FİZİK Dairesel Hareket

Dairesel Hareket
Bir doğru boyunca hareket eden cisme hareket yönünde
Çizgisel hız ile açısal hız arasında
bir kuvvet uygulanırsa cisim hızlanır, ancak cismin hareket
doğrultusu değişmez. ϑ = 2πfr bağıntısında, 2πf yerine ω yazılırsa;
Bir cismin dairesel hareket ϑ = 2πfr ⇒ ϑ = ω . r olur.
yapabilmesi için, cismin
hareket doğrultusuna dik bir
kuvvet uygulanmalıdır.
Böylece cismin hızının bü-
yüklüğü değişmeksizin
hareket doğrultusu değişir
Yarıçapı 4 m olan yatay bir çember üzerindeki bir cisim 3
ve cismin yörüngesi eğri
dakikada 60 tur atarak dönmektedir.
olur. Kuvvet sürekli uygu-
landığında şekildeki gibi çembersel bir yörünge oluşur. Hız Cismin; a) Periyodunu
vektörü daima çembersel yörüngeye teğet, kuvvet ise b) Frekansını
hıza her zaman dik olacak şekilde yörüngenin merkezine c) Açısal hızını
doğru olur. d) Çizgisel hızını bulunuz?

Dairesel hareketin daha iyi anlaşılabilmesi için aşağıdaki

tanımların bilinmesi gerekir.

Periyot
Cismin daire çevresinde bir tam tur atması için geçen a) t = 3 dk = 3.60 = 180 s
süreye denir. T ile gösterilir. Birimi saniyedir. 180 s’de 60 tur
T s'de 1 tur
Frekans T=3 s dir.
Birim zamandaki tur sayısına denir. f ile gösterilir. Birimi 1 –1
s–1 dir. b) Hareketin frekansı, T.f=1 ⇒ f = s olur.
3
2π 2π
c) Açısal hız, ω = = rad / s olur.
T 3
Periyot ve frekans ters orantılıdır. 2π 8π
d) Çizgisel hız, ϑ = ω ⋅ r ⇒ ⋅4 = m/s olur.
1 3 3
T ⋅ f = 1 veya T =
f

Çizgisel Hız
Düzgün dairesel hareket yapan cismin, daire çevresinde
hareket ederken birim zamanda aldığı yola çizgisel hız
denir.
Bir araba tekeri 3 dakikada 5400 devir yapmaktadır.
Cisim daire çevresinde bir turu, bir periyotluk sürede alır.
Buna göre çizgisel hız; Tekerin yarıçapı 50 cm olduğuna göre, tekerin alt
ucunun çizgisel hızı kaç m/s dir? (π=3)
x = ϑ⋅t
2πr = ϑ ⋅ T
2πr
ϑ= = 2πrf şeklinde bulunur.
T

Açısal Hız
t= 3 dk = 3. 60=180 s
Dairesel yörüngede, yarıçap vektörünün bir saniyede
r=50 cm = 0,5 m
daire düzleminde radyan olarak taradığı açıya denir.
∆θ
Açısal hız; ω = eşitliği ile
∆t
bulunur. Bu eşitlikte, ∆θ = 2π
ve ∆t = T alınırsa, 5400
f = = 30 s −1
180
2π
ω= = 2πf elde edilir. ϑ=2πrf = 2.3.0,5.30=90 m/s bulunur.
T

41
 Dairesel Hareket FİZİK
Merkezkaç Kuvveti
Dairesel hareket yapan cisimlere uygulanan kuvvete eşit
büyüklükte ve zıt yönde oluşan bir eylemsizlik kuvveti
vardır. Bu kuvvete Merkezkaç kuvveti denir.

Şekildeki r ve 2r yarıçaplı K ve M dişlileri O1 merkezinden Gerçekte böyle bir kuvvet yoktur. Fakat soru
perçinlenmiştir. çözümlemeleri için kullanılır.
K noktasının çizgisel hızı ϑ olduğuna göre, L nokta-
sının hızı nedir?

Dairesel Hareketin Uygulamaları

Yatay düzlemde;
Yatay düzlemde dairesel
2r ve r yarıçaplı dişlilerin açısal hızları aynıdır. K noktasın- yörüngede hareket eden
daki hızı ϑ ise; cisme yarıçap doğrultusun-
ϑK = ω ⋅ 2r ve ϑK=ϑ ise, da etki eden kuvvetlerin
bileşkesi sıfırdır. Yani ipte
ϑM = ω ⋅ r eşitliğinden,
oluşan gerilme kuvveti, cisme etki eden merkezkaç kuvve-
ϑ tine eşittir.
ϑM = olur.
2 FM = T
ϑ ϑ2
ϑM = ϑL olduğundan ϑL = olarak bulunur. m = T
2 r

Merkezcil ivme
Dairesel harekette hızın büyüklüğü sabit olmasına karşın
yönü sürekli değişir. Bu değişimden dolayı oluşan ivmeye
merkezcil ivme denir.
G
∆ϑ nin (hız değişiminin yönü) yönünün merkeze doğru
3r uzunluğundaki bir ipe sırasıyla 2m ve m kütleli cisimler
olması, merkezcil ivmenin de merkeze doğru olması de- şekildeki gibi bağlanarak yatay ve sürtünmesiz bir düz-
mektir. lemde döndürülüyorlar.
Merkezcil ivmenin değeri, T1
İplerde meydana gelen gerilmelerin oranı
ϑ2 T2
a= = ω2 ⋅ r
r
kaçtır?
2πr
olarak tanımlanır. Bu formülde çizgisel hız yerine ϑ =
T
ifadesi yazılırsa, merkezcil ivme;
2
⎛ 2πr ⎞
⎜ T ⎟ 2
a=⎝ ⎠ = 4π r
2
r T
şeklinde de ifade edilebilir.
Kütleler dönerken ip gerilmelerine zıt yönde merkezkaç
kuvveti etki eder.
Merkezcil Kuvvet T1 ipinde oluşan gerilme kuvveti, 2m ve m kütlelerine
Newton’un II. kanununa uygulanan merkezkaç kuvvetlerinin toplamına eşittir. İp
göre; üzerindeki her noktada açısal hız eşit olduğuna göre,
F = m⋅a T1 = 2m ⋅ ω2 ⋅ 2r + m ⋅ ω2 ⋅ 3r = 7mω2r bulunur.
G 4 π2r
F = −m 2 T2 ipinde oluşan gerilme kuvveti ise, sadece m kütleli
T cisme uygulanan merkezkaç kuvvetinin büyüklüğüne
G ϑ2
F = −m eşittir.
r
T2 = m ⋅ ω2 ⋅ 3r = 3mω2r
ifadesi elde edilir. Merkezcil
T1 7mω2r 7
kuvvet daima merkeze doğru ve hıza diktir. = = olarak bulunur.
T2 3mω2r 3

42
 FİZİK Dairesel Hareket

Düşey Düzlemde Dairesel Hareket

G ağırlıklı bir cismin ipe bağlı olarak sürtünmesiz düşey
düzelmedeki hareketi sırasında oluşan ip gerilmeleri; N = mg + Fm
ϑ2
N = mg + m
r
ϑ2
20 = 1 ⋅ 10 + L
10
ϑL = 10 m / s bulunur.

Yatay Virajlarda Hareket Eden Araçlara Etkiyen

Kuvvetler

Arabaların virajlı yollarda

güvenle dönebilmelerini
A noktası için;
sağlamak için gerekli ve
TA + G = FM
yeterli şart;
TA = FM − G
(FS )max ≥ FM
ϑ2
TA = m − mg dir. (Kuvvetler zıt yönlü ve Tmin ) olmalıdır. Aracın sürtünmeli
r
yatay virajı güvenli dönebi-
leceği en büyük hız değeri;
B noktası için;
T = FM
FS = FM
ϑ2
T =m dir. 2
ϑmax
r kmg = m
r
ϑmax = kgr dir.
C noktası için;
T = FM + G
ϑ2
T =m + mg dir. (Kuvvetler aynı yönlü ve Tmax )
r

Tekerlekler ile yol arasındaki sürtünme katsayısı

Genel olarak herhangi bir noktadaki ip gerilimi; FM ile 0,2 olan 200 kg kütleli araba 400 m yarıçaplı yatay
G’nin ip doğrultusundaki bileşeninin vektörel toplamıdır. bir viraja 10 m/s hızla girerse ne olur? (g=10 m/s2)

D noktası için;
T + G Cos α = FM
ϑ2
T =m − mg Cos α dır.
r

E noktası için;
T = FM + G Cos α
ϑ2
T=m + mg Cos α dır.
r
Arabanın virajdan güvenle dönebilmesi için FS ≥ FM olma-
lıdır.
ϑ2
kmg ≥ m
r
102
0, 2 ⋅ 10 ≥
400
1
K noktasından ϑK hızıyla fırlatılan m=1 kg kütleli 1≥
4
cisim, L noktasından geçerken zeminin tepkisi 20N
olduğuna göre, cismin L noktasındaki hızı ϑL ne- araba emniyetli bir şekilde virajı döner.
dir?
(g=10 m/s2, r=10 m)

43
 Dairesel Hareket FİZİK
Eğimli Virajlarda Hareket Eden Araçlara Etkiyen Basit Harmonik Hareket
Kuvvetler Bir cisim eşit zaman aralıklarında bir yörünge üzerindeki
G sabit iki nokta arasında, denge konumuna uzaklığı ile
N
doğru orantılı ancak yer değiştirme vektörü ile ters yönlü
geri çağırıcı kuvvetin etkisinde gidip gelme hareketi yapı-
yor ise, yapmış olduğu bu harekete basit harmonik
hareket denir.
G Yay ucunda titreşim yapan kütle, basit sarkacın küçük açılı
−N
salınım hareketi, su yüzeyinde yüzen bir cisme hafifçe
bastırıldığında cismin yaptığı hareketi basit harmonik
Sürtünmesiz eğimli virajda hareket eden aracın güvenli harekete örnek olarak verebiliriz.
dönüşteki en büyük hızı; Basit harmonik harekette
ϑ2 cismin konumu sürekli
Fm m r değiştiğinden cisme etkiyen
tan α = =
G mg kuvvet de değişir. Bu kuvvet
buradan; daima konum vektörüne zıt
ϑmax = g ⋅ r ⋅ tanα bulunur. yöndedir ve şekildeki gibi
gösterilir.

Rotor
Basit harmonik hareket yapan cismin hızı maksimum
ω
olduğunda kuvvet ve ivme sıfır, kuvvet ivme maksimum
Merkezinden geçen eksen olduğunda hızı sıfırdır.
etrafında ω açısal hızı ile
Periyot
dönmekte olan silindir şeklin-
deki sistemin içerisinde bulu- Cismin tam bir salınım yapması için geçen süreye denir.
nan m kütleli cismin düşmeden
durabilmesi için;

FS ≥ G
FS =k ⋅ N ; N=Fm ⇒ FS =k ⋅ Fm K-N doğrusu boyunca basit harmonik hareket yapan bir
ϑ2 cisim K-N arasını
T
, K-O veya O-N arasını
T
, K-L veya
km ≥ mg
r 2 4
rg T T
ϑ≥ M-N arasını , L-O veya O-M arasını sürede alır.
k 6 12

Frekans
olmalıdır.
Birim zamandaki titreşim sayısıdır.

4 kg kütleli cisim taban

çapı 6 m olan içi boş bir
silindir içerisinde daire-
sel hareket yapmaktadır.
Şekildeki MN noktaları arasında T=12 s periyotla
Cisim ile yüzey arasın-
basit harmonik hareket yapan bir cisim, O nokta-
daki sürtünme katsayısı
sından x yönünde harekete başladıktan 9 s sonra
0,3 olduğuna göre, şe-
hangi noktada bulunur?
kildeki yörüngede kay-
A) P B) R C) O D) M E) N
madan hareket edebil-
(ÖYS-1980)
mesi için minimum hızı kaç m/s olmalıdır?
2
(g=10 m/s )

Cismin kaymadan durabilmesi için;

rg 3 ⋅ 10 T T
ϑ= = = 100 T = 12 s → =6s = 3 s dir.
k 0, 3 2 4
ϑ = 10 m / s olmalıdır. Doğru seçenek D’dir.

44
 FİZİK Dairesel Hareket

Genlik Yay Sarkacı

Cismin denge konumuna olan maksimum uzaklığına denir.
r ile gösterilir, birimi metredir.

Uzanım
Cismin herhangi bir anda denge konumuna uzaklığına
denir. x ile gösterilir.

Sürtünmesiz düzlemlerde denge konumunda bulunan

yaylara bağlı cisimler belli bir noktaya kadar çekilip bıra-
Uzanımın en büyük değerine genlik denir.
kıldıklarında basit harmonik hareket yaparlar.
Uzanım zamanla doğru orantılı değildir. Bu hareketin periyodu;
Yapılan hareketin zamana bağlı grafiği bir sinüs m
fonksiyonudur. T = 2π bağıntısı ile bulunur.
k

Hız
Basit harmonik harekette hız değişkendir. Denge konu-
mumdan uzaklaştıkça hız azalır, yaklaştıkça hız artar.
Herhangi bir x uzanımında hız;
2π Titreşen kütlenin periyodu sadece kütle ve yay
ϑ = ω r 2 − x 2 ye eşittir. Burada ω = = 2πf dir. sabitine bağlıdır.
T
Hareketin genliğine, çekim ivmesine veya kütle-
nin titreşim doğrultusuna bağlı değildir.
İvme
Basit harmonik harekette ivme değişkendir.
G G
a = −ω2 .x bağıntısı ile bulunur. Eşitlikteki (-) işaretinin
anlamı, ivme ile konum vektörü daima zıt yönlü olmasıdır.

Kuvvet
Basit harmonik hareketi oluşturan kuvvetin yönü denge
konumuna doğrudur. Daima konum vektörüne zıt yönlü-
dür. Newton’un temel yasası gereği;
G G G
F = ma = −mω2 x bağıntısına eşittir.

Yaya bağlı m kütleli cisim A-C noktaları

m kütleli cisimler yay sabiti k olan özdeş yayların uçlarına
arasında basit harmonik hareket yap-
şekildeki gibi bağlanıyorlar.
maktadır. Buna göre;
a) B noktasındaki ivmenin C nokta- Harmonik hareket yapan sistemlerin periyotları
T1
a oranı nedir?
sındaki ivmeye oranı B kaçtır? T2
aC
b) B noktasındaki hızının O noktasın-
ϑ
daki hızına oranı B kaçtır?
ϑC

Şekil I deki sistemde; Şekil II deki sistemde;

k EŞ = k1 + k 2 = k + k 1 1 1 1 1
= + = +
k EŞ = 2k k EŞ k1 k 2 k k
x
aB = ω2 a 1 k
a) a = −ω2 x ⇒ 2 ⇒ B = bulunur. m k EŞ =
2 aC 2 T1 = 2π olur. 2
aC = ω x 2k
m 2m
b) 2
3x 2 T2 = 2π = 2π olur.
⎛x⎞ k /2 k
2 2 ϑB = ω x 2 − ⎜ ⎟ = ω
ϑ=ω r −x ⇒ ⎝2⎠ 4
Buna göre;
ϑO = ω x 2 − 0 = ω x 2
T1 1
ϑB 3 = olarak bulunur.
= bulunur. T2 2
ϑO 2

45
 Dairesel Hareket FİZİK
BASİT SARKAÇ Sarkacın salınım periyodu;
Ağırlığı ihmal edilen A uzun- ⎛T T ⎞
T = 2 ⎜ 1 + 2 ⎟ dir.
luğu ipin ucuna asılan m ⎝4 4 ⎠
kütleli bir cisim sabit bir ⎛ 2π A 2π A ⎞
T = 2⎜ + ⎟
nokta etrafında serbestçe ⎜ 4 g 4 3g ⎟⎠
⎝
salınarak periyotlu bir hare- 1 ⎞
⎛
ket yapar. Bu sisteme basit T = π ⎜1 + ⎟ saniyedir.
⎝ 3⎠
sarkaç denir.
Bu sistemde ağırlığın Gx
bileşeni cisme K-L noktaları arasında basit harmonik Kütle Çekim Kanunu
hareket yaptırır.
Basit sarkacın periyodu,
A
T = 2π bağıntısı ile bulunur.
g

Kütle merkezleri arasında d kadar uzaklık bulunan m1 ve

m2 kütleli iki cisim birbirine kütlesel bir çekim kuvveti
uygular.
Bu kuvvetin büyüklüğü;
m1 ⋅ m2
F = G⋅ dir.
d2
Sarkacın periyodu sarkaç boyunun karekökü ile
doğru orantılıdır. G, evrensel çekim sabiti olup, büyüklüğü G = 6,67.10–11
N.m2/kg2 dir.
Bulunduğu ortamın çekim ivmesinin karekökü
ile ters orantılıdır.

Kütlelerin birbirine uyguladığı kuvvet birbirine eşit ve zıt

yönlüdür.

Periyodu 2 s olan sarkaca saniyeleri vuran sarkaç (saniye Çekim İvmesi

sarkacı) denir.

Cisme etkiyen kütle çekim

kuvveti o cismin ağırlığına
eşittir.
F=G
m ⋅m
G. C 2 D = mC ⋅ g dir.
r
Uzunluğu A olan basit sarkaç Buradan çekim alanı ivmesi
salınıma bırakıldığında sarkaç mD
g=G
2A r2
ipi kadar aşağıdaki çiviye
3 bağıntısı ile bulunur.
takılmıştır.
Buna göre, sarkacın periyo-
du kaç saniye olur? (A=10 m
ve g=10 m/s2) Uydunun Çizgisel Hızı

Dünyanın m kütleli uyduya

uyguladığı kütlesel çekim
kuvveti, uydunun v çizgisel
T1 hızı ile dönmesini sağlar.
A uzunluğundaki sarkaç periyodu T1 ise KO arasını
4 m ⋅ MD ϑ2
G⋅ = m⋅
sürede; r 2
r
A T MD 2πr
uzunluğundaki sarkaç periyodu T2 ise OL arasını 2 ν = G⋅ = ω⋅r = dir.
3 4 r T
sürede alır.

46
 FİZİK Dairesel Hareket

Kütle Çekimi Potansiyel Enerjisi 3. Kanun: Periyotlar Kanunu

Şekildeki kütleleri birbirinden r kadar uzaklaştırmak için Gezgenelerin ortalama yörünge yarıçapının küpü (R3) ile
yapılanmış sistemde potansiyel enerji olarak depolanır. dolanım süresinin karesi (T2) arasında sabit bir oran
m1 ⋅ m2 vardır.
EP = − G
r R3
= sabit = K ve K ≅ 3, 4.1018 m3 / s 2
T2
Ortalama yarıçapı (Rort) güneşin gezegene olan maksi-
mum ve minimum uzaklıkları toplamının yarısına eşittir.

Formüldeki (–) işareti, çekim potansiyel enerjisinin sonsuz R max + R min

R Ort =
uzaklıkta sıfır kabul edilmesindendir. 2

Bir gezegenin çevresinde dolanan uydunun toplam enerji-

si sabittir.
Dünya çevresinde dairesel yörüngelerde dönmekte olan
E Toplam = EKinetik + EPo tan siyel T 1
iki uydunun dönme periyotları oranı 1 = dür.
1 m⋅M T2 4
ET = m ⋅ ϑ2 − G
2 r
Uyduların dönme yarıçapları oranı nedir?
bağıntısıyla bulunur.

Kurtulma Enerjisi
m kütleli bir cismin çekim alanından
kurtulması için verilen enerjidir. Bu
Dünya yüzeyinde dönen uydular için;
enerji çekim potansiyel enerjisine
R13 R 32
eşittir. = ise
T12 T22
M⋅m 1
EKurtulma = G = m ⋅ ϑ2 3 2
r 2 ⎛ R1 ⎞ ⎛ T1 ⎞ 1 1
⎜ R ⎟ = ⎜ T ⎟ = 4 2 = 16
⎝ 2⎠ ⎝ 2⎠
3
⎛ R1 ⎞ 1 R1 1
Bağlanma Enerjisi ⎜ R ⎟ = 16 ⇒ R = 3
⎝ 2⎠ 2 2 2
EKurtulma
EBağlanma = dir.
2
M⋅m
Buradan EBağlanma = + G dir.
2⋅r

Kepler Kanunları
Kepler gezegenlerin güneş etrafındaki hareketlerini ince-
leyip, bunları üç kanunla özetlemiştir.

Dünya çevresinde 2r ve 6r yarıçaplı çembersel yörünge-

1. Kanun: Yörüngeler Kanunu lerde dönen, 2m ve m kütleli iki uydu verilmiştir.
Bütün gezegenler, odaklarından birinden güneş bulunan E1
Uyduların bağlanma enerjileri oranı nedir?
elips şeklinde yörüngelerde dolanır. E2

2. Kanun: Alanlar Kanunu

Güneşi gezegene birleştiren yarıçap vektörü eşit zaman
aralıklarında eşit alanlar tarar.
Bağlanma enerjisi kapalı yörüngelerde potansiyel enerjinin
yarısına eşittir.
m1 ⋅ m2
EBağlanma = G dir.
2r
M ⋅ 2m
G
E1 2 ⋅ 2r = 6 dır.
=
E2 M⋅m
A alanı, B alanına eşit, fakat gezegenlerin yörünge üzerin- G
2 ⋅ 6r
deki dolanım hızlarının büyüklükleri eşit değildir.

47
 Dairesel Hareket FİZİK

4. Düşey çubuğa bağlı ipin

ucundaki kütle çubukla
1. birlikte döndürüldüğünde
2 m yarıçaplı bir daire
oluşturuyor.
T ip gerilmesi 50 N ol-
duğuna göre, çubuğun
Sürtünmeli bir yüzeye yerleştirilmiş m kütleli cisme açısal hızının büyüklü-
bağlanan başka bir m kütleli cisim w açısal hızıyla ğü kaç rad/s olur?
dönerek r yarıçaplı bir daire çizmektedir. (g=10 m/sn2 ; sin 53° = 0,8 ; cos 53° = 0,6 )
Buna göre sürtünme katsayısı k aşağıdakiler-
20
den hangisine eşittir? A) 5 B) 10 C)
3
g2 + w 2r 2 8
A) =k B) k = g 1 + w 2r 2 D) E) 50
g2 3

w 2r 2 + 1 g2 + w 4r 2
C) k = D) k =
g2 g2

1 + w 2r
E) k = g
r

5.

2.

Kütlesi 2 g olan cisim sürtünme katsayısı 0,2 olan

bir tabla üzerinde durmaktadır.
Cismin yatay düzlemde kaymadan, tablanın
dönebileceği açısal hızın büyüklüğü en fazla
kaç rad/s olur? (g=10 N/kg)
Yarıçapları r, 3r, 2r olan dişliler şekildeki gibi O1
ve O2 merkezleri etrafında dönmektedirler. A) 1 B) 2 C) 4 D) 10 E) 11
K, L kasnaklarının merkezcil ivmeleri oranı
aK
kaçtır?
aL

2
A) 6 B) 9 C) 1 D) 3 E)
3

6. Kütlesi 150 kg olan bir

motosiklet yarıçapı 20 m
olan silindir içerisinde
kaymadan dönmektedir.
3. Kütlesi 0,5 kg olan bir cisim merkeze bir iple bağlı Motosikletin periyodu
olarak düşey düzlemde düzgün dairesel hareket 2π s olduğuna göre, si-
yapıyor. lindirik yüzeyine sür-
Buna göre, cisim dairenin en üst ve en alt ko- tünme katsayısı aşağı-
numundan geçerken ipteki gerilme kuvvetleri dakilerden hangisidir?
arasındaki fark kaç Newton'dur? (g=10 m/s2) (g=10 m/s2)
A) 10 B) 20 C) 25 D) 30 E) 0 A) 0,8 B) 0,5 C) 0,4 D) 0,2 E) 0,1

48
 FİZİK Dairesel Hareket

7. 10. 10 m yarıçaplı bir ipin ucunda düşey düzlemde

çevrilen 9 kg kütleli cismin tepe noktasından
düşmeden geçebilmesi için sahip olması gere-
ken en küçük hız değeri nedir? (g=10 m/s2)

A) 10 B) 8 C) 6 D) 3 E) 0,3

O1 ve O2 merkezli daireler ip yardımıyla birbirine

bağlanmıştır.
Buna göre, daireler üzerindeki K, L noktaları-
nın ϑK/ϑL oranı kaçtır?
1 1
A) 3 B) 2 C) 1 D) E)
2 3

11. 3 dakikada 30 tur dönen bir cisim, 270° lik

dönüşünü kaç saniyede tamamlar?

10 9 6
A) 4 B) C) D) 6 E)
9 2 5

8.

Sürtünmesiz yatay düzlemde O noktası etrafında

döndürülen 3m, m kütleleri şekildeki gibi 4r yarıçaplı
ipe bağlanmışlardır.
T1
S1, S2 ipini geren kuvvetler oranı kaçtır?
T2
12. m kütleli cisim, r yarıçaplı daire çevresinde dönerken
1 5 3 açısal hızı w olmaktadır.
A) 3 B) C) D) E) 2
4 2 4 Sistemdeki merkezcil kuvvet sabit olmak ko-
şuluyla yarıçap iki katına çıkarılıp kütle yarıya
indirilirse, cismin açısal hızı kaç w olur?
1 1
A) 1 B) 2 C) D) E) 2
2 4

9.

13.

Sürtünmesiz yatay düzlemde O noktası etrafında

döndürülen 2m, m kütleli x, y cisimleri 4r yarıçaplı 2r yarıçaplı ip üzerine şekildeki gibi bağlanan 2m, m
ipe şekildeki gibi bağlanmışlardır. kütleli K, L cisimleri yatay ve sürtünmesiz düzlemde
Buna göre, cisimlerin kinetik enerjileri oranı O noktası etrafında dönmektedirler.
Ex ϑK
kaçtır? Cisimlerin çizgisel hızları oranı oranı kaçtır?
Ey ϑL

3 4 4 9 1 1
A) 2 B) C) D) E) A) B) C) 1 D) 5 E) 3
2 3 5 8 2 4

49
 Dairesel Hareket FİZİK
14. 17. Dünyanın güneş çevresindeki dönme periyodu 1
yıldır.
Dünyanın ortalama dönme yarıçapının 6 katı
uzaklıkta olan 4m kütleli başka bir gezegenin
dönme periyodu kaç yıldır?
Şekildeki kütlelerin küçük olanından kaç r 3
A) 2 3 B) 3 C) 6 6 D) 6 E)
uzaklıkta çekim alanı şiddeti sıfır olur? 2
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

15.
18.

X-T noktaları arasında basit harmonik hareket ya-

pan bir cisim O noktasından T noktasına 2 s de ge-
liyor.
Şekildeki kütlelerin çekim potansiyel enerjile- t=0 anında O noktasından Y yönüne harekete
ri toplamı aşağıdakilerden hangisine eşittir? başlayan cisim 10 s sonra nerede olur?
12m2 32m2 32m (Sürtünmeler önemsiz, Aralıklar eşittir.)
A) −G B) −G C) −G
r2 r2 r A) X noktasında B) Y noktasında
24m2 m2 C) T noktasında D) O-Z arasında
D) −G E) −G
r r E) Y-O noktasında

16. Dünya çevresinde dön-

mekte olan iki uydunun
yörünge yarıçapları r, 3r 19.
dir.
Buna göre uyduların 10 cm 10 cm
çizgisel hızları oranı
K-L noktaları arasında basit harmonik hare-
ϑ1 ket yapan m kütleli cismin O noktasındaki hı-
nedir?
ϑ2 zı 0,2 m/s olduğuna göre K noktasındaki iv-
1 1 mesi kaç m/s2 dir?
A) 2 B) 1 C) 3 D) E)
2 3 A) 0,4 B) 0,8 C) 0,9 D) 1 E) 1,2

50
 FİZİK Dairesel Hareket

20. 23. Bir asansörün tavanına

asılmış basit sarkacın
ucuna bağlanan 5 kg küt-
leli cisim basit harmonik
hareket yapmaktadır.
Asansör 6 m/s2 ivme
Yay sabiti 3 k olan yayın önündeki 2m kütleli cisim
ile aşağı doğru yavaş-
denge konundan +2r kadar uzağa çekilip bırakılıyor.
larken periyodu kaç
Cisim +2r ile –2r arasında T periyodu ile basit
saniyedir?
harmonik hareket yapıyor.
Buna göre kütle denge konumundan +r kadar (İpin uzunluğu A = 1 m, g=10 m/s2)
uzağa çekilip bırakılsa idi periyodu ne olurdu? π 3π 5π
A) π B) C) D) 2π E)
3T 2 2 2
A) 2T B) C) T
2
2T
D) 4T E)
3

24.

T2
T1 T3

Şekildeki özdeş yaylara bağlı cisimler basit harmonik

hareket yapmaktadır.
21.
Buna göre, cisimlerin salınım periyotlarının
K-L noktaları arasında basit harmonik hareket yapan büyüklükleri T1, T2 ve T3 arasında nasıl bir iliş-
bir cismin konum denklemi: ki vardır?
x=20.Sin5t cm dir. A) T1 = T2 = T3 B) T1 > T2 > T3
Buna göre, cismin K noktasındaki ivmesinin
C) T2 > T1 > T3 D) T3 > T2 > T1
büyüklüğü kaç cm/s2 dir?
E) T1 = T2 > T3
A) 100 B) 200 C) 300 D) 400 E) 500

25.

22.
π
m kütleli bir cisim genliği 25 cm ve periyodu s
10
K-L noktaları arasında basit harmonik hareket yapan
olan basit harmonik hareket yapmaktadır.
cismin maksimum ivmesi 16 cm/s2 dir.
Buna göre, cismin denge konumundan geçiş Cisim denge konumundan 20 cm uzaklıkta
hızı kaç cm/s dir? iken hızı kaç m/s’dir? (π=3)

A) 10 B) 12 C) 16 D) 20 E) 1 A) 1 B) 3 C) 5 D) 7 E) 9

51
 Dairesel Hareket FİZİK
26. Periyotları eşit olan m1 ve m2 29. Dünyanın güneş çevresindeki dolanım süresi 1
v1
kütleli cisimler düzgün dairesel yıldır.
hareket yapıyorlar. Güneş’e olan ortalama uzaklığı Dün-
m1
Bu cisimlerin kinetik ener- ya’nınkinin 5 katı olan başka bir gezegenin
E1 1 dolanım süresi kaç yıldır?
jileri oranı = olduğu- v2
E2 2 m2
F1 A) 5 B) 5 C) 3 5 D) 5 5 E) 25
na göre, merkezcil kuvvetlerinin oranı
F2
kaçtır?

1 1 3
A) B) C) 2 D) E) 3
2 4 2

30.

Güneş çevresinde dolanan şekildeki gezege-

27. Cisimlerin X gezegenindeki ağırlıkları dünyadaki
nin K, L, M noktalarındaki VK, VL, VM hız bü-
ağırlığının %20’si kadardır.
yüklükleri arasında hangi ilişki doğrudur?
Buna göre, dünyadaki periyodu 5 olan basit sar- A) VK>VL>VM B) VK=VL=VM C) VL>VK>VM
kacın X gezegenindeki periyodu kaç s’dir?
D) VM>VL>VK E) VL>VM>VK
1 1 5
A) 5 B) 2 5 C) D) E)
2 5 5 2

31. Şekildeki silindir eksen etrafında ω

W açısal hızı ile dönerken m kütle-
li cisim şekildeki konumda den-
28. gede kalmıştır.
g yer çekim ivmesi bilindiğine
göre, açısal hızın bu-
lunabilmesi için;
I. k : yüzeyin sürtünme sabiti
II. m : cismin kütlesi
III. r : silindirin yarı çapı
Şekildeki gibi basit harmonik hareket yapan
sarkaç ve yay, çekim ivmesi yerin çekim iv- niceliklerinden hangisinin bilinmesi yeterlidir?
mesinin iki katı olan gezegene götürülürse A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
periyotları nasıl değişir? (Sürtünme yok) D) II ve III E) I, II ve III
Basit Sarkaç Yay Sarkacı
CEVAP ANAHTARI
A) Artar Artar
DOĞRU SEÇENEKLER
B) Azalır Değişmez
1.D 2.A 3.A 4.C 5.A 6.B 7.C 8.C
C) Artar Değişmez 9.E 10.A 11.C 12.A 13.A 14.E 15.D 16.C
D) Değişmez Değişmez 17.C 18.A 19.A 20.C 21.E 22.C 23.B 24.B
E) Değişmez Artar 25.B 26.D 27.A 28.B 29.D 30.A 31.B

52