Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

Uyarı 1: Sinüs ve Kosinüs sürekli Uyarı 2: Tanjant ve Kotanjant fonksiyonları

fonksiyonlar oldukları için, her noktada limit iki trigonometrik fonksiyonun oranı şeklinde
aranırken o nokta fonksiyonda yerine konur, yazılabildikleri için, paydalarını sıfır yapan
çıkan değer fonksiyonun o noktadaki limitini noktalar için limit aranırken soldan ve
verir. sağdan limite bakılır. Bunun dışındaki her
olmak üzere, noktada limit aranırken tıpkı sinüs ve
kosinüste olduğu gibi; o nokta fonksiyonda
lim sinx  sina ve lim cosx  cosa yerine konur, çıkan değer fonksiyonun o
x a x a
noktadaki limitini verir.
olmak üzere,

1. limsin x = lim sin x


x 0 x
2 lim tanx  tana
x a

5. lim tan x = lim tan x

x 0 x 

limsin x lim sin x

x  3
x
2

lim tan x lim tan x

 2
x x
4 3

limcos x lim cos x

x 0 
x
2

lim tan x lim tan x

7 7
x x
3 4

olmak üzere
lim cotx  cota
limcos x lim cos x x a
x  3
x
2

6. lim cot x

lim cot x
3
x x
2 2

3. lim sin x lim sin x

 5
x x
3 4

lim cot x lim cot x

 5
x x
3 6

4. lim cos x lim cos x

7 5
x x
6 3

lim cot x lim cot x

5 5
x x
12 3

1
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

Uyarı 3: Tanjant ve kotanjant fonksiyonlarının sin x

Teorem: lim 1
x0 x
kritik noktaları paydalarını sıfır yapan
değerlerdir. Bu noktalarda limit aranırken
İspat:
sağdan ve soldan limitlere bakılır. Tanjant için
kritik noktalar nin tam sayı katlarıdır.
Kotanjant için kritik noktalar nin tek sayı
katlarıdır. Bu nedenle bu noktalarda sağdan ya
da soldan limit soruluyorsa; Cevap ya ya da
olur. Bu noktalarda sağdan ya da soldan
limit değil, bu nokta da limit soruluyorsa
birbirine eşit çıkmayacağı için limit yoktur denir.

7. lim tan x lim tan x

x  0 x  0

lim tan x
x 0

lim tan x lim tan x Alan ( AOB)  Alan ( AOD)  Alan (COD)
x   x  

lim tan x
x 0

1 x 1 sin x
sin x.cos x   .
2 2 2 cos x

1
her tarafı sin x e bölelim,
2
8. lim cot x lim cot x
 
x x
2 2 x 1
cos x  
sin x cos x

çarpmaya göre terslerini alalım,

lim cot x

x
2
1 sin x
  cos x
cos x x

lim cot x lim cot x limcos x  1 olduğu için,

3 3
x 0
x x
2 2

sin x
1  1 olur.
x

sin x
Buradan lim 1 olduğu görülür.
x0 x
lim cot x
3
x
2

2
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

Sonuçlar: sin ax
tan ax sin ax cos bx a
tan x 5. lim  lim cos ax  lim .lim 
1. lim 1 x  0 tan bx x  0 sin bx x  0 sin bx x  0 cos ax b
x 0 x
cos bx
sin ax a sin ax a
2. lim  3. lim 
x 0 bx b x 0 sin bx b sin ax a cos bx cos 0 1
lim  ( sonuç3) lim   1
x  0 sin bx b x  0 cos ax cos 0 1
tan ax a tan ax a
4. lim  5. lim 
x 0 bx b x 0 tan bx b sin ax
tan ax sin ax 1 a
tan ax a sin ax a 6. lim  lim cos ax  lim .lim 
6. lim  7. lim  x 0 sin bx x 0 sin bx x 0 sin bx x 0 cos ax b
x 0 sin bx b x 0 tan bx b

sin ax sin ax sin ax a

İspatlar: 7. lim  lim  lim .lim cos bx 
x 0 tan bx x 0 sin bx x 0 sin bx x 0 b
sin x cos bx
tan x sin x 1
1. lim  lim cos x  lim . 1
x 0 x x  0 x x  0 x cos x Standart örnekler
1
lim 1
x 0 cos x
sin( x  a )
1. lim 
sin ax xa xa
ax.
sin ax ax  ax lim sin ax  a
2. lim  lim
x 0 bx x 0 bx bx x 0 ax b

sin ax
lim 1
x0 ax sin( 3 x)
2. lim 
x 0 x
sin ax sin ax 4
ax. lim
sin ax ax ax x 0 ax a
3. lim  lim  . 
x  0 sin bx x 0 sin bx bx sin bx b
bx. lim
bx x 0 bx

sin 2 3x
3. lim 
sin ax x 0 x2
tan ax sin ax 1 a
4. lim  lim cos ax  lim . 
x 0 bx x  0 bx x  0 bx cos ax b

sin ax a 1
lim  (sonuç2) lim 1
x 0 bx b x 0 cos ax x
sin 3
4. lim 4
x 0 3
x

3
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

sin 5 x sin 5 x  3 x
5. lim  11. lim 
x  0 6 x  tan 2 x
x 0 x4

sin 4 x sin 7 x  sin 5 x

6. lim  12. lim 
x  0 sin 5 x  sin x
x 0 x6

sin 3 x tan 21x  sin 33 x

7. lim  13. lim 
x 0 x4
x 0 9 x  tan 3 x

sin 9 x sin x
8. lim  14. lim 
x 0 sin 3 x
x 0 tan 4 x

 sin 63x tan 24 x  15. lim

tan16 x

9. lim   
6 x 
x 0 sin 5 x
x 0
 tan 7 x

 3x 
 tan(9 x) sin 2 
10. lim    sin( x  2)
x 0 16. lim 
 sin 2 x tan 3x  x2 x3  8
 

4
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

 4  4
17. lim  3x.sin    6 x  x.sin x 
x 
 x 20. lim  
 9 x  x.sin 6 
x 

 4  x
 sin x 
Çözüm: lim  3. 
x 
 1 
 x 

1
h değişken dönüştürmesi yapalım.
x

1 1
x   iken h=  olduğundan h  0 olur.
x 
 sin 4h 
lim  3.   3.4  12
x 
 h 

 2
 4 x  x .sin x 
2

x 4 
18. lim  .sin   21. lim  
 5 x  x 2 .sin 3 
x 

x  2 3x 
 x

 5 
 3x  2 x  x .sin x 
2 3
 5 x  sin 3x 
19. lim   22. lim  
x 
 3x  sin x  x 
 2 x 2  3x  6 x3 .sin 4 
 3x 

5
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

0 3x
Sinüs içeren belirsizlikleri için standart cos
0 19. lim 4 
x 2 x  2
soruların nasıl çözüleceğini öğrendik. Şimdi
0
kosinüs içeren belirsizliklerinin çözüm yolunu Çözüm:
0
öğreneceğiz. x  2  h diyelim. x  2  h ve
3x 3 3 3h
cos x   2  h     ayrıca
17. lim 4 4 2 4
 
x
2 x
2 x  2 iken h  x  2  2  2  0 olur.
Çözüm:
Bulduklarımızı soruda yerine koyduğumuzda
  soru şu şekle döner.
x  h diyelim. Buradan x   h olur. Soru
2 2
 3 3h 
şu şekle döner. cos    
lim  2 4 
h0
 h
cos(  h)
lim 2
3h
h 0 h  sin
lim 4 3
h 0 h 4
 sinh
lim  1
h0 h

x
cos cos5 x
2 20. lim 
18. lim
x  3 x  3 
x 
2 x
2
Çözüm:
Çözüm:
x  3  h diyelim. Buradan x  3  h ve
 
x  h diyelim. Buradan x    h ve
x 3  h 3 h 2 2
   ayrıca,
2 2 2 2
   5
5 x  5.   h     5h ayrıca,
x  3 iken h  x  3  3  3  0 olur.  2  2

Bulduklarımızı soruda yerine koyduğumuzda    

x iken h  x     0 olur.
soru şu şekle döner. 2 2 2 2

3 x Bulduklarımızı soruda yerine koyduğumuzda

cos(  )
lim 2 2 soru şu şekle döner.
h 0 h
5
cos(  5h)
lim 2
h 0 h
h
sin
lim 2 1 sin 5h
h 0 h 2 lim 5
h0 h

6
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

Standart soruların dışında daha fazla işlemle x

1  cos x  2 cos 2
çözülebilecek sorular için birden fazla çözüm 2
yolu göstereceğiz. Fakat daha önce bu soruların x
1  cos x  2sin 2
çözümlerinde kullanacağımız trigonometrik 2
özdeşlikler ve iki kat formüllerinden
Artık yukarıda bahsettiğimiz çözüm yollarına
bahsetmemiz gerekir.
geçebiliriz. Bunu, bir soru yazıp üç farklı yolla
Trigonometrik özdeşlikler: çözerek yapacağız.

sin 2 x  1  cos 2 x 1  cos x

sin 2 x  cos 2 x  1  21. lim 
x 0 x2
cos 2 x  1  sin 2 x

İki Kat Formülleri:

Çözüm:
sin 2x  2sin x.cos x
I.yol
cos 2 x  cos 2 x  sin 2 x
Pay ve paydayı 1  cos x in eşleniği olan
cos 2 x  2 cos x  1
2
1  cos x ile çarpalım.
cos 2 x  1  2sin 2 x
1  cos x 1  cos x 1  cos 2 x
Son iki formülden çıkan sonuçlar daha çok lim .  lim
x 0 x2 1  cos x x0 x 2 .(1  cos x)
kullanılacak
sin 2 x 1 1 1
1  cos 2 x  2 cos x2 lim .lim  1. 
x 0 x 2 x  0 1  cos x 11 2
1  cos 2 x  2sin 2 x

Ben aklımda şöyle tutuyorum. Kosinüs kendine

torpil geçiyor 1 artılı formülü kendi alıyor. 1
Eksili formülü sinüse bırakıyor. Fakat tüm pratik II.yol
cümlelerime rağmen ezbere söyleyemem
diyenler için de oğlum Can Bartu’nun kaçamak Yukarıda gösterdiğimiz yarım açı formüllerini
cevabını verelim. Eşitliğin sol tarafında 1 yerine burada kullanalım.
sin 2 x  cos 2 x , cos2x yerine de cos 2 x  sin 2 x x x
2sin 2 2sin 2
yazılırsa yukarıdaki son iki formül elde edilir. 1  cos x 2  lim 2
lim  lim
x 0 x2 x 0 x2 x 0 x2
4.
4
Yarım Açı Formülleri:
 x
 sin 2 
Yukarıdaki son iki formülde 2x yerine x ve 2 2   1 .1  1
.lim 
x 4   x  2
2
2
eşitliğin öbür tarafındaki x yerine x 0 
  
2
 2 
yazdığımızda yarım açı formüllerini elde etmiş
oluruz.

7
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

III.yol (L’ Hopital Kuralı) İspat:

Şu anda Türev almayı bilmiyorsanız bu çözümü İlk önce Kosinüs toplam ve fark formüllerini elde
geçebilirsiniz. Türev konusunda ispat edeceğiz edelim.
0
belirsizliklerinin çözümü için Fransız cos(a  b)  cos a.cos b  sin a.sin b
0
matematikçi L’ Hopital’in kendi adıyla anılan cos(a  b)  cos a.cos b  sin a.sin b
yöntemini kullanacağız. Yöntem şöyle; pay ve
Her iki tarafı taraf tarafa toplayalım.
paydanın ayrı ayrı türevi alınır, daha sonra limit
0 Sinüslü çarpımlar birbirini götürür.
bulunur, tekrar belirsizliği çıkarsa aynı işlem
0
tekrar edilir. cos(a  b)  cos(a  b)  2 cos a.cos b

d  Şimdide alt tarafı (–) ile çarpıp taraf tarafa

  1  cos x  0    sin x 
lim  
dx
 lim  lim
sin x 1

toplayalım. Bu kez Kosinüs çarpımları birbirini
d 2
 
x 0  2x  2x 2
x
x 0 x 0
götürür.
dx
cos(a  b)  cos(a  b)  2sin a.sin b
Şimdi de ilerde Türev konusunda anlatacağımız,
Türevin tanımında kullanılan limit kuralının Benzer şekilde sinüs toplam ve fark formüllerini
Trigonometrik uygulamalarını inceleyeceğiz. elde edebiliriz.

Fakat daha önce Trigonometrik açılım sin(a  b)  sin a.cos b  cos a.sin b
formüllerinden elde edilen dönüşüm sin(a  b)  sin a.cos b  cos a.sin b
formüllerini göstereceğiz. Çünkü sadeleştirme
konusunda bu formüllere ihtiyacımız olacak. Her iki tarafı taraf tarafa toplayalım.

Ne yazık ki şu anda milli eğitim müfredatından cosa.sinb çarpımları birbirini götürür.

çıkartılan aslında birkaç saniyede ispatı
sin(a  b)  sin(a  b)  2sin a.cos b
yapılabilen çok gerekli bu formüllerin birçok
yerde uygulama alanı olduğunu göreceğiz. Şimdide alt tarafı (–) ile çarpıp taraf tarafa
toplayalım. Bu kez sina.cosb çarpımları birbirini
İlk olarak dönüşüm formüllerini yazalım aşağıda
götürür.
ispatlarını yapacağız.
sin(a  b)  sin(a  b)  2 cos a.sin b
Dönüşüm Formülleri:
Şu anda dört formülü de elde ettik sayılır. Fakat
cos x  cos y  2.cos
 a  b  .cos  a  b  küçük bir detay kaldı. Dört formülde de a+b
2 2
yerine x, a-b yerine y yazarsak yukarıda
cos x  cos y  2.sin
 a  b .sin
a  b yazdığımız dönüşüm formüllerini elde etmiş
2 2 olacağız.
sin x  sin y  2.sin
a  b .cos
a  b
2 2 ab  x

sin x  sin y  2 cos

a  b .sin
a  b a b  y
2 2

8
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

Önce taraf tarafa toplayıp sonra taraf tarafa Artık limit örneklerine geçebiliriz.
çıkarırsak x ve y yi a ve b cinsinden bulmuş
sin( x  h)  sin x
oluruz. 22. lim
h 0 h
ab a b
x ve y=
2 2 Çözüm:
 ( x  h  x) ( x  h  x) 
Bu değerleri elde ettiğimiz dört formülde de  2.cos 2
.sin
2 
yerine koyarsak dönüşüm formüllerini elde lim  
h 0 h
 
etmiş oluruz.  
Şöyle aklımızda tutabiliriz.
  h h
 2 cos  x  2  .sin 2 
Öncelikle Kosinüs açılım formülünde cinsin
lim    
değişmediğini biliyoruz. Yani ifade cos cos ve h 0
 h 
sin sin şeklinde yazılıyordu. Buradan hareketle,  

 h
Kosinüs toplamları çarpıma dönüşürken Kosinüs  2.sin 2   h
artılı ifade de kendine torpil geçiyor. Formül iki lim   .lim cos  x    cos x
h 0
 2.
h

h 0
 2
çarpı cos cos oluyor.  2 
Kosinüs farkları çarpıma dönüşürken Kosinüs
eksili ifade yi sinüse bırakıyor. Formül eksi iki
çarpı sin sin oluyor. cos( x  h)  cos x
23. lim
h 0 h
Sinüs açılım formülünde ise cins değiştiğini
biliyoruz. Yani ifade sin cos ve cos sin şeklinde Çözüm:
yazılıyordu. Buradan hareketle,  ( x  h  x) ( x  h  x) 
 2.sin .sin 
lim  2 2
Sinüs toplamları çarpıma dönüşürken Sinüs artılı h 0

 h 
ifade de kendine torpil geçiyor. Formül iki çarpı  
sin cos oluyor.
  h h
Sinüs farkları çarpıma dönüşürken Sinüs eksili  2sin  x  2  .sin 2 
ifade de önceliği Kosinüse bırakıyor. Formül iki lim    
çarpı cos sin oluyor.
h 0
 h 
 
Bunların arkasında yazan açıları ayrı ayrı
aklımızda tutmak için bir sebep yok çünkü  h
 2.sin 2   h
hepsinde öndeki trigonometrik ifadenin lim    .limsin  x     sin x
h 0

h

h 0
 2
ab 2.
arkasına ve arkadaki trigonometrik  2 
2
a b
ifadenin arkasına yazmamız yeterlidir.
2

9
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

tan( x  h)  tan x sin 2 x  sin 2 a

24. lim 26. lim
h 0 h x a xa

Çözüm: Çözüm:
 sin( x  h) sin x   sin x  sin a 
 cos( x  h)  cos x   lim   .lim  sin x  sin a 
 lim  
xa
 xa  xa
h 0
 h 
 
 sin( x  h) cos x  cos( x  h).sin x 
 lim     x  a  .sin  x  a  
h 0
 h.cos( x  h).cos x   2 cos 
 lim  2 2  .  sin a  sin a 
xa
 xa 
 sin  x  h  x    
 lim  
h 0 h.cos( x  h).cos x
 
  x  a  .sin  x  a  
 sinh   1   2 cos 
 lim  .lim   lim  2 2  .  2sin a 
 
h 0
 h  h 0  cos( x  h).cos x  xa
 2.
 x  a 
 2 
1 1 cos 2 x  sin 2 x
  
cos x.cos x cos 2 x cos 2 x xa
sin
 xa 2 .2sin a
 lim  cos  .lim
cos 2 x sin 2 x x a
 2  x a x  a
   1  tan 2 x
cos 2 x cos 2 x 2

2a
 cos .2sin a  2sin a.cos a  sin 2a
cot( x  h)  cot x 2
25. lim
h 0 h
cos 2 x  cos 2 a
27. lim
Bunun çözümünü de size bırakıyorum. x a xa

Bunun çözümünü de size bırakıyorum.

10
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

LİMİT VE SÜREKLİLİK (3-A)- SINIF ÇALIŞMASI

tan 50 x
(TRİGONOMETRİK FONKSİYONLARIN LİMİTLERİ) 10. lim
x 0 sin 2 x
sin 3 x
1. lim
x 0 x
sin 4 x
11. lim
x  0 sin 3 x

sin(2 x )
2. lim
x 0 x
3 12 x  sin 3x
12. lim
x 0 2 x  tan 5 x
x
sin 4
3. lim 2
x 0 x4
sin 3x  3 tan 2 x
13. lim
x 0 2 x  sin x
sin 4 x
4. lim
x 0 x3

sin 2 x
3 14. lim
sin x x 0 1  cos x
5. lim
x 0 x5

sin  x  a 
6. lim
x a a2  x2
1  cos x
15. lim
x 0 x
sin x
7. lim
x2 x

tan 5 x
8. lim
x 0 tan( 2 x )
1  cos x
16. lim
x 0 x.sin x

tan 12 x
9. lim
x 0 3x

11
Trigonometrik Fonksiyonlarda Limit Neşat Kılıç

1  cos x
x  1
2 2
17. lim
x  
x  2
22. lim
x 1 sin 2  x  1

1  cos x 1  sin 2 x
18. lim 23. lim
x   cos 2 x
sin x x
4

sin  x  1 1  cos8 x
19. lim 24. lim
x 1 x  cos( x  1) x 0 sin 4 x

cos 3x 1  cos 2 x
20. lim 25. lim
  x
3 cos2 x
x
2 x 2
2

1  cos 3x
sin  x 2  16  26. lim
x  2 sin 2 2 x
21. lim
x4 x4

12