BÖLÜM4 M-N-Q

BÖLÜM 4: M-N-V
4.1. İZOSTATİK SİSTEMLER

Yapıda döşeme üzerinde bulunan sabit ve hareketli yükleri kolonlara aktaran yapı elemanı olan kiriş,

1. Bir boyutu diğerine göre küçük olan [b,h<<L] [b,h, L: kiriş genişliği, yüksekliği, açıklığı]
2. Yükleri genellikle çubuk eksenine dik uygulanan
3. Açıklığı [L] boyunca tekil ve yayılı yükle yüklenebilen
4. Kendi ve uygulanan yükler altında eğilmeye karşı direnç gösterebilen
5. Malzeme özellikleri bilinen
6. Yük ve dayanım özelliklerine göre belirli noktalarından mesnetlenen

prizmatik çubuklara kiriş denir. Kirişler tatbik edilen yükleri belirli noktalara [mesnetlere] emniyetli bir
şekilde aktaran yapı elemanıdır. Bu kirişlerin 1. Bölümde açıklanan ΣFx=0, ΣFy=0 ve ΣM=0 üç denge
denklemi ile incelendiğinde,

1. Üç bilinmeyenden az bilinmeyeni varsa sisteme [taşıyıcı olmayan, rijit değil] “labil”

P 2
q q
P P
1 P

2 1 2
P P
q q

mafsal mafsal

1 2 1 2 1 2 1

2. Üç denge denklemi ile mesnet tepki kuvvetleri ve kesit tesiri olan moment, kesme kuvveti ve
eksenel kuvveti bulunabilen sistemlere “izostatik”

P q P
3 q q
P
1

2 3 2
1
q P

1
1 2 3 1 2 3
2

3. Bu üç denge denklemi ile kesit tesirleri ve mesnet tepki kuvvetleri bulunamayan ve çözümü
için ilave denge denklemlerine ihtiyaç duyulan ve üçten daha fazla bilinmeyeni olan sistemlere
ise “hiperstatik”

sistemler denir. Bu kısımda izostatik sistemlerin çözümü yapılacaktır. Gerek izostatik gerekse
hiperstatik sistemlerin çözümü,

114
BÖLÜM4 M-N-Q

q P
P P

1 2 3 4 6-3=3.
dereceden 9-3=6.
4-3=1. dereceden hiperstatik hiperstatik dereceden
hiperstatik
P q 1 4 1 4
3 6 3 6
2 5 2 5
1 2 3

1. Sistemin taşıdığı ve taşıması düşünülen yükler [rüzgar, deprem] altındaki kesit tesirleri [M,
N,V],
2. [M,N,V] kesit tesirlerini müsaade edilebilen ölçüler [deplasman, gerilme] içinde emniyetle
taşıyabilecek malzeme ve kesit [mukavemet konusu].
3. 1. ve 2. maddelerdeki kriterler dikkate alınarak sistem boyutları,

belirlenerek sistem kullanıma sunulur. Köprü kirişleri, köprü ve çatı kafes sistemleri dışında betonarme
yapılara izostatik sistemlere pek rastlanmaz. Ancak hiperstatik sistemlerin çözümü izostatik
sistemlerdeki çözüm esaslarının ilave denge denklemlerinin ilave edilmesiyle bulunduğu için izostatik
sistemlerin çözümü büyük önem arzeder.

4.2. İZOSTATİK SİSTEMLER VE İŞARET KABULÜ

Kolon ve kirişlerden oluşan yapı sistemlerinin boyutlandırılmasında esas olan,

a. Kesme kuvveti [V]

b. Moment [M]
c. Eksenel kuvvet [N]
kesit tesirleri yapı elemanının dolaysıyla sisteminin,

a. Kesit ve fiziksel [b,h]

b. Mesnet [sabit, ankastre]
c. Yük [q, P]

özelliklerine göre belirlenir. Kesit tesirlerinin işaretlerinin belirlenmesinde elemanların şekil

değiştirmeleri esas olmak üzere yapılmasına karşın değişik kabuller yapılarak değişik işaret kabulleri
kullanılabilmektedir. Literatürdeki mevcut kaynaklarda eksenel kuvvet işaretinde bir farklılık olmamakla
birlikte moment ve kesme kuvvetlerinin çizimlerinde değişik işaret kabullerine rastlamak mümkündür.
Bu notlarda kullanılan işaret kabulü aşağıdaki şekildeki gibidir.

115
BÖLÜM4 M-N-Q

Yüksüz (kendi ağırlığı ihmal)

P
Yüklü (P) (kendi ağırlığı ihmal)

M M Çekme
Basınç
- + -
+ Basınç
M M V V V V
Çekme
EĞİLME MOMENTİ İŞARET KABULÜ KESME KUVVETİ İŞARET KABULÜ

P - P
+ P
P
Basınç Çekme
EKSENEL KUVVET İŞARET KABULÜ

Yukarıdaki şekillerden de anlaşılabileceği gibi, eğilme momentinden dolayı elemanının uzayan yani
çekme meydana gelen kısmı artı diğer kısmı ise basınç bölgesi olarak kabul edilmiştir. Bu notlarda
moment alanı elemanın çekme meydana getiren yüzüne çizilmiştir. Kesme kuvvetinde ise kesiti saat
yönünde döndürmeye çalışan kesme kuvveti artı tersi eksi olarak kabul edilmiştir. Eksenel kuvvette ise
kesitin boyunu kısaltmaya çalışan basınç kuvveti eksi [-] kesitin boyunu uzatmaya çalışan çekme
kuvveti ise artı [+] olarak kabul edilmiştir.

4.3. YÜKLER

4.3.1. Uygulama Sürelerine Göre

Yükler etkime sürelerine ve bu süre içinde değişimlerine göre,

1. Yapıya veya sisteme etkime şiddet ve süreleri zamanla değişim gösteren [rüzgar, kar-
yağmur, ısı, deprem, makine titreşimi ve hareketler] gibi yüklere HAREKETLİ yükler,

2. Yapıya veya sisteme etkime şiddet ve süreleri zamanla değişim göstermeyen [ kolon,
kiriş, döşeme, duvar, toprak] gibi yüklere ZATİ [ölü] yükler,

olarak sınıflandırılır. Zati yükler, hareketli yükleri emniyetli ve konforlu bir şekilde karşılamak için
yapılan yapıyı oluşturan döşeme, duvar, sıva, kolon-kiriş gibi kalıcı elemanların oluşturduğu yüklerdir.

116
BÖLÜM4 M-N-Q

İnsan yük olarak hareketli bir yük sınıfına girerken, insanın içinde bulunacağı konuttun, sınıfın ve
sinemanın yapı elemanları ise zati yük sınıfına girmektedir.

4.3.2. Uygulama Şekillerine Göre Yükler

Yükler etkime durumlarına göre,
1. Tekil yük
Belli bir şiddeti ve yönü olan kuvvetin etkime noktası sistemin alanı veya boyuna göre çok küçük ise
bu tür kuvvetlere tekil kuvvet denir. Örneğin bir otomobil içindeki kişiler yayılı yük oluşturduğu halde
otomobilin tekerleri yere tekil yük olarak etkidiği kabul edilir. Tahterevallide bulunan çocukların her biri
birer tekil yük olarak alınabilir. Yapı sistemlerinde mesnet tepki kuvvetleri, tavana asılmış avize,
sıraların ayakları ve çantanın sapına uygulanan kuvvetler tekil kuvvet olarak kabul edilebilir.
2. Yayılı yük
a. Düzgün [üniform] yayılı yük
b. Üçgen yayılı yük
c. Trapez yayılı yük
d. Fonksiyonel yayılı yük

olarak aşağıdaki tabloda verildiği gibi gruplara ayrılır. Isı, mesnet çökmesi-dönmesi ve diğer yük ve
etkileri Mukavemet ve Yapı Statiği derslerinde incelenecektir.

YAYILI YÜK
TEKİL YÜK
Düzgün Üçgen Trapez Fonksiyonel Moment
R P q1 M
q2 xn
V

Sistemdeki yüklerin hesaplanması aşağıdaki şekilde yapılmaktadır.

A
2 K102
S1 50/25 S2 100/25
(Elastisite modülü

0
45
K101

K101
4m

Bir kiriş elemanının yükünü,

S4 100/25 S3 25/100
1
1. Duvar+sıva yükü Sıva Sıva
K102
1m
7m
2. Döşeme yükü + + d
2.a. Kirişlerle 1-2-3-4 yandan çevrili
Duvar yükü = d x λ x h kN/m
döşeme
2.b. Kirişlerin kesiştiği köşeden açı Duvar Duvar
ortaydçizilir.
: duvar kalınlığı d x λ x h kN/m
q= Duv
h: katyönde
2.c. Uzun yüksekliği-kiriş
trapez kısayüksekliği
yönde
λ: yayılı
3
üçgen duvar yükler
malzemesi birim
kirişlere hacim ağırlığı (t/m ) +
aktarılır.
2.d. Aktarım TS500 bağıntıları ile +
çözümü kolaylaştırmak için düzgün Döşeme Döşeme
yayılı yük haline getirilir.
+
3. Kirişin kendi yükü [bxhx1xρ] +
Kiriş 101 Kiriş 102
117
oluşturur. q kN/m
q kN/m
BÖLÜM4 M-N-Q

4.3.3. Bir İzostatik Sistemin Çözümde İzlenen Yol

1. Bilinmeyen mesnet tepki kuvvetlerinin ve verilen tekil yüklerin çubuk eksenindeki iz düşümleri
ve yayılı yüklerin bileşkesi olan kuvvetlerin işaretli olduğu sistemin serbest cisim diyagramı
belirlenir.
10 N
2 N/m
45o

A B
3m 6m

7.07 N 2x6=12 N

Bx
7.07 N
3m 6m
Ay By

2. Bilinen denge denklemleri kullanılarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.

a. ΣFx=0
b.ΣFy=0
c. ΣM=0

118
BÖLÜM4 M-N-Q

3. Kirişin herhangi bir ucundan başlamak üzere kesim yaparak kirişin tamamındaki kesit tesirleri
belirlenir. Kesim yapılacak noktalar,

d. Kiriş üzerindeki yükün sağında ve solunda

e. Mesnedin sağında ve solunda
f. Kiriş üzerinde birden fazla yük varsa her yükün sağında ve solunda

1 3 4
2 1
5 kN 3 kN/m q kN/m
1 kN/m
B 5 kN A B
A
L
3m 4.5 m 3m 3m

1 1 3 1 2 3 4
2 2
P q kN/m P q P q P
P

A B A B A B
L L L

4. Buradaki kirişler eğilmeye çalıştığı için kesim noktasına moment, kesme ve eksenel kuvvet
etkileri bilinmeyen olarak işaretlenerek bulunur. Bir n noktasının kesit tesirleri sağdan veya
soldan aynı olacağından etkilerin az olduğu yönden bulunması kolaylık sağlayabilir.

7.07 N 2x6=12 N

n
Bx
7.07 N
3m 6m
Ay By

7.07 N 2x6=12 N
Vn
Mn n
n Bx
Nn Nn
7.07 N
Mn x
3m x Vn
Ay By

5. Bulunan kesit tesirleri kiriş boyuna eşit boyda çizilecek eksenler üzerine işaretlenerek
kesme, moment ve eksenel yük diyagramları çizilir. Çizimler işaret kuralları konusunda
belirtilen yönlerde yapılır. [İşaret yönleri kaynaktan kaynağa değişiklik gösterebilir.]

119
BÖLÜM4 M-N-Q

P P
n
x Yük ve mesnetleri ile verilen kiriş
P
m m
3 6
y

+ n
x V Yük ve mesnetleri ile verilen kirişin
- Kesme Kuvvet [V] diyagramı
y

- n
x M Yük ve mesnetleri ile verilen kirişin
+ Moment [M] diyagramı
y

n
x N Yük ve mesnetleri ile verilen kirişin
Eksenel Kuvvet [N] diyagramı

6. Yayılı olan yükün-lerin bileşkesi aşağıdaki şekilde bulunur.

L L
qx qx 2 qL
Üçgen yayılı yükü bileşkesi P = ∫ L
dx =
2L
=
2
[N, kN]
0 0

dx parçacığının momenti M = x q dx ∫
L

Sistem gereği yayılı yükten bulunan kesit tesirlerinin yayılı yükün bileşkesi ile bulunan kesit
tesirlerini aynı olması gereğinden,

x g P = M = ∫ x qdx x g ∫ qdx = ∫ x qdx

L L L

∫ x qdx ∫ x dA ∫ x dA
P = ∫ qdx = ∫ dA = A →→ xg = L
= L
= A
L L ∫ qdx ∫ dA ∫ dA
L L A

xg ağırlık merkezini yukarıdaki bağıntı ile bulunur. Bu konuda detaylı açıklama ağırlık merkezi
bölümünde bulunmaktadır. Buna göre yayılı yükün bileşkesi olan P kuvvetinin etkime noktası
yayılı yük alanının ağırlık merkezidir.

120
BÖLÜM4 M-N-Q

q
xg P

A B A B
L L
q

qx
L
A B
x L
dx

Bazı geometrik şekilde etkiyen yüklerinin bileşke ve uygulama noktaları

P= bh h h
P= bh /2

b/2 b/2 2b/3 b/3

h bh b y=kxn
20 h P= x= h
[n + 2 ] [n + 2]
P= bh/3
x
3b/4 b/4 b

20 xn b[n + 1]
h x= h
P= 2bh/3 P=
nbh x
2[n + 2 ]
[n + 1]

5b/8 3b/ b

20
h1
b[2h2 + h1] P= 2bh/3 h
h2 x=
P= 0.5b[h1+h2] 3[h2 + h1]

b b/2 b/2

ÖRNEK 4.1. Verilen kirişin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarının çizimi.
P kN P kN

A B A B Bx
a b a b
L AY BY

Çözüm: Önce mesnet tepki kuvvetleri

P kN
Pa
∑ MA = 0 P a − B yL = 0 By = A B Bx
L
a b
Pb Pb Pa
∑ MB = 0 A yL − Pb = 0 Ay = AY = BY =
L L L

∑ Fx = 0 Bx = 0

121
 BÖLÜM4 M-N-Q

∑X = 0 N = 0 M
N
A V
Pb x
∑ Y = 0 Ay − Q = 0 Q = AY =
Pb
L L
Pbx
∑ M = 0 M − Ayx = 0 M =
L

Pba
x = a ise M =
L
∑X = 0 N = 0
P M
N Pb
A V ∑ Y = 0 Ay − P − Q = 0 Q = −P
a x L
Pb
AY = Pb[ a + x ]
L ∑ M = 0 M − A y [ a + x ] + Px = 0 M = − Px
L

x = a + b = L ise M = 0

Bulunan kesme ve moment değerleri çubuk ekseni üzerine işaretlenerek diyagramlar [V,M,N] çizilir.
P kN

A B Bx
a b
Pa
AY =
Pb BY =
L L

Pb
AY = P
L
Pa [V] alanı
= BY
L

+ [M] alanı

Pb Pba Pa
AY a = a= = BY b = b
L L L
[N] alanı

ÖRNEK 4.2. Verilen kirişin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarının çizimi.
P=qL kN/m
q kN/m L/2

A B = L
L By
Ay
q kN/m
Çözüm: Önce mesnet tepki kuvvetleri
A B Bx
L
L  qL qL qL
∑ MA = 0 q.L   − B y L = 0 B y = AY = BY =
2 2 2 2

L  qL q kN/m M
∑ MB = 0 A y L − q.L   = 0 A y =
2 2 N
A Q
∑ Fx = 0 Bx = 0 x
qL
AY =
2

122
BÖLÜM4 M-N-Q

∑X = 0 N=0
qL A B Bx
∑ Y = 0 Ay − qx − Q = 0 Q= − qx L
2 qL qL
AY = BY =
x = L / 2 ise Q = 0 2 2
x = L ise Q = −[qL / 2 ] kN
qL
2 +
2
qLx qx qL [Q]
∑ M = 0 M − A y x + q x [ x / 2] = 0 M = − -
2
2 2

[M]
qL2
x = [L / 2 ] ise M = kNm +
8 qL2
x = L ise M = 0
8
[N]

ÖRNEK 4.3. Verilen kirişin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarının çizimi.
qL
P=
2
q 2L/3 L/3

A B = A
L
B
L
q
Çözüm: Önce mesnet tepki kuvvetleri
A B
L
qL qL
AY = BY =
6 3

 qL  2L qL
∑ MA = 0  2  3 − B yL = 0 B y = 3
q =[qx/L]
  M
N
A Q
 qL  L qL
∑ MB = 0 A yL −   = 0 Ay = qL
x
 2 3 6 AY =
6
q

A B Bx
∑ Fx = 0 Bx = 0
qL
L
qL
AY = BY =
6 3

qL
6 +
- qL [V]
2
L 3
3
[M]
+ 3o

L 3qL2 L2 qL L2
x= ⇒ max açıçıkl x = ⇒
2 48 2 9 2
[N]

123
 BÖLÜM4 M-N-Q

∑X =0 N =0

 qx   x  qL qx 2 L qL qL
∑ Y = 0 Ay −  L   2  − Q = 0 Q=
6
−
2L
x=
2
ise Q =
24
x = L ise Q = −
3

qx x x qLx qx 3 L 3qL2
∑ M = 0 M − Ay x + L 2 3 = 0 M = 6 − 6 L x=
2
ise M =
48
kNm x=L ise M = 0

 qx   x  qL qx 2 qL 2L L2 L2
∑ Y = 0 Ay −    −Q = 0 Q= − =0 x2 = = x=
 L 2 6 2L 6 q 3 3

 0 .5    2  0 .5  2  0 .5 0 .5  0. 5
qL  L2   q L L 1  L2  1 qL  L2 
max Maç =    −    x   x x  x  =  
 6 3  L  3  3
        3  2  3 
 yük
9  3 
Amesnet tepkisi

ÖRNEK 4.4. Verilen kirişin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarının çizimi.
o
2
q
∑X = 0 Bx = 0
A B
L qL
3 qL qL
3L L ∑Y = 0 A y + By − =0 A y + By =
3 3
4 4
2o q qL  3L  qL
∑ MA = 0 − B yL = 0 By =
3  4  4
A B Bx
L
qL qL
AY = BY = qL  L  qL
12 4 ∑ MB = 0 − A yL = 0 Ay =
qL 3  4  12
3
3L L
4 4
o
2 q

A B Bx
L
qL qL
AY = BY =
12 4

qL 3o
12 +
- qL [V]
4
x

[M]
+
3o
L 3qL2 L2 qL L2
x= ⇒ max açıçıkl x = ⇒
2 48 2 9 2
[N]

124
 BÖLÜM4 M-N-Q

ÖRNEK 4.5. Verilen kirişin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarının çizimi.
10 N
2 N/m
o
45
A B
3 m
3m

Çözüm: 10 N’luk kuvvetin yatay ve düşey bileşenleri bulunarak mesnet kuvvetleri hesaplanır.

∑ MA = 0 7.07 x 3 − 2 x 6 x 3 + 6 B y = 0 B y = 2.465 kN

∑ MB = 0 7.07 x 9 + 2 x 6 x 3 − 6 A y = 0 A y = 16.605 kN

7.07 N 2 N/m
7.07N
7.07 N
3m 6m 7.07
Ay=16.605N By=2.465 N sol
Q = -7.07N
3m
sol
Q 7.07 2.47 Q
-
- M
sol
= -7.07 x3 = -21.21 Nm
+
sol
9.54 N = -7.07 N
21.21
Q
M - - 2 N/m Q –2 x 3 + 2.465= 0 Q=3.535 N
7.07
+ 7.07N
1.52
7.07 3m M=2.465x3-2x3x1.5=1.605 Nm
N 3m
M
- By=2.465N
Ay=16.605t
N=-7.07N

ÖRNEK 4.6. Verilen kirişin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarının çizimi.

6 kN/m
4 kN
6 kN
A B
3m 9m

Çözüm: Sistemin mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.

b 36 kN
a
6 kN/m
4 kN
6 kN
A B Bx = 6
m m
3 9
a A Y = 21.33 b B Y = 18.67

125
 BÖLÜM4 M-N-Q

∑ Fx = 0 6 −Bx = 0 Bx = 6 kN

 6 x12  q =[qx/ L]=0.5x

∑ MA = 0 
 2 
 x 5 − 4 x 3 −B y 9 = 0 B y = 18.67 kN 4 kN
M
6 kN
N
x
 6 x12  a-a V
∑ MB = 0   x 4 + 4 x 12 − A y 9 = 0 A y = 21.33 kN
 2 

a-a ve b-b kesitlerinde kesimler yapılarak kesit tesirleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.

∑ Fx = 0 N+ 6= 0 N = −6 x = 3 m → N = −6 kN

∑ Fy = 0 Q − 4 − 0 .5 x [ x / 2 ] = 0 Q = 4 + 0 . 25 x 2 x = 3 m → Q = 6 . 25 kN

∑M = 0 M + 4 x + 0.5 x[0.5 x ][ x / 3 ] = 0 M = −[ 4 x + x 3 0.25 / 3 ] x = 3 m → M = −14.25 kNm

q =[qx/ L]=0.5x
4 kN M
6 kN
N
A
x V
A Y = 21.33
b-b

∑ Fx = 0 N+ 6= 0 N = −6 kN x = 7.5 m → N = −6 kN x = 12 m → N = −6 kN

∑ Fy = 0 Q + 4 − 21.33 + 0.5 x[ x / 2 ] = 0 Q = 17.33 − 0.25 x 2 x = 3 m + 4.5 m = 7.5 m → Q = 3.27 kN

∑ Mx = 0 M x + 4 x − 21.33 [ x − 3 ] + 0.5 x[0.5 x ][ x / 3 ] = 0 M x = −63.99 + 17.33 x − x 3 0.25 / 3

x = 7.5 m → M x = 30.83 kNm

b 36 kN
a
6 kN/m
x = 12 m → M x = 0 4 kN
6 kN
A B Bx = 6
3m 9m
a A Y = 21.33 b B Y = 18.67

15.08
+

4 -
-
6.25
[Q]
x=8.33
14.25

- 18.67

+ [M]

6.25

6 - [N]

126
BÖLÜM4 M-N-Q

Maksimum açıklık momenti V=0 da olduğuna göre,

[1 / 2 ]
 17.33 
Q=0 4 + [0.5 x ] x [0.5 ] − 21.33 = 0 x=  = 8.33
 0.25 

x = 8.33 →→ max M aç = 21.33 [ x − 3 ] − 4 x − 8.33 [0.5 x ] [0.5 ] [8.33 / 3 ] − 14.25 = 32.20 kNm

İstenirse sağ yönden de kesim yapılarak sonuçlar kontrol edilebilir.

∑ Fx = 0 N+ 6 = 0 N = −6 kN x = 9 m → N = −6 kN x = 12 m → N = −6 kN

6[12 − x ]
qx = = 6 − 0.5 x
12

Q + ([[6 − 0.5 x ] + 6 ] x ) / 2 − 18.67 = 0 Q = 18.67 + 0.25 x 2 − 6x x = 4.5 ise Q = 3.27 kN

6 [12 − x ]
M x + [6 − 0.5 x ] x x / 2 + 0.5 xx[ 0.5 ][2x / 3 ] − 18.67 x = 0
12

M
6 kN/m
M x = 18.67 x − 3x 2 + 0.5 x 3 / 6 x = 4.5 ise M x = 30.86 kN
N
6 kN
V B
x = 9 ise M x = 14.22 kN x
B Y = 18.67

4.4. KESME KUVVETİ İLE MOMENT ARASINDAKİ İLİŞKİ

dx

A B A B

L x
P
A B
q(dx)
L M
M
Kesme V s V+dV
+ V - V dx
M + M
Moment
dV
ΣFy=0 V + q (dx) – [V + dV]= 0 q (dx) – [dV]= 0 dV= q (dx) =q
dx
dM
ΣMs=0 V dx + M +q (dx) (dx /2) – [M + dM]= 0 V dx = dM =V
dx
dx 2
Not: dx küçük bir dilim olduğu için = 0 alınmıştır.
2

q
V M
j j
j
dV=qdx dM=Vdx
i i i

x x x
dx dx dx

127
 BÖLÜM4 M-N-Q

VEYA

Vj − Vi = ∫ qdx Buna göre yayılı yükün alanı kesme kuvvetini verir.
i

j
M j − Mi = ∫ V dx Kesme kuvvetinin alanı momenti verir.
i

ÖRNEK 4.7. Şekildeki konsol kirişin kesme ve momet bağıntılarının elde edilmesi

4 kN/m

A
6m

Konsol kirişin A mesnedindeki kesit tesirleri aşağıdaki şekilde bulunur.

12 kN

48 kNm

4m
12 kN
x2
x 3
48 kNm
3
M

z
x V
12 kN

x2 x2
ΣFy=0 12 − − V =0 V =12 −
3 3

x2 x x3
ΣMz=0 − 48 + 12 x − −M= 0 M = 12 x − 48 −
3 3 9

x2 22 x3 23
x=2 V2 =12 − =12 − =10.67kN M2 =12 x − − 48 =12 x 2 − − 48 = − 24.89kNm
3 3 9 9

x2 42 x3 43
x=4 V4 =12 − =12 − = 6.67kN M4 =12 x − − 48 =12 x 4 − − 48 = − 7.11kNm
3 3 9 9

x2 62 x3 63
x=6 V6 =12 − =12 − = 0 M6 =12 x − − 48 =12 x 6 − − 48 = 0
3 3 9 9

128
 BÖLÜM4 M-N-Q

12 kN
48 kNm
3o 2o
- +
A
A
6m
6m

ÖRNEK 4.8. Verilen çıkmalı kirişin V,M ve N kuvvet alanlarının kesim metoduyla çizimi.

5 kN 3 kN/m 1 kN/m
A B 5 kN
3m 4.5m 3m 3m

Verilen sistemin önce mesnet tepki kuvvetlerinin hesabı yapılır.

5 kN 3 kN/m 1 kN/m
A Bx B 5 kN
3m
4.5m 3m 3m
Ay By

∑ MA = 0 5 x 3 + 7.5 x B y − 3x 4.5 x2.25 − 1.5 x[ 4.5 + 3 + 2 ] = 0 B y = 3.95 kN

∑ MB = 0 5 x [3 + 4.5 + 3 ] − 7.5 xA y + 3 x 4.5 x[2.25 + 3 ] − 1.5 x2 = 0 A y = 16.05 kN

∑X = 0 B x −5 = 0 B x = 5 kN

∑ X =0 N=0 5 kN M
Kesim yöntemi ∑ Y = 0 − 5 + V = 0 V = 5kN N
x1 V
∑M = 0 M + 5 x1 = 0 M =−5 x1 x1 = 2m ise M =−5 x 2 =−10kNm 3m

5 kN 3 kN/m M
N
A x2 V
3m 4.5 m
16.05 kN

∑ X =0 N= 0

∑ Y =0 − 5 +16.05 − 3 x 2 − V = 0 Q =11.05 − 3 x 2 x2 =0 ise V =11.05kN

x 2 = 4.5 ise V =−2.45kN

∑M= 0 M + 3 x 2 x 2 / 2 + 5 [ 3 + x 2 ] −16.05 x 2 = 0 M =11.05 x 2 − 3 x 2 x 2 / 2 −15

x 2 = 0 ise M =−15kNm
x 2 = 2 ise M =1.10kNm
x 2 = 4.5 ise M = 4.35kNm
q[3 − x3 ]
M y=
1 kN/m 3
N
M
x3 1 kN/m
V m N
3
x3 5 kN
V
3m

129
BÖLÜM4 M-N-Q

∑X = 0 N−5 = 0 N = 5 kN x3 = 3 ise N = 5 kN

 q[ 3 − x 3 ]  q[ 3 − x 3 ]
x 3 q +  x3 q + 
 3   3 
∑ Y =0 V − 2
=0 V =
2
x 3 =1 ise V = 0.84kN
x 3 = 3 ise V =1.50kN

y x 3 x 3 [q − y ]x 3 2x 3  y x 2 [q − y]x 23 
∑M = 0 M+ + =0 M = − 3 + 
2 2 3  2 3 

x3 = 2 ise M = −1.78 kNm

x3 = 3 ise M = −3 kNm

M
1 kN/m
∑ X =0 N− 5 +B x =0 N= 0 N
B 5 kN
∑ Y =0 V − B y − 3[1/ 2 ] = 0 V = 3.95 −1.5 = 2.45kN V Bx=5 kN
3m 3m
∑M= 0 M +1.5 x[ 3 + 2 x 3 / 3 ] − 3.95 x3 = 0 M = 4.35kNm BY=3.95 kN

5 kN 3 kN/m 1 kN/m

A B 5 kN
3 m
4.5m 3m
3 m

11.05

-
1.5 2o
-
Kesme Kuvvet Diyagramı
+
X=3.68 2.45
+ 2.45
5

15

2o 3
- 3o
- Moment Diyagramı
+
4.35
maxM=5.35
5 + Eksenel Kuvvet Diyagramı

Açıklık momentinin hesabı için

1. Kesme kuvvetinin V=0 olan noktaya göre moment alınır.

max M aç = 16.05[3.68 ] − 5[3 + 3.68 ] − 3[3.68 ]3.68 / 2 = 5.35 kNm

2. Açıklığın hemen sağındaki veya solundaki mesnet momentlerine göre

Vx 11.05x3.68
maxMaç = − Mmesnet = −15 = 5.33kNm
2 2

130
BÖLÜM4 M-N-Q

ÖRNEK 4.9. Çıkmalı kirişin Moment, Kesme ve Normal kuvvet alanlarının çizimi.

10 kN/m
5 kN/m 30 kNm 5 kN

A B
2m 2m 2m 6m 2m

Çözüm: A ve B noktalarında ΣMA=0 ve ΣMB=0 yazılarak mesnet tepki kuvvetleri

ΣMA=0 dan -5x12+5x2x1-[10x6x0.5x6]+30-10By=0 By=20 kN

ΣMB=0 dan -5x2+30+[10X6X0.5X4]+5X2X11-10Ay=0 Ay=25 kN ΣFx=0 dan Ax=0

Verilen kirişin kesim metoduy ile kesit tesirleri olan kesme, moment ve eksenel kuvvet değerleri bir
önceki örnekte olduğu gibi bulunur. Bulunan değerler aşağıda çizilmiştir.
10 kN/m
5 kN/m 30 kNm 5 kN

A B
m m m m m
2 2 2 6 2
25 kN 20 kN

15 15
x=4.24 m
-
5 -
[V]
+ +
10 2O 15
10
10 10
- - -
[M]
+
+
20
20 3O

32.43
[N]

Maksimum momentin yeri ve değeri için kesme kuvvetinin sıfır olduğu nokta bulunur.
[qx/ L]
M 5 kN
N
B
V m
x 2
20 kN
qx 2
∑ Fy = 0 Vx + 20 − 5 − [ qx / 6 ]x[ 0.5 ] = 0
12
−15 x = 4.24m Vx =
Maksimum moment, x belli olduğuna göre o noktaya göre sağdan veya soldan moment alınarak veya
kesme kuvvetinin alanın hesabında bulunur.

4.24 x 15 x 2
max M aç = − 10 = 32.40 tm
3

max M aç = −5 x [ 4.24 + 2 ] + 20 x 4.24 − 4.24 x [qx / 6 = 7.07 ] x 0.5 x [ 4.24 / 3 ] = 32.42

131
BÖLÜM4 M-N-Q

ÖRNEK 4.10. Şekilde verilen çıkmalı kirişin V ve M diyagramlarının çizimi.

20 kN/m
20 kNm 50 kN 10 kN/m

A B
2m 2m 2m 3m 2m

Çözüm: A ve B noktalarında ΣMA=0 ve ΣMB=0 yazılarak mesnet tepki kuvvetleri

ΣMA=0 dan 50x2+(2+2+2)x(20x3x0.5)+(1+2+2+3)x10x2)-20-7By=0 By=60 kN

ΣMB=0 dan -20-50x5-(3/3)x(20x3x0.5)+(1)x10x2)-7Ay=0 Ay=40 kN

20 kN/m
ΣFx=0 dan Ax=0 20 kNm 50 kN 10 kN/m

A B
2m 2m 2m 3m 2m

40

20

10

40

ÖRNEK 4.11. Şekilde verilen çıkmalı kirişin V ve M diyagramlarının çizimi.

300 N/m 300 N

100 N/m

A B
6m 6m
6m

Çözüm: Verilen sistemin önce mesnet tepki kuvvetlerinin hesabı yapılır.

∑ MA = 0 18 x 300 + 100x6x[6 & 3 ] + 200x6x0.5 x[6 + 2 ] − 12 x B y = 0 B y = 1300 N

∑ MB = 0 6 x 300 + 12 x A y − 100x6x[3 ] − 200x6 x0.5 x[ 4 ] = 0 A y = 200 N

∑X = 0 Bx = 0

132
BÖLÜM4 M-N-Q

300 N/m 300 N

100 N/m

A B
m m m
6 6 6
200 N 1300 N

200 300 Kesme kuvvet alanı

1000
2o

1800

3o
Moment alanı

1200

200 [6 − x ]
R V=
6
300 N/m
200 N/m
100 N/m
A
m
6 x
200

∑Y = 0 Ay − V = 0 Ay = V bu eşitliği sağlayan x değeri hesaplanır.

  200[6 − x ]     200[6 − x ] + 1200  

 + 200  X   X
200 = 100 X +       
6  6
Ay = V 200 = 100 X +
 2   2 
   
   

200 = 300 X − 16.67 X 2 X = 0.695 m' de kesme kuvveti "0" ve M maksimum

İntegral İle Kesme Ve Moment Değerlerinin Bulunması

Kesme kuvveti değerlerinin entegral ile bulunması

A-B arası V=200 N [0<x<6] B-C arası V =− 100 x + 500 [6<x<12]

 3 
x x x
100 
∫ dV = ∫ − qdx = ∫  3 x − 500 dx
6 6 6

50 2
V= x − 500 x + 2600 [ 6 < x <12 ] x = 9 → V = 550N
3
x =12 → V =1000N

C-D arası V=300 N [12<x<18] Moment değerlerinin entegral ile bulunması

133
BÖLÜM4 M-N-Q

A-B arası [0<x<6] M=V dx V=200 N

M x x
∫ dM = ∫ Vdx = ∫ 200dx M = 200 Nm x = 3 m → M = 600 Nm x = 6 m → M =1200 Nm
0 0 0
50 2
B-C arası [6<x<12] M=V dx V= x − 500 x + 2600
3
M x x
50 
∫ dM = ∫ Vdx = ∫  3 x 2 − 500 x + 2600 dx
Mb 6 6

M = 50 x 3 − 250x 2 + 2600 x − 6600Nm x =12 m → M =1800Nm x = 6 m → M =1200Nm

9
 100 
C-D arası q = −  x + 500  [6<x<12]
 3 

C-D arası [12<x<18] M=V dx V=300 N

M x x
∫ dM = ∫ Vdx = ∫ 300dx
Mc 12 12

M = 300x − 5400Nm x =12 m → M =1800 Nm x =16 m → M = 600 Nm x =18 m → M = 0 Nm

Bulunan değerlerin kesim yoluyla bulunan moment ve kesme kuvvet değerleri ile aynı olduğu görülür.

ÖZET: Yukarıdaki örneklerin ve aşağıdaki tablonun incelenmesinden, yük, kesme kuvveti ve moment
birer derece artarak devam etmektedir. Yani yük 1. dereceden ise kesme kuvveti 2. derecede moment
ise 3. dereceden veya yük ile kesme kuvveti arasında bir derece bulunurken moment ile iki derece
bunmaktadır. Yük n. dereceden ise kesme kuvveti n+1 ve moment n+2 derece olmaktadır.

YÜK ŞEKLİNE GÖRE KESİT TESİRLERİ [V M N]

R P 2O xn
YÜK
V

KESME
KUVVETİ P
[V] 2O 3O
[n+1]O

MOMENT
[M] 2O 3O 4O [n+2]O
EKSENEL V
KUVVET
V
[N]

134
BÖLÜM4 M-N-Q

o
ÖRNEK 4.12. Şekilde verilen çıkmalı kirişin V,N ve M diyagramlarının çizimi [1000 N 45 den etkiyor]

1000 N 6 N/m
400 N 6 Nm
3 N/m

A B

3m 2m 3m 6m 3m 2m 6m

A ve B noktalarında ΣMA=0 ve ΣMB=0 yazılarak mesnet tepki kuvvetleeri bulunur.

ΣMA=0 dan -400x2-1000sin30x5+3x6x6+6+6x6x0.5x(3+6+3+2+6x2/3)-20By=0 By=-143.10 N

ΣMB=0 dan -400x22-1000sin30x25-3x6x14+6-6x6x0.5x(6/3)-20Ay=0 Ay=1079.10 N

1000 N 6 N/m
400 N 6 Nm
3 N/m

A B

3m 2m 3m 6m 3m 2m 6m
1079.10 N 143.10 N

900

500 Kesme kuvvet diyagramı

m
-
A B

179.1
+ 143.10
20
161.1
2762.7
2300

20 1744.1
1500
1258.8
- 1252.8
804.6 3
0

A B
Moment diyagramı

-
866 A B
Eksenel kuvvet diyagramı

ÖRNEK 4.13. Kirişin kesme kuvvet, moment ve normal kuvvet alanın belirlenmesi.

4 kN
4 kN
6 kN C
6 kN C 4m
4m 4m
4m
MA
B
B AX
A
10m
10m AY

VC= - 4 t NC = -6 t MC= 4 x 4 =16 tm

VB= 6 t NC = - 4 t MB= 4 x 4 – 6 x 4 =-8 tm

135
BÖLÜM4 M-N-Q

Ay= 4 t Ax= -6 t MA= -(8 + 4 x 10) = -48 tm

4 - 6
-
C C

+ N - 4
V 6

A B A B

- 4 + 6

+ 16
C
+

-
8
M
8

ÖRNEK 4.15. Şekilde verilen çıkmalı kirişin V ve M diyagramlarının çizimi.

2 kN 2 kN

B D C B D C

Cy
4m

A
Ax
3m 3m
Ay
Verilen sistemin önce mesnet tepki kuvvetlerinin hesabı yapılır.
- 1
+ 1 +
1
Normal kuvvet Cy=1 Cy=1
Kesme kuvvet Cy=1 3
diyagramı
diyagramı
Moment
diyagramı
1 Ax=0 Ax=0
Ax=0
Ay=1 Ay=1
Ay=1

∑F x =0 Ax = 0 ∑F y =0 A y + Cy = 2
VA = 0 MA = 0

∑M A =0 2 x 3 − 6 x Cy = 0 Cy = 1 kN VBkolon = 0 VBkiriş =1kN MB =1x 6 − 2 x3 = 0

VDsağ =1kN VDsol =−1kN MD =1x 2 = 2 kNm

∑ MC = 0 2 x 3 − 6 x Ay − 4 x Ax = 0 A y = 1 kN

Momentin yük olarak verilmesi durumunda kesme kuvveti ve momentin değişimi aşağıdaki gibidir.

136
BÖLÜM4 M-N-Q

M M M
A B A B A B

L L/2 L/2 L a

M M M

Ay By Ay Ay By

∑ MA = 0 M + LB y = 0 ∑ MA = 0 M + LB y = 0 ∑ MA = 0 M + LB y = 0

M M M M M M
By = − Ay = By = − Ay = By = − Ay =
L L L L L L
M M
M + + +
L L
L

Ay By Ay By Ay By
M/2 -
+ M/2 - M
+ M

Süperpozisyon prensibi; üzerinde birden fazla yük bulunan [elastik] sistemin çözümü sonucu
bulunan kesit tesirleri [V, M, N] sistem üzerinde bulunan her bir yük için ayrı çözüm yapılarak bulunan
kesit tesirlerinin çözümüne eşittir. Aşağıda verilen sistemin orta noktasındaki moment,

 qL2   Pa   M  q
M orta =  + + 
 8   2L   2 

qL2
8
L
P P
a
q M

Pa
2L
M L
L=5a M

M/2
L

137
 BÖLÜM4 M-N-Q

ÖRNEK 4.16. Şekildeki çıkmalı kirişin mesnet tepkilerinin superpozisyon yöntemiyle bulunması.

10 t
2 t/m 7.07 kN
o
45 7.07 kN
A B Bx
3m 6m 3m 6m
Ay=10.61 By=3.54
∑X = 0 B x = 7.07 kN

∑ MA = 0 7.07 x 3 + 6B y = 0 B y = −3.54 kN

∑ MB = 0 7.07 x 9 − 6 A y = 0 A y = 10.61kN
∑X = 0 Bx = 0
2 t/m

∑ MA = 0 2 x 6 x 3 + 6B y = 0 B y = 6 kN A B
3m 6m
∑ MB = 0 2 x 6 x 3 + 6 A y = 0 A y = 6 kN Ay=6 By=6

Sonuç: Ay=6+10.61=16.61 kN By=6-3.54=2.46 kN

ÖRNEK 4.17. Şekilde verilen sistemin V, M ve N diyagramlarını çizerek maksimum açıklık

momentinin hesaplanması.
2 kN/m 2 kN/m

C D C D

4kN m
4kN
m 4
4
m m
2 2

A B A x = 4 kN B

m
5
A y = 6.6 kN B y = 3.4 kN

∑ Fx = 0 Ax − 4 = 0 A x = 4 kN

∑ Fy = 0 Ay + By − 2 x 5 = 0 A y + B y = 10

∑ MA = 0 2 x 5 x 2.5 − 4 x 2 − 5 x B y = 0 B y = 3.4 kN

∑ MB = 0 2 x 5 x 2.5 − 5 x A y + 4 x 2 = 0 A y = 6.6 kN

N AC = −6.6 kN NBD = −3.4 kN NCD = −4 kN

138
 BÖLÜM4 M-N-Q

sağ
MC = 3.4 x5 − 4 x2 − 2x5 x2.5 =−16kNm VC − A =−4kN VC −D = 6.6kN

MCsol =− A x x 4 =−4 x 4 =−16kNm

MDsol = 6.6 x5 − 4 x 4 − 2 x5 x2.5 = −8kNm VD −C = 3.4kN VD −B = 4kN

sağ
MC =−4 x 4 =−8kNm VA −C = −4kN VB −D = 0

3.4 16 - 4 -
4 - 8
+ 5.11 -
-
+ -
6.6 4 6.6 4
- Moment alanı
- N alanı
Kesme alanı

A x = 4 kN
B 3.4
6.6

A y = 6.6 kN B y = 3.4 kN
Açıklık momentinin hesaplanması,

g. Açıklık momenti istenen eleman verilen dış yükleri ve bulunan uç momentleri

ile sistemden çıkarılır.
h. Elemanın mesnet tepki kuvvetleri,
a. Dış yüklerden
b. Uç momentlerinden ayrı ayrı hesaplanarak bulunur.
i. Elemanın kesme kuvvet diyagramı çizilir.
j. Kesme kuvvet diyagramının alanı ve uç momentleri kullanılarak açıklık
momenti örnekteki gibi hesaplanır. 16 8
2 kN/m
k.
C D
max Maç = A 1 − 16 = A 2 − 8 = 3.3 x 6.6 x 0.5 − 16 = 1.7 x 3.4 x 0.5 − 8 = −5.11kNm 5=2x5/2 5

V2 V2 6.6 2 3.4 2 1.6=[16-8]/5 1.6

veya maxMaç = −16 = −8 = −16 = − 8 =−5.11kNm
2q 2q 2x 2 2x2
6.6 3.4
x2=1.7 m

x1=3.3 m
A2 3.4

A1
6.6

16
- 8

5.11

139
 BÖLÜM4 M-N-Q

ÖRNEK 4.18. Verilen sistemin V, M ve N diyagramları ile maksimum açıklık momentinin

hesaplanması.

4 kN/m 4 kN/m
4 kNm 4 kNm
C D C D E
3m 3m
4 kN 4 kN Serbest cisim diyagramı
[uygulanan yükler ile
bulunması gereken
2m 2m mesnet tepkileri ]
A B B BX
m m
5 2
AY BY

Çözüm: İlk önce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.

∑ MA = 0 4 x 5 x 2.5 + 4 x 2 + 4 − 5 x B y = 0 B y = 12.40 kN

∑ MB = 0 4 x 5 x 2.5 − 4 x 2 − 4 − 5 x A y = 0 A y = 7.60 kN

∑ Fx = 0 4 − Bx = 0 B x = 4.00 kN

VEYA

Kirişin E noktasında momentin sıfır (4 dış momenttir bu yüzden dikkate alınmaz veya bu noktada yazılan moment
olacağından E noktasına göre moment alarak Bx tepkisi bulunabilir.
bağıntısı bu dış momente eşitlenir)
Yani momenti bilinen bir noktaya göre moment alınarak uygun mesnet tepki kuvvetleri
hesaplanabilir (B noktasına göre moment yazılarak Bx bilinmeyeni bulunamaz)

∑ ME = 0 7.6 x 7 − 4 x3 − 4 x 5 x 2.5 + 12.4 x 2 + 4 + 5 x B x = 0 B x = 4.00 kN

∑ ME = 0 7.6 x 7 − 4 x3 − 4 x 5 x 2.5 + 12.4 x 2 + 4 + 5 x B x = 4 B x = 4.00 kN

N
N
∑ Fx = 0 N + 7.6 = 0 N =−7.60kN M
M Q
∑ Fx = 0 N + 7.6 = 0 N = −7.60 kN
Q ∑ Fy = 0 V + 4 =0 V =−4 x

∑ Mx = 0 M+ 4 x =0 M = −4 x
x

∑ Fy = 0 Q=0 M=0
4 kN
x =1m M =−4kNm x = 3m M =−12kNm
AY=7.6

AY=7.6

∑ Fx = 0 N +12.4 = 0 N =−12.4kN N

∑ Fy = 0 V − 4=0 V =4
Q
M

∑ Mx = 0 M+ 4 x = 0 M =−4 x
x

x =1m M =−4kNm x = 5m M =−20kNm

B
BX=4
BY=12.4

140
BÖLÜM4 M-N-Q

4 kN/m M

N ∑ Fx = 0 N + 4 = 0 N =−4kN
C
x V ∑ Fy = 0 7.6 − V − 4 x = 0 V = 7.6 − 4 x
4 kN
x = 2m V =−0.4 kNm x = 5m V =−12.4kNm

∑ Mx = 0 7.6 x − 4 xx [1/ 2 ] − M − 4[ 3 ] = 0 M = 7.6 x − 2 x 2 −12

x = 2m M =−4.8 kNm x = 5m M =−24kNm

AY=7.6

∑ Fx = 0 N + 4 = 0 N =−4kN M 4 kN/m
4 kNm
∑ Fy = 0 12.4 + V − 4 x = 0 V =−12.4 + 4 x N
D E
Q x
x = 2m V =−4.4 kNm x = 5m V = 7.6kNm

∑ Mx = 0 M + 4 + 4 xx [1/ 2 ] + 4[ 5 ] −12.4 x = 0 M =12.4 x − 2 x 2 − 24

x = 2m M =−7.2 kNm x = 5m M =−12kNm

B
BX=4
BY=12.4

24
5-x1 12.4
- 4.78
- 4.0 x - - -
12 4
C D 5-x
+ - 20
x1 -
- 7.6
- -
- 4

A B
7.6 12.4 4

Maksimum açıklık momentinin hesabı aşağıdaki gibi yapılabilir [V=0’daki x benzer üçgen bağıntılarından da
bulunarak maksimum moment hesaplanabilir]

x 5−x
= x = 1.9 m max M aç = 7.6 [1.9 ] − 4 [ 3 ] − 1.9[ 4 ][1.9 / 2 ] = −4.78 kNm
7.6 12.4
VEYA DİĞER YÖNDEN

x1 5 − x1
= x 1 = 3.1 m max M aç = 12.4 [3.1] − 4 [5 ] − 3.1[ 4 ][3.1 / 2 ] − 4 = −4.78 kNm
12.4 7.6
VEYA aşağıdaki formüller kullanılarak da aynı değerler aşağıdaki gibi bulunur.

V 7.6 V2 [ 7.6 ]2
SOL YÖNDEN ⇒ x= = =1.9 maxMaç = ± Mmesnet = −12 = −4.78kNm
q 4 2q 2x4

V 12.4 V2 [12.4 ]2
SAĞ YÖNDEN ⇐ x1 = = = 3.1 maxMaç = ± Mmesnet = − 24 = −4.78kNm
q 4 2q 2x 4

NOT: Maksimum açıklık momenti her zaman artı moment olacak diye bir yaklaşım olmamalıdır.
Maksimum moment artı işaretli en büyük olan moment veya sıfıra en yakın olan eksi işaretli momenttir.

141
BÖLÜM4 M-N-Q

4.5. TESİR ÇİZGİSİ İLE MESNET TEPKİLERİNİN HESABI

Bunun için aranan mesnet tepkisi 1 birim ve diğer mesnet tepkisi ise sıfır olacak şekilde üçgen çizilir.
Sistemdeki verilen dış yükler tekil yük ise yük altındaki ordinat ile tekil yük şiddeti çarpılarak mesnet
tepkisi bulunur. Sistemdeki verilen dış yükler düzgün yayılı yük ise yük altındaki alan ile yayılı yükün
şiddeti çarpılarak mesnet tepkisi bulunur. Eğer sistem üzerinde her iki yükte bulunuyor ise her yük için
bu işlem yapılarak toplanır.

ÖRNEK 4.19. Verilen kirişlerin mesnet tepkilerinin tesir çizgisi yöntemi ile bulunması.
8 kN
4 kN/m

3m 5m A B
8 m
8m
Ay By By
Ay

1 1
0.625

1
0.375
1

A y = 0.625 x 8 = 5 kN A y = [1 x 8 x 4 ] / 2 = 16 kN

B y = 0.375 x 8 = 3 kN By = [1 x 8 x 4 ] / 2 = 16 kN

2 kN/m
4 kN 6 kN/m
A

3m 5m 8m 2m
8 m Ay By
Ay By

1 +
1 - 0.25
0.625 m

1 1.25
1
0.375

A y = [ 1 x 8 x 2 / 2 ] − [0.25 x 2 x 2 / 2 ] = 7.5 kN A y = [ 1 x 8 x 6 / 2 ] + [0.625 x 4 ] = 26.5 kN

B y = [ 1 x 10 x 2 / 2 ] = 12.5 kN B y = [ 1 x 8 x 6 / 2 ] + [0.375 x 4 ] = 25.5 kN

4.6. GERBER KİRİŞ

Heinrich Gerber, 1832–1912, Alman, İnşaat Mühendisi, Gerber kirişi.

142
BÖLÜM4 M-N-Q

Gerber kiriş,
3. Hiperstatik sistemlerin mafsallarla izostatik hale getirilmiş
4. Basit, çıkmalı ve konsol kirişlerin mafsallarla birbirine bağlanmış

Durumlarının,

a. Taşıyıcı
b. İzostatik

sistemlere denir. Gerber kirişler uygulamada çatı aşıklarında ve köprü kirişlerinde kullanılır. Gerber
kirişlerin oluşturulmasında kirişlerin labil olmamasına dikkat edilmelidir. Aşağıda bazı gerber kiriş
çözüm örnekleri bulunmaktadır.
Aşağıda örnek olarak verilen hiperstatik mütemadi kirişin izostatik olarak (gerber) çözümü için
mafsallarla değişik durumlarda yapmak mümkündür.
4 kN/m 3 kN/m
6 kN

2m 5
m
6m 6m 8m

4 kN/m 3 kN/m 4 kN/m 3 kN/m

6 kN 6 kN

G G G G
2m 5m 6m 6m 8m 2m 5m 6m 6m 8m

ÖRNEK 2.3. Şekilde verilen mütemadi kirişi gerber kiriş haline getirerek kesme kuvvet ve moment
alanın belirlenmesi.
4 kN/m 3 kN/m
6 kN

2m 5m 6m 6m 8m

Bu mütemadi kiriş iki şekilde gerber kiriş haline getirilebilir.

4 kN/m 3 kN/m
6 kN
1. Durum
G G
2m 5m 6m 6m 8m

Sistem bir taşınan ve 2 taşıyan izostatik sistem haline getirilmiştir. Taşınan sistem çözülerek mesnet
tepkileri taşıyan sistemlere yük olarak yüklenir.

6 kN 6 kN
G G
Taşınan
4 kN/m G1y=3 G2y=3
3m 3m 3 kN/m 4 kN/m
3m 3m 3 kN/m

m G
G G
2m 5
m
3 3m 8
m G
2m 5m 3m 3m 8
m

Taşıyanlar

10.20
ΣMA=0 5By –3 x 8 – 4 x 7 x 1.5 = 0 By= 13.20 kN 8 10.89
3 Q

ΣMB=0
3
5Ay + 3 x 3 – 4 x 7 x 3.5 = 0 Ay= 17.80 kN 13.12
9.8
9.0
ΣMC=0 8Dy +3 x 3 – 3 x 8 x 4 =0 Dy= 10.88 kN 8.0 9.0

M
ΣMD=0 8Cy - 3 x 11 – 3 x 8 x 4=0 Cy= 16.12 kN
9.0 19.73

Q2 9.8 2 6x6 Q2 13.122

MAB = ± MA = − 8 = 4.01 kNm MGG = = 9.00kNm MCD = ± MC = − 9 = 19.69 kNm
2q 2x4 4 2q 2x3
Q2 10.882
MDC = ± MD = − 0 = 19.73kNm
2q 2x3

143
BÖLÜM4 M-N-Q

2. Durum
4 kN/m 3 kN/m
6 kN

2
m
5
m
6m 6m 8m

4 kN/m 3 kN/m
6 kN

G1 G2
2m 5
m
6m 6m 8m

4 kN/m 3 kN/m

G1y=3.33 G2y=6
2m 3m 4m
4 kN/m 3 kN/m
G1y=3.33 6 kN

2
m
6m 6
m
4m

Devam edecek

ΣMA= 0 3 G1y –5 x 4 x 0.5 = 0 G1y= 3.33 kN ΣMG= 0 3Ay - 5x4x2.5 =0 Ay= 16.67 kN

ΣMD= 0 4 G2y –3 x 4 x 2 = 0 G2y= 6.00 kN Dy= 6.00 kN

ΣMC= 0 10 By +3 x 4 x 2 + 6 x 4 – 6 x 5 – 3.33 x 12 – 2 x 4 x 11 = 0 By= 11.00 kN

ΣMB= 0 10 Cy +3.33 x 2 +4 x 2 x 1– 6 x 14 – 6 x 5 – 3 x 4 x 12 = 0 Cy= 24.33 kN

11.33
8.00 6.33 6.00
0.33
Q

8.67

18.00

48.00

16.31
14.66
8.00

M
1.40 6.00

Q2 8.672
MAG1 = ± MA = − 8 = 1.40 kNm MB = −(3.33 x 2 + 4 x 2 x1) = −14.66 kNm
2q 2x4
MC = −(6 x 4 + 3 x 4 x 2) = −48.00kNm M6t = − (3.33 x 7 + 4 x 2 x 6) + 11x 5 = −16.51 kNm

Q2 62 Q2 62
MDG2 = ± MD = − 0 = 6.00 tm veya MG2D = ± MD = − 0 = 6.00
2q 2x3 2q 2x3

Bazı sistemlerin moment ve kesme kuvvet alanları

L 2qL 7qL
2qL 5 20
5 qL 3qL qL 3qL
qL
qL 2 8 10 20
2
10 5qL
qL qL
2 8
2 qL2 qL2
8 15
2 qL2
qL
12
8
2 qL2
qL qL2
12
3o 30
o qL2 20
2 3o
2qL 12 9qL2
qL2 =s = 9 3 128
8

144
BÖLÜM4 M-N-Q

ÖRNEK 1.8: Şekilde yükleme durumu, kesiti ve σemniyet=200 N/mm τem=50 N/mm olarak verilen
2 2

kirişin emniyetle taşıyabileceği q yükünün belirlenmesi.

q kN/m 70
20
40
m
8m 2
30

∑ MA = 0 q x10 x 5 − 8B y = 0 B y = 6.25q ∑ MB = 0 q x10 x 3 − 8 A y = 0 A y = 3.75q

4.25q

Kesme kuvvet alanı

70
2q 20
3.75q 2q y′ = y / 2 = 36.154 / 2 = 18.077
y = 36.154
Moment alanı 30

(3.75q)2
max Maç = = 7.03q
2xq
70 x 20 x 50 + 30 x 40 x 20
Kesitin atalet momentinin hesaplanması y= = 36.154 cm
70 x 20 + 40 x 30
bh3 bh3 70 x 203
Ix = Ix1 + Ix2 = + A d2 + + A d2 = + 70 x 20 x (50 − 36.154)2
12 12 12
30 x 403
+ + 30 x 40 x (36.154 − 20)2 = 788205.13 cm4
12
M y 7.03 q(105 )
σem = = 36.154 = 200.......................................q = 6.2kg / cm
I 788205.13

Q Ay′ 4.25 q(103 ) x 36.154 x 30 x (36.154 / 2)

τem = = = 50.........q = 14.2kg / cm
Ib 788205.13 x 30

Kirişin emniyetle taşıyabileceği q= 6.20 kg/cm olarak alınır. q= 14.2 kg/cm olarak alınması durumunda normal gerilme emniyetle
taşınamaz.

ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.

2 kN/m 2 kN/m

C C

4m
E E
B B 1.78m
4 kN 4 kN
3m
8 kNm 8 kNm
A F
F 3.12m
2m AY
D DX
D
m m
4 4 DY

∑ Fx = 0 Dx = 4kN ∑ MD = 0 4 x 5 − 2 x 4 x 6 − 8 + 8A y = 0 A y = 4.5 kN

∑ MA = 0 4 x 3 + 2 x 4 x 2 − 8 + 4 x 2 + 8D y = 0 D y = 3.5 kN

145
BÖLÜM4 M-N-Q

Q
M
∑ Fx = 0 N + 7.6 = 0 N = −7.60 kN

x
∑ Fy = 0 Q=0 M=0

AY=4.5 N 45o
[Yatay kuvvetlerin toplamı]H=4 M
N V
M x
B
V 4 kN
V=4.5-2x [Düşey kuvvetlerin toplamı]
x
B
4 kN A

AY=4.5
A

AY=4.5

α
Hcosα
α
Hsinα
M x = 2 = 4.5 x 2 − 4 x 2 − 2 x 2 x 1 = −3 kNm α
α
Vsinα α
Vcosα H=[4]
M x = 4 = 4.5 x 4 − 4 x 4 − 2 x 4 x 2 = −14 kNm α V
x
B V=4.5-qx B
4 kN x 4 kN

AY=4.5 AY=4.5

 x = 0 ⇒ V = [4.5]cos 45 − [4]sin 45 = 0.354 kN


V = V cos α − Hsin α = [4.5 − 2x]cos 45 − 4 sin 45  x = 2 ⇒ V = [4.5 − 2x]cos 45 − 4 sin 45 = −2.48 kN
 x = 4 ⇒ V = [4.5 − 2x]cos 45 − 4 sin 45 = −5.30 kN


x = 0 ⇒ N = −6.01

N =− (Hcos α+ Vsinα)=− [4cos45 + [[4.5 − 2x]sin45] = 6.01−1.414x x = 2 ⇒ N = −3.17
x = 4 ⇒ N = −0.354
N
2 kN/m

66o M
C H=4

V=3.5
V
66o
B
V V=3.5
4 kN H=4
M
[b]
N 8 kNm
[a]
AY
4

3.5 D

146
BÖLÜM4 M-N-Q

ME = 4.5 x [ 4 + 1.78 ] − 2 x 4 x [2 + 1.78 ] = −4.23 kNm [ a ]

ME = 3.5 x 2.22 − 4 x5 + 8 = −4.23 kNm [b ]

V = V cos α − Hsin α = [ − 3.5 ]cos[ −66 ] − 4sin[ −66 ] = −2.23 [ a ][ b ]

N = − [H cos α + V sin α ] = 4 cos[ −66 ] + [ −3.5 ] sin[ −66 ] = 4 cos[ −66 ] + [ −3.5 ] cos[ 90 − 66 ] = 4.82 [ a ][b ]

2 kN/m

C
N

66o M
B H=4
4 kN
V
4
8 kNm
V=3.5
V=3.5 3.5 D
66o V
AY H=4
M [b]
[a] N

MF = 4.5 x [4 + 3.12] − 2 x 4 x [2 + 3.12] + 4 x 3 − 8 = −4.92 kNm [a] MF = 3.5 x 0.88 − 4 x 2 = −4.92 kNm [b]

V ve N Yük olmadığı için yukarıdakinin aynısı olur.

V = V cos α − Hsin α = 3.5cos66 − 4sin66 = 3.5cos66 − 4cos24 =−2.23kN

N = H cos α + V sin α) = 4 cos 66 + 3.5 sin 66 = 4 cos 66 + 3.5 cos[ 90 − 66 ] = 4.82

Burada çubuk üzerinde yük olmadığı için x’in değişimi ile sadece moment değişir. V ve N değişmez.

M = x[3.5 cos 66] − x[4 sin 66] N

x = 2.19 ⇒ MF = 2.19[3.5 cos 66] − 2.19[4 sin 66] = −4.89kNm 66o M

H=4
M = x[3.5 cos 66] − x[4 sin 66] + 8
V
x 4
x = 2.19 + 3.32 ⇒ MF = 5.51[3.5cos 66] − 5.51[4 sin66] + 8 = 4.29kNm V=3.5 3.5 D

x = 2.19 + 3.32 + 4.34 ⇒ MF = 9.85[3.5 cos 66] − 9.85[4 sin66] + 8 = −13.97kNm

2 kN/m

N
C

66o M 4.34m
H=4
V B
4 kN E
3.32m
V=3.5 8 kNm
F
x
AY 2.19m
8 kNm
DX

DY
D 4

3.5

147
 BÖLÜM4 M-N-Q

Sistemin V, M ve N diyagramları aşağıda verilmiştir.

5.30
14.00
0.35 4.82
+
C

C C

-
E
6.01 E
E
B 0.35 B B
2.23
V M 4.92 N
A A A
F 3.08 4.50 F
F

D
D D
2.23

ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen 3 mafsallı çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.

C C
10 kN 10 kN
m
1.5 20 kNm 20 kNm m
10 kN/m 3
m
10 kN/m 3
B B
D D

3m 3m
10 kN/m 10 kN/m
E EX
E
EY
2m 2m
A A
AX 4m 3m
4m m
2 2m
3m
2m 2m
AY

Çözüm: Mesnet ve mafsalda moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.

∑ MA = 0 5 ⋅ 10 ⋅ 2.5 − 20 + 10 ⋅ (4 + 2) + 10 ⋅ 3 ⋅ (1.5 + 8) − 2E X − 11E Y = 0 2E X + 11EY = 450 



∑ MC = 0 2 ⋅ 10 + 10 ⋅ 3 ⋅ (1.5 + 4) + 6E X − 7EY = 0 6E X − 7E Y = −185 
E X = 13.94 N E Y = 38.375 N
∑ ME = 0 5 ⋅ 10 ⋅ 0.5 − 10 ⋅ 5 − 20 − 10 ⋅ 3 ⋅ 1.5 + 11A Y − 2A X = 0 11A Y − 2A X = 90 
 A Y = 1.625 N


 
 A = −36.063 N
∑ MC = 0 4 A Y − 8A X − 5 ⋅ 10 ⋅ (2.5 + 3) − 20 = 0 4A Y − 8A X = 295 X

C
20 kNm
V20kNmsol = − 13.94 kN N20kNmsol = − 1.625 kN
M20kNmsol = 1.625Ay ⋅ 4 + 36.063Ax ⋅ (5 + 1.5)
B
− 10 yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 1.5) − 20dış = 40.91 kNm

10 kN/m VBsol = [1.625cos51.34 − ( −36.063 + 10 ⋅ 5)sin51.34 = −9.87 kN

+ NBsol = − [( −36.063 + 10 ⋅ 5)cos51.34 + 1.625 sin51.34 ] = − 9.98 kN
- MBsol = 1.625 Ay ⋅ 4 + 36.063 Ax ⋅ 5 − 10yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2) = 61.82 kNm

VA = V cos α − Hsin α = [1.625cos51.34 − ( −36.063)sin51.34 = 29.18 kN

AX=36.063
NA = − (Hcos α + V sin α) = − [( −36.063)cos51.34 + 1.625sin51.34 ] = 21.26 kN
4m
AY=1.625 MA = 0

148
 BÖLÜM4 M-N-Q

C
MC = 1.625Ay ⋅ 4 + 36.063Ax ⋅ (5 + 3) − 10 yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 3) − 20 = 0.00 kNm
20 kNm
V20kNmsol = − 13.94 kN N20kNmsol = − 1.625 kN
B M20kNmsol = 1.625Ay ⋅ 4 + 36.063Ax ⋅ (5 + 1.5)
− 10 yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 1.5) − 20dış = 40.91 kNm
10 kN/m
VBsağ = V cos α − Hsin α = [ 1.625 cos90 − ( −36.063 + 10 ⋅ 5) sin90 = −13.94 kN
NBsağ = − (Hcos α + V sin α) = − [ ( −36.063 + 10 ⋅ 5) cos90 + 1.625 sin90 ] = − 1.625 kN
MBsağ 1.5m = 1.625 Ay ⋅ 4 + 36.063Ax ⋅ (5 + 1.5) − 10 yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 1.5) = 40.91 kNm
AX=36.063
4m
AY=1.625

N
M
V
Vorta = V cos α − Hsin α = [1.625cos51.34 − ( −36.063 + 10 ⋅ 2.5)sin51.34 = 9.65 kN
10 kN/m
2.5m Norta = − (Hcos α + V sin α ) = − [( −36.063 + 10 ⋅ 2.5)cos51.34 + 1.625sin51.34 ] = 5.64 kN
Morta = 1.625Ax ⋅ (4 / 2) + 36.063Ay ⋅ 2.5 − 10Yayılı ⋅ 2.5 ⋅ (2.5 / 2) = 62.16 kNm
AX=36.063 C
m 10 kN
4 m
AY=1.625 F 10 kN/m 3

VDsağ = V cos α − Hsin α = [− 38.375 + 10q ⋅ 3]cos[−45] − 13.94 sin[−45] = 3.94 kN D

NDsağ = − (Hcos α + V sin α ) = − [13.94 cos( −45) + [− 38.375 + 10q ⋅ 3] sin( −45)] = − 15.77 kN
MDsağ = 38.375Ey ⋅ 3 − 13.94Ex ⋅ 3 − 10 Yayılı ⋅ 3 ⋅ (3 / 2) = 28.305 kNm
- 3m

+ Ex=13.94
VEsol = V cos α − Hsin α = [ − 38.375]cos[ −45] − 13.94 sin[ −45] = −17.28 kN
NEsol = − (Hcos α + V sin α) = − [(13.94)cos( −45) + [− 38.375]sin( −45)] = − 36.99 kN Ey=38.375
2m
MEsol = 0
2m 2m 3m

MDsol = 38.375Ey ⋅ 7 − 13.94Ex ⋅ 6 − 10 Yayılı ⋅ 3 ⋅ (3 / 2 + 2 + 2) − 10 ⋅ 2 = 0.000 C

10 kN
m
F 10 kN/m 3
VFsol = V cos α − Hsin α = [− 38.375 + 10q ⋅ 3 + 10]cos[−37] − 13.94 sin[−37] = −9.69 kN
NFsol = − (Hcos α + V sin α ) = − [13.94cos( −37) + [− 38.375 + 10q ⋅ 3 + 10] sin( −37)] = −10.17 kN D

MFsol = 38.375Ey ⋅ 5 − 13.94Ex ⋅ 4.5 − 10Yayılı ⋅ 3 ⋅ (3 / 2 + 2) = 24.145 kNm 3m

- Ex=13.94
VFsağ = V cos α − Hsin α = [− 38.375 + 10q ⋅ 3]cos[ −37] − 13.94 sin[ −37] = 1.70 kN
NFsağ = − (Hcos α + V sin α ) = − [13.94cos( −37) + [ − 38.375 + 10q ⋅ 3]sin( −37)] = −16.18 kN
+ Ey=38.375
2m
MFsağ = 38.375Ey ⋅ 5 − 13.94Ex ⋅ 4.5 − 10Yayılı ⋅ 3 ⋅ (3 / 2 + 2) = 24.145 kNm
2m 2m 3m
F noktasının sağındaki kesit tesirlerinin diğer yönden bulunuşu aşağıdaki şekilde yapılmış ve aynı
sonuçlar bulunmuştur.
C
20 kNm 10 kN
F
B

VFsağ = [−10 + 1.625] cos[ −37] − [ −36.063 + 10 ⋅ 5] sin[−37] = 1.66 kN

10 kN/m
NFsağ = − [[−36.063 + 10 ⋅ 5] cos( −37) + [−10 + 1.625] sin( −37)] = 16.16 kN
MFsağ = 1.625 ⋅ 6 + 36.063 Ax ⋅ 6.5 − 10 Yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 1.5) − 20 = 24.16 kNm

AX=36.063
4m
AY=1.625

149
 BÖLÜM4 M-N-Q

13.94

24.15
20.91 9.66
40.91 9.87 1.66 0.79m
61.82 3.93
28.30
29.85

4.75m 17.28
69.30
V alanı

 V2 17.282 
 2q = 2 ⋅ (10 /(cos 45)2 ) = 29.85  10.17
 
M alanı 16.18 29.18
1.63 15.77
9.98

36.99

N alanı

21.26

ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen 3 mafsallı çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.
10 kN 10 kN
10 kN 1m 10 kN 1m
6 kN 6 kN G
1m 1m
1m II
III IV 1m
20 kNm 3m
20 kNm
8 kN 8 kN 3m
I
BX B
3m 3m
BY

A
2m 3m 3m 3m AX 2m 3m 3m 3m
AY

Çözüm: Mesnet ve mafsalda moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.

∑ MA = 0 8 ⋅ 10 + 10 ⋅ 5 + 6 ⋅ 9 + 8 ⋅ 3 + 20 − 3BX − 8BY = 0 3BX + 8BY = 228 

BX = 7.39 kN

BY = 25.73 kN
∑ MG
sağ
= 0 3 ⋅ 10 + 10 ⋅ 6 + 20 + 6BX − 6BY = 0 − 6BX + 6BY = 110
∑ MB = 0 6 ⋅ 6 − 10 ⋅ 3 + 20 + 8A Y − 3A X = 0 8A Y − 3A X = −26 A Y = −5.73 kNyön ters



∑ MG = 0
sol
2A Y − 9A X − 6 ⋅ 8 = 0 2A Y − 9A X = 48 
A X = −6.61kNyön ters


VGsol = [−5.73cos77.4 − 1.39 sin77.4 = −2.60 kN

G = − [ −5.73 sin77.4 + 1.39co s77.4 = 5.29 kN
Nsol 6 kN 10 kN
10 kN 1m
G
M sol
G = 6.61⋅ 9 − 5.73 ⋅ 2 − 8 ⋅ 6 = 0.03 kNm II 1
m

III IV 1
m

VI = [−5.73cos77.4 − 1.39 sin77.4 = −2.60 kN 20 kNm

8 kN 3m
NI = − [ −5.73 sin77.4 + 1.39co s77.4 = 5.29 kN I
BX=7.39 B
MI = 6.61⋅ 3 − 5.73 ⋅ 0.67 = 16.00 kNm
+ 3m

VI = [−5.73cos77.4 − ( −6.61)sin77.4 = 5.20 kN AX=6.61 A - BY=25.73

NI = − [ −5.73 sin77.4 + ( −6.61)co s77.4 = 7.03 kN 2m 3m 3m 3m
MI = 6.61⋅ 3 − 5.73 ⋅ 0.67 = 16.00 kNm AY=5.73

VAsağ = V cos α − Hsin α = [−5.73cos77.4 − ( −6.61)sin77.4 = 5.20 kN

Nsağ
A = − (Hcos α + V sin α ) = − [ −5.73 sin77.4 + ( −6.61)co s77.4 = 7.03 kN
150
 BÖLÜM4 M-N-Q

VGsağ = V cos α − Hsin α = [−5.73cos18.43 − 7.39( − sin18.43) = −3.10 kN

Nsağ
G = − (Hcos α + V sin α ) = − [ −5.73 ( − sin18.43) + 7.39co s18.43 = −8.82 kN

6 kN
VIIsağ = [−15.73cos18.43 − 7.39(− sin18.43) = −12.58 kN
10 kN
m
G
10 kN 1 NIIsağ = − [ −15.73( − sin18.43) + 7.39co s18.43] = −11.98 kN
II 1m
III IV 1m MIIsağ = 25.73 ⋅ 3 − 10 ⋅ 3 − 7.39 ⋅ 5 − 20 = −9.76 kNm
20 kNm 3 m
8 kN
I
- BX=7.39 B
3m
VIIIsağ = [−25.73cos18.43 − 7.39(− sin18.43) = −22.06 kN
NIIIsağ = − [ −25.73( − sin18.43) + 7.39co s18.43] = −15.14 kN
AX=6.61 A + BY=25.73
MIIIsağ = −7.39 ⋅ 4 − 20 = −49.56 kNm
m m m
2 3 3 3m
AY=5.73
VIVsağ = − 25.73cos 45 − 7.39 sin 45 = −23.42 kN
VBsağ = − 25.73cos 45 − 7.39 sin 45 = −23.42 kN sağ
NIV = − [ −25.73sin 45 + 7.39cos 45] = 12.96 kN
NBsağ = − [ −25.73sin 45 + 7.39co s 45] = −12.96 kN sağ
MIV = −25.73 ⋅ 3 − 7.39 ⋅ 3 − 20 = −119.36 kNm
MBsağ = −20 kNm

22.06
3.10 12.58
9.76 49.56
2.60

119.36 8.82
5.29 11.98
V kesme 15.14
15.99
20.00 12.96
23.42
M alanı N eksenel
7.03
5.20

ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.

10 kN/m
C ∑ MA = 0 8 ⋅ 10 ⋅ 4 − 10 ⋅ 4 − 8BY = 0 BY = 35 kN 
10 kN 
E

4m 
∑ Fx = 0 A X = 10 kN 
A 
D 
2m 
B ∑ MB = 0 − 8 ⋅ 10 ⋅ 4 − 10 ⋅ 4 + 8A Y = 0 A Y = 45 kN
4m 4m
Çözüm: Mesnette moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.

VCsol = V cos α − Hsin α = [45 cos90 − 10 sin90] = −10 kN VCsağ = [45 cos 45 − 10( − sin 45)] = 38.89 kN
C = − (Hcos α + V sin α ) = − [45 sin90 + 10 co s90] = −45 kN
Nsol NCsağ = − [45( − sin 45) + 10 co s 45] = 24.75 kN
M sol
C = −10 ⋅ 4 = −40 kNm MCsağ = −10 ⋅ 4 = −40 kNm
VDsol = [5 cos 45 − 10( − sin 45)] = −10.61 kN VDsağ = [5 cos 45 − 10 sin 45] = −3.54 kN
N sol
D = − [5( − sin 45 ) + 10 co s 45] = −3.54 kN NDsağ = − [5 sin 45 + 10 co s 45] = −10.61kN
M sol
D = 45 ⋅ 4 − 10 ⋅ 4 ⋅ 2 = 100 kNm MDsağ = 45 ⋅ 4 − 10 ⋅ 4 ⋅ 2 = 100 kNm

VEsol = [−35 cos 45 − 10 sin 45] = −31.82 kN VEsağ = [−35 cos90 − 0 sin 45] = 0 kN
N sol
E = − [ −35 sin 45 + 10 co s 45] = 17.68 kN NEsağ = − [−35 sin90 + 0 co s 45] = 35 kN
MEsol = 45 ⋅ 8 − 10 ⋅ 4 ⋅ 8 − 10 ⋅ 4 = 0 kNm MEsağ = 45 ⋅ 8 − 10 ⋅ 4 ⋅ 8 − 10 ⋅ 4 = 0 kNm

151
BÖLÜM4 M-N-Q

31.82 24.75 17.68

40

38.89
3.54
10 100 45.00 3.54 10.61
10.61
N eksenel
V kesme M moment 35.00

ÖRNEK 2.4. Şekilde verilen sistemin V, M ve N diyagramlarının belirlenmesi.

10 kN

H
10 kNm
10 kN 5 kN I
m
5 kN/m 3 kN/m 4

B G C E
2m 5
m

10 kN
m
5
D F
A

2m 6m 6m

10 kN 10 kN

H H
10 kN 10 kN 10 kNm
5 kN/m 5 kN/m
10 kN
I
5 kN
B B 3 kN/m
20 kN 20 kN 4m

10 kN G C E
2m 5m

A A 10 kN
5m
2m 4m 2m 4m
10 kN 10 kN F
5 kN
m
Taşınan parçanın mesnet tepki kuvvetleri, 6
19.67kN
24.33kN

ΣFx= 0 Gx = 10 kN ΣFy= 0 Ay + Gy = 10 + 5 x 4 = 30

ΣMA= 0 6 Gy –5 x 4 x 4 +10 x 10 - 10 x 6 = 0 Gy= 20 kN

ΣMG= 0 6 Ay –5 x 4 x 2 – 10 x 6 + 10 x 4 = 0 Ay= 10 kN

Taşıyan parçanın mesnet tepki kuvvetleri,

V
ΣFx= 0 Dx = 10 –10 + 5 = 5 kN ΣFy= 0 Dy + Fy = 3 x 8 + 20 = 44 kN
H
ΣMD= 0 10 x 10 – 20 x 2 + 3 x 8 x 2 + 5 x 14 – 10 – 10 x 5 -6 Fy =0 Fy=19.67 kN

ΣMF= 0 -10 x 5 + 10x10 – 20x8-3 x 8 x 4 + 5x14-10+6 Dy =0 Dy=24.33 kN A

α=78.69

10 kN

152
BÖLÜM4 M-N-Q

VAsağ = V cos α − Hsin α = 10cos78.69 − 0 sin78.69 = 1.96 kN 10 kN

Nsağ
A = − [0cos78.69 + 10 sin78.69] = −9.81 kN
10 kN

VBsol = V cos α − Hsin α = − 10 cos 63.43 − 10 sin( −63.43) = 4.47 kN

β=63.43
NBsol = − (Hcos α + V sin α ) = − (10 cos 64.43 − 10 sin( −64.43) = − 13.41kN
H

V
MBA= 10 x 2 = 20 kNm MBH= 10 x 4 – 10 x 2 = 20 kNm - 10
5
-
MBG= 10 x 2 –10 x 2+10 x 4 = 40 kNm + 19.67

MCG= -(20 x 2 +3 x 2 x 1)= -46 kNm 13.41

MCD= 10 x 5 +5 x 10 = 100 kNm + +

-
N alanı
MCE= 19.67x 6 –5 x 4 – 18 x 3 +10 = 54 kNm
MEC= -5 x 4 +10 = -10 kNm MEI= -5 x 4 +10 = -10 kNm 9.81 24.33

26.00 19.67 46 + 10
+ - +
1.67
-
100 10
+
5.00 +
4.47 20 54 10
+ 20

+ 40
V alanı + 25
15.00

M alanı
5.00
1.96 3.16

153