KONU ÖZETİ Alternatif Akım ve Transformatörler

V = Vm. sin(wt + φ) ⇒ xL > xC

ALTERNATİF AKIM (AC) V = V . sin(wt - φ) ⇒ x > x
m C L

amana bağlı olarak yönü ve şiddeti sürekli olarak

Z
değişen akımlara alternatif akım denir. Devrede I ,V : Herhangi bir andaki değer
şeklinde gösterilir. Türkiyede barajlarda üretilen akı- Im,Vm : Maksimum değerler.
mın yönü saniyede 50 kez değişir.
Bir R direnci üzerinde, doğru akımın oluşturduğu
Alternatif akımın üretimi, doğru akımın üretimine göre enerjiyi oluşturan alternatif akım değerine etkin de-
daha kolaydır. Alternatif akım üreteçleri (alternatörler) ğer denir.
çok yüksek gerilimleri ucuza üretebilirler. Fakat doğ- Imax Vmax
ru akım üreteçlerinde yüksek gerilim üretimi (dinamo- Ie = Ve =
lar) çok daha maliyetli ve verimi düşüktür. Bu neden- 2 2
le elektrik enerjisi santrallerde alternatif akım olarak
üretilir ve yerleşim yerlerine alternatif akım olarak ta- UYARI:
şınır. Alternatif akımın maksimum değeri,
● Çerçevenin dönüş frekansına
● Çerçevenin yüzey büyüklüğüne
● Manyetik alan şiddetine
● Sarım sayısına
bağlı olarak değişir.

Mıknatısların arasındaki iletken tel çerçeve şekilde-

SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

ki gibi döndürülürse, magnetik akı sürekli artıp aza-

lır. Dolayısıyla akım ve emk’da artıp azalacak ve yön
değiştireceklerdir. Bu yönü ve şiddeti sürekli değişen
akım alternatif akımdır. DEVREDE SADECE REZİSTANS (R) VARSA
φ = B.A.cosα idi
α
w= ⇒ α = w⋅t
t

φ = B.A.coswt
I=Imax.sinwt
∆φ
ε=− ⇒ ε=B
 A ⋅
⋅  w ⋅ sin wt
∆t ε
max
⇒ ε = εmax.sinwt V=Vmax.sinwt
Potansiyelin değişim eğrisi VR= Ie.R
R: Rezistans: omik direnç

Akım ile gerilim aynı fazdadır.

V = Vm. sinwt
I = Im. sin(wt  φ)

φ : faz açısı
kım gerilimden önce ise (+), xC > xL
A
UYARI: Rezistansın değeri Frekansa bağlı değildir.
Akım gerilimden geri ise (–), xL > xC

237
 KONU ÖZETİ Alternatif Akım ve Transformatörler

DEVREDE SADECE BOBİN VARSA İdeal kondansatörlerde akım gerilimde 90o ileri faz-
dadır.
Akım makarası kapı zili, hoparlör, transformatörler,
radyo devreleri gibi birçok yerde kullanılır. Devrelerde
frekans ayarlayıcı olarak kullanılır.
VL

π
A I= Imax.sin(wt – )
2

V = Vmax.sinwt UYARI: Bobin manyetik alana, kondansatör elektrik

alana enerji depo edip gücün kendileri tarafından har-
∆I canmasına engel olur.
VL=Ie.XL= L ⋅
∆t
Kondansatör doğru akım devresine bağlı iken üzerin-
XL= w.L
den geçen akımın miktarına bağlı olarak belli bir za-
XL: indüktans (Ω) man sonra dolar. Dolduktan sonra üzerinden akım
geçmez. Oysa alternatif akım devresine bağlı kontan-
L : Self : Henry , w =2πf satörden, sürekli akım geçer. Çünkü akım sürekli yön
değiştirir.
Bobinin omik direnci ihmal edilmemiş ise eşdeğer
direnç hesaplanırken bu direncin değeride dikkate
alınmalıdır. Kondansatör alternatif akım kaynağına bağlandığında
dolamaz. Çünkü alternatif akımın yönü ve büyüklüğü
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

İdeal bir bobinde yani saf direnci sıfır olan bobinde sürekli değiştiğinden, kondansatör bir dolar bir boşalır.
akım gerilimden 90° geri fazdadır. Buda sağlıklı olmaz. Bu nedenle kondansatörler doğru
akım kaynağı ile doldurulur.

RLC DEVRESİ

Saf direnci olan bobin hem doğru akım kaynağına

hem de alternatif akım kaynağına bağlandığında üze-
rinden sürekli akım geçirir.

DEVREDE SADECE KONDANSATÖR VARSA

VC

π
A I= Imax.sin(wt + )
2

V = Vmax.sinwt
q
Ve=Vc= Ie.Xc = ● Z: Empedans: Eşdeğer direnç
c

1 1
Xc = = Xc:Kapasitans Z = (XL − XC )2 + R2
w ⋅ c 2πf ⋅ c

238
 KONU ÖZETİ Alternatif Akım ve Transformatörler

ORTALAMA GÜÇ

R
Port= Ve.Ie. cosQ = Ve . Ie.
Z
R
cosQ =
Z
Φ
⇒ Port= Ie2. R (Isı gücü)

Φ = Faz açısı Alternatif akım devrelerinde kondansatör ve bobin

enerji (güç) harcamaz, enerji (güç) depo eder. Gücü
VL= Ie.XL harcayan eleman dirençtir. Bu nedenle saf direci bu-
lunmayan alternatif akım devrelerinde güç sıfırdır.
VC= Ie.XC

VR= Ie.R Alternatif akım ile elektroliz yapılamaz ve aküler dol-

durulamaz.
Ve= Ie.Z
Batarya, pil ve akü gibi elektrik kaynaklarında alterna-
VR Ie ⋅ R R tif akım bulunmamaktadır.
CosΦ = = =
VZ Ie ⋅ Z Z
Televizyon kumandası, elektromıknatıs, haberleşme
⇒ CosΦ = R Güç Çarpanı cihazları, maden arıtma ve kaplamacılığında, tren,
Z
metro ve DC motorlarda doğru akım kullanılır.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

Alternatif akımlar dönen mıknatıslı ve dönen makara-

lı ölçü aletlerine etki yapamazlar, dolayısıyla bu alet-
lerle ölçülemezler.

REZONANS HALİ Televizyon, ütü, fırın, klima, çamaşır makinası, buz-

dolabı gibi ev aletleri alternatif akımla çalışır. Televiz-
● XL=XC olduğu durumdur. yon, video ve müzik seti gibi cihazlar alternatif akım
doğru akıma çevrilerek kullanılır.
● Bu durumda empedans en küçük, etkin akım mak-
simum değerinde olur.

XL = XC ⇒ Z = R olur.

Ve= Ie.Z
T
Z → minimum , Ie → maksimum olur.

Faz açısı (Φ ) 0 olur.

R Z Böyle sorularda potansiyelle akım arasındaki faz farkı

CosΦ = = = 1 ⇒ Φ = 0 olur.
Z Z bulunurken t (zaman) ekseni wt olarak düşünülür.
XL=XC

1 Mesela burada;
w.L= =2π.f.L
w ⋅C
Faz Açısı
w=
1 Zaman

⇒ f= Rezonans frekansı
2π LC
T 2π T π
UYARI: Rezonans devresinde açığa çıkan birim za- ⇒ Faz açısı = w ⋅ t = w ⋅ = ⋅ = olur.
4 T 4 2
mandaki ısı miktarı maksimum olur.

239
 KONU ÖZETİ Alternatif Akım ve Transformatörler

TRANSFORMATÖRLER NS
Transformatörün değiştirme oranı = dir.
NP
Gerilimi düşürmek veya yükseltmek için kullanılan
araçtır. Demir gövde üzerine sarılmış, farklı sarım-
lı iki bobinden oluşur. Transformatör alternatif gerilim Trafolar, şehir içinde kullanılan transformatörlerdir.
ile çalışır.
Transformatörün giriş devresi pirimer, çıkış devresi
sekonder olarak adlandırılır.

giriş IP IS çıkış
Transformatörlerde sarımın sarılış şekli çok önem-
lidir. Aşağıdaki transformatörde bağlanma şeklinde
bir sıkıntı yoktur. Demir çekirdeğin altından gelip C
noktasına ulaşan tel, D noktasından sonra demir çe-
kirdeğin üstünden devam etmiştir. Yani transformatör
düzgün sarılmıştır.

IS ⋅ VS
Verim =
VP ⋅ IP
VP NP IS
Verim%100 ⇒ = = olur.
VS NS IP

● Np < Ns ise transformatör potansiyeli yükseltir.

● Np > Ns ise transformatör potansiyeli düşürür.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

İdeal transformatörlerde verim %100 kabul edilir.

Esasında böyle bir transformatör gerçek hayatta yok- VAC = 16V , VDB = 4V olur.
tur. Kayıplar ihmal edildiğinden verim %100 alınmak- Bu durumda VAB = 16V + 4V = 20V olur.
tadır.
Transformatör idealse,
Alınan Güç = Verilen Güç
VP IS NP
= =
VS IP NS

Transformatörlerde sarımın sarılış şekli çok önemlidir

İki tane transformatör aşağıdaki gibi paralel bağlanır-
sa, L ve M sarımlarındaki gerilim değerleri, sarım sa-
yıları arasındaki fark ne olursa olsun VL = VM olur.
demiştik. Aşağıdaki transformatörde bağlanma şek-
linde bir terslik vardır. Demir çekirdeğin altından gelip
C noktasına ulaşan tel, D noktasından sonra demir
çekirdeğin altından devam etmiştir. Yani transforma-
tör ters sarılmıştır.

VL = VM

● Gerilim sarım sayısı ile doğru orantılı olarak değişir.

NK = N , NL = 3N , NM = 12N , NN = 6N olsun. VAC = 16V , VDB = 4V olur.

VK = V ⇒ VL = 3V , VM = 3V , VN = 1,5V olur. Bu durumda VAB = 16V − 4V = 12V olur.

240
 TEST 1 Alternatif Akım ve Transformatörler
1. I. Alternatif akımın yönü ve şiddeti sürekli değişir. 3.
II. Alternatif akım ile elektroliz yapılamaz.
III. Bir R–L–C devresine alternatif EMK uygulan-
dığı zaman, enerjinin bir bölümü kondansatörü
yükler, bir kısmı bobinde oluşan mağnetik alan-
da depolanır. Bir kısmı da R direnci üzerinde ısı
olarak harcanır.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
Bir alternatif akım devresinde potansiyel ve akımın
A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II zamana bağlı değişimi şekildeki gibi olmaktadır.
Buna göre;
D) II ve III E) I, II ve III
I. Devrede sadece direnç vardır.
II. Devrenin frekansı artırıldığında empedans de-
ğişmez.
III. Devrenin frekansı artırıldığında empedans artar.
ifadelerinden hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

4. Bir RLC devresinde alternatif potansiyelin denkle-

mi V = 400 . sin20πt volt şeklindedir.
Buna göre devrenin frekansı kaç hertz’tir?

A) 10  B) 12,5  C) 15  D) 20  E) 60

5. Alternatif akım devresinde potansiyel

V = 400.sin20t volt denklemine göre, akım ise
π
I = 200.sin(20t + ) amper denklemine göre de-
2. I. Selfin alternatif akıma gösterdiği direnç indük- 2
ğişmektedir.
tanstır.
Buna göre,
II. Kondansatörün alternatif akıma gösterdiği di-
renç kapasitanstır. I. Devrede sadece kondansatör vardır.
III. RLC elemanlarının uçları arasındaki potansiyel II. Alternatif akıma gösterilen direnç 2 ohm dur.
farkı skalerdir. III. Devrede akım gerilimden 90˚ kadar geridedir.
İfadelerinden hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III

241
 TEST 1 Alternatif Akım ve Transformatörler

6. Bir akım makarasında doğru akıma gösterilen di- 9.

renç 3Ω, alternatif akıma gösterilen direnç 5Ω dur.
Buna göre indüktans kaç ohm’dur?

A) 2  B) 4  C) 5  D) 6  E) 8

Dirençleri 2Ω, 12Ω ve 7,5Ω olan, bobin, kondansa-

tör ve dirençler şekilde görülmektedir.
Bobinin saf direnci önemsiz ve alternatif akım
kaynağının etkin potansiyeli 30 volt olduğuna
göre, devrenin empedansı kaç ohm’dur?

A) 6  B) 5  C) 12,5  D) 15  E) 20

10.
1
7. Bir alternatif akım kaynağının frekansı saniye-1
dir. 12
Kaynağın birinci saniyedeki potansiyeli 40 volt

olduğuna göre maksimum potansiyeli kaç volt-

 1 3
tur?  sin 30 = , cos 30 =
 2 2 
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

A) 40 3   B) 40  C) 40 2   D) 80  E) 100 Bir RLC devresinde akım ve gerilimin zamanla de-
ğişimi şekilde görülmektedir.
Noktalar eşit aralıklı olduğuna göre,
I. Akım gerilimden 60° geridedir.
II. Devrede sadece bobin vardır.
III. Devrenin indüktansı, kapasitansından daha bü-
yüktür.
ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

11. 6Ω 8Ω 7Ω
8.

Şekildeki saf dirençleri önemsiz bobinlerin direnç-

Dirençleri 24Ω, 50Ω ve 18Ω olan direnç, bobin ve leri 6Ω ve 8Ω, kondansatörlerin dirençleri ise 3Ω
kondansatör şekilde görülmektedir. ve 4Ω’dur.
Bobinin saf direnci önemsiz olduğuna göre Buna göre alternatif akım devresinin toplam di-
devrenin empedansı kaç ohm’dur? renci kaç ohm’dur?

A) 32  B) 40  C) 68  D) 74  E) 92 A) 7  B) 10  C) 15  D) 18  E) 21

242
 TEST 1 Alternatif Akım ve Transformatörler

12. 15.

Şekildeki alternatif akım devresinde KL, LM ve MN

Şekildeki alternatif akım devresinden bobinin omik
arasındaki etkin potansiyeller sırasıyla 1V, 6V ve
direnci 1Ω, indüktansı 10Ω’dur.
9V’dur.
Kondansatörün kapasitansı 6Ω olduğuna göre,
Bobinin omik direnci önemsiz olduğuna göre,
devrenin empedansı kaç ohm’dur?
devrenin etkin potansiyeli kaç volttur?
A) 2 5   B) 4  C) 5  D) 6  E) 8
A) 8  B) 10  C) 15  D) 16  E) 20

13.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

Şekildeki alternatif akım devresinde dirençlerin de-

ğerleri verilmiştir.
Bobinlerin omik direnci 1Ω olduğuna göre dev-
renin güç çarpanı nedir?

1 3 4 3 5
A)  B)  C)   D)  E)
5 4 5 5 3

16.

14. I. Reziztans
II. Kondansatör
III. Bobin Şekildeki devrelerin A, B, C ampüllerinin dirençleri
Elemanlarından hangileri alternatif akım devre- ve reziztansları (R), kapasitansları (XC), indüktans-
sinde enerji harcamaz? ları (XL) ve bobinin saf direncinin değeri eşit büyük-
A) Reziztans lüktedir.
Buna göre lambaların parlaklıkları PA, PB, PC
B) Kontansatör arasındaki ilişki nedir?
C) Bobin (Devrelerin etkin potansiyelleri eşittir.)

D) Reziztans ve Kondansatör A) PA = PB = PC  B) PA > PB > PC  C) PB > PA > PC

E) Kontansatör ve Bobin D) PA > PB = PC E) PB = PC > PA

243
 TEST 2 Alternatif Akım ve Transformatörler

1. 3.

Bir RLC devresinde akım ve gerilimin zamanla de-

ğişimi şekildeki gibi olmaktadır.
Buna göre,
Şekildeki alternatif akım devresinde potansiyelin I. Devre rezonans durumundadır.
değişimi V = 15 2 .sin(10πt) volt denklemine göre II. Devrenin empedansı minimumdur.
olmaktadır. III. Devrede harcanan güç maksimumdur.

Bobinin saf direnci önemsiz olduğuna göre ifadelerinden hangileri doğrudur?

devrede harcanan güç kaç watt’dır?
A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II
A) 16  B) 20  C) 30  D) 36  E) 45 D) II ve III E) I, II ve III
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

4.

2.

Bir RLC devresinde dirençlerin gösterimi şekildeki Bir alternatif akım devresinde potansiyel ve akımın
gibidir. değişimi şekildeki grafiğe göre olmaktadır.
Buna göre; Buna göre;
I. R = 2Ω ise empedans 4Ω’dur. I. Devre RLC devresi olabilir.
II. Kapasitans, indüktanstan daha büyüktür. II. Devrede sadece bobin vardır.
III. Akım, gerilimden 60° geridedir. III. Güç çarpanı sıfırdır.
ifadelerinden hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I ve III

244
 TEST 2 Alternatif Akım ve Transformatörler

5. 7.

Şekildeki ideal transformatörün giriş (primer) sarım

sayısı 3N, çıkış (sekonder) sarım sayısı 2N’dir.
Şekildeki RLC devresinin akım denklemi aşağı- Buna göre transformatöre 45 voltluk alternatif
dakilerden hangisidir?
gerilim giriş yaptığında, çıkış potansiyeli kaç
volt olur?
A) I = 4. sin (10πt + 53˚)
A) 10  B) 15  C) 20  D) 30  E) 60
B) I = 4. sin (10πt – 37˚)

C) I = 4 2 sin (10πt + 53˚)

D) I = 4 2 sin (10πt – 53˚)

E) I = 8 2 sin (10πt + 45˚)

8.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

Şekildeki paralel bağlı ideal transformatörlerin sa-

rım sayıları N, 2N, 4N ve 6N kadardır.
V
Buna göre 1 oranı nedir?
V2

1 1 2
A)  B)  C)   D) 2  E) 3
3 2 3

6.

9. I. Transformatörler potansiyeli yükseltebilir.

II. Transformatörde potansiyel sarım sayısı ile
doğru orantılıdır.
Şekildeki devrenin rezonans periyodu kaç sa- III. İdeal transformatörde verim %100’dür.
niyedir? İfadelerinden hangileri doğrudur?
(π = 3 alınız.)
1 1 A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II
A)  B)   C) 6  D) 12  E) 36
36 12 D) I ve III E) I, II ve III
245
 TEST 2 Alternatif Akım ve Transformatörler

10. 12.
s

s
Şekildeki transformatörün primerinde 3N, sekon-
derinde 4N kadar sarım vardır.
Şekildeki ideal transformatörde V1 potansiyeli giriş 1
Transformatörün verimi olduğuna göre, pri-
yaptığında, V2 ve V3 potansiyeli olarak çıkış yap- 6
maktadır. mer devredeki akım kaç amper olur?
V
Sarım sayıları 4N, N ve 2N olduğuna göre 2
oranı nedir? V3 A) 32  B) 25  C) 20  D) 16  E) 8

1 1
A)  B)   C) 2  D) 3  E) 4
4 2
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

11.

13.

Şekildeki transformatörün primer kısmı 4N sarım

sayılı, sekonder kısmı 2N sarımlıdır.

Transformatöre 80 volt’luk alternatif gerilim gi- Şekildeki transformatörün iki tane sekonder devre-
riş yaptığında, suyun içine daldırılmış 10Ω’luk si vardır.
direnç, 1 dakikada 120 g suyun sıcaklığını kaç V
ºC artırır? Sarım sayıları 10N, 4N ve 1N olduğuna göre 2
oranı nedir? V3
cal
(CSU = 1 , 1 calori = 4 joule)
g ⋅ oC 1 1
A)  B)   C) 4  D) 2  E) 5
A) 160  B) 120  C) 80  D) 40  E) 20 4 2
246
 TEST 3 Alternatif Akım ve Transformatörler

1. Direnci 200Ω olan bir iletkenden frekansı 100s–1 4. y

olan alternatif akım geçiyor. Bir RLC
z devresinde
1 empedans (z)
Akım anlık şiddeti sıfırı geçtikten sani-
1200 37° şekildeki gibi
ye sonra 4 amper olduğuna göre, direncin uçla- x olmaktadır.

rı arasındaki potansiyel farkının maksimum de-

ğeri kaç volt olur?

(Devrede sadece direnç vardır.)
Buna göre,
A) 1600  B) 2000  C) 1200  D) 800  E) 400
I. İndüktans, kapasitanstan büyüktür.
II. Güç çarpanı 0,8 dir.
III. Faz farkı 53° dir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) I ve II  B) I ve III  C) Yalnız I

D) II ve III E) Yalnız III

2. I. Alternatif akımın etkin değerleri, devrelerde bu-
lunan ampermetre ve voltmetrelerde okunun
sayılardır.
II. Bobinin magnetik alan içindeki magnetik geçir-
genliğini artırırsak indüktansı artar.
III. Alternatif akım artarken bobin enerji depolar.
Akım azalırken bobin devreye akımı artırmak
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

için enerji verir.

IV. Kondansatör yükleninceye kadar devreden
enerji alır. Yüklendikten sonra ise devreye
enerji verir.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

5. Barajlarda üretilen elektrik akımı (şebeke akı-
A) I, II ve III  B) II, III ve IV  C) I, II ve IV mı) evlerimize alternatif akım olarak taşınır, doğru
akım olarak taşınmaz.
D) Hepsi E) II ve III
Bunun nedeni,
I. Alternatif akım doğru akıma basit bir diyot dev-
resi ile dönüştürebilirken, doğru akımı alterna-
tif akıma dönüştürmek için büyük çapta conver-
ter devreler kullanılır. Yani AC’den DC’ye dönü-
şüm daha kolay, hemde daha az maliyetlidir.
II. Elektrik akımı uzak mesafelere taşınırken doğ-
ru akım kullanılırsa enerji kayıpları daha az
3. Bir RLC devresinde reziztans (R), indüktans (xL),
olur.
kapasitans (xC) ve akımın frekansı (f) dir.
III. Akımın üretildiği yerle, kullanılacağı yer ara-
sındaki mesafe arttıkça dirençte artar, akımın-
Buna göre,
da yüksek olması durumunda, akımın taşına-
R xL xC
cağı kabloların kalınlığınında artması gerekir.
Bu teknik olarak sıkıntı oluşturacağından, po-
tansiyel yükseltilerek, taşınan akım küçültülür.
DC potansiyeli çok yükseltilemediğinden, akım
f f f taşınmasında AC kullanılır.
Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3

grafiklerinden hangileri doğrudur? gerekçelerinden hangisi olabilir?

A) Yalnız 1  B) 1 ve 2  C) 2 ve 3 A) Yalnız I  B) Yalnız III  C) I ve III

D) 1 ve 3 E) 1, 2 ve 3 D) II ve III E) I, II ve III
247
 TEST 3 Alternatif Akım ve Transformatörler

6. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 9. L = 0,07H

A) Alternatif akımın yönü değişken olduğundan,

elektoliz olayında alternatif akım kaynağı kulla- R C = 0,01F
nılamaz.

B) Şebeke akımı alternatif akımdır.

s
C) Buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makinesi, aspi- Ve = 20 2 ⋅ sin100t

ratör alternatif akımla çalışır. Şekildeki RLC devresinin faz açısı φ dir.
D) Rezonans devresinde empedans maksimum
sin φ = 0,6 olduğuna göre devrede harcanan
olur. güç kaç watt’dır?
E) Televizyon, müzik seti alternatif akım doğru akı- (Bobinin saf direncini ihmal ediniz.)
ma çevrilerek çalışır.
A) 16  B) 20  C) 30  D) 49  E) 32

7. C = 2F

R = 20 Ω L = 0,02H
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
s

V = 200 2 sin wt

Şekildeki RLC devresinin etkin akımı 10 amperdir.

radyan
Buna göre w açısal hızı kaç dir?
saniye
A) 3  B) 5  C) 4  D) 6  E) 8

10. I (Amper)
120

8. R = 12Ω xL = 30Ω
A B 6
t (saniye)
2 4 8 10 12
xC = 21Ω

–120
s

Saf direnci önemsiz bobinden oluşan bir alternatif

Şekildeki alternatif akım devresinde A – B arasın- akım devresinin akımının zamanla değişimi şekil-
daki etkin potansiyel 36 volttur. deki gibidir.

Bobinin self direnci ihmal edildiğine göre alter- Bobinin özindüksiyon katsayısı 4H olduğuna
natif akım üretecinin etkin potansiyeli kaç volt- göre, devrenin etkin potansiyeli kaç volttur?
tur? (π = 3 alınız)

A) 25  B) 30  C) 40  D) 45  E) 60 A) 180  B) 90  C) 90 2   D) 180 2  E) 60 2

248
 TEST 3 Alternatif Akım ve Transformatörler

11. V, I 14.
A B C Şekildeki LC alterna-
I
20
tif akım devresinde
10 V Ve = 50 volttur.
t

s
Ve
–10
–20 VAB = 30 volt olduğuna göre BC arası potansiyel
aşağıdakilerden hangisidir?

Şekildeki grafikte alternatif akım devresinin gerilim A) 40  B) 80  C) 60  D) 70  E) 100
(V) ve akımının (I), zamanda (t) değişimi verilmiştir.

Akımın frekansı 40s–1 olduğuna göre, gerilim

ve akım denklemleri aşağıdakilerden hangisi
gibidir?

Gerilim Akım
 π
A) V = 10 ⋅ sin 40π t I = 20 ⋅ sin  40πt − 
 2
 π
B) V = 10 ⋅ sin 80π t I = 20 ⋅ sin  80πt + 
 2
15. Bir RLC devresinde direnç 3Ω, indüktif ve kapasitif
 π
C) V = 20 ⋅ sin 80π t I = 10 ⋅ sin  80πt −  reaktans 4Ω dur.
 2
 π Buna göre gerilim ve akım arasındaki faz farkı
D) V = 10 ⋅ sin 80π t I = 20 ⋅ sin  80πt −  ne olur?
 2
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

 π A) Faz farkı sıfırdır.

E) V = 20 ⋅ sin 40π t I = 10 ⋅ sin  40πt − 
 3 B) Akım önde, faz farkı 37° dir.

C) Gerilim önde, faz farkı 37° dir

D) Akım önde, faz farkı 53° dir.

12. A B 3R C D
E) Gerilim önde, faz farkı 53° dir.
Şekildeki RLC devresinde A – D arasındaki alter-
natif gerilimin etkin değeri 40 volttur.

Bobin saf direnci R kadar ve devre rezonans

halinde olduğuna göre B – C arası potansiyel
kaç volttur?

A) 10  B) 15  C) 20  D) 30  E) 50

16. Seri bağlı bir RLC devresinde akım gerilimden ön-

13. L = 0,03H R = 1Ω dedir.
Şekildeki alternatif
Kaynağın frekansı artırılırsa,
akım devresinde bo-
binin saf direnci 3Ω I. İndüktif reaktans artar.
dur. II. Kapasitif reaktans artar.
III. Devranın etkin akımı artar.
IV. Faz farkı küçülür.
s

V = 40 2 ⋅ sin(100 t) ifadelerinden hangileri gerçekleşir?

Buna göre devrenin etkin akımı kaç amperdir? A) I ve III  B) III ve IV  C) II, III ve IV

A) 2  B) 4  C) 8  D) 6  E) 10 D) I, III ve IV E) II ve IV
249
 TEST 4 Alternatif Akım ve Transformatörler

1. 3x 3. I. Transformatörlerin kullanım amacı elektroman-

Doğru akım kayna- yetik indüksiyon yoluyla enerji aktarımı yap-
ğına bağlı saf direnci maktır.
R önemsiz 3x boyunda- II. Alternatif akım şebekeden çekilen akımdır.
ki bobin ve direnç şe- III. Alternatif akım, adaptör gibi elemanlarla doğru
kilde görülmektedir. akıma çevrilebilir.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

Bobin sıkıştırılarak boyu x yapıldığına göre
devreden geçen akım (I) ve bobinin manyetik A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve III
alanı (B) nasıl değişir?
D) II ve III E) I, II ve III
I B
A) Değişmez Değişmez
B) 3 katına çıkar 3 katına çıkar
C) Değişmez 6 katına çıkar
D) 3 katına çıkar Değişmez
E) Değişmez 3 katına çıkar

4. I. Hem alternatif akıma, hemde doğru akıma kar-

şı gösterilen direnç ohmik dirençtir.
II. Devrede bobinin ve kondansatörün direnci eşit
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

ise faz farkı sıfır olur.

III. Kondansatör doğru ve alternatif akımı sürekli
geçirebilen elemandır.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II

D) II ve III E) I ve III

5. Bir RLC devresinde,

2. I. Alternatif akımın yönü ve şiddeti değişkendir.
I.
V = V0 ⋅ sin(wt + φ) ise xL > xC dir.
II. Doğru akımın şiddeti değişken olabilirken, yönü
değişken değildir. II.
I = I0 ⋅ sin(wt + φ) ise xC > xL dir.
III. Televizyon alternatif akım doğru akıma çevrile-
rek kullanılır. III.
xL = xC ise güç çarpanı 1’dir.

İfadelerinden hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I  B) Yalnız III  C) I ve II A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

250
 TEST 4 Alternatif Akım ve Transformatörler

 π 9. Bir kondansatörden geçen akımın frekansı 20s–1,

6. V = 50 ⋅ sin  10πt −  gerilim denklemine göre 10
 2 kondansatörün kapasitansı dir.
çalışan alternatif akım devresi için, π
Buna göre kondansatörün sığası kaç faraddır?
I. Akımın frekansı 10s–1 dir.
II. Devrede akım, gerilimden 90° geridedir.
A) 2,5 ⋅ 10 −2  B) 0,25 ⋅ 10 −2  C) 25 ⋅ 10 −4
III. Devrenin etkin potansiyeli 25 2 volttur.
IV. Devrede sadece kondansatör vardır. D) 50 ⋅ 10 −2 E) 10 −2
ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) I ve II  B) III ve IV  C) I ve IV

D) I, II ve IV E) II, III ve IV

7.
s

Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3

Şekil 1’deki devrede bobinin saf direnci ihmal edil-

SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

miştir.
Bobin, kondansatör (şekil 2) ve direnç (şekil 3) 1
doğru akım kaynağına ( ) ve alternatif akım 10. ifadesinin birimi aşağıdakilerden hangi-
kaynaklarına ( ) şekillerdeki gibi bağlandığına L⋅C
s

göre hangi devre çalışabilir? sidir?

1
A) Yalnız 1  B) Yalnız 2  C) 1 ve 2 A) ohm  B)   C) joule  D) watt  E) volt
s
D) 2 ve 3 E) 1, 2 ve 3

8. 2R R
s

Şekil 1’deki alternatif akım devresinin akımı

I = 4 ⋅ sin wt , şekil 2’deki doğru akım devresi-
nin akımı ise 2A’dır. Şekil 1’de harcanan güç P1,
şekil 2’de ise P2’dir.

P1
Buna göre oranı nedir?
P2
11. w açısal hız, L bobinin öz indüksiyon katsayısı
olmak üzere L.w çarpımının birimi nedir?
1 1
A) 4  B)   C) 8  D)   E) 2
4 8 A) ohm  B) s–1  C) watt  D) joule  E) volt
251
 TEST 4 Alternatif Akım ve Transformatörler

12. I. Elektrik motoru 15. xC

II. Kondansatör
III. Alternatör
IV. Dinamo
37°
xL R = 8Ω
Yukarıdaki elektrik aletlerinden hangisi alterna-
tif akım üretir?

A) I ve II  B) II ve III  C) III ve IV

s
Şekil 1 Şekil 2
D) Yalnız III E) Yalnız IV
Şekil 1’deki RLC devresinin eşdeğer direnç görü-
nümü şekil 2’deki gibidir.

R = 8Ω ve devrenin etkin gerilimi 40V oldu-

ğuna göre, etkin akımı kaç amperdir? (Bobinin
omik direnci önemsizdir.)

A) 2  B) 3  C) 4  D) 2,5  E) 3,5

13. I. Diyot
II. Transformatör
III. Adaptör
IV. Direnç

Yukarıdaki elektrik aletlerinden hangileri alter- 16. İçinden alternatif akım geçen R dirençli bir iletken-
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

natif akımı doğru akıma çevirmek için kullanılır? de t süresinde ortaya çıkan ısı enerjisi E = I2 ⋅ R ⋅ t
bağıntısıyla bulunabilir.
A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II
Bu bağıntıda I ile gösterilen akım şiddeti hangi
D) I ve III E) I, II ve III akım şiddetidir?

A) Anlık  B) Etkin  C) Maksimum

D) Minimum E) Ortalama

14. V, I

4 17. A Şekildeki alternatif akım

devresinde bobinin öz
2 indüksiyon katsayısı L,
L C
t kondansatörün sığası
C, akımın frekansı ise f
–2
dir.
s

–4
A ampülünün parlaklığının maksimum olabil-
mesi için aşağıdakilerden hangisinin olması
Bir alternatif akım devresinde, direnç üzerindeki gerekir?
gerilim (V) ve akımın (I) zamana bağlı grafiği şekil-
deki gibidir. 1 1
A) 2πfL = 2πfc  B) 2πfc =  C) 2πL =
2πL 2πc
Buna göre dirençte harcanan güç kaç watt dır?
1 L
D) 2πfL = E) 2πf =
A) 8  B) 16  C) 2  D) 6  E) 4 2πfc c

252