MEKANİK TİTREŞİMLER 4.11.

2013
1. Yıliçi Sınavı

SORU 1 (25 p.)

a) a) (5p) Şekil a'daki sistem kaç serbestlik derecelidir, niçin?

b) b) (5p) Dairesel frekansı 10 rad/s olan bir titreşim dakikada kaç kez kendini tekrarlar?

c) c) (10p) Doğal Frekans neye denir? Şekil c'deki sistemde m cismi k yayına asıldığında yayın =6 mm
uzadığı gözlendiğine göre oluşan sistemin doğal frekansı ne kadardır?

k1
r k
M k
g
m
k2

(a) m (c)

d) d) (5p) Bir kütle-yay-viskoz sönüm (m-k-r) sisteminde titreşim genliğinin her salınımda yarıya
düşmesi için m, k ve r’nin aralarında sağlamak zorunda oldukları bağıntı nedir?

SORU 2 (30 p.)

e)
Şekilde statik denge konumunda gösterilmiş olan
sistemde, rijid ve kütlesiz kabul edilen AB çubuğu iki
ucunda birer maddesel nokta taşımaktadır. Çubuğun
küçük genlikli θ(t) titreşimlerinin;
(t) a) (Gerekli hesap ve/veya açıklamaları yaparak)
Diferansiyel denklemini elde ediniz,
b) Doğal frekansını belirleyiniz.
c) mA=5 kg, mB=2 kg, k=103 N/m, a= 0.3 m, b=0.6 m
sayısal verileriyle doğal frekansı Hertz cinsinden
hesaplayınız.

YANIT 2
a) Hareketi yöneten dif. denk.
I O MO (i)
şeklinde yazılsın. Burada,
IO m Aa 2 mBb 2 (ii)
=0 olarak SDK seçildiğine göre, yay ön gerilme kuvveti ile maddesel noktaların ağırlık kuvvetleri dikkate
alınmayarak
MO ka 2 sin cos (iii)
yazılabilir. Buradan, küçük genlikli titreşimler için, lineerleştirmeyle,
MO ka 2 (iv)
ve Denk. (i)'e dönülerek
(m A a 2 m B b 2 ) ka 2 0 (v)
ya da
  k 0 (vi)
m A ( ba ) 2 m B
elde edilir.

b) Doğal frekans
k
n
m A ( ba ) 2 m B
(vii)
şeklindedir.

c) Hertz cinsinden,
n 1 k 1 1000
fn 1.4Hz
2 2 m A ( ba ) 2 m B 2 5 ( 00..63 ) 2 2
bulunur.

SORU 3 (15 p)
m M, E, I, ℓ
Şekilde görülen sistemde, bir k yayıyla desteklenmiş M kütleli, iki ucu
ankastre çelik kirişin tam ortasına m kütleli bir makina yerleştirilmiştir. x(t)
Kirişin hem elastikliğini hem kütlesini hesaba katarak makinanın düşey
titreşimlerinin doğal frekansını hesaplayınız.

m=74 kg, M=70 kg, I=3.161x10-6 m4,  =2 m

YANIT 3

Eşdeğer kütle:

m eş m 13 M 74 13 70 100 kg
35 35

Eşdeğer yay katsayısı:

192 2.109 1011 3.161 10 6

k eş k kiriş 192 EI
1.6 10 7 N/m
3 23

Buna göre doğal frekans:

k eş 1.6 10 7
n 16 10 2 400 rad/s
m eş 100
SORU 4 (30p)

Şekildeki sistemde, m kütleli homojen silindir bir eğik düzlem

x üzerinde kaymadan yuvarlanmaktadır. Sistemin sönümlü serbest
k
titreşimlerinin;
r
a) Diferansiyel denklemini,
m c b) x(t) ifadesini elde ediniz.
c) Logaritmik azalmayı,
d) Kritik (Eşik) sönüm değeri ckr'yi sistem parametreleri
cinsinden hesaplayınız.

f)
YANIT 4

a)
keş x(t)
Birinci yol: Sistemin x koordinatına indirgenmiş eşdeğeri kurularak çözüm:
meş
mg ağırlık kuvvetinin x’e dik bileşeni harekete etki etmez. x’e paralel bileşen ise ceş
statik dengede k yayındaki ön gerilme kuvveti ile dengededir. x=0 noktasını
SDK seçelim ve bu iki kuvveti devre dışı bırakalım.

Tekerleğin dönmesi ile ötelenmesi x arasındaki kısıt denk.:

x , (1.1)
r

Tsis 2
1 mx 1 ( 1 mr 2 )  2 1m x 2 → m eş 3m , (1.2)
2 2 2 2 eş 2

ve indirgemeden etkilenmeyen büyüklükler için basitçe:

k eş k , c eş c (1.3)

Böylece eşdeğer sistemin hareket denklemi:

3m 
x cx kx 0 (1.4)
2
x(t)
İkinci yol: Newton-Euler denklemleri yazılarak çözüm:
(t)
Yandaki SCD yardımıyla: cx*
kx O
m silindirinin ötelemesi için:
m
mx -R - cx - kx R (2.1)

m silindirinin (KM çevresinde) dönmesi için:

( 1 mr 2 ) R r (2.2)
2

Şimdi sentez:

(1.1), (2.2) →
 R m x (2.3)
2

(2.1), (2.3) →

3m 
x cx kx 0 (2.4)
2

b) Gerekli tanım bilgileri anımsanarak

c eş c c
k eş k 2k
, n 3m
2 k eş m eş 2 k 32m 6km m eş 3m
2
ve
c
nt 2 3m
t 2k 1 c2
x(t) Xe cos n 1 t X e cos t
3m 6km
yazılabilir.

c) Logaritmik azalmanın tanımından

c
2 2 6 km
2 c
2 c2
1 1 6 km 6km c2

d) Eşik sönümün tanımından

c
1 → c kr 6km
6 km
 13.10.2014
MEKANİK TİTREŞİMLER
(2014-2015)
1. Yıliçi Sınavı

SORU 1 (20 p.)

Aşağıda verilen hareketlerin harmonik olup olmadıklarını; değillerse peryodik olup olmadıklarını
nedenleriyle birlikte belirtiniz. Harmonik olan(lar)ın tek harmonik terimle ifadesini, sadece peryodik olan(lar)ın
ise peryodunu belirleyiniz.

π
a) x(t) 2 cos(0.2π t 0.25) 3 cos(0.8π t )
3
b) x(t) 8.75cos(0.2π t 0.1) 2.45cos(0.2π t 0.15) 5.35sin(0.2π t )
2

YANIT 1

a) Terimlerin dairesel frekansları farklı olduğu için harmonik değil, fakat 1/ 2=0.2 /0.8 =1/4 oranı
rasyonel olduğu için peryodiktir. Bu peryod, terimlerin peryodlarının en küçük ortak katı olarak

T1 2 2 10 s, T2 2 2 2.5 s → T=10 s
1 0.2 2 0.8

şeklinde belirlenir.

b) Terimlerin dairesel frekansları aynı olduğu için harmoniktir. sin(0.2π t ) cos0.2π t olduğuna
2
dikkat edilirse toplam

x(t) 8.75cos(0.2π t 0.1) 2.45cos(0.2π t 0.15) 5.35cos0.2π t

şeklindedir. Buradan,

n 2 n 2
X X i cos i X i sin i 16 .479 2 1.240 2 16 .525
i 1 i 1
n
X İ sin i
1.240
tan 1 i 1 tan 1 0.075 rad
n 16.479
X i cos i
i 1

hesaplanıp

x(t ) 16.525 cos(0.2 t 0.075)

elde edilir.
SORU 2 (40 p.)

Şekilde denge konumunda gösterilmiş olan sistem, dairesel bir makara, kütlesiz bir
m çubuk ve bir maddesel noktanın rijid bir bütün oluşturacak biçimde birbirine
bağlanmasıyla oluşturulmuştur.
ℓk k
k a) Sistemin, denge konumu civarındaki küçük açısal hareketlerinin lineerleştirilmiş
ℓ denklemini elde ediniz.
b) Bu hareketlerin titreşim hareketi olabilmesi için m, k ve ℓ parametrelerinin
6m ℓ sağlaması gereken koşulu belirleyiniz.
g c) k=6740,5 N/m, m=5 kg, ℓ=5 cm verildiğine göre sistemin doğal frekansını
O hesaplayınız. Bu sistem, serbest titreşimlerinde dakikada kaç tam salınım yapar
belirleyiniz.
d) Sistemin, denge konumundan 2 rad/s ilk hızıyla başlayan hareketinde genlik ne
olur, hesaplayınız.

YANIT 2
a) 2’si seri 1’i paralel 3 k yayının eşdeğeri için

k eş 3k
2

belirlendikten sonra hareket denklemi

[ 1 6m 2 m(3 ) 2 ] [ 3k (2) 2 cos - mg(3 )]sin 0

2 2

ya da lineerleştirip sadeleştirerek

 ( k - g ) 0
2m 4

şeklinde elde edilir.

b) Parantez içinin pozitif olması, yani 2k mg olması gereklidir.

c) Doğal frekans

k - g 6740.5 - 9.81 25 rad/s

n 2m 4 25 4 0.05

Peryod

T 2 2 0.25 s → Dakikada n 60 60 25 238.73 tam salınım

n 25 T 2

v0
d) Başlangıç koşullarına yanıt x ( t ) x 0 cos n t sin n t şeklinde bilindiğine göre, xo=0, vo=2
n
v0 2
rad/s alınarak hareket için (t) sin n t sin 25 t , dolayısıyla genlik için de
n 25
2
0.08 rad ≈4.58o
25
bulunur.
SORU 3 (40 p.)
Şekildeki sistemin titreşim hareketinde, sistem, hızının sıfır olduğu ardışık ti ve ti+1 anları arasında, sahip
olduğu enerjinin % 60’ını kaybetmektedir.
a) m=2 kg, k=700 N/m verildiğine göre, sistemdeki sönüm elemanının viskoz sönüm katsayısını bulunuz.
b) Titreşim hareketinin peryodunu bulunuz.
c) x(0)=0.03 m, x (0) 0 başlangıç koşullarına sahip hareketin t=0.8 saniye anında sistem hangi
konumda bulunur, hesaplayınız.

x(t) x(t)
k
t
m ti ti+1

YANIT 3
a) Veriye göre

1 kx 2
2 1 100 x1 x1 1 ln 2.5
1 kx 2
2.5 → 2.5 → ln ln 2.5 0.458
40 x2 x2 2
2 2

→
0.458
0.073 →
2 2 2
4 4 0.4582

r 2 km 2 0.073 700 2 5.442 kg/s

hesaplanır. Sorunun geri kalanı tanımların ve çözümün bilinmesiyle ilgilidir:

k 700 2 2 2
b) n 18.7 rad/s → Td 0.337 s
m 2 d 1 2
18.7 1 0.0732
n

x0 v0 2 1 1
c) X x 02 ( ) x0 1 ( )2 x0 0.03 0.03
2
d d 1 1 0.0732

x v0 0.073
tan 1 0 tan 1 tan 1 tan 1 0.073 rad
x0 d d 1 2
1 0.073 2

x(t) X.e nt cos( n 1 2

t )
→ x(0.8) 6.56 10 3 m
0.03.e 0.073 18.7 t cos(18.7 1 0.0732 t 0.073)
 MEKANİK TİTREŞİMLER 26.10.2015
1. Yıliçi Sınavı

YANITLAR

SORU 1 (30 p)
a) Bir harmonik titreşim hareketinde genliğin 5 cm, peryodun 2 s olduğu ve sistemin t=0.25 s anında x=5 cm
konumundan geçtiği gözlenmiştir. Bu hareketin x(t) ifadesini yazınız.

b) Aşağıda ifadeleri verilen hareketlerin harmonik olup olmadıklarını; değillerse peryodik olup olmadıklarını
nedenleriyle birlikte belirtiniz. Harmonik olan(lar)ın tek harmonik terimle ifadesini, sadece peryodik olan(lar)ın
ise peryodunu belirleyiniz.

i) x(t) 1.75cos(0.15π t 0.10) 2.15cos(0.15π t 0.25)

π
ii) x(t) 3 cos(0.12π t ) 2 cos(0.80π t 0.2)
5

c) Tek serbestlik dereceli sistem/model denildiğinde ne anlıyorsunuz?

d) Şekildeki kütle-yay-viskoz sönüm sisteminde

k
m=250g, k=6400N/m, r=100kg/s m
r
verilmiştir. Bu bir titreşim sistemi midir? Niçin?

x
∆t=
YANIT 1 (30 p)
T= x(t)=X.cos( t- )
a) (6p) İfade,
X
x(t)=Xcos( t- ) (i)
X 0 t
şeklinde yazılsın. Burada, X=5cm,

2 2
rad/s (ii)
T 2
ve şekilden,
a)
t 0.25 rad (iii)
4
yerlerine konulursa
x(t) 5 cos( t ) 5 cos(t 1) cm (iv)
4 4
elde edilir.

b) (14p)

i- x(t) 1.75cos(0.15π t 0.10) 2.15cos(0.15π t 0.25) ifadesi, terimlerin dairesel frekansları aynı
olduğu için harmoniktir. Buradan,
b) d) (5p) Şekildeki kütle-yay-viskoz sönüm (m-k-r) sisteminde m=250 g, k=6400 N/m, r=100 kg/s
verilmektedir. nBu sistem bir 2titreşim
n sistemi midir?
2 Neden?
X X i cos i X i sin i 3.8244 2 0.7066 2 3.8891
i 1 i 1
 n
X İ sin i
0.7066
tan 1 i 1 tan 1 0.1827 rad
n 3.8244
X i cos i
i 1

hesaplanıp

x(t ) 3.8891cos(0.15 t 0.1827)

elde edilir.

π
ii- x(t) 3 cos(0.12π t ) 2 cos(0.80π t 0.2) ifadesi, terimlerin dairesel frekansları farklı
5
olduğu için harmonik değil, fakat 1/ 2=0.12 /0.80 =3/20 oranı rasyonel olduğu için peryodiktir. Bu peryod,
terimlerin peryodlarının en küçük ortak katı olarak

T1 2 2 50 s, T 2 2 5 s → T=3T1=20T2=50 s
0.12 3 2 0.8 2
1 2

şeklinde belirlenir.

c) (5p) ……….

d) (5p) r 100 kg / s 2 km 2 6400 0.25 80 kg / s olduğundan aşırı sönümlü bir sistemdir

ve titreşim sistemi değildir.
SORU 2 (40 p):
Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde, ince, düzgün
kesitli, homojen ve rijid (m,ℓ) çubuğunun O mafsalı etrafındaki
k k küçük genlikli (t) salınımlarının;
2m m (t)
O
a) Lineerleştirilmiş diferansiyel denklemini elde edip doğal
2k frekansını şekilde verilen parametreler cinsinden belirleyiniz,

ℓ/2 b) m=5 kg, k=3993 N/m verildiğine göre, çubuğun (0)=0.1 rad
ℓ konumundan ilk hızıyla başlayan hareketinin
(t) ifadesini elde ediniz; bu hareketin peryod ve genliğini
belirleyiniz.

YANIT 2
a) Paralel olan 3 yayın eşdeğeri için

k eş k k 2k 4k

belirlendikten sonra, denge konumu =0 olarak alındığı için ağırlık ve yay ön gerilme kuvvetleri devre dışı
bırakılarak hareket denklemi

[ 1 m 2 2m(  ) 2 ] 4k(  ) 2 sin cos 0

12 2 2

ya da lineerleştirip sadeleştirerek

7 m 2  k 2 0  12k 0
12 7m

şeklinde, buna göre doğal frekans da

12k
n 7m

şeklinde elde edilir.

 (0)
b) Başlangıç koşullarına yanıt (t) (0) cos n t sin n t cos( n t ) şeklindedir.
n
12k 12 3993 37
n rad/s,
7m 75
2 2
2  (0) 2 2
(0) 0.1 0.114 rad,
n 37
 ( 0)
tan 1 (0) tan 1 0.1237 0.5 rad
n
ile hareket

(t) cos( n t ) 0.114 cos(37 t 0.5) [rad]

genlik
0.114 rad,
peryod
T 2 2 0.17 s
n 37
olur.
SORU 3 (30 p)

Şekilde görülen sistemde, bir r viskoz sönüm elemanıyla desteklenmiş, birim

boyunun kütlesi , kesit eylemsizlik momenti I olarak verilen basit mesnetli
karbon çeliği kirişin tam ortasına yerleştirilmiş m kütleli makina, düşey m
E,I, ,ℓ
doğrultuda sönümlü serbest x(t) titreşimleri yapmaktadır.
x(t)
m=8 kg, =2.4 kg/m, I=2.54x10-9 m4,  =2 m, r=144.4 kg/s,
r
verildiğine göre, kirişin elastikliği yanında kütlesini de yaklaşık olarak
hesaba katan tek serbestlik dereceli bir model yardımıyla, bu titreşimlerin;
a) d frekansını,
b) sönme oranını (ardışık genlikler oranı) hesaplayınız.

YANIT 3

a) Önce tek serbestlik dereceli eşdeğer sistemin parametreleri belirlensin.

Eşdeğer kütle:

m eş m 17  8 17 2.4 2 10.33 kg
35 35

Eşdeğer yay katsayısı:

48EI 48 2.07 1011 2.54 10 9

k eş k kiriş 3154.68 N/m
3 23

Eşdeğer sönüm:

reş r 144.4 kg/s

Buna göre doğal frekans:

k eş 3154.68
n 17.475 rad/s
m eş 10.33

Viskoz sönüm faktörü:

reş 144.4
0.4
2 k eş m eş 2 3154.68 10.33

Böylece sönümlü titreşim frekansı

2
d n 1 17.475 1 0.4 2 16.016 rad/s

b) Sönme oranı:

2 2 0.4
2
e Td
e 1
e 1 0.42 15.52
 MEKANİK TİTREŞİMLER 24.10.2016
(2016-2017 GÜZ)
1. YILİÇİ SINAVI

SORU 1 (35 p)

a) x(t) = 4 ⋅ cos( 3 t − π ) + 2 ⋅ cos( 3 t − π ) ifadesinin gösterdiği hareket harmonik midir? Öyle ise tek
3 5
harmonik terimle ifadesi nedir?

b) Üç özdeş k yayının bileşiminden elde edilebilecek en yumuşak ve en sert yayın katsayıları nedir? Bu
yaylardan 1.5k katsayısına sahip bir yay oluşturmak için bir düzenleme önerebilir misiniz?

c) Bir makina zemin üzerine yerleştirildiğinde, zeminin 5 mm çöktüğü gözlenmiştir. Makinanın düşey
titreşimlerinin doğal frekansı kaç Hz’dir?

d) Bir kütle-yay-viskoz sönüm sisteminde logaritmik azalmanın 1.61 olduğu belirlenmiştir. Bu sistem
titreşirken bir tam salınımda (bir durma noktasından bir sonraki benzer noktaya) enerjisinin % kaçını
kaybeder?

YANIT 1 (35 p)

2 2
a) ⎛ n ⎞ ⎛ n ⎞
X = ⎜ ∑ X i cos ψ i ⎟ + ⎜ ∑ X i sin ψ i ⎟ = 5.88
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎝ i =1 ⎠ ⎝ i =1 ⎠
n
∑ X İ sin ψ i → x ( t ) = 5.88 cos( 3t − 0.908)
ψ = tan − 1 i = 1 = 0 . 908 rad
n
∑ X i cos ψ i
i =1
b) Verilmiyor.

c)
g 9.81
ω δ 0.005
f= n = = = 7.05Hz
2π 2π 2π

d) Ardışık 2 durma noktasındaki potansiyel enerji azalma oranı, yani genliğin karesindeki azalma oranı
hesaplanmalıdır. λ=1.61 ile,

⎡ ⎛ ⎞
2⎤
⎡ ⎛ 1 2⎤
X 12 − X 22 ⎢ ⎜X ⎟ ⎥ ⎡ ⎛1⎞ 2⎤
⎞
% Kyp = ⋅100 = ⎢1 − ⎜ 2 ⎟⎟ ⎥ ⋅ 100 = ⎢1 − ⎜ Λ ⎟ ⎥ ⋅ 100 = ⎢1 − ⎜⎜ ⎟⎟ ⎥ ⋅100
X 12 ⎢ ⎝ eλ ⎥
⎢ ⎜⎝ X 1 ⎠ ⎥ ⎢⎣ ⎝ ⎠ ⎥⎦
⎣ ⎠ ⎦
⎣ ⎦
= (1 − e − 2λ ) ⋅100 = (1 − e − 2⋅1.61 ) ⋅100 = (1 − e −3.22 ) ⋅100 = 96

hesaplanır. Sistem, enerjisinin %96’sını kaybedecektir

SORU 2 (30 p)

θ(t) Şekilde denge konumunda görülen sistemde, zemin üzerinde

kaymadan yuvarlanan (m,r) homojen silindirinin küçük genlikli θ(t)
k1 k2 titreşimlerinin;

a) Diferansiyel denklemini elde ediniz.

a
b) Peryodunu belirleyiniz.
mO r
YANIT 2 (30 p)

a) Gerekli tüm açıklamalar yapılarak ☺,

3 2 && k1⋅k 2 k ⋅k
mr θ + ( )(r + a ) 2 θ = 0 → &θ& + 23 m ( k1 +2k ) (1 + ar ) 2 θ = 0
2 k1 + k 2 1 2

3 m ( k1 + k 2 ) ⎛⎜ 1 + 1 ⎞⎟6m
b) T = ω2 π = 2 πa = π
n (1+ r ) 2 k1k 2 (1+ ar ) ⎝ k1 k 2 ⎠

SORU 3 (35 p)
Şekildeki ince, düzgün kesitli, homojen ve rijid (m,3L)
çubuğunun düşey denge konumu civarındaki sönümlü serbest küçük
salınımlarının;
a) Diferansiyel denklemini elde ediniz,
b) Frekansını belirleyiniz.
c) Sönüm katsayısı c’nin eşik/kritik değerini sistem parametreleri
cinsinden hesaplayınız.
d) m=2 kg, k=150 N/m, c=8 kg/s, L=0.5 m verildiğine göre,
θ(0)=0.1 rad, ીሶሺ૙ሻ=1.3 rad/s başlangıç koşullarına karşılık
gelen çözümü elde ediniz.

YANIT 3 (35 p)

a) Yine gerekli tüm açıklamalar yapılarak dif. denk. ☺☺,

1 2 2 2
[ m(3l) 2 + m( l ) 2 ]&θ& + cl 2 θ& + (kl 2 + mg l )θ = 0 → ml &θ& + cl θ& + (kl + mg 2l )θ = 0
12 2 2
g
→ &θ& + c θ& + ( k + )θ = 0
m m 2l

b) Frekans,

δ = c , ωn = k + g → g
2m m 2l ωd = ω 2n − δ 2 = k + − ( c )2
m 2l 2m

c) Eşik sönüm,

g k + g
ωd = k + − ( c ) 2 = 0 → c kr = 2 m m 2l
m 2l 2m

d) Çözüm,

x ( t ) = Xe −δt cos(ω d t − ψ) ;
-1 g 2 2
δ = c = 8 = 2 s , ωn = k + = 150 + 9.81 ≅ 9.2 rad/s, ω d = ω n − δ ≅ 8.98 rad/s
2 m 2⋅2 m 2l 2 2⋅0.5
δx 0 + v 0 2 2 ⋅ 0.1 + 1.3 2
X = x 02 + ( ) = 0.12 + ( ) ≅ 0.19 rad
ωd 8.98
δx 0 + v 0 2 ⋅ 0.1 + 1 .3
ψ = tan −1 = tan −1 ≅ 1.03 rad
x 0 ωd 0.1 ⋅ 8.98

x ( t ) = 0.19 ⋅ e −2 t cos( 8.98 t − 1.03) rad

 MEKANİK TİTREŞİMLER 16.10.2017
(2017-2018 GÜZ)
1. YILİÇİ SINAVI

SORU 1 (30 p)

a) Aşağıda ifadeleri verilen hareketlerin harmonik olup olmadıklarını, değillerse peryodik olup olmadıklarını
nedeniyle birlikte belirtiniz. Harmonik olanların tek harmonik terimle ifadesini, sadece peryodik olanların
peryodunu belirleyiniz.
i) x(t)  0.3  cos( t   )  0.5  cos( t   )
3 8 33
ii) x(t)  3  cos(  t  2)  2  cos(  t )
2
24 21
b)
Şekilde statik denge konumunda görülen sistemde, tam
ortasında bir noktasal kütle taşıyan, O noktasından mafsallanmış,
O  kütlesi ihmal edilen rijid çubuğun asılmasıyla yayın =40 cm
uzadığı gözlenmiştir. Sistemin küçük titreşimlerinin doğal frekansı
nedir?

YANIT 1 (30 p)

a) i) Terimlerin dairesel frekansları aynı (1/3) olduğu için harmoniktir.

2 2
 n   n 
X    X i cos  i     X i sin  i   0.52712  0.5478 2  0.76
   
 i 1   i 1 
n
 X İ sin  i
0.5478
  tan 1 i 1  tan 1  0.80 rad
n 0.5271
 X i cos  i
i 1
ile
x ( t )  0.76 cos( 1 t  0.80)
3
(2.2.7)
ii) Terimlerin dairesel frekansları farklı olduğu için harmonik değil, fakat 2/1=(2/21)/( =16/7
oranı rasyonel olduğu için peryodiktir. Peryod:

2 T 7T1 16T2
 1  16 → kT  7T1  16T2 → T    7T1  16T2
1 T2 7 OBEB (7,16) OBEB (7,16)
→ T  7T1  7 2  7 2  336 s ( ya da T  16T2  16 22/21  336 s)
1  / 24

b) Hesapta gerekli fakat verilmemiş büyüklüklere m, k, ℓ diyerek statik denge:

mg
k  mg 2 → k  2
Küçük titreşimlerin lineerleştirilmiş hareket denklemi (Gerekli açıklamalar yapılmalı):
m( 2 ) 2 
  k 2   0 → 
  4k   0
m

Öyleyse doğal frekans:

4 mg  2g  2 x 9.81  7 rad/s
 n  4mk  m 2  0.4
SORU 2 (35 p)
Şekildeki sistemde m1 cismiyle (m2,r) makarası
arasında kayma, diğer temas noktalarında ise sürtünme yoktur.
x(t) Sistemin serbest titreşimlerinin;
k1 (t)
k2 a) Diferansiyel denklemini ve doğal frekansını elde ediniz,
m1
b) m1=0.25 kg, m2=0.5 kg, k1=4 kN/m, k2=1 kN/m
m2 verildiğine göre doğal frekans ve peryodu hesaplayınız.
O r

YANIT 2 (35 p)

a) x=0’ın statik denge konumu olarak seçilmesiyle, m1’in ağırlığını ve ki yaylarındaki statik gerilme
kuvvetlerini hesaba katma gereği ortadan kalkar. x koordinatına indirgenmiş eşdeğer sistem kurma yoluyla
çalışılırsa:

1 1 1 1 x m
T sis  m1x 2  ( m 2 r 2 ) 2  m eş x 2 ,   → m eş  m1  2
2 2 2 2 r 2

zaten x’e etkiyen seri bağlı yayları indirgemeye gerek duymadan

k 1k 2
k eş 
k1  k 2

Böylece dif. denk., eşdeğer sisteminki olarak

m k k
m eş x  k eş x  0 → (m1  2 )x  1 2 x  0
2 k1  k 2

ve doğal frekans

k eş k1k 2
n  
m eş m2
( k1  k 2 )(m1  )
2

b) Şimdi sayısal

k 1k 2
n   4000 x1000  40 rad/s
m 0.5
( k1  k 2 )(m1  2 ) ( 4000 1000 )(0.25  )
2 2

T  2  2  0.157 s
n 40
SORU 3 (35p):

k c Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde,

m ince, düzgün kesitli, homojen ve rijid (m,ℓ) çubuğunun O mafsalı
O (t)
etrafındaki küçük genlikli (t) salınımlarının;
2k
a) Diferansiyel denklemini elde ediniz,
ℓ/2 b) m=5 kg, k=3727 N/m ve c=28 kg/s verildiğine göre; sistemin
sönümlü serbest titreşimlerinin frekansını ve kritik (eşik) sönüm
ℓ katsayısını hesaplayınız,

c) Çubuğun (0) = 0.1 rad konumundan ilk hızıyla başlayan hareketinin (t) ifadesini elde
ediniz,
d) Ardışık iki genliğin oranını hesaplayınız.

YANIT 3 (35 p)

a) Dif. Denk. (Gerekli açıklamalar yapılarak):

12

2
2
2
2

  c    3k    0 → 
1 m 2    3c   9k   0
m m

b) Denklemden

n  9mk  3 m
k  3 3727  81.91 rad/s
5
c  328  8.40 s-1
  23m 25

Sönümlü titreşim frekansı:

d  2n  2  81.912  8.42  81.48 rad/s

Eşik sönüm (ckr=?):

3c kr 2mn
  n →  n → ckr   2 x 5x381.91  273.03 kg/s
2m 3

c) Başlangıç koşullarına karşılık gelen hareket:

A  0  0.1 rad , B  0 0  8.4x 0.1 2  0.035


d 81.48

  A 2  B 2  0.106 rad,   tan 1 B  0.67 rad

A

( t )  et cos(d t  )  0.106e8.4t cos(81.48t  0.67)

d) Ardışık genliklerin oranı (sönme oranı):

2
1 Td 8.4 812.48
2
   e  e d e  1.91
 MEKANİK TİTREŞİMLER 22.10.2018
(2018-2019 GÜZ)
1. YILİÇİ SINAVI
SORU 1 (30 p)

a) Saatte 2521 kere kendini yineleyen 3 cm genlikli harmonik bir titreşimde ivme hangi değerler
arasında değişir?
b) x(t) = 0.2 ⋅ cos(0.25t) + 0.5 ⋅ sin ( t ) + 0.8 ⋅ cos( t - π ) ifadesinin gösterdiği titreşim hareketi
4 4 3
harmonik midir? Nedeniyle birlikte belirtip, yanıtınız olumluysa tek harmonik terimle
ifadesini elde ediniz.
c)
Şekildeki sistemde, asılı cisme bir ∆m kütlesi
k eklendiğinde yayın δ=13 cm uzadığı, doğal frekansın ise
yarıya düştüğü gözlendiğine göre ilk sistemin doğal frekansı
δ
m nedir? Hesaplayınız
∆m

d) Titreşimlerini gözlemek/kaydetmek yoluyla bir sistemde mevcut viskoz sönüm miktarı

belirlenebilir mi? Evet ise nasıl?

YANIT 1 (30 p)

a) Hareket x ( t ) = X cos(ωt − ψ ) → &x&( t ) = − Xω2 cos(ωt − ψ ) şeklindedir. İvme

− Xω2 ≤ &x&( t ) ≤ Xω2 aralığında değişir. f = 2521 ≅ 0.7 Hz → ω = 2πf ≅ 1.4π ≅ 4.4 rad/s ile
3600

− 0.03 ⋅ 4.4 2 ≤ &x&( t ) ≤ 0.03 ⋅ 4.42 → − 0.58 ≤ &x&( t ) ≤ 0.58 [m/s2] bulunur.

b) Terimlerin frekansları aynı olduğundan harmoniktir. sin α = cos(α − π ) olduğuna dikkat edilip
2

ψ1 = 0 , ψ 2 = π ile hesap yapılarak:

2
2 2
⎛ n ⎞ ⎛ n ⎞
X = ⎜ ∑ X i cos ψ i ⎟ + ⎜ ∑ X i sin ψ i ⎟ ≅ 1.335
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎝ i =1 ⎠ ⎝ i=1 ⎠
n
∑ X İ sin ψ i
ψ= tan −1 i =1 ≅ 1.105rad → x ( t ) = 1.335 cos(0.25t − 1.105)
n
∑ X i cos ψ i
i =1

c) k =2 k → ∆m = 3m
m m + ∆m

∆mg 3mg
k= =
δ δ

k = 3g 3⋅9.81 ≅ 15 rad / s
ωn = =
m δ 0.13

d) Logaritmik azalma konusu….

SORU 2 (30 p)

Şekildeki sistemde üzerine sarılı ip ile k θ(t)

(4m,r) makarası arasında kayma, diğer temas
noktalarında ise sürtünme yoktur. Sistemin 4m
serbest titreşimlerinin; O r
x(t)
a) Diferansiyel denklemini ve doğal frekansını
m
şekilde verilen parametreler cinsinden elde
ediniz, 2k
b) m=5,5 kg, k=27 kN/m verildiğine göre 3k
doğal frekans ve peryodu hesaplayınız.

YANIT 2 (30 p)

a) x kordinatına indirgenmiş eşdeğer sistem kurulsun:

Paralel ve seri bağlı yaylara dikkat edilerek,

2k ⋅ 3k 11
k eş = k + = k
2k + 3k 5

x=rθ kısıtına dikkat edilerek

1⎛1 2⎞ 2 1 1
⎜ 4mr ⎟θ& + mx& = (3m )x& → m eş = 3m
2 2
Tsis =
2⎝2 ⎠ 2 2

Buna göre dif. denk.

m eş &x& + k eş x = 3m&x& + 11
5
kx = 0

Doğal frekans

k 11k
ω n = meş = 15 m
eş

b) ω n = 11k = 11⋅27000 = 60 rad/s , T = 2 π = 2 π ≅ 0.105 s

15m 15⋅5,5 ωn 60
SORU 3 (40 p):

Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde, ince,

düzgün kesitli, homojen ve rijid çubuğunun O mafsalı etrafındaki
2c küçük genlikli θ(t) salınımlarının;

m a) Diferansiyel denklemini elde ediniz,

O b) m=3 kg, k=3969 N/m ve c=25 kg/s verildiğine göre;
L  sistemin sönümlü serbest titreşimlerinin frekansını ve
kritik sönüm katsayısını hesaplayınız,
L/2  θ(t)  c) Çubuğun θ (0)=0.1 rad konumundan / ilk
hızıyla başlayan hareketinin θ (t) ifadesini elde ediniz,
d) Ardışık iki genliğin oranını hesaplayınız.
k

YANIT 3 (40 p)

a) Gerekli tüm açıklamalar yapılarak dif. denk.,

1
ml 2 &θ& + 2c( 2l ) 2 θ& + k ( 2l ) 2 θ = 0 → &θ& + 6 m
cθ& +3 k θ = 0
m
12

b) Frekans,
δ = 3mc , ω n = 3k → ω d = ω 2n − δ 2 = 3k − ( 3c ) 2 = 3⋅3969 − ( 3⋅25 ) 2 = 57.827 rad/s
m m m 3 3

Eşik sönüm,
3c kr 2 3969 ⋅3
δ 2 = ω 2n → ( ) = 3k → c kr = km = = 63 kg/s
m m 3 3

Sistemin kritik (eşik) sönüm katsayısı

rkr = 2c kr = 2 ⋅ 63 = 126 kg/s

c) Çözüm
θ( t ) = Ae −δt cos( ω d t − ψ )
;

δ = 3mc = 3⋅325 = 25 s ,
-1

δx + v 0 2 25 ⋅ 0.1 + 4 2
A = x 02 + ( 0 ) = 0.12 + ( ) = 0.15 rad
ωd 57.827
δx 0 + v 0 25 ⋅ 0.1 + 4
ψ = tan −1 = tan −1 = 0.844 rad
x 0ωd 0.1 ⋅ 57.827

θ( t ) = 0.15 ⋅ e −25 t cos( 57 .827 t − 0.844 ) rad

d) Genlikler oranı
x1
= Λ = e δTd = e δ2π = e 25⋅2π ≅ 15.1
x2 ωd 57.827
 MEKANİK TİTREŞİMLER 21.10.2019
(2019-2020 GÜZ)
1.YILİÇİ SINAVI
YANITLAR

SORU 1 (30 p)

a) t 2 ) ifadesinin gösterdiği titreşim hareketi

x(t) = 0 .3 ⋅ cos(0.2t - π5 ) + 0.1 ⋅ cos( 5t ) + sin ( 25
harmonik midir? Nedeniyle birlikte belirtip, yanıtınız olumluysa tek harmonik terimle
ifadesini elde ediniz.

b) Şekildeki sistemin düşey titreşimlerinin doğal frekansı 9.1 Hz olduğuna k

göre, ucundan m cismi çıkartılırsa k yayı ne kadar kısalır?
m

k
c) Şekildeki k yayı, ℓ/3 noktasından kesilerek iki parçaya ayrılırsa uzun
parçanın yay katsayısı ne olur? ℓ/3
ℓ

d) Logaritmik azalma nedir, ne işe yarar, nasıl?

YANIT 1 (30 p)

a) Terimlerin frekansları aynı olduğundan harmoniktir. sin α = cos(α − π ) olduğuna dikkat edip
2

ψ 2 = 0 , ψ 3 = π ile hesap yapılarak:

2
3 3
A = ∑ X i cos ψ i = 0.3427 , B = ∑ X i sin ψ i = 1.1763
i =1 i =1

B
X = A 2 + B 2 ≅ 1.225 ψ = tan −1 ≅ 1.287 rad → x ( t ) = 1.225 cos(0.2t − 1.287)
A

g
≅ 3 ⋅ 10 −3 m = 3mm
b) → δ= g 9.81
ω n = 2πf n = δ
=
( 2 πf n ) 2 ( 2 π⋅9.1) 2

c) k yayı, seri bağlı üç eşit k’ yayından oluşmuş gibi düşünülürse

1
k
= k1′ + k1′ + k1′ = k3′ → k ′ = 3k

sorulan parçanın bunlardan ikisinin seri bağlı hali olduğu düşünülürse

1 = 1 + 1 = 1 + 1 = 2 → k ′′ = 3 k
k ′′ k ′ k ′ 3k 3 k 3k 2

d) Kitaptan….
SORU 2 (30 p)

θ1(t)
Şekildeki sistemde üzerlerine sarılı
2k θ2(t)
gergin ip ile makaralar arasında kayma, diğer
temas noktalarında ise sürtünme yoktur. k
3m
Sistemin serbest titreşimlerinin; m
O1 O2
2r r
a) Diferansiyel denklemini ve doğal frekansını
şekilde verilen parametreler cinsinden elde
ediniz,
b) m=12 kg, k=3.2 kN/m verildiğine göre
doğal frekans ve peryodu hesaplayınız.

YANIT 2 (30 p)

a) θ1 kordinatına indirgenmiş eşdeğer sistem kurulsun:

θ2=2θ1 kısıtına dikkat edilerek

1 ⎡1 ⎤ 1 1 1
Tsis = ⎢ (3m )( 2r ) 2 ⎥ θ& 1 2 + ( mr 2 )θ& 2 2 = (8mr 2 )θ& 12 → J eş = 8mr 2
2 ⎣2 ⎦ 2 2 2

1 1 1
Vsis = ( 2k )( 2rθ1 ) 2 + k ( rθ 2 ) 2 = (12 kr 2 )θ1 2 → k b eş = 12kr 2
2 2 2

Buna göre dif. denk.

J eş &θ&1 + k b eş θ1 = 8mr 2 &θ&1 + 12kr 2 θ1 = 0

Doğal frekans

k beş 2
ωn = Jeş
= 12kr2 = 23m
k
8mr

b) ωn = 3k = 3⋅3200 = 20rad / s , T = 2 π = 2 π ≅ 0.314 s

2m 2⋅12 ωn 20
 Şekilde statik denge konumunda gösterilen
sistemde, ince, düzgün kesitli, homojen ve rijid
SORU 3 (40 p): (m,ℓ) çubuğunun O mafsalı etrafındaki küçük
2k c genlikli θ (t) salınımlarının;
θ(t) m a) Diferansiyel denklemini elde ediniz,
O
b) m = 3kg, k = 3553N/m ve c = 24kg/s verildiğine
göre; sistemin sönümlü serbest titreşimlerinin
k frekansını ve kritik (eşik) sönüm katsayısını
ℓ/2 hesaplayınız,
c) Çubuğun θ (0) = 0.1 rad konumundan
ℓ / ilk hızıyla başlayan hareketinin θ (t)
ifadesini elde ediniz,

a) Gerekli tüm açıklamalar yapılarak dif. denk.,

1
3
[ ] 3c 9k
ml 2 &θ& + c( 2l ) 2 θ& + 2k ( 2l ) 2 + kl 2 θ = 0 → &θ& + 4m θ& + 2 m θ = 0

b) Frekans,
δ = 83m
c , ω =
n
9k
2m
→

ω d = ω 2n − δ 2 = 9 k − ( 3c ) 2 = 3
2m 8m 8m
32 km − c 2 = 18 32 ⋅ 3553 ⋅ 3 − 24 2 = 72.942 rad/s

Eşik sönüm,
3c
δ 2 = ω 2n → ( 8 mkr ) 2 = 29m
k → c = 32 km = 32 ⋅ 3553 ⋅ 3 = 584 .027 kg/s
kr

c) Çözüm
θ( t ) = Ae −δt cos( ω d t − ψ )
;

c = 3⋅24 = 3 s-1,
δ = 83m 8⋅3
δx + v 0 2 3 ⋅ 0. 1 + 2 2
A = x 02 + ( 0 ) = 0. 12 + ( ) = 0.105 rad
ωd 72.942
δx 0 + v 0 3 ⋅ 0 .1 + 2
ψ = tan −1 = tan −1 = 0.305 rad
x 0 ωd 0.1 ⋅ 72 .942

θ( t ) = 0.105 ⋅ e −3 t cos( 72 .942 t − 0.305 ) rad

 ESKİ SINAV SORULARI
(1 SERBESTLİK DERECELİ SİSTEMLER)

SÖNÜMSÜZ SERBEST TİTREŞİMLER

x2
SORU 1 (20 p)
3k
Şekildeki sistemin sönümsüz serbest titreşimlerinin doğal frekansını
a) Sistem parametreleri cinsinden elde ediniz, 4m
b) k=3900 N/m, m=4 kg verileri ile sayısal olarak hesaplayınız. k
a
m

3a
x1

YANIT 1
a) Sistemin x1’e indirgenmiş eşdeğeri kurularak çalışılırsa;

x1
x2 =
3

olduğuna dikkat edilerek

Tsis = 1 mx& 12 + 1 (4m )x& 22 = 1 m eş x& 12 → m eş = m + 4m = 13 m

2 2 2 9 9

Vsis = 1 kx12 + 1 (3k )x 22 = 1 k eş x12 → k eş = k + 3k = 4 k

2 2 2 9 3

k eş 12 k
ωn = =
m eş 13m

hesaplanır.

b) Buradan da sayısal olarak

ωn = 12 k = 12 ⋅3900 = 900 = 30 rad/s

13m 13⋅ 4

bulunur.
 SORU 2
ℓ Şekilde statik denge konumunda gösterilmiş olan
sistemde, kütlesi ihmal edilen “L” şekilli rijid kol, m noktasal
kütlesini taşımaktadır. Sistemin bu konum civarındaki küçük
O salınımlarının;
m
θ a) Diferansiyel denklemini elde ediniz,
α.ℓ
b) Doğal frekansını sistem parametreleri cinsinden ifade
k edip
A
k=0.2 kN/m, m=500 g, α=0.6

için hesaplayınız,

c) (b)’deki verilerle, konumundan

rad/s ilk hızıyla başlayan hareketin θ(t)
YANIT 2 ifadesini elde ediniz.

a) Statik denge konumunda birbirini dengeleyen ağırlık ve yay ön gerilme kuvvetleri devre dışı
bırakılır ve küçük salınımlar kabulüyle lineerleştirme yapılırsa, hareketi yöneten dif. Denk.,

ml 2&θ& + kα 2 l 2 θ = 0 (i)
ya da
&θ& + α 2 k θ = 0 (ii)
m

şeklinde elde edilir.

b) Denk. (ii)’den doğal frekans hemen

ωn = α k = 0.6 200 = 12 rad/s (iii)

m 0.5
olarak bulunur.

c) Denk. (ii)’nin çözümü

θ( t ) = A cos ω n t + B sin ω n t (iv)

şeklindedir. Buradaki A ve B sabitleri, başlangıç koşullarından,

θ& (0)
A = θ(0) = 15 o = π rad , B = = 3π rad
12 ωn 4 ⋅12
şeklindedir. Buna gore

(
θ( t ) = π cos12t + 3 sin 12t
12 4
)
bulunmuş olur. İstanirse bu sonuç,

2
12
(4 )
Θ = A 2 + B 2 = π 1 + 3 = 5π rad, ψ = tan −1 B = tan −1 3 ≅ 0.64 rad
48 A 4
ile
θ( t ) = Θ cos(ω n t − ψ ) = 5π cos(12t − 0.64)
48

şeklinde de yazılabilir.
SORU 3 (30 p)
ϕ(t) m
Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde, O
noktasından mafsallanmış, ince, düzgün kesitli, homojen ve rijid m,ℓ
çubuğunun bu konum civarındaki küçük ϕ(t) salınımlarının;

a) Diferansiyel denklemini elde ediniz,

b) Doğal frekansını hesaplayınız.

YANIT 3

a) ϕ(t)=0 statik denge konumu olarak seçildiğinden, bu konumda birbirini dengeleyen ağırlık ve yay
kuvvetleri devre dışı bırakılır ve küçük salınımlar kabulüyle lineerleştirme yapılırsa, hareketi
yöneten dif. Denk.,

1 ml 2 ϕ
&& + k (a 2 + b 2 )ϕ = 0 (i)
3
ya da
3(a 2 + b 2 ) k
ϕ
&& + ϕ=0 (ii)
l2 m

şeklinde elde edilir. Burada, çubuğun O’ya göre kütlesel eylemsizlik momenti, Huygens-Steiner
teoreminden

I O = I S + m( l ) 2 = 1 ml 2 + m( l ) 2 = 1 ml 2 şeklinde hesaplanıp kullanılmıştır.

2 12 2 3

b) Denk. (ii)’den doğal frekans hemen,

3(a 2 + b 2 ) k 3(a 2 + b 2 ) k
ωn = = ⋅ rad/s (iii)
l2 m l m

olarak bulunur
 SORU 4 
Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde, ℓ
bir ucundan mafsallı, rijid, düzgün kesitli, homojen ve α.ℓ
ince (m, l ) çubuğu diğer ucunda M maddesel  
M
noktasını taşımaktadır. Sistemin, denge konumu
civarındaki küçük titreşimlerinin doğal frekansını   k
m
önce sistem parametreleri cinsinden elde edip,
ardından M=2 kg, m=3 kg, k=1400 N/m, α=0.7 , β.k
β=6 verileriyle sayısal olarak hesaplayınız.  

YANIT 4 

Lineerleştirme ile hareket denklemi

m 2
m   (M + && + k eş α 2 l 2 ϕ = 0  
)l ϕ
3
S
k ⋅β k β
  k eş = = k  
(1+ β) k β +1
Buradan
S
k eş β
m ωn = α =α ⋅ k = 0.7 6 ⋅ 1400 = 14 rad/s
m β +1 m 7 3
M+ M+ 2+
3 3 3

SORU 5 (35p)
ϕ Şekildeki sistemde hiç bir sürtünme bulunmamaktadır
y
ve P'den yataklanmış, Ip kütlesel eylemsizlik momentine sahip
iki kademeli makaraya sarılı ipler hep gergin kalmaktadır.
IP Şekilde verilen parametreler cinsinden çalışarak;
P a) Sistemin hareketini yöneten diferansiyel denklemi,
b) Sistemin doğal frekansını belirleyiniz.
x c) m=5 kg, k=1000 N/m, r=0,2 m, Ip=50 kg.m2 verildiğine
göre (0)=0 m konumundan ilk hızıyla başlayan
hareketin (t) ifadesini elde ediniz.
d) c şıkkında verilen hareketin genlik ve peryodunu
belirleyiniz.

YANIT 5

a) Şekildeki x, y ve ϕ koordinatları arasında

ϕ = x , y = rϕ = x
2r 2
kısıtları bulunduğu saptansın ve sistemin x koordinatına indirgenmiş eşdeğeri kurulsun. Koordinat
başlangıcı olarak sistemin statik denge konumunun seçilmesi ve buna dayanarak yaylardaki ön gerilme
kuvvetlerinin ve (2m) cisminin ağırlık kuvvetinin devre dışı bırakılmasıyla eşdeğer kütle ve eşdeğer
yay:

m I I
Tsis = 1 ( 2m ) x& 2 + 1 my& 2 + 1 I P ϕ& 2 = 1 [ 2m + + P ]x& 2 = 1 ⋅ 1 (9m + P ) x& 2 = 1 m eş x& 2
2 2 2 2 2 2 2 4
( 2) (2r ) r2 2

I
⇒ m eş = 1 (9m + P )
4
r2

k 9
U sis = 12 ky 2 + 12 (2k)x 2 = 12 [ + (2k)]x 2 = 12 k eş x 2 ⇒ k eş = k
2 4
(2)

Böylece dif. denk.

I 9 I
m eş &x& + k eş x = 0 → 1 (9m + P ) ⋅ &x& + k ⋅ x = 0 → (m + P ) ⋅ &x& + k ⋅ x = 0
4 2
r 4 9r 2

şeklinde bulunur.

b) Buradan doğal frekans

k eş k k
ωn = = = 3r
m eş IP 2
9 mr + I P
m+
9r 2
şeklinde hesaplanır.

c) Başlangıç koşulları, xo=0, vo=vo şeklindedir. x(t)=Acosωnt+Bsinωnt → A=0, B=vo/ωn olduğuna göre
hareket

x(t)=( vo/ωn )sinωnt

şeklindedir. Sayısal olarak,

v 3
ω n = 3r k = 3 ⋅ 0.2 1000 = 2.636 rad/s, 0 = = 1.138 m
9 mr 2 + IP 9⋅5⋅0.22 +50 ω n 2.636
ile
x ( t ) = 1.138 sin 2.636 t [m]

bulunmuş olur.

a) Genlik

X=1.138 m,

peryod ise

2π 2π
T= = ≅ 2.38 s
ω n 2.636

olarak hesaplanır.
 SORU 6 (25p)

y k
ϕ Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde, kütlesel
eylemsizlik momenti J olarak bilinen makara ile üzerine sarılı
uzamayan ipler arasında kayma yoktur. Sistemin sönümsüz serbest
titreşimlerinin;
a) Diferansiyel denklemini elde ediniz,
b) Doğal frekansını sistem parametreleri cinsinden belirleyiniz,
c) m kütleli cismin, denge konumundan ilk hızıyla
başlatılan titreşimlerinin genliğini ve x(t) ifadesini elde ediniz.
m
x

YANIT 6

a) x, y ve ϕ koordinatları arasında

R
ϕ= x , y = R 2 ϕ = R2 x
R1 1

kısıtları bulunduğu saptansın ve sistemin x koordinatına indirgenmiş eşdeğeri kurulsun.

Eşdeğer kütle ve eşdeğer yay:

2
Tsis = 1 Jϕ& 2 + 1 mx& 2 = 1 J x& 2 + 1 mx& 2 = 1 m eş x& 2 ⇒ m eş = J2 + m
2 2 2 2 R1 2 R1

2 2
U sis = 12 ky 2 = 12 k⎛⎜ R2 ⎞⎟ x 2 = 12 k eş x 2 ⇒ k eş = ⎛⎜ 2 ⎞⎟ k
R R
⎝ 1⎠ ⎝ R1 ⎠

Böylece dif. denk.

⎛ ⎞ 2
m eş &x& + k eş x = 0 → ⎜⎜ J2 + m ⎟⎟ ⋅ &x& + ⎛⎜ 2 ⎞ k⋅x = 0
R
⎟
⎝ R1 ⎠ ⎝ R1 ⎠
şeklinde bulunur.

b) Buradan doğal frekans

2
⎛⎜ R 2 ⎞⎟ k
k eş ⎝ R1 ⎠ k
ωn = meş
= = R2 ⋅
⎛ ⎞ J + R12 ⋅m
⎜ J +m ⎟
⎜ R2 ⎟
⎝ 1 ⎠
şeklinde bulunmuş olur.

c) Başlangıç koşulları, xo=0, vo=vo şeklindedir. x(t)=Acosωnt+Bsinωnt → A=0, B=vo/ωn olduğuna göre
hareket

x(t)=( vo/ωn )sinωnt

şeklindedir.
SORU 7 (15 p)
Şekilde görülen sistemde, bir k yayıyla desteklenmiş M kütleli, iki ucu m M, E, I, ℓ
ankastre çelik kirişin tam ortasına m kütleli bir makina yerleştirilmiştir.
Kirişin hem elastikliğini hem kütlesini hesaba katarak makinanın düşey x(t)
titreşimlerinin doğal frekansını hesaplayınız.
k
m=190 kg, k=260 kN/m, M=350 kg, I=3,161x10-6 m4, l =3 m

YANIT 7 (15 p)
Eşdeğer kütle:

m eş = m + 13 M = 190 + 13 350 = 320 kg

35 35

Eşdeğer yay katsayısı:

11 −6
k kiriş = 1923EI = 192⋅ 2.109⋅10 3 ⋅3.161⋅10 ≅ 4.74 ⋅ 10 6 N/m
l 3

k eş = k + k kiriş = 0.26 ⋅ 10 6 + 4.74 ⋅ 10 6 = 5 ⋅ 10 6 N/m

Buna göre doğal frekans:

k eş 5⋅10 6
ωn = = = 5
10 3 = 125 rad/s
m eş 320 320

SORU 8 (15 p)
E,A,I,ℓ,ρ Şekilde şematik olarak gösterilen monoray vinç te, yük
ile birlikte m=1024,6 kg kütlesine sahip kedi arabası,
A=107 cm2 kesit alanına ve I=1,87.10-4 m4 kesit eylemsizlik
momentine sahip ℓ=3 m boyundaki çelik kirişin tam
m
kedi arabası ortasında bulunmaktadır. Basit mesnetli kabul edilen kirişin
elastikliği yanında kütlesini de yaklaşık olarak hesaba katan tek
serbestlik dereceli bir model yardımıyla kedi arabasının düşey
YANIT 8  titreşimlerinin doğal frekansını hesaplayınız.

Önce çelik kirişin kütlesini belirleyip sonra gereken hesapları yaparak,

m kiriş = Alρ = 107 ⋅ 10 −4 ⋅ 3 ⋅ 7850 = 251.985 ≅ 252 kg

m eş = m + 17 m kiriş = 1024 .6 + 17 ⋅ 252 = 1147 kg

35 35

11 −4
k eş = 483EI = 48⋅ 2.109⋅10 3 ⋅1.87 ⋅10 ≅ 7.0 ⋅10 7 N/m
l 3

k eş 7
ωn = = 7 ⋅10 = 247 rad /s
m eş 1147

bulunur.
SORU 9 (20 p) A ucu ankastre mesnet koşulları sağlanacak biçimde yataklanmış d çaplı çelik bir
mil, öbür ucunda m kütleli rijid bir pervane taşımaktadır. Milin esnekliği yanında kütlesini de yaklaşık
olarak hesaba katan tek serbestlik dereceli bir model yardımıyla;
a) Mil-pervane sisteminin enine (x doğrultusundaki) titreşimlerinin doğal frekansını hesaplayınız.
b) Bu milin kaç d/dak hızla döndürülmesinden kaçınmak gerektiğini, nedeniyle birlikte belirtiniz.

A d
m d=20 cm, ℓ=1.4 m, m=250 kg

ℓ
x

YANIT 9

a) Önce mil kütlesi hesaplansın

2 2 −4
m mil = πd ⋅ l ⋅ ρ çelik = π ⋅ 20 ⋅10 ⋅ 1.4 ⋅ 7850 ≅ 345.26 kg
4 4

Buna göre eşdeğer kütle:

m eş = m + 33 m mil = 250 + 33 345.26 = 331.383 kg

140 140

Mil kesit eylemsizlik momenti:

4 4
I = πd = π0.2 = 7.854 ⋅ 10 − 5 m4
64 64

Ve eşdeğer yay katsayısı:

3⋅ 2,109 ⋅1011 ⋅ 7.854 ⋅10 −5

k eş = 3EI
3
= 3
≅ 18.109 ⋅ 10 6 N/m
l 1.4

Buna göre doğal frekans:

k eş 6
ωn = = 18.109⋅10 = 233.77 rad/s
m eş 331.383

b) Bulunan frekans milin kritik devir sayısına karşılık gelmektedir (Belli bir yaklaşıklık çerçevesinde
birinci/en küçük kritik devir sayısına).

30ω n
n kr = = 30⋅ 4233.77 = 2232.3 d/dak
π π

Mil bu hızla döndürüldüğünde tehlikeli dolanım hareketine gireceğinden milin bu hız civarındaki
hızlarda döndürülmesinden kaçınmak gerekir.
 SÖNÜMLÜ SERBEST TİTREŞİMLER

SORU 1 (20 p)
Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde, bir ucundan
ℓ
mafsallı, rijid, düzgün kesitli, homojen ve ince (m, l ) çubuğu diğer
ucunda M maddesel noktasını taşımaktadır. Sistemin, denge α.ℓ
konumu civarındaki küçük titreşimlerinin; M
a) Diferansiyel denklemini elde ediniz,
b) M=2 kg, m=6 kg, k=10000 N/m, α=0.8 verildiğine göre, m
r k
sistemin eşik (kritik) sönümlü olabilmesi için r viskoz
sönüm katsayısının alması gereken değeri hesaplayınız.

YANIT 1

a) (14 p) Lineerleştirmeyle hareket denklemi

(Ml 2 + 13 ml 2 )ϕ&& + rα 2l 2ϕ& + kl 2ϕ = 0

veya

(M + 13 m)ϕ&& + rα 2ϕ& + kϕ = 0
şeklinde elde edilir.

b) (6 p)
meş = M + 1 m , reş = rα 2 , k eş = k
3
denilir ve
reş = 2 k eş meş → rkr α 2 = 2 k M + 1 m
kr 3
( )
şeklinde hesap yapılırsa

(
2 k M + 13 m ) (
2 10000 2 + 13 6 )
rkr = 2
= 2
= 625 kg/s
α 0.8

bulunur.

SORU 2 (20 p)
θ(t) r
Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde, O noktası çevresinde dönen
ve m noktasal kütlesini taşıyan çubuk rijid ve kütlesiz kabul edilmektedir.
a) Sistemin, denge konumu civarındaki küçük θ(t) hareketlerinin diferansiyel denklemini d m
şekilde verilen parametreler cinsinden elde ediniz.
b) a=0.2m, b=0.5m, d=0.9m, m=8kg, r=100kg/s verildiğine göre, sistemin hareketinin k
b
titreşim hareketi olabilmesi için k yay katsayısının sağlaması gereken koşulu belirleyiniz.
a
c) Yay katsayısını k=100 kN/m alarak, θ=0.2 rad konumundan ilk hızsız olarak başlayan O
titreşim hareketinde tam 2 peryod sonra konum ne olur, hesaplayınız.
 YANIT 2
a) Lineerleştirmeyle hareket denklemi

mb 2&θ& + rd 2 θ& + (ka 2 − mgb)θ = 0 (i)

veya
2 2
&θ& + rd 2 θ& + ka − mgb θ = 0 → 2ςω = rd 2 , ω2 = ka − mgb (ii)
2 2 n 2 n 2
mb mb mb mb

şeklinde elde edilir.

b) İki koşul vardır:

1) Doğal frekans sanal olmamalıdır. Öyle olursa, bu, denge konumunun kararsız olduğu ve buradan bir
sapmayı izleyen hareketlerde bu konuma geri dönüş olmayacağı anlamına gelir.

ka 2 − mgb
ω2n = > 0→ k > mgb
=
8⋅9,81⋅0,5
= 981 N/m (iii)
mb 2 a2 0, 2 2

2) Sistem zayıf sönümlü olmalıdır. Öyle olmazsa sistemin yapacağı hareketlerin titreşim değil sürünme
hareketi olacağı bilinmektedir.

ka 2 − mgb
ς < 1 , (ii) → rd 2 < 2mb 2ωn , (ii) → rd 2 < 2mb 2
mb 2
2 4 100 2 ⋅0,9 4
→ k > 12 ( r d 2 + mbg) = 1 2 ( 2
+ 8 ⋅ 0,5 ⋅ 9,81) = 21484,125 N/m (iv)
a 4 mb 0, 2 4⋅8⋅0,5

Denk. (iii) ile (iv)'ün karşılaştırılmasıyla koşul, k>21484,125 N/m olarak bulunmuş olur.

c) Sönme oranı bilgisinden

2π ς
2ςωn 4π
x (t ) 2δTd ωn 1−ς 2 1−ς 2
=e =e =e (v)
x ( t + 2Td )

olduğuna göre
ς
− 4π
1−ς 2
x ( t + 2Td ) = x ( t ) ⋅ e (vi)

olacaktır. Burada x(t)=0,2 rad,

rd 2 2
mb 2 rd 2 100⋅0,9 2
ς= = rd 2 ⋅ = = = 0,455
2mb 2 ω n 2 mb 2
ka − mgb 2b m ( ka 2 − mgb) 2⋅0,5 8(10 5 ⋅0, 2 2 − 8⋅9,81⋅0,5)

yerlerine konularak

0, 455
− 4π
1−0, 4552
x ( t + 2Td ) = 0,2 ⋅ e ≅ 3,25 ⋅ 10 − 4 rad

bulunur.
 a
SORU 3 (20 p)
Şekilde statik denge konumunda gösterilmiş olan sistemde, kütlesi ihmal O
O A
A
edilen L şekilli rijid çubuk, c viskoz sönüm elemanına bağlı olarak m noktasal
kütlesini taşımaktadır. Sistemin bu konum civarındaki küçük θ(t) salınımlarının;
θ
ℓ
d) Diferansiyel denklemini elde ediniz,
e) Ardışık iki genliğin oranını sistem parametreleri cinsinden hesaplayınız.

YANIT 3

a) Lineerleştirme ile hareket denklemi

ml 2&θ& + ca 2 θ& + mglθ = 0 → m eş = ml 2 , reş = ca 2 , k eş = mgl

m

S şeklinde elde edilir.                   

b) Sönme oranı sorulmaktadır; 

S 2 π⋅ζ 2π
1− ζ 2 1 / ζ 2 −1
m
Λ = e δTd = e =e .           
   

Burada,

reş ca 2
ζ= =
2 k eş m eş 2 m 2 l 3g

belirlenip yerine konulursa

2π
4 m 2l3g 2 πca 2
−1
c 2a 4 4 m l3g −c 2a 4
2
Λ=e =e

elde edilir.
 SORU 4 (20 p)

Şekildeki sistemde, ucunda bir m noktasal kütlesi taşıyan 3L boyundaki

çubuğun rijid ve kütlesiz olduğu kabul edilmektedir. Sistemin düşey statik
denge konumu etrafındaki sönümlü serbest küçük salınımlarının,
a) Hareket denklemini elde ediniz.
b) Frekansını,
c) . Logaritmik azalmasını sistem parametreleri cinsinden hesaplayınız.
d) Sistemi eşik sönümlü hale getirecek c değerini belirleyiniz

YANIT 4 (20 p)

a) Lineerleştirme ile hareket denklemi

m   (m)(2l) 2 &θ& + cl 2 θ& + [kl 2 + mg(2l)]θ = 0  

S ya da

&θ& + c θ& + ( k + g )θ = 0 → δ = c , ω 2 = ( k + g )
4m 4 m 2l 8m n 4 m 2l
S
m
b) Buna göre frekans 

g
ω d = ω 2n − δ 2 = ( 4km + 2l ) − ( 8cm ) 2  

c) Logaritmik azalma 

2 π 8cm
λ = δTd = 2ωπδ =
g
d ( 4km + 2l ) −( 8cm ) 2

d) Eşik sönüm 

g k + 2g
δ 2 = ω 2n → ( 8cm ) 2 = 4km + 2l → c eşşi = 4m m l
SORU 5 (25 p)
ϕ
Şekildeki sistemde, biri r öbürü 2r yarıçaplı, her ikisi de m kütleli iki
homojen dairesel silindirin birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir x m
2r
tekerlek, bir yay kombinasyonuna bağlı olarak yatay zemin üzerinde k k
kaymadan yuvarlanmaktadır. Bu sistemin doğal frekansını; c m
a) Sistem parametreleri cinsinden,
b) k=2,16 kN/m, m=600 g ile sayısal olarak hesaplayınız. r
c) Sistemi eşik (kritik) sönümlü hale getirmek için k
bağlanması gereken viskoz sönüm elemanının c katsayısını
belirleyiniz.

YANIT 5
a) x koordinatına indirgenmiş eşdeğer sistem kurularak çalışılsın.
Kısıt denklemi:

x = rϕ

Eşdeğer kütle ve eşdeğer yay:

[
2 2 2
]
Tsis = 1 1 mr 2 + 1 m(2r )2 ϕ& 2 + 1 (2m )x& 2 = 1 m eş x& 2 ⇒ meş = 9 m
2 2 2

Usis = 1 ⎛⎜ k + k ⎞⎟x 2 = 1 k eş x 2 ⇒ k eş = 3 k
2
2 ⎝ 2k ⎠ 2 2

Böylece
k
ωn = meş = 3km
eş

b) Sayısal verilerle

ωn = 2160 = 34,64 rad/s

3⋅0,6

c) Viskoz sönüm faktörü üzerinden

ζ= c = c = c = c = 1 ⇒ c ≅ 187 kg/s
2 k eş ⋅meş 2 27 km 27km 27⋅2160⋅0.6
4
SORU 6 (25 p) ϕ
Şekildeki sistemin doğal frekansını;
a) Sistem parametreleri cinsinden, r 5m
b) k=27500 N/m, m=0.5 kg verileriyle sayısal olarak hesaplayınız. x
c) Sisteme, katsayısı c=110 kg/s olan bir viskoz sönüm elemanı
şekildeki gibi bağlanırsa viskoz sönüm faktörü ve logaritmik
azalma değerleri ne olur? Hesaplayınız.
2m m
Not: Kullanacağınız koordinatları bir çizim üzerinde gösteriniz.
c k 3k x
YANIT 6

a) ϕ koordinatına indirgenmiş eşdeğer sistem kurularak çalışılsın.

Kısıt denklemi (2m ve m kütleli cisimlerin aynı x yerdeğiştirmesini yapacakları peşinen dikkate
alınarak):

x = rϕ

Eşdeğer kütlesel eylemsizlik momenti ve burulma yayı katsayısı:

2 2
[ ]
Tsis = 1 1 (5m )r 2 ϕ& 2 + 1 (2m )x& 2 + 1 (m )x& 2 = 1 I eş ϕ& 2 ⇒ I eş = 11 m ⋅ r 2
2 2 2 2

U sis = 1 kx 2 + 1 (3k )x 2 = 1 k b eş ϕ 2 ⇒ k b eş = 4kr 2

2 2 2

Böylece
k beş
ωn = 8k
= 11
Ieş m

b) Sayısal verilerle

⋅27500 = 200 rad/s

ω n = 811⋅0.5

c) Rayleigh fonksiyonu yardımıyla eşdeğer sönüm hesaplanması yoluyla

R sis = 1 cx& 2 = 1 rb eş ϕ& 2 ⇒ rb eş = cr 2

2 2

Viskoz sönüm faktörü

rb eş
cr 2 c 110
ζ= = = = = 0.1
2 k b eş ⋅ I eş 2 4 kr 2 ⋅ 11 m⋅r 2 2 22 km 2 22 ⋅ 27500 ⋅ 0.5
2

Logaritmik azalma

2πζ
λ= = 2π ⋅ 0.1 ≅ 0.63
2
1− ζ 1− 0.12
 k1 θ I
SORU 7 (25 p)
Şekildeki sistem, I kütlesel eylemsizlik momentine sahip iki kademeli
bir makaranın farklı kademelerine sarılı iplerin birine k1 yayı, r a
diğerine ise ayrıca bir k2 yayına bağlı olan m kütlesi bağlanarak
oluşturulmuştur. Bu sistemin doğal frekansını;
d) Sistem parametreleri cinsinden,
e) k1=5 kN/m, k2=3 kN/m, m=800 g, r=20 cm, a=15 cm,
I=0,3 kgm2 verileriyle sayısal olarak hesaplayınız.
f) Sistemi eşik (kritik) sönümlü hale getirmek için m cismine m
bağlanması gereken viskoz sönüm elemanının c katsayısını x
belirleyiniz.
c k2
YANIT 7

a) θ koordinatına indirgenmiş eşdeğer sistem kurularak çalışılsın.

Kısıt denklemi:

x = aθ
Eşdeğer kütlesel eylemsizlik momenti ve burulma yayı::

Tsis = 12 Iθ& 2 + 12 mx& 2 = 12 I eş θ& 2 ⇒ I eş = I + m ⋅ a 2 =0,318 kgm2

U sis = 12 k 1 (rθ)2 + 12 k 2 x 2 = 12 k b eş θ& 2 ⇒ k b eş = k 1r 2 + k 2 a 2 =267,5 Nm/rad

Böylece

k beş k1r 2 + k 2a 2
ωn = Ieş
=
I + m⋅a 2
b) Sayısal verilerle

5000⋅0 ,22 +3000⋅0 ,152

ωn = ≡ 29 rad/s
0 ,3+ 0 ,8⋅0 ,152

c) Rayleigh fonksiyonu yardımıyla eşdeğer sönüm hesaplanması yoluyla

R sis = 12 cx& 2 = 12 rb eş θ& 2 ⇒ rb eş = ca 2

2 k b eş ⋅Ieş 2 267,5⋅0,318
rb eş = c kr a 2 = 2 k beş ⋅ I eş ⇒ c kr = 2
= ≅ 819,83 kg/s
kritik a 0,152
SORU 8
x1

Şekildeki sistemde m1 ve m2 cisimleri O noktasından r

mafsallanmış kılavuza bağımlı olarak farklı yatay düzlemlerde k1
hareket etmektedir. Kılavuz düşey duruştayken sistem dengede m1
olduğuna ve kılavuz kütlesinin gözardı edilmesi istendiğine göre; x2

a) Sistemin sönümsüz serbest titreşimlerinin doğal frekansını k2

h
sistem parametreleri cinsinden elde edip k1=20 kN/m, m2
k2=31,25 kN/m, m1=8 kg, m2=12,5 kg verileri ile sayısal
olarak hesaplayınız. α.h
O
b) Sistem eşik (kritik) sönümlü bir sistem haline getirilmek
istenirse m1 cismine bağlanacak viskoz sönüm elemanının r
katsayısı ne olmalıdır? Hesaplayınız.

YANIT 8
a) x1 koordinatına indirgenmiş eşdeğer sistemi kurarak çalışalım

x 2 = αx 1
ile
Tsis = 1 m1x12 + 1 m 2 x 22 = 1 m eş x12 → m eş = m1 + α 2 m 2
2 2 2

U sis = 1 k1x12 + 1 k 2 x 22 = 1 k eş x12 → k eş = k1 + α 2 k 2

2 2 2
ve
k1 + α 2 k 2 ( 20 + 0 . 4 2 31 . 25 )10 3
ωn = = = 50 rad/s
m1 + α 2 m 2 8 + 0 . 4 212 . 5

bulunur.

b) Eşdeğer sistemde reş=r olacaktır. Buna göre

rkr = 2 k eş m eş = 2 25000 ⋅ 10 = 1000 kg/s

hesaplanır.
SORU 9 

Şekilde statik denge konumunda gösterilen sistemde, bir ucundan mafsallı, rijid, düzgün kesitli,
homojen ve ince (m, l ) çubuğu diğer ucunda M maddesel noktasını taşımaktadır.
a) Sistemin, denge konumu civarındaki küçük titreşimlerinin hareket denklemini elde ediniz.
b) M=2 kg, m=6 kg, k=5184 N/m, α=0.6 bilindiğine göre, ilişikteki serbest titreşim kaydından
yararlanarak sisteme bağlı viskoz sönüm elemanının r katsayısını belirleyiniz.

ℓ
α.ℓ

M ϕ
m r k

YANIT 9

a) Sistemin hareket denklemi:

m 2
(M + && + rα 2 l 2 ϕ& + kl 2 ϕ = 0
)l ϕ
3
b) Grafikten

1 0.09
λ = ln( ) ≅ 0.732
3 0.01
ve
λ
ζ= ≅ 0.116
2 2
4π + λ
olarak bulunur. Matematik modelden

α2r
ζ=
2 k ⋅ (M + m
3
)

olarak yazılabilir. M=2 kg, m=6 kg, k=5184 N/m, α=0.6 değerleri yerlerine konulup r
çekilirse r ≅ 92.6 kg/s olarak bulunur.
SORU 10 (20 p)
r ϕ
Şekildeki sistemde, k yayına bağlı m kütleli kremayer ile 4m kütleli
pinyon eş çalışmaktadır. Pinyonu r yarıçaplı bir disk kabul ederek; x
4m
m
a) Sistemin doğal frekansını verilen parametreler cinsinden k
c
hesaplayınız,
b) Sistemin titreşim kaydı alındığında şekildeki diyagram elde
edilmiş ve yatak yağlamasının c katsayılı bir viskoz sönüm etkisi
yaptığı düşünülmüştür. m=2 kg, k=9600 N/m verildiğine göre, x
sistemin sönümlü serbest titreşimlerinin x(t) ifadesini elde ediniz. 4 mm
11 mm
t
YANIT 10
a) x koordinatına indirgenmiş eşdeğer sistem kurularak çalışılsın.

Kısıt denklemi:

x = rϕ
Eşdeğer kütle ve yay:
Tsis = 1 [ 1 (4m) r 2 ]ϕ& 2 + 1 ( m) x& 2 = 1 m eş x& 2 ⇒ m eş = 3m
2 2 2 2
U sis = 1 kx 2 = 1 k eş x 2 ⇒ k eş = k (Aslında hesap gereksiz)
2 2
Böylece
k eş k
ωn = = (i)
m eş 3m

b) Sönümlü serbest titreşimlerde x(t)

x ( t ) = Xe− δt cos(ωd t − ψ) = Xe− ςωn t cos(ωn 1 − ς 2 ⋅ t − ψ) (ii)

şeklindedir. Grafikten aralarında 4 peryod bulunan iki genlik ile

x
λ = 1 ln 1 = 1 ln 11 = 0.2529 (iii)
4 x5 4 4
Buradan
ς= λ = 0.2529 = 0.0402 (iv)
4 π 2 + λ2 4 π 2 + 0.2529 2

Ayrıca (i)’den sayısal olarak

ωn = 9600 = 40 rad/s (v)

3⋅2

hesaplanıp (iv),(v) ile (ii)’ye dönülürse

x ( t ) = Xe− ςωn t cos(ωn 1 − ς 2 ⋅ t − ψ) = Xe − 0.0402⋅40⋅t cos(40 1 − 0.04022 ⋅ t − ψ)

= Xe −1.608⋅ t cos(39.968 ⋅ t − ψ )

bulunur. Burada X ve ψ başlangıç koşullarından hesaplanacaktır.