Fizk 103

Ders 6
Dairesel Hareket
Dr. Ali Övgün
Ofis: AS245
Fen ve Edebiyat Fakültesi
Tel: 0392-630-2897
ali.ovgun@emu.edu.tr
www.aovgun.com
Teğetsel ve Radyal İvme
Düzgün Dairesel Hareket

Düzgün Dairesel Hareket

Sabit hız Daire etrafındaki hareket:

Hızın yönü değişir
Düzgün Dairesel Hareket:
Gözlemler
q Eğik bir düzlemde hız yönü
değişirken hızın büyüklüğü
sabit kalmalıdır.
q Hız Büyüklüğü: aynı
n Hız Yönü: değişir
!
n Hız vektörü v : değişir
n İvme sıfır değil!

n Nesneye etki eden toplam

kuvvet sıfır değil! ! !
n “Merkezcil Kuvvet” Fnet = ma
Düzgün Dairesel Hareket
• Hız: ! !
• Büyüklük: sabit v
ac ⊥ v
• Hız yönü daireye teğet
v2
ac =
• İvme: v2
r

• Büyüklük: ac =
r
• Yönü dairenin merkezine doğru
(merkezcil)
• Periyot:
• Düzgün dairesel harekette bir tam
dolanım için geçen süredir.
2πr
T=
v
Merkezcil Kuvvet
• Cisim eylemsizliğinden
dolayı düz gitmek ister
ancak merkezcil
kuvvet buna engel
olur.
• Kuvvet ortadan
kalktığında cisim
yörüngeye teğet olarak
hareket
Merkezcil Kuvvet
• İvme: v2 ! ! ! !
• Büyüklük:
ac = ac ⊥ v Fnet ⊥ v
r
• Yönü: dairenin merkezine doğru
(merkezcil) r
ac =
v2
r r
• Kuvvet: Fnet Fnet
• Newton`un 2 . Yasası
! ! r
Fnet = ma Fnet
• Büyüklük:
mv 2
Fnet = mac =
r
! !
• Yönü: dairenin merkezine doğru ac || Fnet
(merkezcil)
Merkezcil Kuvvetin Nedeni
• Merkezcil kuvvet, diğer kuvvetlerden bağımsız bir
kuvvet değildir. Herhangi bir kuvvet, eğer dairesel
harekete sebep olup merkezcil ivme yaratıyorsa
merkezcil kuvvet olur. mv 2
Fc = mac =
• Örneğin r
• Bir gezegenin etrafında dönen bir uyduya etki eden
merkezcil kuvvet kütleçekim kuvvetidir.
• Bir ipin ucuna bağlı halde döndürülen taş için merkezcil
kuvvet ipin gerilmesidir.
• Manyetik alanda dairesel hareket eden bir elektronun
merkezcil kuvvveti, Lorentz kuvvetidir.
• Viraj dönen arabanın içindeki kişiye etki eden merkezcil
kuvvet, kişiyle koltuk arasındaki sürtünmedir.
• Merkezcil kuvvet yeni bir kuvvet değildir.
mv 2
Fc = mac =
r
• Merkezcil kuvvet bu kuvvetlerin birleşimi olabilir
• Normal kuvvet N:
• Yerçekimi kuvveti mg
• İpteki gerilim kuvveti T:
• Statik sürtünme kuvveti : fsmax = µsN
Örnek 1: Örnek 2:
Fnet = N − mg = ma
v2
N = mg + m
r

N
Fnet = T = ma
a v
2
mv
T=
r
mg
Takla atmak:

November 27, 2016

November 27, 2016
• Cismin yere düşmemesi için 3. bölgede asgari hız olması
gerekir. Bu hız aşağıdaki gibi hesaplanır.
Soru 1: Sarkaç
• Kütlesi m = 5 kg olan küçük bir bilye, uzunluğu L = 5 m
olan bir iple sarkıtılıyor. Bilye sabit bir hızla yatak
olarak yarıçağı r = 2 m olan dairesel bir yörüngede
dönüyorsa, hızı ve ivmesi nedir?

T θ

mg
Çözüm
m = 5 kg L =5m r =2m mv 2
T sin θ =
∑F y = T cosθ − mg = 0 r
T cosθ = mg
T cosθ = mg
2 v2
mv tan θ =
∑ Fx = T sin θ = r gr
r v = rg tan θ
sin θ = = 0.4
L v = Lg sin θ tan θ = 2.9 m/s
r
tan θ = = 0.44 v2
L −r
2 2
a= = g tan θ = 4.3 m/s2
r
Soru: 2 Keskin Viraj
• Kütlesi 1500 kg olan bir araba düz
bir yolda gidiyor. Yarıçapı 35.0 m
olan bir virajı dönerken lastikleri ile
asfalt yol arasındaki statik sürtünme
katsayısı 0.523 ise başarılı bir dönüş
olabilmesi için en fazla hangi hız ile
dönüş yapmalıdır?

v = µrg
Çözüm
• Statik sürtünme kuvveti merkeze doğru olup arabanın
dairesel harekete devam etmesini sağlamaktadır.

2
vmax
f s ,max = µ s N = m
r
∑ Fy = N − mg = 0
N = mg
µ s Nr µ s mgr
vmax = = = µ s gr
m m
= (0.523)(9.8m / s 2 )(35.0m) = 13.4m / s
v = µrg
Soru: 3 Eğimli Viraj
• Bir araba eğimli bir virajda sabit
bir hız ile 13.4 m/s gitmektedir.
Virajın yarıçapı 35.0 m olduğuna
göre eğimli virajın açısı nedir?
Eğik Viraj
v = 13.4 m/s r = 35.0 m
mv 2
∑ Fr = n sin θ = mac = r
∑ Fy = n cosθ − mg = 0
n cosθ = mg
v2
tan θ =
rg
13.4 m/s
θ = tan −1 ( ) = 27 . 6 !

(35.0 m)(9.8 m/s2 )

Soru 4:
Çözüm:
Soru: 5
Çözüm
Soru: 6
Çözüm:
Problem 1:
Problem 2:
Problem 3:
Problem 4: