Müslüman Alimierin Buhari ve
Müslim'e Yönelik Eleştirileri
Cıitical Approaches of Muslim Sclıolars to the Sahihs ofAl-Bukhari and Muslim
Prof.Dr.Mehmed Said HATiBOGLU*
A.Ü. Ilahiyat Fakültesi
Allah'ın son peygamberinin insanlığa bıraktığı kültü-
rel miras diyebileceğimiz sünnet'in yazıyla tesbiti işi, biz-
zat O'nun hayatı nda başl amış ve küçük defterler halinde
ilk meyvelerini veren bu mubarek faaliyet, birkaç as ı r
sonra binlerce cildi bulan bir seviyeye ulaşmışdır ki, Islam
kültür dairesi dışında bunun bir benzerini bulabilmek her-
halde muhaldir. Mesela IV./X. asrın Asyalı bir muhaddisi,
Neysabur'lu Masareisi'nin (ö.365/975) yüzelli cild tutan
1300 cUzlük Musned-i Kebir vücuda getirmiş olması1 bu
işin azametini göstermeye yeterlidir.
Ne var ki, bugün, binlerce müslüman fılimin on dört
asırlık son derece zengin ilmi ça l ışmaları ismen az çok
bilinebiliyorsa da, bunların mevcud olanlarından hiç ol-
mazsa en mühimlerinin baskıları henüz tamamlanabilmiş
olmadığ ı gibi, basılanlarının da ilmi tesbitleri bütüniyle
yapı l abilm i ş değildir. ö zellikle Islam dünyasının geleceği
bakımından mutlak daldurulması gereken bu boşl u k orta-
da kaldıkça, Islam adına konuşabilmek pek mümkün ol-
madığı gibi, Islamın ilk yıllarına kadar inen kaynakları
okumadan, onların muhteviyfıtını ilmi ölçüler içinde
değerlendirmeden ortaya atılacak her iddianı n , Islama
hizmetten ziyade, yeni mUşkiller doğurmas ı bakımından
zararlı olması gfıyetle mümkündür. Böyle bir menfi
katkıya ortak olmamanın tek yolu, hiç olmazsa yüksek
araştırma kurumlarında çalışan her ilim adamının, her
türlü peşin hükümden uzak kalarak, kaynakları d oğ ru an-
lamaya, onlardan doğru sonuçlar çıkarmaya çalışması ve
bunları tanıtmasıdır.
Biz bu yazımızda, eldeki kaynakları bile yeterince
okumamakdan kaynaklanm ı ş bir peş i n hüküm
çerçevesinde, yukarıda belirttiğimiz hususların önemini,
kudretimiz nisbetinde göstermek istiyoruz.
ilgililerin bildiği gibi, Islam hadis kitabiyalının en
değerli iki kaynağı Buhari ve Muslim'in Cami-i Sahih-
leridir. 111./IX. asra aid bu eserler müslümanlar arasında
benzersiz bir teveccühe mazhar olmuş, hatta birer
kudslyet h ırkasına büründürülerek, felaketli günlerde
yard ı m l arı umulan eserler mertebesine çıkarılmış, kendi-
leriyle hatimler i nd i rilmişdir. Halkın bu h i ssiyalı d ı şında
ilmi çevrelerde de onlar, başka hiçbir kitaba nasib ol-
madık bir şerh ve terceme çalışmasının odağı Mline
gelmişler, bazı alimler onlardaki bilgileri mutlak doğrular
olarak görmeye kalkmışlar, ümmetin bu noktada icma ı
olduğu iddiasında bulunacak kadar ileri gitm i şler, fakat
JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997
"K urandan başka hiçbirkitab yanflşsız degildir"
lbn Teymiyye.
pekçok müdekkik alim de, doğru bildikleri şeyleri söyle-
mekden ve yazmakdan çekinmemişlerdir. Hakikatın,
gerçeğin ortaya konması yolunda Islamın verdiği vazifeyi
yerine getiren bu alimler, ilk günlerden itibaren, halkın
gözünde kudsileşmiş kaynakları bile elekden geçirmeyi
ihmal etmediler ve bu yolda yazdıkları pekçok eseri umO-
mun istifadesine tevdi şerefini hakkıyla kazandılar.
Neticede ortaya çı kd ı ki, Buhari ve Muslim'in Sahih-
leri her ne kadar, benzeri eserler arasında en sahih ise-
ler de, bunlar her türlü noksandan uzak da değillerdir.
Hele hele ibnu·s.:Salah gibi alimierin iddiaları hılafına,
bunlarda mevcud bilgilerin doğrul uğu üzerinde ümmetin
bir icmaı da yoktur.
Işte biz aşağıda, bu gerçeği imkanımız ölçüsünde
delillendirmeye çalışacağız. Dayandığımız metinleri asiT
ibareleriyle de vererek, ilgili okuyucunun tenkidine
yardımcı olmak istiyoruz. Derledi ğimiz kitablık hacimdeki
malzemeden seçtiğimiz misaller, bahis konusu iddianın
değerini yeterince gösterecekdir diye düşünüyoruz.
· Ancak, Buhari ve Muslim'e yönelik tenkid misalle-
rine geçmeden önce, alimierin "sahih hadis"den ne an-
ladıklarını ve iki Sahih'e nasıl baktıklarını kısaca belirt-
mekte fayda umuyoruz.
HADiSLERIN TAKSiMI
Rivayetleri değer sıralarnalarına tabi tutan II.NIII.
asır alimlerinden çoğunun onları: Sahih ve zaif, şeklinde
iki kısm a ayırmış oldukların ı görüyoruz. Ahmed M.
Şakir'in (ö.1958) ifadesiyle:2
Jf ~~ "1JI!.t..bJl ~ 1 ~.a:.J' pt ~\$" •
·..ı.a~ ı
"Mutekaddimum'un ekseriyeti hadisleri sadece sahih ve
zayıf olarak tavsit ed iyorlardı.'' ibnu'I-Mubarek (ö.181/
797), ibn Mehdi (6. 198/813) ve Ahmed lbn Hanbel
(ö.241/855) bunlardand ı r.
1sem'ani. xıı. 36-; Nubeıa. xvı. 288.
2sais. 92.
1

iki asır kadar sonra bu taksim üçe çıkarılıyor. Hattabi
(ö.388/998) Mealimu's-Sunen'inde şöyle demektedir:
~!..ı~ : ~Wf 4,~ ,)s- .ı.~Af J,;S, ı!..t.bJI IJ}"
. ~ ~!..ı~ J ' ~ ~!..ı~ J ' ~
" .ı.oUi ~~ J o.A.:...ı J..:iı l.e : ~J.:s. ~\i
"Muhaddislere göre hadis üç kıs ı md ı r: Sahih, hasen
saklm. Sah ih demek: senedi muttas ı l, ravlleri adil
olandır.3
lraki (ö.806/1404), bu üçlü taksimi yapan ilk
Hattabi olduğunu belirtir,4 şöyle der:
Daha sonra sahih hadisin tavsitini yapanlardan
Hakim-i Neysaburi (ö.405/1014):5
"'"~ ~J ~ .uıı ~ .ull J_,.,; ,:r i.iJ.ıt ~Jf
J--( 4JJ~ ~ ' IJ-:i~ 4)~\i ~ 14tJ.J!. iJ{ .,. J .. .
n•• • 1..\.J. ı..iJ Jl JJıA)I.ı l!..t..u.JI
C\ ifadesiyle Sahih hadisi bir Sahabi'den iki adil Tabii'nin ri-
, · vayetini şart koşmakta , onun bu gö rüşü daha sonrakiler
tarafından reddedilmiş bu lunma ktadır.6
Hakim'den iki asır sonra lbnu's-Salah (ö.643/1245)
Hattabi'nin tarifini gen i şlete rek şu kaideyi koymaktadır:?
J ,:,--:"'J ~~ı ~ .u.t JwS. ~.bJı ıJl"
..\.ô......JI ~..u.JI _Hi ~1 ~..u.JI ı_.f .~
J.I...All tj-S' .lıLı\...:411 J..u-J 1~ 0.)1.ı....ı1 J-..=t '='.u1
.... ~ 1 J' i.;l.) IJ~ -:i J' ·~ J! ~\.All
Hattabi'nin "Sakim"i: "zaif' ol muş, Hakim'in iki tabii
şartı ortadan kalkmış, zapt s ı fatı ile şaz ve ılieti i olmamak
şartları eklenmişdir.
l bnu's-Salah'ın tarif ettiği sahih hadisin tesbiti
hemen hemen isnad etrafında döner haldedir. Ona göre:8
jj.; ~, J~J'il o..\.1. 4J ~~l!..t~ ~ "
"... ~ J ı!..t..bJI JAf ı:P
"Bu vas ıfl arı taşıyan her hadis hadiscilerce ihti lafsız
sahihtir"
Ne çare ki bir hadise sahih, hasen ... sıfatını verdire-
cek olan ana unsur ravidir, veravinin adil, zabıt... olup ol-
madığını söyleyebilecek olan da muhaddisdir.
Muhaddisin kararı ise kendi bilgisine dayanmakla ve
2 ISLAMi ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1-2-3, 1997
MÜSLÜMAN ALIMLERIN BUHARi VE MÜSLiM'E YÖNELIK ELEŞTIRILERI j
dolayısıyla, şahsi, sübjektif olmakdan kurtulamamak-
tadır. Yani mesele, şahsi ictihad meselesidir ve ictihad-
larda birlik sağ l amak çok defa mümkün olmadığına göre,
hadislerin değerlendirilmesinde ihtilafın vukuu gayet tabii
bir hadisedir.
Bu keyfiyel muhakkik alimierin beyanları ve tarihi
tenkid tezahürleriyle desteklenmiş ilmi bir gerçekdir.
Tekrar belirtelim ki, "ravi"nin değeri itibari'dir.
.o~~ U ~IJ JwS. ~ ,Jl) ıJ~ ıJ{ j~
kişinin
Jt ~ ~ J.;s. ~ ı!..t.bs.ll ıJh J.i l.lS"J
. ~~J,;S,~ Jt~
"Bir ravi birisine göre zaif, ötekine göre sika olabilir.
Keza birisine göre zaif olan bir hadis başkalarına göre
sahih veya hasen olabilir"9 diyor Tehanevl (ö.1974 ).
H
Buhari ve Muslim'in sahihlerindeki rical üzerine
yazdığı et-Ta'dil ve't-Tecrih isimli değerli eserinde,
Kurtuba' l ı allame Ebu'I-Velid Süleyman b. Halef ei-Baci
(403-474/1012-108 1) sahih hadisin tesbitindeki tek belir-
leyici unsurun şahsi ictihad ol duğunu şöyl ece dile ge-
tirmektedir:
ı..,.r,;' ~ ~1 ~,)~t 4$)~1 ~_rf J.i J.
~.)\,:.-{ ~ [..J'"'f J . &.; ~ \tJ ~1 w ıJ-­
~ l..+.ıi ~~ w 41)wı ı._.r.; , ~ ~~
-rJ .)\.p.--:il ~}tl ~'jı ~t ~ J..\t ytJ . o..W:...
ı• ~ l.e ~ J . IJWJI l.ltf ~~ JAf ~ iJl)
"Buhar!, sah ih liği ne inand ı ğı hadisler rivayet etti.
Muslim'in kanaatı böyle olmadığı için on l arı rivayet etme-
di. Muslim de sıhhatine inandığı hadisler rivayet etti.
Buhari ise onlara kulak asmadı.
Bu durum da gösterir ki hadisin sı hhatini tesbit işi ic-
tihadidir. Bu işleri bilenler bu ictihadda bulunur. Bu zatlar
da pek fazla değildir."10
Hakim, bir n1vi'ye Buhari ve Muslim'in nasıl farklı
baktıklarını rakamlarla da vermektedir. Müstedre~ine
3Maalim, ı.s:
4Tebrib, 21.
5Ma'rife. 77
6şurotu'ı-Makdisi, 14.
7uıumu'I-Hadis, 10(151).
8siyane, 72.
9Kavaid, 49.
10aaci, ı. 310. .,
M.SAID HATIBOGLU
yazdığı Medhafindeki tesbitine göre: "Buhari'nin kendi
Sahihinde hadislerini al ı p da Muslim'in almadıkları şeyh­
leri 434'dür. Muslim'in ihticac edip de Buhari'nin etmed i ği
şeyhl er 625 adeddir"11
Bu durumun sebebini lbn Cem<~i'a (ö.733/1333)
şöyle dile getiriyor:
"Buhari ve Muslim'in [ravi hakkındaki] bu ihti-
lafların ı n
sebebi, onda aradıkları şartlardan kaynaklan-
maktad ı r."12
Hadis usulcüleri Sahih'in tayininde isnadın temel
ağırlık teşkil ettiğindefikir birliği halindedirler. lraki
(ö.806/1404) aşağıdaki ifadesinde Tayyibi'den farklı
birşey söylemiyor:
' ~~.b- ıı..... : ~.Wl J--f J\.i ~"
t.# 4if "J ~ :ıı.:....'Jı .,.~-w. l.:J H ı.. ~.)Iri
,_,Jr ı)~\ J Ua,;Jı jl~ ' .ro-~' ~ J ~
... ~\
"Hadisciler: "bu hadis sahihdir" dedikleri zaman kas-
dettikleri şey, isnadın zahiri görüntüsünden çıkarılan ne-
ticedir, sika sayılan ravinin de hata etmesi ve unulması
mümkün olduğu için, onun rivayet ettiği hadise mutlak
olarak sahih denemez.·
~~~~rı ' ~~~~ ll.. : ~} \.iS l
.ı-'ı' ~ J '-~JS' ~Jt "J , -~'.ı. Jr 4.j '-' .ıPt
t.Ju:.lı _r-15 jJi ır 4.ıiJ!J ' y~ '-'lı J.ı..,., jip '
"Ve Keza: bu hadis zaifdir, dediklerinde, bu hadiste
sıhhat şartları yok, demek isterler, yoksa bu hadis
gerçekden yalandır diyemezler, çünkü yalancının bazen
doğru söylemesi, hata yapıp duranın bazen doğruyu bul-
ması caizdir."13
Usul-i Hadis'e dair yazdığı Hu/asa'sında13a muah-
har alimlerden Tayyibi (ö.743/1343).
'll J\.,$"11 ~ y~ "J ~ \!.t~l 4r ı:ıt ~\ •
• •
ı.Jo! 4)ııl. J ~ ~ı J ö_,.aıı ,;r u..- ~ jJ. , ıJ:ıu
J ..ı.....,..Jı J uı.wı 4.1-'* : oıJ;Jı JlJJf ~ ,
ı:,r- : :ıi.;....."J I ~ Jl . clJ.) 4)ııl. \fi~ J , ~1
\.aytJ J y i~"JI J Jı..,_ )'l l J t.llüi"JI J J\...AJ'""JI
"Bil ki bizzat hadisin metni tedkik konusu olarak
nadiren ele alınmışdır. Hadisin kuvveti ve zaifliği, ravi-
lerinin veya isnadının ... durumuna göre tayin edilmekte-
dir. Hadis buna göre: sahih, hasen ve zaifdir" diyor.
Tayyibi'nin bu ifadesini, muasır Hind-Pakistan alimi
JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997
Tehanevi de (ö.1974) Tayyibi'yi hiç zikretmeden, sanki
kendi kaleminden çıkmış gibi kullanmaktadır.14
Tayyibi'ye göre bir hadisin sahih veya değil oluşu is-
nadına bağ l ıdır:
"J J , Uj'.) ı.. o~ , ~ .uf \!.t~ J ~ I.)!J"
J..j 1.)1 l.lS'"J . _,-"Jı ~ J ~~.;.ı. ı:ıh ı:ıf ~~
~ _,J ı ~ o:ı~.;.....ı ~ ~ o\..:Mi , ~ ~ IJ!
•_;e 'ıl ~ J yJS' IJl "J ' ~~
"Bir hadis için: Sahihdir, derımişse, bunun anlamı
ded i ğimizgibidir as l ında katiyelle sahih olması gerek-
mez. Keza: gayr- ı sahih denmiş ise, anlamı o hadisin is-
nadı aranan vasıfda sahih olmadığıdır, gerçekte ''yalan"
olduğumanasına gelmez."15
Işte Buharive Muslim'in sahihlerinin Kur'an-ı Kerim'den
sonra en sahih oluşlannın temeli bu isnad ölçüsüdür.
Burada tekrar belirtelim ki, sahih hadis hükmü, ravi
değerlendirmelerinin itibari, yani, şahsa göre değişebilir
o l uşl arı sebebiyle kat'iyyet belirtmez.Keza gayr-ı sahih
denen rivayet için de, "mutlak yalan" denemez.
Ala i'nin (ö. 761/1359) ifadesiyle:
"Bir isnadın diğerlerinden daha sahih olması, metnin
de öyle olduğu anlamına gelmez. Bu sebeble imamlar
sadece isnad hakkında hüküm vermeye dalmışlardır."16
ibnu's-Salah da: "Bu hadis sahihdir" dediği zaman,
o hadisin senedini istenen şartlarda gördüğünü söylemek
istemektedir, yoksa metninin mutlak sahihliğini değil.
U/Omu'I-Hadls'inde [s.11 (152)] ifade ettiği bu görüşünü
Nevevi'de aynen nakletmektedir:17
Bu ölçüleri Buhari ve Müslim'in hadislerine de tatbik
etmeyi engelleyen hiçbir haklı gerekçe olamaz. Bu iki
kitabın ötekilerden farkı musanniflerinin rivayetleri değer­
lendirişlerindeki isabet nisbetinin daha yüksek görülmüş
olmasındandır. Bu isabetin de itibari olduğunu unutma-
mak gerekir.
iKI SAHiHiN DEGERI
Ehl-i Sünnet dünyas ı nı n birbirine ya kın tarihler
arasında vücuda getirilen altı kitabı aras ı nda Buhari ve
Müslim'in üstü nl üğü üzerinde hemen hemen ittifak sağ lan­
mış gibidir. BuhM, sahih hadisleri toplamaya girişen ilk mu-
haddis olarak görülür. Nevevi'nin (ö.676/1277) itadesiyle:
1 1sıyane, 74; Şerhu Nevevi ı. 16; Menheı, 35.
12Menheı, 33.
13rabsira ı . 15.
13as.34.
14KavA"id, 31.
15Hu1Asa/36.
16redrib, 31.
17f rşad ı. 111; Takyid. 26.
3
 MÜSLÜMAN ALIMLERIN BUHART VE MOSLIM'E YÖNELiK ELEŞTiRILERi
..,J ~ ~ JJt [ı$;WIJ ıJi ~~~ Jüi"
~~ ~~ ~Jt ~ ~\..Wl Jb1 J . ~.r:ı-Jı ~~
. ,
J-in J '~J ~;W ı [\..'YW'J ~ u.......Jı
\..a_rS1 J ,~f 4S )\liıı.JI ~ IJ{ ı); J~l
" ..\ilj
"Alimler dediler ki, Buhar! sadece sahih hadis topla-
maya girişen ilk musannifdir. Alimler ittifak ettiler ki sahih
hadis ihtiva eden kitabiarın en sahihleri Buhari ve
Muslim[in kitabları]dır. Ekseriyete göre Buhari'ninki
Musliminkinden daha sahih ve daha faydalıdır."18
Alimler katında yapılan bu değerl endirmen in, erken
devirlerde ümmetin icmaına da teşmil edildiğ ini görü-
yoruz. Nesai'ye (ö.303/915) nisbet edilen şu ifade bu
gayretierin ilk tezahürü olsa gerektir: · ~ , IJJ~l J IJ,.,..w..JI 4-J\J \..e jj....:;. ~_,.ll
J ~~'~.ı.~~ L.'Jı ~t .u J ~
·~~~~ J..-Jı '-! ft J
"Ümmet bu iki kitabın sahih olduğu ve onlardal<.ı
hadislerte amel etmenin vacib olduğu üzerinde icma et-
mişdir (a.e.)." Fakat Hakim'in şu görüşü hiç de Nesai'yi
destekler mahiyette deği ldir:
,
ı,-J ~ ·~ ~.)\,ot 4-J [~) ~ J .Ui •
·... ~
"Muslim'in Sahihinde pekçok hadis vardır ki bunların
sıhhatında ihtilaf edilmişdir"19
Bu icma iddiasını gündeme getiren asıl alim lbnu's-
Salah ol malı dır.
lbnu's-Salah (ö.643/1245), iki sahihdeki hadislerin
sıhhatında sadece ulema fukaha ittifakının değil ümmet ic-
maının da bulunduğu iddiasını şu şekilde dile getirmektedir:
,.. ~\IS:Jı 1-ia <J> ~ ~ ~ ~ ~ ~ .
~ J~~~'-l}wJI~IJ,~t,,W
J · 4-fbS" ~ ~ 41JW1 ~ ~ US:.J. ,.'Jı
~~ır 4-SJ-' J,.S~ clJ,) .- jı; t-'iı~J'i .:.lJ,;
.· t ~~~ J d\iJ J "'~
"Muslim'in, bu kitabda sahihliğine hükmettiği her ri-
vayet mutlak olarak sahihdir, nazari ilim de bu neticeye
varmıştır. Buhari'ninkiler de aynen böyledir. Çünkü üm-
nıet bunu böyle kabül etmişdir. lcmada fikri bir kıymet
ifade etmeyenlerin hükmü haric .. ."
Müteakıben şöyle diyor:
..,J ~'i ı J ' ~ ':1 t.J..,;Jı ~ ~J-A- ,. ~ di' •
•... tıu.Jı ~ ~J-AN ~~ı
"Hatadan korunmuş kimsenin zann ı hataya düşmez, üm-
4 ISLAM! ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1-2-3, Hi97
met de vardığı icma kararında hatadan korunmuşdur."20
Şu halde lbnu's-Salah'ın buradaki beyanına göre iki
sahihteki bütün hadisler ümmetin icmaiyle kafi olarak sahihtir.
Halbuki, ileride vereceğimiz misallerin de göstere-
ceği üzere lbnu's-Salah merhumun şu iddiasının hiçbir
geçerliliği yoktur.
Kaldı ki, daha kendi asrında, kendi fıkıh mezhe-
binden olan Nevevi, bunu kabül etmemiş ve Buhari ve
Muslim'in mütevatir olmayan hadislerinin muhakkik alim-
lerce ancak zan ifade ettiklerini ictiraz mahallinde şöyle
dile getirmek zorunda kalmışdır:
ı-J\..t ~1 ~ : 1)\J 1JJJS'~I J IJ ~~ 4&1~ l
t.i..A ~ ( c_":iw~JI 41tl) ~~ t f,; ~.ÜI 1.1.J jljlt
J.JJ w! i ;ı~ ı:....-J ~~ ~ı ~~~t : ı)\i
, J~ \..e ~ Jilı J.J1 ,~'lı J . ,~T \fl~ . Jil'
..... -:Jj,) J l..A_,);J ~ J 41Jı.;.,Jı ~ J) 'i J
"Muhakkikler ve ekseri alimler lbnu's-Salah' ın bu
görüşüne katıimam ış ve: mütevatir olmadıkça [iki sahihin
hadisleri] zan ifade eder, demişlerdir. •21
"lbnu's-Salah' ın bu sözleri alimlerinkine aykırıdır. Bu
alimler şöyle demektedir: Iki sahih'in mütevatir olmayan ha-
disleri zan ifade eder. Bunlar zan ifade eden ahad (hadis-
lerdir]. Bu noktada Buhan'nin Müslimin ... bir farkı yoktur.-2 2
Bu icma fikrine lbnu 's-Sal ah'ın şahsen pek inan-
mamış olduğu kendi sözlerinden de anlaş ı lmaktadır.
Ewela UIOmu'I-Hadisinde, s.25(171 ):
ır~~ J..-f ~ \fııU> ~;~ J _,t ~~ •
wO~ J ~ JI~\S"· .1;~1
"Darekutni ve benzeri tenkidci bazı hadis alimlerinin
cüz'i itirazları dışında" diyerek icma iddiasına istisna ge-
tirilmiş, daha sonra yazd ığı Sıyane'sinde ise, muhteme-
len bu iki Sahih'e yönelik tenkidlerin ağırlığını iyice his-
settikden sonra, şunları yazabilmişdir: ,
4 c..u J ı:.U.\ ~ ~ .ı,..t w [1-ia ı:.J.r tl!t
r.L..N ouf,) ı-. ..r--- ~ .-~ı ır 1...a.
~'ı-~ 11 ~.\ ~ J . J.,..S\e ~ ~ t ~1\
:u,a
18rehzibu'I·Esma 1. 73-74; krş. Şerhu Muslim 1, 14.
19şerhu Muslim 1, 16. ·
20sıyane, 85; uıumu'I ·Hadis, 24(170) Şerhu Muslim 1, 19; Tedrib 70.
21redrlb, 70 (1,132).
22şerhu Muslim ı, 20; lrşad 1, 126·7: 130-3; Tevcih 729.
M.SAID HATIBO~LU

"Aiimferin her iki sahihde tenkid konusu yapdıkları

~~ ~r Jt <~J ı.;JW'>ı . t ,>:~- ~ ...
ve güvenilir hadiscilerin cerh ettikleri hadisler [l<at'i sıh­ 4-j ~ ı..,. ı.r) J.J.rJI ~ ~ ~1 '1Jl}l
hatden] müsnesnadır. Çünkü bunlar icmaen kabul
görmemişlerdir. Bu çeşit hadisler azdır.. ."23
Onun az gördüğü bu Buhari Muslim hadislerinin
[..r"'f J.iJ . ~").;;. r!'i' ~.P jy...J ' ~ı;ı ~~
sayısı Sehavi'ye (ö.90211497) göre, ikiyüzden fazlad ı r:24
Buhari mütehassısı lbn Hacer de (ö.852/1449) alim-
c.~'~~~ ıJ' ~ ıJ ~ 4f\:6" J ~ı:;-~
lerin kabülü dışında kalmış Buhari-Muslim hadislerinin ..,ri ,...~, .Jı.u 1,..,. ~ ~~ ı.S)~' ı.} ı.LS" J '
varlığını kabul etmişdir:

~u,..J\ ,;r-tl.,..t o.U:.t ~ l.ı ~ 1~ ~t '11 ...• Jı, J,..:Jı ı,J l.l!'J ' ~ ..ı....ı..ıı ~\...p.-1 ~ iiJ)'

. • •. . ~\:S:) ı J ı..,. •••. .,~-T.wt J \s,~ ft$'' ı:r ~l ,.,.

"Ancak Hadis imamların ın bu iki kitapda tenkid etmedik-
leri hadisler" [ümmetçe kabul görmüş sayılabilir]25
ibn Hacer'in bu beyanını açıklayan Hanefi Aliyyu'I-
Kari (ö.1014/1605} iki Sahihdeki her hadisin sağ lam
sayılamayacağına delil olarak müctehidlerin onlar
hakkındaki ihtilaflarını göstermekde ve:
, JG~ı.JI ~ ı..,. ~ ~~b-~1 ,;r i_pf ~f ~ "
"Sonra, Buhar! ile Muslim'in veya ikisinden birinin,
herhangi bir ravi için: bu şartları- nefsinde toplamışdır,
demiş olması , herkeseekabül görecek bir husus değildir,
pekala aksi de olabilir. Muslim, kendi kitabında pekçok
raviden hadis nakleder ki, bunlar cerhden kurtulabiimiş
değildir. Keza Buhari'de de cerhe uğramış bir cemaat
vardı r. Raviler hakkında verilen hüküm, alimierin onlar
hakkındaki i cti hadı mahsülüdür. Şartlar da böyledir. Öyle
ki birinin şart saydığını öteki hiç saymaz..."

~~~~~ ~4-i ~wı• ~

.;- ~ - ·-• ı J c_""T-
~ı J . -' ı ~
~ · J ür
·ıa ... •

"Bu iki kitabdaki pekçok hadis tenakuz arzedip du- J ~1 ~ j~ r}ljl J ltf . ~ .l.M.JI J~\.ı
rurken, onları n kat'i bilgi değerinde oldukları nasıl
söylenebilir" demekde, müteakıben, lbn Hacer'in en ~t ~ı~~~ JYN '1 ~ ... ~~ ~
değerli talebelerinden hanefi lbn Kutluboğa'nın
(ö.879/1474) şu açık hükmünü nakletmektedir: J ~ .!""~' _,...AJ ı,; ~ ~ uı..uı 1it,;l\.ı ~

~ı.&:Jı J lt JS" l_,i1;t ıJ -.t...\NI ~t Jl ÖJU} 4) J•
. ·J~~
"Bu da gösterir ki ali mler, iki Sahihdeki herşeyi mak-
bül saymış değillerdir."26
lbn Kutluboğa'nın 14 yaş büyüğü olan şeyhi, kendisi
gibi türk asıllı hanefi allame ibnu'I-Humam'ın (ö.B61/1457) bu
konularta ilgili görüşleri de müstesna kıymet taşımaktadır.
Fethu'I-Kadirin Babu'n-Nevafil'-inde27 lbnu'I-
Humam, ibnu's-Salah'ın sahih hadisiere getirdiği yedili
sıralamanın28 gerçekleri yansıtmayan bir "tahakküm"
olduğunu, bunu kabul etmemek gerektiğini söylemekte:
•... ~ ı.srt ~;iı ~~ Jı ~f..~i ~'
"[Bir hadise verilen] hasen, sahih ve zaif vasıfları
ancak senede dayalı zandan ibarettir. Fakat aslında
sahihin yanlış olması, zaTfın sahih olması mümkündür...
Sahih senedie rivayet edilmiş bir hadis, onun zaifliğine
delalet eden karTneler sonucu zaif hale gelemezmi?
Hasen hadis de, başka karinelerle sahih mertebesine
yükselemezmi?
lbnu'I-Hümam'ın bu tesbitleri, Islam kitabiyyatında
sayısız örnekleri bulunan vakıa ların ifadeleridir.
Biz müteakib sahifelerde BuhM ve Muslim'i bu açı­
dan aydınlatmaya geçeceğiz.

,J, J~' ~ l.f1'JJ Jl.:.:ı'1 '1! .:-J ~~' ...•

iiJ) ~ J, J~l ~ ~,..J .)') \)~ . \al~\ c;~ ı IKi SAHIH'E YAPlLMlŞ MÜŞAHHAS
TENKfD MISALLERI
J lt ~L. ~' iJ~ "jit ~~~ , ; J ~~ Müslüman alimierin Buhari ve Muslimle ilgili tenkirl-
Ieri başlıca Iki hedefe yönelikdir: Sened ve Metin.
~~~,J.P~~I
"[Buhari Muslim hadislerinin] daha sahih oluşu, bu
iki kilabdakl ravileriıı, bu iki alimin gözettikleri şartlarda 23sıyane, 86, krş. uıumu·ı-Hadis, 25(171 ).
oluşlarındandır. Aynı şartlar, başka bir kitabda mevcud 24Felhu't-Mu\'jis ı, 52; Şerhu Nuhbe, 221.
bir hadisin ravilerinde varsa, hala iki Sahihin daha 25şerhu Nuhbe. 223.
26şerhu Nuhbe, 221.
sahih olduğunu söyleyip durmak tahakkümden başka 27ı , 388 (317).
ne olur? 28bk. Ulumu't-Hadls, 23-24 (169- ).

JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2·3, 1997 5

 MÜSLÜMAN ALiMLERIN BUHARI VE MÜSLiM'E YÖNELiK ELEŞTiRILERi

UmOmiyetle sened tenkidi, ravilerin zati değerlerin i
ve birbirleriyle olan ilişki derecelerini ele almakta, metin
tenkidi de, metinde verilen bilginin doğrulu k derecesini ve
tatbik ehliyetini tesbitle uğraşmaktadır.
Müslüman alimierin bilhassa hadis, tefsir, fık ıh
kelam ... sahasında yazd ı kl arı eserlerde bu iki nevitenkld
örneklerine bol bol rastlanmakta, husOsiyle Buhar! ve
Muslim'in Sahlhleri, daha tasnif edildikleri devirlerden başla­
yarak, çok çeşitli itiraz oki arı na hedef olmuş bulunmaktadır.
Aşağı da, herhangi bir ilmi tasnife gitmeksizin, örnek-
lik mahiyette koyduğumuz misaller meseleyi nazari beyan-
lardan daha kolay şekilde aydın l atacaktır zannediyoruz.
Burada misal olarak Buhari'nin bir Harici ıfıvi sini görelim:
Bu ravi: Basralı imran b. Hittan es-SedOsi'dir (ö.84/
703).
Hz.Aişe , Ebü Müsa 'I-Eş'a ri ve ibn Abbas'dan
rivayetleri olan bu Tabii alim, Hariciterin Ka'adiyye rei-
sidir. Yani zulme isya n ın ı kılıçla değil fikirle yapan
meşhur bir şa i rdir. Hz.Aii'nin katili ibn Mulcem'e mersiye-
si vardır. EbO Davud (ö.275/888):
.• [.J'_pJI ~ ~~ ~f ~1_,-'11 J.-f ~ ~"
"Bida'atçiler aras ı nda hadis sahasında Haricilerden daha
sağiarnı yokdu_r" der ve işbu imran 'ın ismini verir.33

imran, Darekutni'nin (ö.385/995) Buhari'yi ayı pla­

iKi SAHiHTE BiD'ATÇI RAVfLER masına vesile olan zatlardandır.
Buhari ve Muslim' e yap ı lan itirazlardan birisi onların
ravileri arasında sünni görüş dış ı na çıkm ı ş Ehl-i Darekutni şöyle diyor:
Bid'at'dan hadiscilerin bulunuyor ol mas ıd ır.
Her ne kadar, "bu iki kaynakda bid'atciler varsa bile
bunlar: dai, yani kendi fikirlerinin propagandasını yap-
mayan kimselerdir" denmiş ise de, lrakT'ni~ (ö.806/1404) "imran, inancını n kötülüğü , fikrinin pisl iği yüzünden
şu nakli bunun geçersizliğ i ni anlatmaya yeterlidir: terked ilm i ş
bir ravidir"34
~f ~~ [.ft.,;.~ •JIJ ~4 ~ JP_;;.sf .ÜJ "
Ş i mdi bu meşhur zatın BuharT şari hleri açısından
nasıl görüldüğüne baka l ım. Buharl'de i mran' ın ravT
l:r' .,.ıa J "~ ~ ıJı~ 'i )wı ~u , ö~.u~ olarak yer ald ı ğı iki hadis vardır. Bunlardan ilki 77. libas
25 [VII, 45] de mutabaat hadisi olarak yeral ır. ikincisi ise
~ ~ ~ı ~ "~' ~ı J ' öl_;o!jl Ö~.) ası l hadislerdendir. Ayn ı Libas kitabının 90 . babında [VII;
,
65] geçmektedir.
. ~~ )"'jl ı}! yi.) "IS' J ~~~ ~ )'
"Buhari ve Müslim dahi, dailerle ihticac etmişlerdi r, ibn Hacer ilk hadis h akkı nda Hedy'inde (ll , 200]:
mesela Buhari Harici dailerden olan imran'la, Buhari ve
Müslim, mürcienin dallerinden olan Abdulhamid ile ihti-
cac etmişlerdir... "29 .!...t~ ~i] ~IJ ~~ ı.Sj*'" 'ıf)~\ .U[.~~"
Suyüti (ö.911/1505)
..,J ~)w ı ~.rı t....il J ... [J~..,u .r!.rJı ~
~ c..r""i ,;;--~oY.~)~ \.oA ,)r't "f ~,))i w
' 'JJ .U J ... o.i..A .;J:- J ~ o.J.;s. ~~ ~~\ıJI ·
"l.o.A~i Jf ~ J 4$)~ı
ft ••• ~.rt J)'~~
"Burada, Buhari ve Müslim'in bid'atle cerh edilmiş
ravi!erini saymak istedim" diyerek, bu iki kaynaktaki
bidatcilerin mahsübunu da yapıvermişd ir: 81 isim teşkil "Buhari imran'dan tek hadis dışında rivayette bulun-
eden bu ravilerden 14'ü Mürcie'den, ?'si Nasbcı, (yani mamıştır. Onu da mutabaat çerçevesinde rivayet et-
Hz.Aii'ye buğzedenlerden); 25'i şia'dan, 30'u Kaderiyye'- m işd ir. Erkeklerin ipekli giymesiyle ilgili hadisi başka is-
den; 1'i Cehmiyy.e'den, 2'si Harüriyye'den, 1'i Vakıfiyye'­ nadlarla da vermektedir. Muslim'de bu hadisi başka is-
den (yani Kuranın ya ratık olup olmadığı konusunda nadla rivayet etmiştir..." diyor, Feth' inde ise [X, 224-5] tek
görüş beyan etmeyenlerden); 1'i Kaadiyye'den (yani hadis iddias ında düzeltme yaparak şöyle söylüyor:
zalim idarecilere karşı bilfiil karşı çıkmayanlardan)dır.30

ibn Hacer (ö.852/1449) Hedyu's-Sari'de31 itikadca

cerh edilmiş Buhari ravilerinden 69'unun ismini veriyor.
29Takyid, 146: Tedrib, 217
Müslim'in hemşehri si ve müstahrici lbnu'I-Ahrem 30reorib, 219-220.
(ö.344/955) 31 [11, 145-233].
32Fethu'I-Muğis ı. 332.
. " 4A,.!Jı ~ ıJ~ ~ y\5J 33oaha geniş bilgi için Tarih-i Zehebi VI, 154-1 57; Mizzi, Tehzib XXII,
322- , Muberrid lll. 897·
"Müslimin kitabı şiilerle doludur" diyor.32 34 j ızamat, 259, r.118.1sabe vı. 305.

6 iSlAMi ARAŞTI RMALAR CiLT: 10, SAYI: 1-2-3, 199?

M.SAiD HATiBOGLU
~r ~ u~ \i ~ ı; )ı..,.,.yı .u ~_rf wı J
J ... 4~ ~1 J,)L..,p ~IS" 1.)1 ' t ~~ 1!-t,~f
J 4-Aı~ ıJ'J ~_,.Jı ı.u ~~ı$)~' J .ıJ ~
n )J-All ,jAAJ yl,ı i) _rT
"Buhari, bid'atci'den hadis naklinde koyduğu kai-
deye uyarak, ki bu kaide, bidatcinin doğru sözlü, dindar...
olmasıdır, imran'dan bu hadisi rivayet etm i şdir. Buhari
imran'dan bir buradaki mutabaat hadisini, bir de suret-
Ierin tahribiyle ilgili hadisi rivayet etm iştir".
lbn Hacer burada ilk hadisi mutabi sayarken ikin-
cisinin mahiyetini meskut geçmektedir. Bu ikinci hadis,
yani, dai bir harici ravi tarikıyl e rivayet edilen bu hadis,
mütabi deği l , asıl say ı lan bir hadisdir. 77. Llbas 90 [VII,
65], Babın bu usul [asıllar]dan olan hadisinde:
ı;,i ~~ ~ ~~~ ;;; ı:_pS c,r.i ~] ~ ~
~ ~ :l_r.t ~ ~ (,_,P) ırl' ~f .ı.:.t~ (J) UJ~
• ft ~ ~! ~I..A1 4) ~
"lmran, Hz.Ai şe'nin kendisine şöyle ded iğin i rivayet
etmişti r:
Hz.Peygamber kendi evinde, tesalib (salib, hac
cinsinden Şeyler) bulunan herşeyi tahrib etmiştir".
Şafii lbn Hacer, Buhari'nin lmranı değerlend i riş şek­
line pek itiraz etmezken, Bırhari'n i n Hanefi Şari hi Ayni
lmran'a fark lı camdan bakmaktad ı r. Ayni, Hz.Aii'yi
öldüren bir adamı medhelm i ş bir Haricinin ravi olaral<
kabulünü içine sindirememiş, okuyucusu ile dertleşme
ihtiyacı duymuştur:
JyJ ~ ,.A$' ) ~~\)\ ıJ' ~ j ı:, \S"' : ~ \JI}
~:_..,:. W! : ~ J\i : ~ ~ ())~ J.ili t ..l..t
•
~ :ı.:-Li .~ı· ~~ ... .U..I$\i ,)s- ı$)~ı .ıJ
.u ~IS" ..:nf .J" J ~J>. (!f.fi J ~ ı$)~
J.l..P
~ ~\ ~..l..t ~ yJ..S:Jı ~ ~f .uJ ~'
""i ~~ j..!.t ~ ~ 4 ~J:.JI J , ~\
l.iA ~1 ı$;~1 J .u ~ J 4.1Jtj c.~ 4F(J) ~~
·~_,.Jı
"[B-uhari'nin] böyle bir zattan hadis nakletmemesi
vacibattan iken, Hz.Aii'nin katilini medheden kimsenin
[yani imran'ın] rivayetini kabul etmesi ne iştir? diye so-
rarsan derim ki, birisi [lbn Hacer'i kastediyor] şöyle
demiş: "Buhari bid 'atçıdan hadis ... dindar ol masıdır" (Ben
JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997
Ayni bu kanaatte değil i m]. Buhari bu zattan hadis almak-
ta h aklı değild ir. Bu adam nerden doğru sözlü oluyor-
.. . • muş? Mel'un ibn Mulcem'in medhini yapmakla en çirkin
yalanı iş l em i şd i r. Dindar olan kimse, Hz.Aii gibi bir zatın
katlinden nası l sevinir de onun katilini medheder? Bu ne
biçim dindarl ı kdır? lmran' ı n Buhari'de ancak buradaki
rivayeti vardır. "
Ayni'nin bu ifadesi, görü l düğü gibi, büyük bir Buhari
şari h ini n , bu en büyük muhaddise, yeri geldiğinde en ağır
tenkidleri tevcih etmekden çekinmed iğinin de misali ol-
maktadır.
Bu nakilde gözden kaçmayan bir husus da, Ayni'nin
de ibn Hacer gibi acele hüküm vererek, lmran'ı n
Buhari'de başka rivayeti ol mad ığını söylemesi, fakat şer­
hine devamla, aynı şerhin 59 sahife ilerisinde [X, 309] Im-
ran'ın ikinci rivayetini yazarak kendisini tekzib ettiğinin
farkında olmayabilmesidir. Görüldüğü üzere tahkiksiz
konuşmakdan en büyük alimlerimiz de kurtulabiimiş değildir.
iki sahih kitabın ravilerine yönelik tenkid çalış­
malarının kitablık çapta olan l arında ağırlık Buhariye ve-
rilmiş gibidir. Bu tenkidcilerin içinde ilk sırayı her halde
Darekutni'ye (ö.385/995) vermek gerekecekdir. II/VIII.
" asırdan başlatılabilecek bu neviden ça l ışmalar asırlarca
devam etm i ş ve halen de devam edeceğe benzemekte-
dir. Bu fevkalade ehemmiyette olan ilmi mesainin tarihi
dökümünü vermeye kalkmak bu makalenin hedefi ol-
madığı için, biz burada hadis ilmiyle uğraşacaklara ikaz
mahiyetinde birkaç misal vermekle yetiniyor ve bu
çerçevede VII/XIII. ası rda bile Buhari'ye sened ve metin
açısından gösterilen a l akanın n,e derecede can lı
olduğun u sergilerneye geçiyoruz. Darekutni'den üç asır
sonras ı na ait aşağıdaki bilgileri Subki'ye (ö.771/1370)
borçlu bu l unmaktayız.
Subki'nin Tabakatu'ş-Şatiiyye's i nin DimyatT ter-
cemesinde [X, 102-123]. hadis tenkid tarihi açısından son
derece mühim tesbitler vardır.
DimyatT (613-705/1217-1306) hadis tenkidcilerinin
n sonuncusu olarak görülür. Talebeleri arasında bulunan
Zehebi (ö.748/1348), Dimyati'nin 1250 şeyhden
.J" okuduğ un u zikreder. 35
Subki ise (ö.771/1370) onu, kendi devrinin hafızı,
ensab bilgisinde üstadlar üstadı, hadisçilerio i mamı,
büyük bir fakih olarak sunar.
DIMYAT1'DEN AHMED iBN HANBEL,
BUHAR!, MÜSLIM .. TENKIDLERi
Buhari'nin belli başlı müstensihlerinden YOnini
(621-701/1224/1302), Mısır'ın meşhu r muasır alimi olup
kendisinden 8 yaş büyük olan Abdulmü'min Dimyati'ye
(ö.705/1305), Ba'lebek'den mektup yazmış, soruyor:
"lbnu'I-Cevzi (ö.597/1201 ), "Nefyu'n-Nakf' isimli
kitabında birtakım hadisler zi kretmiş ve sıra Ka'b ibn
Malik'in tevbesi ile ilgili hadise gelince şöyl e demişdir:
35Mu'cemu'ş-Şuy0h , r.482.
7
 # #
MÜSLÜMAN ALiMLERIN BUHART VE MÜSLIM'E YÖNELiK ELEŞTIRILERI ı
~> '.>J..t ~~ i l r J ~~ ı:>f ~.wı ı.u ~
"Bu iki zatı , lstiab'ın da [s.1382, 1542], sadece
J ı.JJWIJ ~i ~IJ'jl ~ _,..1~.lS"J (424/lf'-'' Batı'nın değil , Doğu'nun imamı lbn Abdi'J-Berr'de
/
(ö.463/1 071) Bedr'e katı lmışlardan sayıyor. DOnyanın
(.)) ~ imamı Buhar! ile Gassani (ö.498/1105) Takyicfinde öyle
söylüyor. Şeyhimiz Efendimiz acaba bu fakirin bildikleri d ı ­
"Bu hadisde Hilal [ibn ' U,meyye] ve Murare [ibnu'r-
şında ne lutfederler? işin doğrusu nedir? tercihleri nedir?
Rebi, 2/624 senesindekil Bedir gazvasine katılmış gös-
terilmekte,* Ahmed, Buhari ve Muslim de kitabiarında
Işte Dimyati'nin cevabı:
böyle nakletmektedirler.36
Hilal ve Murare isimli bu iki Sahabi'yi [tarihçilerden]
* , ~ '
hiçkimse Bedr'e katılanlar arasında göstermiş değildir.
ibn Sa'd her ikisini Bedr'e katılmamış 2. tabaka ricali
ıJl J ' W:ıtll~t "ı J l.>..l..! ~":A...A J ö.>'J" ~ ~ "
a rasında zikretmektedir [MatbO Tabakatta bulamadık] . Bu
y_rA!ı ~~ı J ~ J ~$.>~' J ~i ~ı..~ı w~:ı
husOsu devam l ı araştırdım ve bunu rivayet eden alimiere
şaştım. Nasıl olup da bu çelişkiye işaret etmemişler? Bu
hususta hocalarımızdan bana açıklamada bulunabilen
J .J;J ~ t .Wi ~ u'i. ~.r--S- J J_,.:Jı J
çıkmadı. Taki Ebü Bekr Esrem'de (ö.260/873) bilgiye
rastladım. Onun "Nasihu'I-Hadis ve Mensühuh" isimli
ı.J-!1 ... ~ 4J! ~ ~ y.f ~\..'jl :~~~ .Ji.ıl
eserinde şöyle yazılıdır: ~ w.}'~ ı; J. ~)11 4:.- J, ... [l$.i'J'J y~
'Zühri, hadis hıfzı nda kendi devrinde emsalsizdi, Veh-
me düştüğü yerler pek azdır. Vehimleri arasında, Ka'b hadi- ~')L.ıl rJ#i i~f ~ [.J~ ~1 ~ ı.,;w1 ~~
sinde Hilali ve Murare'yi Bedr'e iştirak ettirişi de vardır. Hal-
buki . W)I I..A.)~ ~
.'i _Ttjl ~J ıJ* 1-lfi . ;J.t J-i ıJ* u~ ~ J
"Bu iki zat Bedr'e katılmamışdır. Zuhri bu iddiada yanılmışdır''
[lbnu'l-CevzT'nin mezkur kitabından nakil burada bitiyor] "Mürare ve Hilal ne Bedr'e, ne de Uhud'a
YOni ni, müteakı ben meselanin kaynaklardaki duru- katılmışlardır. Imam Ahmed, Buhar!, Muslim, Batının,
munu kısaca şöyle ortaya koyuyor: Doğunun imamı [lbn Abdilberr'i kasdediyor] ve başka l arı
onları katılmış gösterseler bile. Birisi ötekini taklid etmiş,
ibnu'I-Cevzi, Kitabu'I-Mesanid'inde Zühri'nin bu
konudaki vehmini söylemiş; "Telkih" ve "Mudhiş" isimli hataya düşmüşler. Bu meselade hatanın kaynağ ı lbn
eserlerinde bu iki sahabiyi Bedrliler arasına koymamış; Şihab Zuhri'dir. Bu iki Sahabi'yi Uhud'a katılanların ikinci
tabakasında zikrederler, onların ilk müslümanlardan
Ziyauddin Makdisi (ö.643/1245), "Es-Sunen ve'I-
Ahkam• adlı eserinde de, Buhari ve Muslim'de Bedr'e oluşları dolayısıyla böyle yapmışlardır, yoksa o ikisi
iştirak ettiri lmiş bu iki zatrn Mağazi l ere konu l mamış Uhud'a bizzat katıldıkları için değiJ"37
olduğunu zikretmiştir.
YOnini, Dimyati'ye yazdığı bu mektubunu şöyle bağlıyor: Müteakıben Dimyati, lstiab sahibi lbn Abdilberr'in,
Batın ın, Doğunun imamlığ ı sıfatın ı diline dolamakta ve
sahabilere tahsis ettiği Isiiabında lbn Abdilberr'in yaptığı
~~~~ ;J.t J-1J 4~t.ıf~ JiJ---~~ı _pı ... uf l yanlışlardan misaller vermeye geçmekte [X, 107-115], bu
, faslı bitirdikten sonra da:
ı.J-!1 . . . ~t J ;-Wl J J..ı y _,...,, Jaf ~~ı Jii~l
' Y~~l ~\:$' ~ ... (1071/ 463 . ı.:.ı) .r.JI 4

... 1....;..\JI ~'--1 ı....-..ıf~ J ... i)..L...t 1~ ~~

~---(1105/495 .ı.:.ı) ı;ı.........ıı ı.......ıf~ J ···':?.>~'
_r-J; 4lt.ıf~ ıJ* ,)s- \i~ J ~ &"1J.-J ' o~
,
\)~ ~ ~ [~ ~~~ ~ J .!)_,L-Jı of~ ıJ*
"Dünya imamı BuharT'ye gelince, onun Cami-i Sahihin-
de vahimler [yanlışlar] vardır" diyerek misaller sergile-
mektedir ki [X, 115- ] bunları, bazı kısaltma ve notlar
ilavesiyle, aşağıya alıyoruz.

ıJ-* o~ ~.f-!. ı.- J ~~ ~ y i_,.....:all 4:1:-J ~ J

':" ... ~~ . •siıindi!ji gibi bu zallar, Hz.Peygamberin 91630 yıtılebuk gazvesine mazeret
göstererek katılmayan Ensar11erdendir. Kuran-ı Kerim bunlann mazeretlerinin
sahteıi~ini ortaya koyunca, Hz.Peygamber onlarta konuşmama emrinl ver-
miş, daha sonra alfa mazhar olmuşlardır. Bk. 9.Tevbe, 118 ile BuhM [V, 13())
36bk.Musned 111, 458; BuhM: 64 Mağazi, 1 0, 79 [V, 13, 132); Muslim s 2124
37Krş. Ayni 8/165. ' · ·

8 ISI.AMT ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1-2-3, 1997

.M.SAID HATIBOGLU
DiMYATi'NIN BUHARl'DE BULDUGU
ANLAMA HATALARI
Oimyati ilk olarak Buhfıri ve Muslim'in müştereken
naklettikleri bir hadisi ele al ıyor38 ve Buhfıri'nin bu hadise
koyduğu bab başlı ğ ı olan
"J.-.All J.;S. ~ı Jf y~\.ı f..\.ı ~ •
"Gusle hılab veya güzel koku ile başlamak" ibaresindeki
<Hılab> kelimesini şöyle inceliyor:
Hılab. bazı dilcilere göre, (Y T J§') (gül suyu)'-
ndan n ~ " cullab şeklinde arabçalaştırılmış
~ .
ve hılab şeklıne donmüş farsça bir kelimedir.
Bazılarına göre ise, "deve sütünün sağıldığı kap"
anlamında aslı arabça bir kelimedir.39
Buhari, birinci görüşü tercih etmekle hataya düşmüş
olmaktadır.
Sahih'e Mustahrec yazan lsmaili (ö.371/981) bu
yüzden ona şu itabda bulunuyor:
,;rt ~ ~..U ı ı~ ~ '['i)~1] .uJı ~ \,ıf .uJI ~)"
~ ~f J . ~ y')L,Jı ıJf ~ ~1 ~ !.iı..\AJI
' ~U} y')b.Jı W!J ~ ~~ jJ Jl...$'Jl J.:S. ~
~u~J, ~J \..ı~~4~ı..Jit J
ıJLS': 4-J ~~ ~ ' ~~ ıJL,ı ~..WII.i..a
· ~~~~
"Allah Buhari'ye rahmet etsin, hatadan kim salim
olabilmiş ki? Bu kelimenin güzel koku demek olduğu
içine doğmuş. Gusulden önce koku kullanmanın ne
manası olabilir? Hılab kab demekdir. Içine süt sağılan
kaba Hılab veya mıhleb denir. Bu hadisin diğer rivayet-
leri gözönüne alındığında bu husus açıkça ortaya ç ıkar.
Bunlarda [Hz.Peygamber'in] hılabdan guslettiği bildiril-
mektedir''40
Bu hadisin EbO DavOd'daki rivayetini şerheden
Hattabi (ö.388/998) aynı şeyleri söylüyor: •
~ ~ ~.uı """ ı.._,.ıı ~ ~ı;t .,;{ ~J1 ~fj"
" p l ~ ~ ~ J · .. 4i.J.t'il ~
"Zannederim Buhari bunu yanlış anlamışdır. Bu ke-
limeyle elierin yıkanmasında kullanılan mıhleb kas-
dedilmişdir. koku değil"41
ibnu'I-Esir (ö.606/1210) Buhari'nin bu kelimeyi koku
manasında kul l andığına ihtimal vermiş ve böyle bir an-
layışın manasızlığına da dikkat çekmekden kendini ala-
mamışdır:
JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997
J .uJ ~ J-Jf J--all ~ J-at ~ ~ı ıJ'J"
· ~w~ ~~f J....$' ~ ~ t~ '~l .;'i ,J Jt
"Kokuyu gusuldan evvel değil, sonra kullanmak da-
ha münasTbdir, çünkü gusl'e koku ile başl anırsa, yıkanma
sonunda su onu alır gider."42
Dimyati de kendi açısından bu alimiere katılmakla
ve Buhari'nin yanlış yaptığını ;J ~ J
vurgulamaktadır.
Dimyati, müteakıb tankidierinde Buhfıri metninde şahıs­
lar etrafında cereyan eden bilgi yarılışiarını dile gelinnektedir
ki, bu makalede onları sıralamayı IÜZumlu görmüyoruz.
AHMED IBN HANBEL'IN
(ö.241 /855), KENDI MUSNED'INDEN
ÇlKARlLMASlNI iSTEDIGI BIR BUHARl-
MUSLIM HADISi
' ~ ı:r. ~ \.:S~ ' ""f ı.;s~ ' 4111 J...!- ı..:s~
•
U.J) ~t ~ : Ju , c.4:Jı ~~ ı:rs ~w~
: J\i (ı.l') ır.l' ;.f' i.}!~ "t ;.f' ~~
. ,.}ot)~ ~1 1.1. er-t ;.'!t!
J.}# ! .uJı J,...,J lt u:;ti w :1_,1\i
. ~_,Jpı ~wı ıJt) : J\i
... EbO Hureyre'ye göre, Hz.Peygamber şöyle
demişdir: "Ümmetimi Kureyşin şu Hayy'i [batnı, alt ka-
bilesi] helak edecekdir" Etraftakiler sordu: Bunlara karşı
ne yapmamızı emrediyorsun Ey Allah ' ın ResOIO?
Hz.Peygamber cevaben şöyle dedi: "Keşke halk bunlar-
dan uzak kalabilse [onlarla ilişkiyi kesse]!"
Musned'deki bu rivayelin akabinde, lmam-ı
Ahmed'in oğlu Abdullah (6.290/903), bize, hadis tenkid
tarihi bakımından son derece mOhim olan şu açıklamada
bulunmaktadır:
l.i..a ı.P ~r»~ :.,. ~~ 4i.UI ~~ J "f J\i J •
. ~ ' (._.P) ~ı ;.f' ~~~~' ..;,~ .uı,t ' ~.Wl
. IJ_,.PI J ı_,.,ı,t J ı_,....,ı : ..,)j
38suhari 5. Gusı. 6(1,69); Muslim 3. Hayı, 9, r.318.
39Faik, ı, 307 lbnu'ı-Cevzi, Garibu'I-Hadis ı, 233.
40Fethu'I·Bari ı. 256.
41Meaıımu's-Sunen, ı . 69, r.78.
42Nihaye ı. 422.
9
 MÜSLÜMAN ALIMLERIN BUHARi VE MÜSLIM'E YÖNELiK E LEŞTIRILERI
"Babam bana ölüm döşeğinde şöyle dedi: "Bu
hadisi kaldır at, çünkü o, Hz.Peygamber'in hadislerine
aykırıdır". Kasdettiği Peygamber sözü şu idi: "Dinleyin,
itaat edin, sabredin".43
Ahmed ibn Hanbel'in zalim müslüman idarecilere
karşı şiddetten uzak bir itaat ve sabır gösterilmesini
tavsiye eden hadisleri beni msemiş olduğunu bilenler,
Emevi idaresine karşı vaktiyle pekçok alimin aldığı sert
tutumu onun tasvib etmeyeceğini, kendisinin de,
Abbasilerin zalimlerine karşı aynı davranışı göstermek-
den geri kalmayacağın ı kolayca tahmin edebilirler.
Nitekim de öyle olmuşdur.
Konumuz bakımından bizi burada ilgilendiren
husus, Buhari ve Muslim'in aynı isnad ve metinle Sahih-
lerine al mış oldukları bir rivayeti, 44 kendilerine hocalık da
yapmış Ahmed ibn Hanbel gibi bir fıkıh mezhebi imamı
büyük muhaddis'in kendi müsned'inden att ı rıyor ol-
masıdır. Yani, Buhari ve Müslim'ce sahih sayı lm ı ş bir
hadis, imam-ı Ahmed'ce şaz bir rivayetdir. Böylece lll.
asırda, bu hadisin makbüliyeti üzerinde bir icmadan bah-
setmek de mümkün olmamaktadır. Aynı zamanda is-
nadın zahiren kusursuz oluşunun metnin kabGIOnü
gerektirmediğine dair usul kaldesine verilebilecek örnek-
lerden de birisidir bu rivayet. Işbu noktaya işaretiedir ki,
en geniş Şafii Tabakat ı nın sahibi Subki (ö.771/1370),
Zehebi'nin {ö. 748/1348), "Şeyhu'I-Muhaddisin ded iği45
isfahan'lı Ebü Müsa Muhammed ibn Umer ei-Medininin
(ö.581/1185), imam-ı Ahmed'in mezkur davranışıyla ilgili
şu tesbitini nakletmektedir:
.
~!..!~~~ \
.
'-"' 4liW .L!ı ıY 0~\.:....tl J~) ~ r::- 1..\AJ ..
" ~ y _,.Al~ .i'i _r-AI..WI
isoadındaki ravilerin sikalığına rağmen, bu hadisin
metni öteki meşhur hadislerden farklı (şaz) olduğu için
{Ahmed ibn Hanbel) onun [Musned'inden) çı karılması
emrini vermişdir.46 Bu alime göre de Buhari ve Muslimde
mevcud bu hadis şaz değerinded i r. lbnu's-Salah'a göre ise
sahih hadis, şaz olmayan hadisdir:47 Bu durum, lbnu's-
Salah'ın mezkur hadisin marüz kaldığı bu muameleden
habersiz olduğunu da göstermektedir.
METNI TARiHI GERÇEGE AYKlRI
BUHARi-MÜSLiM HADISi
Şerik
b. Abdiilah'ın rivayetine göre Enes ibn Malik,
Hz. Pegyamber'in lsrasından bahsederken şöyle diyor:
~ ~ ~u Jl'J 4 1ı.f-Y. ı:>t JJ ,;; 41~ ~~,;- •
... ~l_rll
"Hz.Peygamber kendisine vahiy gelmeden önce
{yani Peygamberl i ğine daha baş l amada n) Mescid-i
Haram'da uyuyordu, üç kişi geldi ... "48
10
Muhaddis alimler bu rivayette yanlışlar bulurlar.
Bunları Müslim şarihlerinden Kadı lyaz (ö.544/ 1149)
şöyle özetler:
y\::SJI J ~AAJI I,U J ı.!.i.trı ~IJ; J ~~ .Ü ) "
clJ~ ~ ~ ~ .ÜJ · ~~~ ~ ı.._,s:;t r~i
-~J ~lj J ;.ı J ~.ıJj : .u_,A.ı
~ ~ J-A ) 4 ! ..s>J! .;,t J-J : cil.) J .u) lf.ö.- .
~ .JLS' .uf '-:) J.J \-e Jif ~~.)""'~' ıJ~ ' ~ Jii.J!
•
... 'R _r.s. ~ (..ı") ~
"Şerik'in
bu hadisinde alimierin kabül etmediği yan-
lışlar vardır.
Muslim [kendi rivayetinde] bunu şöyle açık­
lamaktadır: "[Şerik bu rivayetinde] takdim, te'hir, ziyade
ve eksiltmede bu l unm u şd u r".
Bu yanlışlardan birisi onun: "Hz.Peygamber'e vahiy
gelmeden önce" ibaresidir. Bu yanlışdır, tasvib edeni yok-
dur. Çünkü isra, en azından Hz.Peygamber'e
Peygamberlik verilişinden on beş ay sonra vukü bulmuş­
dur... Zuhri (50-124/670-742), isranın Peygamberlikden
beş sene sonra ol d u ğu nu söyler...
Diğer bir yanlış şudur: alimler icma ederler ki namaz:
lsra'da farz kılınmışdır. O halde Peygambere vahy
gelmeden önce nasıl olur da namaz farz olur?"49
Şu halde Şerik kanalıyla gelen bu Buhari ve Muslim
rivayeti icmaen yanlışdır.
Bu yan l ış metnin müsebbibi olarak gösterilen Şerik
ibn Abdullah, 140 1757 senelerinde vefat etmiş Kureyş'li
Medine'li bir muhaddisdir. Oedesi Bedr gazvesine
müşrikler tarafında katılmışdır.
Buhari onun hakkında bir cerhte bulunmuyor.so
Yahya ibn Main {ö.233/848) ise;
fena değil, demektedir.s1 •...,.L...., . ı•
. . ı.r.'
43Musned ll, 301; r.8011.
44suhilı'i, 61 .Menakıb, 29 [IV, 177]; Muslim, 52. fıten, 18, r.2917.
45Nubela XXI , 152.
46T.şamyye 11. 33.
47uıumu'I-Hadis, 10.
48autıart 61 Menakılı, 24 (N. 168•
Buh<iri 97 Tevhld, 37 (VIII , 203.
Muslim 1.Tman 74 [1, 148, r.262.
49şerhu'n-Nevevi ll, 209-21 O.
50Tarih-i Kebir 2/2-237, r.2645.
51cerh ve Tadil2/1-364, r.1592.
ISLAMi ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1-2-3, 1997
M.SAiD HATiBOGLU

ibn Hibb~m (ö.354/965) •Uı,;.t L..ı/
bazen hata yapar" diyor.52
Zehebi (ö.748/1347) Tarih'inde [IX,173)
J ouj (1064/456.~) r~ 1)-! ~ ..Hf o_;S'~l
• etmişlerdir.
ı..L. ı:.ı'z,j . ry IJ-!' ı:r" ~ ı..u J . ~_,s~ ~~
. ~ t~~l ,)s-~ J 'iJ~I JAil ~ ~1
J tl~\~~ ı.?JI) JIA J ~i J 4-:.- J1Jf o.rJ-~
ır ~~ .>~' u~ J : ~ ~_;. ..ıa.wtı 4J ~.;ii'
" ıJ~f Jf ı:?J y\i 4.ö..o ı:> lS"
"ibn Hazm (ö.456/1064) bu hadisi zikretti ve [onun
ravisini) değersiz sayarak, hadis uydurmakla itharn etti.
ibn Hazm burada cahillik ediyor. Zira bu Şerik, Buhari ve
Muslim'in müştereken huccet sayd ı kları bir şeyhdir. Evet,
diğerleri ondan daha sağlam , daha dikkatli olabilir. Bu zat
Mirac hadisini [ki bunda namazın 50 vakit farziyyeti ... an-
latılır) rivayet eden kimsedir. Bu hadisinde bazı garib
lafızlar kullanmışdır: "Allah yaklaşdı indi ta ... " ibaresi bun-
lardandır. "
Nubela'sında ise: [VI, 159-160):
v-J : i_,.- ~liJ .'-"'4 4f ~ :JWI J i)oU 4Jf1 JIJ•
~ J ~~ IJ-!' ~ .J-4f A.,Js. Jv.- .ü J . 'iJil4
"Hz. Peygamber Sidretu'I-Munteha'ya geldi. Cenab-ı
Hak ona yaklaşdı, öyle ki aralarında iki kavs hatta d aha
kısa bir mesafe kal dı ," denmektedir.
Cenab-ı Hakkı cisiml eştiriyor görünen bu rivayeti
pekçok alim yan l ı ş bu l muş, Buhari'nin bu rivayetinde
Allah'a nisbet edilen fii li Hz.Aişe ve ibn Mesud'un Buhari
ve Müslim'deki rivayetlerine dayanarak Cebrail'e nisbet
ibn Kesir, (ö.774/1373) TefsTrinde [lll, 3]:
~ ıt.... J ~.w ı u.. J y .}ı.;pl ... clt~ ~\i .
·~~J
"Şerik bu hadisi karıştırm ı ş , hafı zas ı iyi çal ı ş madığ ı için
metni iyi kaydedemem i şd ir." derken, herhalde Buhari ve
Muslim'in Sahihlerine aldı kları bir raviyi cerhettiğinin
farkındadır!
BUHAR! VE MÜSLiM'DE TARiH YANLIŞI
Muslim'de Ebü Hureyre şöyle söylüyor:54
n,, , ~4\JI ~ • ~J!ır-'1 ~ ~,"
"Hz. Peygamber ile birlikde Hayber'e sefer ettik,
Allah bize fetih müyesser k ı ldı .. ."
Buhari'de ise:ss
..
~~. ~rJ! <4JP) 4.\Jı J~J ~ ~;"
n •
. .r.:?'
"Hayber gazvesine Hz.Peygamberle birlikde gilllik ...
Hayber'i fethettik ..." diyor.

4J-f] ~~ ~ 4:.$- 4$JJ J ~J'' "'' ...,J .ü J . ~ )4 Ebü Hureyre'nin Hayber'e Hz.Peygamber ile birlikte
gitmediği ,
onlara fetihden sonra katı ldığı tarihen malum
~.;,-!~ ~~~ı.r.J4if ~) ~ J ·[~f bir hususdur. Bu sebebiedir ki Dfırekutni:

~"'.ı-'~' 1!.-.t~ ~ J. (760/143 -~)S)l...,Q;'Jı

.. ,,
"'~;~' ~ J I!).J.;J , ~ sı..:t ıJ ~wt ~J- ... ~J
"Bu hadisi Buhar! ve Muslim rivayet etmişdir... yan-
"ibn Main ve Nesai bu zat hakkında : "fena değil" , lışdır... " şeklinde değerlendirm işd i r.56
"sağlam deği l" dediler. lbn Hazm ise onun meçhul
olduğunu söyleyip onu uyd u rmacı lı kl a itharn etti. EbO
Davud onu sika saymış, Imam Malik gibi ondan rivayet MÜSLiM'DE HZ.PEYGAMBER'E YAMANMIŞ
etmişdi r. Şübhesiz işbu Şerik sağlaml ı kda Yahya ibn GAYR·I iSLAMi BiR GÖRÜŞ
Said ei-Ensari (ö.143/760) ayarında değildir. Onun yolu Müslim'in hadisine göre, Hz.Peygamber Ebu
ile gelen isra hadisindeki lafızlar, ki Buhari'nin Sahih'inde Hureyre'nin elinden tutmuş ve ona şöyle demişti r:
geçmektedir, kabul görmemiştir." diyor.

Gerçekden de Buhari'nin mezkur mirac hadisinde,53

r~ J~ı 4i ~ J, ~~ ~Jt 4t.rJı4llı ~·
·--~~~
ö;.-JI ~) J~l \,J.) J ~1 i~ (4)AJ) s.~ 4F•
52sikat ıv. 360.
• .. . ıJ~f Jt 4?"J yıJ ~ ~~ " ' J~ 5397. Tevhid 37 [VIII, 204).
541.1man 48, r.183.
5583. Eyman 33 (VII, 235]; 64 Mağazı 38 [V, 81 ).
56Hedyu·s-Sari ıı. 130-131.

JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997 11

 MÜSLÜMAN ALiMLERiN BUHART VE MÜSLiM'E YÖNELiK ELEŞTI RiLERi
ı
"Allah (dünya] toprağını Cumartesi günü yarattı ,
oradaki dağları pazar günü yarattı; bitkileri pazartesi yarat-
t ı. Mekruh [çirkinlikleri] salı günü yarattı. NCır'u [ışığı]
çarşamba günü yarattı. Oraya hayvanları perşembe günü
yaydı. Hz.Adem'i ise cuma günü, ikindiden sonra cumanın
Aynı anlayı şı lbn Kesir (ö.774/1372) kendi tefsirinin
muhtelif yerl erin de paylaşmaktadı r. 59

Bu arada, bu rivayeti sahih gören alimierin mevc(!-

diyetine de i şaret edilir. Musnid-i Bağdad EbO Bekr ei-
ı
son saatinde, ikindi ile gece aras ında yarattı."57 Enbari (ö.360/970) ve ibnu'I-Cevzi (ö.597/1201)
gibi.60
MazerT'de {ö.536/1141) bu hadis yer a l mam ıştır;

Nevevi {ö.676/1277) Muslim'e yazd ığı şerhte bu riva-
yete hiçbir tenkidi yorum geti rmiş değildir.
Muslim'in en geniş türkçe tercemeve şerhini yapan mer-
hum Davudoğlu'ndan da keza hiçbir ses yoktur. [Xl, 182-183]
Halbuki, Muslim'in de hocalarından olan en büyük
muhaddisler nezdinde bu hadis Peygamber sözü olarak
kabul görmemektedir.
lbn Teymiyye {ö.728/1328), bu konuda şöyl e diyor:58
Bu rivayelin Muslim'de Hz.Peygamber'in hadisi
olarak geçiyor oluşunun ravi yan i ışı ol abi leceğine,
Muslim'in bunun farkı na varamamış olduğu na ihtimal
verdirecek aşağıdaki rivayeti hatı ri atmakta fayda
vardır:
'1
Medineli Tabii alimlerinden zahid Busr ibn Said
(ö.1 00/718) aşağıdaki tavsiyesinde hadis tarihi için çok
mühim bir tesbitte bu lunmaktadır. Şöyle diyor:

~ ıY- ~ ~J,Jı wt ~ .ı; l!..t~' ı.la ı:J\i • ı

ı
.uf ~~ J, ıSJWIJ , 4$~ .;,-J. ~)1 ~ J, u~ J <4l'> .uJı J.,.-J ~ .!JJ.ı,.J o.JJ..ıA ~t ~~
41J\,,,,:..,11 e,:,..., J. (~) ~1 f:J$ ~ ı.rJ 4itJ ' » L-w iJlS' ~ JMl. ~li , ~
~
r _j
rr-
CJ~'Jı 1 ~ ~
!
J ... )~'ı ı ~ r":AS' ~ .ur~~ ~Ju ,.,J ~ ~.J.Io.J ~ ~ (~) .ull J.r-J ~.J,o. j-.ır.t

"r\tt k... J ~~ ı:,t ıJ.t~ J ı.ia ~ ı.P J-'t ı:,i _,iJı
Yahya ibn Main, Abdurrahman ibn Mehdi, Bu ha ri ve
benzeri hadis im am l arı bu hadisin galat olduğunu
Hz.Peygamberin sözü ol madığını açıklam ı ş l ard ı r. Hatta
Buhari, Tarih-i Kebirinde bunun Ka'bu'I-Ahbar'ın sözü
·(.;') .ull JJ""') ~ .
1
"AIIah'dan korkun, hadiste dikkatli olun. Valiahi şuna
şahid olduk· ki, EbCı Hureyre ile meclis kurardık. O,
Hz.Peygamber'den ve Ka'b'dan rivayette bulunup gider-
. di. Içimizden baz ı s ı nın Peygamberin sözünü Ka'b'a,
Ka'bınkini de Hz. Peygambere isnad ederek rivayet ettiğ i-

olduğunu tasrih etmişdir. .. Yaratman ı n a ltı günde

olduğunu açıkl amakta olan Kur'an-ı Kerim de bunun
galat ol duğuna delalet etmektedir.
Gerçekden de Buhari, Tarih-i Keblr'inde [1/1-413-
414, r.1317] mezkur hadisi Müslim'deki isnadıyla verdik-
den sonra kanaatini şöyle belirtmişdir:
"Bir alime göre EbO Hureyre bu hadisi Ka' b' ın
görüşü olarak rivayet etmi şdir ki en doğru olan budur."
ni iş itmişi md ir."61 ·
Tevrat'ın Tekvin kitabının ilk iki faslma göre Allah ,
birinci Pazar günü ı şığın, ikinci Pazartesi günü gök
kubbenin su l arın ayırımını, üçüncü Salı günü yı ld ızların,
ı
dördüncü Çarşamba günü bitkilerin, beşinci Perşembe
günü bal ıkl arın ve kuşların, altınc ı Cuma günü hayvan-
ların ve i nsan ın ya rat ılı ş ını tamamlamış ve yedinci 1
Cumartesi günü d i nlenm i şd ir. i
Huruc kitabının 31. bab 17. cümlesinde: "Rab gök-
leri ve yeri a l tı günde yarattı ve yedinci günde rahat etti
ve dinlendi" deni lmiş, lşaa XL,28'de ise, Allah' ın yorul-
mayacağı beyan ed i lmişdir.
Görüleceği üzere yukarıdaki Muslim hadisinin yarat-

Keza Bedruddin Ze rkeşi {ö.794/1392) Tezkire'sinde ma tevziatı ile Tevrattaki maddeler tamamen uyuşma­
maktadır.
[s.213]:

4P\ #J, J~'Jı ~~.--w!

,
i.JJ..ıA ~t iJt J" 57Muslim 50. Sufatu 'I·Munafıkin 1, r.2789
Musned ll, 327, r.8349 (aynen)
58cevab ı, 392. Ayrıca. Tevessul, 86; Fetava XVIII , 17-, 73.
" ls-J~ 41-..i iiJ)I J4N. ı)s- 59bk. ı. 69: ll , 220: 111. 457: krş. Bidaye ı , 14.
60Fetava XVI II, 18.
"EbCı Hureyre bunu Ka'b'dan iş i tmiş; fakat raviler- 61 [XVII, 133-134); Muslim, Kitabu't-Temyiz, r.10;
den birisi karıştırıp onu Peygambere nisbet etmişdir" Muhtasar Tarih-i Dimeşk, 29/198
diyor: NübeUi, 21606
ibn Kesir, Bidaye 8/112.
j ,....~, . -:- _, .... ··- · r- ı•" f '.- .-~
12 ISLAMT ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1-2-3, 1997
M.SAID HATiBOGLU

Ka'bu'I-Ahbar Yemenli büyük bir yahudi alimiydi.
Hz.Peygamber'in vefat ın dan sonra müslüman oldu.
Hz.ömer'in hilafetinde 13-23/634-644 Medine'ye geldi.
Ashabla arkadaşlık etti. israili kitabiardan nakillerde bu-
lunuyor, Sahabeden de sünneti öğ reniyordu. Hayatının
sonlarında Suriye'ye yerleşti. Sahabe ile gazalara çı k­
niışdır. Hz.Osman' ı n hilateti son l arında, bir gazve hazır­
lığında Hıms'da vefat etti.
iCMAEN BATIL SAYILAN BUHAR! HADiSi
Hz.Aişe'nin beyanına göre, bir gün Hz.Peygamber'in
bazı hanımları kendisine sorarlar:
-[Ahirette] sana en önce hangimiz kavuşacak?
Buna Peygamberin cevab ı:
-Kolu en uzun olanınız.
Hanımlar daha sonra kollarını ölçmüşler, en uzun
kollu ol anı Hz.Sevde çıkmış. Bu han ı m en fazla sadaka
verenleri olduğu için, Hz.Peygamber'in kolu uzun'dan
kasdı nı n sacJ.ekayı çok veren olduğu n u anlamışıa·r. Bu
Peygamber hanımı hakk ı nda i şbu hadiste Hz.Aişe'nin:
"Bu hadis bazı ravilerin hatasıdır. Buhari'ye şaşılır,
nas ı l olur da bunun farkına varmaz. Talikat yazanlar da
öyle. Bu rivayelin bozukluğunu Hattabi de (ö.388/998)
bi l ememişdir. Zira bu ibareyi doğru sanıp: Hz.Sevde'nin
Hz.Peygamber'e [en önce] kavuşacağ ı [haberi]
Peygamberlik mCıcizelerindend ir, şeklinde tefsir etmiştir.
Tabii ki bu vehimdir."65
Muslim şarihi Nevevi (ö.676/1277):
.lQ...i.4 ";~1 ~ i\S"_;ll y\:S" J ~JIJIIJA ~J J
Ji''-- ~J ıJA J , b,.., \iw ~.rt ~f Je.tt ~'J
t~~\t
Buhari'nin bu hadisi, Hz.Sevde'nin ona en önce
kavuşacağını düşündürecek· pek sağlçm bir ibareyle,
zekat kitabında yer almaktad ı r. Bu görüş icma ile bat ı ! bir
vehimdir.66
Hayrete şayand ır ki Imam Buhari Tarih-i Sağirinde
[1 , 74], Hz.Zeyneb'in cenaze namazını Hz.Ömer'in
kı ldırdığ ı n ı naklettikden sonra:

Hz.Peygamber'e en önce kavuşan Sevde oldu, dediği

meşhurdur.62 "Hz.Peygamber"den sonra han ı mla rı ndan ilk vefat eden
Burada, . Buhari'nin ve diğerlerinin Hz.Sevde'yi en idi" ibaresine yer vermekte ve biraz aşağısında
önce vefat etm i ş gösteren rivayetleri t$ril:ıen :i~ı;ı lı şdır.
Vj rs- ~j J (~) ~~ t,JJ b,.., ~_j ft

Her ne kadar Sevde bint Zem'a, Hz.Hadice'nin ve-

fatından sonra [Hicretten üç sene önce] ._~ rt..Jt ~ ~ """ ı.ı.a J 73
Hz.Peygamber'in ilk evlendiği hanım ise de, ileri yaşlarda "Peygamber'in hanım ı Sevde, ömer'in hilafetinde [13-23]
54/674 [Veya 23/643] senesinde vefat etmişdir. vefat etti" rivayetini ve Sahihindeki rivayeti kaydetmektedir.
Hz.Peygamber'den sonra ilk ölen Peygamber han ı mı
Sevde değ il , Zeyneb bint Ca h ş'dır [ö.13/634 veya 20,21]. Bu derece çel iş kil i haberleri Buhari gibi bir alimin
Nitekim Muslim'in rivayetinde de Zeyneb ismi ve- kendi kitabiarında görebilmek, az görülen hadiselerden
rilmektedir. 63 olmalıdır!

Buhari'deki bu isim yanlışl ığıyla ilgili olarak bazı TARIHEN YANLlŞ MUSLiM HADISI
alimierin tesbitlerini kaydediyoruz: Vakıdi (ö.207/822):
Muslim 44. Fadailu's-Sahabe'nin 40. Babını Ebü
Sufyan'ın fazi letlerine ay ı rmıştır. [s.1945, r.2501]
ibn Abbas'ın an l attığına bakı lırsa, Müslümanlar,
vaktiyle kendilerine çok çektirmiş olan bu meşhur zata
müslüman oluşundan sonra da pek mü ltefıt davran-
"Bu hadis Sevde hakkında yanlıştır, Zeyneb'e aid- mamışla rd ı r. Bu s ı kıntısını Hz.Peygamber'e açıp: Bana
dir," der64 üç şey ver, diyor ve: olur, cevabını alarak O'ndan şun­
la rı istiyor:
lbnu'I-Cevzi (ö.597/120 1):

41-" ~IJ , iiJ_.rJI ~ ~ ~ ~~~ l.i..A~

62suhM 24 zekat 11 (ll, 115]; lbn Sa'd VIII, 37(55)
J' J,Ji..::Jı y\.Jw:ıt "i J ' ~ ~ ıe.l ...;$ ı; ;~1 Musned VI, 121. 151
Nesiii V, 66-67lbn H ıbban VIII, 108-, r.3315
o.,..~•.Lu~ (998/388 -~) ~llu:Jı ~,; ~ı....A.ı ~ "i Delailu'I-Beyhaki V I, 371.
63[44. Fadail, 17/r.2452, s.1907]; Musned VI, 151. Krş. Mustedrek IV, 25;
ı:.U.; JSi . •.r.ol' r-;...s.t ~ ~ o.))"" J _,..ı : Jl.i J Serhu Muşkili'I-Hadis 1, 201-, r.209-.
E>41bn Sa'd VIII, 55.
65[Nubelii ll, 213; Tarihu'l-islam lll, 212-]; Fethu'I-Bari lll, 184.
. ll ··-~J- ı.sA ...... J ~J
'-'\ ..
66şerhti Muslim, XVI, 9.

JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997 13

 MÜSLÜMAN ALIMLERIN BUHART VE MÜSLIM' E YÖNELiK ELEŞTiRiLERI
1) Arablann en güzeli olan kızı Ummu Habibe ile evlenmesi,
2) Oğlu Muaviye'yi katib olarak alması,
3) Düşmanla harb etmek üzere kendisini kumandan
yapması.
Rivayet, Hz.Peygamber'in bu talebleri müsbet
karşılamış olduğunu eklemektedir.
MUslim'in işbu hadisi alimlerce hiç de doğrulanıyar
değildir.
Tarihi gerçeklerle uyuşmamaktadır.
Ebü Sufyan Mekke fethinde 8/630 senesinde müs-
lüman olmuş ise de, kızı Ummu Habibe ile Peygamber'in
evliliği bundan senelerce öncedir. Ummu Habibe kocas ı
Abdullah lbn Cahş ile Habeşiştana hicret eden müs~ü­
man l ardand ı ve babası Ebü Sufyan o zaman kafır bir ls-
lam düşman ı ydı. Kocasın ı n orada h ı ristiyan oluşu üze-
rine boşandı ve Necaşi'nin vekaletiyie 71629 senesinde
Ummu'I-MO'minin oldu.
EbO Sufyan' ı n kumandanlığını da kimse bilmemektedir.
lbn Hazm ' ın "mevzü" dediği bu rivayete lbnu'I-
Cevzi, ravilerden birinin vehmi olarak bakmaktadır.
Yine bu hadis, Muslim'in asıllar'dan sayılan hadis-
lerindendir. Yani mutabakat, mükerrerat veya şevahid
hadislerinden değ ildir.
lbnu'I-Esir'e (ö.630/1232) göre:
"Bu hadis Muslim'in vehimlerindendir"67
Buraya kadar misallik mahiyette kaydattiğimiz selefi
müslüman alimierin tankidierini burada naklalamak isti-
yoruz. Hiç şüphesiz bunları daha da çağaltmak ve
çeşitlendirrnek ve mesela geçmiş kelam alimlerinin
Kur'an-ı Kerime aykırı bularak reddettikleri, fıkıh alim-
lerinin, tatbike değer bulmadıkları Buhari-Muslim hadis-
lerini gözönüne sermek, ve nihayet günümüz müslüman
ilim adamlarının bu iki kaynağa yönelik tenkidleri etrafın­
da cereyan etmiş ve etmekte olan fikri mücadeleleri dile
getirmek, Islam kültür tarihi bakımından son derece
yararlı bir ça lışma olacakdır ama, bunun yerinin de ilmi
dergiler değil, müstakil kitablar olduğu açıktır.
Bizim burada hedeflediğim iz husus, islam kitabi-
yalının en değerl i eserlerinin bile kusurdan azade ol-
madığ ı nı, Kur'an-ı Kerim dışında bir kitab hakkında
icmaen sahih olmak gibi bir iddianın geçerliliği bulun-
madığını göstermek; genç ilim adamlarına, islamın saf
haliyle ortaya kanabilmesinde geçmiş kültür malzeme-
lerinin ilmi tenkidine mutlak zarüret olduğunu telkin et-
mekdir. Ilmi temele dayanmayan geçmişe hayranlığın
bizzat Islama tehlike teşkil edebildiğine şahid olanlar in-
şaallah bu inancımızı gerçekleştireceklerdir.
Sözümüzü, klasik devrin muhaddis imamlarından
Veki' l bnu 'I-Cerrah'ın (129-197/747-813) ilmi tesbiti ve
muasır bir alimimizin gayr-ı ilmi bir takdirini sunmakla
bitiriyoruz. Veki şöyle diyor:
e::wt 4..-.1~1 ~ ~f Jı..JiJI J lııuiı.U ~ ıJ--! ~·
."~
"Hıfz, itkan ve tesebbüt sahibi ilim adamları, hadis
sema ı nda birbirinden farkl ı olsalar da imamlardan hiçbiri,
14
hatızalarının (kuvvetine) rağmen hata ve yanlışdan kur-
tulmuş değild ir.''68
Hadis tarihini yakinen bilen Veki gibi bir alimin bu tes-
bitinden 1200 sene sonra şimdi de muasır bir Mısırlı alimin
Ahmed Muhammed Şakir'in (1892-1958) sözlerini okuyalım :
~ ~..LioJ'-4 ~~ J--f JwS. ;...,) ~ 'i "Jll ~~·
._,Jr ~ J ' t"ft~ '-'.l:AI ~J ' ~~
;ro44
1 "
~ . 4l( ~ ~1 ~~~' ~f .,.~, ;,-
. ~ Jt ~ ~ Mo'J J
~ .»ı....a..Jt ~ o~ J ~Jl..ıll .u:ı;ı \..Wl J
~~ J ~ ~ •J-Li:i' \.t ~· ı,jAt ~ ' ~.,~cıı
. ..\:G J ~ ~IJ Js' 1+'y:ll ı;Jt ~~ ~.J-'ll
. '+sf ~f ~~ r1l 4-ii ~..bJI ~ \.tf J
ı.,J .Jf ~1)1 ~j J #.,.ıı ~~Jl ~~ ~
~~~~~e~ :ı J . ~..,...., ~ ~.,~t ~~
~~ u_.J~I ~l_,ill ı,s» ~f J \fo6 t_,.lW ı;Jt
.... ı., VS'~~ J ~~ J.-f wt ~ J'-
"Muhakkik hadis bilginleri ve basiretle bunları izleyen
alimiere göre, iki Sahih'in bütün hadislerinin sahih olduğu
tartı şı lmaz bir gerçektir. Her ikisinde de ta'nedilecek, ya-
hut zayıf addedilecek bir tek haber mevcud değildir.
Oarekutni ve bazı hadis alimlerinin tenkidleri, Buhari
ve Müslim'in kendilerine çizdikleri en yüksek sıhhat şart­
ları na bu tenkid konusu hadislerin ulaşmamış oldukları
anlamındadır. Fakat bizzat hadisin sıhhatına kimse karşı
çıkmış değildir. Binaenaleyh yalan yanlış haberlerle or-
talığı karıştırmaya kalkanlar ve delilsiz konuşanlar seni
korkutmasın. Tenkide uğramış hadisleri incele, alimierin
uyguladıkları dakik kaidelerle onları tenkidden geçir ve
delile dayanarak hükümde bulun."69
Merhum Şakir'in bu beyanına Mısırlıların davranı­
şıyla"Ya Selam" çekmekden başka yapılabilecek birşey
yoksa da, hiç olmazsa onun günümüzdeki benzerlerini
havanda su döğmekden kurtarabilme ümidi vardır. O da,
geçmiş kültürümüzü tenkidden geçirme çalışma larına hız
kazandırmakdır. Bu yolda himmatini esirgemeyeceklere
peşinen şükran duyuyoruz.
67usudu'ı-Gabe, VII, 116.
Bu konuda daha geniş bilgi için:
Şt:ırhu Muslirrı XVI , 63·: SiyEırtt:ı, 90, 95, 100;
Tebsıra, 70; Mizzi XX. 259-
Mizanu'l-l'ıidaıll l , 93; Nubela VII, 137
Cevahir, IV, 569; ZAdu'I·MeM 1, 109-112
Tevcihu'n·Nazar, 741.
68revcihu'n-Nazar 1, 262.
69sais. (not) 35.
iSLAMi ARAŞTI RMALAR CiLT: 10, SAYI: 1-2-3, 1997
'-
0
c
::u
z
)>
{ t t;
~ cp ~ s.r. ı f ~ ı·
\t '- \ . ~ c_
\ ·~ 1.~· f-~\\ [ ~ l l.·: ~{ ,,
,_ - Ç'
\~ ç
f ~ 1,[
\ . ' -
~
~-

f 1.
r

:· ~ ~ ~ 1 ,_~ ~ ~ }. f ! 1: ~ ·~ ~ ~ - ~ 6 ~
Ol ,_

,o
'( 1. ~
J
r.
Ü)
ç ~ ~ .ç ( Ç;: • ı r ~ i \. ~ (. 1.,. {· 'f ~ \ ~ ~ ;:· ~ - \
s:
ö r:· ): l·
fc
f f" ~ \ t. i" '; ~ ~ - [ ;ı·
~ ·~ ~ ~ ~ f ~ t ~ r ~f~ ~: .f (- t 1
~ t } ~
~~ ~ l. ~
-;; ! . . 't
l ·( -·
o 1

::u
m t p: } t~
-t rf,. ~ ~-
C·
~ ~ ~ ı ... ~ ır fl~ t ~
(/)
m
t\ . "
~i ~. ""L ~ • ~ ~ • ~ ~ r. ~ ;;:~ i·l
)>

r.· · ;.
ı ~ ~ 1 r~-
r-
~ ~· ~~
::u
f. s t .~
- C.·

~ ~
s .ç.
o '"r" fl
I
(§
r. t .. "' ~ . ı ..
r:[ i t - l- "'-·- i"ı f ys.- ~ c.€; t• -sr~ 1-~ ,_ l
'Cl; -- • \ c;-

'( l' - t'

(•
.r
t.
-
r ~ ~' .~ ~ "'
~

o
z
o
~
...
oL.
~ t
..... r...
V
'-
ı-
-
t
ç
~
•
'"•
.~ ~ ~
~
ç 1_~;ı
..... ~ .,. . . .( ~. Ir' t l~
ç' '( "
r:
~
f "
ı
-
~
ı.
.t
t
.ı_ { f'
r:
.c.·
.~ ~. '
p r_-:-"'
~:ı
{; e!

r
[" {

'b ~ ·~
-
~
c_
~ ~·
f\' l.. ' 1 ıÇ.
...
r_-:·
q_
.:..
"=
~
!k ~
·~ ~
f
-ı
~ ~ .r t ~ E·( r. _ ~ f ·t ~ t ' · \ ~., t · r. 1
N f:. -
~
r '" !1. " ,.
~
~
<.0
<.0
-.J

f .t ~-
~
b- ~ r
.. l

\,~ 'E-~·~ ~C· 0(. {~." -~ [~

ı-
.r li\ ·•
~ .f ~ 1. ~ ·~ l
i rı (!_ ,_ ~·A
c
"o ;.... ' t.. ~ ·(, (\... L. .ç.'
ç t:
rı:. ~
t
{.>-
l~· ) \
0

t t
t:- V ~ " ~ 'F
o 0 o .t
Ci
~ C\ .~·

f :
1
C·

~~ 1-..._ ~ •t\ ~ c=_ f

•• -t

r tt;,__ f ~ ~
~ ~· ı; .ı ~ i [ ~· f . <i·. L L ~ E E t. l: I ~ ~ -1; ç ğ; .-s ~

~ ç ~ ~~ ' · .t ·r 1
gg
{ (: -~t. rt ~I 1:'""L Lt f ~ ~~. 'l-r .r:St: ~, b ~
\,

.ı
r [
~

~ ~. ·- L l ~ J' f·. 5. \ . ı:
tJ
.C" [ <:· ( tt\ Cl;
~" ~" ~ ~
\~· ~' -
~
~[ ·r~ ~r. ·.ı:-- (·...!ı f .~. .
1-E (".-
l
· \ , C,.. Ç , - ... '- {
C: .t. - (\t"
~

J.- l-
V\
~ V· • .l ,• - <ii 'I'E • <C.

ı L
- '"\
t..
\ t. r ~ ~ ~·
- . 1~ ·~ ~tL
'"b
- ~ ~t ~ -ı't, \.._, 'l-
• •
~-.

c.. ~·.t c.o<

.t ı.-· oL.
~
.,.

o \_1
~
~ ~. ..c "c:.
"\--=~- -
~· ~ . ~ t..
'--
- ,..~-
.e ......
!H
•
-
• " ..
\ __.. ' \...-
~:. -
F ('
-u_
r
t...
IH
..
Ol
C- •
.c. ,\,
. c.·" _ , - ~ l!i.
)- c; •r. "\o· .C"' -. - - ~
~ ' 1~ rı. s;; t l ... . :. ~ ';ı ~ 5 ~ - '\ f r1 t- 'lı. ~~ ~- 1
r.- - r. =
'"'l!.. ~ • - ' - \! •• .•
~
f ' l\.

<. ~ ~ -? '( .~ S: l ~· l : '!• ~ ~ ~ \ . ~ ~ f. t ·~ b -~

~
(.11
( ~-
--
~· y. ~ 'c. t•·. (- f~· ~ -
.~· ~ l .ç
c.· t!..~~
s;: .C"' .c-
~·
·~ ~
(
ı
-
.C"'

t
c~ .c_~ t\ ~ t..- t·[ «;.:..,
•"ç
o.
{. ~.•
t
-• ~ :C
- ·
1
~ · \,
..,
..cLL~
- - -
"" .
-ı ~ fi..
-
'Ç:
\
(-
t.
. • ~ ~J.>. J ' ~ ~J.>.) ' ~ ~J.>. ' .,!.UL.:.Jı ~)alı l..i..J. ~ ör.S ..:.ıUJy u-- o_,_.;S
• 3 .ciA; ..:J~
11
) ,.ı.:..,. j...:u"l L. : r--~ ~lt . c:-'' j_,b t} ~) J _;;.)
ı:.r-- J_,i 0i (1404 1806 ._,) ~ı.rJı c~_, 4 ~J 1$)~\ ~ .:.ıi ~ı..:;..;ı5:;

~f ı-l J
11
: J.,...Y \ıl-\.k.JI _,;> (,Ş''JWI ~ll..i.ıı e:P J u-- öj~ L...J 4i pP4 4-}\!..i ı:ft ~~ ~i li ts"
4.")ç.wı ~ Jı ~.~-lkıJı ~if ~i l.:....k l~j ~\_,:.
wi ı.Şi ı:/ 0!~}' ~~<,.>i
.

1405 . ..:.ı) ı$Jy.Wl rSWı J_,.; ...~.>- Js- J u-- ~ "L>. Lo u...... Js- ~<:Jı t ı.-ı !1\.;.1. ~ "'i
.:.ıf ":-~ı ~..wıı_,....;_r ~..üı ı:ft i f - (1014 o~ J C')\..JI uıl j\!..f ~~ L. ~ ~ , ..:.ıL. _,ı.....

rL J ~ .ıli\ J,.P .ulı J_,....) ~ ı.Ş

.Y') .. ·ı,ş!~ ).1- . "L..Wı ,Y·
~..wı ~i .u_,ı~ ~ ' J"i.u. 0~li ~ ~)f- 0i -~ w 4J..ı.; bl.b.::.-1 ~ J)~ \.. l..iA

.5". . . l.iA \.;:;i) Jl J_r.A.ll.ı ,~<yı ~~}~~~~ 4# l.i~l ~~ if'_,..a:Jı ~ )

.:.ıf r-P . ı,~-b...,.z.Jı ı:.r ~.,l.ç. ~ı.; ~ı_,) .1o?
•6 "~ "\.:.,. i f ~ r.ll..i.ıı 4k~ ~.w~ o.)L. i f \.,t.l· al,:.;,...\ ı}l 41:..\ıı .:.ıi ...ı.A:N_,

643 . ..:.ı) c~'~~~)~ ~_rt2AJ; rS't;.Jı ~ _, ~IS' .:.ı.f,:- u.cyı o..i....t. 0T ..U..,U '~ y\5 ~

: 4..:!\:ll ö..ıs>L..i!l ~ J ı,~-\k.;JI ...At_~ C;:'~ ( 1245 / • o.)..\.,.aı ~ ı.Ş..Ül t,..P_,...ll ~i ı_>..\..o J~'i 4:i\J
~ Jı:.r->J~J!~~i~~..wı.:.ııll ~ ~w.Jı ..ı.Ai 4l!..i ~ J'_,>JI j.:i G;f _r-P
~ ı.Ş.l.Jl ~1 ~.Wl _,... ~~ ~.Wl L.i . r_,...A...l ö.i.:i ı/.rS- J-;a.t<:Jı ıY ı.>; ' rl-- ., ı.?)~ı
' o4:;-o ~1 .k.ıl.AJI J..Wı ı:f J:ı.ıl.AJI J..Wı JA;.ı o.)l;....l r:r" ç.L..l.Jl .....A..Jy Lo ) ~ı.....wı ~~~~, ~..I.>Jı"
, ,
~ "i ) ' ı~w. 0 ~ "i )
11
7 ••• !~l
J,. r~" ) ~
• )
L.,.. .w ı$- L.la>Jı ll~
. ll !.5?.·
~1 L:A..,., ~f J , yU. .U "0~\:ll :~.)~~~~
11
rS'bJI
, "
. "i}- "i) \~W. 4JÇ i..ls>J 0 _,..A.;...a.:ı ı.T-!.Uı Vlll 1 ll 0 .;Jı ç.~ .;s'! .:.ıf ı.>)
>~ C':>\.-:JI ~~ ~_r <,.>.lJI ~..l%11 W ~1 4i~ ,....-ı; ' ~ 4..;.,.J.) ~ ••::.A~_,.r-~ı

j.s:J ll: J~ ~ '..hA,; .)l;....'jl J_,:-- J)~ J ~ ~...ı.-,...i~..L>~'~J~:~

j..Ai ~ J";J.>. ")\.;, J~_,\ıı o.l..ıı ~ ..::..-:>.-1 ~J.>. ~ "i ~.u:.Jı _;..Si .:.ıı..s " (I95s . ..:.ı) fw

.8" ·--~~~~
. • . ıı
.:r-ı ı : ç."i J-A' i fJ 2 ".lı..d ~~ .,t a-..a.l4 "il ~.ı..-.! ı
(813/198 . ..:.ı) c;~ı 01 ı J '(797/ı8I . ..:.ı) !.lJWı

. ( 855/241 . ..:.ı) J:o.> 0! ~i J

6' ı .r-)1 ;Jı.... 3 ıj~l ~ı ı..u. ı.>~ ı:rt~ ~ .)~ "i J
21 '~.).\:ll 4
~ J~ (998/388 ·J) ı,~-Üı.:.ı.Jı ı.>?' ...")~; Jl ~J'..
77 ' 4i.!"" 5
: ~wi a_.")); ~ 4...l.ı.f .J....;s. ~..wı 01 ": ı:r-Jı r.lt-
14 ' .,rA-Wl J:,_,_,:. 6

. (151) ı o, .!..t..Wı rP- 1

72' 3,;~1 8

ı
16 ISLAMT ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1-2·3, 1997
 el,.,ı.lı ~ ı;;G:..:JI ~ ~ ~ J ~ı ..l:....-...11 ~ t,?.UI 1.1'~1 ıJ~ ıJi lı} t.>J.J.>.. c,.>i J
.ıı"i~ ıJJ_,.!.s- J ~ J ~\...:... ~~ J ~ t$ Jı_rlı ~ \.,. ~.,1.,- ~ ~~ Ji ~~ u....
:~_;.ı ..!,.U.) (1333 1733 . ~)~ı.-. 0tl ~J ~ ~f ... ~~ J wi.W4 ı.ŞJI_,-11 ~ c,Ş.UI
ıı"_,y ö_r.-JI J:._,_r.ll ~r-J ı.} ~')1..:.;,:.1 ~" ıjl.ill ~ Jl ~ I.M. ..:....ı.:-.11 ~ ı...i . ..!.>Wl
.)t.:-~ ıJi ~.!-...ı-Wl J_,.,i ~W&. t -i ..UJ ~~J~~ ıJ~ıJid~~ ~rld J'
.~) ~1__.,.11 J . ~1 ~.Wl .;.r-tU ı.} w) i)J~ ~ 'Y ~i 1.-.ı ) ' ~ ~ı.,.:;:.,.l ~ ~1 ıJi c,Şf .
:~ l;lA.- ~ J~ ~~Wl~;~ ı.} (1404 /806 ~ J';>b:. ~~ ~ , ~bt.p,. ~~ ı.} w1~ J~A;~I ~t;

ı--~1..,..; '~ ~.,1.,- L.i.t. : ~.Wl jAi J\i ~" . ~ ~ı.r- ~.Wl 1' _;;
~ ~ c..)ü.o ~i~~ ~l;....~l ~~ 'j....s. \.;.1 ~ı... ~\ ~L..Wı Ci-~ ö~y ~ ~ o..V.)

... U!ll J.s- ıJWI J tla>Jı jl_,-1 , .r:Yı ~ L;... ; _,$1 J . ~;Wl ~~ ~l:.:i J ~~ ö.lS'_;... J ,

": (1974.~) ı;.,;4::Jı J~ J' ~)~\ 1$) 1)1 ~

11
ı-l ("""~1..,..; , ~ ~..\>JI l..i.eı : ~} IJ$' J 0i
' .r")rı ~ ı.} yJS' ~i 'Y ' ~~ J:, Jr- ..y \.;.1 ~ J. o~~u ~~J~~ J'J 0~ ı:>fjy-J
,
, ,
"... lk.,:.Jı _,$ ~ ir" 4-ıl....:>lJ., y.)lSJI J..ı..,., jl_,:ıı.J Jr~~~~ ~.ı-ı1 0>-~ ..u ıJS"
,
1.3 .9"('""'~ ~ \.:......:..

/ 743 .~) ~\ J__,>-l....:.JI ~L...LJI ıJ-"J ~~ ı)~ .l..J}1 _,..ıi ~ _,411 a....~ı _,s..\,ı )

.wr ı;.u1 J ~~ı..:ıL:S" d 34 ~~ı.} J~(l343 J..ı...::.ll" *-!1.::)" ı.} (1081 - 1012/474-403) ~L:JI ...;J.,:.

~ ~ ~.J.>J1 ı? ıJi ~~tl : ~J.>JI J.,-i ~ <$;G:..:JI ~ Jt-; J_,.- .ulf ı.ş.UI " C"!_,..;jl J
J ö_,Ajl d iA..., ~ J. , i;.)Li 'YI •;~'YI ı) j:>:.~ ~ ~ ~~ ~ _,;J.-.11~ _,Jı J.-WI ~f ıJ--J
Wl..ı..JI d : ÖIJ)I Jl..,pJf '":::--ı , tfl! tfl! J , ~~ ~_,..,.:.i .u / :J~ ' ~~ ~~~ı ~ ı.!..t-~-ıı
-.ı J' .
.__.....:......... ..!.lJ.) ı:r= Lfj)l....:. J ' L,..Jı J ~~ J ~ı W~~_;, ~ ..ıA:&.I ~~\.:...f <$;~1

yi~'YI J JL,.. ;~1 J ( \.laA.i~ l J JL..a.i'YI d : ~l;....~l ' ~ .l.A::PI ~.ll>f rl-- ~_rf J . ..!,.U.) ~ l+.i
~~ .. u.~) ~ J~ ~J. ~~\+-i ~IW ı.ş_;bYI~_;

(1974 . .;.ı) ($~1 \.....ı..}"~ o.M. ~1 Ö;~ J ~~ r-W' J-t>i ;r .:ılS ~ ~l..p.'Yı ~> r :Yı .:ır
~; Y. L..,;ts'.J ' Jr="L......ll ıJ~Wı J ~~ .W&. d ıoı" ;.; ı... ;}..1; J . .ıJWI

.ı4 i-lıi ~~ ı-' .?..\,ı wi ıJ J~ ~ ı;;~' wf ~~i rü;~lı ~wı r~ J

~ J~, .
.u..IJ ,JIJ ~~.:r-f; ıJ~; ıJ--J

~ ~.l"""'i .:r- ~ ıJ!": !l;~ı w .~'V Jı...ı...:..ı..

35 ' 16 ' J ıj. Jyjl c.f- 1 74 ,
J+:.-.!1 \ 4i\,..all ll
~L-ı} ı-l- t+"'.r'-:! ~ ) ~~ c:-ı...Jı ı} ı;_;~\
33 ' J+:..ll 12
~ rL-- r-+ı ~ı ~ ~ol&- ) ~ ı)2"-j.; J ~} )
15 ' ı ' ö~ 13

jA 1!-ı..ı.-ll J~ .,) )l.;JI Y' " :.}c L...ı ").,,'il" ~~ <.)fi •

1s , ~')I..;Jı ! 'i rf.....;Jrv >" J-) ~ 'i ri <4!)'.) <4! ~ ~ 49 ' ~ı,.aıı 9
31 '~l_,.öll 14 . 3} 0 ' } ' ı.i""\.,JI 10

JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997 17

 ~ \... \Ill-a .;:i- ds- 0=1\.:S:lı ~.u j~\ \... J ~r ~~ .,wç. '1 ri~ ~~~ c:.ı~
~ ~IJ).I ~~ ~ .,wç. yl_,.-jl ~ t \.Ai)(.)'" L... oL:.....i ' ~ 4-.il ~ol.> ı} J=i 1~1 J " : o~\.:.....~

. ı$;~1 ~ 4f ..,..1_,.ıı I.U d~ -y uf ~J J. _r)ıı ~ J ~ I.P~ c:.ı~ uf r~ \1 J, \.if~

~ o~\.:.....1 ~ ıJ ol:-,; ' ~ ~ <~.il J=' 1~11.i5"
.. .-
ı.r--~
~\ 4iıS:.. .ıs "r)ıl u-ii ı) ..,...iS" ..;ı -y , _r.-Jı ~ .,.ıı
ı$.)~' j~' ~ ı,.-....f ..ü ~~ J-i ut.s-' c--i ~)ı$.)~1 ~u~ ~L,..t;
t};U ~ ~ ı:.r" ~_;ll ~ı ~~ ~ ~ J ; l.,-JI J ı...t'~ıı.ı_. .>""' , ~}Jı uT_rA.Iı ..Laf 0:1\.::S"'

e:--ı r\i ..!.l..l>..<o J Jf r ı$.)~ı uf ~ J . ~ . ı$~\.;.....'jl

1616 . ~)ı$J_,..jl ~ ..,.__J ' ~1 ~~\p.. )rı ~ ~ıı:ıi~~ö.r ı.... ;SJ:ı ui ~~ J

J,..;...p ~ J} (ı$;WıJ r ~L..Wı Jw ": (1277 ı$f ~ ÖIJ)I r_;; ı)s- ._Aip ..;)ı , ~1 ~ ~ ~.Wl

~ı ~i c:.ıi ds- ~L..Wı JA.ı"' J . ~ _,__l~ı ı) A-i} ~~ J=i 1~! .!.U~ J ? 'J ~ ı/ ~ .._;f
•
~iJ'~Jı$.)~1~]~~1 y..i5" A-if .!.U~~ \1 'o.l\.:.-1 ~ı/~ _;:i-
..ı..Jij ~_;si J , L...p......:.f ı$;~1 ui ~ ;_,.....,.JI r~ ~ : J~ (1359 1 761 ..;.J) J~' rı..,.. "vw
19" ' ..!.U~ .r-Jı u~ ı:ıi o,r.):- ı/ ~i .)\.;.....\ll u§' ,J'
~ı:.!"~ o~ ' ~L..J.Jı (.,).U ~1 ı.ı... 01 ~ ~ı ~ \ll L.J)ıl v"l..>. L,.. .!.U~ J-:oı-~

~Wl ö)..~·JI J. ~f ö_h ~~ ~ 4..-)11 t'--~ ,16.)\.;.....~1

JJi l_.,ı.J ( 915 1303 . .;.J ) <)l..-.:JI ~1 ~_,_...:.JI ~ol.> IJ..A: J~ L.....ı..:s. t....4.tf c~' ı:rı'J
~ ~ 4..-\lı .:--i .l..i J • =~_r.Jı o-43 ılJı.,_ j, J.rJI ~ }G- ~.Wl .!11.; -1.:- ı:,ıi ~..ı! • ~

ı:ıi ~ - ,20 ''l.....~. ~~~>-4 J--lı y r>' J J 0=1L.:S:.lı ~.u ~ ~~ı .:r-- uf ö;l:-JI ~ ~ 'YJ .ö_r.-jl

i~y. 4i~ ı) ~\1 ı$;_,ıW1 ~l>JJ JWI ~~ 4ıl:S" ı.} ~JJ f$.ÜI l..i.A ı$f; ~ uf \.:.. .._,...;;j ) . l.AJ..6..,.
• •
J L.il.:,.;... ö~ ~~~>-i~ rrl--J t:P) .w": JL.:.U ~ol.> .} ~ '~1J": ı$J~' ..,..15 ı/,11 ~..wı rP.
,21 ·" .•. 4:- \s.~ c)~ ı:ıt r~ \1)' \.i_?.;\,.. ol:-,;'~ 4ii
~.Lı ı$~ tPl.ı IL tt.......\ll trP y c> <.Ş.ÜÜ oL:.....i ' ~ .;:-i- <~.i} J:i ı,;ı 1~J . /)rı u-ii J 4ı

ı.:r-ı' ~3ı ~ • c~~ ır.' ıJL..Iı ı:ı~ ui .Lı \1 ~ J Y~ ..;1 \1 '~~ ~)1 ı.}s- o.)\.:.....1 ~ ıJ

~4A-AJı) '"L...W' ~ ıJ<~.if (1245 1643 . .;.J) c')l...ajı .18 "r)ıı

t L...:orl .!lb jı ' ~ ~1 ~~~>.i ~ ds- ~L::.Wı ı.u ~ r...w J.,w Jr." ı$i .u,.Y- '>ü
~ ~ L... ~ ": J~, ~ ~ v\ıı ~Y- \1 ı.S?i Ö;~ )f) rl--) ı,;;~l ~ Js-
~IJ ' ~ t_,l.W _,.; y\.:S:ll 1.1. (ı)) (.)'" ~ ·< ~LWI o-4J ~1 t LA>l 0"' ~ ~\... ı$j
36' --~~ 15
14' }, rl--"' cr- Sı74-73.J, ~L....'YI ~-4' 19 31 '~_ı-1:]1 16

• J.!WI ~I 20 (152) ll:....... 17

ı6, ı,~ cr- 21 26, u-ıı n ıı. ı . .)w..ı"Yı 1s

18
iSlAMi ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1· 2-3, 1997
 J _r.i}~ ~ Js- t \.-..)ll ~~ oli./'~ \.-. ~ _,.i ~l-o ~~J . .r"\ıı ~ ı)~~\.:.- c.ş~ı
. 25 " ~ t""'Y ı} 'il ~~ \... J .!.U~ j v\ıı 0f..J ~.;_,.~lS' ı}~ <.?J~ı
~ ll a.1:J.i ".U~ ~ ~1 ı.!..t~L>-\lı ~.u:. J _,."t L-)11 ı} 4iüJ ) ~~ ~ )1 0"' i.Sy J_r.Al4
( 1497/902 .<.:J) <$Jt,ı.__Jı ..1;s. ~ 'rl-J <$;~1 J 4 ~ )1 tıa.,Jı i f ~.J"A- ,. i f ,)i> If: ')'Jij J~}
,26 ~.b- 200 Js- y.) _22 ll . . . t\a.,Jı i f ~ .J"A- ~\.-..1 ı} ~~~

.<.:J) ~ 0-!1 <,?;~1 ~va a .....:.Jı ~ J ~4--~~I U!..~I if~LS_,~

~ ~ _,<,?;~ı ı} ~.)b-T .ı-y. ~i (1449 / 852 "-'o.>- r ı..u. c')L...:Jı 0-!ı ~) v-) 4 ~ı.:.ıı ..:.>l>...i..,a.ll

o~ ~ l..ı ~ ll.. .:>i 'il ... " . ~L..LJI ~ ~ • ~ 4....,i ~~~i -41.11
. '~.:>V
•27" • • • .,:..d /ıı Iri. \.-. J;.WJı 0"'
. ~i J--i ı:.r" ) "<.r"'l.v ı:.r" (.)i ~ ı~ı *-ı ~
.r--k (1605 / 1014 .<.:J ) ~\ <$;\All Js- J ~~t--r 0i _, , ..!.U.> ~ ~ <.i _,~ı ~ı ~.i,..
JS' ~ 0i ~'i : J_,.f.t J JıS".Wı .r-- 01' C}.rıJ ~ı ~I....Wı ..1;s. if'\... ö.rırJı .r-f-~ J ı,?.;b;..Jı

_, '~ ~~ J ~u;_,... ~.b- ~ı ı} ~..b­ ~1 _,.ja...;:>i ~.w:lı 1-4-ı ..:.>W.I_rç-1 ,S~ \,....1,:s. J ~ ~ )ll

~ı ~b-l ı} .:ıt~' J~4 .!.U~ Js- jJ..Lt ~~ ~ : l_,lü 0 J~ı J 0 _,.w-lı ..tJ\.:.:. _," : J _,All
•
~ L... l....fJ ~~ı.-\ııı.r- ı_r.s- 0f ~ ll : J~ . 23 "..rı.r. ıJLo

• ı
0-!
J ~ı..r-:-("-'
. ı :.. • ll ~ •
·~r-~~
t.;lı _ ı. ıı 1 !. . t"' 4 • "\.;.:11
~ ~ ( c')L...:JI .:r-1) P '.r' o.f'~ ı,?..ÜI ı.Lı._,
r-i ı:.r" ~ <.Ş..ÜI (1474 / 879 .<.:J ) ~ı ~_,1;_Ji ~ ' 0 _,_;..s\ıı J 0 ~ı 4Jij \... J)l.>. c:"_,..ll o.Lı.

ı~ ~ ~L..LJı 0i ~l o; W.l ..) _,.. : .r-- 011 ~~ .y; wı ö.r-ı_,:..ı ~ ~ı ~~ ~~L>i : ı_,lli

.28 J .r.-
ll . : 1\.ı. .:.r-
• ~ı . \... ı<:"
~ ı.r J' )~ı..... Js- Ja.lı ~ ..)b-~1 J. ~1.:.-l l.f.iy . .)alı
0-!ı ~ <,Ş.i.Jı (1457/861 ·9)~4Jı 01\ ~ı} J _24" ..• ~~ ı} w~) rl- ) ı,?J~ı .:.r- d) )1
..j'_;Jı L")Wı .!.l..b ~ J l-o~ _,-!.s- ~;4 ~_,1;_,i ~ ~j , ~t C~1 0-!ı <.:JI;~ i f ~) l..i..ı.

ılı ~ - ~; J..<of 0"' 0~ 0W~ 1...Jı_, -~ı ~ _,l ~~ ol _,:..i ·.J.rS'.l..JI t W..~~ ô~ ~ F
. ~t ~4 ~f_, ~ 4J ~ı} t.r'>_,...lı ö~ J _,.,..i i.S,_. " : (171 )25 f/4 ~.u...ıı r;s. J
29jJı_,Jı ..,..11.-ı-..,-,ı.Mlı ~ ı} ~~.lı 01\ _?~ J ,t.< ı..Ul..S' J;.L.A.;.Jı . ~ı ı ...j · ı. ı~ ı(~
) ~ ) ı:.r" r.r ~ ~ ı--"'

'i~ 3o c~ı 01 ı ~.k- <.i.i.l'ı.r~ı.l.!..L-o..:l10i 4.LJ _,- . ~y .rJı tL-'i' ı..U. 4r" ~ 4-"o_,;.
~\lı ...":"-! ..G:.\ıı ~ )1)' u.:wı ~ ~i J ,~ı Js- ~ı....wı .i>.L Js ~ı .;i ..ı....ı
. uı~ı ~ı j, _,_r.!l ~ l...f.i); J\.....:.!.)1 'il ~ [I..L... ~r ı~lJ" : ı}. \... "~~1" ı} _/'~ ol) -4J..C!ı

J;.~ı ~ ~ ~ cJ....i) ~~if 4# .1>.i w

(171> 25 , ~...wı rP. J ı 86 , ~ı....aıı ..:r.ı .:.ı.~ü 2s

221 , ~'cr ı52, ı , ~~ ~ 26 , ~cr (170) 24 , ~...wı rP. ı s5 , ~ı....aıı 22

223 ' ~~ c.r 27 70 ' ~r:ıı i 19 ' ı
221, ~cr 28 (132< 1) 70' y_r1:ll 23

(317) 38841 29 ~ 3- 130 ~ 7-126, 1 >U./YI! 20, 1, ~C_,.:. 24

. (169> 24- 23 ~...wı rP :_;a;ı Jo 729·~_,;11

19
JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, N0:1231997
 ~ ~ ~ol>- ÖIJJ ~ j,_,_,..!JI .!ll; .)yr J . / ) ı~~

.:r=&- ~L:>Jı ~ Lo ~~ ~ı 0 ~ ')l.;f ~l:S:lı

, 4--~ ırl' 4-~~~ ~<.ıı J wr ~ _, 1-A.l>-i _,i (~J ($;~ı)~~ . .. y ~\

ı:.r-- }Sf~~ ll< • • h ~ ~ı_,_..P<.ıı ~ - .y ~ l - v-J j,_,_,.!.lı .!ll; ~ ~ı C$ _,ı)ı 0~

. '-? ~1 ~ ,}s- ~ı_,.;\ll l:1.:W cr-i .u -' · .U'J.>. ti'}ı 0§" :ı.N ' ti 1_,.ı 1 ~Ua....ı
' cr-'' Jl.f- ı:.r- ~ rl ı:r- 4!15 J ftS' .:r rl--
: ~1 J ls~l iiJ)I ~ -__.....<.;ı )..U 1~ ~ ~~.- (.j;~ı ı) \.iS"" J
0f ~ J ı.Ş;b:-.:JI Jl ~_,...ll ~\..,P\~')11 ıJ" J ._r>- j,_,_r.ıı ~ l..iS""J ' ~ ~L..Wı .)\.p-\ Js- öı_,)ı
•·•i J •
Wl J-i ~ı} I_,All>- ~-4ı J.-i .y 0 }~ 4ıJJ ~ lt ... .r--ı- oıA.ı \.1..,r!- ~~ .:/' ..01
- ....... -lı . _ ,, . .ı '
ı.r-_r...ı...ll ~.1.. ~ 0\5 ~ ":·j:i .li~ 4 J.
' . • . 11
~ )(._-=--~ J~ ~JV)J ···
"

ı-l ~')Ip 0i ı.Şi "ö~.,lt 'H ~')Ip c;,i ~ c:>y-~ ~ Jr-:! e:J'}' ~ Lot . U; ~~ ;~lı r wı
(1404 / 806 -~) ~ı_,Jı Ö;~ 0~ "~.;~f \~).,! ~~ ~ j~')IH-' ··· ~ı~_,~ı
4~ ~ d' ~f ..\iJ lt: J_,All ı.ı.. Jı>-..U ~\S'" 4~!1 ~ r<.ıl ~ ı) ~ Js- ~ı.uı ~_;llı ~ 0i ..ı..:....Jı

01..,..-ı '-fi;~ı e-u, öıs...Utı Wati ~~ ~'J " ... ! t..Srf ~;.ı~~ Jl(:!JJ.0i ~~ _,
~ 0~ı ~~ J , öi.,...:JI ö\s.:> ıJ" yo J 0\.k.- ıJI ö..,-u, ')ll ...r- L..o ' o..Lt. r~l 0-11 ~~.la.>')W
~\_:,..;'JI Jl "~b 0\S'" J Jı........ll ~ )1 ~ ıJI ..ı.:--JI .'-:--~')ll .:;.J\Aly.Jı J ~ ')! J .w ')! ~i~
_31 ~ J_,ı-:.- W\::lı ~~ı~~ J

~L::L---1 (ısos / 91 ı . .:;J >ı)' _,_ıı r..~At _, • ~_,1_;!1 o.l.. .y r-1-J <,>.;b:-.:JI ~ Js- ~I_,..P\11
cr-f ı:.r- G~ ~~ ı:.r- l:.A .)rf 0i ~.)) ll : J~
:;..,...; s1 ~~_, "w.l>-f _,t r-1- J ı.Ş.;~ı ~ ~_,.ll :wuoı ~ .ıı ~'~'J ı:J\,--~1

ı.:,r-t.ÜI ı:;-- ) ~l_,jl ı:;-- 7 J , ~_,.JI ı:;--~ 14 =~l

30 ) ' ~~ ı:.r-- 25 J ' ( 4-:S .w.ıı ~.) Js 0 ~ J-4i ~ .all ~ı ~-l..Wı ~bl4:iı 01
ı J ' ~JJ.rJı ı:.r-- 2 ) ' ~~ ıJ" ı J ' ~;.ıA.ll .:/' ..ı...A; J . ~ı_, ..ı..:...Jı ~: ı:_,:-J) ,:_,;.J.Jo Jl 4J-.... ı)
t__,....py ~ ~i_.r. \~ ıJJ \_,Ai~ 0t.ÜI ) ~1}1 i f t..S~ J ~'.i.ı c.i_,ı..,Jı4....J J.,.- rıs. ~ 0~ ·..ı..:....Jı ,
~ ı~~ ~.Uı) ö..L..tlı ı:;-- ı J, ( 0T_rAJı J-b:- ~~ ..L..A; L.r . <.> _,ı)ı ~~~ JlJ , ~ ö_,ı)ı 4i~
• 32 (Ö_,Al4 ;t-ıı ~l-l ı •.Lı. ~ ~t>:...ı t..S~) ~\ı).)_;)~~ J.,\zJ
. ~~_,ı-ıı
0 _,.....1.-JI ~ı....LJI ~ ~ ~bl4:i')ll ~ı .li J

... r~ı _, ~ı _, ~ı_, ..!..t.W' ~ ı) ;..p~>- _,

' ~1 J» ~)ı ı Js- J ' ı:r-i.l.f.ll 0ı!.ı.. J ~

217,"rl.ı..l:il H46, ı_•~ı 31

220 - 219 ' -.,..,ı.ı..dl 32

20 ISLAMI ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1-2·3, 1997

....
ı;i] .v-ı_,~ ........ Ô.J-"' .j c,>.;~l [_~ ıJ ll : J/~1 "-ıt:S' ~ (1449 1852 . ..::; ) .r-"'" .:,ıl ...t.,... fl)
~ <J.;~I .v,._,..i L..;l J ... [JL>.- J.l.r..rJI ~ Cr""" ı$JLA:Jı öı_,J ı:.r- h 69 r-' 33(ı$Juı ı..?.J....Jb"
'
·cl).; .U ) ... o..i...A .r--S- ıJ_,..b o..~.....,:S. ..!:...ı..l>J..ü ..::;lAıWI
. ~ ı.J- .r-
~- )~ ~ _, •38 " • •• t.S ~ı ~ı --~
1.. ı:.r-- r----- ..l..lı .:.ıı' _,.J (955 1344 . ..:;.J) ('_,..\lı .:r.' J_,A! _,
JaA,; ........,_, ..!:...ı...l> c:.ıı_,....J c:.ıi 0' ~l,... I..J- j Lo "~".; c)~~yl:S""'_, ... ll =~~fVif)~

~ ~JLA:Jı .u c.r:-i w 1_, ... " :J.,.y <J}~'.; . 34 ll -

~d
•'ı .
ıJ:.L....> c:.ılS 1.)1 ' t ~~ ..:...ı:.G-f c:'-_,;.;~ -....i.\&-Ü _,ı; ~1 JLWI ~ ~ ~ c:.ıi \.:..\ \.:.ı J~ J
c!'_,.JI l..i.A t.S.>'"" <$)~\ ""' .j ~ ) ... ~...\;;,. ~1
. ,
-
.
c)~ 0-1 c)\~ ~ J : <;;LA:JI öiJJ ı:r" ı.j"'" .;~

. 39 .)~' ~ Ylı J _,.,. T_, ~b _;J> _,

11 . (703 184 ._..::; ) <$ ~1 ı.,1"' _,..ı....Jı

.w; ı-ıı.:.. J/''11 ..:...ı.Wı \.;..\ ~ ~ .:r.' ~ .:.rs- _, 4-!.Sts. y t.S JJ ı;.Uı ~ı...ll ~Wl ~~ 01
r.$J.J ~.ih Jl!!l ..!:...ı..l>JII..i.. J ~JI!!I...;ı....._, y .:;.5_ ı:.r- ~..~Allı~)_,. J'~ 01 ı y _,ı$fo \lı ..r_,. -.~-r
~.>Goi 0-" Y' ı.H C!~ v-:1 ~ Jl_,.;. _,ıJ ıJ!}o 0' _,s:iltı ~~ .l.P J _;_,.ıı Jl \$-:. .rw. 4if ı;i . cl~'
•
~J 77 v-41JI yl:S""' ..!:...ı~L> T.:.r- .>JJ ..ıj J J . Jy \ıl ı;.Uı ~ .:,ı\1 Jl_,-11 ~ J . ~lı ~ _, ı;i)ı J.
~\lı ~.wı ı.a ""'.))_, ..ıj _, [ 65 , vıı 1 99 ...,...wı ::._,b~~ J~J. ~ .o.ıı ı,?J ~\1 ~~ J. Js- Ja
c:.ıi c) \..b.. ,:r. 01_,....;- ;:.,-s- [p-!S' ~i ..rı] ~ 0'
11
: .?~ ~ . cJ~I if~........ ~i ~ı.,.-\ıı J.-~ .:.r- ~~~
li:-!. ~ ""' .!}ft .:f..t ~ (d') ~1 c:.ıi ~........ (.;) 4-.!J\$- .JS U;i _?.Wl 01~ ı-'I

• 11 ~ \ll ~\...ai 4.ıi ~ )~1 ..i>T ü:!.iJI .:.r- i f 0ts" I.U 01~ J
~ .:r-ı 1 t.S r-o! \1 ~ . t.S;>-i ~ \.,; 0-" _, _36 ~ <$)~ı (995 1385 . ..:;.J)
, ..i.>.L ~i c:.ıı__,.....J <$.;~ı~ ~ ~.Wl ~\..!.lı ~_,.....J !}Jr-" c)\~_, ••• ll : ~ }.ı.ll J_,A! J

~ ~.w1 ~~ ı;.;~l c'r- if _,._, ~~ t.SJ

ı.i"'".;W ~ os-_,Ua; rl' , t.Sri ~_,lj i f 01~ Jl .:r' Ö.;~l ~~ o..i...A ~1 0\ll. _r1ı.::J)

(.;) ~ J-:i ı;.uı ı} ..\1\...ai r.lai ._,ı) 4i A ıJ _, JW c:.ı~ ........ _,ı_? ı.a c:.ıı_,.....ı. ı;;~ı c'P )ai~_,
* .
01--i ll : J~ ~ı.;ıı ~ ~1 J-J ıp..a.. ~ ...l:o.-} ?1 v-l4!1 ~ 25 yl:3l : ~...l> 4J_,i . ı..f ;~1 J
c..v i f J.,; ~ 4 _, ..::;~!_,.11 if ı$"j i)l$" : ~ ~ JL!ll L..ei • ..::;lAı\:..JI ~:.L>i i f rJ [45 ,Vll]
._J (~ L...il : ~ J.ü : ..::....li ~ (.;)~ J'U y~\ J ~i r.../'41-11 y\.5 J _,._, J~\ıı ..!:...ı->1>-f d
/ v-:1: ..:.-li . ~ı 4...\::,. ... .;.\&-li~ <$.;~1
ll ..!.-.ı~l ıf "~.u" J .r-- ·.y.l JftJ .[65 'Vll] 90
J..l_,p .u c)l$" .:~-i i f _, 4!t...l> rf:!-~ ""' ~ <$ )~
145' ll 33
' .r-J.II ~ .:,ıl 9-..V J y..i.S:Jı J ..;.-ti .UJ ~1
332 ' ı ..:..,;..Jı ~ 34
(J) ~u, ~i ..rı~ J-!.- ~efi. 4 .:~-.l:.l'. _,
1157-154 NI' ~.ili f:::!.Jı; :_)a;I..:..Lo_,ı.....JI ıY' ~.rJ 35
-897 , lll , .>~..JI , -322 , XXII , o..,-,ı.ipl , ı,F):,.il

200' ll 38 305 , vı ~ı.....~ı 36

5-224, X 39 ı 18: ~.)- 259' .:;..L-1)~1 37

JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997 21

 ~(1306-l2J7/705-613)ı}>L:-.J1 ~ J

r-"J o.i...:--':>t ..L>i _?~ ~. ~~~ >Lli (r"'-l)

~ ..G:.f ..u ~L:--.Jı ui ( 1348 / 748 . ...::..) ~..uı l,.. 1.)} ) - \.A; Tl.i.J.Al.;. 1...5" - o.U ~1 o).~ i.)}
40 • ~ 1250 _r.5i ~ ui , c$JG:..:il c Ju ?.1 d'~ ':/ r \lı r)
J:i;L:o- .wf Js- (1370/771 . ...::.>) ~\ -v..ı.A.t )
J.Ai rL..i J , ..,..L...i\ıı u~ J ö..i.;ı....i .)t:...i J , #,il,.. j .~

...W\.ı u _,-ll ...ı ) ' ~.Wl U pl öJ~I oL J ~f ~I .:...A.I,ı c,?..UIJ

J:'~..Ü1 ı.:JI~\.i::;1 '.;-:-- 0-11 J--; L.5" ~~~ı} Jıuü ~ı Ji

: ... ! ~J ''ı?J~ J '~ ıJ. ~~ , ö~ IJ ~IJJ ':/1 c$J~I ~ JI_,....J .r-l : ,J_,i ı./' J
~.,JI ,:r-;.J_,-!1 ı,?;~! ~--- .• • ,:y 01 59 ..LAı J 9- _r!- ,:y LJ\:li ...::..L.:.....i....JI ~ _?~ 4
0-'"_rJı ~ ~1 ~lk> J-.1- (1302-1224/701-62 1) . 01~ ı.S r"'-j ~IJJ _?~ [ 309 , X ] ..l:W ~

~ J ~ ~L...Js. ,:y .Y'J (1305/705 . ...::.>)~l.:-e..ı.ll Zıi L.:.l:z>.':/ L.5"J i.); . c$;-4 ':/ ..!..-.:>- i f ,_,...;; ...,...~
uf' : 4J .J~ ~ ,:r , ..::..ı_,:..- s o~ J ~.r"I.A.. ~wP _r.5i ıs> ~ ~ rt , ..lS"li .:>J~ ı.!.>~l
(ııoı /597 . ...::..) c;j_,_...Jı 0-!ı ... .l:ıiWı rL-'JI pı . ~...::..~\

0-'" ~ .oJ __{.) ' j.A;JI ~ : ~(; if yl.:S"" ı} _j'.) Ö\J J ~1 4>--_,...lı ~.)l.A.:;':/1 ...::..l...1:z.,..)Wı.; ' ı.ı....

.:rı ~ ~y ~~ Jl ~Gi J ~~ Wt , ~.Wl JA:- yl:$"" r-- & ~~ J ~) ı$;~1 ~

I;..L..ı ı~ ;;} r J ;')U. uf ~.wı ı..Lı. J : Jü •.!llt... o.l.,... 0-'" ..ı....... \rı~ ~..Ü ı.$J~\ 0..f..._ 4; ) '
($;~ı J ..ı...:.-r rt...)'ı ..,.,. ? f ı.!.U.lS' J '(424/ırwı ı}> (995 / 385 . ...::..)~ ;ı.uı ~ ui ~ J · ...::..1>\A:i\fl

~ .:r) ~i ı....., _j'.) t... ;;} r J J)V. J . (; ) ı-1- J tri' ı.u J . >li:.ll "':/ y. V'iJ Js-
~ı ...::..1~\..A:i':/1 0-'"
~ ~ ~\!lı ~~ ~ .ı..... .y.l L..A _?'.) .ı.; J . i;~ ...::..r:--1 .u vııı/ ı ı u_,.Alı L ...::..i-4 4f ~

·[(._r.k..JI ...::..li:kJI yl.:S"" ı} !.U~ ıJJ i;~~ J . ~ 4-öi J-4 J ' Jı; ':/ J ~\:lı _;_,..-}1 Jı_,k
"WA.II ,:y ~i J Li..A ~ ~i 8 j t... J ır.}.; >.r" ~ ~ 4.-JI.A..JI o.it. rJ' J.l.f-11ı:,i L...ı

~i .oJ J Jü ':/ J ' ~ ı~ r-l ~ J ' o))J W!..uı \..;.;~ ~ tl....:AI ~j ~\ ~\ J~\tl o.U ...::..I.Ja-J
r-"~Lı ~~ rL-)'1. .. ~t) ıs> i~.ı-~ ~\..!.... ı:r 0-'" ~ ~ .:ı_,...(:J u.t..\ı ı ,.;-.:ı ~ ui ı.... ~)
J ı.!.-ıoWI t-li yL;S'" ~ ~ 4 ..Ü (873/260 . ...::.>) ~.>i~} ).1)'1 ı.U J J' ~.Wl ~ J ~ .Jf ~.1-
~~ ...;l,..j t..-i ..L>IJ ($.;")1 JlS'" : Jl.d ~~ ~ .:r <$J~lı rL...::..'Yı '-!~Lo ı.S.l..o J>.rü
~.; ~.) i f . .,r.-::Jı ':/1 ('""yi ~ ~ ıJ ) ~.Wl ~ J . ~r-> 0-'" xıı /vı ı _,..-.ıı J ~~J ..ı....Jı
~ı 4..,)\:lı ..::..li~\ J (1370/771 . ...::.>) ~ ı)_P-.l..o
482 : ~j ' t_,...!..!l ~ 40
. ~}..ı.ll i f J~ ....~ ~ .:.>t...j ,yıl(;
c:-- ı_,)~ ı-1 J ı;j~' .r-.ilı .y ~'i y. .:ı~ r~ r 1...5" •
yl5 ı.,? [123- 102, X]J:'~..ı.ll ~.J J>
.:ıi .:>i_,.Alı .:.r= W; 630/6 c-Wl ıj .!l _,; ö; / ıj (.f) J.,-)ı
~ .L,;o':>IS" ~LA...ı (..f') J.,.....)1 r-"'JL.,.•~r ı-"}~' ..!..-.:>- i f 4ıl.i..U ~ Q~':M ' ~ ~I..!J\ ~~
-l30N'<$J~I _,H 18 ~_,:lı 9 )ı.i' . ~ _,.4-JI.ı l;~t . ~~~ .U; ~J\j

22
ISLAMi ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYı: 1-2-3, 1997
 ~L..,.. ö_;'~ ;5'~ .;i ...1.Jo.ı ~y..JI J.>.rt ~ ..:rt ö)J"'"'" ) ~~ 0'! J')U. 01 : .!.ll\.. J. ~ ~..ı.:.- J
<-:->~ ~ı "y .;JıJ J _r.ıı rLol" .r.~ı ~ .:.r.' y~':Jı r-") i f l.4i . rı J.-f i f \.i~ ı-l ) ' t_rı '~ c:ı)'
[115- 107' X] _r.-ll ~ .:;.1 4J c!J ı}l ~l.,b_.,:.\1 ~j ~ ~~ ~ı.:s-,; (.$j.,.Jı .:~-' r":}.5" ~~J "~./' )1
. ~b....,.a.U ~ ~..ÜI ~\.:S' ~ . ı:JA:.ll
rL-1 t...i " :J~ J..aAl' ı.u ıY ~ 0f .aı J w-- t. ~_,...ı ı d' öl:; ö_r;.y ı..;-; _,..l .?~ ~
J.}-'! J" rL..Ji ~' .........l,. ı.,-ü, ı;.)wı ı.;..uı "~\.:S'~ <.Şj~l ~~ ~~: J_,A:; ;,)L.-J\ J .)))
~~ L.J ~ J . [-115 , X}.!.Lb ~ U!..i ı--' ~~ ı-l ) ' .;Ç.Wl ı.Şf" )\ r-" J "J.:iL-ll yi.:S'
.J~ ._rı ~ ~_;.!-JI ı:r- ı.J!J§".Wl ü=/1-....:ıJI
. ..:.ı) ı,.s-"..ı.WI ~..ıJI ~1....:-P :_,......5~J I L
~\ ~ ,.ı.Jıu:.f ~ J'~.UI ~ .J.$ l..t ~.ı.. r-' 0i r~\ıı _, ~~ ~ı.:s- ~ (1245/643
: ı.$)~' J.;S. ı-l , J.J...ı J ( ~~i ~.)f J ) 1$" ;-f 0!..ÜI 0ı=1ı........aJI
rL-) ~.)~' .!}~ı ~..1>- ~} ~~.U\ J r-t . rL-) ı$.)~\ <;j'W ~~i.)_;!.
ı:Ş.UI YWI r-' <,$.)~\ ~) ) .42 UA; ~ ~l 4-l-ı) ~ı o..U. dl.... J ~ _,.Jı ~ ~
~ ~~ Jf y~~ i..ı.ı lY " : .!...tWI ı.,i.. 4 ~ J J .. ·~ _,.Jl .r---Wı •.• \.ii J " : JWI jlj-1\.ı Jo~..UI

ö;_,5.Wl < y~l > --.ıs- ı}-~JJI ~ ) . "j-.Jı Y __..wı J--i rt-ı Jüb.Jı rLo'Yı )~ J.-i,; w.?~ ..ı..i
, •
~_,-.. 4/'J j.P\lı ~ }j '-fjf ı.ft!_,;.1!1 ~ ı.S _;!. : J _,A:j ... (1071 1463 . ..:.ı) _r.Jı .y. .:.r.' .•• \...4ıl ~_,..:....11 J J.
~ "y~" ~l ~rJ ~ .)J}ı ~Lo ~t (yT JÇ) ,y- i \..ol w_?'.) J ... i)..lı ı~ l...fjf ' ......~'jl ~\.:S' ı}
.y~Jl~ ... (1105/495 . ..:.ı) L.....ıo_?.) J ...ı;)-~1 ... L..:;..UI

:W.L:..... j.P\11 ~.r ~ ?-'lı ~1 ~ ı/') ,:,-- ~ \;..l,:- ) ~ ~ı J..oı) , o.ı~ J JL....-.51
43. "~W1~4~~\.il" ~ [ 4-.i> ıj-) r-lı ~ ] !.1}-ll o.?~ if ~ w.?~
JJ\11 (,$i)4 o.l>.i ~tb:-~ <$J~I r:!J .li J •~ ~ .?- \... J .!.U~ ~ yi__,...Jı ~ J ~ ) ıJ~ ~
'
~" ,ıı·
. 4.1~_;) . . .. ~,) ıY'

~ ı;.Uı (981/371 . ..:.ı) J:s-L-.~ı ~ 4i =J'~..Uı yıy.- ~1 J

# .. tl ~ tl J

U\1 r> /: ı}!. l...ı ~~ <$.)~' ~ J.s- ı.,. _r;..-... ) ' ~1 1~1 \' ) ı_rı J".>\A J ö}..r" ~ ı-l ll

~ tl:a•.WIIY ~ <;..ÜI 1~ i f '(<$J~I] 4.1Jı .y. \.ıi y _,-AJı r~,..ı) rl- "ı.iJ~~ J ~r rLo~ı w_?.) 01
JL.d-\'1 ~ ~ ı.S- ;;t . ......J. y~l 0f 4i Jl J .J;-i ~I-Lli~ 4)<-j. r--r.S- J Jr-JI)

Y ~ t... ~ J , ~Li1 y~\ Wi J ~ j-.JI j; .r.l ···~~..ı....-...~ y.i rV'Jı :~\lı .J..t.Jı
~ L....A~.)ı:,;. J. ~:,ıı .u,.)' ••. [<$./')ı] y~

\' '~')1....1 i~ i~f ~[if~] ,fo" ~\!ll UJajl

-
y~l ~J . (69, 1) 6 , J-All ..r"WI yl,)l c.j;bYI 42
4ı. w _,Jı w~_,...:J
31$:ri; ,9 ' ~~ , ..:.Jl!JI
233 .ı ,~.wı ~.f •c.jj_,.Jı .:r.' .307 , ı , ..:;:wı 43 165/8 ~1 e:: cJ;Ü 4!

JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VQL: 10, NO: 1-2-3, 1997 23

ı:.r. ~r ı:.r. (903/290 .~ >w.ıı ~c~ J ı:.ı~ ~..wı ı..ı.. dj. J.oti ı}J' ~) 4)1.>. ~
y-:J.> .:r J-:At ı:.ı\S": ~ "\.:.,. ~
Jü J " :J_# ..l:......JI ı} ı!..ı...\.ooJII.i.A ~IJ; ~? 44 • ff '
.
~~

, ~.Wl l.i.A Js- y f"~ : ._;, ~l.. ($..ÜI ~r ı} ~f ~'J; c~ <.?lll (99S/38s .~) ~Ua>Jı ..f-4 J
1_,-.-1 : 41~ ~ ' (d') ~1 if ı!..ı.)b.'ıı J~ 4iy ~y ~f_," :J~ 4..Ai ~ı.rJI ı!..ı...\.ooJI L4J .)Jb ı,~-i
48, ı_,.r.""", · J ı~f ) ı-lJ .. <,?~'ıı j-S:- ı.i J.-:;-L ı;..üı ~~"ı .)\} ~i

..w;~}-..;! ~lı ~Wl r+- ~~ll.i...t.) 45 .")a-lı~~

~l J-:...ı ~ lfl. ~i ~f 0,..;f i lf-..üü ~ ~.Wl ~ (1210/606 .<.':J) _r--~"ıı ı:.r.' ~L..:ı ı-l J
~u.Jı ~Wl ob..i ~1 ) ~Uı.l\.ı ~ y <)1 ı!..ı.)b. 'Jı ~ ~ "W~I ~ ~1 ı,;- ı$;~1 ~ j ,ı.,.;

_r.S' ~1 l.. y _,-.. '1 4if '-l.*-1 ı~ ı:.ıi ı:.ı ~' 0'J" :J~ ~ı ılı >W Jl _)a.Jı ~J ~ y~l
~ 4,ji 1.15) ' ~_,.-'Jı ~\ ob.i .lı:i) ~\....Wl ıJ" l.)l 4i'J 'J _,i J ~ ~ ı,;Jf j-iJI ~ ~ .:rJ ~\

ı:r---yJI r~l ,:r ~\jaj\ •'-i c.rUI J.i_,..JI ~ 46. " p.WI ~.)f j.-::Ç-1 ~ .ı.ı f.ı..ı

. J-.A.llı ıJ\S" l.. l.i.AJ ' ~ <,Ş}-=··~ılJ.ı..,.:. Js- ~\.:.,. .:r ı)oy..Ul J5"JJ
.r--f' .;..~ r_,...t-ı 0f : y- L..:A ~ ~..uı J :J~J. ~~ ~ p.L..I.J\ p.'J_y. .!l;L.:.ı J ~ıı..i,;.

ı; ;~ı ~ _,.-' ? ıJ. ..l..>-i J!.- ~ ~ rL-lJ 47" ._;, ~ j ~ı ,:r y ~ y")b.JI ı:,f ı$ 1~1 ;:)."

~) <$)-~\ .ı_,) ·~ ~ ı!..ı..l.> [.'?~ r!--) Jr .~ JPiy. J , ~lı ı)oy..Uı ~ '1 _,

~ l:......J J ~ C$.)~\ .\lP.i .:r .)JJ t.. J
, .
~ ) ı$J~ı ~ \!t-l.> ı:.ıi ı;i . ~\) ~~ ~
~ '1 lll . ~IJ)I ll..!. ?
,
ıJ. ..l..>-f ..l:s- al} 6..:-...
4-.b-

. '-l\A.JI o..l. J ~ '1 J ~'1}ll

Jt,.)1
_f".) Jl ~
~~ ~ ~...\.ooJII.i...t. ~ "tL....,.'YI" ,jJ' .!.ı~\
L.J- .l:.......lı ı:.ı_,.s- ~ '1 c.S _,.,..r ~li .:r- ) . .!.-!Wı ~ ı;t. ~ı .J"ı 'ıf.UI r1-'J 'ıfJ~l ı!.t~
ırJI U!..'Jı ,jJ' l.l..ti . ..!.LJI.l$" ~1 0~ ı:,i , If'~ . •..u...... ~ ~·.;l (155/lAt .ı.:;J)
o..L.. Jl •;W.} J . ı.!.ıAA..ll J _,...,f ~ ı} ~.u; ~ ,:.r. ~ U.1> , c,r f ~.1> , 4l.lı .J.:$- \.:!.1>
.r.-S'i ":-'""L..p- (1370/771 .~)~1 ~ Uü;lı lJ.f ~: Ju, c~' ı,.r.i ,;.rs- ~ 1.:!.1>, ~
~.lJı rs- ,:r. .~..-.... ıJ""'.,.- ~r .:r- ~L!Jı ~~ : Jü (d') ~ı if ö.ft/' ~t if .;..~ ~Jj 1

<.':J)~I ~ J ı.j.UI (1 185/581 .-:J)~Lf.&.p'JI - l -lı ı ; • •ı J.u•. ~

. ı.fi.J' ıJ" ~ ...... ır ~
~\;ll -:JI..\a:..jl..JI 49 ~~~~~ t:7" :41_,4! (1348/748.
11
t 4l.ll Jy) 4 l.i~ti w :ı_,Jü
Jk-J ~ ~ ılıJ " :;_,$'".Wl ? ıJ. o4..>i Ji_,.- if . ~}?' c.f'wı ı:.ıi} : Ju
y _,.;a}4 .,..i fl"l.!...JI ~.)b.'Jı ,:r ~ b ~ o.)l;,...l

ı!..ı..WI !..i. ı:.ıf W:.tf (~..Wl) ~wı u.. c.S; _,.so" 4s-

256 ı ı ~ tS.ı~l c:::» 44

8011 : ~.) ~ 301 ,J] ..ı.:.-.ll ~ 78 :~.ı, 69 , 1 , Wl ı-.JI.u 4~
152 ~XXI , ~~~ 49 422 d ~4JI 46 r

33 ' ll ' ....-I..!Jı 50 116 ,x' ....-L!.lı 47

24 iSLAMi ARAŞTIRMALAR ClLT: 10, SAYI: 1-2-3, 1997

ı..L..- .......~ ~ ~ .uıı~ ...Lll .y:..:.;. .!lt.,.;.) <.S rt 4. . >w.lı ~ ~ r-1- J 4j.)~\ ,j ,)fo" .,...ı ı
ı.?} .;...~ y.J ~....-. 140 Wı Jı.J> ı} j , tb:Jı sı_ "ı~w ı)~ )1 _,"'~\~.Wl ı:>f c~' J.'

. ).lı öJ}- ı} ı:r-S'_r..Jı ~ ·~ .!l~1 . J.M j_,....,.. ı.>_rr \... ı.$A )1 c':>'.....JI 01 ı ı:>f l.:tj ~~\ o.U J

· 54. <.?J~' ~ c_;-.t ı--l J . -~.wıı.u

: .w_,lı (848/233 .~ kr-- u-ı ~ ~ )

: (965/354.~)0~ ~~ ~ J_,.tt J s5."'-""~ 4ı ı.rJ" ~~ A..o:.t ~J 41;Wı ''J; ~~
56 ,,
•
fı
UU"
• i L....J ll
:~;l.:liJı~

~}; ~ (1347/748.~) ~.ÜI ~ J~ J .!J,lı- 01 v--ii ı:>i 4l.\ı ~ 01 .!1._,.:. ~ 'J.J ,j ~b

(1064/456 . ..::.>) r.:r-.:.;. ~ Jlr.;-~ / : [173 dX J ~')~.: ~L.... ": (~) ~~ ~'rl ~..,.')S' ı..fP.rv ı} ·Jli

ı:>~ • r..i-"" u-ı'·~ J+:or ı.u -' · ~}~ ~; .P~ _,; 52 ••• r'.r-1' ..ı.-- ı} ~\.; r _, ~1 ~; ı:>i J..i _;;
'-! c: b.> )ll Js- rl--- J <$;~1 JA-1 ı:.r-- ~\ l..i.A ) .~.Wl ı.u ı} ô~ ~lk:-f .,w..ıı .br J .Ml
J c:_l_,-11 ~~ ı.ŞJIJ y. J ..:,._;i J ~~_,i o~~. <ı t49/s44.~> ~4 ~u.ıı ~ c}-~ ~
ı:>I..S' d-> JJ;i Jy..JI li.> J : ~ ~.f J:,W~ ~ , _,Ai l ı.,J ~.wı ı.a J .!1..,.;. ~~JJ J ~k- .u ) " : .JjA.ı
. " ı).)f _,f 4.r."'; ....,\i ~ ~~~..u_,. ~L.Wı ~ u._,s::.;t ru._,i yı.:s::.lı
J_,_..A,t cı6o , ı59 ,vı J \~ı"~ ~,._..r .;w-' .)\j -' ~(_, r..w : .J~ &~
';/üJ ·ı.f'lı ~u-:) :JWI J ~ .:.;.1 j\i ": (~1) .laJ$. ~ J ~ı ~Jı! ı:>i J.i : ı!JJ~ J .J; 4-:--o
) r:r 011 ~ .,ıi ~ J+:-r .u ) . ı.i_,Al4 ı.rJ : •/ ..l..ıı.ı ı:> LS" 4-if ....; ~ ı... Jif ~ır'i' ı:>y , ~ Jily. ı--l
,
ı!.l.lt- J!.o ~ ı.> _,ıi ..z) ..u ) . ~}4 ~i
).J ) .))\.) -50) ı$_,Ja)1 Jü J ... ~~ _r.s. ~ (~) ~

.:rı ~ ~~ ~ ~ ..ji ~J ':/ ) • [ v--if 01 ] ~ (~) ~ ~ ~~ ı)\..5 (742-67,0/124

.:re "'.J""'i' ~~ı}) . (760/ı43 . ..::.>)($}...a.i\rl ~ .~1_,.:....

. "ı.iJ~I c:- J .!J,l~ J, 4#- ciı::: ~ J;.Wi ~_), ö'>l.,.aJI ~_rj ı:>i ı}s- ı)~ ~l..WI 0} : ~J

(.1_,-11 ~,W '-?J~I ~IJ.J ı) .).J) ..ı...ü ')W J ı..s->" Jı! ı:>f H ı.L..A 0 ~ ~ . ~ır"'i' t.41 ı:>\5
\...i.) J ~1 öJ ...L,.., (~) ~L.... ~ " : S7 ' .J_,.>.i.JI _S3"!.Yl
,
u-i.)f _,i 4.r."'_Ji yÜ~ ıJlS"" ,_s> fo ô_,JI ~.J .Jç,.JI _,
ır- ıJ-- ı.i.)~ı ~ o.)}_,.Jı ~ı_,)ı o-4-i '~l
ır 1__.,.!$"" ı)~ 14 . ~~ J--ll ~ ı.u_, ". ... . t ~'i~ tk:. .!.l,ıy!o ~,;k
~ ..\.Ai 1-4J J . ub\.>. 4.t1J)I o.l... ıJf u .rl "l..WI
\.)~\ ı.. k.r.-- J1 ~\))\ o.U ı} .)))\ J-.All \.U .,L.Wı
. ~ J ı.i.J~! ı}~\ .)_,-. 01\J 4..!J~ ~~J.J Jl
2645: ~) '237-2/2' ~ı ~}:ll 54 ı o, .!.t.WI rP sı

1592 : ~; ' 364 - }/2 , jı.ı..:!IJ c..roJ~ 55 ~_,:ll 97 t.S):ıt.JI .[168 ' IV] 24 ' y\;..JI 61 t.;;ı.:,..JI 52
360 , 1V , ..:..~ı 56 [161:~; 148 dJ 74 ıJt..t'il .ı~ J [203: ~.),ı]'
. [ 204 ' Vlll] 37 ' ~ _,:!1 • 97 57 2lü-209 d ı 'ıSJ_,jl c.~ 53

JOURNAL OF lSLAMlC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997 25

~ ( 114} 1536 .ı.;J) ı$JjL-Il OJft. ~ J-ı ı:>~" : JU \.....ı..:r [ 3 d ll] _r-'5 01i .;i ..:.W. ':i J
~r-ı.} (1277/676 .ı.;J) ı..>J_,.:.ll JL..ı ~\..S'' ~ ~ J ~ ~\..... J .!-t..bJI U.. ı) y ~~ ... .!.ltp
4J .u; ı$f ~ ~) ~IJ)Io.l. Js- ı-l- Js-
.62 ı..>Jwı ~ J..>.f 4J'J cr--ı 4.-i~ ~ Js- " ~
_,...J ~..i .)Jb r.r_,..ıı ıY Jd .).J ı..>r '; ~ ., .ı·+-~ ı) ı-l- J
. '-:(;lı l..,;JJt.ı ~ ~.JJ ~ cr- C::"} ~ ı:.r-­
[183-182 ' X1] : ~J ")~' J ~)\1 -.IJıuô.t
J _,..i 4.-if ~ ~..bJI I..L.,.. ~ ı-l ~ Jl ~ı~ L:,.?" ll : ii J.._,. IJ!f ıf ı-l- <$).ıl
•
~(""""~..U\ .J~I ~.b..JI ~~_H (ı..!")J_,...)1 .ss" ... ~~.ı.ıı~.~

. ~ı-l--t~ .w.ıı J_,....J ~ L:,.-""' ll : .)) ) ..w ı..>}~' ı) ı...f

ı..L_.. ı:_,-&-(1328/728 .ı.;J) ~~ı J~ J 59"
· ~ ~~
1. _, ll tt
··· ft"" r~ <vP>
o.!..!.Wl Wf ~ .U o.!..!.Wl ı.i..l> 0~ " :ı}. \... t.__,.P_,..Jı ~ ..,_,...i.ı ı-l ~J-/' \.ıf c:.ıi ~)li J J~l ~

'ı$J~ıJ' ı$.l.+" 01 ~ )1 ~J '~ 01 ~ ~~ı~ !.l.,:....!oı J-ı '~ ~l (ı..!") j_,... )ı

J-ı <'-"'> ~~ r;;...s- ~ ~ 4-ifJ , ~ ~i~~ ) ~~f .U)" : J~ ıjlai ).ıJI ı..S) 1-4J • (..r&"') ~1
~ r'j.5 ı:r- 4.-ii .r.-$Jı ~Jli ~ ı..> .ıl-'"'"~ ı c~ ~- '
·60 ... r-' _ L_ ~
J r ., ... r-"""""J
ı . t
ı..>;~ı ~~~ ı..u
• t •

J.Wı c:.ıf ~ J ı..L. ~ Js- J~ c:.ıT_;Jı J ... .J~ \lı

63. "rlti;.:.... ı; ~V> J.,-)' ~ J.AL. ,."j.,..,ı ~ ı;tJ

r4f ~ ~ J..L.;Jı .:>f ı:mı ı.s..uı ~?Jı c:.ıl_,ilü :~~
.r.-$Jı ~.J\; ~ ı$}-"'~ı ~ .u.; ')W J . ı.i..l> ~ ..\.-:=ı .L:.i (ı..!") Jr""')' c:.ıu : ı-l-- ı) ~b. L.S'
JL,.., c:.ıi ...1..Aı ~ı~ ~rJ cnı1 ~) 4I4-4n-ı/lJ ~ J, ~~ r~ ~.;ıı ~ı .;~> ": ~ Ju., ô.r-f> ~r
~ t.>\.:.....4 J§".i.Jı .:..pJı 1-4J ~ ~~J.J
11
Jü J : J-b:- J ~"i' r~ ~~ JL.- _, ~\lı r~ J4oı-Jı t.H
." ~r rJ,~ ıY ö..e_,.~o~-t ıY 4J ..!-ı ., ~L-ı)~' r~ .J_,.:.ıı ~ J ~ı..-;,wı r~ •J~ı
(1392/794 . .,;.ı ) ~.J)ı r.:rt.ıJı _,..ı....ı .!.l.l..iS' J ~~ ..L.Aı r'j_jı ~ r.)' JL.- J ~ı r~ yı_,..uı

""'-\-il ör._,. ~i .;i/: [213:ıJ"] ~_?J.; ı} J~ .:.ı ıs. ı...... ıY ~ı...... ? Tı} 4 Jb:..lı r Tı} ~~ ry. ıY
~ ;ıJ_rlı ._;-..ı ~ ~~ ~ ' )~\lı~ ıY .61 "Jl.lı Jj ....-JI..:r-l.J ~1
•
~~.J-1" (1372/774 .ı.;J) ..r.:--S .rı' !.l)..~ J ll~;. . . .

64. ·~ ıY ~~ı_,.. ı) rf!f.J

183 : ~.) ' 48 ' .:ı~)ll . ı 58

134-133 ' xvıı 62 .[81 <V] 38 ı,Çj\.WI 64 ı [235 • Vll] 33 .J\....:ı~l .83 59
. 73-17,XVIU '~J\:All ~ 86,J.._,::.ll JL392'l"·r•l_,..ll 63 13 1- 130 ' ll 'ı.f.)Wl ı.f.U. 60
C: .!)J,; .:>)i J ~ 457, lll 1 220, 1H 69, 1:)&;1 64 , ..\.:-JII 2789 ~J' ) 'JiWI U... 50, ~ 61

. 14' ı ~1..1,11 8349 ~J <327 'll

26 iSLAMi ARAŞTIRMALAR CiLT: 10, SAYI: 1-2-3. 1997

 ~ o.).;~.,.Jı ~~ •.:.A~ .:.ıi ~LS'; v - c.S,r.. .:.r .!.IL;.o. .:.ıi c.S)f.. c..>_ri ~\,;if J
. .)Iy .:,r öl,;pl J .).JJ L. C: L.W ~ ";/ ~ ~..l>­ ~ .Jt_;,\11 ,?..ı _,..ı f .)\-U.ı ...ı.:-....5"'. ı:I...WI .:,r 4tlJ )1 o.l..

..l.J.ı ~i .r-? ~ c.p..*- ıJis- ,;~\rı ~J 65. (1201/597 . ..:J) ~j_,..,JI ı..:r.l J (970/360 . ..:J)
•
- 13 (,;) ;-s- ü'.>\> J 4:t..Wı ı:~.>.. . <if) J.,.... )1 öü_, ~ ~1 ~""'lı ~1_,)1 ..?li .:.ıi ~i t.:.. ~ 'J J
ı.r- ~ .:,ıl$ . ~l>L..a31 ~~ J . 644 - 634 123 ı:l.k> ' ~ ~ J _,.... ) 1ı:_r ~ı_,)ı o.V. .)) .J) .:.ıi ,yo..i.lı
ır ~ .:.ıLS' J -~ J 'J_,.Ai ~'1_,-~1 ~ı "-!"""~ : ~ Llı.>Jı ~ ~ w...... .:.ıi Ji ' ı$ Jl) l .:.r
C.r."" . ltJ_,_.. ı.,;J "-'"\:-- _rTJ tüf J . W l ~l-...zJI ı:r- .rJ'r ( 718/ıOO .Q) ..y.- .:r. .r-ı .ul)l ı./"!\.:ll
•. .
.)\~'JI j')l.> ~ J J _; . Q\J_j; J 4ıb....,.a.\1 C: ~ ~.Jl; ~ ı:f ~\.ı ~f 4J l.,JI.:II - 4:t.WI ı:~
. (,;) ~)W&. 4i'.>\> J ôJJol ..ı....iJ ...Uı_,; . ~.Wl .:,r 1~ J .J.II I_,A.ı1 ": ~..ı.:.JI
J (d') uıı J_,-.) ı:.rs- <!.>W ö.r-.r- tıi ._,..ıı.,..; ~i)
: t ~ "'llı jklı ı$ J~l J ~~ ,j-" ~ C:-"(; ' ( ~ ~ [J~ \ıl] ~d' 8~
~1 ~i ::r-- ~~ Qı..,.f ~ oi u.:lso ı:r .)JJ ~ ı:.r-s- (d') u h J_,.......) ~..\>- ~ L;.... .:.ıtS
~

(t.r~1 ı.)) ~ \jr-J .!.lı t_,...i ~i : J .)i) J.,....)1 .66(d') .J.II J_,....J ıf ~~.ı..:.-.J
.ı--4 ~~i :(d') J.,....)ı Jw _;...- .:.r-- ~J \rı ~ı ~ ~L.:.,.L. ...,.._...,... J
\--4 ~~i o.)_,.... ..;_;ı.>:.; ,~--4i Ql.f..-\rı ..:-ın ..~..>-\rı J J \rı r_Hı ~ J-L.:. ~ı .:.ıi : öı;.,:Jı J ı:.r-~'
J_,...... ) ' -l.Ai .:.ır ~ .w , ü~ ,yo ;Sı ..:. .as·w-' . y ~ o~l ~ ıJi""i' ıjl!ll r~\ J ~ ) ' ;_,;ll
ı.u ı.s-'1 ö.;ı. .!.b . 4,i..t,p J ;s1 ' ı~ ~~i :/ (d') ı} J1.:. J , r.,.-Jı ~t.~ı ~wı r,r.ıı J JL.:. _, , ~wı

..:.JU ~;.ii 4-!J\s. ı:_rS- J~ı; ~.Wl u--Wı t ,..Jı if' ~ J , QL+ll ~~.J\ıl ~1)1 i .r.Jı
11
..;_;L.) J :

67. ll "-! ur-J~_,...i ~1 i .rJ. V".)U \ r_r.ll J J , ..JzjlJ .!.1-JI ~~

(J) Ô.)_,.... .:.ıi Jl _r.!-j ~' o.r.:&-J ~,;~1 ~1;) t~ ~~ r.J-i tıwı r~ı ~-' ' I)L-i'Jı ~ r-ii
. ~)l; tb.> ' 4 _; .:.r J ;i - ~'?~

C-'_;.; ı:r- J_,i c.,~- 4..- j ..:..:.ı o.)_,...- J.; ı....,.. J ~Wl ~~ <J-e'"')\!..IJ cpWı .~1 ~ J

<!.>')'~o ~1 J.:iJ (,;)~..1>- ö\jJ ~ (d')J.,....)ı~ ..;..)\rı_, Qı_,_.ıı ...,...)ı JL.:. " : CJ_,...ıı , ; - i f örs
JiJ 674/54 rL..JI ~ -Uı 4 ~_; ..Ut' [ Q I_,:..- ~Lot ~"cı_r-..ı_, ~ tıuı r~' ı.i-', r4i ~ ı.i
..:JI-.Jj ,j-" ..::......;_; ,j-" JJf ~j ~ 1.)1. [643/23 . ~ 'j .J.II 0f C~ 28 , XL t ~i
~ ~ ~j ı.r- Wl, ~ı;J ~(d') J_,...-)1
. [21 420 ;i 634/13 . ..:J]
68. ~j ı-' .).ıt ~i ~~\).) ı.)J ı 8 ' xvın ' (.$.)\:All 65

lO : riJ , rL-J ,.;:...;lt ..,...\.:S" 66

151 d21 ,VJ ..ı.,;_.Jı! (115, 1l] d 1 , OIS)I 24 67
ı 98/29 ' ._;..!.A:> <:;!Jt; ~
.ı;_Jt 1 [1907: uP' 2452: riJ 17 'j:I..AAll 44] 68
606/2 '~~ı
c_r- J f 25 , IV .!lJ.ı;_Jı C:" <J}iJ . 151 ,VJ
112/8 .r.s' ıJI'1 "ıi,Y\
. - 209 ~) ' - 201 ' ı ~.W! ~

JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH VOL: 10, NO: 1-2-3, 1997 27

._;r..J' )~~\~U''-:&- uı1 J.,; .i,;.:.i ı... 1~1 J,...,- ç.L.J...ll c.:.-~~ ('.u; .:ır ~ ~i J

.,;:.....jı.)i ~1 öJ_,.....wı ~1 .!Ll; ı)~ lıi ıJi ~ : •.ı. Jr-)ı~J) ı-' ~..\.:>V ı} ı,?;~l tk:.
ıJ.r ' . ıı ~ ..1- ~ ö_y.ı..lı ç.~ ~ ,:r-/'~ı ~~ : (822/207 . ..:.J) ı,Ş..WI_,jl _r.>- 0-! ~ Jft
J 1.l,.. •_rl.P ~ı} Jr-)1 ~j~ J· .v)l.....l ~ ı...~....:..ııı 69 ... ~J ı} y. wı J o.:>r- ı} Jjı.) ~..Wl ı.i.."

L.;.)f ~ ıJi .l..Aı J . ç.~i a.')l.; ~i :~Li ~ ~ IL " : (1201 /597 .<.:.~) ı,Şj_,_.,.JI ı.:r-ıl J~ J

: ı}! ı... ~ • ~\.,p ı,?}-~l.;r ~\)' öı_,.,..ıı ~ .:r ..la.~$. ~..ı.-!1

<.:.~4 J--.i ~tr ~~ .y Jr- )1 c'-'J -ı ~~ _, 4 ~Wl yL>....,.,i ~ J , ~ ~ ~ J 4

. y _,Jı : JU J o_;..; .._;~ (998/388 .<.:.~) ~~ı .!ll.) _,~
.[Jy)l ~] ~_,~..... ~~ ~ ıJi -2 L.il J ~ J ..!Ll.> JS'J . ii _r.0ı f.Y~i d ~ ii.:>_,.... J _,.J

• ç.~~~ ~)ı.-.. ~ i~ü ~ ı)i -3 • 70" •.. ~j ~

~Jl yL-:.....1 Jy)1 ıJi ~..Wl ~IJJ ..yi; J : (1277/676 . ..:.J) ı..? _,_,.:.U ~ c~ J ç.b,. _,

. ~J ı.ı.. ı;;WI ı:r- ö\5')ı y\:5' ı} ~..Wl ı..U. (! J J

,
_,.... . ı.ı.. ~ ..!...:!...\> ı_M ıJt ç.W..,U .)\S' ı...J ı-"' J ı..v. _, , ;;,r---' uw #-r rıJi ~ ~'J ~
• ~J\;:,1\ ~I.A,Jı .) ~ .~ 71. t ı.-.'ilı jl-lı
~1 ~ ~ ~ r-I-i ..u ı)~ y.i ı)\5' .:rıJ <~...ı\5 ~ ı;;Wı ıJi \.:..1. )dJ ..::...t.Wı ç.~l J

~~~~tr~ Jr- )ı c'-'j ıJi _r..S., 63o/s Js J- _,.,..&- ıJi ": _?'.) .:.ıf ~ [74' l] ~ı ~;\:ll

e::-- ..:.Jı_,.,.4Jı ır ~ ti J . Ö..l..t~ ..;:..1_,.:..-ı u::.. ~1 ç.\......; J_,f ...:..,;lS:.; ll : Jü . ll (4Jjı..... Ö~) ~j

J~ ~ J-..ı Ö;~l o.l,.. ~ J ."o~ li_,.. (d')

11
J . ı.J---- il- .ılı ~ tp.. Jj ~ ~1 Jl ~ı :

w _, . r'Y....')\3 iJ~ J ı;\5' ı.pJ .:.ıt,A- y.i u.y.f ıJ\5' _," [23-13] ..r->- .r-J ı} (J") <F'' CJJ ö.:>y ..:..;._;
~ ~~ ~
wı ..:.J; ' - ' ~L:ı...:.lı u\5'y. _, ~ ~ ~ JJ ~ -~ J ;_,$"'.i..Jı <l!t..\> ;_,$"'-4
,
. 629/7 ~, ~;..U yL::$'" ~ ' ~1 J2il:.:lı ı..u. ~ Js- ;.,Wl 1~}
. .\>i 4-ı (:;.--!- r.li i~u ıJ~ c,.sıf oJJ~ ı...i L.....li ~~ ..:.Jü;I.A...II 0-" ....W , 1.$;W\5' .r.:-$' ıJ~

ı.S.r-.4 ~ıJ)I o.L..ı. "e:;Py." Jfi <.f.i.lı iJ>' ıJ!ı J

. öı_,)ı .\>i~J i f ı..;i ı,?j_,.-31 0!1
..!...:!.:>L>i .:r ~..Wl l.l.J. ıJi l:....Js:. l.)j L:.ı ~J '~}.i ~ı,;Jı ~ l!.t~

.;.~~Ua..Jı .:r ~ ~..Wl ıJi ($i . ~ ~ J,....,~ı JWU 44 y~l4 40 ...,..ıl.~.h rl-- ~ ..lAl
....lAir JI i f ı_j>- ~ J J <.:.~1;~1 i f ,_rJJ 1945 :ıJ"'] ı)~ c,.sıf JWUl rL- ~ d ~b......ılı
\.U. ): (1232/630 .<.:.~) .r-'~1 ıJ.' .mN .\>ı}&- J
.[2501 ~.) . ı
72
· ~tV._,i d~ L..,.
55 ' Vlll ' ~ .:..ıl -69
' ll ~'>'..=JI G 12•1Vı$;Ull ö.1...s-!184d ll•ı$},11 ~ 70
: )iı;ı .;;..t.._,ı......ıı .:r .ı.,;...! J . 116 , vıı ,o.ıwı .ı... ı n .212' ı ı ı '1"')1....~1 tf} :; 1 213

·~~ noo.95,90, 4;l,..All ~- 63, xvı ~ c.r 9 , XVI , ı$J_,:l.l ~ t.r 71

28 ISLAMT ARAŞTIRMALAR CiLT: 10, SAYI: 1-2-3, 1997

 c....
o (;. • C:.· = r.
c
;u
e 1"
-~... ~: f. t.
t .f f" ~ ·~..:~ \·_ {. . l1'
- .. '(~-;. "'~ t
~
r ~ c.. . -· . ~ J,-• .e <;. Ir- •L \;- r
.c- ç_,. Y ()\ [_ • -t
T-
r~· :• -\i ~· -ı· -~,..
o.,
(ii ~ ~- c c,; ~ ~~ ~ ~ı ~- '~ ~- ı -: ~. l ~
ç
s-:=
s:: [.- ~ c ~ .r- \ Ch ı o
() [
r:
~r;c.·-r~ - ·
\. '1-:.
r f ,_ 1 ·{ı~ l~ ~
. r o " '-
.c- •
~ -... ç ı ı~- ı t
;u
m
(/)
m ~ r Ç: t ~-
t. ~ '[ \· ~ t: t ı i' ·t
:ı>
;u
o - , ~ç,:,...l
. ~ - l r [ • 1: ~ t -.&:lf
f.. ılr. ~~ ç \
V '
'- . . ~
, ·
·
c..~~.t· ,
:ı: .,c- '
~-""" c: •\... 't "- - .. '- -
~·
< w r.. ~.· ;.. ~ · E. ..:. - -- t ~ ~- E. · - c.· ~
o
r:-
.....
V>
~ e: '-1 f '
r- ~ • c.: .ı.. . l. >L c.· ~· ~ . ~
~. L.. ıe.1!.
- ~ tı ı--:--
1
'- \,{· ~t "'e:
_o
z
q ·E
~.. ~ - !:- C\
{ ~
. .
l - J" ~r -!:!:- '\ı ...! v .. -
..... r- \.. (· - 1..
~S-· f~ 't·.~ ~~ -~ -~ ~.s .'t:~ '-
~ ·E- (·. . I f \S: ı·: t-
~ t !lo ... ık- ~ • r \, \ ~· ·. , >L"
.w ·Ç
..... ........
<D 1': ~ ~. ~ ~ ~ ·j eZ eZ
<D
--ı
f. r ~· } ~~
f~l . . "L~1t ( ~ ~
-
\0 :S · .... - L Ç f; ·t' ~
t ~ t:~ ~~ 1ı- \."' ,_ 1 ~-~ ..f.. l [' ~-- fE: t·ı "'~
-~ w
l \..
V\ ;;.. "l... - "'
0\ - ~~r - ~ ı·. \, ,. s. '· ~ ~ ·t· t. _ -
t" . :. 1:-r. ç J..~ i:
\0 -
l c.· ~~ ~ (· { (
l r.: ~ -~ r.-;ı:c,;
r~ b ';/- S- Ç: T ı V ~f: t-l.· -
~ <: "==' -l 0' -~ l - \ " t;· E ı '!l f-'1
...c-r t~ t
'\ı ~ t"'\.· t·.. - l • •
w!
-
:_
('"'-· - c. 1 -
o •
"'
~ ('t -
[·_.!'- ("f;~ı '- -
~ ~ c.· l;. s.. }- ~~ ~: f; r.
- \... .(· - t ~ - : ~ ( ~ <\_.
(
1:. fi_ (o C-
r:
..:_ 1..!
rı.r '· (',; ~
t.. c.· 1- (" . (;,-~
L
r~ _ 'r-
t t ı- ?i -:- t :." 1 t
- Ç; • -~ c,; f· o "" ' V~ c.. ~ c-
- r 1 t. \ ~ ~.
r- [
- \..
~.
·f ~:: \- ·t.. )=.- ~' ~- ~- ~ .~· 'r. ~ ~ ~ ('"
..... w ı ll\ • -~; '-
1- ~ --~ \- l -~ - ~ ~ f
1 {~ ıı. ~ "'" ıl' ~· ç - r
N -..1 N ('t· '- '- ~ ' C- -..l • ' 1.. - - . • c. • ' ·
' "'
0\ V\
-N ~ \
\.. -··tr - ~ ı [ • rC. ~ <:ı_ l
~ >L- • -.. c.·· ()~ ·~ -:.. ChVI f;· r,ı.: E. {, ..,.~ ~ ~.·tt.•
~ ~ .f ç,; \; ~ ı~· N §
f:· "*:"\ ·c- ·~:[ . \';/- L~ '-- c.:- · ~l ! _ - c.t; ....~ CV r.~·~- r . - s..... c.·~
- \0 ...
:5 ~ X~ ~ .. \ ''-...!ç,;~ t
~· ~ [ <ı IP' .:: ('t l c,; ( [~c...r" (o v~_;- f t. ~~r.- f
z.·c:
~=- ·t~
..:. " ..;- .ç, ....! t- [ . ır 'E S. ·:::.\ ı:. C',; 1:;- ç " >L .~
- - 1.. - C: ı ~ ~. '- '-
-~ [ '(; ~
'C.· ~.S: ç,;,;; ~~ t~ı lt - i-: l'-
~ ~ ı-; l- ·~ eZ (.. '- 1 ;; :· ı;: r .. · '-
t
.... -
~. '!. ':t
- ~ t - ·\ "'\ .c- (\: Ç;
....
w '-· l o.. f ~ f (. \[ ~ S, ~ Ç._
N S-· r:- r- ~
:. . "(-w! ~L ıFl '-~- '-~. C ~L
U) ._, - '-- - ,._. ... . - '""\. • ..... - ~·,
~~( 1-1~~ ~-- "' "-·
E 1.
'- [-