-1-

I. ULUSAL FİZİK OLİMPİYATI BİRİNCİ AŞAMA SINAVI -1993

1. İki atlet 360 metrelik parkurda yarışmaktadırlar. Birinci atlet parkurun yarısını 8 m/s, diğer yarısını ise
4 m/s hızla koşmuştur. İkinci atlet ise koşu zamanının yarısını 8 m/s ve kalan zamanı da 4 m/s hızla
koştuğuna göre her iki atletin bitiş noktasına varış zamanları arasındaki fark kaç saniyedir?

A) 3,5 B) 4,5 C) 5,5 D) 7,5 E) 5

2. Bir kürekçi nehrin akışına ters yönde kürek çekmektedir. Kürekçi bir köprünün altından geçerken
yedek küreklerinden birisini suya düşürüyor. Kürekçi bir saat sonra küreğin düştüğünü fark edip, hemen
geriye dönüyor ve köprünün 6 km aşağısında küreği yakalayabiliyor. Nehrin akış hızı saatte kaç km’dir?

A) 3 B) 6 C) 2 D) 1 E) 12

3. Sürtünmesiz bir eğik düzlemin alt kısmından bir cisim düzleme paralel ve
g

→
↓ ℓ yukarıya doğru v0 ilk hızı ile atılıyor. Bu cisim alttan ℓ=60 m kadar uzaklıkta
v0

bulunan bir noktadan iki defa geçmektedir. Bu geçişler ilk atış anından t1=4 s
ve t2=6 s sonra oluyor ise cismin ilk hızını ve ivmesini bulunuz.
θ

A) B) C) D) E)
v0 (m/s) 16 25 9 36 49
a (m/s2) 4 5 5 6 7

4. Belli bir yükseklikte iki cisim yatay olarak birbirlerine zıt yönlerde 60 m/s ve 15 m/s hızlar ile aynı anda
atılırsa, kaç saniye sonra bu cisimlerin hız vektörleri arasındaki açı 90° olur?

A) 7,5 B) 4,5 C) 9 D) 4 E) 3

5. Bir dağın eteğinden top mermisi dağ ile β açısı yapacak şekilde fırlatılıyor.
g

→
↓ Dağın eğim açısı θ’dır. Merminin dağa çarptığında sadece yatay hızı olması
v0

için β ve θ açılarının arasındaki bağıntı ne olmalıdır?

β
• θ sinθ sin2θ cos2θ
A) tanβ= B) tanβ= C) tanβ=
3 − cos θ 3 − cos 2θ 3 − sin2θ
cos θ 2cos θ
D) tanβ= E) tanβ=
3 − sin θ 2 − sin θ

6. Düşey olarak yukarı doğru ateşlenen bir top mermisi, iç patlama sonucu yörüngenin en yüksek
noktasında üç eşit parçaya bölünüyor. Bu parçalar tam simetrik olarak birbirinden ayrılıyor ve birisi düşey
doğrultuda aşağı doğru hareket edip 6 s sonra yere düşüyor. Diğer iki parça 8 s sonra yere düştüğüne
göre, parçacıkların patlamadan sonraki ilk hızları kaç m/s’dir?

A) 20 B) 24 C) 16 D) 18 E) 14
r 2
g

→
7. Kütlesi m ve yarıçapı r olan bir küreyi yüksekliği olan bir blok
↓ m r
üzerine çıkartabilmek için uygulanan en küçük yatay F kuvvetinin
F
• değeri kaç mg olmalıdır?
r 2

3
A) B) 2 C) 3
3
D) 2 E) 3
 -2-

8. Kütlesi m=0,5 kg olan bir taş, merkezine iple bağlı olduğu bir daire üzerinde
düşey düzlemde dönmektedir. Taş dairenin en alt ve en üst noktalarında iken

g
→
↓ ipteki gerilme kuvvetleri arasındaki fark kaç N’dur?
•
r A) 10 B) 20 C) 30
D) 60 E) 0
m

9. Eğer bir cisim dünyanın yüzeyinden H kadar bir yükseklikten bırakılırsa ve dünyanın yarıçapı R ise,
cisim dünyaya çarptığında hızı ne olur?
2
g
R R
H

2 R
g
R -
H H

2
g R
H

2 R
g +
R H
H

2 R
g +
R H
2
( + )
H

A) B) C) D) E)

10. Bir ipin ucuna kütlesi m=100 g ve yükü q1 olan noktasal bir cisim
g

→
asılı olup denge durumundadır. q1 yükünün başlangıçta dengede dur-
↓ duğu noktaya, sonsuzdan q2 yükünü getirirsek, q1 yükünün denge
q1

durumuna göre h=30 cm kadar yükseldiği gözlenmektedir. İki yükün

q2

q2

işaretleri aynı ise q2 yükünü sonsuzdan getirmek için yapılan iş kaç

h J’dür?
q1

A) 0,3 B) 0,6 C) 0,9

D) 1,2 E) 1,5

11. Van der Graaff jeneratörü izole edilmiş, yarıçapları 0,3 m, zıt yüklerle yüklenmiş ve aralarındaki
uzaklık 3 m olan iki küreden yapılmıştır. Hava ortamında kürelerin yüzeylerinden kıvılcım çıkması için
gerekli olan kritik elektrik alan şiddeti 3.106 V/m olduğuna göre, kürelerin arasındaki maksimum
potansiyel farkı kaç V’tur?

A) 1,6.105 B) 2,2.104 C) 1,4.106 D) 1,5.105 E) 1,8.106

- 12. Levhaları arasındaki uzaklık h olan paralel levhalı bir kondansatörün pla-
kaları yatayla θ=60°’lik bir açı yapmaktadır. Kondansatörün içinde kütlesi m ve
g

→
q
↓ - + yükü q olan bir küçük cisim yatay yönde hareket etmektedir. Plakalar arasına
m uygulanan potansiyel farkı nedir?
+
m 4
g q
h

2
m q
g
h

m
g q
h

3
m q
g
h

m 2
g q
h
-
+ A) B) C) D) E)
-
6
0
o

+
h

13. Yarıçapı r olan bir çember üzerine toplam Q yükü veriliyor. Sonsuz uzaklıkta duran ve kütlesi m olan
-q yükünün, çemberin merkezinden geçerken hızı ne olur?
q 0
Q m

q 0
Q m

q 0
Q m
q
Q m0

q
Q m
2

r
2

A) B) C) D) E)
2

πε πε πε
0

πε πε
S

14. Her birinin alanı S olan iki iletken paralel plaka arasındaki uzaklık h<< olarak veriliyor. Plakalar
+q ve -q yükleri ile yüklüdür. Plakalar arasındaki uzaklığı iki katına çıkartmak için yapılan iş ne kadardır?
h 2
q

h 2
q

5 2
h 0
q

3 2
h 0
q
2 S0

2 S0

2 S

2 S

A) B) C) 0 D) E)
ε ε ε ε
 -3-

4
Ω Ι1 15. Verilen devre için Kirchhoff kuralına uyan denklem aşağı-
• • • dakilerden hangisidir?
2

3
A) 4Ι1+2Ι4+6Ι3=10
Ω Ω
+ B) 3Ι4+2Ι5-5Ι6=12
- ε2 = 12 V
+ C) 4Ι1-3Ι4=2
Ι5 D) 4Ι1+2Ι4+6Ι3=0
ε1 = 10 V -Ι Ι2
4
5 E) 3Ι4+4Ι1=22
• •
Ω Ι6
6

• •
Ω Ι3

16. Bir doğru akım motorunu çalıştırmak için 15 V gerilim ve 150 W güç gerekiyor. Elinizde her birinin iç
direnci 0,45 Ω ve e.m.k.’sı 1,5 V olan piller var. Bu motoru çalıştırmak için en az kaç tane pil kullanırsı-
nız?

A) 10 B) 100 C) 15 D) 120 E) 30

17. Sonsuz uzunluktaki iki akım teli arasındaki uzaklık 10 cm, birinci telde
akan akım Ι1=50 A, ikinci telde akan akım Ι2=150 A olarak veriliyor.
1

Ι
Tellerin meydana getirdiği manyetik indüksiyon alanı nerede sıfırdır?
1 A) 1 nolu telin sağında 2,5 cm uzaklıkta
2

Ι B) 2 nolu telin sağında 10 cm uzaklıkta

10 cm C) 1 nolu telin solunda 10 cm uzaklıkta
2 D) 1 nolu telin solunda 5 cm uzaklıkta
E) 2 nolu telin sağında 5 cm uzaklıkta

K 18. K, L, M ve N tel sarımları sabit ve homojen olan bir manyetik

indüksiyon alanı içinde v hızı ile farklı yönlerde şekilde göste-
rildiği gibi hareket etmektedirler. Bu sarımların hangisine yuka-
x x x x x x x x x x x x x x x x rıya doğru bir kuvvet etki etmektedir?
B

v ⊗
x x x x x x x x x x x x x x x x A) K B) L C) M
L N D) N E) K ve M
x x x x x x x x x x x x x x x x v
x x x x x x x x x x x x x x x x
v
x x x x x x x x x x x x x x x x
M
x x x x x x x x x x x x x x x x

v
B

19. q1 ve q2 yüklü iki parçacığın düzgün ve homojen B manyetik indük-

q2

xxxxxxxxxxxxxxx
⊗ xxxxxxxxxxxxxxx siyon alanı içindeki yörüngeleri verilmektedir. q1 ve q2 yüklü parçacık-
xxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxx ların kütleleri ve kinetik enerjileri eşit ise aşağıdaki seçeneklerden han-
xxxxxxxxxxxxxxx gisi doğrudur?
q1

xxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxx A) q1= +; q2= -; |q1|>|q2| B) q1= +; q2= -; |q1|=|q2|
xxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxx
C) q1= +; q2= -; |q1|<|q2| D) q1= -; q2= +; |q1|>|q2|
E) q1= -; q2= +; |q1|<|q2|
 -4-

20. Negatif q yüklü bir parçacık, paralel levhalı kondansatörün içinde

B
U potansiyel farkı altında hızlandırılıyor. Pozitif yüklü levhada açılan
q v bir yarıktan parçacık çıkmakta olup, sabit ve homojen B manyetik
⊙ ⊙ ⊙ ⊙ ⊙
m indüksiyon alanı içeren bir bölgeye dik olarak girmekte ve bu bölgeden
⊙ ⊙ ⊙ ⊙ ⊙ dik olarak çıkmaktadır. Parçacığın manyetik indüksiyon alanı uygula-
⊙ ⊙ ⊙ ⊙ ⊙ nan bölgedeki giriş noktası ile bu bölgeden çıkış noktası arasındaki
x
⊙ ⊙ ⊙ ⊙ ⊙ uzaklık x ise, parçacığın kütlesi m ne kadardır?
U

q 8 q
B U B 4
x

q
B 8 B 8
x

B 8
x U
2 2 x U

2 U 2 U
2

2
⊙ ⊙ ⊙ ⊙ ⊙
A) B) C)

q
x
2
2
2
D) E)

2
21. Yarıçapı R olan iletken bir çemberin yüzeyine dik olacak şekilde
uzun bir selenoid yerleştirilmiştir. Selenoidten geçen akım ξt olup, ξ
R bir sabit, t ise saniye cinsinden zamanı göstermektedir. Çember ile
selenoidin eksenlerinin arasındaki uzaklık ℓ, selenoidin yarıçapı r ve
•
birim uzunluk başına sarım sayısı n ise, çemberde oluşacak elektro-
ℓ motor kuvvetinin genliği nedir?
r Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι
A) µ0nξπr2 B) µ0nξπR2 C) 0

2
n

R
ξ (ℓ − )
0
µ 0 nΙξ ℓ πµ

R
D) 2
E)
π Rr

22. Bir düzlem aynanın O noktasına 45°’lik açı ile gelen ışık ekrandaki A nokta-
sına ulaşmakta olup BA=10 cm’dir. Ayna O noktası etrafında saat yönünün
4
5
o

tersine 7,5° döndürülürse ışık ekranda başka bir noktaya ulaşmaktadır. Bu nok-
O • tanın B noktasından uzaklığı kaç cm’dir?
2

• •
B A) 10 B) 8 C) 5 2
3

A 10 3
D) 10 E)
3

23. Boyu 1,6 m olan bir insan, yarıçapı 50 cm olan tümsek aynadan 2 m uzaklıkta bulunmaktadır. Bu
insanın kendisini tümsek aynada tamamen görebilmesi için aynanın yüksekliği kaç cm olmalıdır?

A) 12 B) 32 C) 16 D) 24 E) 48

24. Eğrilik yarıçapı 1 m olan tümsek bir aynadan 5 m uzaklıkta

R=1 m duran 2 m boyunda bir insanın boyu, gerçek boyundan kaç cm kısa
h=2m görünür?
•
a=5 m A) 178 B) 18 C) 167
D) 22 E) 182

25. Sıvı içinde bulunan S beyaz ışık kaynağından çıkan ışınlar su yüzeyine
45° lik açı ile düşmektedirler. Sıvının kırıcılık indisi kırmızı, sarı ve mavi ışık
2

θ
hava için sırası ile 1,15, ve 2’dir. Her üç renk ışığın, yüzeyin hava tarafındaki
4
5
o

normalinden ölçülmek üzere gözüktüğü θ açıları, derece cinsinden nedir?

A) B) C) D) E)
∗ sıvı
Kırmızı 90° 36° 54° 54° 26°
S Sarı 120° 90° 60° 90° 90°
Mavi 135° 120° 72° 135° 45°
 -5-

M 26. Dik cam prizmanın açılardan birisi 30° olup camın kırıcılık

2
4
5
o
•
indisi n= ‘dir. Prizmanın kenarlarından birisine 45°’lik açı ile
düşen tek renkli ışık için sapma açısının mümkün olan iki değerini
bulunuz.

3
0
o
n
A) 75°;105° B) 75°;45° C) 45°;105°
K L D) 105°;30° E) 30°; 45°

27. 566 m uzunluğunda ve 2 mm çaplı silin-

dirik cam fiber çubuğun sol ucunun ortasından
3
0
o

• •
normalle 30°’lik açı yaparak giren lazer ışığı
diğer uçtan çıkana kadar kaç µs (mikrosaniye)
Ι 566 m geçer? Fiberin kırıcılık indisi n=1,5 olarak veri-
liyor.
A) 1,88 B) 3 C) 2 D) 5,12 E) 4,8

28. Parfüm şişeleri ticari amaçlarla kalın camdan yapılır. Silindir şeklinde olan ve içi parfüm dolu bir
4 3

şişenin yapıldığı camın kırıcılık indisi , iç yarıçapı 1 cm, dış yarıçapı 2 cm’dir. Görünen hacmin yüzde

kaçı gerçek sıvı hacmidir?

A) %19 B) %64 C) %54 D) %42 E) %70

29. Kırıcılık indisi 1,5 olan ve şekilde gösterildiği gibi

şekillendirilmiş bir cam cismin sol taraftaki eğrilik yarıçapı
R, sağ taraftaki eğrilik yarıçapı 2R ve iki merkez arasın-
2R daki uzaklık 4R olarak veriliyor. Sol uçtan 0,5R uzaklıkta
S R bulunan bir cismin görüntüsü, sağ uçtan kaç R uzaklıkta
• •
bulunmaktadır?
R 2

4R
A) 10 B) 2 C) 20
D) 16 E) 8

30. Kırıcılık indisi n=2 olan camdan yapılmış simetrik bir yakınsak
merceğin çapı h=30 cm ve uçlarındaki kalınlık sıfırdır. Optik eksen
üzerinde A noktasında bulunan bir cismin gerçek görüntüsü B nokta-
h B sında oluşmakta olup |OA|=|OB|=20 cm’dir. Merceğin merkezindeki
A O•
• • kalınlığı d kaç cm’dir?
d
A) 2,6 B) 10 C) 5
D) 13,5 E) 15
 -6-

I. ULUSAL FİZİK OLİMPİYATI BİRİNCİ AŞAMA SINAVI ÇÖZÜMLERİ -1993

1. Birinci atletin ortalama hızı ve hareket süresi

2 v1
v1+
v2v2
ℓ ℓ

t1
t2
v1ort= = =
+ ℓ ℓ

2 +1v1
v1 v v2

2
v2
+

v 2
ℓ( )

2
ℓ

v1
t1= =

o
r
t
İkinci atletin ortalama hızı ve hareket süresi

v12
t
v22
t
v1
+ 2
v2
+
1

2
ℓ ℓ +ℓ
t

t
t 2 +1
v2ort= = = =

ℓ ℓ
v2

v
v2
t2= =
o
r
t

iki atletin koşu süreleri arasındaki zaman farkı

2 v
v1 v2
-
v2 v1

ℓ( )
2
v1

t1-t2= =7,5 s
( )
2

olarak bulunur.

köprü 2. Kürekçi akıntıya ters yönde hareket ederek x yolunu giderse, hareket süresi
x
t1=
u v-u
olarak bulunur. Kürekçi akış yönünde kürek çekerken toplam x+ℓ yolu kat
v
v etmektedir. (ℓ küreğin akıntı sayesinde aldığı yoldur). Bu yönde hareket süresi
ℓ+x
ℓ x t2=
v +u
toplam süre
ℓ
t=t1+t2=
u
olarak bulunur. Buradan akıntı hızı
ℓ
u= =3 km/h
2t 1
olarak bulunur. Sorunun ikinci bir çözümü ise nehre bağlı olan koordinat sistemine göre yapılabilir. Bu
koordinat sisteminde kayık suya göre bir yönde ne kadar sürede giderse, gene aynı süre içinde geri
döner. Buradan yine aynı sonuç çıkar.
ℓ
u=
2t 1

3. Cisim aynı noktadan geçerken bir kere yukarıya doğru, bir kere de aşağıya doğru hareket etmektedir.
Bu noktadaki hızlar birbirine eşit olup zıt yöndedir.
v1= -v2; v0 -at1= -(v0 -at2)
Buradan
2v0=a(t1+t2)
yazabiliriz. Alınan yol
2
at
ℓ=v0t1- 1
2
şeklinde yazılabilir. Buradan
t1t1
t2

ℓ( + )
t2

v0= =25 m/s; a=5 m/s2

olarak bulunur.
 -7-

4. Her cisim yatay yönde ve aşağıya doğru hareket etmektedir. Pisagor

g
→
↓ teoreminden

v2
•

v1
v12=v012+g2t2; v22=v022+g2t2; v12+v22=(v01+v02)2
gt olarak yazılabilir. Buradan zaman

v0
v0g
v0

1
2
v0
1
t= =3s

2
olarak bulunur.

5. Merminin hızı yörüngenin tepe noktasında yataydır. Merminin çıktığı yükseklik ve hareket süresi

v0g

v0
s
i
n g
v0 2

v0
s
i
n
2 g

2 2
( θ + β ) ; t= ( θ + β)

y
y

g
H= = =

yatay yönde aldığı yol

v0
s
i
n

c
o
s
2

(θ + β) (θ + β)
g
x=v0xt=

H ile x arasındaki bağıntı

H x

tanθ=
olarak yazılabilir. Buradan iki açı arasındaki bağıntı
t
a 2
n t

s
i
n
2

θ θ
3
-
c
o
s
2
1
+
a
n

tanβ= =
2

θ θ
olarak bulunur.
v0
v0

6. Mermi, hızı sıfır iken yörüngenin tepe noktasında patlamaktadır. Par-

1
2
0
o

çalar 120° açı ile hareket etmektedir. Başlangıç hızları v0 ise parçalar-
3
0
o

dan ikisinin hızı yatayla 30° açı yapmaktadır. Bu durumda

g

→
• ↓
1
2
0

1
2
0
o

2 2
o

gt1 gt
=0; y2=H+v0sin30°t2 - 2 =0
y1=H-v0t1-
2 2
v0

H şeklinde yazılabilir. Buradan

g
t2 2

t t2
2 t1

21

( − ) =14 m/s
+

v0=

olarak bulunur.

7. Kuvvetlerin uyguladığı momentlerin dengelenmesinden

r 2

2
r
F. =mg. r 2 −  
2
3

yazılabilir. Buradan F= mg olarak bulunur.

8. Cisim çemberin en alt noktasında iken Newton’un ikinci yasasını

g

→
↓ mg-F1= -man1
ve cisim çemberin en üst noktasında iken
anF2

m
mg+F2=man2
2

r olarak yazılabilir. İki durumda normal ivmeler için

F1

• • G v 12 v 2
an1= ; an2= 2
an

r r r
1

yazabiliriz. Enerjinin korunumu yasasını

m 2
mv 1 mv 2 2
G = +mg2r
2 2
kullanarak kuvvetler arasındaki fark
F1-F2=6mg=30 N
olarak bulunur.
 -8-

9. Cismin, Dünyanın çekim alanındaki enerjisi

M R
m H

M R
m
m
v
2
γ γ

2
− = -
şeklinde yazılabilir. Yerçekimi ivmesi

M R
γ 2gHR
g= ; v=

2
H+R
olarak bulunur.

10. Denge durumu için

T i
F 8

G
g

s
n
s
i
n
→

s
i
n
1
0
-
= =

o
↓ θ
ℓ
( θ ) (β + θ) α
T
θ yazabiliriz. Burada
β θ θ
γ

2
α F
γ=β=90°- ; α=90°+
q1

x
m
q2

olarak yazılabilir. Buradan

q1
q2
G θ mgx

2
4

x
F=2Gsin ; =

2
0
πε ℓ
olarak bulunur. Cismin çıktığı yükseklik
h=ℓ(1-cosθ)
dir. İki yük arasındaki uzaklık x, kosinüs teoreminden bulunur.
q14
q2 0
x

x2=2ℓ2(1-cosθ)=2hℓ; =2mgh
πε
Buradan yapılan iş
q14
q2 0
x

A=mgh+ =3mgh=0,9 J
πε
olarak bulunur.

11. Potansiyel farkı

U=ϕ+-ϕ-
potansiyel
q q q q
ϕ+= - ; ϕ-= - +
4πε0R 4πε0 r 4πε0R 4πε0 r
olarak yazılabilir. Elektrik alan küre yüzeyinde en büyüktür.
q
4
R

E=
2
0

πε
Buradan r uzaklıktan terimin etkisini ihmal edersek
U=2ER=1,8.106 V
olarak bulunur.

- 12. Yükün sadece yatay yönde gitmesi için

qEcosθ=mg
g

→
q
↓ - + olmalıdır. Elektrik alan
m U
+ E=
- h
G + olur. Buradan
- 2mgh
qE
6
0
o

+ U=
h q
olarak bulunur.

13. Enerjinin korunumu yasasından

2
Q 0
q m
Q 4
q 0
m
v
2

r
r
2

W= - =0; v=
πε πε
olarak bulunur.
 -9-

14. İlk durumdaki ve ikinci durumdaki potansiyel enerji

h 0
q
q

q
2 C

2 S
q

h 2
q
2

2
2 C

2 S0

2
2
S

2
S h
2
Π1= = = ; Π2= = =

2
0h

0
1
ε ε ε ε

2
olarak yazılabilir. Aralarındaki fark yapılan işe eşittir. Buradan

q
h S0
2
2
A=∆Π=
ε
olarak bulunur.

15. Kapalı devre için Kirchhoff’un ikinci yasasından

ε - ε =4Ι1-3Ι4
2

2=4Ι1-3Ι4
olarak bulunur.

16. Ohm yasasından akım için

ε
+
r

Ι=
ℜ
harcanan güç için
2

P=Ι2ℜ=
εℜ
2
+
r

(ℜ )
yazılabilir. Gücün R’ye göre türevini alıp sıfıra eşitlersek
d d
P

=0; ℜ=r
ℜ
olarak bulunur. Buradan bir pilin maksimum gücü
2

ε
4

P1=
ℜ
ve pil sayısı
P P1
4
P

ℜ
N= = =120
2

ε
olarak bulunur.

17. Manyetik indüksiyon alanı tellerin dışında sıfır olabilir. Bunun için
B1=B2
0
2
0
1x

µ Ι µ Ι
2

=
π π (ℓ + )
yazılabilir. Buradan x=5 cm olarak bulunur. Bu nokta 1. telin solundadır.

18. Manyetik akı sadece K çerçevesinde artmaktadır ve Lenz yasasına göre

B
B

⊗ sadece K çerçevesine manyetik akıyı azaltacak şekilde yukarıya doğru

FA

⊗
kuvvet etki etmektedir. Aynı sonucu Lorentz ve Amper yasasını uygulaya-
rak bulabiliriz. Yüklere etki eden FL, Lorentz kuvveti yükleri sağ tarafa hare-
FL
v

Ι ket ettirmektedir. Sağ tarafa akan akım Amper yasasına göre yukarıya doğru
etki eden FA manyetik kuvvetine neden olur.

19. Taneciklerin manyetik indüksiyon alanında çizdikleri yörüngelerin yarıçapları Lorentz kuvveti ile
merkezcil kuvvet eşitlenerek bulunabilir.
mv2 mv
qvB= ; r=
r qB
Hızlar ve kütleler eşit oldukları için yörüngelerin yarıçapları sadece yükün değerine bağlıdır. Buradan
|q1|<|q2|
ve sağ el kuralına göre q1>0, q2<0 olarak bulunur.
 - 10 -

20. Taneciklerin manyetik indüksiyon alanında çizdikleri yörüngelerinin yarıçapları Lorentz kuvveti ile
merkezcil kuvvet eşitlenerek bulunabilir.

x 2
mv 2
qvB= ; r=
r
Taneciklerin kazandıkları enerji
mv 2
qU=
2
ve kütle
B
x
q
2 8
2 U
m=

olarak bulunur

21. İndüklenmiş e.m.k.

ε = - ∆Φ =-
∆ (BS)
=-
(
∆ µ 0 n ξtπ r 2 ) = -µ0nξπr2
∆t ∆t ∆t
olarak bulunur.
7
,
5
o

22. Eski ve yeni durumlardaki aynaların normalleri arasındaki açı 7,5°’dir. Yeni
normale göre ışın 37,5° ile gelmektedir. Yansıyan ışın normale göre 37,5°,
3
7
,
5
o

yatayla şekilde görüldüğü gibi 30° açı yapmaktadır. Buradan

7
,
5

1 n
0 3
o

3
ℓ
3
0

t
a
0
o

tan30°= ; ℓ=10 cm; x= =10 cm

o
•
O
ℓ x
• • • olarak bulunur.
B ℓ A D
x
H 2 H 2

23. İnsan optik eksene göre simetrik yerleştirilirse aynanın

ucundan geçen ve optik merkeze doğru gönderilen ışınlar aynı
r
h doğrultu üzerinde geri dönerler. Aynanın tepe noktasına doğru
•
O gönderilen ışınlar aynı açı ile yansıyıp insanın ayaklarına doğru
giderler. Üçgenlerin benzerliğinden
h r
H r
r +

H r
r +
2

2
a

a = ; h= =16 cm
( ) ( )
olarak bulunur.

24. Tümsek ayna formülünden görüntü uzaklığı

1 0
1 a
1 b

1 f
1 5
1 b

5 1
,
5

- =- ; - =- ; b= m

büyütme oranından
b H
k= =
a h
görüntünün yüksekliği H≈0,18 m ve aralarındaki fark 182 cm olarak bulunur.

25. Kırılma yasası

1 ni
s
n s
i
4 i
5
o
n

=
i

β
olarak yazılabilir. Buradan
nk için sinβk=0,813; β=54°
ns için sinβs=1; β=90°; nm için sinβm>1
tam yansıma β=135° olarak bulunur.
 - 11 -

M 26. İki farklı durum olabilir. Birinci durumda kırılma

yasasından

s
i
n s
4 i
5
o
•

n
=n
β

4
5
o
n kırılma açısı β=30° olarak bulunur. Tabana göre ışın
60° açı ile gelmekte ve yansımaktadır. Prizmanın

6
0
•

o
6
0
o

6
0
diğer kenarına ışın dik düşmekte ve kırılmamaktadır.
3
0

o
3
0
3
0
o

o
o
Gelen ve prizmadan çıkan ışınlar arasındaki açı
K L 45°’dir. İkinci durumda ise ışın prizma içinde LM yü-
zeyine göre 60° açı ile gelmekte ve burada iç yan-
sıma yapmaktadır. Prizmanın tabanına ışın dik düş-
mekte ve kırılmadan çıkmaktadır. Gelen ve prizma-
4
5
o
M dan çıkan ışınlar arasındaki açı 75°’dir.
•

3
0
o 0
6
n o
6
0
o
3
0
o

•
K L

27. Kırılma yasasını kullanarak

1 3
s
i
n s
3 i
0
o

2 2
n

=n; sinβ= ; cosβ=

β 3
olarak bulunur. Fiber kablonun eksenine paralel olan hız
v||=vcosβ
ışının hareket süresi
n o

ℓ ℓ
vI

c
.
c
s

t= = =3.10-6 s
I

β
olarak bulunur.

α 28. Cam şişenin iç yüzü üzerindeki bir noktadan çıkan ışın

normale göre
r R
1 2

sinβ= = ; β=30°
1
2
0
o

R β
−α açı ile çıkmaktadır. Bu durumda dış yüzeye gelen ışın için
6
0
o

n gelme açısı
4 3 5

2 3
1 2
s
i
n n

r'
α
s
i

• r =n; sinα=nsinβ= . =
β
1
s
i
n
2

cosα= − α= =0,745

olarak bulunur. Camdan çıkan ışın ile r yarıçapının kesiştik-

leri açı 120°-α’dır. Sinüs teoreminden
r
' n
R 2 2

s
i
s
i
n
1
0
-

=
o

( α ) α
r
' n

'23
r
2

s
i

32

2.3
s
i
n
1
2
0
c
o
s

c
o
s
1
2
0
s
i
n

= ; = ; r'=1,36 cm
o

.
0
,
7
4
5
+
0
,
5

α− α α

aranan hacmin yüzdesi

V V

r
h h

1
2 '

2 3

π
'
r

1
,
6
2

= = =0,54=54%
2

π
olarak bulunur.
 - 12 -

29. Birinci kırılma yüzeyi için

n1 n 2 n 2 - n1 1 1,5 1,5 - 1
+ = ; + = ; b1= -R
a1 b1 R 0,5R b1 R
olarak bulunur. (-) işareti görüntünün ilk kırılma yüzeyinin sol tarafında olduğunu göstermektedir. İkinci
kırılma yüzeyine göre uzaklık
a2=R+R+4R+2R=8R
olarak yazılabilir. İkinci kırılma yüzeyi için

n1
-
n2R -
n2a2

n1b2
+

2 1
=-

1 2
,
5
1,5 1

R
+ =- ; b2=16R
8R b 2
olarak bulunur. Son görüntü ikinci kırılma yüzeyinden sağa doğru 16R uzaklıktadır.

30. Fermat prensibine göre optik yollar birbirine eşit olmalıdır. a=b,
cismin ve görüntünün, merceğin merkezine kadar olan uzaklığıdır.

d 2

d 2
2
h 2

a
+
a
2
h      
A B 2   = −  +nd+  − 
O•      
•
d 2

•
d 2

1
5
+
2
0
2

2
a b 2 =2.20-d+2d
denkleminden d=10 cm olarak bulunur.