-1-

III. ULUSAL FİZİK OLİMPİYATI BİRİNCİ AŞAMA SINAVI-1995

M 1. K ve L limanları bir nehrin aynı kıyısında, M limanı ise nehrin diğer kıyısında tam K
limanının karşısında bulunuyor. KL=KM olarak veriliyor. K-L arası gidiş dönüş süresi K-M
gidiş dönüş süresinin n katıdır. Nehrin akış hızı nedir? Kayığın hızı v olarak veriliyor.

L K
v nv (n - 1) (n 2 - 1) v
A) B) C) v D) v E)
n n +1 n n 2 n +1

2. Yerden belli bir açı ile fırlatılan bir cismin hareket esnasında maksimum hızı minimum hızının iki katı

ise,  menzil ile H yükseklik arasındaki oranı nedir?
H
3 3 6 4 3 8 3 9
A) B) C) D) E)
4 5 3 3 7

3. 160 m/s hız ile sabit yükseklikte uçan bir uçağın yüksekliğini gösteren alet bozulmuştur. Pilot uçuş
yüksekliğini bulmak için bir bomba bırakıyor ve bombanın bırakılması ile patlama sesinin duyulması
arasında 45 saniyelik bir zaman ölçüyor. Sesin havadaki hızı 340 m/s olduğuna göre uçağın uçtuğu
yüksekliğin kaç metre olduğunu bulunuz.
A) 3500 B) 4000 C) 4500 D) 5000 E) 5500

 4. Eğim açısı =53 olan sürtünmesiz bir eğik düzlem üzerinde kütlesi m 1 =6,4
g m1
 kg olan bir cisim bulunuyor. Cisim, alt tarafından, makaradan geçen ve yatay
konumda bulunan bir ip ile kütlesi m 2 olan bir cisme bağlıdır. Bu cisim aynı
m 3 zamanda üst tarafından, eğik düzleme paralel konumda bulunan ve bir
m2
 makaradan geçen ip ile kütlesi m 3 =8 kg olan bir başka cisme bağlıdır.
Sistemin dengede kalabilmesi için m 2 kütlesi kaç kg olmalıdır ?
A) 4,8 B) 6,6 C) 6,4 D) 6,2 E) 6

 5. Yatay zemin ve dikey duvar arasında kütlesi m=56 kg, yarıçapları R=30 cm ve
m g
 r=15 cm olan iki basamaklı makara bulunmaktadır. Bütün yüzeylerde sürtünme
R katsayısı f=0,2 olarak veriliyor. Makarayı döndürmek için düşey doğrultuda
f aşağıya doğru uygulanan minimum kuvvet kaç N dur?
r
A) 240 B) 460 C) 580
D) 680 E) 480
 f
F
6. Kütlesi m=210 kg olan bir balon a=0,5 m/s2 ivme ile düşey doğrultuda aşağıya doğru hareket
etmektedir. Balondan kaç kg kütle atılmalıdır ki balon düşey doğrultuda yukarıya aynı ivme ile hareket
etsin?
A) 30 B) 20 C) 40 D) 50 E) 60

 7. Eğik ve yatay düzlemden oluşan sürtünmesiz bir takoz üzerinde

K x g
 L  bulunan ve toplam uzunluğu  olan bir zincirin x kadarı eğim açısı  olan
M
eğik kısımda, diğer parçası ise yatay kısım üzerinde bulunmaktadır.
 Zincirin K ucu, takozun yatay ve eğik kısımlarının birleştiği L noktasına
geldiğinde hızı nedir?

g(  2 - x 2 )sin g(  2 - x 2 )cos g(  2 - x 2 )tg

A) B) C)
  
g(  2 - x 2 )sin 2  g(  2 - x 2 )cos 2 
D) E)
 

K O L 8. Sürtünmesiz bir yarımküre içinde K noktasından serbest bırakılan m kütleli

 noktasal bir cisim,  açısı taradığında, yarımküre üzerine uyguladığı kuvvet
 nedir? (K, O ve L noktaları yatay doğru üzerinde bulunmaktadır.)
g
 M A) 0,4mgsin B) 0,5mgsin C) mgsin D) 2mgsin E) 3mgsin
 -2-
9. Kütlesi m olan bir cisim, uzunluğu  olan bir ipin ucunda bulunmaktadır. İp düşey eksen

etrafında belirli açısal hıza kadar döndürülerek cisim kadar yükseliyor. Bu hareketi sağlamak için
2
yapılması gereken iş nedir?
3mg  7mg  5mg  9mg  7mg 
A) B) C) D) E)
2 2 4 4 4

10. Bir takoz eğim açısı  olan bir eğik düzlem üzerinde bulunmaktadır. Takozun üzerinde bir motor
bulunuyor. Motor tarafından sarılabilen ve diğer ucu düzlemin en üst noktasına tutturulan bir ip
sayesinde takoz hareket ettiriliyor. Takozun ve motorun toplam ağırlığı G, motorun gücü P, takoz ile
eğik düzlem arasındaki sürtünme katsayısı f olduğuna göre takozun hızı nedir?
fG P P fP f G sin
A) B) C) D) E)
P sin G ( f sin + cos) G (sin + f cos) G sin P
M 11. Kütlesi m 1 =5 kg olan K cismi sürtünme katsayısı f=0,4 olan yatay
K m1 m 3 düzlem üzerinde bulunmaktadır. Cisim kütlesi m 2 =3 kg olan L cismi
sayesinde harekete geçmektedir. M makarasının kütlesi m 3 =4 kg dır. K
 cisminin ivmesi nedir?
g
 m2 Not: M makarası sürtünmesiz dönebilmekte olup eylemsizlik
L m R2
momenti J= 3 dir.
2

A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5 E) 3

12. Kütlesi M olan bir astronot yarıçapı R ve yoğunluğu  olan bir asteroid üzerinde bulunuyor.
Astronotun, elinde tuttuğu ve kütlesi m olan taşı, kendisi asteroid üzerinde kalmak koşulu ile,
atabileceği maksimum yatay hız nedir?
4MR  MR  2MR  mR  3MR 
A) B) C) D) E)
m 3 m 3 m 3 M 3 m 3

13. Dünyanın etrafında iki uydu dönmektedir. Birinci uydunun dönme periyodu ikinci uydunun dönme
periyodunun yarısıdır. Belli bir anda iki uydu arasındaki uzaklık minimumdur. Bu andan itibaren birinci
uydunun periyodu kadar zaman geçtiğinde, iki uydu arasındaki uzaklık, minimum uzaklığın kaç
katıdır?
1 1 1 1 1
23 +1 33 +1 83 +1 53 +1 43 +1
A) 1
B) 1
C) 1
D) 1
E) 1
23 -1 33 -1 83 -1 53 -1 43 -1

14. Kütlesi 3 gram ve yükü 1 C olan noktasal bir cisim uzunluğu 0,6 m olan yalıtkan bir ipin ucuna
asılmıştır. İpin asılma noktasında aynı yüke sahip olan başka bir cisim bulunuyor. Noktasal cisme
yatay yönde minimum kaç m/s lik bir hız verilirse cisim düşey düzlemde bir çember çizebilir?
A) 3 B) 5 C) 12 D) 8 E) 15

15. Kütleleri 250 gram ve yükleri 10-5 C olan iki özdeş cisim sürtünme katsayısı 4 olan sürtünmeli,
yalıtkan, yatay bir düzlem üzerinde bulunuyorlar. İki cisim =0,1 m uzunluğundaki bir ip ile birbirine
bağlıdır. İp kesildikten sonra cisimler harekete geçiyor. Her cisim  kadar yol aldığında hızları kaç m/s
olur?
A) 1 B) 4 C) 5 D) 2 E) 3

+ 16. Plakalarının uzunluğu  olan paralel levhalı kondansatörün arasına,


v tam eksen üzerinde bir elektron v hızı ile kondansatörün K noktasından
 giriş yapmaktadır. Elektron kondansatöre giriş yaptıktan ne kadar zaman
K L sonra elektrik alanının yönü değiştirilmelidir ki, elektron eksen üzerindeki L
- noktasından çıkabilsin?
 Not: Yerin çekimi ihmal ediliyor.

(2 - 2 ) (2 + 2 ) (4 - 2 ) (4 + 2 ) (2 + 2 )
A) B) C) D) E)
2v 2v 4v 4v 4v
 -3-

17. Paralel levhalı iki kondansatörün sığaları C 0 olup iki kondansatör de U 0 potansiyele kadar yüklü ve
birbirine bağlıdırlar. Kondansatörlerden birisinin levhaları hareketli olup levhalarının kütleleri m dir.
Başlangıçta levhalar sabit tutulmaktadır. Bir an levhalar serbest bırakılıyor. Levhalar arasındaki uzaklık
ilk uzaklığın yarısı olduğu zaman levhaların hızları ne kadar olacaktır?
2 2 2 2 2
C0U0 C0U0 C0U0 C0U0 C0U0
A) B) C) D) E)
3m 5m 2m m 8m

18. Bir uzay gemisini hızlandırmak için kullanılan iyon jet motoru, m kütleli, iki değerlikli, U
potansiyeline kadar hızlandırılan iyonları fırlatmaktadır. İyonların akımı , elektronun yükü e, geminin
kütlesi M ise geminin yıldızlardan uzakta iken kazandığı ivme nedir?
2 mU  mU  mU 4 mU  mU
A) B) C) D) E)
M e M e 2M e M e 4M e

12 V 1  19. K ve L noktaları arasındaki elektriksel potansiyel farkı kaç V tur?

+ -
2 4 5
2 A) B) C)
10 V 4 1 9 9 9
 + -
K L 7
2 2 D) E) 0
8V
+ - 1 9

A1 A2 20. Şekilde gösterilen elektrik devresinde ideal olmayan 8 özdeş

A8
ampermetre ile 8 özdeş voltmetre bulunmaktadır. Birinci volt-
+ metre U 1 =40 V, birinci ampermetre  1 =0,6 A, ikinci ampermetre
V1 V2 V8
-  2 =0,2 A okumaktadır. Tüm voltmetrelerin gösterdikleri
değerlerin toplamı kaç V tur?

A) 120 B) 140 C) 80 D) 60 E) 160

+z 21. Yükü 4.10-9 C olan bir parçacık v 1 hızı ile hareket ederken, düzgün bir
manyetik alan parçacığa -x ekseni yönünde F 1 =6.10-5 N kuvveti etki etmek-
 tedir. Aynı parçacık v 2 =2.104 m/s hızla +x ekseni yönünde hareket ederken
F2
 aynı B manyetik alanı parçacığa +y yönünde F 2 =4.10-5 N kuvveti etki etmek-
F1
+y tedir. v 1 hızının yönü ve şiddeti nedir?

+x v2
A) +x yönünde; 4.104 m/s B) -x yönünde; 4.104 m/s C) +y yönünde; 3.104 m/s
D) -y yönünde; 3.104 m/s E) +z yönünde; 104 m/s

22. Kütlesi 0,2 kg ve yükü 0,05 C olan dielektrik bir halka, yatay yönde uygulanmış olan homojen 4 T
manyetik alan içinde bulunup, yatay bir düzlem üzerinde sabit hız ile hareket etmektedir. Düzlem
üzerinde etki eden kuvvet ağırlık kuvvetinin yarısıdır. Halkanın hareket hızı kaç m/s dir?
A) 10 B) 15 C) 20 D) 5 E) 25

23. Titreşim yapan bir L-C devresinde C kondansatörüne sığası n kat daha büyük bir kondansatör
paralel olarak bağlanıyor. Neticede L-C devresinin titreşim frekansı  kadar azalıyor. L-C devresinin
ilk titreşim frekansı  nedir?
n -1 n -1 n +1
A)  B)  C) 
n +1 1 n +1 1 n +1 1
n +1 n
D)  E) 
n +1 1 n +1 1

24. Eğrilik yarıçapları 4 cm olan iki içbükey ayna 9 cm aralıkla, yansıtıcı

yüzeyleri birbirini görecek şekilde konulmuştur. Optik eksen üzerinde
soldaki aynadan kaç cm uzağa konulan bir cismin bu sistemdeki son
9 cm görüntüsü cisimle aynı noktada oluşur?
A) 4 ya da 5 B) 3 ya da 6 C) 4,5
D) 2 ya da 7 E) 1 ya da 8
 -4-

25. K ve L ışınları şekilde gösterilen ve kırıcılık indisleri n 1 =2 ve n 2 =1,5

n1 n2 saydam iki ortamdan oluşan cisme dik olarak girmekte ve karşı taraftaki

L yüzeyden dışarı çıkmaktadırlar. L ışınının bu cisim içerisinde, K ışınının
 1 x
K harcadığı sürenin ‘u kadar fazla kalması için oranı ne kadar
x 10 
olmalıdır?


3 3 2 1 1
A) B) C) D) E)
4 10 15 20 8

n Mav i Sar ı Kırmızı 26. Dik açılı ikizkenar bir cam prizma bir
sıvının içine batırılmış durumda olup KL
K sıvı
3 2 yüzüne dik olacak şekilde üç ayrı dalga boyu

 ( ca m) 2 3 1,6 içeren bir ışık demeti gönderilmektedir. Her
4
cam üç renk için ışığın prizmaya giriş ve çıkış
L
n (sıvı) 3 1,6 1,5 doğrultuları arasındaki açılar kaç derecedir?
Yandaki tabloda camın ve sıvının kırıcılık
indisleri verilmiştir.
A) B) C) D) E)
Mavi 90  0 90  45  90 
Sar ı 30  90  0 0 15 
Kır mızı 0 15  15  90  0

30 cm 10 cm 27. Odak uzaklığı 20 cm olan bir merceğin sol tarafında, mercekten

30 cm uzaklıkta, optik eksen üzerinde bir cisim vardır. Merceğin diğer
n tarafında düzlem yüzeylerinden biri optik eksene dik olacak şekilde ve
*
cisim
mercekten 10 cm uzakta kırıcılık indisi n=1,5 olan büyük bir cam blok
bulunmaktadır. Cismin bu sistem tarafından oluşturulan görüntüsü
merceğe göre nerededir?
Not: Küçük açılar için sintan yaklaşımını kullanabilirsiniz.
A) 50 cm sağ tarafta B) 75 cm sağ tarafta C) 55 cm sağ tarafta
D) 85 cm sağ tarafta E) 60 cm sağ tarafta

ekran 28. Eğrilik yarıçapı R olan bir düzlem-konveks merceğe, optik eksenden h
 kadar yükseklikte (h<R), sadece kırmızı ve mavi olmak üzere iki renkten
h oluşan bir ışık demeti, optik eksene paralel olarak gelmektedir. Mercek
camının bu iki renk için kırıcılık indisi n (kırmızı) =1,5, n (mavi) =2 dir. Mercekten
3R uzakta, optik eksene dik olarak konulan ekran üzerinde oluşan mavi ve
x kırmızı görüntüler arası uzaklık , bu iki renk ışığın optik ekseni kestiği iki

nokta arasındaki uzaklık H ise, oranı nedir?
H
3h 2h 3R 2R h
A) B) C) D) E)
2R 3R 2h 3h R

29. Bir cisim yakınsak bir merceğin optik eksenine dik olacak şekilde iki farklı konumda bulunduğunda
cismin görüntülerinin büyütme oranları k 1 ve k 2 olarak veriliyor. Cisim bu iki konumun tam ortasına
optik eksenine dik olacak şekilde konulduğunda görüntünün büyütme oranı ne kadar olur?
2k1k 2 k + k2 2 2 k + k2
A) B) k1k 2 C) 1 D) k1 + k 2 E) 1
k1 + k 2 2 k1k 2

30. Odak uzaklığı f=15 cm olan bir yakınsak mercek ipler ile K noktasına
K
asılmıştır. Mercek ile asılma noktası arasındaki uzaklık =20 cm dir. Bu sis-
 tem, iplerin açı ortayı yatay konuma gelinceye kadar denge durumundan
g
  saptırılıp, serbest bırakılıyor. Mercek denge durumundan geçtiğinde, K nok-
tasının görüntüsünün hızı merceğe göre kaç m/s dir?
A) 6 B) 4 C) 8 D) 12 E) 2
 -5-

III. ULUSAL FİZİK OLİMPİYATIBİRİNCİ AŞAMA SINAVI ÇÖZÜMLERİ-1995

1. Birinci kayığın gidiş-dönüş süresi

  2v
t KLK = + =
v - u v + u v 2 - u2
ikinci kayığın gidiş-dönüş süresi
2
t KMK =
v - u2
2

olarak yazılabilir. İki zamanın oranı, ve aradığımız hız

tKtK

v -
n2 - 1
L
K

n=  v; u=v
u
2

2
M
K

n2
olarak bulunur.

2. Cisim minimum hıza v min yörüngenin tepe noktasındayken ulaşmaktadır. Cismin maksimum hızı ise
fırlatılış hızıdır.
v min =v 0 cos.
Buradan
v v 1
cos= min = min  ; =60
v mak v0 2
olarak bulunur. Cismin çıktığı yükseklik ve menzil ifadesinden aranan oran
2 2 2
(v 0 sin  )2 3v 0 v sin 2 3v 0  4 3
H=  ; = 0 = ; 
2g 8g g 2g H 3
olarak bulunur.

 3. Bombanın atılması ile patlamanın duyulması arasında geçen

v
süre t 0 , bombanın atılması ile patlamanın arasında geçen süre t,
bombanın patlamasından patlamanın duyulmasına kadar geçen
c
H süre  ise
=45-t
olarak yazılabilir. Pisagor teoreminden
(c)2=(v)2+H2; (340)2=(160)2+(5t2)2
vt v
300=5t2; 300(45-t)=5t2
2
t +60t-2700=0; t=30 s
H=4500 m
olarak bulunur.

 4. İkinci ve üçüncü cisim için

g T3
 T2 m1 T 2 =m 2 g
m3 T 3 =m 3 g
 yazabiliriz. Birinci cisim için kuvvetlerin bileşenlerini eğik düzleme
 G3
m2 paralel ve dik olan koordinat sisteme göre bulalım.
G2 G1 T 2 cos+G 1 sin=T 3

m 2 cos=m 3 -m 1 sin
Buradan
m 2 =4,8 kg
olarak bulunur.

N2 5. Yatay ve dikey kuvvetlerin analizinden


m g
Fs1  N 1 =F s2 =fN 2 ; F s1 =fN 1 ; N 2 +F s1 =F+G=N 2 +fN 1
R F+G=N 2 +f2N 2
f yazabiliriz. Buradan
r N1 F + mg f(F + mg)
N2= 2
; N1=
Fs2 f 1+ f 1+ f 2
 G olarak bulunur. Kuvvetlerin momentlerinin dengelenmesinden
F
f(1 + f)(F + mg)R
(F s1 +F s2 )R=Fr; Fr=
1+ f 2
yazılabilir. Buradan F=480 N bulunur.
 -6-

6. Balona etki eden kuvvetler ağırlık ve kaldırma kuvvetleridir. İlk ve ikinci durum için
mg-F A =ma; -(m-m)g+F A =(m-m)a
yazabiliriz. Buradan
2ma
m= =20 kg
g+a
olarak bulunur.

7. Eğer takozun yatay kısmını sıfır potansiyel kabul edersek enerjinin korunumu yasasından hız
 mx   xsin  mv 2  sin  g( 2 - x 2 )sin
 g   mg  ; v=
    2  2  2  
olarak bulunur.

O 8. Yarımkürenin en alt noktasına göre, enerjinin korunumu yasasını

K L
uygulayarak
 N v
mv 2
 an mgr=mgr(1-sin)+ ; v2=2grsin
g M 2
  -90 
G mv 2
N-mgcos(-90)=
r
yazılabilir. Buradan
N=3mgsin
olarak bulunur.

 9. Yapılan iş, cismi belirli bir yüksekliğe çıkarmak için gereken potansiyel
g

 enerjiye ve cismin bu yükseklikte belirli bir hızla hareket etmesi için gereken
T   kinetik enerjiye eşittir. Denge durumu için
 h= 2
 1
m an r cos= = ; =60
2 2
G bulunur. Cismin yörüngesinin yarıçapı ve ve düşeyle yaptığı açının tanjantı
3
r=sin= ; tan= 3
2
olarak yazılabilir. Kuvvet analizinden
mv 2 v 2 2 3g 
Tsin= ; Tcos=mg; tan= ;v=
r gr 2
olarak yazılabilir. Yapılan iş
mv 2 5mg 
A=mgh+ =
2 4
olarak bulunur.

10. Takoza ip tarafından etki eden kuvvet

F=Gsin+fGcos
sarf edilen güç ve hız
P
P=F.v; v=
G(sin + f cos )
olarak bulunur.

N 11. Sistemde bulunan her cisim için kuvvet analizini ve makara için
K T1 a M moment analizini yapalım.
Fs m1 m 2 g-T 2 =m 2 a; T 2 =m 2 g-m 2 a
m3
T 1 -fm 1 g=m 1 a;T 1 =fm 1 g+m 1 a
 T2
G1 g  m r 2  a 
 m2 L a (T 2 -T 1 )r=J=  3  
 2  r 
 
G2 Buradan ivme
2(m 2 - fm1 )g
a= =1 m/s2
2m 1 + 2m 2 + m 3
olarak bulunur.
 -7-

12. Asteroidin yüzeyindeki çekim alanını veren ifadeden çekim ivmesi g

 M Asteroid M 4    RM 4   R
Mg= 2
= ; g=
R 3 3
bulunur. Asteroidi terk etme şartından
Mv 2
Mg=
r
hız
 
v= gR  2R
3
olarak bulunur. Momentumun korunumu yasasından
Mv=mu
Mv 2MR   
u= 
m m 3
olarak bulunur.

13. Periyotlar arasındaki bağıntı

T 2 =2T 1
merkezcil kuvvet, ve hız
mv 2  Mm  M
= 2 ; v=
r r r
olarak yazılabilir. Buradan periyot
2r 4 2 r 3
T= 
v  M
olarak bulunur. Yarıçapları bulduktan sonra gerekli bağıntı
1
r2 + r1 4 3 + 1
 1
r2 - r1
43 - 1
olarak bulunur.

 F 14. Cisim çemberin en üst noktasında bulunduğunda Newton’un ikinci yasasını

g
 yazabiliriz.
T a
n mv 2 kq 2
G G+T-F= ; F= 2
 

Cisme minimum hız verilirse T=0
q m v0 kq 2 mv 2
mg- 2 =
 
yazılabilir. Enerjinin korunumu yasasından hız
2
mv 0 kq 2 mv 2 kq 2 kq 2
+ = + +mg2; v 0 = 5g  =5 m/s
2  2  m
olarak bulunur.

15. Yapılan iş enerjinin korunumu yasasından bulunabilir.

mv 2 kq 2 kq 2
A=+; -2fmg=2 + -
2 3 
Aranan hız
2kq 2
v=  2fg =4 m/s
3m 
olarak bulunur.
 -8-

16. Elektronun kondansatörden geçiş süresi


=t+
v
olarak ifade edilir. Burada t aranan süre,  ise elektrik alanının yönünün değiştirilmesinden, elektronun
L noktasına varmasına kadar geçen süredir. Elektronun eksenden sapması o ana kadar
at 2
y0=
2
bu yönde kazandığı hız
v y =at
olur. Bu yönde hareket denkleminden zaman
2
 
2 2
a  t 
a at   v  (2 - 2 )
y=y 0 +v y - = +at   t  - =0; t=
2 2  v  2 2v
olarak bulunur.

17. Bir kondansatörün sığası

 S
C0= 0
d
Bir kondansatör üzerinde yük q 0 =C 0 U 0 , birinci kondansatörün sığası C 1 =C 0 kalır. İkinci
kondansatörün sığası uzaklık yarıya indirilirse
 S 2 0S
C2= 0  =2C 0
d d
2
olur. Yükün korunumu yasasından
2U0
2q 0 =q 1 +q 2 ; 2C 0 U 0 =(C 1 +C 2 )U=3C 0 U; U=
3
olur. Enerjinin korunumu yasasından hız
2 2
C 0U0 (C + C2 )U2 mv 2 C 0 U0
2 = 1 +2 ; v=
2 2 2 3m
olarak bulunur.

18. İyonların kazandıkları kinetik enerji ve hız için

mv 2 eU
=2eU; v=2
2 m
yazabiliriz. Demetteki akım
N
=2e =2en 0 Sv
t
N
olur. Burada birim zamanda fırlatılan iyon sayısıdır. Fırlatılan iyonların hızları sabit olduğundan,
t
iyonların uyguladığı kuvvet için
p m v m v
F= = v m  v; =0
t t t t t
yazabiliriz. Birim zamanda fırlatılan kütle
m N 
=m =m
t t 2e
uzay gemisinin kazandığı ivme a ise
m   mU
Ma= v=mv ; a=
t 2e M e
olarak bulunur.
 -9-

12 V 1  19. Kirchoff’un ikinci yasasından akım

+ -
 12 - 8 4
2 = = = A
10 V 4 1  R 2  2  1  1  2  1 9
C  + - D olarak bulunur. C ve D noktaları arasındaki potansiyel fark
2 K L
8 V 1 2 4 92
+ - 
U=  - R =12-4. =
9 9
V
K ve L noktaları arasındaki potansiyel fark
92 2
U KL =U-10= -10= V
9 9
olarak bulunur.

20. Birinci ampermetreden geçen akım birinci voltmetreden ve ikinci ampermetreden de geçer.
 1 = 2 + V1
Buradan
 V1 = 1 - 2 =0,6-0,2=0,4 A
olarak bulunur. Voltmetrenin direnci
U 40
R V = V1 = =100 
 V1 0,4
olarak bulunur. Voltmetrelerin gösterdikleri değerlerin toplamı
 
UV = 
 V R V =R V  V =R V  1 =100.0,6=60 V
olarak bulunur.

21. Manyetik alanın değerini bulmak için manyetik kuvveti yazabiliriz. Bu durumda manyetik alan
F 2 =qv 2 B
4.10-5=4.10-9.2.104.B; B=0,5 T
olup sağa el kuralına göre, -z yönündedir. Birinci durum için hız
F 1 =qv 1 B
6.10-5=4.10-9.v 1 .0,5; v 1 =3.104 m/s
olup +y yönündedir

22. Halka için Newton’un ikinci yasasını yazabiliriz.

mg
mg-qvB-N=0; N=
2
Bu durumda tüm halkanın yükünün simetri sonucu halkanın merkezinde bulunduğunu kabul edebiliriz.
Noktasal yüklere etki eden manyetik kuvvet F=qvB olup, sağ el kuralına göre dikey yukarıya doğrudur.
Buradan hız
mg
v= =5 m/s
2qB
olarak bulunur.

23. Bir L-C devresinde sürekli olarak kondansatördeki elektik alan enerjisi, selenoiddeki manyetik alan
enerjisine dönüşüyor ve tersine, selenoiddeki manyetik alan enerjisi, kondansatördeki elektik alan
enerjisine dönüşüyor. Bu nedenle devrede bir titreşim gerçekleşmektedir. Sistemdeki titreşimin açısal
frekansı,
1
=2=
LC
olmaktadır. Sistemin yeni açısal titreşim frekansı,
1
'=
L(n + 1)C
iki titreşimin açısal frekansları arasındaki fark,
 1 
=-'= 1  
 (n + 1) 
 
olur. Frekans
 (n + 1) 
= 
 (n + 1)  1 
 
olarak bulunur.
 - 10 -

24. Aynanın yarıçapı r=4 cm ise odak uzaklığı f=2 cm olarak bulunur. Cisim ile son görüntü üst üste
oluşuyor.
a 1 +b 2 =b 1 +a 2 =9 cm
Küresel ayna için
1 1 1 1
+  
a1 b1 f 2
formülü yazabiliriz. Buradan
2a 1
b1=
a1  2
olarak bulunur. İkinci durum için
7a  18 1 1 1 1
a 2 =9-b 1 = 1 ; +  
a1  2 a2 b2 f 2
yazabiliriz. Buradan
2(7a 1  18 )
b2=
5a 1  14
olarak bulunur. Bu durumda
2(7a 1  18 )
a1+ =9
5a 1  14
ya da
a 1 2-9a 1 +18=0
olarak yazılabilir. Bu denklemin çözümü
a 1 =6 cm ya da 3 cm
olarak bulunur.

25. K noktasından giren ışının süresi için

 n 3
tK=  2 
v2 c 2c
L noktasından giren ışının süresi için
x  - x xn1 ( - x)n 2 2x 3( - x)
tL=     
v1 v2 c c c 2c
yazabiliriz. İki süre için şartımız,
t 33 2x 3( - x)
t K + K =t L ; = 
10 20c c 2c
ve aradığımız oran
x 3
=
 10
olarak bulunur.

26. Kırılma yasası

sin45o n2
30 kırmızı =
15  sin n1
45 sarı şeklinde yazılabilir.
n1 Mavi ışın için
n2
mavi (sin) M = 2 >1
olduğundan tam yansıma gerçekleşiyor. Bu durumda yansıyan
ışının normalle yaptığı açı 45 dir ve gelen ile çıkan ışınlar arasındaki açı 90 dir. Kırmızı ışın için
1
(sin) K =
2
kırılma açısı 30 dir ve gelen ile kırılan ışınlar arasındaki açı 45-30=15 dir. Sarı ışın için n 1S =n 2S
olduğundan sapma yoktur.
 - 11 -

27. Mercekteki görüntü için

h 1 1 1
 + 
 a b f
30 cm 10 cm 50 cm a=30;f=20 ise b=60 cm olarak bulunur. Mercek
x cam bloktan 10 cm kadar uzakta bulunduğundan,
görüntü cam bloktan 60-10=50 cm uzaklıktadır.
Cam blok olmasaydı kırılan ışın optik ekseni  açısı ile keserdi. Camın etkisi ile ışın optik ekseni 
açısı ile kesmektedir. Kırılma yasasından
sin
=n
sin
yazılabilir. Küçük açılar için
h h
sintan= ; sintan=
50 x
x=75cm; =10+75=85 cm
ve sağ tarafta bulunur.

ekran 28. Merceğin odak uzaklığı için

 1 n 1 R
 ; f=
h f R n -1
  yazabiliriz. İki farklı renk için odak uzaklığını
Fm F k
R R
fM= =R; f K = =2R
2 -1 3
-1
2
yazabiliriz. Buradan
H x
H=f K -f M =R; tan= = M ; x M =2h
R 2R
d x h 3h  3h
tan= = k ; x k = ; =x M -x K = ; =
2R R 2 2 H 2R
olarak bulunur.

29. Mercek formülünden mercek ile görüntü arasındaki uzaklık ve büyütme oranı
1 1 1 af b f
+  ; b= ; k= =
a b f a-f a a-f
mercek ile cisim arasındaki uzaklık
(k + 1)f
a=
k
olarak bulunur. Üç durum için
(k + 1)f (k + 1)f a -a a + a2
a1= 1 ; a2= 2 ; a 3 =a 1 + 2 1 = 1
k1 k2 2 2
yazabiliriz. Üçüncü durumdaki büyütme oranı
f f 2k 1k 2
k3= = =
a1 + a 2 (k 1 + 1)f (k 2 + 1)f k1 + k 2
-f +
2 k1 k2
-f
2
olarak bulunur.

30. Merceğin kazanacağı hız

v= 2g =2 m/s
dir. Mercek formülünden
1 1 1 1 1 1
+  ; +  ; b=60 cm
a b f 20 b 15
olarak bulunur. Merceğin büyütme oranı
b u
k= =
a v
ve görüntünün hızı
u=6 m/s
olarak bulunur.