AYT FİZİK NOTU

o Torkta F’leri çubuklara dik olarak bul.

o Kütle merkezi ile ağırlık merkezi farklı olabilir. (gökdelenin her noktasındaki yerçekim
ivmesinin aynı olmaması)
o Ipin her yerinde F aynıdır.
o Fd(hava direnç kuvveti)=k.A.x2
o Sabit makaranın tur sayısı=n=h/2πr
o Hareketli makaranın tur
sayısı=(h1+h2)/4πr
o Aynı yükseklikten bırakılan maddelerin
yere çarpma hızları eşit olur.
o Yatay atışta: xmax=v2.sin2a/g
hmax=vy2/2g
o Hareketli makaralarda tersten
bağlıysa (tavana değil de tabana)
ters etki olur h/2 yerine 2 h yükselir.
o Kaldıraç: yük, destek noktası ve
f’nin olduğu makineler.
o Palanga: f=G/ip sayısı ipi alttan
çekiyorsak: f=g/ip sayısı+1 (ip
sayısı palangayı enden kesince
kesilen ip sayısıdır)
o Hız grafiğinde birbirlerine yaklaşıyorsa
çizgiler yavaşlıyorlar gibi görürler.
o Yerden atılan cismin t anındaki
yüksekliği: h=v.t-g.t2/2
o Vlimit2=m.g/k.S (S en büyük kesit alanı)
o 4l uzunluğundaki yay k ise 4 e bölünce
her uzunluk l olur ve 4k olur.
o Yayda F=k.x
o P(momentum):m.v I=F.t
o m.v2/2=P2/2m
o Esnek çarpışmada kütleler eşitse hızlar
yer değiştirir.
o Enerji korunumu varsa esnek yoksa esnek olmayan
çarpışmadır.

o Çizgisel hız-v=2πrf
o Açısal hız-w=2πf
o Merkezcil ivme-a=v2/r=w2r
o Merkezcil kuvvet-F=m.v2/r

1
o I(eylemsizlik momenti)=mr2 (ne kadar küçükse
o kadar hızlı)
o E(dönme kinetic enerjisi)=I.w2/2
o L(açısal momentum)=I.w
o Kütle çekim yasası-F=G.m1.m2/d2 (G sabit)
o Çekim ivmesi-a=G.m/R2
o Çizgisel hız-v2=G.M/d
o Kütle çekim potansiyel enerjisi- Ep=-G.M.m/d
Ek=G.M.m/2d Em=-G.M.m/2d
o Kurtulma enerji ve hızı- Ekur=-Ep=G.M.m/d
v2=2.G.m/R Ebağ=-Em=G.M.m/2d
o Kepler kanunları- Rort3/T2 sabittir. A1=A2 ise
oraları geçmek için gereken zaman da aynıdır
(gezegenlerde).
o Çizgisel hız sabit değildir çembersel hareketlerde çünkü yönü değişir.

o Basit Harmonik Hareket:

o V2=w2.(r2-x2)
o a=-w2.x uç noktalarda ivme en fazla ortada 0 ama orda hız en büyük.
o Yaylarda periyot- T=2π√m/k
o Yaylar seri bağlanınca: (1/k1)+(1/k2)… paralel bağlanırsa: k1+k2
o Sarkacın periyodu: T=2π√l/g

o Dalga Mekaniği:
o λ.f=v
o λ<w kırınım olmaz; λ>w kırınım olur.
o Çift çukur ve çift tepe olan noktalar birleştirilince katar(karın) çizgileri oluşur.
o Sönümlendiği noktalar da düğüm noktasıdır. Hareketsizdir. bu katar ve düğümlerin
oldukları olaylara girişim denir.
o Kaçıncı katar çizgisi olduğu seçili
noktaların arasındaki uzaklığı= n.λ
o Kaçıncı düğüm çizgisi olduğu seçili
noktaların arasındaki uzaklığı=(n-
1/2).λ
o Kaynaklar arası uzaklık arttıkça
düğüm çizgisi sayısı artar.
o Merkez çizgi katar çizgisidir.
o Bir kaynağa uzaklık λ’a bölününce
buçuklu gelirse çift çukur. Tam
gelirse çift tepe.
o Doppler olayı elektromanyetik
dalgalarda da olur.
o Doppler olayında değişen dalga boyudur. Frekans değişiyor gibi algılanır.
o Ses hızını aşınca çıkan şiddetli ses sonik patlamadır.
o Radar sistemi, ultrasonografi, sonar cihazı, dopplerle çalışır.
o Kaynakla gözlemci yaklaşıyorsa frekans artıyor algılanır.
o Aynı fazda ışık yayan iki kaynak imkansızdır.
o Ardışık iki aydınlık veya karanlık saçağın ortaları arası uzaklık saçak aralığıdır. X=
λ.L/d.n

2
o L->font perde arası; d->yarık ortaları arası
uzaklık; n->font perde arası kırıcılık indisi
o Çift yarık deneyi(young deneyi): n.λ
n.aydınlık; (n-1/2).λ n.karanlık
o Bir yarığa cam konursa merkezi aydınlık o
tarafa doğru kayar.
o ışık kaynağı sağa sola gidince sadece
perdedeki parlaklık artar.
o Işık kaynağı yukarı kayarsa desen aşağı kayar.
o Font eğik olursa d azalır.
o Perde eğik olursa L’ye bak. Toplam saçak değişmez.
o Tek yarıkta kırınımda merkezi aydınlık 2 kat geniş olur. Orası da en parlak olan yerdir.
o Font yarığına kenarından cam konursa A0
cam yönünde kayar.
o Font yarığına mat cisim konursa kenardan,
w azalır. Desen ters yöne kayar.

o Manyetik alan oluşabilmesi için yükün

hareket ettirilmesi gerekir. (ivmeli)
o Sağ elin baş parmağı E yönü 4 parmak B
yönünde avuç içi yayılma hızı (c) c=E/B
o Elektromanyetik dalga olayını ilk maxwell ortaya attı.
o Elektromanyetik dalgalar boşlukta yayılır, ortama gerek yok. Çarptıkları yüzeye basınç
uygularlar. Polarize olurlar. Enerji ve momentumları vardır. Enine dalgalardır. Yansıma,
kırılma, girişim, kırınım gibi ışık olaylarını gerçekleştirirler.
o Radyo dalgaları-mikrodalga-kızılötesi-görünür ışık-morötesi-x ışınları-gama ışınları
o Üstteki sırada soldan sağa gittikçe enerji ve frekans artar dalga boyu azalır. Işık hızıyla
yayılırlar.

o Elektrik ve Manyetizma:
o Yüklü cisimlerin birbirlerine uyguladıkları itme veya çekme kuvveti coulomb kuvvetidir.
o Elektrik alanı pozitif yük var gibi düşün. E=k.q/d2
o Elektrik alan çizgileri birbirlerini kesmezler.
o Kürenin içinde elektrik alan sıfırdır.
o Nötr cisimlere elektrik alanda bir şey
olmaz. Yüklü cisimler çeker.
o Elektriksel potansiyelde yön kavramı
olmadığı için direkt topluyorsun.
o kürenin içinde elektriksel potansiyel
vardır.
o Düzgün elektrik alan +’dan –‘ye
doğrudur. E=V/d. Parçacığa etki eden kuvvet-F=q.E
parçacığın ivmesi-a=F/m parçacığın t sürede aldığı yol-
x=a.t2/2
o Manyetik alanda hareket eden parçacığın hız yönü
değişir ama büyüklük değişmez. Elektrik alanda hız
artar.
o Paralel levhalar arasında elektrik alan her noktada
sabittir. Potansiyel ilerledikçe azalır.
o Paralel levhalarda kinetik enerji E=F.d=q.V
o Sığanın birimi farad’dır.

3
o Sığaçlar elektrik yükünü depo edebilirler. Alternatif akımı doğru akıma çevirirler.
o Levhalarına armatür de denir.
o C=ε.A/d ε-levhaların arasındaki maddelerin dielektrik katsayısıdır. A-levhaların kesişen
alanlarıdır.
o C=q/V C=r/k (küreyse)
o Kondansatör yüklendikten sonra üreteçten ayrılırsa q değişmez. Ayrılmazsa V değişmez.
o Sığaç enerjisi- E=q.V/2
o Bilgisayar klavyesi, elektroşok cihazları, sinyal lambalarında kondansatör kullanılır.
o Elektrik alan içinde içini etkiden uzak tutan kapalı kutu Faraday kafesidir.
o Manyetik alanın büyüklüğü->B=2.k.i/d birimi tesla. Halkalarda formül->B=2.k.π.i.a/360.r
bobinde->4.π.N.k.i/l bobinde önemli olan N/l yani sıklıktır.
o Xyz grafiğininde z sayfanın içi dışını gösterir.
o Manyetik alanda akım geçen tele uygulanan kuvvetle baş parmak akım yönü 4 parmak
manyetik alan yönü avuç içi manyetik kuvvetin yönüdür. Yüklü parçacıklarda yük negatifse
avuç içinin tersi olur kuvvet.
o F=B.i.l.sina a->tel ile manyetik alan arasındaki açı
o Paralel iletken tellerde->F12=2.k.i1.i2.l/d l-etki eden telin uzunluğu
o Aynı yönlü akımlı teller birbirini çeker. Zıt yönlüler iter.
o Akım taşıyan tel çerçeveye etki eden tork-> τ=A.B.i.n n-sarım
o Lorentz yasası-> elektriksel kuvvet: F=q.E manyetik kuvvet: F=q.v.B lorentz: F=q.E+q.v.B
o Elektrik motoru elektriği mekaniğe; dinamo mekaniği elektriğe çevirir.
o Birim yüzeyden dik geçen manyetik alan çizgi sayısına manyetik akı denir. Φ=B.A.cosa
a-yüzey normali ile manyetik alan çizgileri arasındaki açı. Manyetik akının birimi weber.
o İndüksiyon akımı olması için manyetik akının değişmesi gerekir.
o Lenz kuralı->indüksiyon akımının yönü kendisini meydana getiren sebebe karşı koyacak
yöndedir.
o Alanın büyüklüğü
artarsa tersi yönde,
azalırsa aynı yönde
olur.

o emk’larda +,- yüklerin yönü sağ el 4 parmak

manyetik alan baş parmak hız avuç içi –‘de avuç içi
tersi.
o Öz indüksiyon emksı-> ε=-L.Δi/Δt L-öz indüksiyon
katsayısı. Birimi Henry.
o Bir devrede anahtar açılırken veya kapanırken kısa
süre öz indüksiyon akımı oluşur.

o Alternatif akım-> ε= εmax.sinw.t ε=i.r i=imax.sinw.t

ietkin=imax/√2
o Bir pilin verdiği doğru akımdır. Elektroliz doğru akımla yapılır, alternatifle olmaz.
o A
o Asd
o Asd
o Asd
o Asd
o Asd

4
o Alternatif akım devreleri-> E(açığa çıkan ısı)=ietkin2.R.t P(harcanan ort. güç)=ietkin2.R
o Bobin doğru akıma karşı omik direnç gösterir.(akım geçer)
o L devresinde alternatif akıma karşı gösterilen direnç indüktanstır. XL ile gösterilir. XL=w.L
gerilim akımdan 90 derece ileridedir.
o C devresinde gösterilen direnç kapasitanstır. XC ile gösterilir. XC= 1/w.C. akım gerilimden 90
derece ileridedir.
o R-L-C devresinde eşdeğer dirence empedans denir. Z ile gösterilir. Z=V/i Z=√R2+(XL+XC)2
o Rezonans XC= XL olunca olur.
o Vetkin=ietkin.( XL, XC, R, Z)
o Alternatif gerilimi yükseltmek veya düşürmek için kullanılan demirden yapılmış düzeneğe
transformatör denir.

o Elektrik enerjini taşımakta AC daha avantajlıdır.

o Bobin AC’ye de DC’ye de direnç gösterir.
o İdeal transformatörlerin verimi %100’dür.

o Atom:
o Democritus: atom bölünemez, sert ve küreseldir.
o Aristo: 4 element, ateş, su, hava, toprak.
o Dalton: farklı cins atomlar farklı kütlede, içi dolu küre, bölünemez, bir elementin tüm
atomları aynıdır.
o Thomson: bölünebilir, üzümlü kek, yük/kütle oranı, katot ışınları deneyiyle elektronu keşfetti.
o Rutherford: altın levhaya alfa taneciği gönderdi. Dairesel yörünge, atom nötrdür.
Elektronlarla çekirdek arasındaki etkileşim coulomb kuvvetidir. Atomun çoğu boşluktur.
Çekirdekte protondan başka bir şey var dedi.
o Chadwick: nötronu buldu. Böylece atom ve hidrojen bombalarının yolu açıldı.
o Bohr: elektronlar ışıma yapmadan dolanırlar. Kararlı hale geçerken foton salarlar. Hidrojeni
ısıtarak çalıştı. Elektrona merkezcil kuvvet etki eder. Açısal momentumları->L=n.h/2.π n-
yörünge, h-planck sabiti. Atom yarıçapı-> r=a.n2/z a-bohr yarıçapı(hidrojenin yarıçapı), z-
atom numarası. Toplam enerji-> E=-R.z2/n2 R-sabit. n=1’e gidenler lyman(mor ötesi), n=2’ye
gidenler balmer(görünür ışık), n=3’e gidenler paschen(kızıl ötesi). 4’e bracket, 5’e pfund.
o Bohr’un yetersizlikleri:tek elektronlular dışında açıklayamadı. Atomlar arası bağ ve molekül
oluşumunu açıklayamıyor. Elektronun dalga hareketi yok. Spektrum çizgilerindeki parlaklık
farklarını açıklayamadı. Işıma yapmadan dolanma elektrostatik sayesinde.
o Milikan: yağ damlası deneyiyle elektron yükünü ve kütlesini hesapladı. Elektron yükü
kuantumludur.
o Fotonun enerjisi dalga boyu ile ters orantılıdır.
o Elektronun enerjisi, açısal momentum ve atom yarıçapı kesiklidir.

o 4 farklı uyarma şekli vardır:

o Atomu ısıtarak: elektron üst yörüngeye çıkar sonra kısa sürede ışıma yaparak geri döner.

5
o Atomları çarpıştırarak
o Elektronla uyarma: 12,5eV olsa direkt terk de edebilir birkaç seviye uyarıp da gidebilir.
o Fotonla uyarma: ya tüm enerjisini verir ya da hiç vermez.

o De broglie: atomdaki tanecikler ışık gibi hem tanecik hem de dalga özelliğine sahiptir.
o Heisenberg: belirsizlik ilkesi bir parçacığın hem konumunu hem momentumunu aynı anda
bilemezsin.
o Schrödinger: elektronların tam konumu bilinemez ama bulunma ihtimali yüksek yerler vardır.
Oralara elektron bulutu denir.
o Örnek: 3.uyarılma düzeyi n=4tür
o Hubble: gök adalarının bizden uzaklaşma hızı->V=H.d H-hubble sabiti.
o Büyük patlamada tüm madde kuark çorbası halindedir. Sonra çekirdek kuvvetiyle birleştiler.
Leptonlar ayrı kaldı. (lemaitre)

o Kuvvetler:
o Güçlü çekirdek(yeğin) kuvvet: oldukça kısa menzilli. Nötronu ve protonu çekirdeğe
bağlar. En şiddetlisidir.
o Elektromanyetik kuvvet: uzun menzilli, atom ve moleküllerin bağlanmasından sorumlu.
Uzaklığın karesiyle ters orantılı.
o Zayıf çekirdek: oldukça kısa menzilli, radyoaktif bozunma
o Gravitasyon (kütle çekim): en zayıf, uzaklığın karesiyle ters orantılı, gezegen, yıldızları
birbirine bağlar.
o
o Atom altı parçacıklar:
o Fotonlar: elektromanyetik kuvvetlerle ve yüklü parçacıklarla etkileşime girerler. Kütleleri
yok, ışık hızındalar. Spinleri 1.
o Hadronlar: yeğin kuvvetle,
o Mezonlar: etkileşim parçacıklarıdır. Pion ve kaon. Kütleleri proton elektron arasıdır.
Yükleri +1’dir. Spinleri 0. 2 kuarktan oluşurlar. Kararsızlar.
o Baryonlar: madde parçacıklarıdır. Proton en hafifleri ve en kararlısıdır. 3 kuarktan
oluşurlar. Spinleri ½ veya 3/2.
o Leptonlar: madde parçacıklarıdır. Spinleri ½. Sadece 6 tanedirler. Elektron, müon, tau ve
bunların nötrinoları 6 tane işte. Nötrinolar birbirine dönüşebilirler, füzyon tepkimelerinde
çıkarlar ve yüksüzdürler. Diğer 3’ü -1 yüklü ve kararlıdırlar.
o Hadronlar 6 çeşittir: u(up), d(down), c(charm), s(strange), t(top), b(bottom). En ağırı t en
hafifi u. Diğerleri bozunarak u ve d’ye dönüşür. Hepsinin bir de karşıtları vardır, sadece
yükleri terstir. Proton uud, nötron udd.
o Standart model: parçacıklar 2’ye ayrılır. temel ve etkileşim(alan)
o Etkileşim (alan) parçacıkları: ayar bozonları da denir. Güçlü çekirdek kuvvet-gluon alan
parçacığı, elektromanyetik kuvvetler-foton alan parçacığı, zayıf çekirdek kuvveti-W ve Z
bozon alan, kütlesel çekim-graviton alan.
o Gluon alan sadece kuarklarda diğerleri hem kuark hem leptonda bulunur.
o 2 elektron arasındaki etkileşimi sağlayan fotondur. (Feynman diyagramı)
o Higgs parçacığı atom altı parçacıklarla parçacıklarla birleşerek onlara kütle kazandırır.
o Temel parçacıkların antisi vardır. Elektronun pozitron diğerlerinin başına anti getir. Yükleri
ve spinleri zıt. Kararsızdırlar.
o Çift yok olma: parçacıkla anti parçacık birbirlerini yok ederler ve gama fotonu çıkar. e-+e+-
>gama+gama.
o Çift oluşma: gama fotonu çekirdekle etkileşince e- ve e+ çıkmasıdır. ()
o Radyoaktivite atom çekirdeğinin parçalanmasıdır.
o Çekirdeğin ortalama yarıçapı-> r=r0.A1/3 A-kütle numarası r0-1,2 fermi

6
o Protonlar arasındaki elektrostatik kuvvet yeğin kuvvetle dengelenir.
o Alfa bozunması: çekirdekten 2 proton 2 nötron gider.
o Beta bozunması: β- bozunumu 1 nötron 1 protona dönüşür. β +’da 1 proton 1 nötrona dönüşür.
o Gama bozunması: uyarılmış çekirdeğin temel hale geçmesi.
o Elektron yakalaması (K yakalaması): 1 proton kaybedilmesi.

o Nükleer fisyon(çekirdek bölünmesi): kontrollüsü nükleer reaktör kontrolsüzü atom bombası.

o Nükleer füzyon(çekirdek birleşmesi): bu daha çok enerji açığa çıkarır. Güneş patlamaları,
hidrojen bombası.

o Ana kuvvetten ilk ayrıldığı düşünülen kuvvet kütle çekimdir. En son da birleşik olduğu
ispatlanan elektromanyetik ve zayıf çekirdek.
o Spinleri kesirli olanlar fermiyon, tam sayı olanlar bozondur.
o Çift sayıda proton ve nötron içerenler daha kararlıdır. Proton sayısı 83’ten fazlaysa kararsızdır

o Modern Fizik:
o Michelson-morley deneyi tüm uzayı kaplayan ether fikrini ortadan kaldırdı. Işığın yayılması
için ortama gerek yok dendi. Işık hızının tüm referans sistemlerine göre aynı olduğu ortaya
çıktı.
o Einstein: boyut ve zaman gözlemcinin hızına göre değişir. Hızlandıkça büzülürsün. Ama kütle
sabit kalır hep.
o Planck: sıcaklığı 0 K üstü olan her madde ışıma yapar. Cismin
enerjisi sıcaklıkla doğru orantılıdır. Enerjinin maksimumu
sıcaklık arttıkça daha kısa dalga boylarına kayar. (Wien kayma
yasası yanda da fotosu var.)
o Klasik fiziğe göre dalga boyu sıfıra yaklaşırken ışınım şiddetinin
sonsuza gitmesi öngörülür. Buna morötesi felaket denir.
o Işığın metal yüzeylerden elektron sökmesi olayına fotoelektrik
olay denir.
o Fotosel devrede üreteç yoksa->hf=hf0+Ek(max) fotoelektron
sayısıyla akım doğru orantılı, anot katot uzaklığıyla ters.
o Anota(+) gidecek şekilde üreteç varsa->eV+hf=hf0+Ek
o Katottan sökülen elektronların tamamı anota çarpınca maksimum
akım olur. Maksimum akımı arttırmak için ışık şiddeti artmalı.
o Anota(-) gidecek şekilde üreteç varsa->E=E0+Ek(max)+eV
o X ışını fotonun durgun bir elektrona esnek ve merkezi olmayan çarpışması olayı Compton
saçılmasıdır.
o Compton olayı: yüksek enerjili foton, tüm enerji soğrulmaz. Fotoelektrik->yüksek enerjili
olmayan, tüm enerji sorulur.
o Kütle ve momentumu olan her cismin dalgası vardır.

o Sadece ışığın tanecik modeliyle açıklananlar->siyah cisim ışıması, fotoelektrik, compton,

renklerine ayrılması, ışık basıncı.
o Sadece ışığın dalga modeliyle->girişim ve kırınım, renklere ayrılma, polarizasyon, aynı anda
yansıma ve kırılma.
o Diğer ışık olayları hem tanecik hem de dalga modeliyle açıklanabilir.

o Ultrason, sonar ses dalgalarıyla çalışır.

o Röntgen X ışını kullanır.
o LCD sıvı kristallerle çalışır. Yarı iletken madde vardır.
o Enerji bandı yalıtkanlarda çok geniştir.

7
o N tipi yarı iletken: silisyumla fosfor. Negatiftir.
o P tipi yarı iletken: silisyumla bor. Pozitiftir.
o Üzerinden akım geçince ışık yayan diyotlara LED denir.
o Üzerine ışık yollanınca elektriğe dönüştüren diyotlara fotodiyot denir.
o Güneş pillerinde fotonlar N tipine düşer.
o Transistörler yarı iletkenlerden oluşur.
Sinyali yükselterek gerilim ve akım
kazancı sağlar.
o Diyotlar ters bağlanınca akım
geçirmezler.
o Süper iletkenler düşük sıcaklıkta olur.

o Lazer: ışıma ile elde edilir, enerji

yoğunlukları yüksek, bütün fotonlar aynı doğrultuda olduğu için dağılmazlar. Atmosferik
olaylardan etkilenirler. Verimleri düşüktür. Güçlü ışınlardır. He-Ne lazeri sürekli, yakut lazeri
aralıklı çalışır.
o MR: yumuşak dokular gözükür. Radyasyon içermez. Süper iletken teknolojisi kullanılır.
Radyo dalgaları kullanılır.
o Tomografi: canlı, radyasyona maruz bırakılır. X ışını kullanılır.
o Süper iletkenlik klasik fizikle açıklanamaz.
o Eylemsiz referans sistemi: hareketsiz ya da sabit hızlı gözlemci.
o E=h.c/λ
o Karışık Notlar:
o İyonlaşma enerjisinden fazla enerjili foton gönderince geriye kalan enerji kinetik enerji olur.
o Fotoelektrik olay X ışınlarının oluş biçiminin tersidir.
o Topacın sabit bir noktada yaptığı çembersel harekete presesyon hareketi denir. Bu hareketten
yararlanarak jiroskoplar yapılmıştır.
o Stern-gerlach deneyi elektronların spinini buldu.
o Uzaklaşan gezegenler kızıla kayar.
o Diyot AC’den DC’ye çevirir.
o Gezegenlerin açısal momentumu sabittir.
o Işık hızında zaman yavaş geçer.

o AC’de elektrik üretim verimi daha büyük, güvenlik bakımından daha tehlikeli, DC’nin devir
ayarı daha kolay. DC’nin taşınması ve depo edilmesi daha kolay. AC’den DC’ye çevirenlere
redresör, DC’den AC’ye çevirenlere konvertisör denir. Telefon bataryalarında AC’den DC’ye
döner.
o Jeneratör AC üretir. Dinama DC üretir.
o Jeneratörler termik, hidroelektrik, nükleer, rüzgar, voltaik, doğalgaz, jeotermik santrallerinde
kullanılır.
o -40 fahreneit=-40
celcius

o SI birim sistemindeki
şeyler önemli
önceden soruları
sorulmuş bakın!!!!