In a small part of the city west of Washington Sa maliit na bahagi ng lungsod sa kanluran ng Square, the streets have gone wild. They turn in different Washington Square, ang mga kalye ay nagkagulo. Kung directions. They are broken into small pieces called saan-saan ang direksiyon ng mga ito. Ang mga ito ay “places.” One street goes across itself one or two times. pinagpira-piraso at tinawag na mga “lugar”. Ang isang A painter once discovered something possible and kalye ay tumatawid sa kanyang sarili ng isa o dalawang valuable about this street. Suppose a painter had some beses. Ang isang pintor ay minsang may natuklasan na painting materials for which he had not paid. Suppose he posible at mahalaga sa kalyeng ito. Ipagpalagay na ang had no money. Suppose a man came to get the money. The isang pintor ay may mga materyales sa pagpipinta na man might walk down that street and suddenly meet hindi niya binayaran. Ipagpalagay na wala siyang pera. himself coming back, without having received a cent! This Ipagpalagay na may isang lalaki na dumating para kunin part of the city is called Greenwich Village. And to old ang pera. Maaaring dumaan siya sa kalyeng iyon at Greenwich Village the painters soon came. Here they bumalik ulit na wala man lang natatanggap ni sentimo. found rooms they like, with good light and at a low cost. Ang bahagi ng lungsod na ito ay tinatawag na Nayon ng Greenwich. At sa lumang Nayon ng Greenwich ang mga Sue and Johnsy lived at the top of a building with pintor ay dumating. Dito sila nakahanap ng mga kwartong three floors. One of these young women came from kanilang gusto, may magandang ilaw at nasa murang Maine, the other from California. They had met at a halaga. restaurant on Eighth Street. There they discovered that they liked the same kind of art, the same kind of food, and Sina Sue at Johnsy ay naninirahan sa tuktok ng the same kind of clothes. So they decided to live and work isang gusali na may tatlong palapag. Ang isa sa mga together. dalagang ito ay nagmula sa Maine, ang isa naman ay sa California. Nagkakilala sila sa isang restawran sa Eighth That was in the spring. Street. Doon ay nadiskubre nila na pareho sila ng gusto pagdating sa sining, pagkain, at mga damit kung kaya ay napagdesisyunan nila na tumira at magtrabaho nang magkasama. Iyon ay panahon ng tagsibol. Toward winter a cold stranger entered Greenwich Dumating ang tagginaw, isang malamig na Village. No one could see him. He walked around touching estranghero ang pumasok sa Nayon ng Greenwich. one person here and another there with his icy fingers. Walang nakakakita sa kanya. Naglibot siya at He was a bad sickness. Doctors called him Pneumonia. hinahawakan ang isang tao dito at isa pa roon ng kanyang On the east side of the city he hurried, touching many malalamig na mga daliri. Isa siyang malubhang sakit. people; but in the narrow streets of Greenwich Village he Tinatawag siya ng mga doktor na Pulmonya. Sa silangan did not move so quickly. ng siyudad ay siya ay nagtungo, hinahawakan ang maraming tao; ngunit sa makipot na kalye ng Nayon ng Mr. Pneumonia was not a nice old gentleman. A Greenwich, hindi siya nakagalaw nang mabilis. nice old gentleman would not hurt a weak little woman from California. But Mr. Pneumonia touched Johnsy with Si Ginoong Pulmonya ay isang hindi mabuting his cold fingers. She lay on her bed almost without ginoo. Ang isang mabuting ginoo ay hindi sasaktan ang moving, and she looked through the window at the wall of isang mahinang maliit na babae mula sa California. Ngunit the house next to hers. si Ginoong Pulmonya ay hinawakan si Johnsy ng kanyang malamig na mga daliri. Siya ay nakahiga sa kanyang kama One morning the busy doctor spoke to Sue alone in na halos hindi na gumagalaw, at sa bintana ay nakatingin the hall, where Johnsy could not hear. siya sa pader ng bahay na katabi nila. “She has a very small chance,” he said. “She has a Isang umaga, kinausap ng doktor si Sue nang mag- chance, if she wants to live. If people don’t want to live, I isa sa pasilyo, kung saan ay hindi naririnig ni Johnsy. can’t do much for them. Your little lady has decided that she is not going to get well. Is there something that is “Siya ay mayroon ng napakaliit na pag-asa”, sabi troubling her?” niya. “Siya ay may pag-asa, kung gusto niyang mabuhay. Kung ang mga tao ay ayaw nang mabuhay, wala na akong “She always wanted to go to Italy and paint a magagawa para sa kanila. Ang iyong kaibigan ay picture of the Bay of Naples,” said Sue. nakapagdesisyon na na hindi na siya gagaling. May “Paint! Not paint. Is there anything worth being bumabagabag ba sa kanya?” troubled about? A man?” “Lagi niyang gustong pumunta sa Italya at ipinta ang Look ng Naples”, wika ni Sue. “Pagpipinta! Hindi pagpipinta. May iba pa bang kabagabagabag? Lalaki?” “A man?” said Sue. “Is a man worth—No, doctor. “Lalaki?”, tanong ni Sue. “Ang lalaki ba ay dapat— There is not a man.” Hindi, doktor. Walang lalaki.” “It is weakness,” said the doctor. “I will do all I know “Iyon ay kahinaan,” wika ng doktor. “Gagawin ko how to do. But when a sick person begins to feel that he’s lahat ng aking makakaya. Ngunit kung ang may sakit ay going to die, half my work is useless. Talk to her about nagsimulang makaramdam na siya ay mamamatay na, new winter clothes. If she were interested in the future, kalahati ng aking trabaho ay wala ng saysay. Kausapin mo her chances would be better.” siya tungkol sa mga bagong damit pangtagginaw. Kung siya ay interesado sa hinaharap, ang pag-asa niya ay After the doctor had gone, Sue went into the magiging mas mabuti. workroom to cry. Then she walked into Johnsy’s room. She carried some of her painting materials, and she was Pagkaalis ng doktor, si Sue ay nagtungo sa silid- singing. trabahuhan para umiyak. Pagkatapos ay pumasok naman siya sa silid ni Johnsy. Nagdala siya ng ilang materyales Johnsy lay there, very thin and very quiet. Her face sa pagpipinta, at siya ay umaawit was turned toward the window. Sue stopped singing, thinking that Johnsy was asleep. Si Johnsy ay nakahiga, sobrang payat at napakatahimik. Siya ay lumingon sa bintana. Tumigil sa Sue began to work. As she worked she heard a low pag-awit si Sue dahil iniisip niyang natutulog si Johnsy. sound, again and again. She went quickly to the bedside. Nagsimulang magtrabaho si Sue. Sa kanyang Johnsy’s eyes were open wide. She was looking pagtatrabaho ay paulit-ulit siyang nakarinig ng mahinang out the window and counting—counting back. tunog. Nagmadali siyang nagtungo sa tabi ng kama. “Twelve,” she said; and a little later, “Eleven”; and Ang mga mata ni Johnsy ay mulat na mulat. Siya ay then, “Ten,” and, “Nine”; and then, “Eight,” and, “Seven,” nakatingin sa bintana at nagbibilang—pabalik na almost together. nagbibilang. “Labindalawa,” sabi niya; maya-maya pa, “Labing- isa”; at sumunod, “Sampu,”at “Siyam”; at sumunod, “Walo,” at, “Pito,” halos magkasabay. Sue looked out the window. What was there to Si Sue ay tumingin sa bintana. Ano ba ang mayroon count? There was only the side wall of the next house, a doon para bilangin? Ang meron lamang doon ay ang pader short distance away. The wall had no window. An old, old ng kabilang bahay na malapit sa kanila. Ang pader na ito tree grew against the wall. The cold breath of winter had ay walang bintana. Isang matandang puno ang lumaki sa already touched it. Almost all its leaves had fallen from pader. Ito ay nadampian na ng malamig na hangin na dulot its dark branches. ng tagginaw. Halos lahat ng mga dahon nito ay nahulog na mula sa maiitim nitong mga sanga. “What is it, dear?” asked Sue. “Ano iyon, giliw?” tanong ni Sue. “Six,” said Johnsy, in a voice still lower. “They’re falling faster now. Three days ago there were almost a “Anim,” wika ni Johnsy, sa mahina pa ring boses. hundred. It hurt my head to count them. But now it’s easy. “Ngayon, sila ay nahuhulog nang mas mabilis. Noong There goes another one. There are only five now.” nakaraang tatlong araw, halos nasa isandaan ang mga ito. Sumakit ang ulo ko kaya binilang ko na lamang sila. “Five what, dear? Tell your Sue.” Ngunit ngayon ay madali na. May isa pang nahulog. “Leaves. On the tree. When the last one falls, I must Ngayon ay lilima na lamang sila.” go, too. I’ve known that for three days. Didn’t the doctor “Limang ano, giliw? Sabihin mo sa akin.” tell you?” “Mga dahon. Sa puno. Kapag ang huling dahon ay “Oh, I never heard of such a thing,” said Sue. “It nahulog na, kailangan ko na ring lumisan. Tatlong araw ko doesn’t have any sense in it. What does an old tree have na iyong nalalaman. Hindi ba sinabi sa iyo ng doktor?” to do with you? Or with your getting well? And you used to love that tree so much. Don’t be a little fool. The doctor “Wala akong narinig na ganyang bagay mula sa told me your chances for getting well. He told me this kanya,” wika ni Sue. “Wala man lang kabuluhan iyon. Ano morning. He said you had very good chances! Try to eat a ang kinalaman ng matandang puno sa iyo? O sa iyong little now. And then I’ll go back to work. And then I can sell paggaling? At minahal mo rin nang sobra ang punong iyon. my picture, and then I can buy something more for you to Huwag kang maging tanga. Sinabi sa akin ng doktor ang eat to make you strong.” iyong tsansa na gumaling. Sinabi niya sa akin kaninang umaga. Sabi niya ay may malaki kang pag-asa! Subukan mong kumain ngayon nang paunti-unti. At ako ay babalik na sa aking pagtatrabaho. At nang maibenta ko na ang aking larawan, at makabili ako ng marami pang pagkain para iyong kainin upang ikaw ay lumakas. “You don’t have to buy anything for me,” said “Hindi mo kailangang bumili ng kahit ano para sa Johnsy. She still looked out the window. “There goes akin,” wika ni Johnsy. Siya ay tumingin muli sa bintana. another. No, I don’t want anything to eat. Now there are “May isa pang nahulog. Hindi, ayaw kong kumain ng kahit four. I want to see the last one fall before night. Then I’ll na ano. Ngayon ay may apat na lamang. Gusto kong go, too.” masaksihan ang pagkahulog ng huling dahon bago dumilim. Tapos, ako’y aalis na rin.” “Johnsy, dear,” said Sue, “will you promise me to close your eyes and keep them closed? Will you promise “Johnsy, aking giliw,” sambit ni Sue, not to look out the window until I finish working? I must “maipapangako mo ba sa akin na ipipikit mo ang iyong have this picture ready tomorrow. I need the light; I can’t mga mata at panatilihin ang mga itong nakapikit? cover the window.” Maipapangako mo ba sa akin na hindi ka titingin sa bintana hanggang sa matapos ako sa aking pagtatrabaho? “Couldn’t you work in the other room?” asked Kailangan kong matapos at maihanda ang larawang ito Johnsy coldly. para bukas. Kakailanganin ko ang ilaw; hindi ko pwedeng “I’d rather be here by you,” said Sue. “And I don’t takpan ang bintana.” want you to look at those leaves.” “Hindi ba pwedeng sa ibang silid ka magtrabaho?” “Tell me as soon as you have finished,” said Johnsy. tanong ni Johnsy nang walang sigla. She closed her eyes and lay white and still. “Because I “Mas gugustuhin kong naririto ako kasama ka,” want to see the last leaf fall. I have done enough waiting. wika ni Sue. “At ayaw kong tumingin ka sa mga dahong I have done enough thinking. I want to go sailing down, iyon.” down, like one of those leaves.” “Sabihin mo agad sa akin kapag ikaw ay tapos na,” wika ni Johnsy. Ipinikit niya ang kanyang mga mata at humiga. “Dahil nais kong makita ang pagkahulog ng huling dahon. Pagod na ako sa kakahintay. Pagod na ako sa kakaisip. Gusto ko na ring maglayag, katulad ng isa sa mga dahong iyon.” “Try to sleep,” said Sue. “I must call Behrman to “Subukan mong matulog,” wika ni Sue. “Kailangan come up here. I want to paint a man in this picture, and I’ll kong tawagan si Behrman para magtungo rito. Nais kong make him look like Behrman. I won’t be gone a minute. magpinta ng isang lalaki sa larawang ito at si Behrman Don’t try to move till I come back.” ang gusto kong maging kamukha niya. Hindi ako magtatagal. Huwag kang gagalaw hangga’t hindi ako Old Behrman was a painter who lived on the first bumabalik.” floor of their house. He was past sixty. He had had no success as a painter. For forty years he had painted, Si Ginoong Behrman ay isang pintor na naninirahan without ever painting a good picture. He had always talked sa unang palapag ng gusaling kanila ring tinitirhan. Siya of painting a great picture, a masterpiece, but he had ay mahigit animnapung taong gulang na. Wala siyang never yet started it. napagtagumpayan bilang pintor. Sa apatnapung taon na kanyang pagpipinta, wala man lamang siyang naipinta na He got a little money by letting others paint maayos na larawan. Lagi niyang nababanggit ang gawa na pictures of him. He drank too much. He still talked of his may magandang larawan, isang obra maestra, ngunit great masterpiece. And he believed that it was his special hindi pa niya ito nasisimulan. duty to do everything possible to help Sue and Johnsy. Kumikita siya ng pera sa pamamagitan ng Sue found him in his dark room, and she knew that pagpipinta sa kanya ng ibang pintor. Lagi siyang umiinom. he had been drinking. She could smell it. She told him Palagi niya pa ring nakukwento ang kanyang mga obra. At about Johnsy and the leaves on the vine. She said that she naniniwala siyang ispesyal niyang tungkulin ang gawin was afraid that Johnsy would indeed sail down, down like ang lahat ng posible para tulungan sina Sue at Johnsy. the leaf. Her hold on the world was growing weaker. Nakita siya ni Sue sa kanyang madilim na silid, at Old Behrman shouted his anger over such an idea. nalaman niyang siya ay umiinom. Naaamoy niya ito. Sinabi niya kay Berhman ang tungkol kay Johnsy at sa mga dahon sa baging. Sinabi niya na natatakot siya na lumisan din si Johnsy gaya ng pagkahulog ng dahon. Ang kanyang pagkapit sa mundo ay lumuluwag. Isinigaw ni Ginoong Berhman ang kanyang galit sa kanyang narinig. “What!” he cried. “Are there such fools? Do people “Ano!” aniya. “May mga tao ba talagang tanga? May die because leaves drop off a tree? I have not heard of mga namamatay ba dahil sa mga dahong nahuhulog mula such a thing. No, I will not come up and sit while you make sa puno? Wala pa akong naririnig na ganyang bagay. Hindi, a picture of me. Why do you allow her to think such a hindi ako aakyat at uupo habang ipinipinta mo ako. Bakit thing? That poor little Johnsy!” “ mo siya hinahayaang mag-isip ng ganoong bagay? Kawawang Johnsy!” “She is very sick and weak,” said Sue. “The sickness has put these strange ideas into her mind. Mr. Behrman, “Siya ay may lubhang sakit at mahina,” wika ni Sue. if you won’t come, you won’t. But I don’t think you’re very “Ang kanyang sakit ang nagpasok nitong mga kakaibang nice.” ideya sa kanyang pag-iisip. Ginoong Behrman, kung hindi ka sasama, huwag! Ngunit hindi ko alam kung mabuti “This is like a woman!” shouted Behrman. “Who kang talaga. said I will not come? Go. I come with you. For half an hour I have been trying to say that I will come. God! This is not “Ang babae nga naman!” sigaw ni Behrman. “Sino any place for someone so good as Johnsy to lie sick. ang nagsabi na hindi ako sasama? Tayo na. Ako ay sasama Some day I shall paint my masterpiece, and we shall all sa iyo. Sa loob ng kalahating oras ay sinusubukan kong go away from here. God! Yes.” sabihin sa iyo na ako ay pupunta. Diyos ko! Hindi ito ang lugar para sa sinumang ‘sing buti ni Johnsy na Johnsy was sleeping when they went up. Sue magkasakit. Balang araw ay maiipinta ko rin ang aking covered the window, and took Behrman into the other obra, at lahat tayo ay lilisan. Diyos ko! Oo.” room. There they looked out the window fearfully at the tree. Then they looked at each other for a moment without Natutulog si Johnsy nang sila ay umakyat. speaking. A cold rain was falling, with a little snow in it Tinakpan ni Sue ang bintana, at dinala sa ibang silid si too. Behrman. Doon ay tinitigan nila sa bintana ang puno nang may takot. Pagkatapos, sila ay sandaling nagkatitigan at Behrman sat down, and Sue began to paint. walang mga imik. Ang malamig na ulan ay bumuhos, na She worked through most of the night. may kasamang niyebe. Umupo si Behrman, at nagsimula na sa pagpipinta si Sue. Halos magdamag na siyang nagtrabaho. In the morning, after an hour’s sleep, she went to Nang pagkaumaga, pagkatapos ng isang oras na Johnsy’s bedside. Johnsy with wide-open eyes was pagtulog, siya ay nagtungo sa tabi ng kama ni Johnsy. Si looking toward the window. “I want to see,” she told Sue. Johnsy na mulat na mulat ang mga mata ay nakatingin sa bintana. “Gusto kong makita,” wika niya kay Sue. Sue took the cover from the window. Inalis ni Sue ang takip sa bintana. But after the beating rain and the wild wind that had not stopped through the whole night, there still was Ngunit pagkatapos ng napakalakas na ulan at one leaf to be seen against the wall. It was the last on the matinding hangin na hindi tumigil buong gabi, may isang tree. It was still dark green near the branch. But at the dahon pa rin na makikita sa pader. Iyon na lamang ang edges it was turning yellow with age. There it was hanging natitira sa puno. Ito ay kulay berde pa rin sa sanga. Ngunit from a branch nearly twenty feet above the ground. ang mga gilid nito ay naninilaw na. Ito ay nakadikit sa sanga na nasa may dalawampung talampakan mula sa “It is the last one,” said Johnsy. “I thought it would lupa. surely fall during the night. I heard the wind. It will fall today, and I shall die at the same time.” “Iyon na ang huli,” sabi ni Johnsy. “Akala ko ay siguradong mahuhulog na iyon kagabi. Napakinggan ko “Dear, dear Johnsy!” said Sue. “Think of me, if you ang hangin. Ngayon iyon mahuhulog, at ako na rin ay won’t think of yourself. What would I do?” mamamatay.” But Johnsy did not answer. The most lonely thing “Giliw ko, Johnsy!” wika ni Sue. “Isipin mo naman in the world is a soul when it is preparing to go on its far ako, kung hindi mo iniisip ang iyong sarili. Ano ang aking journey. The ties that held her to friendship and to earth gagawin?” were breaking, one by one. Ngunit hindi sumagot si Johnsy. Ang pinakamalungkot sa mundo ay ang kaluluwa na naghahanda sa kanyang malayong paglalakbay. Ang tali na sa kanilang pagkakaibigan at sa mundo na nakatali ay unti-unti nang napuputol. The day slowly passed. As it grew dark, they could Ang araw ay mabagal na lumipas. Habang still see the leaf hanging from its branch against the wall. dumidilim, nakikita pa rin nila ang dahon sa sanga na nasa And then, as the night came, the north wind began again pader. Pagkatapos, nang gumabi na, ang hanging amihan to blow. The rain still beat against the windows. ay nagsimulang umihip. Ang malakas na ulan ay nagpatuloy sa pagbuhos sa mga bintana. When it was light enough the next morning, Johnsy again commanded that she be allowed to see. Nang lumiwanag kinabukasan, inutusan ni Johnsy si Sue na buksan ang bintana para tingnan ang dahon. The leaf was still there. Naroroon pa rin ang dahon. Johnsy lay for a long time looking at it. And then she called to Sue, who was cooking something for her to Tinitigan ni Johnsy nang mahabang oras ang dahon eat. habang siya ay nakahiga. Pagkatapos, tinawag niya si Sue, na nagluluto ng pagkain para sa kanya. “I’ve been a bad girl, Sue,” said Johnsy. “Something has made that last leaf stay there to show me how bad I “Hindi ako naging mabuting babae, Sue,” wika ni was. It is wrong to want to die. I’ll try to eat now. But first Johnsy. “May dahilan kung bakit nanatili ang dahong iyon bring me a looking-glass, so that I can see myself. And doon at iyon ay para ipakita sa akin kung gaano ako then I’ll sit up and watch you cook.” kasama. Masamang isipin ang pagnanais na mamatay. Simula ngayon, ako ay kakain na. Ngunit ikuha mo muna An hour later she said, “Sue, some day I hope to ako ng salamin para makita ang aking sarili. Tapos, ako paint the Bay of Naples.” ay uupo at panonoorin kang magluto.” The doctor came in the afternoon. Sue followed him Paglipas ng isang oras, sinabi niya, “Sue, balang into the hall outside Johnsy’s room to talk to him. araw maipipinta ko rin ang Look ng Naples.” “The chances are good,” said the doctor. He took Dumating ang doktor noong tanghali. Sinundan Sue’s thin, shaking hand in his. “Give her good care, and niya ito sa pasilya sa labas ng silid ni Johnsy para siya ay she’ll get well. And now I must see another sick person in kausapin. this house. His name is Behrman. A painter, I believe. “Ang pag-asa niya ay maganda,” sabi ng doktor. Hinawakan niya ang manipis na nanginginig na kamay ni Sue. “Alagaan mo siya, at siya ay gagaling. Ngayon, ako ay aalis na at bibisitahin ko ang isa pang tao dito sa gusali na may sakit. Behrman ang kanyang pangalan. Isang pintor. Pneumonia, too. Mike is an old, weak man, and he is very Pulmonya rin. Si Mike ay isang matanda, mahinang ill. There is no hope for him. But we take him to the tao, at siya ay may malubhang sakit. Wala na siyang pag- hospital today. We’ll make it as easy for him as we can.” asa. Ngunit dadalhin namin siya sa ospital ngayon. Gagawin namin ang aming makakaya para gawin itong The next day the doctor said to Sue: “She’s safe. You madali para sa kanya. have done it. Food and care now—that’s all.” Noong sumunod na araw, sinabi ng doktor kay Sue: And that afternoon Sue came to the bed where “Ligtas na siya. Nagawa mo. Pagkain at pag-aalaga—iyon Johnsy lay. She put one arm around her. lamang.” “I have something to tell you,” she said. “Mr. At noong tanghali, lumapit si Sue sa kama kung Behrman died of pneumonia today in the hospital. He was saan nakahiga si Johnsy. Inilagay niya ang kanyang braso ill only two days. Someone found him on the morning of sa palibot ni Johnsy. the first day, in his room. He was helpless with pain.” “May nais akong sabihin sa iyo,” wika niya. “Si “His shoes and his clothes were wet and as cold as Ginoong Behrman ay pumanaw na ngayon sa ospital dahil ice. Everyone wondered where he had been. The night had sa pulmonya. Siya ay may sakit ng dalawang araw. May been so cold and wild. nakakita sa kanya noong unang araw, sa kanya silid. Siya “And then they found some things. There was a ay kaawa-awang naghihirap.” light that he had taken outside. And there were his “Ang kanyang mga sapatos at mga damit ay basa materials for painting. There was paint, green paint and at kasing lamig ng yelo. Lahat ay nagtataka kung saan siya yellow paint. And— nanggaling. Noong gabi bago ang araw na iyon ay napakalamig at napakatindi. “At may mga natagpuan silang mga kagamitan. May ilaw siyang dinala sa labas. Naroroon din ang kaniyang mga materyales sa pagpipinta. May pintura, berde at dilaw na pintura. At— “Look out the window, dear, at the last leaf on the “Tumingin ka sa bintana, giliw ko, sa dahon na nasa wall. Didn’t you wonder why it never moved when the wind pader. Hindi ka ba nagtataka kung bakit hindi man lang ito was blowing? Oh, my dear, it is Behrman’s great nahulog nang umihip nang malakas ang hangin? O, aking masterpiece—he painted it there the night that the last giliw, iyon ay ang dakilang obra maestra ni Ginoong leaf fell.” Behrman—ipininta niya iyon noong gabing nahulog ang huling dahon.”