nghiªn cøu - trao ®æi
Ths. NguyÔn Minh §oan *
QuyÒn lùc ®−îc xem lµ kh¶ n¨ng cña c¸
nh©n hay tæ chøc cã thÓ buéc c¸c c¸
nh©n hay tæ chøc kh¸c ph¶i phôc tïng ý chÝ
cña m×nh. QuyÒn lùc sinh ra tõ nhu cÇu tæ
chøc ho¹t ®éng chung, nhu cÇu ph©n c«ng
lao ®éng x2 héi vµ qu¶n lÝ x2 héi. QuyÒn lùc
lµ ®iÒu kiÖn vµ ph−¬ng tiÖn cÇn thiÕt kh¸ch
quan b¶o ®¶m sù ho¹t ®éng b×nh th−êng cña
bÊt k× céng ®ång x2 héi nµo. QuyÒn lùc thÓ
hiÖn mèi quan hÖ chØ huy - lÖ thuéc hoÆc
mÖnh lÖnh - phôc tïng. QuyÒn lùc thÓ hiÖn ë
sù ¸p ®Æt ý chÝ cña chñ thÓ cã quyÒn ®èi víi
chñ thÓ d−íi quyÒn, mÆt kh¸c, søc m¹nh cña
nã ®−îc x¸c ®Þnh ë møc ®é phô thuéc, phôc
tïng cña chñ thÓ d−íi quyÒn ®èi víi ý chÝ
chñ thÓ cã quyÒn. Trong ®ã c−ìng chÕ võa lµ
yÕu tè cña néi dung quyÒn lùc võa lµ ph−¬ng
ph¸p mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn
quyÒn lùc cã sù kÕt hîp chÆt chÏ víi ph−¬ng
ph¸p thuyÕt phôc. QuyÒn lùc tån t¹i ë mäi
céng ®ång cã tæ chøc, cã môc ®Ých cña con
ng−êi trong x2 héi cã giai cÊp còng nh− x2
héi kh«ng cã giai cÊp, ®èi víi c¶ x2 héi nãi
chung còng nh− ®èi víi c¸c bé phËn kh¸c
nhau cña nã. Do vËy, trong x2 héi tån t¹i
nhiÒu lo¹i quyÒn lùc kh¸c nhau nh− quyÒn
lùc thÞ téc, quyÒn lùc nhµ n−íc, quyÒn lùc
cña mçi tæ chøc trong x2 héi... Mçi chñ thÓ
th−êng n»m trong nhiÒu mèi quan hÖ quyÒn
lùc kh¸c nhau. Trong quan hÖ quyÒn lùc nµy
chñ thÓ lµ ng−êi cã quyÒn lùc nh−ng trong
quan hÖ quyÒn lùc kh¸c chñ thÓ l¹i cã thÓ lµ
ng−êi d−íi quyÒn. QuyÒn lùc cã quan hÖ mËt
thiÕt víi ho¹t ®éng qu¶n lÝ, nã lµ ®iÒu kiÖn
kh«ng thÓ thiÕu cña qu¶n lÝ ®Ó b¶o ®¶m sù
thèng nhÊt ý chÝ cña nhiÒu c¸ nh©n nh»m
thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc chung.
QuyÒn lùc nhµ n−íc lµ d¹ng quyÒn lùc x2 héi
mang tÝnh ý chÝ, g¾n liÒn víi chñ quyÒn quèc
gia, ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua nh÷ng ®Þnh chÕ
14 - T¹p chÝ luËt häc
nhµ n−íc - ph¸p luËt. QuyÒn lùc nhµ n−íc
mang tÝnh giai cÊp vµ môc ®Ých chÝnh trÞ râ
rµng. QuyÒn lùc nhµ n−íc lu«n thuéc vÒ giai
cÊp thèng trÞ vµ chñ yÕu phôc vô lîi Ých cho
giai cÊp thèng trÞ. Nhµ n−íc lµ tæ chøc trùc
tiÕp mang quyÒn lùc nhµ n−íc, cô thÓ h¬n,
quyÒn lùc nhµ n−íc ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ ë
hÖ thèng c¸c c¬ quan, tæ chøc nhµ n−íc vµ
nh÷ng nguyªn t¾c vËn hµnh cña hÖ thèng ®ã
t¹o nªn c¬ chÕ thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc.
C¬ chÕ ®ã ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cïng
víi sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i
vµ ®−îc cô thÓ ho¸ ë mçi quèc gia tuú thuéc
vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan
ë mçi thêi k× ph¸t triÓn. LÞch sö nh©n lo¹i ®2
tõng biÕt ®Õn nhiÒu h×nh thøc vµ c¬ chÕ thùc
hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc kh¸c nhau. Trong
tr−êng hîp quyÒn lùc tèi cao cña nhµ n−íc
tËp trung trong tay mét c¸ nh©n (trong chÕ ®é
qu©n chñ chuyªn chÕ) th× th−êng dÉn ®Õn sù
®éc ®o¸n, chuyªn quyÒn, l¹m quyÒn. Khi
quyÒn lùc nhµ n−íc ®−îc ph©n ®Þnh mét c¸ch
khu biÖt trong c¸c vïng l2nh thæ kh¸c nhau
trong ®Êt n−íc (theo chiÒu däc) th× th−êng
dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph©n quyÒn c¸t cø, ®Þa
ph−¬ng chñ nghÜa, kh«ng tËp trung thèng
nhÊt. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng ®éc ®o¸n, chuyªn
quyÒn, lÝ thuyÕt ph©n chia quyÒn lùc ®2 ra
®êi. Theo lÝ thuyÕt nµy th× quyÒn lùc nhµ
n−íc ë trung −¬ng ®−îc chia thµnh nhiÒu
quyÒn mµ chñ yÕu lµ chia thµnh ba quyÒn
(quyÒn lËp ph¸p, quyÒn hµnh ph¸p vµ quyÒn
t− ph¸p) vµ giao cho c¸c c¬ quan nhµ n−íc
kh¸c nhau ë trung −¬ng n¾m gi÷ vµ thùc hiÖn
®Ó c¸c lo¹i quyÒn lùc nµy cã thÓ kiÓm so¸t vµ
chÕ −íc lÉn nhau. LÝ thuyÕt ph©n chia
quyÒn lùc ®2 sö dông kh¸ phæ biÕn ë c¸c nhµ
* Gi¶ng viªn Khoa hµnh chÝnh nhµ n−íc
Tr−êng ®¹i häc luËt Hµ Néi
 nghiªn cøu - trao ®æi
n−íc t− s¶n. Tuy nhiªn, thùc tiÔn ®2 cho
thÊy, c¬ chÕ ph©n quyÒn trong c¸c n−íc t−
s¶n còng kh«ng gièng nhau, t×nh tr¹ng xung
®ét, m©u thuÉn gi÷a c¸c nh¸nh quyÒn lùc vÉn
th−êng xuyªn x¶y ra vµ viÖc gi¶i quyÕt
nh÷ng xung ®ét, m©u thuÉn ®ã còng rÊt phøc
t¹p vµ tèn kÐm.
§Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn vµ phï hîp
víi b¶n chÊt cña m×nh, quyÒn lùc nhµ n−íc ë
c¸c n−íc x2 héi chñ nghÜa ®−îc tæ chøc theo
nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt trªn c¬ së
ph©n c«ng vµ phèi hîp thùc hiÖn quyÒn lùc
gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n−íc mét c¸ch hîp lÝ.
VÊn ®Ò lµ nªn nhËn thøc vÒ nguyªn t¾c nµy
nh− thÕ nµo? biÓu hiÖn cña nã ra sao trong tæ
chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n−íc ta.
Cã thÓ nãi cho ®Õn nay c¸c nhµ khoa häc
ViÖt Nam vÉn cßn cã sù gi¶i thÝch kh¸c nhau
vÒ vÊn ®Ò nµy.
Mét sè nhµ khoa häc cho r»ng quyÒn lùc
nhµ n−íc ë n−íc ta tËp trung thèng nhÊt ë
nh©n d©n: “Trong tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc
x héi chñ nghÜa mäi quyÒn lùc ®Òu tËp trung
thèng nhÊt vµo nh©n d©n, b¾t nguån tõ nh©n
d©n, thuéc vÒ nh©n d©n”;(1) “mäi quyÒn lùc
nhµ n−íc tËp trung thèng nhÊt n¬i nh©n d©n,
b¾t nguån tõ nh©n d©n”.(2) Mét sè kh¸c th×
l¹i cho r»ng quyÒn lùc nhµ n−íc ë n−íc ta
tËp trung thèng nhÊt ë Quèc héi chø kh«ng
ph¶i ë nh©n d©n.(3) VËy nªn nhËn thøc vÒ vÊn
®Ò nµy nh− thÕ nµo cho chÝnh x¸c?
Theo quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p vµ c¸c ®¹o
luËt tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc cña n−íc ta
hiÖn nay th× ë n−íc Céng hoµ x2 héi chñ
nghÜa ViÖt Nam, tÊt c¶ quyÒn lùc nhµ n−íc
thuéc vÒ nh©n d©n mµ nÒn t¶ng lµ liªn minh
giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ
tÇng líp trÝ thøc. “Nh©n d©n sö dông quyÒn
lùc Nhµ n−íc th«ng qua Quèc héi vµ héi
®ång nh©n d©n lµ nh÷ng c¬ quan ®¹i diÖn
cho ý chÝ vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n, do
nh©n d©n bÇu ra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc
nh©n d©n” (§iÒu 6 HiÕn ph¸p 1992). Nh−
vËy, ë ®©y cã c¬ chÕ uû quyÒn, nh©n d©n ®2
trao (uû nhiÖm) quyÒn lùc cña m×nh kh«ng
chØ cho Quèc héi mµ cßn cho c¶ héi ®ång
nh©n d©n c¸c cÊp. Tuy nhiªn, quyÒn lùc tèi
cao cña Nhµ n−íc ®−îc trao cho Quèc héi, v×
vËy, Quèc héi ®−îc coi lµ c¬ quan quyÒn lùc
nhµ n−íc cao nhÊt, thay mÆt cho nh©n d©n c¶
n−íc quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n, träng
®¹i nhÊt cña ®Êt n−íc. Nh−ng nÕu chØ cã
Quèc héi vµ héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp th×
kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc hÕt quyÒn lùc nhµ
n−íc. ChÝnh v× thÕ, xuÊt ph¸t tõ c¸c c¬ quan
quyÒn lùc nhµ n−íc mµ hµng lo¹t c¸c c¬
quan kh¸c cña Nhµ n−íc ®−îc thµnh lËp ®Ó
cïng víi c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ n−íc
thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc. §Ó b¶o ®¶m
sù thèng nhÊt, kh«ng ph©n chia cña quyÒn
lùc nhµ n−íc, ph¸p luËt n−íc ta quy ®Þnh tÊt
c¶ c¸c c¬ quan kh¸c cña Nhµ n−íc ®Òu do
Quèc héi vµ héi ®ång nh©n d©n trùc tiÕp
hoÆc gi¸n tiÕp thµnh lËp vµ c¸c c¬ quan nµy
ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Quèc héi vµ héi
®ång nh©n d©n c¸c cÊp, ph¶i b¸o c¸o c«ng
t¸c víi Quèc héi vµ héi ®ång nh©n d©n
(nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®−îc quy ®Þnh t¹i c¸c
®iÒu 109, 123, 135, 139, 140 HiÕn ph¸p
1992). B»ng c¸ch tæ chøc nh− thÕ, quyÒn lùc
nhµ n−íc ë n−íc ta xÐt theo chiÒu ngang
còng ®¶m b¶o sù tËp trung thèng nhÊt vµo
c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ n−íc (Quèc héi
vµ héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp). Sù tËp trung
nµy lµ cÇn thiÕt, nã ®¶m b¶o cho sù thèng
nhÊt cña c¬ chÕ thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ
n−íc, tr¸nh ®−îc hiÖn t−îng m©u thuÉn,
xung ®ét nhiÒu khi ®èi lËp gi÷a c¸c c¬ quan
nhµ n−íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn quyÒn lùc
nhµ n−íc.
§Ó b¶o ®¶m viÖc qu¶n lÝ toµn diÖn, thèng
nhÊt c¸c mÆt quan träng cña ®êi sèng x2 héi
cÇn thµnh lËp hÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ n−íc
tõ trung −¬ng tíi ®Þa ph−¬ng kÕt hîp theo
ngµnh vµ theo l2nh thæ. C¸c c¬ quan nhµ
n−íc ë ®Þa ph−¬ng thay mÆt cho nh©n d©n
thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc ë c¸c ®Þa
ph−¬ng ®ång thêi ®¹i diÖn cho ý chÝ, nguyÖn
väng vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ®Þa
T¹p chÝ luËt häc - 15
 nghiªn cøu - trao ®æi
ph−¬ng. Nh−ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i tæ chøc
c¸c c¬ quan nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng nh− thÕ
nµo ®Ó kh«ng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph©n quyÒn
c¸t cø nh− ®2 tõng tån t¹i trong x2 héi phong
kiÕn. ChÝnh v× thÕ, ®Ó b¶o ®¶m sù tËp trung,
thèng nhÊt quyÒn lùc tõ trung −¬ng tíi ®Þa
ph−¬ng, HiÕn ph¸p n−íc ta quy ®Þnh héi
®ång nh©n d©n lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ
n−íc kh«ng ph¶i “cña ®Þa ph−¬ng” mµ “ë
®Þa ph−¬ng”, héi ®ång nh©n d©n kh«ng chØ
“chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc nh©n d©n ®Þa
ph−¬ng” mµ cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc
“c¬ quan nhµ n−íc cÊp trªn” trong ®ã, c¬
quan nhµ n−íc cÊp trªn cao nhÊt lµ Quèc héi.
Víi nh÷ng quy ®Þnh nh− trªn cho thÊy quyÒn
lùc nhµ n−íc ë n−íc ta võa b¶o ®¶m sù tËp
trung thèng nhÊt ë trung −¬ng võa b¶o ®¶m
sù bao trïm, réng kh¾p ë c¸c ®Þa ph−¬ng.
Nh÷ng tr×nh bµy trªn cho thÊy ë n−íc ta
tÊt c¶ quyÒn lùc nhµ n−íc thuéc vÒ nh©n d©n
nh−ng nh©n d©n sö dông quyÒn lùc cña m×nh
th«ng qua Quèc héi vµ héi ®ång nh©n d©n
c¸c cÊp.
Nh− vËy, nÕu cho r»ng quyÒn lùc nhµ
n−íc ë n−íc ta tËp trung thèng nhÊt ë nh©n
d©n chø kh«ng ph¶i ë Quèc héi, theo chóng
t«i lµ ch−a cã c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn,
bëi v×, quyÒn lùc nhµ n−íc lµ kh¸i niÖm ®2
®−îc cô thÓ ho¸ tõ kh¸i niÖm quyÒn lùc nãi
chung. QuyÒn lùc ®ã lu«n ®ßi hái ph¶i ®−îc
biÓu hiÖn cô thÓ th«ng qua m« h×nh vµ c¬
chÕ vËn hµnh x¸c ®Þnh. §ã lµ hÖ thèng c¬
quan nhµ n−íc vµ c¸c nguyªn t¾c tæ chøc vµ
ho¹t ®éng ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh. V× vËy,
nãi ë n−íc ta chñ thÓ quyÒn lùc nhµ n−íc lµ
nh©n d©n, tÊt c¶ quyÒn lùc nhµ n−íc thuéc vÒ
nh©n d©n lµ ®Ó chØ c¸i gèc, ®iÓm xuÊt ph¸t
cña quyÒn lùc nhµ n−íc tõ nh©n d©n. Nh−ng
chñ thÓ trùc tiÕp mang vµ thùc hiÖn quyÒn
lùc nhµ n−íc lµ Nhµ n−íc (th«ng qua c¸c c¬
quan nhµ n−íc), nÕu kh«ng cã bé m¸y nhµ
n−íc mang vµ thùc hiÖn th× quyÒn lùc cña
nh©n d©n ch−a ph¶i lµ quyÒn lùc nhµ n−íc.
LÝ luËn nhµ n−íc vµ ph¸p luËt khi x¸c ®Þnh
16 - T¹p chÝ luËt häc
h×nh thøc nhµ n−íc cho r»ng nÕu quyÒn lùc
tèi cao cña nhµ n−íc tËp trung (toµn bé hay
mét phÇn) trong tay mét c¸ nh©n th× ®ã lµ
chÝnh thÓ qu©n chñ, cßn nÕu tËp trung vµo
mét c¬ quan th× ®ã lµ chÝnh thÓ céng hoµ.(4)
Nh− vËy, nÕu cho r»ng quyÒn lùc nhµ n−íc
tËp trung thèng nhÊt ë nh©n d©n th× dÉn ®Õn
trong c¸c n−íc cã chÝnh thÓ céng hoµ, quyÒn
lùc nhµ n−íc võa tËp trung ë nh©n d©n l¹i
võa tËp trung ë c¬ quan ®¹i diÖn cao nhÊt. Do
®ã, chØ cã thÓ nãi quyÒn lùc nhµ n−íc thuéc
vÒ nh©n d©n nh−ng tËp trung ë c¬ quan ®¹i
diÖn cao nhÊt. Tinh thÇn quyÒn lùc nhµ n−íc
tËp trung thèng nhÊt ë Quèc héi còng ®−îc
thÓ hiÖn trong bµi ph¸t biÓu cña cùu Tæng bÝ
th− §¶ng céng s¶n ViÖt Nam §ç M−êi t¹i
Héi nghÞ lÇn thø hai BCHT¦ §¶ng kho¸ VII
ngµy 29/11/1991: “C¶i c¸ch bé m¸y nhµ
n−íc ph¶i tiÕn hµnh theo nh÷ng nguyªn t¾c
c¬ b¶n sau ®©y:
- QuyÒn lùc nhµ n−íc lµ thèng nhÊt,
kh«ng ph©n chia nh−ng cã ph©n c«ng rµnh
m¹ch. Trªn c¬ së thèng nhÊt quyÒn lùc, cÇn
cã sù ph©n c«ng vµ ®Þnh râ mèi quan hÖ gi÷a
ba quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t− ph¸p mµ
quyÒn lùc nhµ n−íc cao nhÊt ®−îc tËp trung
ë Quèc héi”.(5) Vµ “ChÝnh phñ lµ c¬ quan
chÊp hµnh cña Quèc héi ®ång thêi lµ c¬
quan hµnh chÝnh nhµ n−íc cao nhÊt. §iÒu ®ã
phï hîp víi yªu cÇu ®Ò cao hµnh ph¸p mµ
kh«ng vi ph¹m nguyªn t¾c thèng nhÊt quyÒn
lùc vµo Quèc héi”.(6)
Mét sè nhµ khoa häc l¹i cho r»ng quyÒn
lùc nhµ n−íc lµ kh«ng thÓ ph©n chia. “Ba thø
quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t− ph¸p ®−îc
®Ò cËp trong thuyÕt “Tam quyÒn ph©n lËp”
kh«ng ph¶i lµ quyÒn lùc mµ lµ quyÒn n¨ng.
Sù ph©n quyÒn ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ sù
ph©n chia gi÷a quyÒn lùc víi quyÒn lùc mµ
lµ sù ph©n biÖt gi÷a c¸c chøc n¨ng cña
quyÒn lùc nhµ n−íc”.(7) “Nguyªn t¾c ph©n
quyÒn (tam quyÒn ph©n lËp) trong tæ chøc vµ
 nghiªn cøu - trao ®æi
ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n−íc t− s¶n chØ lµ
nguyªn t¾c tæ chøc- kÜ thuËt, v× thùc ra, dï tæ
chøc theo nguyªn t¾c ph©n quyÒn nh−ng
trong nhµ n−íc t− s¶n quyÒn lùc vÉn tËp
trung trong tay giai cÊp t− s¶n”.(8) NÕu quyÒn
lùc nhµ n−íc kh«ng thÓ ph©n chia th× nãi
“quyÒn lùc nhµ n−íc lµ thèng nhÊt, kh«ng
ph©n chia” lµ thõa vµ kh«ng nªn nãi bé m¸y
nhµ n−íc t− s¶n tæ chøc theo nguyªn t¾c
ph©n chia quyÒn lùc,(9) cßn bé m¸y nhµ n−íc
x2 héi chñ nghÜa tæ chøc theo nguyªn t¾c
quyÒn lùc tËp trung thèng nhÊt. Lµ thiÕt chÕ
quyÒn lùc, mçi c¬ quan nhµ n−íc ®Òu thÓ
hiÖn quyÒn n¨ng cña m×nh ë chç trong ph¹m
vi thÈm quyÒn cña m×nh, c¬ quan nhµ n−íc
cã thÓ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt (v¨n
b¶n quy ph¹m ph¸p luËt còng nh− v¨n b¶n ¸p
dông ph¸p luËt); cã thÓ ®ßi hái c¸c tæ chøc
vµ c¸c c¸ nh©n cã liªn quan ph¶i thùc hiÖn
v¨n b¶n ph¸p luËt mµ m×nh ®2 ban hµnh; cã
kh¶ n¨ng kiÓm tra gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn
c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®2 ®−îc ban hµnh. Do
vËy, nÕu nãi quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t−
ph¸p chØ lµ quyÒn n¨ng tøc lµ nãi nghÞ viÖn
chØ cã quyÒn n¨ng lËp ph¸p, tæng thèng chØ
cã quyÒn n¨ng hµnh ph¸p vµ toµ ¸n th× chØ cã
quyÒn n¨ng t− ph¸p lµ kh«ng cã c¬ së thùc
tiÔn. Tõ nh÷ng tr×nh bµy trªn cho thÊy chØ cã
thÓ nãi chñ quyÒn (quyÒn lùc) nh©n d©n th×
kh«ng thÓ ph©n chia nh−ng quyÒn lùc mµ c¸c
c¬ quan nhµ n−íc mang vµ thùc hiÖn (quyÒn
lùc nhµ n−íc) th× cã thÓ ph©n chia ®−îc theo
®¬n vÞ l2nh thæ gi÷a trung −¬ng vµ ®Þa
ph−¬ng hoÆc gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n−íc theo
chiÒu ngang.
Nh− trªn ®2 kh¼ng ®Þnh quyÒn lùc nhµ
n−íc ë n−íc ta lµ tËp trung thèng nhÊt,
kh«ng ph©n chia nh−ng trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc th× gi÷a c¸c c¬ quan
nhµ n−íc ph¶i cã sù ph©n c«ng, phèi hîp víi
nhau: Quèc héi lµ c¬ quan ®¹i biÓu cao nhÊt
cña nh©n d©n, c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n−íc
cao nhÊt cña n−íc Céng hoµ x2 héi chñ
nghÜa ViÖt Nam thùc hiÖn quyÒn lËp ph¸p lµ
chñ yÕu; ChÝnh phñ lµ c¬ quan hµnh chÝnh
cao nhÊt cña n−íc Céng hoµ x2 héi chñ
nghÜa ViÖt Nam thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p;
toµ ¸n lµ c¬ quan xÐt xö, thùc hiÖn quyÒn t−
ph¸p... §Ó b¶o ®¶m nguyªn t¾c quyÒn lùc
nhµ n−íc tËp trung thèng nhÊt nªn ngoµi viÖc
thùc hiÖn quyÒn lËp ph¸p, Quèc héi n−íc ta
cßn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò träng ®¹i nhÊt cña
®Êt n−íc; bÇu vµ b2i nhiÖm nh÷ng ng−êi
®øng ®Çu c¸c c¬ quan cao nhÊt cña nhµ n−íc;
thùc hiÖn quyÒn gi¸m s¸t tèi cao ®èi víi toµn
bé ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc. Do vËy, ChÝnh
phñ mÆc dï lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc
cao nhÊt cña n−íc Céng hoµ x2 héi chñ
nghÜa ViÖt Nam nh−ng ®ång thêi lµ c¬ quan
chÊp hµnh cña Quèc héi vµ quyÒn c«ng bè
luËt còng kh«ng thuéc ChÝnh phñ mµ thuéc
nguyªn thñ quèc gia (Chñ tÞch n−íc). ViÖn
kiÓm s¸t chØ ®−îc ph©n c«ng kiÓm s¸t viÖc
tu©n theo ph¸p luËt tõ cÊp bé trë xuèng; c¸c
toµ ¸n lµ c¬ quan xÐt xö cña n−íc Céng hoµ
x2 héi chñ nghÜa ViÖt Nam nh−ng ®èi víi
nh÷ng vô ¸n ®Æc biÖt quan träng, Quèc héi
cã thÓ quyÕt ®Þnh thµnh lËp toµ ¸n ®Æc biÖt ®Ó
xÐt xö; uû ban nh©n d©n lµ c¬ quan hµnh
chÝnh nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng nh−ng ®ång
thêi lµ c¬ quan chÊp hµnh cña héi ®ång nh©n
d©n... Víi viÖc tæ chøc bé m¸y cña Nhµ n−íc
ta nh− trªn sÏ võa gi÷ v÷ng ®−îc sù tËp
trung thèng nhÊt quyÒn lùc võa ph¸t huy
®−îc tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ®Þa ph−¬ng,
c¸c cÊp, c¸c ngµnh; võa chèng ®−îc t×nh
T¹p chÝ luËt häc - 17
 nghiªn cøu - trao ®æi
tr¹ng tËp trung quan liªu võa tr¸nh ®−îc t×nh
tr¹ng ph©n t¸n, côc bé, ph©n quyÒn c¸t cø.
VÊn ®Ò mµ chóng ta quan t©m hiÖn nay lµ
hoµn thiÖn h¬n n÷a bé m¸y nhµ n−íc
CHXHCN ViÖt Nam trong thêi k× c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc lµm sao
b¶o ®¶m ®−îc tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc tæ
chøc vµ thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc cña
nh©n d©n. Muèn lµm ®−îc ®iÒu ®ã, theo
chóng t«i cÇn tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò
sau:
- §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa
häc vÒ viÖc tæ chøc vµ thùc hiÖn quyÒn lùc
nhµ n−íc cña nh©n d©n; cÇn nghiªn cøu kÜ
l−ìng, nhËn thøc chÝnh x¸c vÒ quyÒn lùc nhµ
n−íc ®Ó t×m ra ®−îc c¬ chÕ tæ chøc vµ thùc
hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc b¶o ®¶m sù kiÓm
so¸t cña nh©n d©n ®èi víi quyÒn lùc nhµ
n−íc cña m×nh võa hîp ph¸p l¹i võa cã hiÖu
qu¶ cao trong viÖc b¶o vÖ vµ mang l¹i h¹nh
phóc cho nh©n d©n;
- C¶i tiÕn c«ng t¸c bÇu cö lµm cho qu¸
tr×nh bÇu cö thùc sù d©n chñ, ®Ó nh©n d©n cã
thÓ lùa chän ®−îc nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn cho
m×nh, thay mÆt nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn lùc
nhµ n−íc cña nh©n d©n, lu«n xøng ®¸ng víi
sù tin cËy cña nh©n d©n;
- Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tæ chøc bé m¸y
nhµ n−íc theo h−íng cÇn ph©n c«ng chuÈn
x¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cho c¸c
c¬ quan nhµ n−íc còng nh− x¸c ®Þnh râ mèi
quan hÖ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n−íc
víi nhau, gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n−íc víi
c«ng d©n vµ gi÷a nhµ n−íc víi c¸c tæ chøc
chÝnh trÞ x2 héi kh¸c trong x2 héi mµ ®Æc
biÖt lµ víi tæ chøc §¶ng. Quèc héi chØ nªn
tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng nh÷ng c«ng viÖc
quan träng, t¨ng c«ng viÖc cho toµ ¸n vµ ®Ò
18 - T¹p chÝ luËt häc
cao vÞ trÝ, vai trß cña toµ ¸n trong viÖc thùc
hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc cña nh©n d©n.
Trªn ®©y lµ mét sè nhËn thøc cã tÝnh chÊt
c¸ nh©n vÒ vÊn ®Ò quyÒn lùc nhµ n−íc ë n−íc
ta, nh»m gãp thªm ý kiÕn vµ sù nhËn thøc vÒ
quyÒn lùc nhµ n−íc ë n−íc ta. Tuy nhiªn,
quyÒn lùc lµ vÊn ®Ò phøc t¹p vµ viÖc vËn
dông lÝ thuyÕt vÒ quyÒn lùc vµo thùc tiÔn tæ
chøc vµ thùc thi quyÒn lùc l¹i cµng khã kh¨n
vµ phøc t¹p h¬n. V× vËy, viÖc tiÕp tôc nghiªn
cøu ®Ó lµm râ c¸c khÝa c¹nh cña nã vµ ®Ó ®¹t
®−îc sù thèng nhÊt vÒ nhËn thøc lµ hÕt søc
cÇn thiÕt./.
(1). §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Tr−êng ®¹i häc
khoa häc x2 héi vµ nh©n v¨n, Khoa luËt (1998),
Gi¸o tr×nh lÝ luËn chung vÒ nhµ n−íc vµ ph¸p luËt,
tr. 160, Nxb. §¹i häc quèc gia Hµ Néi.
(2), (4), (8), (9). Tr−êng §¹i häc luËt Hµ Néi
(1997), Gi¸o tr×nh lÝ luËn nhµ n−íc vµ ph¸p luËt,
tr. 254, 57, 161, 155 -156, Nxb. C«ng an nh©n
d©n, Hµ Néi.
(3).Xem: NguyÔn Minh §oan “Suy nghÜ vÒ ®æi míi bé
m¸y nhµ n−íc Céng hoµ x héi chñ nghÜa ViÖt Nam”
vµ Bïi Xu©n §øc “vÊn ®Ò nhËn thøc vµ vËn dông
nguyªn tøc tËp quyÒn XHCN trong ®iÒu kiÖn hiÖn
nay”- Nh÷ng luËn cø khoa häc cña viÖc hoµn thiÖn bé
m¸y nhµ n−íc CHXHCN ViÖt Nam trong thêi k× c«ng
nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, tr.50, 30, Trung
t©m khoa häc x2 héi vµ nh©n v¨n quèc gia, ViÖn
nghiªn cøu nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, KØ yÕu Héi th¶o
khoa häc 5/2000, Hµ Néi.
(5), (6). §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, T¹p chÝ Céng
s¶n sè 1/1992, tr.12.
(7).Xem: Vò Hång Anh “vÒ c¬ chÕ thùc hiÖn
quyÒn lùc nhµ n−íc ë n−íc ta”- Nh÷ng luËn cø
khoa häc cña viÖc hoµn thiÖn bé m¸y nhµ n−íc
CHXHCN ViÖt Nam trong thêi k× c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, tr.39, Trung t©m khoa
häc x2 héi vµ nh©n v¨n quèc gia, ViÖn nghiªn cøu
nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, KØ yÕu Héi th¶o khoa häc
5/2000, Hµ Néi.