8 DÖNEREK ÖTELEME VE AÇISAL MOMENTUM

Öteleme hızı, kütle merkezi dahil her noktada eşit

Test 3'ün Çözümleri büyüklükte ve aynı yönlüdür. Dönme hızının büyük-
lüğü ise yarıçapla doğru orantılı olarak değişmekte-
1. L dir. Buna göre;
P 3
vX = v
v 2
O
m vY = 2v
r
3
vX v
2 3 2
vY = = bulunur.
2v 4
Çizgisel momentum vektörü her zaman yarıçap vek- Yanıt D dir.
törüne dik olup çizgisel hız ile aynı yöndedir.

Sağ elin dört parmağı dönme yönünde yörünge üze-

rinde tutulursa dört parmağa dik olan baş parmak
açısal momentum vektörünün yönünü gösterir.

Yanıt E dir.

2. Eylemsizlik momenti hem kütle ile hem de cismin

Nihat Bilgin Yayıncılık©

dönme eksenine olan uzaklığın karesiyle de doğru

orantılıdır. Eylemsizlik momenti ayrıca cismin geo-
metrik yapısına da bağlıdır.
Yanıt E dir.

4.

4m m
3. r 2r

1 2
vö = v
X
v
vd = m
2
Y vö = v r
O v
Y =
2v
3

vd = v
Eylemsizlik momenti bir cismin dönmeye karşın
gösterdiği direnç olup kütle ve dönme eksenine olan
uzaklığın karesiyle doğru orantılıdır. Bu nedenle;
Dönerek ilerleyen cisimlerin kütle merkezi dışındaki I1 = I2 > I3 bulunur.
noktalarının hem öteleme (vö) hem de dönme (vd)
Yanıt C dir.
hızı vardır.
 DÖNEREK ÖTELEME VE AÇISAL MOMENTUM 9

5. 7.
~ 2~
~
X 3~
3r 2r
r

6~ 1 2 3
Y

~
Z
Dişlilerin birim zaman içindeki devir sayıları yarıçapı
ile ters orantılıdır. 2 numaralı çarkın açısal hızı 2~
Eylemsizlik momenti dönen cismin kütlesi ve dönme ise 1 numaralınınki 6~ , 3 numaralınınki 3~ dir.
ekseninden olan uzaklığın karesiyle doğru orantılı- Açısal hızlar arasında;
dır. Cisimler özdeş olduğundan eylemsizlik moment-
~1 > ~3 > ~2
leri karşılaştırılırken madde dağılımını dönme ekse-
nine olan uzaklıklarını karşılaştırmak yeterlidir. Buna ilişkisini yazabiliriz. I. öncül doğrudur.
göre; Buna bağlı olarak frekanslar arasındaki ilişki;
IX > IZ > IY f1 > f3 > f2
bulunur. olmalıdır. II. öncül yanlıştır.
Yanıt B dir. Açısal momentumu veren bağıntı L = I · ~ dir. Bu-
radan;
Nihat Bilgin Yayıncılık©

L1 = I1 · ~1 = 3I · 6~ = 18I~

L2 = I2 · ~2 = I · 2~ = 2I~

L3 = I3 · ~3 = 2I · 3~ = 6I~

bulunur. L1 > L3 > L2 olduğundan III. öncül yanlıştır.

Yanıt A dır.

6. ~
8.
m m

A
(2)

B
~
(1)

A ve B çubuklarının açısal momentumları eşit oldu-

Şekil I Şekil II
ğuna göre;

LA = LB Başlangıçta hem platform hem de öğrenci durgun

olduğundan sistemin toplam açısal momentumu
IA · ~ = IB · ~
sıfırdır. Öğrenci platform üzerinde harekete başla-
IA = IB yınca sistem açısal momentum kazanır. Toplam açı-
sal momentumun yine sıfır olabilmesi için platform
bulunur. O hâlde I. öncül doğrudur. Verilen bilgilerle
öğrencinin hareketine zıt yönde yani (1) yönünde
çubukların kütlesi ve özkütlesi karşılaştırılamaz.
açısal hız ve açısal momentum kazanır.
Yanıt A dır.
Yanıt D dir.
 10 DÖNEREK ÖTELEME VE AÇISAL MOMENTUM

9. 10. ~
1

İlyas

İlyas ve dambılların toplam kütlesi m olsun. m küt-

lesinin dönme noktasına göre eylemsizliği, dambıl-
ların aşağı bırakılmasıyla hemen değişmez. Açısal
momentumu değiştirecek biçimde sisteme etki eden
bir tork olmadığından açısal hız da değişmez.

Yanıt C dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

Fotoğrafta görüldüğü gibi kedi başlangıçta hiçbir

açısal momentuma sahip olmazsa bile, kıvrılarak
ayakları üzerine düşer.

Bu olayda, kedi vücudunun bir bölümünü diğerine

zıt şekilde çevirir. Bu manevra sırasında toplam açı-
sal momentum sıfırdır. İşlem tamamlandığında kedi
artık dönmez.

Kedi sürekli dönseydi açısal momentum korunmaz-

dı.

Yanıt D dir.