង្ក្ក្លចកំពត ("PIM-Pepper)" ក្ែើលបីខ្សាង្រកសតា ិត

អ ចម្ក្ង្ និង្ជលងឺចលបង្ និង្
ក្ែើលបីក្ធាើោរតក់ខ្តង្លគ្គុក្ទសក្ៅទីវា សក្មាប់ ោរពារែំណាំ។ ក្នះគ្ឺក្ែើលបីទាញយកបញ្ញ

ា
ខ្ែ ទាំង្កសិករ និង្អនកបក្ចេកក្ទសកសិកលមថ្ននក់ ស្សុកលិនអាចក្ដ្ឋះស្សាយបាន ព

អ ី ោរប៉ាះ
ពា ់ធងន់ធងរពី សតា ិត
អ និង្ជលងឺក្ៅកនុង្ស្សុកក្នាះ។ រយៈក្ព គ្ក្ក្មាង្គ្ឺចាប់ ក្សាើលពី ខ្សលិថុនា
ឆ្នំ ២០០៩ ែ ់ខ្សលិថុនាឆ្នំ ២០១០ ក្ហើយសាាប័ នសហោរមានអគ្គនាយកដ្ឋានកសិកលម
(GDA) CARDI KPPA និង្លនទីរកសិកលមក្សតា។
 លនទីរកសិកលមក្សតា ម្នក្កសួង្កសិកលមរោ
ុ ា ក្បមាញ់ និង្ក្នសាទ រួលជាលួយអង្គោរអភិវឌ្ឍន៍នានា
របស់អា ឺល
ៃ ៉ាង្់ កំពុង្រំក្ទ សហគ្លន៍ អភិវឌ្ឍន៍កសិកលមក្ក្លចក្លលត់ ។
សកេមភាពទដាយភាគីពាក់ព័នធដនទទទៀត
ក្ែើលបីក្ ើកយកបញ្ញ
ា សៃះខ្ែ មានជាពិក្សសក្ៅកនុង្វ ិស័យក្ក្លច កសិករក្ៅតលក្សតាសះៃ បានចាប់ក្សាើល
ក្រៀបចំចង្ក្កង្ជាសមាគ្ល និង្សហគ្លន៍។
 ក្ៅកំពត កនុង្កំឡុង្ក្ព ែំក្ណើរោរបក្ង្កើតនិលិត

ម សញ្ញាសមាគ ់ភូលិសាស្រសា " ក្ក្លចកំពត" អង្គ
ោរពហុជំនាញក្គ្ប់ក្គ្ង្ GI បានបក្ង្កើត "សមាគ្លសែពាសាយក្ក្លចកំពត(KPPA)"។ សមាជិក
របស់ KPPA ក្នះភាគ្ក្ក្ចើនជាកសិករ (ក្ៅក្ែើលឆ្នំ ២០១២មានកសិករចំនួន ១៣៩នាក់) ប៉ាុខ្នា
ក៏មានក្បតិ បតាិករែម្ទក្ទៀតក្ៅកនុង្ខ្សែសង្វាក់ស ិ តស ក្នះ ែូចជាឈមួញកណា

ា អនកក្វច
សេប់ ពាណិជជករ និង្អនកនាំក្ចញ។ ក្រ បំណង្របស់ KPPA គ្ឺ ក្ែើលបីសែពាសាយ និង្ោរពារ
"ក្ក្លចកំពត" និង្ោរពារវ ិធី ស ិតរបស់ស ិតករ និង្គ្ុ ណភាពរបស់ស ិតស ។ ក្រ
បំណង្ក្នះ មានក្បក្ោជន៍ែ ់ទាំង្កសិករ និង្អនកពាក់ព័នធទាំង្អស់ក្ៅកនុង្ខ្សែសង្វាក់
ស ិត និង្ក្ក្បើ ក្បាស់។
 ក្ៅក្សតាកំពង្់ចាល កសិករដ្ឋំក្ក្លចក្ៅ ុំដ្ឋរ (ស្សុកក្លលត់ ) បានបក្ង្កើត "សហគ្លន៍ អភិ វឌ្ឍន៍
កសិកលមក្ក្លចដ្ឋរ-ក្លលត់" កនុង្ខ្សលិនា ឆ្នំ២០១០។ សហគ្លន៍ ក្នះបានចាប់ ក្សាើលជាលួយ
កសិករ ១០៧ នាក់ និង្មានសមាជិកចំ នួន ៣០០នាក់ក្ៅក្ែើលឆ្នំ ២០១២ ខ្ែ ក្ធាើឲ្យវាោៃយ
ជាសហគ្លន៍ ដ្ឋំក្ក្លចធំ ជាង្ក្គ្ក្ៅកលពុជា។ ក្រ បំណង្ចលបង្របស់សហគ្លន៍ ក្នះគ្ឺ ខ្សាង្
រកបណា
ា ញទីសារថមីសក្មាប់ក្ក្លចលកពីស្សុកក្លលត់ ក្ដ្ឋយសារោ ពីអតីតោ កសិករពឹង្
ខ្សអកក្សទើរខ្តទាំង្ស្សុង្ ក្ ើពាណិជជករខ្តលួយ ជាអនកក្រៀបចំ នាំក្ចញក្ក្លច ខ្ែ ដ្ឋំក្ៅក្លលត់។

កសិករធាៃប់ សិត
ា ក្ៅកនុង្សាានភាពខ្ែ លិនអាចទាលទារម្ថៃក្ក្លច ក្ៅក្ព ចរចារអំពីតម្លៃ ក់
ជាលួយពាណិជជករខ្តលួ យក្នះ ក្ហើយជាញឹកញាប់ ក្គ្ទទួ បានក្បាក់កុង្រយៈក្ព

ន យូរបនាទប់
ពីក្នាះ។ ឥឡូវក្នះសហគ្លន៍បានសា ់អំណាចកនុង្ោរទាលទារម្ថៃខាៃំង្ជាង្លុន ក្គ្ ក់ និង្
ចរចារជាក្កុល ក្ហើយក៏ បានសា ់ព័ត៌មានទីសារែ ់សមាជិ ករបស់ក្គ្សង្ខ្ែរ។
អ្នុស្ថសន៍
អតាបទខាង្ក្ក្ោលនឹង្សក្ង្ាបនូវចំនុចសកលមភាពសំខាន់ៗ សក្មាប់រាជរដ្ឋាភិបា ម្ែគ្ូអភិវឌ្ឍន៍ និង្
វ ិស័យឯកជនឲ្យបានែឹ ង្អំពីឧបសគ្គសៃះៗ។
រាជរដ្ឋាភិបា កលពុជាគ្ួរពិចារណាជាពិក្សសកនុង្ោររំក្ទ ោរបក្ង្កើតសមាគ្លជាតិ ក្ក្លចកលពុជា។ ោរសំ
ក្បឹង្ខ្ក្បង្ខ្ែ មានក្ៅថ្ននក់ក្សតា ក្ៅកនុង្ក្សតាកំពត និង្កំពង្់ចាលគ្ួ រខ្តពក្ង្ីក និង្ពក្ង្ឹង្បខ្នាលក្ៅ
ថ្ននក់ជាតិ ក្ែើលបីក្ធាើឲ្យ វ ិស័យក្ក្លច មានោរក្រៀបចំបាន អជាង្ក្នះ។ ោរក្ធាើខ្បបក្នះអាចក្ធាើឲ្យមានឥទធិ
ព ចំក្ណញក្ក្ចើន ជាពិ ក្សសក្ែើលបីទទួ បានសោានុព បក្ង្កើនស ិតកលម ទិននស តម្លៃបខ្នាល និង្
ក្ែើលបីោត់បនាយោរពឹង្ខ្សអករបស់កសិករក្ៅក្ ើអនកក្បលូ ទិញកនុង្ស្សុក ពាណិជជករពីរ បីនាក់ និង្
អនកទិញជនជាតិម្ថ។ ោរក្ធាើខ្បបក្នះក៏ អាចនាំក្ៅរកោរបក្ង្កើនចំក្ណះែឹង្ ក្ដ្ឋយសារោរបញ្ូេ
ចំក្ណះែឹង្លូ ដ្ឋានម្នសហគ្លន៍ក្ក្លចអនារជាតិបនាិចលាង្ៗ និង្ក្ែើលបីតក្លៃើង្កក្លិតម្នលក្ធាបាយខ្ក
ម្ចន និង្ខ្ក លអស ិតកលម និង្ជំនាញក្ក្ោយស ិតកលម។ កសិករក៏ អាចមានបណា

ា ញទីសារបខ្នាលក្ទៀត
និង្អាច ក់ស របស់ក្គ្កនុង្ កាសណឌក្បក្សើរជាង្លុន។
ោរបក្ង្កើតឲ្យមានសមាគ្លក្ក្លចថ្ននក់ជាតិកលពុជាលួយ នឹង្អាចជួយកលពុជាឲ្យោៃយក្ៅជាសមាជិកលួយម្ន
សហគ្លន៍ក្ក្លចអនារជាតិ (IPC) ក្ដ្ឋយសារោរចូ ជាសមាជិកតក្លូវឲ្យមានសមាគ្លក្ក្លចជាតិលួយ
ក្ែើលបីសា ់ឲ្យឧសាហកលមក្ក្លចកលពុជានូវ ោរទទួ សាគ ់ជាអនារជាតិសពស់ជាង្លុ ន និ ង្ក្ែើលបីបញ្ូេ
ោរអនុ វតា អ ំសុតបនាិចលាង្ៗ ម្នវ ិស័យក្ក្លច ឲ្យក្ៅែ

ប ់កក្លិតអនារជាតិ (ឧ.ោរក្ធាើោរស្សាវក្ជាវអំពី
ក្ក្លច និង្ោរបណុា ះបណា

ា ែ ់កសិករខ្ែ ដ្ឋំក្ក្លច)។
តរាង្ទី ២៣ អនុសាសន៍សំខាន់ៗ សក្មាប់រដ្ឋាភិបា ម្ែគ្ូអភិវឌ្ឍន៍ និង្វ ិស័យឯកជនក្ែើលបីបញ្ញ

ជ ក់ពីបញ្ញ
ា រារាំង្
កនុង្វ ិស័យក្ក្លច
បញ្ញ
ា រារាំង្ ទធភាពែំក្ណាះស្សាយ រូបរាង្អនារាគ្លន៍ ម្ែគ្ូថ្ននក់ជាតិសក្មាប់ក្បតិបតាិ
ពំនុះោត់បញ្ញ
ា ពក្ង្ឹង្ោរយ ់ែឹង្ រំក្ទោរបក្ង្កើតសមាគ្លក្ក្លចកលពុជាជាថ្ននក់ជាតិ រាជរដ្ឋាភិបា កលពុជា សាាប័ន
របស់រាជរដ្ឋាភិបា ស្សាវក្ជាវ វ ិស័យឯកជន
កលពុជាអំពីឧបសគ្គ និង្
ោរក្បកួតក្បខ្ជង្កនុង្
ោរដ្ឋំក្ក្លច
ពក្ង្ឹង្ោរយ ់ែឹង្ រំក្ទោរបក្ង្កើតសមាគ្លនាំក្ចញក្ក្លចកលពុជា ក្ែើលបី រាជរដ្ឋាភិបា កលពុជា សាាប័ន
របស់រាជរដ្ឋាភិបា សា ់ព័ត៌មានអំពីទីសារក្ក្លចអនារជាតិ(សោានុព ទី ស្សាវក្ជាវ វ ិស័យឯកជន
កលពុជាអំពីពាណិជជកលម សារ តក្លូវោរគ្ុណភាព)ែ ់សមាជិក ព័ត៌មានអំពី
នាំក្ចញក្ក្លច បក្ចេកវ ិទាខ្កម្ចនទាក់ទង្នឹង្ោរនាំក្ចញ និង្ជំនួយ
ោរក្ៅកនុង្ែំក្ណើរោរនាំក្ចញ។
ចំក្ណះែឹង្/ ជំរញ
ុ ឲ្យមានោរ រំក្ទោរស្សាវក្ជាវក្ ើវ ិស័យជាក់ោក់ក្ៅសាក ក្កសួង្កសិកលមរោ
ុ ា ក្បមាញ់ និង្
ោរក្គ្ប់ក្គ្ង្/ ស្សាវក្ជាវក្ ើោរដ្ឋំែុះ វ ិទា ័យ និង្អង្គោរក្ក្ៅរដ្ឋាភិបា ខ្ែ ក្ធាើោរ ក្នសាទ សាក វ ិទា ័យ
ក្ក្លច និង្បក្ង្កើន/ពក្ង្ីក ខ្សនកកសិកលម ឧ. ក្ ើោរអនុវតា ប

អ ំសុតពីពូជក្ក្លច ភូលិនទកសិកលម និង្អង្គោរក្ក្ៅ
សហក្គ្ិនភាព
ក្សវាបខ្នាល ែំណាំចក្លុះ ទិននស រចនាោរអនុវតាកសិកលម ។
អ រដ្ឋាភិបា ខ្ែ ក្ធាើោរខ្សនក
កសិកលម
បញ្ញ
បក្ង្កើតោរសាក បង្ជាក់ខ្សាង្ក្ៅតលចមាករ ក្កសួង្កសិកលមរោ

សក្មាប់ោរស្សាវក្ជាវក្ៅកលពុជា។ ក្នសាទ សាក វ ិទា ័យ
ភូលិនទកសិកលម និង្អង្គោរក្ក្ៅ
រដ្ឋាភិបា ខ្ែ ក្ធាើោរខ្សនក
កសិកលម
ខ្ក ំអ និង្ពក្ង្ីកក្សវាកលមកសិកលមខ្ែ មាន និង្ ក្កសួង្កសិកលមរោ

សក្លបោរង្វរទាំង្ក្នាះ ក្ៅនឹង្វ ិស័យក្ក្លច។ ក្នសាទ សាក វ ិទា ័យ
ភូលិនទកសិកលម
បណុា ះបណា
ា កសិករ បណុា ះបណា
ា កសិករអំពីលក្ធាបាយក្តឹលក្តូវ ក្កសួង្កសិកលមរោ
អំពីោរអនុវតា ប
អ ំសុត បំសុតសក្មាប់ោរដ្ឋំែុះក្ក្លច (ោរក្ក្ជើសក្រ ើសពូជ ក្នសាទ អង្គោរក្ក្ៅរដ្ឋាភិបា
កនុង្ោរដ្ឋំែុះក្ក្លច និង្ ោរក្ក្ជើសក្រ ើស និង្ក្ក្បើក្បាស់ជី និង្ថ្ននំសមាៃប់សតា ខ្ែ ក្ធាើោរខ្សនកកសិកលម និង្ ទី

កនុង្ោរក្គ្ប់ក្គ្ង្កសិ ិត
អ ជាក្ែើល) និង្បក្ចេកក្ទសក្ក្ោយក្បលូ ស ភានក់ង្វរអភិវឌ្ឍន៍បារាំង្ AfD
ដ្ឋានឬចមាករ ជាលួយនឹង្ោរសង្កត់ធន
ង ់ក្ ើោរអនុវតាោរដ្ឋំែុះ
ក្ែើលបីជួយរកាបរ ិសាាន។
បណុា ះបណា
ា កសិករក្ ើោរក្គ្ប់ក្គ្ង្ពាណិជជកលម ក្កសួង្កសិកលមរោ
ជាលួយនឹង្ឥណទានពីធនាររ ឬ ពីសាាបនលីក្កូ ក្នសាទ អង្គោរក្ក្ៅរដ្ឋាភិបា
ហិរញ្ា វតាុក្ ើោរសង្បំណុ និង្ោរក្បាក់។ ខ្ែ ក្ធាើោរខ្សនកកសិកលម និង្ ទី
ភានក់ង្វរអភិវឌ្ឍន៍បារាំង្ AfD
ខ្ក អ
ំ និង្ពក្ង្ីកបណា
ា ញអនកបណុា ះបណា
ា ខ្ែ ក្កសួង្កសិកលមរោ
មានស្សាប់។ ក្នសាទ វ ិស័យឯកជន
រំក្ទោរសហោរថ្ននក់ រំក្ទោរសហោរថ្ននក់ក្សតា និង្ សមាគ្លក្ ើខ្សនក ក្កសួង្កសិកលមរោ

ក្សតា ហិរញ្ា វតាុ និង្បក្ចេកវ ិទា រួលទាំង្ក្ ើតម្លៃបខ្នាល ក្នសាទ អង្គោរក្ក្ៅរដ្ឋាភិបា
ខ្ែ អាចមានក្ៅក្ ើស ិតស ក្ក្លច។ ខ្ែ ក្ធាើោរខ្សនកកសិកលម និង្ ទី
ភានក់ង្វរអភិវឌ្ឍន៍បារាំង្ AfD
វតាុធាតុក្ែើល បក្ង្កើនោរ្នក្ៅរក សែពាសាយអំពីសារៈសំខាន់ម្នគ្ុណភាពរបស់វតាុ ក្កសួង្កសិកលមរោ

ោរក្ក្បើក្បាស់វតាុធាតុ ធាតុក្ែើលកសិកលម និង្ធានាោរក្តួតពិនិតយខ្ែ មាន ក្នសាទ ក្កសួង្ក្សែាកិចេ និង្
ក្ែើលកសិកលមក្តឹលក្តូវ (ជី ក្បសិទិភា

ធ ពក្ ើោរនាំចូ ក្ោង្ក្ៅតលចាប់ខ្ែ ហិរញ្ា វតាុ ក្កសួង្ពាណិជជកលម
ក្រប់ពូជ ជាក្ែើល) មានស្សាប់ (ោរតក់ខ្តង្ចាប់ជាលូ ដ្ឋាន ក្ ើោរ

នាំចូ សុសចាប់ នូវស ិតស កនុង្បញ្ជីក្មមខ្ែ
មានគ្ុណភាពទាប ឬជី និង្ថ្ននំសមាៃប់សតា ិត

អ
ខ្ែ មានជាតិពុ សពស់ បានបញ្េប់ក្ហើយប៉ាុខ្នាលិន
ទាន់បានពក្ង្ឹង្)។
ខ្សាង្រក និង្រំក្ទអនកសគត់សគង្់សខា
ំ ន់ៗ និង្ក្សវា ក្កសួង្កសិកលមរោ
ខ្ថទាំខ្ែ អាចសា ់វតាុធាតុក្ែើលខ្ែ មានគ្ុណភាព ក្នសាទ ក្កសួង្ក្សែាកិចេ និង្
(ពូជខ្ែ មានទិនស
ន សពស់ ជី និង្ថ្ននំសមាៃប់សតា ហិរញ្ា វតាុ ក្កសួង្ពាណិជជកលម
ិត
អ ) និង្សា ់វ ិញ្ញាបនបក្តែ ់ពួកក្គ្ក្ែើលបីឲ្យ
កសិករែឹង្ពីកខ្នៃង្ខ្ែ ពួកក្គ្ក្តូវទិញវតាុធាតុក្ែើល
ខ្ែ មានគ្ុណភាព។
បញ្ញ
ពក្ង្ឹង្ចាប់ម្នោរដ្ឋក់ផ្លៃកសញ្ញាក្ ើវតាុធាតុក្ែើលនាំ ក្កសួង្កសិកលមរោ

ចូ ជាភាសាខ្សមរ( ឬសា ់ោរបក្ក្ង្ៀន ោរបកខ្ក្ប ក្នសាទ ក្កសួង្ក្សែាកិចេ និង្
ក្ ើវតាុធាតុក្ែើលខ្ែ មានោរក្ពញនិយលប៉ាុខ្នាលិនសៃូវ ហិរញ្ា វតាុ ក្កសួង្ពាណិជជកលម
ោរ ក្ដ្ឋយសារស ិតស នាំចូ ភាគ្ក្ក្ចើនមាន
ព័ត៌មានខ្តជាភាសាក្វៀតណាល ម្ថ ឬចិនប៉ាុក្ណាណះ)។
ែី សា ់ប័ណណកលមសិទែ
ធ ី និង្ សា ់ែ ់កសិករខានតតូច ជាពិក្សសអនកខ្ែ សាះឥទធិ ក្កសួង្ោរង្វរ និង្យុវនិតិស
ជំរញ
ុ ឲ្យមានជក្ក្លើសម្សទ ព និង្ោរោរពារ នូវប័ណណកលមសិទិែ
ធ ីខ្ែ អាចឲ្យ លបទា ក្កសួង្កសិកលមរោ
ុ ា
ែីដ្ឋំែំណាំ ក្ ើែីខ្ែ ពួកក្គ្ក្ធាើោរវ ិនិក្ោគ្រយៈក្ព ខ្វង្ក្ ើោរដ្ឋំែុះ ក្បមាញ់ និង្ក្នសាទ
មានស្សាប់ ខ្ែ ក្បក្សើរ។
សែពាសាយ និង្ក្ ើកទឹកចិតាែ ់កសិករខ្ែ មាន ក្កសួង្ោរង្វរ និង្យុវនិតិ
ែីកលមសិទឯ
ធ កជនឲ្យបក្ង្កើនម្សទែីដ្ឋំែុះ។ សលបទា ក្កសួង្កសិកលមរោ
ុ ា
ក្បមាញ់ និង្ក្នសាទ
កមាៃង្
ំ ព កលម ទាក់ទាញោរបណា
ា ក់ សា ់ោរក្ ើកទឹកចិតាក្កុលហុនខ្កម្ចនក្ក្លចអនារជាតិ ក្កុលក្បឹកាអភិវឌ្ឍជាតិកលពុជា
ទុន្នលុសជា (វ ិនិក្ោគ្ិននាំលុស)ខ្ែ មានជំនាញ និង្សលតាភាព
កាណៈអនារជាតិក្ ើ ក្គ្ប់ក្គ្ង្ ក្ែើលបីបណុា ះបណា

ា និង្ក្គ្ប់ក្គ្ង្កមាៃំង្
ោរខ្កម្ចនក្ក្លច ព កលមកលពុជាកនុង្ោរខ្កម្ចនក្ក្លច។
បក្ចេកក្ទស សា ់ោរក្ ើកទឹកចិតា សា ់ោរក្ ើកទឹកចិតាកុង្ោរវ

ន ិនិក្ោគ្ក្ែើលបីបក្ង្កើន ក្កសួង្ក្សែាកិចេ និង្ហិរញ្ា វតាុ
ក្ ើោរបណា
ា ក់ទុន កក្លិតខ្កម្ចន (ឧ. ពនធក្សមើសូនយក្ ើបក្ចេកវ ិទាខ្កម្ចននាំ ក្កុលក្បឹកាអភិវឌ្ឍជាតិកលពុជា
សក្មាប់បក្ចេកវ ិទានាំ ចូ )
ចូ
ហិរញ្ាវតាុ បក្ង្កើន និង្ពក្ង្ឹង្ក្ហដ្ឋា សា ់ទំហំោរង្វរស្សបចាប់ ក្ែើលបីបង្វាញក្ៅកលពុជា ក្កសួង្ក្សែាកិចេ និង្ហិរញ្ា វតាុ
ធ វ ិោ
រចនាសលព័នថ ធ ិរញ្ា វតាុវ ិក័យប
អំពីសមាារៈហិរញ្ា វតាុថមីែូចជាក្បព័នហ ធនារជាតិ
សក្មាប់ពាណិជជកលម ក្តឃ្ៃង្
ំ (ក្នះអនុញ្ញាតឲ្យកសិករ ពាណិជជករ ឬអនក
ខ្ែ ទាក់ទង្នឹង្ក្ក្លច ខ្កម្ចនក្ក្បើ ក្បាស់ក្ក្លចរបស់ក្គ្ជាវតាុបញ្ញ

េ ស
ំ ក្មាប់
ឥណទានធនាររ)
ពិចារណាក្ ើកលមវ ិធីសែពាសាយឥណទានសក្មាប់ ក្កសួង្ក្សែាកិចេ និង្ហិរញ្ា វតាុ
វ ិស័យកសិកលម (រួលទាំង្ក្ក្លចសង្)។ ធនារបអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ
ក្ហដ្ឋារចនា បណា
ា ក់ទុនក្ ើក្បព័នធ បនាវ ិនិក្ោគ្ធារាសាស្រសា និង្ក្តួតពិនិតយទឹក និង្ ក្កសួង្ធនធានទឹក និង្ឧតាុ
សលព័នធ ធារាសាស្រសា និង្ក្ហដ្ឋា សែពាសាយគ្ក្ក្មាង្ធារាសាស្រសាខានតតូច ក្ែើលបីធានា និយល ក្កសួង្សាធារណោរ
រចនាសលព័នែ
ធ ឹកជញ្ូជ ន ថ្នកសិករអាចខ្ថទាំក្ដ្ឋយសៃួនឯង្បាន។ និង្ែឹកជញ្ូជ ន
ខ្ក លអទីសារជនបទ ោរែឹកជញ្ូជ ន និង្ ក្ហដ្ឋា ក្កសួង្ធនធានទឹក និង្ឧតាុ
រចនាសលព័នែ
ធ ឹកជញ្ូជ ន ក្ែើលបីក្ធាើឲ្យមានភាពង្វយ និយល ក្កសួង្សាធារណោរ
ស្សួ ែ ់ោររួលបញ្ូេ ទីសារ និង្ោត់បនាយភាព និង្ែឹកជញ្ូជ ន
សុសរនក្ៅកនុង្តំបន់។
បទដ្ឋាន រំក្ទគ្ុណភាពខ្ែ បង្វាញក្បព័នធក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ក្ដ្ឋយខ្សអកក្ ើតក្លូវ ក្កសួង្កសិកលមរោ

បក្ចេកក្ទស មានស្សាប់ឲ្យក្ៅកនុង្ ោរទីសារអនារជាតិក្ែើលបីសា ់ោរក្ ើកទឹកចិតាែ ់ ក្នសាទ
គ្ុណភាព ខ្សែបនាទត់ជាលួយ កសិករ/អនកក្បលូ ទិញក្ែើលបីសត

គ ់សង្
គ ់គ្ុណភាព។
បញ្ញ
បទដ្ឋានអនារជាតិ បង្វាញោរក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ និង្មា៉ា សុីនសមាអត និង្ ក្កសួង្កសិកលមរោ

ខ្ក លអបក្ចេកវ ិទាកនុង្ោរក្បលូ ស និង្ោររកា ក្នសាទ ក្កសួង្ឧសាហកលមខ្រ ៉ា
ទុកឲ្យបានយូរ។ និង្ថ្នលព វ ិស័យឯកជន
សហោរជាលួយអជាាធរកលពុជាក្ែើលបីសក្លួ ែ ់ ក្កសួង្កសិកលមរោ
ែំក្ណើរោរនាំក្ចញ និង្ក្ធាើឲ្យោរង្វររែាបា មាន ក្នសាទ ក្កសួង្ឧសាហកលមខ្រ ៉ា
ភាពចាស់ោស់ និង្បំក្ពញតលោរក្តួតពិនិតយ និង្ថ្នលព វ ិស័យឯកជន

អនាល័យខ្ែ ក្តូវោរសក្មាប់ោរនាំក្ចញ (SPS)
ទីសារ និង្ប សា ់ោោនុវតាព័ត៌មាន ខ្ក លអ និង្ពក្ង្ីកក្បភពព័ត៌មានអំពីតម្លៃនិង្ទីសារ ក្កសួង្កសិកលមរោ

ណា
ា ញខ្ចក និង្ព័ត៌មានខ្ែ ពាក់ ខ្ែ មានស្សាប់។ ក្នសាទ ក្កសួង្ពាណិជជកលម
ចាយ ព័នអ
ធ ំពីតម្លៃ និង្ទីសារ
ក្ធាើឲ្យមានភាពង្វយ ក្ធាើោរស្សាវក្ជាវក្ ើទីសារក្រ ក្ៅ ក្ែើលបីខ្សាង្រក ក្កសួង្កសិកលមរោ

ស្សួ កនុង្ោរ្នក្ៅ អនកទិញអនារជាតិ និង្ក្ែើលបីខ្សាង្រកឱោស និង្វ ិនិ ក្នសាទ ក្កសួង្ពាណិជជកលម

រកជក្ក្លើសទីសារនាំ ក្ោគ្ក្ ើទីសារ និង្ោរសែពាសាយក្ែើលបីទទួ បាន
ក្ចញសក្មាប់ពាណិជជ ទីសារនាំក្ចញោន់ខ្តក្ក្ចើន។
ករ និង្កសិករ
ក្រៀនសូក្តអំពីបទដ្ឋានសហក្រស និង្អនកទិញ និង្ ក្កសួង្កសិកលមរោ
ក្ធាើោរសារភាជប់ និង្សហោរជាលួយអនកទិញអនារ ក្នសាទ ក្កសួង្ពាណិជជកលម
ជាតិ និង្អនកក្ក្បើក្បាស់ចុង្ក្ក្ោយ។ អក្ញ្ជើញ
ពាណិជជករបរក្ទសឲ្យជួបជាលួយពាណិជជករកលពុជា
និង្ក្រៀបចំោរចុះកលមសិកាតលទីសារ សក្មាប់
ពាណិជជករកលពុជាក្ៅោន់ទីសារក្ក្លចចលបង្ៗ។
ទាក់ទាញោរបណា
ា ក់ សា ់ោរក្ ើកទឹកចិតាចាស់ោស់ក្ៅក្ ើវ ិនិក្ោគ្ិន ក្កុលក្បឹកាអភិវឌ្ឍជាតិកលពុជា
ទុនជា កាណៈអនារ អនារជាតិពីោរខ្កម្ចនក្ក្លច (ឧ. តលរយៈតំបន់ខ្កម្ចន
ជាតិក្ ើោរខ្កម្ចនក្ក្លច សក្មាប់ោរនាំក្ចញ)
បរ ិោោស ោត់បនាយតម្លៃនាំក្ចញ ោត់បនាយតម្លៃនាំក្ចញសៃូវោរ និង្លិនសៃូវោរ និង្ ក្កសួង្ពាណិជជកលម
ជំរញ
ុ ពាណិជជ ក្ បឿនម្នោរនាំក្ចញក្ៅកលពុជា ក្ដ្ឋយក្ធាើឲ្យែំក្ណើរ
កលម ោរនាំក្ចញោន់ខ្តមានតមាៃភាព និង្ពាក់ព័នធ
ជាលួយភានក់ង្វររដ្ឋាភិបា ោន់ខ្តតិច។
ការរបទេើ ទេើ និងឱកាសននការវិនិទោគ
ការរបទេើ ទេើ
IPC បានបា៉ា ន់សាមនថ្នក្បក្ទសទាំង្១១ ខ្ែ ក្គ្ក្គ្ប់ក្គ្ង្ អាចស ិតក្ក្លចបានខ្ត ៣០០.០០០ក្តន

ប៉ាុក្ណាណះកនុង្ឆ្នំ២០១១ ខ្ែ ធាៃក់ចុះពី ៣២៥.០០០ក្តនកនុង្ឆ្នំ ២០១០ ប៉ាុខ្នាក្គ្មានសុទិែិន
ា ិយល
សក្មាប់ឆ្នំ ២០១២ ខ្ែ ក្គ្មានគ្ក្ក្មាង្ស ិតក្ក្លចសរុបែ ់ក្ៅ ៣២០.០០០ក្តន (តរាង្ទី ២៤)។
មានកតាជាក្ក្ចើនខ្ែ នាំឲ្យមានោរធាៃក់ចុះក្នះ រួលមានស ិតភាពទាបក្ៅក្វៀតណាល ស្សី ង្វករ
ឥណា
ឌ និង្ក្បសុី ក្ដ្ឋយសារក្ភៃៀង្ធាៃក់ខាៃំង្ក្ៅចុង្ឆ្នំ២០១០ ក្ែើលឆ្នំ២០១១ ក្ៅអាសុីអក្គ្នយ៍ និង្
ស ិតភាពទាបក្ៅឥណូឌ ក្នសុី (ក្ដ្ឋយសារក្គ្ដ្ឋំក្ក្លចក្ឆ្ៃះជាលួ យក្ៅសូ) និង្ក្ៅឥណូឌ ក្នសុី (ក្ដ្ឋយ
សារោរជីករកខ្រ ៉ាសំណបា៉ា ហាំង្ក្ៅកខ្នៃង្ដ្ឋំក្ក្លច)។ ក្ ើសពីក្នះ កសិករដ្ឋំក្ក្លចក្ៅក្បក្ទសក្សែង្ៗ
កំពុង្ផ្លៃស់បូរក្ៅដ្ឋំ
ា ែំណាំក្សែង្ ក្ដ្ឋយសារក្ក្លច ក់លិនសូវបានម្ថៃជាក្ក្ចើនឆ្នំលកក្ហើយ។
តរាង្ទី ២៤ ោរក្បក្លើ ក្លើ ពីោរស ត

ិ ក្ក្លច តលរយៈ IPC
ក្បក្ទស និង្ ំដ្ឋប់ ស ិតកលមក្ក្លចសរុប ស ិតកលមក្ក្លចក្មម ស ិតកលមក្ក្លចស

ថ្ននក់កុង្
ន ឆ្នំ២០១០ ២០១០ ២០១១ ២០១២ ២០១០ ២០១១ ២០១២ ២០១០ ២០១១ ២០១២
1. Vietnam 95,000 100,000 110,000 80,000 80,000 90,000 15,000 20,000 20,000
2. Indonesia 59,000 33,000 41,000 40,000 18,000 25,000 19,000 15,000 16,000
3. India 50,000 48,000 43,000 49,000 46,900 41,500 1,000 1,100 1,500
4. Brazil 34,000 35,000 35,000 32,000 33,000 33,000 2,000 2,000 2,000
6. Malaysia 24,227 25,600 26,500 16,959 18,000 18,600 7,268 7,600 7,900
7. Sri Lanka 17,332 13,000 17,655 17,327 12,995 17,650 5 5 5
ក្បក្ទសសមាជិ ក IPC 279,559 254,600 273,155 235,286 208,895 225,750 44,273 45,705 47,405
5. China 24,800 23,300 25,000 2,000 300 500 22,800 23,000 24,500
8. Thailand 9,750 10,000 10,000 9,750 10,000 10,000 .. .. ..
9. Cambodia 4,500 5,000 6,500 4,500 5,000 6,500 .. .. ..
10. Ecuador 3,300 3,000 3,000 3,300 3,000 3,000 .. .. ..
11. Madagascar 2,800 2,500 2,500 2,800 2,500 2,500 .. .. ..
ក្បក្ទសលិ នខ្លនសមាជិ ក 45,150 43,800 47,000 22,350 20,800 22,500 22,800 23,000 24,500
IPC
សរុប 324,709 298,400 320,155 257,636 229,695 248,250 67,073 68,705 71,905
ក្បភព៖ សហគ្លន៍ ក្ក្លចអនារជាតិ (IPC) www.ipcnet.org ខ្សវ ិចឆិោ ឆ្នំ២០១១។ ទិ ននន័យបា៉ា ន់ សាមនសក្មាប់ ឆ្នំ ២០១១ និ ង្គ្ក្ក្មាង្សក្មាប់ ឆ្នំ
២០១២ ។ # សមាជិ ករបស់ IPC
ទីផ្សារខ្ដ មានសកាតនុព សរមាប់ពិព្

ិ កេមការន ំទចញរបស់កេពជា
ុ
ក្បក្ទសកលពុជាមាន កាសណឌអនុក្ក្រះក្ៅោន់ទីសារក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្លចភាគ្ក្ក្ចើន។ អក្តក្ក្លចខ្សមរ
ក្ៅទីសារភាគ្ក្ក្ចើន មានកក្លិតទាប ក្ហើយកលពុជាចូ ចិ តានាំក្ៅោន់ទីសារសៃះៗ (តរាង្ទី ២៥)។
 កលពុជាអាចនាំចូ ក្ៅោន់ទីសារធំជាង្ក្គ្ចំនួនពី រក្ៅក្ ើពិភពក្ោក គ្ឺ សហគ្លន៍ អឺរប ៉ាុ និង្
សហរែាអាក្លរ ិក (តរាង្ទី ១១)។ ក្ៅទីសារក្នះ អនកក្បកួតក្បខ្ជង្ធំរបស់កលពុជាក៏មានអក្ត
ពនធ ០% ខ្ែរ។ ោរនាំក្ចញស ិតស កសិកលម រួលទាំង្ក្ក្លចសង្ ក្ៅោន់សហគ្លន៍អឺរប ៉ាុ លិន
ក្តូវបានគ្ិតពនធក្ទ សូលអរគ្ុ ណែ ់គ្ក្ក្មាង្ EBA (អាីៗទាំង្អស់ក្ ើកខ្ ង្ខ្តអាវុធ) ប៉ាុខ្នាក្ៅ
ខ្តតក្លូវឲ្យមាន កាណៈសលបតាិអបបរមាខ្ែរ ខ្ែ រួលមាន វ ិញ្ញាបនបក្តបញ្ញ

ជ ក់ ពីក្បភព និង្
វ ិធានោរអនាល័ យ និង្ភូតរលអនាល័ យ (SPS)។ ក្បក្ទសជប៉ាុន និង្ក្បក្ទសសឹង្ាបុរ ីក៏ជាទី
សារក្បើកចំ ហរសក្មាប់ អនកនាំក្ចញក្ក្លចខ្ែរ។
 ល៉ាាង្ក្ទៀតអក្តពនធ មានកក្លិតសពស់ខាៃំង្ (៧០%) ក្ៅឥណា

ឌ ខ្ែ ជាក្បក្ទសនាំចូ ក្ក្ចើន
ជាង្ក្គ្ទី ៥ ក្ហើយកលពុជាក្តូវបានចាត់ទុកែូចរនជាលួ យគ្ូក្បកួតក្បខ្ជង្។
 ក្បក្ទសកលពុជាមានអក្តពនធែ៏ ក្អ ៅក្វៀតណាលបខ្នាលក្ទៀតក្ពា គ្ឺ ០% សក្មាប់កលពុជា (និង្
ក្បក្ទសអាសានែម្ទក្ទៀត ែូចជាឥណូា ក្ណសុី មា៉ា ក្ឡសុី និង្សិង្ាបុរ ី) ក្បើក្ក្បៀបក្ធៀបក្ៅ
ក្បក្ទសក្បកួតក្បខ្ជង្របស់កលពុជាខ្ែ មានអក្តពនធ ២០% (ឧ. ក្ក្បសុី សហគ្លន៍អឺរប

៉ាុ
និង្ ឥណា
ឌ )។ ក្បក្ទសកលពុជាមានអក្តពនធ ត
អ ិចតួចក្ៅសហព័នធរុសែុី ក្ពា គ្ឺ ០% ក្ធៀបនឹង្
៣.៧៥% សក្មាប់អនកក្បកួតក្បខ្ជង្។
តរាង្ទី ២៥ អក្តពនធសក្មាប់ក្បក្ទសនាំក្ចញក្ក្លចចលបង្ៗ (០៩០៤១១) ក្ ើទីសារនាំចូ សំខាន់ៗ
ក្បក្ទសនាំក្ចញសំ ក្បក្ទសនាំចូ សំខាន់ៗ
ខាន់ ៗ European 1. United 3. Vietnam# 5. India# 6. Singapore 8. Japan 10. Russian

Union States Fed.
1. Viet Nam # 0 0 0 70 0 0.0 3.75
2. Indonesia # 0 0 0 70 0 0.0 3.75
3. Brazil # 0 0 20 70 0 0.0 3.75
European Union 0 0 20 70 0 1.5 5.00
4. India* # 0 0 20 70 0 0.0 3.75
5. Malaysia # 0 0 0 70 0 0.0 3.75
6. Sri Lanka # 0 0 20 70 0 0.0 3.75
7. Singapore 0 0 0 70 0 0.0 3.75
10. Mexico 0 0 20 70 0 0.0 3.75
(…)
65. Cambodia 0 0 0 70 0 0.0 0.00
ក្បភព៖ ខ្សនទី នាំចូ ទី សាររបស់ ITC (www.intracen.org/marketanalysis)។
ក្ែើលបីកំណត់បានពីទីសារខ្ែ អាចមានក្ជាគ្ជ័យ ក្ែើលបីឲ្យោរនាំក្ចញរបស់កលពុជាោន់ខ្តមានក្ក្ចើន

លជឈលណឌ ពាណិជជកលមអនារជាតិ (ITC) បានអភិវឌ្ឍន៏សច
ូ នាករ ចំណាប់អារលមណ៍ទីសារ។ សូចនាករ
ក្នះមានរួលបញ្ូេ នូ វទំហំទាំង្បីៈ ទំ ហំរបស់ទីសារនាំចូ ថ្នលភាពរបស់ទីសារនាំចូ កនុង្រយៈក្ព
៥ឆ្នំចុង្ក្ក្ោយ និង្ កាសណឌនាំចូ ទីសារខ្ែ ក្គ្ដ្ឋក់ក្ៅោន់ក្បក្ទសនាំក្ចញ និង្ម្ែគ្ូក្បកួត
ក្បខ្ជង្របស់ក្គ្។
តរាង្ទី ២៦ បង្វាញពីទីសារខ្ែ គ្ួរឲ្យចាប់អារលមណ៍ជាង្ក្គ្ចំនួន ២០ សក្មាប់ ក្ក្លច (HS 040911) ពី
ក្បក្ទសកលពុជា រួលទាំង្ទីសារខ្ែ កលពុជាធាៃប់បាននាំក្ចញរួចក្ហើយៈ
 សហរែាអាក្លរ ិក ក្វៀតណាល អា ឺល
ៃ ៉ាង្់ ហូឡង្់ និង្ សហព័នរធ ស
ុ ែុី គ្ឺជាទីសារក្ក្លចែ៏គ្ួរឲ្យចាប់
អារលមណ៍បំសុតរបស់កលពជា។
ុ ទីសារទាំង្ក្នះ មានទំ ហំធំ មានកមាៃំង្ខាៃំង្ (ជាពិ ក្សស ក្វៀត
ណាលនិង្ សហព័នធរស
ុ ែុី) និ ង្ក្បើកចំហៈ ពួកក្គ្ដ្ឋក់អក្តពនធក្សមើសូនយសក្មាប់ ោរនាំចូ ពី
កលពុជា ក្ហើយកលពុជាបានទទួ គ្ុណក្បក្ោជន៍អក្តពនធបខ្នាលក្ៅក្វៀតណាល (២៣%ទាប
ជាង្អក្តពនធលធយលរបស់គ្ូក្បកួតក្បខ្ជង្) និង្ក្ៅអក្តទាបក្ៅសហព័នធរស
ុ ែុី (៤%)។ ទីសារ
ខ្ែ គ្ួ រឲ្យចាប់ អារលមណ៍ែម្ទក្ទៀតមាន បារាំង្ សិង្ាបុរ ី ក្អសា៉ា ញ ប៉ាូ ឡូញ ជប៉ាុន និង្កូ ក្រ ៉ាខាង្
តបូង្។
 ក្បក្ទសកលពុជាបានមានវតាមានក្ៅក្ ើទីសាសៃះកនុង្ចំក្ណាលក្នាះរួចក្ហើយ ក្ទាះបីជាកនុង្ក្ព
ក្នះក្ៅមានចំនួនតិ ចតួច និង្មានភាពសុសរនអាស្ស័យក្ៅក្ ើោរពិនិតយក្ៅក្ ើសិត

ា ិ កលពុជា
និង្សាិតិរបស់ម្ែគ្ូ។ ក្នះគ្ឺកុនង្ករណី សហរែាអក្លរ ិក ក្វៀតណាល បារាំង្ និង្ជប៉ាុន។ យុទធ
សាស្រសាសក្មាប់ ោរអភិ វឌ្ឍន៍ ោរនាំក្ចញក្ៅអនាគ្តក្ៅោន់ទីសារទាំង្ក្នះអាចក្កើនចំនួន
ក្បខ្ហ អាចខ្សអកក្ៅក្ ើអីាខ្ែ កំពុង្មាន និង្បណា

ា ញខ្ចកចាយថមីៗ។
 សទុយក្ៅវ ិញ កលពុជាលិនមានវតាមានក្ៅកនុង្ទីសារសំខាន់ៗជាក្ក្ចើន ជាពិក្សសក្ៅអា ឺល

ៃ ៉ាង្់
ខ្ែ ជាក្បក្ទសនាំចូ ធំ ជាង្ក្គ្ទី ២ កនុង្ពិភពក្ោក ក្បក្ទសហូឡង្់ សហព័នរធ ស
ុ ែុី ជា
ក្បក្ទសខ្ែ មានោរនាំចូ ខាៃំង្ ក្បក្ទសសិង្ប
ា ុរ ី ក្អសា៉ា ញ ប៉ាូឡូញ និង្កូក្រ ៉ាខាង្តបូង្។ ទី
សារទាំង្ក្នះអាចជាជក្ក្លើ សទីសារខ្ែ មានសោានុព សក្មាប់កលពុជា។
ក្គ្ក្តូវកត់ សមាគ ់ថ្ន ោររកក្ ើញបានខ្សអកក្ៅក្ ើសិត

ា ិ ខ្តលា៉ា ង្។ ែូក្ចនះក្គ្ក្តូវក្ធាើោរស្សាវក្ជាវបខ្នាល
ក្ទៀត ខ្ែ រួលបញ្ូេ ទាំង្ព័ ត៌មានគ្ុណភាពអំពីែូចជា តក្លូវោរ បណា

ា ញខ្ចកចាយ សក្មាប់ ទីសារ
ក្រ ក្ៅពិ ក្សសណាលួយ។ ក្នះក៏អាចជួយឲ្យយ ់ែឹង្ោន់ខ្តចាស់អំពីសោានុព សក្មាប់ទីសារ
ខ្ែ ទំ ក្នរ ែូចជាក្ក្លចសរ ីរាង្គលកពីកំពត ជាលួ យនឹង្ កាណៈ និង្ ក្ក្លចសរ ីរាង្គ និង្/ឬ ក្ក្លចពាណិជជ
កលមយុតិាធល៌លកពីកំពង្់ ចាល។
តរាង្ទី ២៦ ទីសារគ្ួរឲ្យចាប់អារលមណ៍សក្មាប់ក្ក្លច (HS 090411) ឆ្នំ ២០១០
ទី សារ ទំហំទីសារ សំទុះទីសារ ភាពចំហរម្នទីសារ ោរនាំក្ចញរបស់កលពុជាក្ៅ

សនទសែន៍
(0,100) ោន់ ទីសារ
តម្លៃនាំចូ អក្ត ូត ភាពសុ សរន អក្ត គ្ុ ណសលបតាិ (+) សាិតិកលពុ សាិតិម្ែគ្ូ
(ពាន់ែុោៃ) ោស់ម្នោរនាំ ម្នោរនាំចូ ពនធ ឬគ្ុ ណវ ិបតាិ(-) ម្ន ជា (ពាន់ (ពាន់ ែុោៃ)
ចូ ២០០៦ - ២០០៦- ចំ ក្ពាះ អក្តពនធ (ភាព ែុ ោៃ)
២០១០ (%/ឆ្នំ) ២០១០ (ពាន់ កលពុជា សុ សរនជា%)
ែុ ោៃ) (%)
1. United States 52.8 213,988 9 62,394 0.0 0.0 10 12

2. Viet Nam* 32.5 69,498 75 62,088 0.0 22.8 5 ..
3. Germany 30.0 110,907 12 40,424 0.0 0.0 0 0
4. Netherlands 14.0 51,547 12 18,788 0.0 0.0 0 0
5. Russian Fed. 8.8 22,243 57 18,582 0.0 3.9 0 0
6. France 7.9 31,118 10 9,864 0.0 0.0 25 53
7. Singapore 6.8 37,108 1 1,448 0.0 0.0 0 0
8. Spain 5.3 23,107 7 5,479 0.0 0.0 0 0
9. Poland 5.3 19,668 12 7,169 0.0 0.0 0 0
10. Japan 5.2 26,603 2 2,026 0.0 0.5 15 13
11. Rep. of Korea 4.9 17,643 16 7,899 5.0 2.8 0 0
12. Malaysia 4.3 18,000 8 4,769 0.0 0.0 1 0
13. Canada 3.5 14,281 9 4,164 0.0 0.0 2 2
14. United 3.3 14,918 6 3,102 0.0 0.0 0 0
Kingdom
15. Italy 3.1 12,586 9 3,670 0.0 0.0 0 0
16. Australia 2.9 8,682 20 4,495 0.0 0.0 5 3
17. India 2.9 38,445 6 7,993 70.0 -0.6 0 0
18. Ukraine 2.6 9,299 13 3,596 0.0 0.0 0 0
19. Chinese 2.4 10,038 16 4,494 11.2 4.8 0 0
Taipei
20. Pakistan 2.2 11,142 7 2,642 3.8 -0.0 0 0
24. Austria 1.7 7,879 5 1,397 0.0 0.0 4 5
30. Thailand 1.0 8,530 68 7,459 30.0 -0.3 0 210
32. Switzerland 0.9 3,850 8 1,020 0.0 0.0 5 8
52. Denmark 0.2 2,525 -7 -850 0.0 0.0 4 4
61. New Zealand 0.0 1,083 2 82 0.0 0.0 0 2
179. Niue* 0.0 1 .. .. .. .. 1 ..
ក្បភព៖ ខ្សនទី ពាណិជជកលមរបស់ ITC និ ង្ខ្សនទី នាំចូ ទី សារ (ទទួ បានក្ៅខ្សលករាឆ្នំ ២០១២)។ * ក្បក្ទសខ្ែ ក្ក្បើ សិត
ា ិ ឆុះបញ្ញ
ៃ េ ំង្។ កលពុជា
លិ ននាំក្ចញក្ៅោន់ ក្បក្ទសខ្ែ មានអកែរែិ តក្ទ។
ឱកាសវិនិទោគ
វ ិស័យក្ក្លចកលពុជាសា ់ឱោសែ ់អនកបណា
ា ក់ទុនជាតិ និង្អនារជាតិ។
ការបទងកើនផ្ស ត
ិ កេម
ក្ៅកលពុជា ស ិតកលមក្ក្លច និ ង្សោានុព នាំក្ចញក្តូវបានសង្ឃឹលថ្ននឹង្ក្កើនក្ឡើង្ែ ់ ៦.៥០០ក្តន
កនុង្ឆ្នំ ២០១២ សូលអរគ្ុ ណចំក្ពាះោរលកែ ់ម្នោរដ្ឋំែុះខ្បបថមី។ ោរក្កើនក្ឡើង្កនុង្ក្ព អនាគ្តម្ន
ស ិតកលមកុង្ស្សុ
ន កសក្មាប់ ឆ្នំបនាទប់ៗខ្ែ នឹង្លកែ ់សិត
ា កនុង្សុទិែិន
ា ិយល (ែ ់ក្ៅ ១០.០០០
ក្តន) ចាប់ តំង្ពី មានគ្ក្ក្មាង្ក្ែើលបីពក្ង្ីកកខ្នៃង្ដ្ឋំែុះ រួលទាំង្ក្ៅក្ ើែីឯកជនសង្ខ្ែរ។ ក្ ើសពីក្នះ
ក្ទាះបីជាទិននស សពស់ស្សាប់ ក្ហើយកាី ក្គ្ក្ៅមានចនៃះទំក្នរសក្មាប់បក្ង្កើនទិននស និង្គ្ុ ណភាពក្ក្លច
តលរយៈជំ នួយបក្ចេកក្ទស។
ពិពិ្កេមផ្ស ត
ិ ផ្ស
ោរខ្ក ំអសលតាភាពខ្កម្ចនក្ក្លចក្មមឲ្យក្ៅជាស អាចចូ រួលកនុង្ោរបក្ង្កើនលុសទំនិញនាំក្ចញនិង្តម្លៃ
បខ្នាល។ តលពិត កលពុជានាំក្ចញក្ក្លចក្មមជាចលបង្ ប៉ាុខ្នាក្ក្លចសអាច ក់កុង្តម្លៃ

ន ម្ថៃជាង្ក្ក្លចក្មម។
មានទីសារ ៗ
អ សក្មាប់ក្ក្លចសរ ីរាង្គ និង្ក្ក្លចខ្ែ ក្ធាើពាណិជជកលមក្ដ្ឋយក្សមភា
ើ ព។ ក្ៅក្ព ខ្ែ
ក្ក្លចកំពតចាំបាច់ក្តូវខ្តជាស ិតស សរ ីរាង្គក្ែើលបីទទួ បានឋានៈជា ស ិតស សមាគ ់ភូលិសាស្រសា
(GI) ក្ក្លចភាគ្ក្ក្ចើនក្ៅកលពុជាក្ៅខ្តក្ក្បើជីគ្ីលីក្បហាក់ក្បខ្ហ រនក្ៅនឹង្ក្បក្ទសក្វៀតណាល។ ក្ក្លច
ខ្ែ ក្ធាើពាណិជជកលមក្ដ្ឋយក្សមើភាពក៏ អាចមានសោានុព ែូចក្ៅកនុង្ក្បក្ទសជាក្ក្ចើនសង្ខ្ែរ ខ្ែ
មានអតិថិជនមានោរយ ់ែឹង្ក្កើនក្ឡើង្ និ ង្តក្លូវោរស ិតស កនុង្ពាណិជជកលមក្សរ ី។
ជាចុង្ក្ក្ោយ មានស ិតស ខ្ែ មានសោានុព ែម្ទក្ទៀត ខ្ែ អាចបខ្នាលតម្លៃក្ៅក្ ើឧសាហ
កលមក្ក្លចកលពុជា ក្ទាះបីជាកនុង្ក្ព ក្នះលិនទាន់ មានវ ិនិក្ោគ្ិនបរក្ទសនាំលុស ខ្ែ នាំយកក្ែើលទុន
បក្ចេកក្ទស និង្ បណា

ា ញខ្ចកចាយខ្ែ ក្តូវោរ ក៏ក្ដ្ឋយ។ អង្គោរ GTZ ឆ្នំ២០០៩ បានកំ ណត់អតា
សញ្ញាណស ិតស ទាំង្ក្នាះ ែូចខាង្ក្ក្ោល៖
 ក្ក្បង្ក្ក្លច៖ បានពីោរខ្កម្ចនក្ដ្ឋយបិត/ចំ ហុយ។ ស ិតស ក្នះជាសារធាតុរាវមានពណ៌
ម្បតង្សេីថ្នៃ ក្ហើយក្គ្មានក្ក្បើ ោ៉ាង្ទូ ំទូោយក្ៅកនុង្ឧសាហកលមកិន

ៃ និង្ក្ក្គ្ឿង្ក្ទស។
 ទឹកអប់ក្ក្លច៖ ក្ៅក្បក្ទសមា៉ា ក្ឡសុី មានទឹកអប់ក្ក្លច ២ ក្បក្ភទ៖ "Sensasi" និង្ "Amila"។

ទឹកអប់ទាំង្ពី រក្តូវបានក្គ្ស ិតក្ឡើង្ក្ៅកនុង្លនទីរពិ ក្សាធន៍ម្នក្កុលក្បឹកាទីសារក្ក្លចក្ៅ
Kuching។ ែំ ក្ណើរោរក្នះបានក្ធាើក្ឡើង្ក្ដ្ឋយមានោរសហោរជាលួ យអនកស ិតទឹ កអប់ក្ៅ
ក្ក្ៅក្បក្ទស ខ្ែ បានសា ់អនកជំនាញោរ និង្បានយកចិតាទុកដ្ឋក់កុង្ោរពិ

ន និតយក្ៅក្ ើកិន
ៃ
ផ្លកជាលួ យនឹង្ែំណក់ែ៏តូចរបស់ក្ក្បង្ក្ក្លច (www.thingsasian.com/stories-photos/1952)។
 ខ្តក្ក្លច៖ ក្គ្ឆុង្សៃឹកខ្ត និង្សៃឹកក្ក្លចជាលួយរន ឧទាហរណ៍ ក្ៅមា៉ា ក្ឡសុី។
 សករក្រប់ក្ក្លច៖ សករក្រប់ ទាំង្ក្នះ ក្តូវបានស ិត និង្ក្ធាើពាណិជជកលមក្ដ្ឋយក្កុលក្បឹ កាទីសារ
ក្ក្លចក្ៅមា៉ា ក្ឡសុី។ ក្ក្លចជ័ រ គ្ឺជាសារធាតុខ្ែ ក្គ្ចក្មាញ់ក្ចញពីក្ក្លចពូជ Sarawak។ ក្គ្
បខ្នាលស ិតស ក្នះចូ ក្ែើ លបីជួយសក្លួ ែ ់បំពង្់ក។ សករក្ក្លចអាចរកទិ ញបានក្ៅតល
តូបក្ទសចរណ៍ នានាក្ៅ Sarawak ក្បក្ទសមា៉ា ក្ឡសុី។
 នំក្ក្លច៖ ោរបខ្នាលក្លៅក្ក្លច បនាិចចូ ក្ៅកនុង្ក្ក្គ្ឿង្សែំក្ធាើឲ្យនំទាំង្ក្នះមានរសជាតិ ោ៉ាង្
ពិក្សស។ នំ ក្ក្លចបានស ិតរួចក្ហើយក្ៅកនុង្ក្បក្ទសកលពុជាក្ដ្ឋយក្កុលហុនក្ក្លច Kurata។
 សាបូក្ក្លច៖ សាបូក្នះបានស ិតរួចក្ហើយកនុង្ក្បក្ទសកលពុជាក្ដ្ឋយក្កុលហុនក្ក្លច Kurata។
ឯកស្ថរទោង
ឯកស្ថរទោងសំខាន់ៗ
Glatzel K. (2011), “The Kampong Cham pepper and the pepper farmers cooperative,” presentation for
the MoC seminar on Top Ten products, Siem Reap, October.
Glatzel K. (2012), “Cambodia’s pepper success story,” presentation for the MoC seminar on Top Ten
products, Sihanoukville, January.
GTZ (2009), Value chain and market analysis for Memot pepper, prepared by SME Development for
GTZ.
Khun Ch., Srun S. and Sok S. (2011), Pepper Sector Profile, URCEM University Research Center in
Economics and Management, French Cooperation at RULE Royal University of Law and
Economics.
MAFF (2011), Annual Report for Agriculture, Forestry and Fisheries 2010-2011.
ឯកស្ថរគួរអានបខ្នាេ
“La culture du poivre de Kampot au Cambodge,” www.dailymotion.com/video/xcjs16_la-culture-du-
poivre-de-kampot-au-c_travel#rel-page-1.
“New Law to Support The Creation of Farmers’ Cooperatives,” http://sideth.com/new-law-to-support-
the-creation-of-farmers%E2%80%99-cooperatives/#more-613.
AKP Agence Kampuchea Presse (29 December 2010), “Cambodia To Export Black Pepper to Foreign
Markets,” www.akp.gov.kh/?p=313.
Benezech J. (2006), “Etat des lieux de l’industrie du poivre de Kampot: Etat d’avancement d’un projet
d’appui aux producteurs de poivre de la province de Kampot.”
Benezech J. for Farmlink (2007), “Kampot Pepper -- An exceptional product -- The revival of an industry,”
August, www.farmlink‐cambodia.com/docs/Kampot%20Pepper.pdf.
Brazilian pepper trade board (2010), “Outline of country pepper on pepper production, processing and
trade: Pepper in Cambodia,” Outline of country paper on pepper production, processing and
trade etc. for the 41st pepper exporters’ meeting, November 9,
http://www.peppertrade.com.br/IPC2010/CAMBODJA_country_paper_2010.htm.
Cambodia Development Today (2010), “EU eyed Kampot’s pepper,” Autumn, No. 3.
Carmichael R. (8 December 2009), “Pepper Farmers Get Ready for their Champagne Moment,”
http://ipsnews.net/news.asp?idnews=49582.
CAVAC Cambodia Agricultural Value Chain Program,
www.grminternational.com/hiBand/projects/project_sheet.cfm?pdsnumber=651.
COrAA Cambodian Organic Agriculture Association (2011), “Organic Agriculture in Cambodia: Status and
potential,” April.
Dey. S (2011), “Trading opportunity in pepper: The black bull ride, 5 January,”
www.moneycontrol.com/news_html_files/broker_report/2011/Jan1211‐50120111.pdf.
GRET, “Le poivre de Kampot – Cambodge,” www.dailymotion.com/video/xjberh_le-poivre-de-kampot-
cambodge_webcam.
How products are made: Pepper, www.madehow.com/Volume-5/Pepper.html.
JETRO Japan External Trade Organization (2011), Guidebook for exports to Japan (Food articles) 2011:
Vegetables, fruits, and processed products, March.
Joy C.M., G.P. Pittappillil and K.P. Jose (2002), “Drying of Black Pepper (Piper nigrum L.) using solar
tunnel dryer,” Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science 25(1).
Meas Ch. (2010), “Manual for insect management for black pepper (in Khmer),” GRET Groupe de
Recherche et d'Echanges Technologiques.
MoC-TPD, Cambodian Top Ten products: Kampong Cham,
www.tpd.gov.kh/cambodiaproduct/index.php?option=com_content&view=category&layout=b
log&id=56&Itemid=199&lang=en.
MoC-TPD, Cambodian Top Ten products: Kampot,
www.tpd.gov.kh/cambodiaproduct/index.php?option=com_content&view=article&id=109%3A
kampot-pepper&catid=41%3Akampot&Itemid=184&lang=en.
MoC, MAFF (2010), Protected Geographical Indications in Cambodia.
Moul S. (2011), “Kampot pepper is precious abroad,” Raksmey Kampuchea Newspaper, 18 November.
Plant Cultures, “Black pepper - production & trade,” http://en.wikipedia.org/wiki/Black_pepper.
Practical Action (March 2007), “Pepper processing,” http://practicalaction.org/pepper-processing for
the free pdf version,
http://practicalaction.org/practicalanswers/product_info.php?products_id=223.
Sroknuon.com (24 November 2011), “Pepper Plant in Cambodia,” http://www.sroknuon.com/pepper-
plant-in-cambodia.
Sroknuon.com (9 August 2011), “Kampot Pepper,” www.sroknuon.com/kampot-pepper.
The Phnom Penh Post (9 December 2009), “Pepper industry needs to reform, analysts say,”
http://sideth.com/new-law-to-support-the-creation-of-farmers%E2%80%99-
cooperatives/#more-613.
UNG Agriculture, Inc. (3 October 2011), “Cambodia Agriculture: Black Pepper Farming with SoilBio1
Fertilizer,” www.youtube.com/user/UNGAgri#p/u/1/pwxkqnxKqGI.
USAID (2005), “Final Report on Rapid Value Chain Assessment,” Cambodia MSME Project,
www.cambodiamsme.org/userfiles/file/.../Rapid_VC_Assessment.pdf.
Vater T. (2011), “Reviving the spice of life,” Geographical, November,
www.geographical.co.uk/Magazine/Kampot_pepper_-_Nov_11.html
Vietbiz24 (8 March 2011), “Vietnam seen as ‘sleeping giant’ in pepper production”
http://en.stockbiz.vn/News/2011/11/30/255201/vietnam-s-sugar-stockpiles-estimated-at-32-
100-tons.aspx.
Wikipedia, “Black pepper,” http://en.wikipedia.org/wiki/Black_pepper.
ទគេទំព័រ
Agricultural market information (Cambodia), www.agriculturalmarketinformation.org.kh/en.

Brazilian Peppertrade Board, www.peppertrade.com.br.
Council for Agriculture and Rural Development CARD, www.card.gov.kh/Home_EN.html.
FAOSTAT, FAO Food and Agriculture Organization, http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx.
IPC International Pepper Community, www.ipcnet.org.
ITC International Trade Center, Trade Map and Market Access Map, www.intracen.org/marketanalysis.
MAFF Cambodia Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries,
www.maff.gov.kh/eng/statistics/index.html.
Vietnam Pepper Association, http://peppervietnam.com/default.aspx.
ឧបសេព័នធ
រូបភាពទី៧ ស ិតកលមក្ក្លចស និង្ក្មមក្ៅកនុង្ពិភពក្ោក ក្ោង្តល IPC
400,000
White pepper
Black pepper
350,000
300,000
250,000
200,000
150,000
100,000
50,000
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
ក្បភព៖ សហគ្លន៍ ក្ក្លចអនារជាតិ (IPC) ខ្សវ ិចឆិោ ឆ្នំ ២០១១។ ោ បរ ិក្ចឆទបា៉ា ន់ សាមនសក្មាប់ ២០១១ និ ង្ ក្ក្រង្សក្មាប់ ២០១២
ឧបសលព័នធ តរាង្ទី១ ស ត
ិ កលមក្ក្លចម្នក្បក្ទសស ិតក្ក្លចចលបង្ៗ ក្ោង្តល FAO និង្ IPC ឆ្នំ ២០០៥ ែ ់ ២០១០
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2010 (Updated, 2011 2012
Nov 2011) (estimated) (projected)
World / Total
FAO 461,251 466,467 455,128 415,232 423,231 396,133 .. .. ..
IPC 353,086 330,475 316,815 323,008 344,862 338,380 324,709 298,400 320,155
Viet Nam #
FAO 104,390 102,570 116,090 98,326 108,007 111,200 .. .. ..
IPC 104,500 110,000 93,500 98,970 123,750 110,000 95,000 100,000 110,000
Indonesia #
FAO 94,300 77,534 74,131 79,726 80,000 56,300 .. .. ..
IPC 64,000 52,000 58,000 52,000 50,000 59,000 59,000 33,000 41,000
India #
FAO 73,020 92,900 69,000 47,010 47,400 51,020 .. .. ..
IPC 70,000 55,000 50,050 50,100 50,000 50,000 50,000 48,000 43,000
Brazil #
FAO 79,102 80,316 77,770 69,600 65,398 50,086 .. .. ..
IPC 44,500 44,500 42,500 41,000 40,700 34,000 34,000 35,000 35,000
Malaysia #
FAO 19,000 19,092 20,090 24,500 23,210 29,700 .. .. ..
IPC 19,000 19,000 20,000 22,000 22,000 23,500 24,227 25,600 26,500
China
FAO 22,692 24,200 26,210 27,221 28,218 29,370 .. .. ..
IPC 20,000 18,000 20,000 28,000 22,800 24,800 24,800 23,300 25,000
Sri Lanka #
FAO 18,290 18,600 19,390 22,870 25,300 26,620 .. .. ..
IPC 13,316 13,575 15,265 13,338 13,762 16,730 17,332 13,000 17,655
Thailand
FAO 13,837 12,156 10,419 5,852 6,730 6,391 .. .. ..
IPC 10,500 10,500 9,800 9,800 9,750 9,750 9,750 10,000 10,000
Madagascar
FAO 4,948 5,443 5,200 4,264 3,949 4,900 .. .. ..
IPC 2,500 3,000 2,700 2,800 2,800 2,800 2,800 2,500 2,500
Cambodia
FAO 2,500 2,278 2,373 2,557 2,704 2,500 .. .. ..
IPC .. .. .. .. .. .. 4,500 5,000 6,500
Ecuador
FAO 3,062 3,075 3,100 2,787 2,626 2,000 .. .. ..
IPC .. .. .. .. .. .. 3,300 3,000 3,000
Other
(Cambodia+
Ecuador)
FAO .. .. .. .. .. .. .. .. ..
IPC 4,770 4,900 5,000 5,000 9,300 7,800 .. .. ..
ក្បភព៖FAOSTAT (ឆ្នំ២០១០)។សហគ្លន៍ ក្ក្លចអនារជាតិ (IPC) www.ipcnet.org ឆ្នំ២០០១ ែ ់ ២០១០ ខ្សអកតលក្សរ ីឆ្នំ និ ង្ក្ធាើបចេុបបននភាពពីខ្ស
វ ិចឆិោ ២០១១។ # សមាជិ ក IPC។
ឧបសលព័នធ តរាង្ទី២ ោរនាំក្ចញក្ក្លចរបស់កលពុជា (HS ០៩៤០១១) (ពាន់ែុោៃ)
សាិតិកលពជា
ុ សាិតិឆះបញ្ញ
ុៃ េ ង្
ំ
២០០៦ ២០០៧ ២០០៨ ២០០៩ ២០១០ ២០០៦- ២០០៦ ២០០៧ ២០០៨ ២០០៩ ២០១០ ២០០៦-
២០១០ ២០១០
World 6 4 25 37 77 149 17 50 42 27 312 448

France 1 0 7 21 25 54 0 3 7 11 53 74
Japan 0 4 5 3 15 27 0 7 8 6 13 34
United States 0 0 3 0 10 13 0 0 0 0 12 12
Australia 0 0 3 0 5 8 0 0 2 0 3 5
Viet Nam* 0 0 0 2 5 7 0 0 0 0 .. ..
Switzerland 0 0 0 0 5 5 0 0 0 1 8 9
Austria 0 0 1 6 4 11 0 0 2 6 5 13
Denmark 0 0 6 0 4 10 0 0 6 0 4 10
Canada 0 0 0 0 2 2 0 0 3 0 2 5
Malaysia 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
Niue* 0 0 0 0 1 1 .. .. .. .. .. ..
Belgium 4 0 0 3 0 7 4 0 0 3 0 7
Chinese Taipei 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
Rep. of Korea 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
Swaziland* 0 0 0 1 0 1 0 0 .. .. .. ..
Thailand 0 0 0 0 0 0 13 40 10 0 210 273
United Kingdom 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 4
New Zealand 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2
ចំនួនទីសារ 3 1 6 7 11 15 2 3 8 5 10 12
ក្បភព៖ខ្សនទី ពាណិជជកលមរបស់ ITC (ទទួ បានកនុង្ខ្សលករា ឆ្នំ ២០១២)។ * ក្បក្ទសខ្ែ ក្ក្បើ សិត
ា ិ ឆុះបញ្ញ
ៃ េ ំង្។
ឧបសលព័នធ តរាង្ទី៣ ោរខ្កម្ចនក្ក្លច
ែំណាក់ោ សកលមភាព
ោរដ្ឋំែុះ ក្ក្លចគ្ឺជាែំណាំក្បក្ភទវ ិ៍មា

ៃ នខ្បកខ្លក និង្មានអាយុក្ក្ចើនឆ្នំ ក្ហើយអាចមានកំពស់រហូតែ ់១០ខ្ល៉ាក្ត។ ក្គ្ដ្ឋំ
វាក្ដ្ឋយដ្ឋក់ឲ្យក្តង្ក្ឡើង្ក្ ើក្ែើលក្ឈើ ក្សែង្ក្ទៀតែូចជា ក្ែើលគ្រ ឬ gliricidia ឬដ្ឋក់ដ្ឋំក្ឆ្ៃះកនុង្ចំោរខ្ត ឬោក្ហា។
វាមានផ្លកពណ៌សតូចៗជាកញ្ុេ ំែូចចក្ង្វកល ខ្ែ មានក្បខ្ហ ៥០ផ្លកញឹករន។ ខ្សៃមានរាង្លូ មានអង្កត់សិត

េ
ក្បខ្ហ ០,៥ ក្ៅ ១សល និង្មានក្រប់ខ្តលួយ។ ខ្សៃមានពណ៌ក្ ឿង្រាង្ក្កហលក្ៅក្ព ក្ពញចំណាស់ មានរស
ជាតិហឹរ និង្មានកៃិនខាៃំង្។
ក្ែើលបីដ្ឋំែុះឲ្យបាន អ ក្ក្លចក្តូវោររែូវវសារយៈក្ព ខ្វង្ (ក្ ើសពី ២០០០លល ជាក្រៀង្រា ់ឆ្នំ) កំក្ៅលធយល (២០
ក្ៅ ៤០អង្ាក្ស) និង្មានលៃប់សៃះៗ។ ក្ក្លច ូតោស់បាន ក្អ ៅតំបន់ក្ឆនរ ឬក្ៅតំបន់សពង្់រាបខ្ែ មានរយៈកំពស់
ទាបជាង្ ១២០០លល។ ជាទូក្ៅក្គ្អាចដ្ឋំវាបានក្ដ្ឋយោត់ក្ែើលឬខ្លក ក្ហើយដ្ឋក់ឲ្យវារក្ឡើង្ក្ែើលក្ឈើ ឬបក្ង្វគ
ខ្ែ អាចឲ្យក្ទក្ទង្់វាបាន។ក្ែើលអាចសា ់ខ្សៃក្ៅរយៈក្ព ពី ២ក្ៅ ៥ឆ្នំក្ក្ោយក្ព ដ្ឋំ ក្ហើយបនាសា ់ខ្សៃក្រៀង្រា ់
៣ឆ្នំលង្
ា រហូតែ ់ ៤០ឆ្នំ។
ោរក្បលូ ស ោរក្បលូ ស ក្ៅែំណាក់ោ ក្តឹលក្តូវមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្ែើលបីទទួ បានក្ក្លចខ្ែ មានគ្ុណភាព ។

អ
ែំណាំក្ក្លចក្តូវោររយៈក្ព ពី ៦ក្ៅ ៨ខ្សចាប់ពីក្ព ក្ចញផ្លកែ ់ក្បលូ ស ។ ក្គ្ក្បះក្ក្លចក្ៅក្ព ក្រប់ខ្សៃ១
ឬ ២បាូរក្ៅជា ពណ៌ទឹកក្កូច ក្ហើយក្ឡើង្រ ឹង្។ ក្គ្ក្បះក្ក្លចទាំ ង្កញ្ុេ ំក្ដ្ឋយម្ែ។ រសជាតិ និង្ភាពហឹររបស់វានឹង្ក្កើន
ក្ឡើង្ក្ៅក្ព ខ្សៃទុំ និង្ក្ពញចំណាស់ ។

អ ក្គ្អាចក្បះក្ក្លចទាំង្ក្ៅសេី ប៉ាុខ្នារសជាតិ និង្ភាពហឹររបស់វាមានតិច
ជាង្ក្ក្លចខ្ែ ក្បះក្ក្ោយក្នាះក្ៅក្ព វាសងួត។

ភាពហឹររបស់ក្ក្លចក្កើនក្ឡើង្ក្ៅក្ព វាក្ពញចំណាស់ ប៉ាុខ្នាលិនក្កើនក្ឡើង្ក្ក្ចើនក្ទក្ៅែំណាក់ោ ចុង្ក្ក្ោយម្ន
ភាពទុំ។ ែំណាក់ោ ចុង្ក្ក្ោយបំសុតខ្ែ អាចក្បះក្ក្លចបានគ្ឺក្ៅក្ព ខ្ែ ក្រប់ខ្សៃ ២ ឬ ៣ របស់វាចាប់ក្សាើល
ខ្ក្បពណ៌ក្ៅជាទឹកក្កូចឬក្កហល។ ក្បើក្គ្ក្បះក្ក្លចយឺតជាង្ក្នះ វានឹង្ចាប់ក្សាើលសូច។

ក្ក្លចក្មមខ្ែ ប
អ ំសុត គ្ឹោ ណាក្គ្ក្បះវាក្ៅក្ព វាក្ទើបចាប់ក្សាើលខ្ក្បក្ៅជាពណ៌ក្ ឿង្ឬទឹកក្កូច។ ក្ៅក្ព ក្គ្
ទុកវាឲ្យទុំជាង្ក្នះ នឹង្មានហានិភ័យក្ក្ចើនក្ដ្ឋយសតាសុី ឬបាត់បង្់ក្ដ្ឋយសារអាោសធាតុលិន ។

អ ប៉ាុខ្នា អនកខ្កម្ចន
នឹង្ទទួ បានកម្ក្ល ជា
អ ង្សក្មាប់ក្ក្លចសងួតក្ដ្ឋយសារវាមានគ្ុណភាព ជា
អ ង្ខ្ែរ។
ស ិតកលមក្ក្លចស ក្ក្លចស ស ិតក្ឡើង្ពីក្ក្លចខ្ែ ទុំ ។

អ បនាទប់ពីក្បលូ ស ក្គ្យកសំបកខាង្ក្ក្ៅរបស់វាក្ចញ។ ោរយកសំបក
ក្ចញក្នះក្ធាើក្ឡើង្ក្ដ្ឋយក្តំក្ក្លចទុំក្ៅកនុង្ទឹកហូរតិចៗរហូតែ ់១សបាាហ៍ ក្ែើលបីឲ្យសំបកខាង្ក្ក្ៅទន់ និង្ង្វយ
ស្សួ យកក្ចញ។ ក្គ្យកក្ក្លចខ្ែ ក្តំរច

ួ ក្ៅឈៃីក្ែើលបីយកសំបកខាង្ក្ក្ៅក្ចញ។បនាទប់លកក្គ្យកវាក្ៅោង្រួច
យកក្ៅសំង្ួតែូចក្ក្លចក្មមខ្ែរ។ ក្ដ្ឋយសារោរក្ធាើក្ក្លចសក្តូវោរោរង្វរបខ្នាលក្ក្ចើននិង្មានហានិភ័យសពស់
ក្ដ្ឋយសារបាត់បង្់ក្ដ្ឋយសារអាោសធាតុ និង្សតាសុី។ ក្ក្លចក្បក្ភទក្នះមានតម្លៃម្ថៃជាង្ក្ក្លចក្មម។
ោរខ្បង្ខ្ចកក្បក្ភទ/ បនាទប់ពីក្បលូ ស ក្គ្យកក្រប់ក្ក្លចក្ចញពីទង្ក្ដ្ឋយក្បះនឹង្ម្ែឬក្ដ្ឋយវាយនឹង្ក្ឈើ (ក្បាក) ឬក្ដ្ឋយក្ក្បើមា៉ាសុីន
ោរក្បក្ឡះ ក្បាក។ ក្គ្យកទង្របស់វាក្ចញក្ហើយក្បាះក្ចា ។
ោរស្សុសទឹកក្ៅា/ ក្គ្ស្សុសក្រប់ក្ក្លចក្ដ្ឋយដ្ឋក់ក្ៅកនុង្ទឹកក្ៅាក្បខ្ហ ១០នាទី ក្ធាើឲ្យវាក្ឡើង្ពណ៌ក្កក្ៅ៉ា ឬក្តនតក្ៅក្ព ១ក្មា៉ា ង្

ោរក្ធាើឲ្យស ក្ក្ោយលក។ ោរស្សុសក្ធាើឲ្យក្ក្លចឆ្ប់សតនិ
ួង ង្ក្ឡើង្ពណ៌ក្តនតក្ ឿន ប៉ាុខ្នាតម្លៃក្ក្បង្សក្មាប់កំក្ៅទឹកអាចជា
ឧបសគ្គសក្មាប់អក
ន ខ្កម្ចនខានតតូច។ បនាទប់ពីស្សុស ក្ក្លចក្ឡើង្សងត។
ួ
សលងួត ក្នះគ្ឺជាែំណាក់ោ សំខាន់បំសុតម្នោរខ្កម្ចនក្ដ្ឋយសារវាប៉ាះពា ់ែ ់គ្ុណភាពខ្នស ិតស សក្ក្លច។ ជាោរ
សំខាន់ណាស់ខ្ែ ក្គ្ក្តូវសលងួតក្ក្លចឲ្យបានឆ្ប់ ក្ក្ពាះវាជួយឲ្យសែិតលិនអាចែុះបានក្ៅក្ព កំពុង្សលងួត។ ក្ែើលបី
ទទួ បានក្ក្លចសងួតខ្ែ មានពណ៌ក្មម អ ក្គ្ក្តូវហា វាក្ៅក្ក្ោលកំក្ៅម្ថងផ្លទ ់។ក្គ្អាចក្ធាើបានក្ដ្ឋយហា ក្ៅ
ក្ក្ោលកំក្ៅម្ថង ក្ដ្ឋយក្ក្បើ ទូរសលងួតក្ដ្ឋយពនៃឺក្ពះអាទិតយ ឬក្ដ្ឋយទូរសលងួតក្ដ្ឋយពនៃឺក្ពះអាទិតយ រួលជាលួយោរ
សលងួតក្ដ្ឋយែុតអុស។ ក្រប់ក្ក្លចគ្ួរសលងួតរហូតែ ់វាក្ឡើង្ពណ៌ក្មម និង្ក្ជួញ និង្មានសំក្ណើលចុង្ក្ក្ោយពី ៨
ក្ៅ ១០% ក្ែើលបីោរពារកុំឲ្យែុះសែិត។
 ោរសលងួតក្ដ្ឋយពនៃឺក្ពះអាទិតយ៖ ជាក្បម្ពណី ក្គ្រាយក្រប់ក្ក្លចក្ៅក្ ើកក្មា ក្បតុង្ក្ែើលបីសលងួតក្ដ្ឋយក្ក្បើ
កំក្ៅក្ពះអាទិតយ។ ម្សទសលងួតខ្ែ ប
អ ំសុតសក្មាប់ហា គ្ឺកក្នទ ឬសែីខ្ែ ោប ក្លៅFenugreek
កក្មា ក្បតុង្ ឬថង្់ផ្លៃសទិកប៉ាូ ីក្អទីខ្ឡនែង្់សុីក្តសពស់ ខ្ែ អាចសា ់ស ិតស សក្ក្លចមានគ្ុណភាព អ
ែំណាក់ោ សកលមភាព
និង្មានអនាល័យ។ ក្គ្គ្ួររាស់វាឲ្យបានក្ក្ចើនែង្កនុង្លួយម្ថងក្ែើលបីក្តឡប់វាឲ្យសពា និង្សងត

ួ ។
អ ោរហា ម្ថង
ក្តូវក្ក្បើ ក្ព ពី ៧ ក្ៅ ១០ម្ថង អាស្ស័យតលអាោសធាតុកុង្តំ

ន បន់ និង្កក្មាស់របស់គ្ំនរក្ក្លចខ្ែ ហា ។
 ោរសលងួតក្ដ្ឋយទូរពនៃឺក្ពះអាទិតយ៖ ោរសលងួតក្ដ្ឋយទូរក្ក្បើពនៃឺក្ពះអាទិតយអាចបក្ង្កើនគ្ុណភាពក្រប់ក្ក្លច
សងួត ក្ដ្ឋយសារវាមានអនាល័យជាង្ និង្ោន់ខ្តអាចក្គ្ប់ក្គ្ង្បរ ិោោសបាន។ ក្បក្ភទទូរសលងួតខ្ែ
សាលញ្ា ជាង្ក្គ្ គ្ឺទូរខ្ែ អាចក្ធាើបានក្ៅកនុង្ស្សុកពីសមាារៈខ្ែ មានស្សាប់ែូចជា ឬសែី សម្សស្សកីែូង្ ឬ
សំណាញ់នីឡុង្ជាក្ែើល។
 ោរសលងួតក្ដ្ឋយែុតអុស៖ ក្ៅរែូវវសា ឬក្ៅក្ព ខ្ែ មានសំក្ណើលសពស់ ក្គ្លិនអាចក្ក្បើទូរសលងួត ឬសលងួត
ក្ដ្ឋយពនៃឺក្ពះអាទិតយក្ទ។ ក្គ្គ្ួរក្ក្បើវ ិធីសលងួតក្ដ្ឋយក្លោនិច ែូចជាោរែុតអុសជាក្ែើល។
ោរក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ ក្គ្ក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ក្ក្លចតលទំហំ ពណ៌ និង្ែង្់សុីក្ត។ ក្គ្ក្ធាើចំណាត់ថ្ននក់ពណ៌ក្ដ្ឋយម្ែ។ មា៉ា សុីនតូចៗ សក្មាប់ក្ធាើ
ចំណាត់ថ្ននក់ក្ក្លចក្ៅតលទំហំ ឬ ែង្់សុីក្តរបស់ក្ក្លចក៏អាចរកបានសង្ខ្ែរសក្មាប់ស ិតកលម។
ោរកិន ោរកិនអាចជាវ ិធីសាស្រសាលួយសក្មាប់បខ្នាលតម្លៃក្ៅក្ ើស ិតស ។ ប៉ាុខ្នា ជាធលមតក្គ្លិនគ្ួរកិនក្ក្គ្ឿង្ក្ទសក្ទ

ក្ដ្ឋយសារវាង្វយក្ធាើឲ្យសូចខាត។ រសជាតិ និង្កៃិនលិនង្វចរកាបាន និង្បាត់បង្់ពីស ិតស ខ្ែ កិនរួច។ អាយុ
ោ សាុកទុករបស់ក្ក្គ្ឿង្ក្ទសខ្ែ កិនរួច មានអាយុោ សាកទុ

ុ កសៃីជាង្ ក្ក្គ្ឿង្ក្ទសខ្ែ ក្ៅទាំង្លូ ។ អតិថិ
ជនមានោរពិបាកកនុង្ោរវ ិនិច័យ
ឆ ពីគ្ុណភាពរបស់ក្ក្គ្ឿង្ក្ទសខ្ែ កិនរួច។ វាក៏មានភាពង្វយស្សួ សង្ខ្ែរ
សក្មាប់អក
ន ខ្កម្ចនខ្ែ លិនក្សាមះក្តង្់ ក្ដ្ឋយក្គ្អាចបខ្នាលសារធាតុសែង្ក្ទៀតចូ ក្ៅកនុង្ក្នាះបាន។ ែូក្ចនះ អតិថិ
ជនភាគ្ក្ក្ចើន ចាប់ពីអនក ក់ែុំ ែ ់អនកទិញរាយចូ ចិតាទិញក្ក្គ្ឿង្ក្ទសខ្ែ ក្ៅទាំង្លូ ។
ក្បើអនកខ្កម្ចនចង្់កិនក្ក្លចក្ៅកខ្នៃង្របស់ក្គ្ ក្គ្អាចក្ក្ជើសក្រ ើសរវាង្ោរកិនក្ដ្ឋយម្ែ និង្ ោរកិនក្ដ្ឋយក្លោនិច

អាស្ស័យក្ៅក្ ើទំហំម្នក្បតិបតាិោរក្នាះ។ ក្គ្គ្ួរដ្ឋក់ឧបករណ៍សក្មាប់កិនក្ៅកនុង្បនទប់ក្ដ្ឋយខ្ឡក និង្មានសយ ់
ក្ចញចូ អ ក្ដ្ឋោសារវាក្ធាើឲ្យមានធូ ីក្ក្ចើន។
មា៉ា សុីនខ្ែ កិនក្ដ្ឋយម្ែ ជាទូក្ៅក្ក្បើសក្មាប់អក

ន ខ្កម្ចនខានតតូច។ វាជាតា ់កិនខ្ែ មានថមលូ លួយែុំដ្ឋក់ក្ៅ
ក្ ើថមលួយែុំក្ទៀតក្ហើយបង្ាិ សង្កត់រន ក្ហើយបំ ខ្បកក្ក្លចខ្ែ ក្ៅចក្នាៃះថមក្នាះ។ ក្បើមានតា ់ អ អនកកិនខ្ែ
មានបទពិក្សាធន៍អាចកិនក្ក្លចក្ដ្ឋយម្ែបានក្បខ្ហ ២០ គ្ក កនុង្រយៈក្ព ៨ ក្មា៉ា ង្កនុង្លួយម្ថង។ ប៉ាុខ្នាវាជា
ោរង្វរខ្ែ ក្ក្បើកំោង្
ំ ព កលមក្ក្ចើន និង្គ្ួរឲ្យធុញក្ទាន់។ ក្ែើលបីឲ្យែំក្ណើរោរមានភាពង្វយស្សួ ក្គ្អាចក្ធាើ
ឧបករណ៍កិនពាក់កណា
ា ក្លោនិច ក្ដ្ឋយបខ្នាល្នន់ ឬរង្ាង្់កង្់របស់កង្់។ ោរក្ធាើខ្បបក្នះអាចជួយអនកកិនឲ្យ
កិនបានរហូតែ ់ ៣០គ្ក កនុង្លួយម្ថង។ ភាពល៉ាែារបស់ក្លៅខ្ែ កិនបាន កំណត់ក្ដ្ឋយគ្មាៃតម្នថមទាំង្ពីរែុំ។
តា ់កិនក្ដ្ឋយក្លោនិច សលស្សបសក្មាប់ក្ក្លច រួលទាំង្តា ់បុក តា ់កិន និង្តា ់ក្កាឿង្។
ោរក្វចសេប់ ក្គ្គ្ួរទុកក្ក្លចកិនក្ៅកនុង្ថង្់ប៉ាូ ីក្បូពីខ្ឡនក្ែើលបីោរពារោរបាត់បង្់រសជាតិ។ ក្គ្លិនគ្ួរក្ក្បើថង្់ប៉ាូ ីក្អទីខ្ឡនក្ទ
ក្ក្ពាះវាអាចក្ធាើឲ្យបាត់បង្់ធាតុសែំរសជាតិរបស់វា។
ក្គ្សេប់ក្ក្លចលូ ក្ៅកនុង្កញ្េប់ខ្ែ អាចោរពារសំក្ណើលបាន។ ក្គ្អាចក្ក្បើមា៉ាសុីនអុតក្ែើលបីបិទមាត់ថង្់។ ក្គ្គ្ួរ
ដ្ឋក់ផ្លៃកសញ្ញាខ្ែ មានោរទាក់ទាញ។ ផ្លៃកសញ្ញាគ្ួរមានបង្វាញពីស ិ តស ខ្ែ មានទាំង្អស់ និង្ព័ត៌មានសៃូវ
ចាប់សង្ខ្ែរ ែូចជា ក្្មះស ិតស ក្្មះមា៉ា ក(ក្បើមាន) ព័ត៌មាន ំអិតរបស់អក

ន ស ិត (ក្្មះ និង្ អាស័យ
ដ្ឋាន) ោ បរ ិក្ចឆទស ិត ោ បរ ិក្ចឆទក្ក្បើក្បាស់ ទលងន់សុទធរបស់ស ិតស ក្ក្គ្ឿង្សែំបខ្នាល (ក្បើមាន) និង្ព័ត៌មាន
ែម្ទក្ទៀតខ្ែ ក្បក្ទសនាំក្ចញ ឬនាំចូ ក្តូវោរ (បារកូែ កូែស ិតករ និង្ កូែអនកក្វចសេប់ សុទធខ្តជាព័ត៌មាន
បខ្នាលខ្ែ ក្គ្ក្តូវោរក្ៅក្បក្ទសសៃះ ក្ែើលបីជួយែ ់ោរនាំស ិតស ក្ៅរកក្បភពក្ែើលរបស់វាវ ិញ)។
ោរសាុកទុក ក្គ្គ្ួររកាក្ក្លចសងត
ួ ក្ៅកនុង្ឧបករណ៍ខ្ែ ោរពារសំក្ណើលបាន និង្ឆ្ងយពីពនៃឺម្ថង។ ក្គ្ក្តូវក្តួតពិនិតយក្ក្លចខ្ែ
សាុកទុកឲ្យបានក្ទៀង្ទាត់ក្ែើលបីរកសញ្ញាម្នោរសូចខាត ឬសំក្ណើល។ ក្បើវាបានស្សូបសំក្ណើល ក្គ្គ្ួរខ្តសលងួតវាលាង្

ក្ទៀតក្ែើលបីឲ្យមានសំក្ណើលក្ៅក្តឹល ១០%។
បនទប់សុកទុ
ា កគ្ួរខ្តមានអនាល័យ សងត
ួ ក្តជាក់ និង្រមនសតាចម្ក្ង្។ ក្គ្គ្ួរដ្ឋក់សំណាញ់លុង្ក្ៅតលបង្អួចក្ែើលបី
ោរពារសតាចម្ក្ង្ និង្សតា ិត
អ កុំឲ្យចូ បនទប់។ ក្គ្លិនក្តូវដ្ឋក់អាហារខ្ែ មានកៃិនខាៃំង្ ក្លៅសាបូ និង្ថ្ននំោប
ក្ៅកនុង្បនទប់ជាលួយរនក្ទ។
ក្បភព៖ ខ្ក្បសក្លួ ពី http://practicalaction.org/practicalanswers/product_info.php?products_id=223។
ឧបសលព័នធ តរាង្ទី ៤ តម្លៃបណា
ា ក់ទុនក្ក្លចសក្មាប់១ហិកត (២០០០ ជនៃង្់)
GTZ (2009) ែុ ោៃ/ហត ក្រៀ /ហត ំអិត

១. ោរដ្ឋំែុះ ែុ 19,000
/ៃ ហត 26,579 108,975,000
ោរក្រៀបចំែី 800 915 3,750,000 150,000 ក្រៀ /ក្ឡ * 25 ក្ឡ/ហត
ោរជី ករក្តា សក្មាប់ កូនក្ក្លច .. 293 1,200,000 300ក្រៀ /ជនៃង្់ x 2រក្តា /ជនៃង្់ x 2000 ជនៃង្់/ហត
កូនក្ក្លច 4,000 5,854 24,000,000 12000 ក្រៀ /ជនៃង្់x 2000 ជនៃង្់/ហត
ជនៃង្់ក្ឈើ 10,000 11,220 46,000,000 23000 ក្រៀ /ជនៃង្់ x 2000 ជនៃង្់/ហត
ជញ្ញ
ជ ង្
ំ និង្ែំបូ 3,250 ..
របា និង្សៃី .. 976 4,000,000 500 ក្រៀ /ក្ែើ ល x 8000 ក្ែើ ល/ហត
ួស .. 738 3,025,000 5500 ក្រៀ /គ្ក x 550 គ្ក/ហត
ធាង្ែូង្ .. 4,878 20,000,000 1000 ក្រៀ /ធាង្ x 20000 ធាង្/ហត
ជី និង្ថ្ននំសមាៃប់ក្មម 200 0
កលមករ 750 1,707 7,000,000 3500 ក្រៀ /ជនៃង្់ x 2000 ជនៃង្់/ហត
២. មា៉ា សុីន និង្ឧបករណ៍ 1,618 4,000 16,400,000 4000ែុ ោៃ/ហត
ក្បព័នធក្ស្សាចស្សព និង្ 450 2,500 2000-3000ែុ ោៃសក្មាប់ ោរតក្លៃើង្ក្បព័ នធបនាច

អណ ូា ង្/ស្សះ
ឧបករណ ៍
188 750 500-1000ែុ ោៃសក្មាប់ ជីកអណូា ង្
សនប់បូល 450 500 500ែុ ោៃសក្មាប់ មា៉ាសុីនបូ ល (រួលទាំង្សនប់បូល ១៥
កា បនាច 200 .. ក្សស)

មា៉ា សុីនក្បាក 150 ..
មា៉ា សុីនបក់ 80 ..
ក្សែង្ៗ 100 250
តម្លៃវ ិនិក្ោគ្ែំបូង្ 20,618 30,579 125,375,000
ក្បភព៖ អង្គោរ GTZ (២០០៩) និ ង្បទសមាាសន៍ ជាលួ យអនកទទួ ស ក្ដ្ឋយក្កុលោរង្វរខ្សែចង្វាក់ តម្លៃ
ឧបសលព័នធ តរាង្ទី៥ តម្លៃក្បតិបតាិោរកនុង្លួយឆ្នំសក្មាប់ក្ក្លច ១ហិកត (២០០០ ជនៃង្់)

GTZ (2007) ែុោៃ/ ក្រៀ /ហត ំអិត
ែុ ោៃ/ហត
ហត
១.ម្ថៃសមាារ 1,970 1,183
ោរក្ស្សាចស្សព (ក្ក្បង្ឥនធនៈ/អគ្គិសនី) 630 ..
ថ្ននំសមាៃប់ កតាចម្ក្ង្ និ ង្ថ្ននំសមាៃប់ ក្មម 250 171 700,000 ថ្ននំ (8000-10000 ក្រៀ /ធុង្ * 6-7 ធុង្/លាង្/ហត)ក្តូវបានក្ក្បើក្បាស់ ២ែង្/
ខ្ស កនុង្រយៈក្ព ៥-៦ខ្ស កនុង្លួយឆ្នំ ៣-១០ ខ្សបនាទប់ពីដ្ឋំ
ជី ធលមជាតិ 700 976 4,000,000 ោលក្រ 80,000 ក្រៀ /ល៣x 50 ល៣/ហត/ឆ្នំ
ជី គ្ីលី 390 37 150,000 150000 ក្រៀ /បាវ x 1 បាវ/ហត
២. ម្ថៃកលមករ 5,133 3,676
កលមករអចិ ម្ន្ត្នាយ៍ 2,160 ..
ក្បលូ ស 1,950 2,927 12,000,000 ម្ថៃក្បលូ ស កនង្ឆ្

ុ ន ំ ២០១០អស់ក្បខ្ហ ៦-7ោនក្រៀ /ហត ក្ហើយអាច
ក្កើនែ ់ក្បខ្ហ ១២ោនក្រៀ /ហត កនុង្ឆ្នំ ២០១២
ខ្ថទាំែី 150 ..
ជក្លះក្មម 210 732 3,000,000 600,000ក្រៀ /លាង្/ខ្ស/ហតx5ែង្/ហត
បាញ់ថ្ននំ 100 17 70,000 10000ក្រៀ /ធុង្x7ធុង្/ហត
ក្ស្សាចស្សព 563 ..
តម្លៃក្បតិ បតាិកុង្លួ
ន យឆ្នំ 7,103 4,859
ក្បភព៖ អង្គោរ GTZ (២០០៩) និ ង្បទសមាាសន៍ ជាលួ យអនកទទួ ស ក្ដ្ឋយក្កុលោរង្វរខ្សែចង្វាក់ តម្លៃ
ឧបសលព័នធ តរាង្ទី៦ ោរក្កក្ឡកក្លើ ពីខ្សែចង្វាក់តម្លៃក្ក្លចក្ៅកលពុជា
កលពុជា កំ ពង្់ចាល កំ ពត ក្ោះកុ ង្
ម្សទែីដ្ឋំក្ក្លច .. 885 ហត (2012) .. ..

.. .. ..
635 ហត(2011)
861 ហត (2010) 14 ហត (2010) 191 ហត (2010)
519 ហត (2010)
ទំ ហំកសិដ្ឋានជាលធយល .. 0.4 ហត .. ..
(max. 6 ហត)
ស ិតកលមក្ក្លច 6,500 ម្តាន្ (2012) .. .. ..
.. .. ..
5,000 ម្តាន្ (2011)
4,000 ម្តាន្ (2010) 18 – 20 ម្តាន្ (2010) 10 ម្តាន្ (2010)
4,500 ម្តាន្ (2010)
ទិ ននស កនុង្លួ យហត .. 10–11 ម្តាន្/ហត .. ..
ទិ ននស កនុង្លួ យជនៃង្់ .. 5 – 6 គ្ក/ជនៃង្់ 2.5 គ្ក/ជនៃង្់ ..

តម្លៃជាលធយលក្ចញពី ចំោរ .. 3 – 4 ែុោៃ/គ្ក .. ..
តម្លៃលធយលក្ៅពាណិជជករ .. 2,075 ែុោៃ/ម្តាន្ .. ..
តម្លៃលធយលក្ៅអនកនាំក្ចញ .. 2,317 ែុោៃ/ម្តាន្ .. ..

ចំនួនលនុសែកនុង្វ ិស័យក្ក្លច(រួល 5,000+ នាក់ 5,000 នាក់ .. ..
ទាំង្កលមករតលរែូវ)
ចំ នួនកសិករដ្ឋំក្ក្លច 2,500 – 3,500 កសិករ 1,678 កសិករ 114 កសិករ ..
ចំ នួនសមាជិ កកនុង្សមាគ្ល .. 300 កសិករ KPPA: 139 ..

ឬសហគ្លន៍ តលក្សតា
ក្បភព៖ MAFF ឆ្នំ ២០០៩ GTZ ឆ្នំ ២០០៩ Glatzel ឆ្នំ ២០១២
ឧបសលព័នធ តរាង្ទី៧ សមាគ្ល/សាជីវកលមក្ក្លចក្ៅកលពុជា
សមាគ្លក្ ើកកំពស់ក្ក្លចកំពត សហគ្លន៍ក្ក្លចក្លលត់

២០០៩ ២០១០ ២០១១ ២០១២ ២០០៩ ២០១០ ២០១១ ២០១២
ចំនួនកសិករសមាជិក 113 118 129 139 300
ចំនួនក្កុលហុនសមាជិក 7 12 15 ..
ចំនួនជនៃង្់ 23,116 27,012 30,764 ..
ចំនួនជនៃង្់ខ្ែ អាចក្បលូ ស បាន 17,392 19,485 21,939 ..
ម្សទែីខ្ែ អាចក្បលូ ស បាន (ហត) 9.45 10.8 12.5 ..
ស ិតកលម (គ្ក) 10,257 15,511 23,693 ..
ខ្ែ ៖ បាន ក់ជា "ក្ក្លចកំពត" (គ្ក) 966.5 9.193 18.833 .. .. .. .. ..
ក្បភព៖ សមាគ្លក្ ើកកំ ពស់ក្ក្លចកំ ពត

Pepper Sector Profile Khmer Version

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pepper Sector Profile Khmer Version

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ស្ថានភាពទូទៅននវិសយ

សាានភាទូក្ៅក្ ើវ ិស័យក្ក្លចបានក្រៀបចំ ក្ដ្ឋយសមាជិកក្កុលអង្គភាពព័ត៌មានខ្សែចង្វាក់ តម្លៃខ្ែ រួល

ចន្ត្នាា ក្ោកញឹល វណាណក្រឿន

 នាយកដ្ឋានពាណិជជកលមពហុភាគ្ី៖ ក្ោកស្សី អុិត សុគ្ល ក្ោក ោន់ ពិសិែា

 នាយកដ្ឋានោរពាអតិថិជន៖ ក្ោក ង្ួន សុល ីវង្ែ

 នាយកដ្ឋានសាិតិ និង្ព័ត៌មានពាណិជជកលម៖ ក្ោកស្សី នាង្ វចនា

អង្គភាពព័ត៌មានខ្សែចង្វាក់តម្លៃក្គ្ប់ក្គ្ង្ក្ដ្ឋយ ក្ោក គ្ិត ភារា៉ា (នាយកដ្ឋានជំ រញ

ក្ទក្ដ្ឋយក្ោកបណិឌ ត Michael freudnberg (ទីក្បឹកានាយដ្ឋានជំ រុញពាណិជជកលម) និ ង្ ក្ោកបុនតុង្

បូរារ ិន និង្ក្ោក ទឹល រា៉ា ោ៉ា (ជាអនកពិក្ក្រះក្ោប ់ថ្ននក់ ជាតិម្ននាយកដ្ឋានជំ រុញពាណិជជកលម)។

ក្កសួង្ពាណិជជកលមសូលខ្ថៃង្អំណរគ្ុណចំ ក្ពាះោររំក្ទថវ ិោពីកលមវ ិធី ក្ទក្ទង្់ ោរអភិវឌ្ឍពាណិជជកលម

(TDSP) ខ្ែ សា ់ថវ ិោក្ដ្ឋយសហគ្លន៍អឺរប ៉ាុ UNIDO និ ង្ចាត់ខ្ចង្ក្ដ្ឋយធនាររពិភពក្ោក។

AfD Agence française de développement

ការរបទេើ ទេើ និងឱកាសននការវិនិទោគ ...................................................................................... 47

ក្បក្ទសកលពុជាមានក្បម្ពណីជាង្ ៧០០ឆ្នំ លកក្ហើយកនុង្ោរដ្ឋំែុះក្ក្លច ខ្ែ ជាអតាក្បក្ោជន៍ពីធលម

សក្មាប់ឱជារសរបស់វា និង្ក្ធាើជាឱសថ ក្ហើយគ្ឺជាក្ក្គ្ឿង្ក្ទសខ្ែ បានក្ធាើពាណិជជកលមក្ក្ចើនបំ សុត

ក្ ើពិភពក្ោក។ ក្បក្ទសកលពុជាមានធាតុ អាោស និ ង្ កាសណឌែីោ៉ាង្ ក្អ បក្សើរសក្មាប់ក្ក្លច

ក្ហើយែូចបានក្រៀរាប់ ខាង្ក្ ើ គ្ឺក្គ្បានដ្ឋំែុះតំង្ពី ក្ែើ លសតវតែទី១៣ ជាពិក្សសកនុង្កំឡុង្សល័យ

ពីរសជាតិពិក្សសរបស់វា។ ស ិតកលមជាអតិស ចាប់ ក្សាើលក្ៅក្ែើលសតវតែទី ២០ ក្ហើយខ្ែ ចំណុច

សពស់បំសុតម្នស ិតកលម និង្ោរនាំក្ចញក្ក្លចអាចមានរហូតែ ់ ៨.០០០ ក្តន កនុង្លួយឆ្នំ។ ខ្តក្ទាះ

បីជាោ៉ា ង្ណាក៏ក្ដ្ឋយ ោរអនុវតាស ិតកលមក្ក្លចទាំង្លូ កនុង្ក្បក្ទសកលពុជាបានែ ់ចំណុចបញ្េប់

កនុង្កំឡុង្របបខ្សមរក្កហល។ ស ិតកលមក្ក្លចក្ទើបខ្តចាប់ ក្សាើលបក្ង្កើតឲ្យមានក្ឡើង្វ ិញបនាិចលាង្ៗ បនាទប់

វ ិស័យក្ក្លចអាចចូ រួលសា ់នូវោរអភិវឌ្ឍក្សែាកិចេ និង្ោត់បនាយភាពក្កីក្ក។ ស ិតកលមក្ក្លចក្ ើ

ពិភពក្ោកបានរ ីក ូតោស់ោ៉ាង្ក្ ឿនក្បខ្ហ ជាបួ នែង្កនុង្រយៈក្ព ៥០ ឆ្នំចុង្ក្ក្ោយក្នះ

ចាប់ពីក្បមាណ ១០០.០០០ ក្តនកនុង្ក្ែើលទសែវតែឆ្នំ ១៩៦០ ែ ់ក្បខ្ហ ៤០០.០០០ ក្តនកនុង្

ឆ្នំ ២០១០។ ក្ទាះបីជាលិនមានសាិតិសូវោរពី

ស ិតកលមក្ក្លចមានក្បខ្ហ ៤.៥០០ក្តនកនុង្ឆ្នំ ២០១០ ខ្ែ ក្ធាើឲ្យកលពុជាសាិតកនុង្ ំដ្ឋប់ទី ១០ ម្ន

ក្បក្ទសស ិតក្ក្លចធំៗក្ ើពិភពក្ោក។ ក្គ្បានបា៉ា ន់ សាមនថ្ន ោរក្ក្បើ ក្បាស់ក្ក្លចកនុង្ស្សុកមាន

ក្បខ្ហ ៣០០ក្តន កនុង្លួយឆ្នំ ក្ហើយស ់ពីក្នះក្តូវបាននាំក្ចញក្ក្ៅសៃូវោរក្ៅោន់ ក្បក្ទសម្ថ

ខ្ែ ជាក្ហតុ នាំឲ្យទិននន័យសៃូវោរ ពី ោរនាំក្ចញមានោរបា៉ា ន់សាមនទាបជាង្ោ៉ា ង្ខាៃំង្ក្ធៀបនឹង្វ ិសា

ភាពម្នោរនាំក្ចញពិតក្បាកែ។ បចេុបបនន ក្សតាកំពង្់ ចាល ខ្ែ ជាក្សតាសំបូរែីក្កហលក្បកបក្ដ្ឋយជី

ជាតិ បានស ិតក្ក្លចក្ក្ចើនជាង្ ៩០%ម្នក្ក្លចសរុបរបស់កលពុជា។ ក្ក្លចកនុង្ក្សតាកំពតមានចំនូនតិច

តួចកនុង្ន័យស ិតកលម ប៉ាុ ខ្នាមានភាព បី ាញ និង្ទទួ បាននូ វ ឋានៈជាស ិតស មាននិលិត

កមាៃំង្ព កលមក្បខ្ហ ៥០០០នាក់ ពាក់ព័នធនឹង្វ ិស័យក្ក្លចក្ៅកលពុជា រាប់បញ្ូេ ទាំង្កលមករតលរែូ វ

វ ិស័យក្ក្លចមានសោានុព សក្មាប់បក្ង្កើនោរនាំក្ចញ និង្តម្លៃបខ្នាល។ ក្ក្លចជាខ្សនកលួយម្នវ ិស័យ

កនុង្យុទធសាស្រសាសមាហរណកលមពាណិជជកលមកលពុជា (ឆ្នំ២០០៧)។ ក្ក្លចក៏ ជា ស ិ តស សាិតកនុង្

សីហនុ។ ក្ៅមានឱោសវ ិនិក្ោគ្ោ៉ា ង្ទូ ំទូោយក្ែើលបីពក្ង្ីកោរដ្ឋំែុះក្ក្លចកនុង្ក្បក្ទសកលពុជា រួល

មានក្សតាលណឌ គ្ិ រ ី រតនគ្ិ រ ី ក្ោះកុង្ និង្ក្សតាក្ពះសីហនុ ។ កសិករតូចៗ ជាពិក្សសក្ៅកនុង្ែីឯក

ចាប់តំង្ ពីតម្លៃក្ក្លចក្ ើពិភពក្ោក បានក្កើនក្ឡើង្ោ៉ា ង្ស្សួចស្សាវ ក្ៅប៉ាុ នាមនឆ្នំចុង្ក្ក្ោយក្នះ

អាស្ស័យក្ដ្ឋយមានតក្លូវោរោ៉ា ង្ក្ក្ចើនក្ៅទីសារអនារជាតិ។ ប៉ាុខ្នាជំនួញក្ក្លច ជាជំនួញខ្ែ មាន

ភាពក្បថុ យក្បថ្ននក្ទាះបី ជា៖ ក្ក្លចជាែំណាំដ្ឋំសក្មាប់ ក់ខ្ែ មានក្បាក់ចំណូ សពស់ មានសោានុ

ព ប៉ាុខ្នាក្តូវោរោរវ ិនិ ក្ោគ្សពស់ ក្បាក់ចំណូ ចាប់ក្សាើលរហូតែ ់បនាទប់ពីពីរឆ្នំក្ក្ោយដ្ឋំ ក្ហើយ

មានភាពលិ នក្បាកែក្ដ្ឋយសារតម្លៃខ្ក្បក្បួ ។ ក៏ក្ៅមានសោានុព ក្សែង្ក្ទៀតក្ែើលបីបខ្នាលតម្លៃតល

រយៈខ្សែចង្វាក់សគត់សគង្់ទាំង្លូ ក្ៅក្ព ខ្ែ បញ្ញ

ភាព។ ខ្សនកសំខាន់ ៗរួលមាន ោរដ្ឋក់បញ្ូេ វតាុធាតុ ក្ែើលកសិកលមសលស្សបឲ្យោន់ ខ្តក្ក្ចើន និង្ក្បក្សើរ

ក្ឡើង្ ោរបណុា ះបណា

អប់ សាបូ ខ្ត នំ ) និង្ព័ត៌មានពីទីសារសក្មាប់ពិពិធកលមនាំក្ចញ រួលបញ្ូេ ទាំង្ទី សារសរ ីរាង្គ និង្ទី

តរាង្ទី ១ សក្ង្ាបពីវ ិស័យក្ក្លចក្ៅកលពុជា(ឆ្នំ ២០១០)

ម្សទែីខ្ែ បានក្បលូ ស ៤២០ ហត (FAO) ក្ៅ ៨៦១ ហត(MAFF)

ចំនួនកសិករ ២.០០០ ក្ៅ ៥.៥០០ កសិករ

ោរង្វរ ក្បខ្ហ ៥.០០០ (ទាំង្កលមករអចិម្ន្ត្នាយ៍ និង្តលរែូវោ )

តម្លៃ (ក្ក្ៅកសិដ្ឋាន) ៣–៤ ែុោៃ/គ្ក

ក្បាក់ចំណូ កនុង្លួយហិចត ១៨.០០០ - ៣២.០០០ ែុោៃ

តម្លៃ ( ក់ែុំ) 5 – 10 USD/kg

តម្លៃវ ិនិក្ោគ្កសិដ្ឋានក្ក្លច (១ហត ២០០០ជនៃង្់) 30,000 USD/ha

តម្លៃក្បតិបតាិក្បចាំឆ្នំក្ៅកសិដ្ឋានក្ក្លច(១ហត ២០០០ជនៃង្់) 10,000 USD/ha/year

ក្សតាសំខាន់ៗស ិតក្ក្លច កំពង្់ចាល ក្ោះកុង្ កំពត

ទីសានាំក្ចញ និង្ទីសារសំខាន់ៗ សៃូវោរ៖ ៦ក្តន ក្ក្ៅសៃូវោរ៖ ៤៥០០ក្តន (IPC)

ទីសារនាំក្ចញសំខាន់ៗ សៃូវោរ៖ បារាំង្ ជប៉ាុន សហរែាអាក្លរ ិច

ក្ក្លចក្ៅក្ ើទីសារអនារជាតិ ។ តលក្បភពទិននន័យខ្ែ អាចរកបានពីស ិតកលម និ ង្ភាពសុសរនម្ន

ពាណិជជកលម ភាគ្ក្ក្ចើនបំសុតម្នោរវ ិភាគ្ និង្ោររកក្ ើញម្នទីសារក្ក្លចក្ៅក្ ើពិភពក្ោក គ្ឺ

អាស្ស័យក្ៅតលក្បភពទិននន័យខ្ែ ក្គ្យកលកក្ក្បើ ក្បាស់។

FAO ស ិតកលមក្ក្លចរ ីក ូតោសោ៉ា ង្ខាៃំង្ក្សមើនឹង្បួនែង្កនុង្រយៈក្ព ៥០ឆ្នំ ចុង្ក្ក្ោយ

ក្នះ ចាប់ពីក្បខ្ហ ១០០.០០០ ក្តន កនុង្ក្ែើលទសែវតែឆ្នំ ១៩៦០ ែ ់សពស់បំសុត

៤៦០.០០០ក្តន កនុង្ឆ្នំ២០០៦ លុនក្ព ធាៃក់ចុះវ ិញក្ៅែ ់ក្បខ្ហ ១០០.០០០ក្តនកនុង្