BETONARME II

Giriş ve Döşemeler

Dr. Öğr. Üyesi M. Fethi Güllü

 Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar
 Celep, Z., ve Kumbasar, N., Betonarme Yapılar, İstanbul, 2009.
 Ersoy, U., ve Özcebe, G., Betonarme, Evrim Yayınevi, İstanbul, 2001.
 Ersoy, U., Betonarme 2, Döşeme ve Temeller, Evrim Yayınevi, İstanbul, 2011.
 Doğangün A., Betonarme Yapıların Hesap ve Tasarımı, 2014.
 Betonarme Tablo ve Abaklar, İTÜ İnşaat Fakültesi, 2001.
 TS 500, Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları, 2000.
 TS 498, Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yükler, 1997.
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, (2018).
 BETONARME YAPI ELEMANLARI
Kolon: Kiriş ve bazen de doğrudan döşemelere mesnetlik
yaparak aldıkları yükleri temeller vasıtasıyla zemine ileten
taşıyıcı elamanlardır.

Kiriş: Betonarme taşıyıcı sistemde düşey yüklerin

karşılanmasında döşemelere mesnetlik yaparak, yüklerin
kolonlar yoluyla temele aktarılmasını sağlarlar.

Kolonlar, kirişlerle beraber yatay yük etkilerinin

taşınmasında iyi bir taşıyıcı sistem olan çerçeveleri
oluştururlar ve taşıyıcı sistemin ana elamanlarından
sayılırlar.
 BETONARME YAPI ELEMANLARI
Döşeme: İki boyutlu taşıyıcı elemanlar olup, taşıdıkları yükleri çevre duvarlarına veya kirişlere iletirler.
Genellikle döşemeler çevrelerindeki kirişlere ve bazen de doğrudan taşıyıcı duvarlara mesnetlenen
plaklar türünden taşıyıcı elemanlar olarak ortaya çıkarlar.
Kalınlıkları açıklığa ve yüke bağlı olarak belirlenir.
Perde: Perdeler yatay yüklerin taşınmasında etkili olarak kullanılırlar. Taşıyıcı sistemlerde çerçeve
sistemlerle beraber kullanıldıkları gibi, düşey taşıyıcıları sadece perdelerden oluşan sistemlerde vardır.

Döşeme

Perde Duvar
 BETONARME YAPI ELEMANLARI
Temel: Taşıyıcı sistemin yüklerini zemine aktaran kısımlardır. Yüklerin uygun şekilde zemine
aktarılması sırasında, taşıyıcı sistemde ek etkiler meydana getirecek çökmelerin ve dönmelerin
meydana gelmemesi önemlidir. Ayrıca farklı oturmaların elden geldiği kadar önlenmesiyle taşıyıcı
sistemin gereksiz yere zorlanması önlenmiş olur.
Merdiven: Yapılarda, katlar arasında iniş ve çıkışı sağlayan merdivenler, çoğunlukla betonarme olarak
projelendirilir.
 DÖŞEMELER
• Döşemeler: Yapılardaki alanları kapatarak üzerine etkiyen yükleri mesnetlendiği elemanlara
aktaran yüzeysel taşıyıcı elemanlardır.

• Döşemelerin boyutlandırılması üzerine etkiyen düşey yüklere göre yapılmakla birlikte,

döşemeler deprem etkisi gibi yatay yüklerin düşey taşıyıcılara (perdeler, kolonlar gibi)
aktarılmasında görev alırlar. (Rijit diyafram etkisi)

• Döşemeler kendi betonarme plak ağırlıklarını, kaplama, sıva ağırlıklarını ve hareketli yükleri
taşırlar.
• Hareketli yükler döşemenin kullanım amacına göre "YAPI ELEMANLARININ
BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK YÜKLERİN HESAP DEĞERLERİ (TS498)"
yönetmeliği kullanılarak belirlenir.
• Yükler (kN/m2), birim alana etkiyen yayılı yükler olarak tasarım hesaplarında dikkate alınır.
 DÖŞEMELER
1a 1b
Döşemelerin Sınıflandırılması;

1. Plak Döşemeler

a) Tek doğrultuda çalışan kirişli plak döşemeler

b) Çift doğrultuda çalışan kirişli plak döşemeler

c) Başlıksız kirişsiz plak döşemeler 1c 1d

b) Başlıklı kirişsiz plak döşemeler

2. Dişli Döşemeler

a) Tek doğrultuda dişli döşemeler 2a 2b

b) İki doğrultuda dişli döşemeler (Kaset döşemeler)

 KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
• Betonarme yapılarda en sık kullanılan döşeme sistemidir.

• Döşemenin mesnetlerini betonarme yapılarda kirişler oluşturur.

• Genel olarak 4 tarafından mesnetlidir.

• Ancak bazen 3,2 veya 1 kenarından da mesnetlenmiş olabilir.

• Dört tarafından basit mesnetli bir plak, düzlemine dik yükler altında şekil
değiştirmesi şekilde gösterildiği gibidir.

• İki asal yönde de eğilme oluşur.

 KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
• İki doğrultuda genişlikleri eşit iki şerit düşünelim. x   y
• Uygunluk şartı gereği iki şeridin kesişim noktasında çökmeler eşit olmalıdır. u  k
• Şerit için çökme; 5 ql 4
 
384 EI
4
pk  lu 
4 4
5 pu lu 5 p k lk
u  k       
384 EI 384 EI pu  lk 

k

u
 KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
Tasarım yükü
pd  pk  pu 
4 4  lu 
4
  lu  
4

pk  lu   lu   pd  pu    pu  pu 1    
    pk  pu     lk    lk  
pu  lk   lk  
  l 4  pu pu pu 1
pd  pu 1     
u
  
  lk   pd   l 4  pd  lu 
4

pu 1    
u 1   
  lk    lk 

pu 1
 4
pd  lu 
1  
 lk 
 KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
pu 1
İki tarafı eksi ile çarpım 1 eklersek  4
pd  lu 
1  
 lk 
Pk
p 1 pd  pu 1
1 u  1 4
  1 4
pd  lu  pd  lu 
1   1  
 lk   lk 

pk 1
 1 4
pd  lu 
1  
 lk 
 KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
𝒍 𝑷𝒌 𝑷𝒌 𝑷𝐮 pu 1
m=𝒍𝒖 4

𝒌 𝑷𝐮 𝑷𝒅 𝑷𝒅 pk  lu  pd  lu 
4

1.0 1.00 0.50 0.50   1  

pu  lk 
1.25 2.44 0.71 0.29  lk 
1.50 5.06 0.84 0.16
pk 1
1.75 9.38 0.90 0.10  1 4
pd  lu 
2.0 16.00 0.94 0.06 1  
2.5 39.06 0.98 0.02  lk 
• Uzun kenarın kısa kenara oranı arttıkça uzun olan yük şeridinin toplam yüke oranı çok çok
azalmaktadır.
• Dikkat edilmelidir ki, bu hesap sırasında döşemelerin oturduğu kirişlerin burulma etkileri ve farklı
mesnet şartları dikkate alınmamıştır.

 m  2  Tek Doğrultuda Çalışan Döşeme (T .D.Ç.D )

Dört tarafından kirişlerle çevrili plaklarda 
 m  2  Çift Doğrultuda Çalışan Döşeme (Ç.D.Ç.D )
 TEK DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
• lu/lk > 2 olduğu durumda uzun kenar doğrultusunda taşınan yük ihmal edilebilir.

• Bu döşemelerde çalışma doğrultusu döşemenin kısa kenarı doğrultusudur.

• Bu tür kirişli plak döşemelere Tek Doğrultuda Çalışan Döşeme (T.D.Ç.D) denir.

• Bu döşemelerde ana donatı tek doğrultuda yerleştirilir. Bu doğrulta çalışma

doğrultusu olan kısa doğrultudur.

• Sıcaklık değişimi, rötre ve sünme gibi etkileri karşılamak için ise uzun doğrultuda
konstrüktif dağıtma donatıları yerleştirilir.

• Ayrıca T.D.Ç.D’de kısa kenara yakın yerlerde tek doğrultuda çalışma bozulur ve
uzun doğrultuda eğilme momentleri meydana gelir. Bu sebeple uzun doğrultuda
mesnet bölgelerine dağıtma donatısı konulmaktadır.
TEK DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER

Ana Donatı Mesnet  
Donatısı

Dağıtma  
Donatısı
 TEK DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
• Bir doğrultuda çalışan döşemelerde yayılı yükler altında oluşan momentler mesnetlerinde serbestçe
dönebilen sürekli kiriş teorisine göre hesaplanır.

• lmin/lmax > 0.8 ve Q/G < 2.0 olduğu durumlarda sürekli kirişlerde olduğu gibi, burada da döşemenin
göze alınan birim (1.0 m) genişlikteki şeridi için, elverişsiz yükleme yapılarak ilgili moment diyagramı
elde edilir. k: katsayıları yandaki şekillerden alınır.
-24 -8 -24
İki açıklık; l: Moment değeri hesaplanacak açıklığa ait
11 11
eksenler arası açıklıktır.

-24 -9 -9 -24 lmin, lmax: Maximum ve minimum komşu

Üç açıklık; döşeme açıklıkları
11 15 11
Pd l 2
Dört veya -24 -9 -10 -9 -24 Md 
daha fazla 11 15 15 11 k
açıklık;
Pd  1.4G  1.6Q
 TEK DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
• Plak mesnetleri taşıyıcı duvar üzerine oturuyorsa mesnet eksenindeki moment
değerine göre hesap yapılır.

• Plak mesnetleri kiriş ise, mesnet ekseni yerine kiriş yüzeyindeki moment hesaplarda
dikkate alınır. Moment düzeltmesinde V.a/2 yerine V.a/3 terimi ile azaltma yapılır.

TS 500

V: Mesnet yüzeyindeki kesme kuvveti

a: Mesnet (Kiriş) genişliği < 0.175 laçıklık

Pd lk 2
M d ' mesnet 
14
Pd  1.4G  1.6Q
 TEK DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
Pd
• Sürekli plakların açıklıklarında hesaplanan pozitif moment, söz konusu plağın iki
ucu ankastre kabulüyle elde edilecek momentten küçük ise, kesit hesabı büyük
Pd l 2 Pd l 2
moment esas alınarak yapılmalıdır.
12 12
• Donatının döşeme plaklarının çoğunda minimum donatının altında kalması
döşeme kalınlığının azaltılabileceğine işarettir. Pd l 2
24
• Buna karşılık çok yoğun donatı ile karşılaşılması da döşeme kalınlığının
Pd lk 2
arttırması gerektiğini gösterir. M d ,açıklık 
 Plaklarda kesme kuvveti güvenliği, mesnet yüzündeki kesme kuvveti esas
24
alınarak kontrol edilir. Plak kalınlığının kesme kuvveti donatısına ihtiyaç
göstermeyecek şekilde, yani aşağıdaki koşulu sağlayacak şekilde belirlenmesi b = 1.0 m
gerekir.  f ctd  Çekme tasarım dayanımı
 d
Vd  0.5Vcr  0.50.65 f ctd bd  b  1.0 m M h
 d  Plak derinliği

 TEK DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
Konstrüktif Kurallar;

 h ≥ 80 mm (Deprem Bölgesi h ≥ 100 mm)

 Tavan döşemelerinde veya yalnız onarım ve temizlik gibi durumlarda üzerinde yürünen döşemelerde
b = 1.0 m
h ≥ 60 mm (Deprem Bölgesi h ≥ 80 mm)

 Üzerinden taşıt geçen döşemelerde h ≥ 120 mm

d
M h
 h ≥ ln / 25 (Tek açıklıklı döşemelerde)

 h ≥ ln / 30 (Sürekli döşemelerde)

 h ≥ ln / 12 (Konsol döşemelerde)

 Burada ln plaklar arası net açıklıktır.Yani kiriş dış yüzeyleri arası açıklıktır.

ln

l
 TEK DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
Konstrüktif Kurallar;

 d'min = 1.5 cm (Net beton örtüsü)

 Ana donatı (Altta) minimum koşulları;    min  0.003( S 220)    min  0.002 ( S 420 ve S 500)
 Donatı çubukları aralığı; s ≤ 1.5 h; 200 mm

 Açıklıktaki alt donatının tek açıklıklı plaklarda en az ½’si, sürekli plaklarda en az 1/3’ü mesnetten
mesnete kesilmeden uzatılmalıdır.

 Sürekli plakların kenar mesnetlerinde en az açıklık donatısının yarısı kadar üst donatı bulunmalıdır.

 Genel olarak ana donatının yarısı düz, yarısı pilye olarak kullanılır.

 Alt dağıtma donatısı; ana donatıya dik yönde en az ana donatının 1/5’i kadar olmalıdır ve s ≤ 300 mm

 Üst boyuna mesnet donatısı; Uzun doğrultuda, mesnetlerden her iki tarafa kısa açıklığın ¼’ü kadar
uzatılacak. Ana donatının 60%’ından az olmayacaktır. Ayrıca sıralanan değerlerden az olamaz;
8/200 (S220), 8/300 (S420), 5/150 (S500).
TEK DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
SORU 1
ÖRNEK PROBLEMLER

Şekilde verilen döşeme sisteminde kiriş

kalınlıkları 250 mm olarak verilmiştir.

6.0 m
Döşeme kaplaması 25 mm mozaik kaplamadır.

Sıva kalınlığı 20 mm’dir

Tesviye betonu 30 mm kalınlığındadır.

Kütüphane döşemesidir.

Malzemeler : C16 / S420

2.8 m 2.5 m 2.5 m 2.8 m

Kaplama
Tesviye betonu , sıva ve kaplama için;   20kN / m3
Tesviye Betonu

Betonarme Plak

Sıva
ÖRNEK PROBLEMLER
 ÇİFT DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER

• lu/lk ≤ 2 olduğu durumda uzun kenar doğrultusunda taşınan yük ihmal

edilebilir mertebeden küçük değildir.

• Bu tür kirişli plak döşemelere Çift Doğrultuda Çalışan Döşeme

(Ç.D.Ç.D) denir.

• Çif Doğrultuda Çalışan Döşeme Plaklarının hesabında çeşitli yöntemler

kullanılabilir. Örneğin; Akma Çizgileri Yöntemi, Eşdeğer Çerçeve
Yöntemi

• Bu ders kapsamında TS500’ce verilen yaklaşık yöntem gösterilecektir.

 ÇİFT DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
Yaklaşık Yöntem;

• Kirişli döşeme sistemlerinde açıklıkların birbirinden fazla farklı olmadığı veya daha kesin hesabın
gerekmediği durumlarda bu yöntem kullanılabilir.

• Moment hesaplarında, negatif moment için mesnet yüzündeki, pozitif moment için ise açıklık
ortasındaki kesit göz önüne alınmalıdır.

• Birim genişliği düşen döşeme momenti; M    Pd lkn 2 Pd  1.4G  1.6Q

• α katsayıları kenar oranlarına ve mesnet koşullarına göre TS500 tarafından verilmiştir.

Dört kenarından sürekli

Bir kenar süreksiz

İki komşu kenar süreksiz

 ÇİFT DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
Dört kenarından oturan iki doğrultuda donatılı dikdörtgen plakların moment katsayıları, α
lu
m
lk 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.75 2.0 m
 MOMENT DENGELEMESİ
• Komşu iki plak ayrı ayrı göz önüne alındığı için, ara mesnetlerde komşu plaklardan bulunacak
mesnet momentleri genellikle farklı olur.
M min
 0.8  Kesit büyük momente göre donatılır
Mmax M max
M1 M2
M min 2
Mmin  0.8  M   M max  M min  hesaplanır
M max 3

• ΔM değeri komşu iki plağa rijitlikleri oranında dağıtılarak kesit

büyük momente göre boyutlandırılır.

• ΔM’den geriye kalan 1/3’lük kısım ise mesnet kirişlerinin

burulma rijitliği ile taşındığı kabul edilir.
l l1
M 1  M max  M 2 M 2  M min   M
l1  l2 l1  l2
l1 l2
M d ,mesnet  max( M 1 ; M 2 )
 ÇİFT DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
• Çift doğrultuda çalışan döşemelerde genel olarak büyük olan momente ait donatı alta konulur.

b = 1.0 m
M1
M1 > M2 olduğu için ekran düzlemine dik donatının döşeme
d dış yüzeyine daha yakın olması gerekmektedir. Bu sebeple
M2 h
bu donatı alta konulmuştur.

• Serbestçe oturduğu varsayılan döşemenin kenar mesnetinde, dönmenin herhangi bir yapısal
düzenleme nedeni ile engellenmesi durumunda, dış mesnetteki moment, yaklaşık yöntem ile açıklık
ortası için hesaplanan momentin belirli bir oranı olarak alınmalıdır.

• Dönmenin tam olarak engellendiği durumlarda bu oran 1.0, diğer durumlarda 0.5 alınabilir.
 ÇİFT DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
Konstrüktif Kurallar;

• h ≥ 8.0 cm (Deprem Bölgesi h ≥ 10.0 cm)

• Tavan döşemelerinde veya yalnız onarım ve temizlik gibi durumlarda üzerinde yürünen döşemelerde

• h ≥ 6.0 cm (Deprem Bölgesi h ≥ 8.0 cm)

• Üzerinden taşıt geçen döşemelerde h ≥ 12.0 cm

• İki doğrultuda çalışan kirişli döşemelerde kalınlık (h);


 lkn ; Kısa doğrultuda net açıklık

lkn   Sürekli Kenar UzunluklarıToplamı lkn
h (1  s )  s 
20 4  Tüm Kenar UzunluklarıToplamı
15 
m  l lk
 m u
 lk
 ÇİFT DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
Konstrüktif Kurallar;

 d'min = 1.5 cm (Net beton örtüsü)

 Mininum donatı oranları  x ve  y  0.0015  x   y   0.004 ( S 220)  x   y   0.0035( S 420 ve S 500)

 Donatı çubukları aralığı; s ≤ 1.5 h; 200 mm (Kısa doğrultu); 250 mm (Uzun doğrultu)

 Genellikle açıklık donatısının yarısı düz yarısı pilye olarak kullanılır.

 Çift doğrultuda çalışan plaklarda da kesme kuvveti güvenliği, mesnet yüzündeki kesme kuvveti esas
alınarak kontrol edilir. Plak kalınlığının kesme kuvveti donatısına ihtiyaç göstermeyecek şekilde, yani
aşağıdaki koşulu sağlayacak şekilde belirlenmesi gerekir.
b = 1.0 m
 f ctd  Çekme tasarım dayanımı

Vd  0.5Vcr  0.50.65 f ctd bd  b  1.0 m d
M h
 d  Plak derinliği

 DÖŞEMELERDE KİRİŞLERE YÜK AKTARILMASI
• Çift doğrultuda çalışan kirişli plak döşemelerde, tasarım kesme kuvveti aşağıdaki tabloda verilen xk
katsayısı ve denklemi kullanılarak hesaplanır ve 0.5 Vcr değeri ile kıyaslanır.

Tabloda verilen katsayılar kısa kenar doğrultusu içindir. Pd  xk lk n

Vd 
Pk  Pd  xk Pu  Pd 1  xk  2
ÇİFT DOĞRULTUDA ÇALIŞAN KİRİŞLİ PLAK DÖŞEMELER
 DÖŞEMELERDE KİRİŞLERE YÜK AKTARILMASI
• Kirişler kendi özgül ağırlıkları, üzerindeki duvarların yüklerini taşıdıkları gibi tek veya iki taraflarında
bulunan döşemelerden de yük alırlar.

• Döşeme yükünün kirişlere aktarımı aşağıdaki gibidir.

Bu üçgen ve yamuk döşeme yükleri aşağıdaki
bağıntılar ile eşdeğer düzgün yayılı yüke
çevrilebilir.

Pd lkn
Kısa Kenar 
3
Pd lkn  0.5 
Uzun Kenar  1.5  2 
3  m 
ÖRNEK PROBLEMLER

Şekilde verilen döşeme sisteminde;

Kirişler: 300 x 500

Kolonlar: 300 x 300

Döşeme kaplaması fayans = 1 kN/m2 .

Asma tavan = 0.3 kN/m2

Hareketli Yük Q=5 kN/m2

Malzemeler : C20 / S420